W ZAJEMNE KONTAKTY KULTURALNE POLSKA Ś...

POLSKA – AMERYKA ŁACIŃSKA

Ameryka Łacińska, 2 (84) 2014, ss. 93-104 93

WZAJEMNE KONTAKTY KULTURALNE POLSKA – ŚWIAT IBEROAMERYKA ŃSKI

M UZYKA

■ 3 kwietnia br. w audytorium Instytutu Cervantesa w Warszawie miał miejsce koncert zatytułowany „Śpiewać i opiewać zarzuelę”. Wystąpił hiszpański tenor Enrique Viana i pianista-akompaniator Miguel Huertas. Kompozytorzy wykonanych utworów to: Fedérico Morreno Torroba, Manuel Penella, Pablo Sorózabal, José Serrano, Amadeo Vives.

Urodzony w Madrycie śpiewak Enrique Viana odbył studia w Królewskim Konserwatorium Muzycznym w stolicy Hiszpanii i kontynuował je w Barcelonie, Me-diolanie, w Sienie, Rzymie i w Paryżu. Specjalizuje się w śpiewie bel-canto i w utwo-rach romantycznych kompozytorów pochodzenia francuskiego. Występował jako solista na wielu festiwalach i w teatrach operowych niemal na całym świecie: w USA, Kana-dzie, Francji, Anglii, Niemczech, we Włoszech, Belgii, Bułgarii, na Węgrzech, w Portu-galii, Chinach, Korei, na Filipinach, w Argentynie, na Kubie, w Kostaryce, Peru, Wene-zueli, Meksyku, Chile, Urugwaju.

■ W dniach 11-12 kwietnia br. Ruben Silva – boliwijski dyrygent wykształcony w Polsce – poprowadził w Warszawskiej Operze Kameralnej spektakl opery Gaetano Donizettiego „Napój miłosny” („L’elisir d’amore”). Przedstawienia powtórzono 23 i 24 maja br. pod tym samym kierownictwem muzycznym. ■ W dniach od 6 do 18 kwietnia br. odbył się w Warszawie 18. Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena organizowany przez Elżbietę Penderecką. Wystąpili na nim sławni soliści, dyrygenci i zespoły muzyczne z wielu krajów. Nie zabrakło artystów z Hiszpanii i Ameryki Łacińskiej. ˗ 9 kwietnia hiszpański kwartet smyczkowy Cuarteto Casals wykonał zróżnico-

wany program koncertowy, na który złożyły się utwory Mozarta, Brahmsa i Ligetiego. Członkowie zespołu zaprezentowali wielką muzykalność.

- 12 kwietnia orkiestrą „Sinfonia Iuventus” dyrygował Brazylijczyk José María Florencio.

- 15 kwietnia orkiestra Akademii Beethovenowskiej wykonała III Symfonię „Eroicę” Beethovena pod batutą młodego, 29-letniego dyrygenta z Wenezueli Christiana Vasqueza, który jest wychowankiem „El Sistema” – wprowadzone-


94 Ameryka Łacińska, 2 (84) 2014, ss. 93-104

go w tym kraju systemu mającego na celu umuzykalnianie młodzieży. Najwy-bitniejszym jego adeptem jest znany w świecie wenezuelski dyrygent Gustavo Dudamel, który w osobie młodego Christiana Vasqueza ma już godnego na-stępcę.

■ 9 maja w Instytucie Cervantesa w Warszawie odbył się koncert muzyki hiszpańskiej zatytułowany „Moja Hiszpania... i inne pejzaże”. Wykonawcami koncertu byli Carmen Aznar (głos, gitara, charango, aranżacje) i Tomasz Kaszubowski (gitara, charango, aranżacje). Artyści wykonali piosenki następujących kompozytorów: Chucho Navarro, Carlos Cano, Julián Arcas, Juan Manuel Serrat, Víctor Manuel, Juan Carlos Calderón i samej Carmen Aznar.

Carmen Aznar mieszka w Warszawie od lat 90. ubiegłego stulecia. Przyjechała w celu odbycia stażu w Akademii Teatralnej i pozostała w Warszawie. Obecnie wykła-da na Uniwersytecie Warszawskim. Muzyka i teatr pozostają jej największą pasją.

Tomasz Kaszubowski ukończył studia w Akademii Muzycznej w Warszawie, jest gitarzystą i pedagogiem. Występuje jako solista oraz z zespołami kameralnymi. Wykonuje muzykę klasyczną hiszpańską i latynoamerykańską. ■ 31 maja Polskie Radio 2 w programie zatytułowanym „Duża czarna” wspominało pianistkę chilijską Florę Guerra (1920-1993). Była wybitną odtwórczynią muzyki kla-sycznej i pedagogiem w Konserwatorium Muzycznym w Santiago de Chile. Pochodziła z rodziny muzyków, kształciła się w Chile i w Stanach Zjednoczonych. Koncertowała niemal we wszystkich krajach Ameryki Łacińskiej, w Stanach Zjednoczonych i w Eu-ropie. Wielokrotnie występowała w Polsce. Założyła w Chile Towarzystwo Chopinows-kie, którego przewodniczącą była do końca swego życia. W 1955 roku uczestniczyła w pracach jury Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego dla pianistów w War-szawie. Nagrała wtedy płytę z utworami Chopina. Nagranie to wykorzystano w audycji programu 2 Polskiego Radia.

TEATR

■ 9 maja 2014 roku zmarł w Meksyku w wieku 69 lat Lech Hellwig Górzynski – ab-solwent dwóch wydziałów: aktorskiego i reżyserskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej imienia Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. W Meksyku został profeso-rem Kolegium Literatury Dramatycznej i Teatru na Wydziale Filozofii i Literatury Na-rodowego Uniwersytetu Autonomicznego.

Po ukończeniu studiów w Polsce był aktorem w Teatrze Narodowym w War-szawie i w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie, a potem podejmował prace



reżyserskie w kilku teatrach na terenie kraju. Na scenie Teatru Wybrzeże w Gdańsku wystawił „Nasze miasto” Wildera i kolejno „Braci Karamazow” Dostojewskiego (z du-żym sukcesem), natomiast w Teatrze Miejskim w Gdyni sztukę „Pelikan” Strindberga. Podejmował również współpracę z teatrami operowymi. Wyreżyserował operę „Peer Gynt” Griega, „Cyganerię” Pucciniego i „Nabucco” Verdiego. Współpracował aktyw-nie z teatrami studenckimi.

Do Meksyku wyjechał jako stypendysta Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz władz meksykańskich z zamiarem odbycia rocznego stażu akademickiego na Autono-micznym Uniwersytecie Narodowym UNAM. Kiedy w grudniu 1981 ogłoszono w Pol-sce stan wojenny, władze meksykańskie prolongowały mu stypendium. W konsekwen-cji jego pobyt w Meksyku przedłużył się o ponad 30 lat.

Podjął tam decyzję o poświęceniu się pracy pedagogicznej i w tej dziedzinie mógł się poszczycić poważnymi osiągnięciami. Kierował katedrą reżyserii teatralnej na uniwersytecie, współorganizował Meksykańskie Stowarzyszenie Badań Teatralnych, wykształcił grono aktorów i reżyserów i ze swoimi meksykańskimi podopiecznymi kil-kakrotnie odwiedzał Polskę przywożąc studenckie spektakle na Międzynarodowe Fe-stiwale Szkół Teatralnych organizowane w Warszawie przez Akademię Teatralną imie-nia Aleksandra Zelwerowicza. W Meksyku był niestrudzonym propagatorem osiągnięć polskiego teatru. Hołdował idei wzajemnego przenikania się kultur. Wraz z jego odej-ściem polska kultura poniosła dotkliwą stratę. ■ 29 czerwca w Teatrze „Baj” w Warszawie odbyła się premiera polsko-meksykańs-kiego spektaklu zatytułowanego „Jeśli nie powiesz, kto będzie wiedział”. Tematem tego przedsięwzięcia jest mało znany opinii publicznej w Polsce epizod z czasów II wojny światowej, który połączył losy Polaków i Meksykanów. Sztuka teatralna powstała na podstawie wspomnień Polaków deportowanych do Związku Radzieckiego po inwazji sowieckiej na Polskę w 1939 roku. Spektakl oparty jest o kilkanaście wywiadów, jakie przeprowadziła reżyserka Ewa Piotrowska z osobami, które spędziły kilka lat w hacjen-dzie Santa Rosa w stanie León, ofiarowanej przez władze Meksyku zesłańcom polskim ocalonym z pobytu na Syberii w latach wojny. Z inicjatywą przygotowania spektaklu wystąpiła polska scenografka Edyta Rzewuska, która mieszka na stałe w Meksyku. Po-mysł wspólnej polsko-meksykańskiej produkcji został podjęty przez reżyserkę i dyrek-torkę Teatru „Baj” w Warszawie Ewę Piotrowską, która pojechała do Meksyku i tam, wspólnie z autorką utworów dramatycznych Beatą Hiriart, stworzyły przedstawienie, w którym bierze udział czwórka aktorów będących dziećmi polskich zesłańców wywie-zionych przez Sowietów na Syberię. Po wydostaniu się z niewoli i opuszczeniu ZSRR razem z żołnierzami armii generała Andersa oraz po wielomiesięcznej tułaczce po świe-cie ludzie ci znaleźli w końcu schronienie w Meksyku w hacjendzie Santa Rosa, która



była ich siedzibą do 1945 roku. Kolonia polska zakończyła swoją działalność po zakoń-czeniu II wojny światowej. Część z pięciotysięcznego grona jej mieszkańców wyjechała do USA, część osiadła w Meksyku.

Spektakl „Jeśli nie powiesz, kto będzie wiedział” opowiada o losach rodzeń-stwa – Ireny i Jurka, którzy w czasie wojny mieli 10 i 13 lat, razem przeżyli wojenną tu-łaczkę i razem trafili do sierocińca w Santa Rosa, ale potem los ich rozdzielił.

Używając planu lalkowego i żywego planu aktorskiego oraz środków multi-medialnych reżyserka przedstawienia połączyła obrazy ze wspomnień wojennych z te-raźniejszością. Spektakl powstał w dwóch wersjach: meksykańskiej i polskiej. Pierwszą zaprezentowano na międzynarodowym festiwalu imienia Korczaka, druga była ostatnią premierą Teatru „Baj” w bieżącym sezonie.

■ Program festiwalu „Malta” (Poznań, 9-26 czerwca 2014) obejmował około 300 wydarzeń z dziedziny teatru, muzyki i tańca. Tematem przewodnim była w tym roku „Ameryka Łacińska – Mieszańcy”, a kuratorem tegorocznego programu został Argen-tyńczyk Rodrigo García – człowiek stojący między Europą i Ameryką Łacińską, jak mówi o nim dyrektor „Malty” Michał Merczyński. Dramatopisarz, reżyser i aktor Rod-rigo Garcia urodził się w Buenos Aires, a teraz mieszka w Hiszpanii. Jest twórcą poszu-kującym nowego języka teatralnego, ale mającym opinię skandalisty, nadaną mu przez media. On sam twierdzi, że tworzy poezję, tylko widzowie nie zawsze ją dostrzegają.

W dniach 27 i 28 czerwca Garcia miał zaprezentować na festiwalu „Malta” swój słynny spektakl „Golgota Picnic”, który wielu uważa za obrazoburczy. Twórca stawia w nim szokującą i pesymistyczną diagnozę naszej rzeczywistości sięgając przy tym do chrześcijańskiej ikonografii, która dla części katolickiej widowni jest nietykalna. Tytułowy piknik przeradza się w spektaklu w ostatnią wieczerzę współczesności, z dy-wanem hamburgerowych bułek, z hałaśliwą muzyką i skandalizującymi projekcjami.

Prawicowe środowiska katolickie Poznania sprzeciwiły się wystawieniu „Gol-gota Picnic” uznając, że spektakl jest bluźnierczy i obraża ich uczucia religijne. Zorga-nizowano wiele manifestacji przeciwko spektaklowi. Tymczasem zwolennicy przedsta-wienia dostrzegli w nim ostrą krytykę społeczeństwa konsumpcyjnego i rozpacz wy-pływającą ze spojrzenia na kondycję dzisiejszego człowieka. Jednak rosnąca fala prze-ciwników spowodowała, że organizatorzy festiwalu odwołali przedstawienie powołując się na ostrzeżenie ze strony policji, która spodziewała się zamieszek i ataków prawico-wych bojówek. Po odwołaniu spektaklu wybuchła burza sprzeciwów. Rodrigo Garcia był zaskoczony tym faktem i nie pojmował, że w 2014 roku, w kraju europejskim, ja-kim jest Polska, może działać cenzura i fanatyczny brak tolerancji. Wobec tego w ra-mach protestu przeciwko odwołaniu spektaklu zorganizowano czytanie sztuki i projek-cje jej zapisu wideo pod hasłem „Golgota Picnic – zrób to sam”. Takie imprezy odbyły



się w Poznaniu, Bydgoszczy, w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Wałbrzychu. Czy-taniu towarzyszyło wykonanie utworu „Siedem ostatnich słów Chrystusa na krzyżu” Haydna, który jest fragmentem przedstawienia.

Głos w sprawie „Golgoty Picnic” zabrała minister kultury RP Małgorzata Omi-lanowska, która obejrzała spektakl na wideo i nie potrafiła zrozumieć, że w Polsce można odwołać przedstawienie teatralne, tylko dlatego że pewne kręgi społeczeństwa (które nie oglądały spektaklu) zaprotestowały przeciwko jego realizacji.

FILM

■ Jedenasta edycja Planete + DOC Film Festival odbyła się w dniach 9-18 maja 2014 roku w Warszawie i we Wrocławiu oraz w dniach między 16 a 18 maja w 25 miastach Polski. Stanowiła przegląd najlepszych dokumentów ze świata. W programie znalazło się 150 filmów dokumentalnych, miały miejsce wizyty 70 filmowców i bohaterów fil-mów, odbyły się debaty, spotkania, warsztaty i koncerty. Do konkursu głównego za-kwalifikowano 17 filmów, w konkursie filmów średniometrażowych znalazło się ich 16, a wśród nich dwa o tematyce latynoamerykańskiej: „Głosy z wyżyn” – portret boliwij-skiej metropolii El Alto leżącej na wysokości 4150 metrów nad poziomem morza oraz film „Góra Cerro Torre” (prod. Austria, reżyser Thomas Dimhofer, 2013). Cerro Torre to położona w Parku Narodowym „Los Glaciares” w Patagonii iglica skalna, która nale-ży do najtrudniejszych technicznie gór ze względu na zmienność pogody i unikalną rzeźbę. Wiąże się z nią historia kwestionowanego przez środowiska alpinistyczne pierwszego wejścia na tę górę Cesarego Mestri w 1959 roku. Bohaterowie filmu w oso-bach Davida Lama (zwycięzcy wspinaczkowego Pucharu Świata) oraz Petera Ortnera postawili sobie za punkt honoru zdobycie góry w sposób klasyczny, z zastosowaniem najsurowszych zasad, wykorzystując jedynie linę asekuracyjną. Film dokumentuje ich drogę na 3133-metrowy szczyt. ■ W programie 54. Krakowskiego Festiwalu Filmowego (25 maja-1 czerwca 2014) pokazano interesujący film „Minerita” (reż. Raúl De la Fuente). Dokument opowiada o historii trzech kobiet: Lucii, Ivonne i Abigail, które pracują w położonej na wysokości prawie 5 tysięcy metrów kopalni srebra i cynku Cerro Rico de Potosi w Boliwii. 40-letnia Lucia pilnuje tam narzędzi górników i używa dynamitu, żeby bronić się przed złodziejami. Ivonne ma 16 lat i też pilnuje sprzętu. Kiedy po pracy wraca do domu, mo-dli się, żeby ojciec jej nie zgwałcił. 17-letnia Abigail co noc schodzi do kopalni, żeby wyrwać górze trochę srebra.

Potosi jest najwyżej położonym miastem na świecie, a sięgająca 4824 metrów nad poziomem morza góra Cerro Rico stała się symbolem ludzkiej chciwości. Odkrycie



tam złóż srebra w 1545 roku zmieniło gospodarczą historię świata, bo przyniosło Hisz-panom fortunę, dzięki której mogli finansować dalszą konkwistę. Legenda głosi, że z ilości kruszcu, który wydobyto tam przez wieki, można byłoby zbudować most ze srebra prowadzący z Potosi do Madrytu.

Do końca XVII wieku Potosi było jednym z największych miast obu Ameryk, mieszkało tam 200 tysięcy ludzi, więcej niż w ówczesnym Londynie czy Paryżu. W XIX wieku, kiedy spadły ceny srebra, populacja miasta zmniejszyła się do 10 tysięcy mieszkańców. Do dzisiaj miejscowe kobiety pracują tam w nieludzko ciężkich warun-kach. ■ 22 maja w programie 2 TVP pokazano film „Hawana – miasto utracone” (reżyser Andy García, prod. USA, 2005). W tym swoim debiucie fabularnym Andy Garcia (Ku-bańczyk z urodzenia, który opuścił wyspę w wieku 5 lat) składa hołd swojej ukochanej i utraconej Hawanie. Film, który w zamierzeniu miał być karaibskim „Doktorem Żiwa-go”, jest epicką historią o szanowanej kubańskiej rodzinie, której status ulega gwałtow-nej zmianie w momencie upadku reżimu Batisty i przejęcia władzy przez Fidela Castro. W filmie grają aktorzy kubańscy (Andy Garcia w głównej roli oraz Inés Sastre) i ame-rykańscy (Bill Murray, Dustin Hoffman, Richard Bradford).

PLASTYKA

■ Od 4 kwietnia do 3 czerwca br. w salach Zamku Królewskiego w Warszawie eks-ponowana była wystawa „Złoto Kolumbii” zorganizowana pod hasłem „Sztuka dawnej Ameryki”. Urządzono ją we współpracy ze słynnym Muzeum Złota w Bogocie należą-cym do Banku Republiki Kolumbii. Kolekcja wyrobów ze złota pochodzących sprzed podboju Ameryki, która jest własnością Banku Republiki, jest jedną z najcenniejszych na świecie. Była pokazywana w 200 muzeach wielu krajów. W Polsce oglądaliśmy ją w 1979 roku, kiedy to przez okres trzech miesięcy eksponowało ją Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie. Stała się wtedy niecodziennym wydarzeniem artystycz-nym. Podobnie jest i teraz. Wystawa ilustruje trwającą ponad dwa tysiące lat historię prekolumbijskiego złotnictwa. Obejmuje głównie przedmioty ozdobne: pektorały, na-szyjniki, kolczyki, a także naczynia oraz inne przedmioty codziennego użytku. Podziw budzi niezwykły kunszt ich wykonania. Wiele pokazanych na wystawie przedmiotów zostało wykonanych przez kolumbijskich złotników prastarą metodą traconego wosku. Uważa się, ze to Indianie Ameryki Południowej zamieszkujący tereny dzisiejszej Ko-lumbii wynaleźli tę metodę, co potwierdzają wykopaliska. Złotnicy ręcznie wykonywali woskowy wzór przedmiotu, oklejali go gliną, a potem wlewali do środka płynny metal, który zastępował wosk i przyjmował pożądany kształt.



Organizacji wystawy w Polsce patronował Zamek Królewski oraz Ambasada Kolumbii w Warszawie. ■ 6 maja w Instytucie Cervantesa w Warszawie odbył się wykład pt. „Toledo i El Greco oraz jego droga do nieskończoności”. Wygłosił go historyk sztuki Juan Carlos Ruiz Souza. Na wykładzie był obecny i uczestniczył w dyskusji ksiądz Robert Miroń-czuk – dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach, który przedstawił program wyda-rzeń organizowanych przez to miasto dla upamiętnienia rocznicy śmierci El Greco i związanych z obrazem malarza znajdującym się w zbiorach tego muzeum. W 2014 ro-ku obchodzone jest 400-lecia śmierci El Greco (1541-1641). Urodzony w Grecji artysta uczył się profesji najpierw we własnym kraju, a potem doskonalił swe umiejętności w Wenecji. Ostatni etap życia i twórczości związał z hiszpańskim Toledo. Tam odnalazł swoje miejsce w kulturze Hiszpanii „Złotego wieku” i zaznał sławy.

Doktor Juan Carlos Ruis Souza jest wykładowcą na wydziale historii sztuki Uniwersytetu Complutense w Madrycie. ■ 30 maja w Santiago de Chile została otwarta wystawa poświęcona Mikołajowi Ko-pernikowi (w Chile prowadzone są znaczące w skali światowej obserwacje astrono-miczne). Polscy organizatorzy wystawy wzbogacili ją pokazem poświęconym literatu-rze polskiej i jej przekładom na język hiszpański. Po zakończeniu ekspozycji w Santia-go wystawa odwiedzi inne miasta chilijskie. Będą to La Serena i Antofagasta.

L ITERATURA

■ 9 kwietnia br. w siedzibie Biblioteki im. Zygmunta Jana Rumla w dzielnicy Praga Południe w Warszawie zorganizowano spotkanie z okazji setnej rocznicy urodzin argen-tyńskiego pisarza Julio Cortazara (26.08.1914-12.02.1984). Organizatorami spotkania była w/w Biblioteka przy ulicy Meissnera 5 oraz Stowarzyszenie Polsko-Argentyńskie, a patronatu udzieliła Ambasady Argentyny w Warszawie. Program spotkania przedsta-wiał się następująco: - powitanie gości przez dyrektorkę biblioteki Mirosławę Majewską;

- wystąpienie chargé d’affaires Argentyny w Polsce minister Patricii Beatriz Salas;

- przemówienie przedstawiciela Stowarzyszenia Polsko-Argentyńskiego Eugeniusza Noworyty, byłego ambasadora RP w Buenos Aires;

- pokaz filmu dokumentalnego o życiu i twórczości Julio Cortazara;

- słowo o Cortazarze Marty Jordan – tłumaczki jego prozy.



■ 11 kwietnia Instytut Cervantesa w Warszawie zorganizował, w siedzibie swojej Bi-blioteki noszącej imię Guillermo Cabrery Infante, spotkanie poświęcone literaturze, a zwłaszcza poezji kolumbijskiej. Spotkanie odbyło się w ramach cyklu „Mozaika ame-rykańska”, a także w ramach projektu „Literatura to ludzie/kultura to komunikacja”. Udział w spotkaniu wzięli dwaj kolumbijscy ludzie pióra: Felipe Andres Garcia Quinte-ro – poeta, filolog, wykładowca antropologii na Universidad del Cauca Popayan oraz Luis Arturo Restrepo González – poeta i prozaik, autor opowiadań, wykładowca litera-tury w Instytucie Filozofii na Universidad de Antioquia. Program spotkania obejmował następujące zagadnienia: - krótki przegląd współczesnej poezji kolumbijskiej;

- dyskusję na temat problemów pojawiających się przy tłumaczeniu poezji;

- lekturę i (auto)komentarz tekstów poetyckich.

Koordynatorem projektu była Marta Eloy Cichocka z Wyższej Szkoły Psycho-logii Społecznej w Warszawie. ■ W Audytorium Wydziału Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego 24 kwietnia br. rektor Colegio de México dr Javier Garciadiego wygłosił wykład zatytułowany „Mek-sykański wiek XX i Octavio Paz”. Patronat nad tym wydarzeniem objęli: Ambasada Meksyku w Polsce, Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich, Instytut Stosun-ków Międzynarodowych oraz Centrum Studiów Latynoamerykańskich UW.

Dr Javier Garciadiego jest wykładowcą historii Ameryki Łacińskiej w Colegio de Mexico, jednej z najważniejszych instytucji nauk społecznych i humanistycznych w krajach A.Ł. Specjalizuje się w zagadnieniach Rewolucji Meksykańskiej, zwłaszcza w jej politycznym i kulturalnym aspekcie. Był profesorem wizytującym na uniwersytetach w Chicago, we Florencji i w Dublinie oraz na kilku uniwersytetach w Hiszpanii. Jest au-torem licznych artykułów i wielu książek, między innymi ośmiotomowego dzieła „Taka była Rewolucja Meksykańska”. Od 2004 roku prowadzi cotygodniowy program radio-wy „Rozmowy o historii” w ramach Meksykańskiego Instytutu Radiowego IMER.

■ Niezależna kubańska dziennikarka, od 2007 roku autorka słynnego bloga „Genera-ción Y”, laureatka wielu nagród międzynarodowych, Yoani Sánchez, w dniach 15-16 maja br. wzięła udział w konferencji „Warsaw Solidarity Forum” zorganizowanej przez Instytut Lecha Wałęsy i miasto stołeczne Warszawa. Rok temu Yoani Sánchez została Człowiekiem Roku „Gazety Wyborczej”. W 2014 roku uruchomiła na Kubie pierwszy niezależny dziennik „14ymedio”, który będzie ukazywał się w internecie, bo w warun-kach totalnej kontroli druk nieocenzurowanej gazety jest na Kubie niemożliwy. Dzien-nik redagują Yoani i jej mąż Reinaldo Escobar z zespołem siedmiorga młodych ludzi.



Wspierają ich sławni pisarze, politycy i dziennikarze, między innymi Mario Vargas Llosa, Fernando Savater, Lech Wałęsa i Adam Michnik.

■ Na Warszawskich Targach Książki , które odbyły się na Stadionie Narodowym 23 maja br. miała miejsce prezentacja twórczości Octavio Paza (1914-1998), laureata lite-rackiej nagrody Nobla. Prezentacji dokonał meksykański pisarz Jorge Hernández. Tego samego dnia na Targach odbyła się prezentacja książki innego meksykańskiego autora Davida Toscany pt. „La ciudad que el Diablo se llevó” („Miasto, które diabli wzięli”). Obydwu wydarzeniom patronowało meksykańskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ambasada Meksyku w Warszawie. ■ Tegoroczną nagrodą za reportaż literacki, która nosi imię Ryszarda Kapuścińskiego, wyróżniono książkę Amerykanina Marka Dannera pt. „Masakra w El Mozote. Opo-wieść o deprawacji władzy” (przekład: Krzysztof Umiński, wydawnictwo Wielka Lite-ra, Warszawa 2014). Jest to wstrząsająca rekonstrukcja zbrodni dokonanej na ludności cywilnej w 1981 roku przez żołnierzy reżimu w Salwadorze, z okrucieństwem przypo-minającym ludobójstwo nazistowskie. Reporterska relacja, którą najpierw drukowano w „New Yorkerze”, wywołała przed laty polityczny skandal w Ameryce. W Polsce książ-ka Dannera ukazała się z kilkunastoletnim opóźnieniem. 24 maja br., w „dniu reporta-żu” na Warszawskich Targach, odbyło się spotkanie z autorem książki. Powiedział swo-im słuchaczom co następuje:

Pojechałem do El Mozote w 1992 roku, 11 lat po masakrze. Chciałem się dowiedzieć, co naprawdę się tam wydarzyło. Pojawiła się wtedy możliwość zbadania tej sprawy, bo na miejsce wybierał się zespół argentyńskich antropologów sądowych. To, że miałem zająć się sprawą, która dawno już zeszła z pierwszych stron gazet, stanowiło dla mnie dodatkową wartość. Uważam, że na tym polega praca reportera. W tamtym czasie sprawa El Mozote pozostawała niewyjaśniona. Niektórzy mówili, że w 1981 roku do-szło do największej masakry we współczesnej historii Ameryki Łacińskiej i że odpo-wiedzialność spada też na Amerykanów. Inni – że nic takiego nie miało miejsca. To „zasługa” administracji Reagana, która od początku konsekwentnie zaprzeczała donie-sieniom o masakrze, mimo że pisały o niej gazety „The New York Times” i „Washing-ton Post”. Trudno mi było przygotować się do konfrontacji ze zbrodnią o takich rozmia-rach. Najtrudniejsze było spotkanie z Rufiną Amaya, która ocalała jako jedyna. Przy życiu trzyma ją postanowienie, że musi zaświadczyć o tragedii. Rozmawialiśmy pięć godzin i była to najboleśniejsza rozmowa w moim życiu…

A co wydarzyło się w El Mozote? Żołnierze elitarnego batalionu salwadorskiej armii mordowali jego mieszkańców dom po domu. W dniu 10 grudnia 1981 zginęło po-nad 750 osób – mężczyzn, kobiet i dzieci. W opinii jury nagrody imienia Kapuścińskie-go czytamy:



Danner pieczołowicie odtworzył przebieg zbrodni. Ze zdumieniem pisał, że jednocze-śnie gdy o rzezi napisały gazety w USA, strumień amerykańskich pieniędzy nadal pły-nął do kasy salwadorskiego reżimu... To gęsta proza, oparta na misternie skonstruowa-nych frazach opowieść. Piękny przykład klasycznego amerykańskiego dziennikarstwa najwyższej próby...

■ Krakowskie wydawnictwo Universitas zainaugurowało nową serię prezentującą polskim czytelnikom nieznanych, a wybitnych dwudziestowiecznych autorów z Ame-ryki Łacińskiej. Pierwszym tomem tej serii są „Zimne opowiadania” kubańskiego pisa-rza Virgilio Piñery (przekład: Tomasz Pindel). Autor ten istnieje w naszej świadomości jako przyjaciel Witolda Gombrowicza, z którym zetknął się w Buenos Aires, z którym tłumaczył na hiszpański „Ferdydurke” i z którym przez szereg lat wymieniał korespon-dencję. W Polsce drukowano dotąd tylko kilka krótkich jego opowiadań. Pisarz ten uro-dził się w 1912 roku w Cardenas na Kubie w wielodzietnej, ubogiej rodzinie. Twierdził, że w pierwszych latach życia dokonał trzech najważniejszych odkryć: że jest biedny, że interesuje go sztuka i że jest homoseksualistą. Zmarł w nędzy w 1979 roku jako artysta skazany na wykluczenie za swoją orientację. Po zwycięstwie rewolucji władze kubań-skie wprowadziły prawo zakazujące homoseksualistom sprawowania funkcji publicz-nych i zsyłały ich do obozów w celu „resocjalizacji”. Piñera był objęty całkowitym za-kazem druku, pozbawiony źródeł zarobkowania i do śmierci utrzymywał się ze skrom-nych wynagrodzeń za tłumaczenia literatury socjalistycznej, którą wtedy wydawano na Kubie. Jego twórczość wróciła do kubańskich czytelników dopiero przed kilkoma laty, od kiedy zaczęto na Kubie przywracać uznanie pisarzom „wyklętym”.

Polskie wydanie „Zimnych opowiadań” obejmuje dwa zbiory – tytułowe z 1956 roku i „Tego, który przyszedł mnie zbawić” z 1970 roku – jedyne, jakie ukazały się za życia pisarza. Krótkie formy tych utworów nie poddają się łatwym klasyfikacjom. Satyra, absurd, surrealizm, groteska, ekspresjonizm – to określenia, które nie oddają w pełni ich ducha. Jako przykład weźmy opowiadanie „Mięso”, w którym ludność cierpi z braku mięsa do czasu aż pomysłowy pan Ansaldo wpada na proste rozwiązanie: wystar-czy wyciąć sobie z pośladka ładny filet i odpowiednio go przyrządzić. Jak pomyślał, tak uczynił, a jego pomysł podchwycili inni i w rezultacie cała ludność zjadła samą siebie. ■ W czerwcu br. wydawnictwo „Sonia Draga” w Katowicach opublikowało książkę hiszpańskiego pisarza Javiera Sierry „Mistrz z Prado” w przekładzie Karoliny Jaszec-kiej. Jej tematem jest nowa interpretacja arcydzieła Hieronima Boscha „Ogród rozkoszy ziemskich” – tryptyku namalowanego na przełomie XV i XVI wieku i znajdującego się w zbiorach Muzeum Prado w Madrycie. Lewa część tryptyku przedstawia Adama i Ewę w raju, środkowa – nagie postacie oddające się tytułowym rozkoszom, natomiast prawa



swoim wyglądem przypomina piekło. Tryptyk ten uchodzi za jedno z najbardziej za-gadkowych dzieł w historii malarstwa. Tradycja każe oglądać go od strony lewej ku prawej, a interpretować jako przedstawienie upadku ludzkości. Javier Sierra sugeruje w swojej powieści, że obraz należy odczytywać odwrotnie – od prawej do lewej, bo wtedy okazuje się być przesłaniem heretyckiej sekty familialistów prześladowanej przez inkwizycję. Według takiej interpretacji świat jest piekłem, ale rytuały głoszone przez sektę pozwolą ludziom wrócić do raju. Sierra przedstawia teorię, że „Ogród rozkoszy ziemskich” jest zaszyfrowanym wykładem ideologii sekty.

Urodzony w 1971 roku Javier Sierra jest autorem sześciu bestsellerów, z tym wydanych w Polsce „Bram templariuszy”, „Błękitnej damy”, „Tajemnej wieczerzy” i „Upadłego anioła”.

RÓŻNE

■ W czerwcu 2014 odbywał się w Polsce, we wsi Wilamowice, międzynarodowy kon-gres poświęcony zagadnieniu rewitalizacji języków zagrożonych wyginięciem. Jedną z organizatorek tego kongresu jest dr Justyna Olko – historyk, etnolingwista, badaczka języka nahuatl. Panuje przekonanie, że przed konkwistą język ten pełnił rolę „lingua franca” na terenie Ameryki Środkowej. Dr Olko jest wykładowcą w zakładzie „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Kongres w Wilamowicach poświęcony był ochronie języków mniejszości nie tylko w Ameryce Środkowej, ale w wielu krajach świata (w Polsce należy do nich np. język Łemków). ■ 23 kwietnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Książki. Z tej okazji w Instytu-cie Cervantesa w Warszawie przygotowano specjalny program, który przedstawiał się następująco:

- w godzinach przedpołudniowych, zgodnie ze zwyczajem praktykowanym w Katalonii, wręczano róże czytelnikom odwiedzającym bibliotekę Instytutu;

- zorganizowano specjalną wystawę ze zbiorów biblioteki obejmującą rzadko spotykane wydania powieści „Don Kichote” Cervantesa, a więc rozmaite wy-dania dla dorosłych, książki dla dzieci, adaptacje, przekłady na język polski, nośniki audio;

- zaprezentowano książki Julio Cortazara oraz książki o tym pisarzu wydane w języku polskim i hiszpańskim;

- wieczorem w audytorium Instytutu wyświetlono pełnometrażowy film animo-wany „Opowieści o kronopiach i famach” w reżyserii Julia Ludeña, zrealizo-



wany na podstawie opowiadań fantastycznych Cortazara. Moderatorem wie-czoru był dr filologii Ernesto Puertas.

■ Tegoroczna nagroda Instytutu Cervantesa w Warszawie za najlepszy przekład lite-racki z języka hiszpańskiego została wręczona 23 kwietnia, w Międzynarodowym Dniu Książki, Czesławowi Ratce za tłumaczenie pierwszej części eposu „Araucana” Alonso de Ercilli y Zuñigi.

Czesław Ratka jest z zawodu inżynierem zajmującym się projektowaniem przyrządów do pomiaru wilgotności. Języka hiszpańskiego nauczył się sam, bo zafas-cynował go szesnastowieczny epos o Araukanach – niepokornych i wojowniczych In-dianach, którzy nie godzili się z podbojem Chile przez Hiszpanów. Tłumaczenie tego dzieła jest debiutem przekładowym Czesława Ratki.

Ercilla y Zuñiga przybył do Nowego Świata w 1556 roku i wziął udział w wal-kach z Araukanami. Epos „Araucana” został wydany w trzech częściach w latach 1569-1589 i opiewał doświadczenia poety-wojownika w zmaganiach z Araukanami, których odwagę i cnoty sławił w swoim dziele. Przekład inżyniera Ratki jest owocem jego wie-loletniej pracy. Tłumacz potrafił zachować cechy stylistyczne oryginału dzieła: układ strof i regularne rymy, a ponadto posłużył się archaizującą polszczyzną.

Dział opracowała: Danuta RYCERZ*

* Mgr Danuta Rycerz – tłumaczka prozy pisarzy latynoamerykańskich. Przez wiele lat w Minis-terstwie Kultury i Sztuki w Warszawie zajmowała się, między innymi, promocją współpracy kulturalnej między Polską i krajami Ameryki Łacińskiej oraz Półwyspu Iberyjskiego. Od 1993 roku współpracuje z Centrum Studiów Latynoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego.

W ZAJEMNE KONTAKTY KULTURALNE POLSKA Ś...

Documents

Transcript of W ZAJEMNE KONTAKTY KULTURALNE POLSKA Ś...