w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu...

38
Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef @fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Techniki Jądrowe w Diagnostyce i Terapii Medycznej Wykład 4, 23 marca 2021

Transcript of w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu...

Page 1: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Zygmunt SzeflińskiŚrodowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów

[email protected]://www.fuw.edu.pl/~szef/

Techniki Jądrowew Diagnostyce i Terapii

MedycznejWykład 4, 23 marca 2021

Page 2: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Obrazowanie w medycynie nuklearnej

Znacznik- izotop radioaktywny, często 99mTc

Ligand- nośnik (wektor)

RadiofarmaceutykZnacznik + ligand

Gamma Kamera

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 3: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

GAMMA KAMERA

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 4: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Kamera Gamma DST-XLi

Page 5: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Schemat blokowy Kamery Gamma

Kryształ + PM(Głowica KG)

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 6: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Jak określić współrzędne

xyxx

yyy

xyxx

xxx

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 7: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Budowa kamery Gamma

Układ rejestracji promieniowania w Kamerze Gamma

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 8: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Fotopowielacze w Kamerze

Gamma

37-91 PMT

23.III.2021

TJwDTM - Wykład 4

Page 9: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Rola kolimatora w Kamerze Gamma

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 10: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Typy kolimatorów

Parallel-hole

pin-hole

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 11: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Widma

Page 12: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Rola detektora

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 13: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Dodawanie pochłaniania/osłabienia

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 14: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Dane emisyjne:Projekcje aktywności (dr Mikołajczyk PW)

r

r

Projekcja(r,)

Sinogram

r

GE Advance, 2D

: 336 kątów

r: 281 punktów

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 15: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Rekonstrukcja obrazów SPECT

Załóżmy dla prostoty, że rejestrujemy promieniowanie z czterech voxeli o

radioaktywnościach odpowiednio A1, A2, A3 i A4. PI - to odpowiednie projekcje natężeń.

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 16: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Filtered Back Projection(Projekcja wsteczna)

1. Generujemy pusty zbiór (macierz)

2. Dodajemy kolejne projekcje (n -projekcji)

3. Odejmujemy sumę z pojedynczej projekcji od każdego elementu

4. Dzielimy poszczególne elementy przez n-1

5. Uzyskujemy macierz aktywności

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 17: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Analytic and iterative reconstruction algorithms in SPECT

Philippe P. BruyantThe Journal of Nuclear Medicine; 43(2002) 1343

Rekonstrukcja iteracyjna

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 18: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Metoda iteracyjna1. Zaczynamy od pustej macierzy2. Z projekcji P1 dzielimy wartości

pomiędzy voxele dające przyczynek do projekcji

3. Znajdujemy przybliżenie R14. Porównujemy projekcję P2 z P2(R1) i

znajdujemy różnice5. Dodajemy różnice do R1 uzyskując R26. Wracamy do punktu 4 z rozwiązaniem

R2 i projekcją P37. Pętlę 4-6 wykonujemy dla kolejnych

rozwiązań i projekcji.23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 19: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Projekcje P1Projekcja P1

Pierwsze przybliżenie macierzy

Rekonstrukcja iteracyjna!

3 4

1 8

Rozw. R1

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 20: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Projekcja P2Projekcja P2 Co wynika z projekcji R1

Różnice

3 4

1 8

Rozw. R2

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 21: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Projekcja P3

Projekcja P3

Co wynika z projekcji P3(R2)

Różnice

5

3 4

1 8

Rozw. R3

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 22: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Projekcja P4

Projekcja P4

Co wynika z projekcji P4(R3)

Różnice

5

5

0

5

0

5

Co było?

3 4

1 8

3 5

0 8

Rozw. R4

Rozwiązanie R4 jest już niezłe !23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 23: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Rekonstrukcja iteracyjna

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 24: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Obrazy z Kamery Gamma

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 25: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Nowotwór tarczycy (GK–scan)

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 26: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Skan układu kostnego (SPECT)

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 27: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Skan wątroby i mózgu (SPECT)

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 28: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Jak powstajeobraz PET

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 29: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

(C6O5FH11)

(18F)

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 30: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Izotopy dla PETNuklid T1/2

(min)

Emax

(MeV)

Zasięg

Efektywny

(mm)

Target Reakcja jądrowa

18F 109,7 0,635 1,4 18O woda

Ne gaz

18O(p,n)18F 20Ne(d, )18F

11C 20,4 0,96 2,06 N2 - gaz 14N(p,)11C

13N 9,96 1,72 4,5 16O woda 16O(p,)13N 13C(p,n)13N12C(d,n)13N

15O 2,07 1,19 3,0 N2 - gaz 14N(d,n)15O 15N(p,n)15O

18F podstawiane w miejsce grupy hydroksylowej związku

Page 31: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Osłabianie fotonów anihilacji

Detektor A Detektor B

Prawdopodobieństwo detekcji fotonów e-md1 , e-md2

Prawdopodobieństwo detekcji koincydencjie-md1 * e-md2 = e-m(d1+d2) = e-mD (Dla głowy: 0.2)

(Niezależnie od położenia punktu anihilacji na promieniu)

g1 g2

D

d1 d2

e-d1e-d2

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 32: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Pomiar części pochłoniętej

Skan

transmisyjny

g1 g2

I0I=I0e

-D

I0g1 g2Skan

pusty

I0

Współczynnik korekcyjny: I0/I = eD

Skan

emisyjny

g1 g2

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 33: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Powody zniekształcenia obrazu: fotony rozproszonePrzesunięte koincydencje

g

g

Rozpraszanie

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 34: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Powody zniekształcenia obrazu: koincydencje losowe

Rozpraszanie

Koincydencja dwu niepowiązanych fotonów

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 35: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Powody zniekształcenia obrazu: osłabianie fotonów

Część fotonów jest osłabiana w tkankach

Efekt zależy od miejsca emisji

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 36: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

PET korekcja osłabiania – AC (Attenuation Correction)

PET bez AC

PET z AC

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 37: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Współczynniki osłabienia dla PET (ACF)

Korekcja:

Sino. emisyjny * Sino. ACF = Sino. Skorygowany

SinogramACF (emD )

Sinogram pusty (I0)

Sinogram transmisyjny (I0e -mD )

= =

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4

Page 38: w Diagnostyce i Terapii Medycznej - fuw.edu.plszef/TJwDiTM/TJwDTM-04.pdf · Skan wątroby i mózgu (SPECT) 23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4. Jak powstaje obraz PET 23.III.2021 TJwDTM

Efekty rekonstrukcji

23.III.2021 TJwDTM - Wykład 4