WW CIENIU CIENIU CZEPKACZEPKA

NN I E Z A L E Ż N Y I E Z A L E Ż N Y M I E S I Ę C Z N I K M I E S I Ę C Z N I K

P I E L Ę G N I A R E K P I E L Ę G N I A R E K I P O Ł O Ż N Y C H I P O Ł O Ż N Y C H

O K R Ę G U O K R Ę G U W RO C Ł AW S K I E G O W RO C Ł AW S K I E G O

I L E G N I C K I E G OI L E G N I C K I E G O

NN U M ER 1 U M ER 1 ((119955)) S T YCZ EŃ 2 0 0 8 S T YCZ EŃ 2 0 0 8W ROCŁ AW LEGN ICAW ROCŁ AW LEGN ICA

ISS

N 1

42

5

65

84

ISS

N 1

42

5

65

84

ww

w.d

oip

ip.w

roc.

pl

ww

w.d

oip

ip.w

roc.

pl

W NUMERZE .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . str.

INFORMACJE DORPIP ............................... 2

Krajowy Zjazd .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Spotkanie z pełnomocnikami .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Poród f izjologiczny .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

PRZYGOTOWANIE DO SAMOOPIEKI:

pacjenta ze stomią .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

na oddziale hematologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

po zawale serca .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

pacjenta z cukrzycą .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

PAMIĘĆ I SERCE ..................................... 22

INFORMACJE .......................................... 24

W CIENIU CZEPKA niezależny miesięcznik pielęgniarek i po łoż nych okręgu wrocławskiego i le gnic kie go. (www.doipip.wroc.pl)Wydawca: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Po łoż nych we Wro cła wiu.

Redaguje Prezydium DORPiP:Urszula Olechowska Leokadia JędrzejewskaAnna Szafran Dorota PietrzakMariola GórnyWłodziwoj SawickiWładysława GłowaczGrażyna Majewska - Kaźmierczak Beata Łabowicz

Redakcja, redakcja techniczna, skład, korekta, grafika i przygotowanie do druku– Włodziwoj Sa wic ki

Konsultacja polonistycznamgr Katarzyna Sawicka

Materiałów nieza mó wio nych re dak cja nie zwra-ca, w tek stach pu bli ko wa nych za strze ga so bie pra wo skró tów, zmian ty tu łów oraz po pra wek sty li stycz no–ję zy ko wych.

Artykuły, listy, uwagi i inną ko re spon den cję prosimy nadsyłać na adres re dak cji: Dolnośląska Okrę go wa IzbaPielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wro cław, fax. 373–20–56e–mail: info@doipip.wroc.pl

REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ OGŁOSZEŃ I REKLAM I TEK STÓW SPONSOROWANYCHDOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZA GRA NI CĄUWAGA: Nie przyjmujemy do pu bli ka cji tekstów przekazywanych telefonicznie!Nasza okładka: fot. K i W Sawicki Numer za mknię to 20.12.2007 r.Do druku przygotowano 31.12.2007 r.Nakład 3500 egz. Pismo nie od płat nie roz pro wa dza ne wśród człon ków Sa mo rzą du Pielęgniarek i Po łoż nych. Druk ABISWszystkie artykuły (i nie tylko) na str. www.doipip.wroc.pl

Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu,

ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wrocław, e–mail: info@doipip.wroc.pl

tel. 364–04–44, 364–04–35, tel/fax. 373–20–56 www.doipip.wroc.pl

Konto Izby: Okręgowa Izba

Pielęgniarek i Położnych

Konto Nr: 09 1060 0076 0000 3200 0040 0571Bank Przemysłowo-Handlowy

I Oddział/ Wrocław, Pl. Powstańców Śląskich 9,

50–950 Wrocław 2

GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby

Pielęgniarek i Położnych

Biuro DOIPiP w LubinieN I E C Z Y N N E !!!

Biuletyn indywidualnie można pobierać w Szpitalu Miejskim

u Naczelnej Pielęgniarkipani Anny Wietrzyckiej-Szostak.

SEKRETARIAT I KSIĘGOWOŚĆ poniedziałek – czwartek – od 800 do 1600

z wyjątkiem wtorków i piątkówwtorek – od 800 do 1700 a w piątek do 1500

BIURO EWIDENCJI (wydaje, wymienia pra wo wykonywania zawodu) poniedziałek nieczynne dla petentów wtorek .......................................................... 10–17 środa ................................................................8–16 czwartek ...................................................... 10–16 piątek ...............................................................815

KASA poniedziałek .................................. 10–16 wtorek ............................................. 11–14 środa .................................................. 8–15 czwartek .......................................... 10–16 piątek ..................................... NIECZYNNA

BIBLIOTEKA wtorki ................................................. od 14 do 17piątki ..................................................... od 9 do 14

DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziałki 14 – 17; środa 9 – 11 (mgr E. Stasiak);wtorki od 16 – 17 (mgr A. Haczkowska)

OKRĘGOWY RZECZNIKODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJInformacja w Biurze Izby

PRZEWODNICZĄCY OKRĘGOWEGOSĄDU PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Informacja w Biurze Izby

KASA POŻYCZKOWA PRZY DOIPIP Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4

Nr: 56 1020 5242 0000 2702 0019 9224 Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej

można uzyskać w czasie dyżuru w środy od 1500 do 1630 telefonicznie lub osobiście

KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZKOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI

SZANOWNI PAŃSTWO

Jesteśmy instytucją działającą przy Dolnośląskim Centrum Onkologii, ma-jącą status „Instytucji pożytku publicz-nego”.

Zwracamy się z prośbą do Pań Pie-lęgniarek i Położnych wraz rodzinami o wsparcie Naszego Stowarzyszenia i przekazanie 1% swego odpisu podat-kowego na rzecz:

Dolnośląskie Stowarzyszenie Rozwoju Pielęgniarstwa Onkologicznego, pl. Hirszfelda 12, 53-413 Wrocławnr konta 50 1020 5226 0000 6902 0206 7650

Jednocześnie zapraszamy na corocz-ne Konferencje Pielęgniarek i Położ-nych Onkologicznych w Piechowicach, już po raz szósty.

W imieniu Zarządu:

Prezes DSRPO – Jadwiga Nowacka

Wiceprezes – mgr Władysława Głowacz

Przełożona Pielęgniarek

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy!Styczniowe dni są coraz dłuższe i coraz mocniej budzi się

w człowieku chęć do życia. Pogoda nie sprzyja jednakże długim spa-cerom czy rowerowym rajdom, dlatego ludzka energia przenosi się na salony, do sal tanecznych czy po prostu do naszych domów. Swoją aktywność podczas zimowych wieczorów bardzo często rozładowuje się, korzystając z uroków karnawału. Szaleńcze bale, cudowne kre-acja, boskie makijaże i fantazyjne fryzury przygotowane na takie właśnie zabawy zamieniają zwykłych ludzi w bóstwa. Każdy czuje się wyjątkowy, niepowtarzalny, cudownie odmieniony na krótką chwilę karnawałowej nocy. Czas zatrzymuje się na moment i trwa cudowna chwila w rytmie lambady, twista czy odwiecznego walca. Muzyka porywa w rytm i kończą się wszystkie troski, kłopoty i pro-blemy. Świat wiruje w takt melodii.

Chwilowe zapomnienie jest człowiekowi potrzebne jak powie-trze, jak pokarm, jak woda na pustyni. Czasem serdecznie ma się dość codziennych dylematów. Wtedy dobrze jest oderwać się od rzeczywistości i odetchnąć atmosferą balu, tańca i piosenki. Dobrze więc, że jest w roku taki czas, kiedy zabawa pozwala na zerwanie z rutyną.

Wesele i radość pomagają każdemu w leczeniu bólu i smutku, ale trwają krótko i szybko przemijają. Takie bowiem jest życie: zmien-ne i pełne kontrastów. Takie są ludzkie pragnienia, które biegną od marzeń po realia, od triumfów po klęski. Takie jest ludzkie myślenie przewrotne i pełne kontrastów. Takie jest ludzkie działanie: od sa-marytańskiej pomocy po egoistyczny pęd budowania fortuny.

W naszym kraju wciąż jest tak samo jak przed laty. I tak samo jak przed laty ciągle chcemy tego, czego osiągnąć nie możemy. Za-chwycamy się tym, czego nie mamy, i tęsknimy do tego, czego nam brak. Zauważył to przed laty Jerzy Liebert, gdy pisał wiersz „Ojczy-zna”. Wiedział, czego najbardziej człowiek potrzebuje, choć rzadko się do tego przyznaje. Ów Skamandryta, który część życia spędził na emigracji, odczuwał nostalgię, której nie pojmie ten, co nigdy kraju nie opuszczał. Podobnie myślą współcześni emigranci, choć wcale się do tego nie chcą przyznać. Porywa ich świat, kuszący pięknem, ofiarowujący mamonę, ukazujący drogę do życiowego sukcesu. I tylko pytanie, czemu przed Świętami pełne były samoloty lecące do Polski? czemu ludzie, którzy chcą się dorobić, powracają na ty-dzień, na święta, na wakacje? czemu uczą dzieci ojczystej mowy? czemu chcą tu powrócić na stare lata? czym kusi Polska, kraj tak zwyczajny, powszedni? co takiego jest w tym szarym, zatroskanym państwie, że Polak bez niego szczęśliwym się nie czuje?

Wchodzimy w NOWY ROK, kolejny rok XXI w. Pytamy, jaki będzie, bo dziś jest czas pełen pytań, lecz odpowiedzi poznamy dopiero za rok. Wierzymy w jego wspaniałość. Pragniemy, by był lepszy. Wiemy, że zależy to od nas, ale jak postąpimy i jakie będą nasze decyzje, trudno dziś przewidzieć i trudno z góry ocenić, jak się potoczą losy mieszkańców kraju nad Wisłą i Odrą.

Aby jednakże optymistycznie zakończyć noworoczne rozważa-nie, pragniemy życzyć Wszystkim naszym Czytelnikom pogody du-cha, zdrowia, podwyżek (nade wszystko) płac!, spełnienia marzeń i satysfakcji z życia, pracy i własnych osiągnięć.

Redakcja

Jerzy Liebert (1904—1931)

OjczyznaPośród sadów wiśniowych, chałup, ryżych zbóż,

W które nocą z dziewkami księżyc się zakrada –

Nie znam Rzymu, obca słoneczna Hellada

I nadreńskie ruiny strojne w wianki róż.

Konchą nieba mi szumi tu drzewo i ptak,

Obce są szarym skrzydłom fali morskiej dreszcze,

Na skrzypcach łąk, smyczkiem rosy, grają świerszcze,

Staw się z niebem rymuje, z jarzębiną mak.

Nie tęskni cudzoziemiec żaden do tych stron,

Gdzie zamiast gwiazd jaskrawych jabłonie się kołyszą,

Gdzie, szczypiąc bujne trawy, młode źrebaki dyszą,

Biegają i przystają wpatrzone w słońca dzwon.

W Jesienina ojczyźnie harmonia rzewna gra,

A w moim kraju wieczór w księżyca dmie fujarkę,

Czerwony wschodu bies zbudzoną goni jarkę,

Na sady, jak na oczy kochane, spada mgła.

Tu jesień dnie przesuwa, jak pereł barwnych sznur

I w złocie je zanurza, perełka po perełce...

Wiatrak jak wróbel siadł i trwożnie bije sercem,

W gardło mi ziarna sypie pęknięty słońca wór.

O, chociaż kuszą mnie błękitne porty mórz,

Jak barbarzyńca, wiem, wyciągnę znowu dłonie

Do ziemi, której łzy w swych oczach noszą konie,

Gdzie, jak nad Renem, pachną wianuszki bladych róż.

Z okazji rozpoczęcia Nowego 2008 Roku

życzymy wszystkim Pielęgniarkom i Położnym wielu chwil szczęścia, dużo zdrowia, radości i powodzenia we wszystkich życiowych planach a także satysfakcji z wykonywanej pracy. Oby ten rok był dla nas pomyślnyi przyniósł spełnienie najskrytszych marzeń!

Dolnośląska Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych

2 W CIENIU CZEPKA

Zajrzyj na stronę internetową naszej Izby

– www.doipip.wroc.pl/bipi Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych

!!! www.izbapiel.org.pl

Przyjmujemy odpłatnie drobne ogłoszenia. Cena za jedną linijkę tekstu w układzie 3 ko lum no wym:

dla członków samorządu = 5 zł; dla pozostałych osób = 7 zł

OŚWIADCZENIEDOIPiP nie pośredniczy w rekrutacji

pielęgniarek i położnych do pracy w kraju i zagranicą

Anna Szafran – Sekretarz DORPiP

WYKAZ UCHWAŁDolnośląskiej Okręgowej Rady

Pielęgniarek i Położnych

WYKAZ UCHWAŁ DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ RADY PIELĘGNIAREK i POŁOŻNYCH

z dnia 28 listopada 2007 r.

Informacje DORPiP

L.P.NUMER

UCHWAŁYTYTUŁ UCHWAŁY

1. 37/2007/V W sprawie Ośrodka Informacyjno-Edukacyjnego przy DOIPiP

2. 38/2007/VW sprawie nadzoru nad indywidualną, specjalistyczną praktyką wykonywaną przez pielęgniarki i położne oraz grupową praktyką pielęgniarek i położnych.

3. 39/2007/V W sprawie wskazania przedstawicieli DORPiP do składów komisji konkursowych.

4. 40/2007/V W sprawie przedłużenia umowy o pracę dla pracownika ewidencji.

5. 41/2007/V W sprawie zakupu zestawu komputerowego na stanowisko pracy Sekretarza.

6. 42/2007/V W sprawie stwierdzenia prawa wykonywania zawodu i wpisu do rejestru 1 położnej.

7. 43/2007/V W sprawie wymiany prawa wykonywania zawodu dla 2 pielęgniarek.

8. 44/2007/V W sprawie wpisania do rejestru 3 pielęgniarek.

9. 45/2007/V W sprawie skreślenia z rejestru pielęgniarek 1 osoby.

10. 46/2007/V W sprawie skreślenia z rejestru położnych 1 osoby.

11. 47/2007/V W sprawie pokrycia kosztów konferencji i podróży dla 1 osoby

12. 48/2007/IV W sprawie przedłużenia abonamentu programu prawniczego z dodatkiem prawo i zdrowie.

DYŻURY ZASTĘPCÓWOKRĘGOWEGO RZECZNIKA

ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ

02.01.2008 r. Olczyk Lucyna09.01.2008 r. Malcher Lidia16.01.2008 r. Pociejkin Piotr23.01.2008 r. Olczyk Lucyna30.01.2008 r. Radzioch Grażyna

Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowejmgr Mariola Kasprzak

31 (195) 2008

Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie we Wrocławiu życzy wszystkim Pielęgniarkom i Położnym

wiele szczęścia w nadchodzącym, nowym 2008 roku, życzy poprawy warunków pracy i płacy,

życzy wytrwania w nadziei na lepsze jutro. Teresa Fichtner-Jeruzel Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego we Wrocławiu

LP.NUMER

UCHWAŁYTYTUŁ UCHWAŁY

1 14/2007/VW sprawie stwierdzenia prawa wykonywania zawodu i wpisu do rejestru pielęgniarek i położnych dla czterech pielęgniarek i 1 położnej

2 15/2007/V W sprawie wymiany prawa wykonywania zawodu dla sześciu pielęgniarek

3 16/2007/V W sprawie wpisania do rejestru pielęgniarek i położnych dla czterech pielęgniarek

4 17/2007/V W sprawie skreślenia z rejestru pielęgniarek dla jednej pielęgniarki

5 18/2007/V W sprawie skreślenia z rejestru pielęgniarek dla jednej pielęgniarki

6 19/2007/VW sprawie skierowania pielęgniarek i położnych na przeszkolenie po przerwie w wykonywaniu zawo-du dla czternastu osób

7 20/2007/VW sprawie refundowania kosztów kształcenia dla 78 osób na łączną kwotę 22 300 zł (słownie: dwu-dziestu dwóch tysięcy trzystu złotych)

8 21/2007/V W sprawie nie refundowania kosztów kształcenia dla jednej osoby

9 22/2007/VW sprawie przyznania zapomogi ośmiu osobom na łączną kwotę 6 300 zł (słownie: sześć tysięcy trzysta złotych)

10 23/2007/V W sprawie wskazania przedstawiciela DORPiP do składu komisji konkursowej

11 24/2007/VW sprawie pokrycia kosztów zawarcia umowy zlecenia z Panią księgową na przygotowanie i wysyłkę PIT-ów do Urzędów Skarbowych i Członków DOIPiP we Wrocławiu

1225/2007/V

W sprawie zmiany do uchwały nr 100/2007/IV Prezydium Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu z dnia 6 czerwca 2007 w sprawie wskazania przedstawicieli DORPiP do skła-dów komisji konkursowych.

WYKAZ UCHWAŁ PREZYDIUM DORPiPz dnia 19 grudnia 2007 r.

Informacje DORPiP

4 W CIENIU CZEPKA

SKŁAD NACZELNEJ RADY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

V KADENCJI

Buczkowska Elżbieta Prezes (Poznań)

Członkowie Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych

1. Adamek Danuta (Kraków)2. Błaszczyk Andrzej (Olsztyn)3. Brzezińska Maria (Katowice)4. Cichońska-Marczak Maria (Radom)5. Garwacka-Czachor Elżbieta

(Wrocław)6. Gutowska Hanna (Warszawa)7. Jędrzejewska Leokadia (Wrocław)8. Kabat Joanna (Piła)9. Kachaniuk Jan (Lublin)10. Kaczmarek Tomasz (Poznań)11. Kaleta Maria (Kraków)12. Kaliszuk Anna (Biała Podlaska)13. Król Anna Maria (Szczecin)14. Łukasik Stanisław (Kraków)15. Nadziejko Marian (Elbląg)16. Niewiadomski Tomasz (Poznań)17. Panek Jarosław (Katowice)18. Raj Anna (Gdańsk)

19. Rozenberger Weronika (Zielona Góra)20. Stachowska Maria (Poznań)21. Szwed Małgorzata (Bielsko Biała)22. Ślązak Ewa (Warszawa)23. Śnieg Aleksandra (Gdańsk)24. Tytuła Andrzej (Lublin)25. Woźnicka Joanna (Szczecin)26. Wroblewska Małgorzata Izabela (Białystok)27. Wypych Małgorzata (Koszalin)28. Zaczyk Elżbieta (Katowice)29. Zajda Izabela (Kraków)30. Zielonka Wiesław (Wrocław)

Przewodniczące Okręgowych Rad Pielęgniarek i Położnych

1. Czeczelewska Ewa (Biała Podlaska)2. Taranta Ewa (Białystok)3. Tetłak Bernadeta (Bielsko Biała)4. Kowalska Ewa (Bydgoszcz)5. Żółkiewska Beata (Chełm)6. Michniak Bożena (Ciechanów)7. Synakiewicz Halina (Częstochowa)8. Miros Krystyna (Elbląg)

9. Adamczyk Wiśniewska Danuta (Gdańsk)10. Stańko Aldona (Gorzów Wielkopolski)11. Demkowicz Krystyna (Jelenia Góra)12. Kowańska Małgorzata (Kalisz)13. .................................... (Katowice)14. Małas Zofia (Kielce)15. Kin Emilia (Konin)16. Laska Justyna (Koszalin)17. Wadas Tadeusz (Kraków)18. Błażejowska-Kopiczak Barbara (Krosno)19. Machowiak Maria (Leszno)20. Kowlsa Monika (Lublin)21. Karwowska Anna (Łomża)22. Walewska Krystyna (Łódź)23. Hudzik Bożena (Nowy Sącz)24. Kacprzak Iwona (Olsztyn)25. Ciemniak Krystyna (Opole)26. Kluczek Iwona Maria (Ostrołęka)27. Baran Tomasz (Piła)28. Głowacka Mariola (Płock)29. Kamińska Eleonora (Poznań)30. Kopczyk Jan (Przeworsk)31. Łodzińska Mariola (Radom)

35 GRUDNIA 2007 r. V KRAJOWY ZJAZD PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

Na początku grudnia obradował V Kra-jowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych.

Poniżej zamieszczamy skład osobowy poszczególnych, nowowybranych orga-nów Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położ-nych. Wytłuszczonym drukiem zazna-czyliśmy nazwiska naszych delegatów, którzy zasiedli we wszystkich organach Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych V kadencji

Spośród dokumentów przyjętych przez V KZPiP wybraliśmy dwie uchwały: Nr 11 – przedstawiającą kierunki działań Samorządu i Nr 12, która wzywa okrę-gowe izby pielęgniarek i położnych do wprowadzenia w życie niektórych prze-pisów ustawy o samorządzie pielęgnia-rek i położnych.

Delegaci ponownie obdarzyli zaufaniem Elżbietę Buczkow-ską – na zdjęciu z kwiatami – chwile po ogłoszeniu wyników wyborów Prezesa Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych V kadencji

Informacje NRPiP

51 (195) 2008

UCHWAŁA NR 12 V Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Po-łożnych z dnia 5 grudnia 2007 r. w spra-wie wezwania okręgowych izb pielę-gniarek i położnych do przedsięwzię-cia stosownych działań mających na celu odwołanie osób pełniących tę sa-mą funkcję w ich organach przez okres dłuższy niż dwie kadencje.

Na podstawie art. 31. w związku

z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 19 kwietnia

1991 r o samorządzie pielęgniarek i położ-

nych (Dz. U. Nr 41, poz. 178 - zmiany:

Dz. U. z 1996 r. Nr 24, poz. 110 i Nr 91.

poz. 410; z 1998 r. Nr 106, poz. 668;

z 2000 r. Nr 120, poz. 1268; z 2002 r.

Nr 62. poz. 559. 153. poz. 1271 i Nr 240,

poz. 2052. z 2004 r. Nr 92. poz. 885.12007

r. Nr 176. poz,1237). wobec stanowiska Mi-

nistra Zdrowia zawartego w piśmie z dnia

3 grudnia 2007 r. (MZ-PP-0762 2142-3/

DB/O7) uchwala się. co następuje:

§1V Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Po-

łożnych wzywa okręgowe izby pielęgnia-rek i położnych do podjęcia stosownych działań mających na celu odwołanie osób pełniących funkcje: przewodniczącego rady, wiceprzewodniczących rady, sekre-tarza, skarbnika, przewodniczącego ko-misji rewizyjnej, przewodniczącego sądu pielęgniarek i położnych, rzecznika od-powiedzialności zawodowej, zastępców rzecznika odpowiedzialności zawodowej,

przez okres dłuższy niż dwie następujące po sobie kadencje, tj. sprzecznie z art. 14 ust. 2 ustawy powołanej na wstępie.

§2.W przypadku niepodjęcia przez okrę-

gowe izby pielęgniarek i położnych dzia-łań określonych w §1 zobowiązuje się Naczelną Radę Pielęgniarek i Położ-nych do podjęcia działań celem wykona-nia niniejszej uchwały z zastosowaniem art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy powołanej na wstępie.

§3,Uchwała wchodzi w życie z dniem

podjęcia.

Prezydium V Krajowego Zjazdu

Pielęgniarek i Położnych:

Przewodnicząca

– Aleksandra WojtakWiceprzewodnicząca

– Maria Cichońska Marczak Wiceprzewodnicząca

– Irena PawlakWiceprzewodniczącą

– Beata Żółkiewska Sekretarz

–Hanna GutowskaSekretarz

– Halina BonieckaSekretarz

– Joanna WalewanderSekretarz

– Andrzej Błaszczyk .

32. Kuziara Teresa (Rzeszów)33. Głuchowska Halina (Siedlce)34. Kulesza Anna (Sieradz)35. Irzykowski Sebastian (Słupsk)36. Gościewska Bożena (Suwałki)37. Matusiak Maria (Szczecin)38. Wrona Ewa (Tarnów)39. Gargała Renata (Toruń)40. Szabunia Barbara (Wałbrzych)41. Przesławska Ewa (Warszawa)42. Obuchowska Ewa (Włocławek)43. Olechowska Urszula (Wrocław)44. Walewander Joanna (Zamość)45. Busko Bogusława (Zielona Góra)

PREZYDIUM NACZELNEJ RADY

PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH• Buczkowska Elżbieta – Prezes (Poznań)• Garwacka-Czachor Elżbieta – Wiceprezes (Wrocław)• Kaleta Maria – Wiceprezes (Kraków)• Niewiadomski Tomasz – Sekretarz (Poznań)• Gutowska Hanna – Skarbnik (Warszawa)

Członkowie:Śnieg Aleksandra (Gdańsk)Głowacka Mariola (Płock)Nadziejko Marian (Elbląg)Kamińska Eleonora (Poznań)Kowalska Monika (Lublin)Walewska Krystyna (Łódź)Woźnicka Joanna (Szczecin)

NACZELNA KOMISJA REWIZYJNA• Bień Jolanta – Przewodnicząca (Zielona Góra)

Członkowie: 1. Andrzejewski Tomasz (Gdańsk)2. Budrecka Ewa (Białystok)3. Chomicz Grażyna Maria (Olsztyn)4. Czech Tomasz (Częstochowa)5. Domaradzka-Kochanek Stanisława (Opole)6. Golicka-Rak Marzenna (Wrocław)7. Grabowska Maria (Katowice)8. Ordon Walenty (Kielce)9. Stanek Ewa (Kraków)10. Wojs Henryk (Katowice)

NACZELNY SĄD PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

• Fichtner- Jeruzel Teresa Przewodnicząca (Wrocław)

Członkowie:1. Aszyk Tomasz (Gdańsk)2. Boniecka Halina (Radom)

3. Grzegorska Ewa Edyta (Bydgoszcz)4. Januchowska Maria (Poznań)5. Kapelańczyk Elżbieta (Wrocław)6. Karlson Anna (Warszawa)7. Kawalec Jadwiga (Kielce)8. Klonowski Dariusz (Opole)9. Łabowicz Beata (Wrocław)10. Łopatka Magdalena (Rzeszów)11. Marszał Wanda (Warszawa)12. Matysiak Bożena (Poznań)13. Minorczyk Małgorzata (Rzeszów)14. Sajewicz Grażyna (Katowice)15. Sarnecka Maria (Tarnów)16. Sikora Aldona (Katowice)17. Świętochowska Ewa (Szczecin)18. Wiśniewski Mariusz (Szczecin)

NACZELNY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ

– Kowalczyk Maria (Łódź)

ZASTĘPCY NACZELNEGO RZECZNIKA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ:

1. Ćwilichowska Barbara ( Jelenia Góra)2. Doeringer Ewa (Kraków)3. Kosińska Bożena (Radom)4. Kowalska Danuta Ewa (Olsztyn)5. Kriese Beata Bernadeta (Bydgoszcz)6. Majcherek Maria (Konin)7. Michnal Lucyna (Krosno)8. Misiek Irena (Kielce)9. Molka Ewa (Katowice)10. Orzechowski Paweł (Opole)11. Rogala-Pawelczyk Grażyna (Lublin)12. Smalec Maria Krystyna (Szczecin)13. Stopińska Irena Wanda (Rzeszów)14. Szeląg Danuta (Kraków)15. Świetlik Barbara Anna (Rzeszów)16. Talaga Zdzisława (Wrocław)

Informacje NRPiP

6 W CIENIU CZEPKA

UCHWAŁA NR 11V Krajowego Zjazdu

Pielęgniarek i Położnych z dnia 4 grudnia 2007 r.

w sprawie programu samorządu pielęgniarek i położnych

na okres V kadencji tj. 2008-2011.

Na podstawie art. 31 pkt 4 ustawy z dnia

19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielę-

gniarek i położnych (Dz. U. Nr 41, poz. 178

- zmiany: Dz. U. z 1996 r. Nr 24, poz. 110

i Nr 91, poz. 410; z 1998 r. Nr 106, poz. 668;

z 2000 r. Nr 120, poz. 1268; z 2002 r.

Nr 62, poz. 559, Nr 153, poz. 1271 i Nr 240,

poz. 2052, z 2004 r. Nr 92, poz. 885,

z 2007 r. Nr 176, poz.1237) uchwala się,

co następuje:

§1V Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych

obradujący w dniach 3-5 grudnia 2007 r. w Warszawie jako najwyższy organ samorzą-du pielęgniarek i położnych, który: 1. będąc przeświadczonym o wielkim poten-

cjale wiedzy i wartościach duchowych, tkwiących w naszych zawodach,

2. rozumiejąc doniosłość misji, jaką mają do spełnienia izby pielęgniarek i położnych w społeczeństwie obywatelskim i w pań-stwie prawa, które dokonało przekazania części swojej władczej roli grupom społecz-nym, zorganizowanym w samorządy,

3. uznając rolę samorządu pielęgniarek i po-łożnych jako partnera władz politycznych i administracyjnych w skali kraju, regionach oraz w środowiskach lokalnych,

4. uznając sprawowanie pieczy i nadzoru nad prawidłowym wykonywaniem zawodów pielęgniarki i położnej jako wyraz społecz-nego zaufania do instytucji samorządu,

5. zdając sobie sprawę z ogromu oczekiwań i nadziei, jakie pokłada w swoim samo-rządzie społeczność pielęgniarek i położ-nych,

6. mając świadomość nowych wyzwań, ja-kie stoją przed polskim pielęgniarstwem przedstawia niniejszym priorytetowe za-dania samorządu na rozpoczynającą się kadencję.

I. W sprawach dotyczących organizacji opieki zdrowotnej:1. dążyć do budowy systemu ubezpieczenia

zdrowotnego w oparciu o otwarty rynek ubezpieczeniowy – pozwalający społe-czeństwu dokonać świadomego wyboru zakresu uzyskiwanych świadczeń zdrowot-nych w ramach odprowadzanej składki,

2. zabiegać o wprowadzenie i wdrożenie spo-łecznego ubezpieczenia pielęgnacyjnego

jako zabezpieczenia potrzeb pielęgnacyj-no - opiekuńczych osób niesamodzielnych, niezdolnych do samodzielnej egzystencji,

3. zapewnić udział przedstawicieli samorzą-du zawodowego pielęgniarek i położnych w pracach administracji rządowej i samo-rządowej na wszystkich poziomach, mając na celu podejmowanie decyzji dotyczą-cych ustalania warunków wykonywania zawodów.

4. domagać się wdrożenia tzw. koszyka świadczeń gwarantowanych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowot-nego,

5. zapewnić udział przedstawicieli samorzą-du zawodowego pielęgniarek i położnych w pracach organów założycielskich zakła-dów opieki zdrowotnej w celu reprezento-wania zawodowych, społecznych i gospo-darczych interesów tych zawodów,

6. dążyć do wzmacniania samodzielności i au-tonomii zawodowej.

II. W sprawach dotyczących finansowania ochrony zdrowia:1. domagać się wzrostu nakładów środków pu-

blicznych na ochronę zdrowia do poziomu gwarantującego zapewnienie bezpieczeń-stwa zdrowotnego pacjentów.

2. domagać się poprawy sytuacji ekonomicz-nej pielęgniarek i położnych,

3. występować wobec płatnika za świadczenia zdrowotne w obronie interesów gospodar-czych pielęgniarek i położnych będących samodzielnymi świadczeniodawcami,

4. czynić starania dla stworzenia korzystnych regulacji podatkowych dla pielęgniarek i położnych, a w szczególności możliwości odliczania od podatku kosztów ponoszo-nych na kształcenie podyplomowe oraz składek członkowskich z tytułu przynależ-ności do samorządu zawodowego,

5. kontynuować prace nad wprowadzeniem systemu definiowania i wartościowania procedur, świadczeń pielęgniarskich i po-łożniczych przy współpracy towarzystw naukowych, organizacji, instytucji działają-cych w ochronie zdrowia, który pozwoli na lepsze wykonywanie zawodów pielęgniarki i położnej, ich właściwą wycenę oraz popra-wę wynagrodzeń.

III. W sprawach dotyczących środowiska pielęgniarek i położnych:1. doprowadzić do pilnej nowelizacji aktów

prawnych dotyczących wykonywania za-wodów pielęgniarki i położnej tak aby praca pielęgniarek i położnych była wyko-nywana w takich samych warunkach jak w krajach Unii Europejskiej,

2. wzmacniać działania organów samorządu zawodowego w zakresie odpowiedzialno-ści zawodowej oraz stałego podnoszenia kwalifikacji ich członków,

3. upowszechniać znajomość i praktyczne sto-sowanie zasad Kodeksu Etyki Zawodowej.

IV. W sprawach dotyczących kształcenia po-dyplomowego pielęgniarek i położnych:1. dążyć do zapewnienia każdej pielęgniarce

i położnej warunków do podjęcia doskona-lenia zawodowego,

2. czynić starania na rzecz ułatwienia człon-kom samorządu doskonalenia się poprzez organizowanie przez izby spotkań szkole-niowych, konferencji, seminariów itp.,

3. wspierać merytorycznie i finansowo pielę-gniarki i położne uczestniczące w różnych formach kształcenia podyplomowego,

4. dążyć do powstania jednolitych, szczegóło-wych programów kształcenia podyplomo-wego (kursy specjalistyczne, kursy kwalifi-kacyjne, specjalizacje),

5. ujednolicić zasady powrotu do wykonywa-nia zawodu po przerwie dłuższej niż 5 lat,

6. współdziałać z organizacjami skupiającymi pielęgniarki i położne.

V. Działania samorządu zawodowego pielę-gniarek i położnych:1. bronić samorządności zawodowej jako in-

stytucji zaufania publicznego,2. bronić dobrego imienia pielęgniarek i po-

łożnych, udzielać im wsparcia prawnego w zakresie wykonywania zawodu,

3. działać na rzecz rozwoju instytucji samopo-mocowych, itp.,

4. podtrzymywać tradycje opieki nad seniora-mi zawodów pielęgniarki i położnej,

5. udzielać członkom samorządu pomocy w trudnych sytuacjach losowych, inter-weniować w sprawach pracowniczo- za-wodowych,

6. współpracować z organizacjami i stowa-rzyszeniami zawodowymi w kraju i za-granicą.

§2Zobowiązuje się organy samorządu zawo-

dowego pielęgniarek i położnych do realizacji przepisów niniejszej uchwały.

§3Uchwała wchodzi w życie z dniem pod-

jęcia.

PrzewodniczącaV Krajowego Zjazdu

Pielęgniarek i Położnych(-) Aleksandra Wojtak

Uchwała „Programowa” przyjęta przez V Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych

Informacje NRPiP

71 (195) 2008

MINISTERSTWO Warszawa, 6 grudnia 2007 r. ZDROWIARZECZNIKPRASOWY Ewa Gwiazdowicz

KOMUNIKAT PRASOWY W SPRAWIE ZGODY UE NA PRZEDŁUŻENIA PROWADZENIA TZW. „STUDIÓW POMOSTOWYCH DLA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH”

Polska uzyskała zgodę na prowadzenie tzw. studiów pomo-stowych dla pielęgniarek i położnych ponad początkowo prze-widziany rok 2010. Komisja Europejska potwierdziła ten fakt pi-smem z 30 listopada 2007 r. zn: MARKT/D3/KM/Rh D(2007) 17264.

Przedłużenie rekrutacji na studia „pomostowe” pozwo-li na racjonalniejsze rozłożenie rekrutacji w czasie oraz uła-twi zaplanowanie kształcenia bez presji czasu, zgodnie z potrzebami zainteresowanych.

W roku akademickim 2004/2005 Polska uruchomiła specjal-ny program kształcenia zawodowego pielęgniarek i położnych mający na celu pełne uznanie kwalifikacji zawodowych tej grupy zawodowej w UE, zgodnie z art. 33 ust. 3 oraz 43 ust. 4 dyrek-tywy 2005/36/WE. Pierwotnie, zakończenie naboru na studia „pomostowe” przewidziano na rok 2010/2011, jednak z powodu dużego zainteresowania tym rodzajem kształcenia, Polska zdecy-dowała się na zmianę zapisu w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. „o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz nie-których innych ustaw” i przedłużenie okresu trwania tych stu-diów aż do naturalnego wygaśnięcia zainteresowania tym try-bem kształcenia.

W związku z powyższym Polska, na forum Komitetu ds. im-plementacji dyrektywy 2005/36/WE rozpoczęła starania o uzy-skanie zgody państw członkowskich na zmianę wspomnianego zapisu. W czasie posiedzeń Komitetu w dniach 30 kwietnia i 29 czerwca 2007 r. przedstawiciele MZ, przedstawili argumenty strony polskiej przemawiające za koniecznością zmiany dotych-czasowego zapisu.

Ewa Gwiazdowicz

Rzecznik Prasowy Ministra Zdrowia

STANOWISKO Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia w sprawie „żywienia klinicznego” uzgodnione

na VIII Posiedzeniu Plenarnym w dniu 7 listopada 2007 r.

Po zapoznaniu się z problemami żywienia klinicznego przed-stawionymi przez przedstawicieli Polskiego Towarzystwa Żywie-nia Pozajelitowego i Dojelitowego oraz przeprowadzonej dyskusji, Rada Naukowa pozytywnie ocenia starania i zaangażowanie Za-rządu i Członków Towarzystwa zmierzające do poprawy sytuacji w tym zakresie. W związku z powyższym uznaje za możliwe do zrealizowania i wymagające wszechstronnego poparcia przed-stawione poniżej propozycje.1. Wprowadzenie problematyki żywienia klinicznego do progra-

mu studiów lekarskich w ramach nauczania przedmiotów kli-nicznych (choroby wewn., chirurgia, pediatria i in.)

2. Organizowanie kursów do specjalizacji z zakresu podstaw ży-wienia klinicznego w większości specjalności medycznych, w których karmienie pacjentów czy sztuczne żywienie jest ko-nieczne – przede wszystkim w medycynie wewnętrznej.

3. Wprowadzenie do praktyki klinicznej obowiązku oceny sta-nu odżywienia przy przyjęciu pacjenta do szpitala oraz wpro-wadzenie do ogólnej historii choroby kwestionariusza oceny

stanu odżywienia.4. Konieczność nowelizacji prawa farmaceutycznego w odnie-

sieniu do:a. chorych żywionych pozajelitowo w warunkach domo-

wych.b. zasad wytwarzania i sprzedawania mieszanin odżyw-

czych.c. pomocy szpitalom w zakresie powstawania pracowni ży-

wienia.5. Powstanie żywienia klinicznego jako umiejętności dla lekarzy,

pielęgniarek, farmaceutów.6. Wprowadzenie specjalizacji pielęgniarka żywieniowa.7. Tworzenie specjalistycznych oddziałów o profilu leczenie ży-

wieniowe (przynajmniej jeden w każdym województwie), które mogłyby przejmować najbardziej trudnych do leczenia chorych.

8. Powołanie specjalisty krajowego w zakresie żywienie kli-niczne.

Rada Naukowa przy Ministrze ZdrowiaProf. zw. dr hab. Maciej Latalski

Przewodniczący

Zielone światło dla studiów pomostowych

Żywienie ważnym elementem terapii

Informacje DORPiP

8 W CIENIU CZEPKA

Zebranych Pełnomocników przywitała Przewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych – Urszula Olechowska.

Na wstępie przedstawiła skład osobo-wy Prezydium DORPIP (opublikowany w numerze grudniowym) oraz skład oso-bowy Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pie-lęgniarek i Położnych o Kadencji (opubli-kowany w listopadowym wydaniu „W cie-niu czepka”)

Później przypomniała o zadaniach sa-morządu, do których należą:• sprawowanie pieczy i nadzoru nad należy-

tym wykonywaniem zawodu pielęgniarki i położnej,

• ustalanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej oraz sprawowanie nadzoru nad ich przestrzeganiem,

• ustalanie standardów zawodowych i stan-dardów kwalifikacji zawodowych pielę-

gniarek i położnych obowiązujących na poszczególnych stanowiskach pracy, za-twierdzanych przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej,

• opiniowanie programu kształcenia zawo-dowego,

• współdziałanie w ustalaniu kierunków rozwoju pielęgniarstwa,

• integrowanie środowiska pielęgniarek i położnych,

• obrona godności zawodowej pielęgniarek i położnych,

• reprezentowanie i ochrona zawodu pielę-gniarki i położnej,

• udzielanie informacji na temat uznawa-nia kwalifikacji zawodowych, uregulowań prawnych dotyczących ochrony zdrowia, w tym zawodu pielęgniarki lub położnej, ubezpieczeń społecznych oraz zasad etyki zawodowej w zakresie niezbędnym do wyko-nywania zawodu pielęgniarki i położnej,

• zajmowanie stanowiska w sprawach stanu zdro-wia społeczeństwa, poli-tyki zdrowotnej państwa oraz organizacji ochrony zdrowia,• szerzenie oświaty zdro-wotnej,• współpraca z towarzy-stwami naukowymi, szko-łami wyższymi i jednostka-mi badawczo-rozwojowy-mi w kraju i za granicą,• współpraca z samorzą-dem lekarskim oraz z sa-morządami innych zawo-dów medycznych w kraju i za granicą,• organizowanie i prowa-dzenie instytucji samopo-mocowych i innych form pomocy materialnej dla pielęgniarek, położnych i ich rodzin,• zarządzanie majątkiem własnym,• prowadzenie działalności wydawniczej,• uznawanie kwalifikacji

pielęgniarek i położnych będących oby-watelami państw członkowskich Unii Europejskiej, zamierzających wykonywać zawód pielęgniarki lub położnej na tery-torium Rzeczypospolitej Polskiej.

Samorząd wykonuje swoje zadania

w szczególności przez:• stwierdzanie prawa wykonywania zawodu

pielęgniarki i prawa wykonywania zawodu położnej oraz prowadzenie rejestru pielę-gniarek i rejestru położnych,

• negocjowanie warunków pracy i płac,• opiniowanie i wnioskowanie w sprawach

kształcenia przed – i podyplomowego, a w szczególności specjalizacji zawodowej pielęgniarek i położnych,

• przewodniczenie komisjom konkurso-wym na stanowiska pielęgniarek naczel-nych, przełożonych i pielęgniarek oddzia-łowych oraz uczestnictwo w konkursach

SPOTKANIE Z PEŁNOMOCNYMI PRZEDSTAWICIELAMI

DORPIP WE WROCŁAWIU 11 grudzień 2007 r.

Spotkanie prowadzi Urszula Olechowska

Informacje DORPiP

91 (195) 2008

na inne kierownicze stanowiska w służ-bie zdrowia,

• opiniowanie projektów aktów norma-tywnych dotyczących ochrony zdrowia i wykonywania zawodu pielęgniarki i po-łożnej,

• orzekanie w zakresie odpowiedzialno-ści zawodowej pielęgniarek i położnych oraz sprawowanie sądownictwa polu-bownego.

Przewodnicząca przypomniała również

obowiązki Pełnomocnego Przedstawiciela, któremu Okręgowa Rada udzieliła pełno-

mocnictwa do działania w jej imieniu na rzecz członków samorządu danego rejonu wyborczego.

Do wspomnianych obowiązków należy:

• Zgodne z udzielonym pełnomocnictwem negocjowanie warunków pracy i płacy na terenie zakładów pracy.

• Integrowanie środowiska pielęgniarek i położnych.

• Informowanie o uchwałach Okręgowej Rady oraz innych działaniach przez roz-plakatowanie na tablicach ogłoszeń w re-jonach wyborczych.

• Udział w zebraniach zwo-ływanych przez Okręgową Radę.• Wykonywanie innych czyn-ności zleconych przez Okrę-gową Radę.

Pełnomocników poinfor-

mowano o nowych aktach prawnych dotyczących pielę-gniarek i położnych. Są to:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 listopa-da 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobie-gawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniar-kę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego

orazRozporządzenie Ministra

Zdrowia w sprawie szczegó-łowego trybu postępowania w sprawach wpisu Do rejestrów indywidualnych praktyk pie-

lęgniarek, położnych, indywidualnych spe-cjalistycznych praktyk pielęgniarek, położ-nych i grupowych praktyk pielęgniarek, położnych

Pełnomocników poproszono o przeka-

zanie w swoich zakładach pracy informacji dotyczących zgłaszania osób, które przejdą na emeryturę w roku 2007 i w latach na-stępnych, w celu wskazania ich do otrzyma-nia zapomogi. Pismo przygotowuje zakład pracy z następującymi danymi: nazwisko i imię, data urodzenia, adres zamieszkania, czy opłacane były składki na rzecz samorzą-du. Informacje powyższe należy przesłać na adres DOIPiP, lub przekazać bezpośrednio do sekretariatu Izby we Wrocławiu

Poprzez Pełnomocników zaproszono

wszystkich członków samorządu naszego okręgu do korzystania z biblioteki, która od czerwca 2007 została wzbogacona o zaku-pione nowe pozycje książkowe.

Pełnomocników zaproszono na kolejne

spotkanie, zgodnie z ustalonym terminem i zobowiązano do przygotowania sprawoz-dań ze swoich zakładów pracy dotyczących problemów pielęgniarek i położnych.

Kolejne spotkania pełnomocnych przedstawicieli DOIPiP odbędą się:

20 lutego,19 czerwca,18 września,11 grudnia.

Informacje DORPiP

10 W CIENIU CZEPKA

18 października 2007 r. we Wro-cławiu odbyło się seminarium dla pielęgniarek i położnych zatytu-łowane „Jak zwiększyć szanse na poród fizjologiczny w warunkach szpitalnych?”.

Seminarium zorganizowała Fun-dacja Kobieta i Natura. Powstała w roku 2007 ma piękną misję: zo-stała powołana, by pomagać lu-dziom w wykorzystaniu potencja-łu i mądrości ich ciała.

Działalność Fundacji opiera się na wieloletnim doświadczeniu dr n. med. Preeti Agrawal, która zajmuje się profilaktyką zdrowia w duchu medycyny holistycznej, łączącej aspekt fizyczny, emocjo-nalny i duchowy zdrowia każdego człowieka. Zainteresowani semi-narium przyjechali z całej Polski. Piszę „zainteresowani”, bo wśród siedemdziesięciu położnych zna-lazł się jeden lekarz ginekolog--położnik.

Seminarium otworzył prof. dr hab. Marian Gabryś z wrocławskiej Kliniki im. Chałubiń-skiego. We wstępie poruszył bardzo ważną kwestię, mówiąc o tokofobii, czyli strachu przed porodem. Owa coraz częściej spotykana przypadłość dotyczy coraz większej ilości cię-żarnych kobiet. Znakomita większość przy-szłych matek, obezwładniona lękiem przed porodem fizjologicznym, wręcz domaga się cesarskich cięć. Coraz powszechniejsze też staje się przekonanie, iż cięcie jest najlep-szym sposobem, w jaki dziecko ma przyjść na świat.

Profesor powiedział, że winna takiemu stanowi rzeczy jest medykalizacja i techni-cyzacja tego całkowicie fizjologicznego sta-nu, jakim są ciąża i poród. Kobiety w ciąży, zamiast cieszyć się błogosławionym stanem, skażają swoją świadomość nieprawdopodob-ną ilością potencjalnych chorób i wad gene-tycznych, na które mogą zapaść ich dzieci. Ogromny czynnik strachu, starannie pielę-gnowanego przez dziewięć miesięcy ciąży,

znacznie utrudnia naturalny poród. Naczel-nym zadaniem lekarzy i położnych jest obec-nie uwolnienie ciężarnych od strachu przed porodem fizjologicznym, będącym najlep-szym i najwłaściwszym sposobem przyjścia na świat nowego człowieka.

Na seminarium była obecna również Le-okadia Jędrzejewska, Krajowy Konsultant ds. Położnictwa. Powiedziała, iż dzięki rze-telnej wiedzy położnych i ich właściwemu po-dejściu do swojej pracy, możliwe jest wyzwo-lenie ogromnego potencjału rodzących, sku-tecznie stłamszonego przez ogromny strach przed porodem fizjologicznym. Podkreślała ogromną rolę coraz bardziej powszechnych szkół rodzenia. Leokadia Jędrzejewska mó-wiła również o zaleceniach WHO, doty-czących konieczności pielęgnowania więzi nowonarodzonych dzieci z matkami tuż po porodzie.

W dalszej części seminarium uczestnicy obejrzeli film „Poród w zgodzie z naturą”. W tym wzruszającym dokumencie pokazano kobiety, które rodziły swoje dzieci bez gry-masu bólu – w lagunach Morza Czarnego, w wannach, w swoich domach, w szpitalach. Narratorka, od lat kierująca ruchem Świa-domego Macierzyństwa mówiła, iż tym, co przeszkadza kobietom rodzić w sposób na-

turalny, jest zablokowana psychika. Świado-mość rodzącej kobiety ma kluczowe znacze-nie dla przebiegu porodu.

W czasie seminarium doktor Agrawal* wielokrotnie podkreślała ważność tej tezy. Przekonywała, że to, czego uczono w szko-łach i na studiach na temat porodu fizjo-logicznego to zbyt mało, żeby zrozumieć, czym naprawdę jest poród. Obowiązujące dziś w polskich szpitalach zasady wręcz utrudniają przebieg narodzin. Poród w pozycji horyzon-talnej utrudnia rodzenie – rodzenie w pozycji na plecach jest wbrew naturze i grawitacji.

Również nieuzasadnione jest nacinanie krocza, na tak wielką skalę praktykowane w Polsce. Jest to zabieg bolesny, bardzo oka-leczający i uszkadzający duże naczynia krwio-nośne. Nacięcie znacznie utrudnia matkom dojście do siebie po porodzie i – jak wskazują liczne badania – nie jest żadnym antidotum na ewentualne późniejsze kłopoty z wypada-niem macicy (na tę dolegliwość cierpią rów-nież kobiety, które nigdy nie rodziły). Pochwa jest narządem stworzonym do rodzenia, a jej zdolność rozciągania jest ogromna. Nacięcie jest zabiegiem uzasadnionym jedynie w oko-ło 20% przypadków i nie powinno być sto-sowane tak powszechnie, jak ma to miejsce dziś w polskich szpitalach. Rodzenie w po-

JAK ZWIĘKSZYĆ SZANSE NA PORÓD FIZJOLOGICZNY W WARUNKACH SZPITALNYCH?

Seminarium otworzySeminarium otworzył ł prof. dr hab. Marian Gabryprof. dr hab. Marian Gabryś ś z wrocz wrocłławskiej Kliniki im. Chaawskiej Kliniki im. Chałłubiubińńskiego.skiego.

Seminarium dla pielęgniarek i położnych

111 (195) 2008

zycji wertykalnej, bez dodatkowych zabiegów o których mowa poniżej, całkowicie eliminuje problem pęka-nia krocza – jeśli poród odbywa się bez żadnych zakłóceń, pochwa ma dość czasu na całkowite, pełne roz-ciągnięcie. Nawet jeżeli dochodzi do drobnych pęknięć w tej pozycji, rana goi się o wiele szybciej niż po celowym nacięciu krocza.

Powszechne używanie na każ-dej sali porodowej KTG to kolejny czynnik, który zakłóca prawidłowy przebieg porodu – badanie przepro-wadza się w pozycji leżącej, utrud-niając tym samym przepływ krwi w dużych naczyniach na plecach. W szpitalach w Wielkiej Brytanii zrezygnowano z użycia tego urzą-dzenia przy porodach o prawidło-wym przebiegu. W Australii prze-badano porody 8 tysięcy kobiet pod kątem zasadności używania KTG i udowodniono, że urządzenie za-kłóca przebieg narodzin, prowa-dząc jedynie do zwiększonej ilości cesarskich cięć.

Podsumowując: choć dysponujemy szere-giem „nowoczesnych” urządzeń i medyka-mentów, nieustannie wzrasta ilość cesarskich cięć, a śmiertelność noworodków utrzymuje się na stałym poziomie. Należy zadać sobie pytanie – czy medykalizacja porodów jest od-powiedzią na istniejące potrzeby rodzących kobiet i ich dzieci?

Odpowiedź jest prosta – musimy na nowo odkryć prawa fizjologii i na nowo szkolić się w tej dziedzinie.

Jak wynika z badań Michela Odenta, ogromnie zasłużonego francuskiego specja-listy w dziedzinie ginekologii, od wielu lat propagującego jak najmniejszą interwencję medyczną w narodziny, proces porodowy jest procesem mózgowym. Jedną z ważniejszych rzeczy dla prawidłowego przebiegu porodu jest zapewnienie rodzącej kobiecie intymno-ści. Mówi o tym prawo zwieracza. Kto z nas wypróżni się przy tłumie obcych ludzi, przy-glądającym się naszym narządom płciowym? Pochwa, szyjka macicy i macica to mięśnie gładkie (jak mięśnie odbytu), niepodlega-

jące działaniu woli: kiedy czujemy strach, nasze zwieracze kurczą się mimowolnie. Za rodzenie odpowiada najstarsza część mózgu – tam mieści się nasza intuicja, nasze pier-wotne instynkty; w części nowej (neocortex) gromadzą się nasze wszystkie doświadczenia i wyuczone przekonania. Jeśli nie przeszko-dzimy korze starej, dziecko urodzi się łagod-nie, a poród znacznie się skróci. Częste ba-dania, hałas, światło, niepotrzebne rozmowy – to wszystko uaktywnia korę nową, hamując tym samym pracę kory starej. Nasi sąsiedzi, Niemcy, już dwanaście lat temu, w roku 1995,

uznali tę prawdę, zmieniając wa-runki porodów w szpitalach. Ilość medycznych interwencji jest przez to znacznie mniejsza. Prawo do poszanowania intymności kobie-ty rodzącej powinno być prawem niepodważalnym i powszechnie szanowanym.

Jak jest w rzeczywistości, wie-my wszyscy.

Kolejnym mitem, który pod-czas wykładu obaliła doktor Agra-wal, jest ten, który mówi, że kiedy dziecko jest za duże, nie będzie mogło się urodzić. Matka i dziec-ko to jeden organizm, doskonale do siebie dopasowany. Nieprawdą również jest, iż ułożenia dziecka zmienić nie można – tu wielkie pole do popisu mają kobiety cię-żarne: dzięki właściwym sposobie siedzenia, właściwej gimnastyce (odpowiednie ruchy miednicą) można sprawić, że dziecko ułoży

Na seminarium byNa seminarium byłła obecna ra obecna róówniewnież ż Leokadia JLeokadia Jęędrzejewska, drzejewska, Krajowy Konsultant ds. PoKrajowy Konsultant ds. Połłoożżnictwanictwa

Zainteresowani seminarium przyjechali z caZainteresowani seminarium przyjechali z całłej Polskiej Polski

Seminarium dla pielęgniarek i położnych

12 W CIENIU CZEPKA

się prawidłowo. Oto kolejny przykład na to, jak dalece odeszliśmy od natury – wiele cię-żarnych najwięcej czasu w ciąży spędza leżąc, siedząc w głębokich fotelach lub jeżdżąc sa-mochodem, kiedy przynajmniej godzinny spacer dziennie może mieć zbawienny wpływ na ułożenie dziecka.

Kolejna część seminarium została poświę-cona cesarskim cięciom: panujący mit, że ce-sarskie cięcie jest lepsze dla dzieci, został oba-lony. Pewne jest, że dzieci, które przychodzą na świat w ten sposób – w porównaniu do dzieci urodzonych naturalnie – mają obniżo-ną odporność psychiczną i fizyczną. W trak-cie porodu naturalnego noworodki nabywa-ją odporności, ponieważ mają dość czasu, by skolonizować się bezpiecznymi bakteriami matki z jej pochwy, cewki moczowej i odby-tu. Dzieci wyjęte z macicy nie mają żadnej odporności, stąd duża ilość poporodowych infekcji, które leczy się antybiotykami. Le-czenie jeszcze bardziej obniża odporność, więc dziecko znów choruje i znów jest leczone – a długotrwałe leczenie powoduje skłonność do wszelkiego rodzaju uciążliwych alergii.

Po cesarskim cięciu matka może mieć po-czucie niespełnienia i obniżone poczucie wła-snej wartości, często też pojawiają się proble-my z karmieniem. Dziecko, pojawiające się na świecie w ów sposób, jest też psychicznie nieprzygotowane na stresy w późniejszym życiu: liczne badania wskazują na korelację między urodzeniami przez cesarskie cięcie a samobójstwami. Podobnie jest z przestęp-czością: w krajach Ameryki Łacińskiej, gdzie prawie 90% dzieci przychodzi na świat przez cesarskie cięcie, wskaźnik przestępczości jest jeden z najwyższych na świecie.

Ważne jest, by wpłynąć na świadomość przyszłych matek i ich rodzin, upowszechnić informacje na temat negatywnych skutków cięć i przełamując w ten sposób powszechną w Polsce ogromną społeczną presję na wyko-nywanie „cesarek”.

Na seminarium doktor Agrawal poruszyła też inną, ogromnie ważną i niemal zupełnie lekceważoną w naszych szpitalach kwestię – czego potrzebuje nowonarodzone dziec-ko? Noworodek, bardzo zestresowany drogą, którą właśnie przeszedł, potrzebuje ukojenia, które może mu zapewnić jedynie bliskość matki: to w rytm bicia jej serca wsłuchiwał się przez dziewięć miesięcy, to jej głos zna najlepiej. Dziecko, by poczuło się bezpieczne i – co ogromnie ważne – by pierwszym, naj-głębiej wdrukowanym w jego mózg uczuciem było poczucie bezpieczeństwa właśnie, musi zaspokoić wszystkie zmysły: węch, smak, do-tyk, wzrok, słuch. Jedynie położone na brzu-chu mamy tuż po narodzinach ma możliwość wolnego od instynktownego lęku, spokojnego poznania nowej, obcej rzeczywistości. Kon-

takt z jej skórą, słuchanie jej głosu, jej zapach, smak jej mleka (noworodki sa-me potrafią dopełznąć do piersi!) i głęboki kontakt wzrokowy sprawiają, że między matką a dzieckiem tworzy się prawdziwie głę-boka, instynktowna więź. W tej właśnie chwili budu-ją się fundamenty zaufania dziecka do świata.

Udowodniono nauko-wo, że dzieci pozbawione owej pierwotnej więzi mo-gą mieć w przyszłości pro-blemy z uzależnieniami, okazywaniem uczuć i za-ufaniem – skoro pierwszym uczuciem, które poznali-śmy, był lęk, a nie miłość, nie kochamy siebie. A jeśli nie kochamy siebie, jak mo-żemy pokochać innych?

W jednym z bostoń-skich szpitali przeprowa-dzono ciekawe doświad-czenie – wcześniaki mogły być blisko swoich mam, często też pozwalano, by leżały na ich piersiach, głaskane i tulone. Wyniki badań były zdumiewające – dzieci te, w porównaniu do noworodków, które cały czas leżały w inkubatorach, znacznie szybciej przybierały na wadze i potrzebowały mniej leków. Sprzęt jest bardzo potrzebny i ratuje życie, ale natura jest najlepszym lekarstwem i powinniśmy o tym pamiętać.

Sposobów ułatwiających poród natural-ny jest wiele. Homeopatia, ziołolecznictwo, aromatoterapia mogą poskutkować doraźnie. Nie do przecenienia jest pomoc położnej i le-karza, świadomych, jak bardzo mogą pomóc rodzącej kobiecie mądrze ją wspierając, wie-dzących, jak dodać jej otuchy podczas tego trudnego życiowego sprawdzianu. Wreszcie – fundamentalne znaczenie ma psychiczne nastawienie rodzącej kobiety – jej świado-mość, że poród jest czymś naturalnym tak samo, jak jedzenie czy oddychanie.

Reasumując: w rękach położnych i leka-rzy leży – i nie będzie to teza przesadzona – przyszłość kolejnych pokoleń. To oni mo-gą sprawić, że szczęśliwe kobiety będą rodzić zdrowe, szczęśliwe dzieci. Mogą zniwelować powszechny strach przed porodem i podjąć próbę powrotu do natury, na powrót oddając odpowiedzialność za poród rodzącej kobiecie, zawłaszczony (miejmy nadzieję, że tylko tym-czasowo) niepotrzebnie, a nawet ze szkodą dla matek i dzieci, przez medycynę.

Podczas seminarium z sali padały pytania – jak dokonać wszystkich koniecznych zmian

na porodówkach, na których obowiązują re-guły tak sztywne, że nawet drobne pęknięcie krocza u rodzącej traktowane jest jak uchybie-nie w pracy położnej i lekarza? Przecież nawet w sytuacji, kiedy i położna, i lekarz, i rodzą-ca mają dużą świadomość, jak ważny i piękny może być moment przyjścia na świat nowe-go człowieka, na sali porodowej obowiązują formalistyczne reguły postępowania. Trudno im się przeciwstawiać, ryzykując utratę pracy czy – jak celnie określiła jedna z uczestniczek – „walczyć swoim porodem” o zmiany.

Świadomość jest pierwszym narzędziem do zmian. Oprócz świadomości potrzebne jest oczywiście silne lobby, które może wy-generować zmiany formalne. Ale świado-mość to pierwszy krok do zmian. Przyszłość zależy od nas.

Tekst przygotowała Justyna Pobiedzińska.

* Preeti Agrawal - doktor nauk medycznych,

specjalista II stopnia z ginekologii i położ-

nictwa, absolwentka studiów medycznych

w S.M.S. Medical College Jaipur w Indiach;

pierwszy stopień specjalizacji z Ginekologii

i Położnictwa – 1995, Akademia Medyczna

we Wrocławiu; doktorat z położnictwa – 1996,

drugi stopień specjalizacji z ginekologii i po-

łożnictwa – 1999; w latach 1995-2001 odby-

ła szereg staży naukowych specjalizacyjnych

w Niemczech, Danii, Anglii i Kanadzie.

Najmłodszy uczestnik konferencji?Najmłodszy uczestnik konferencji?

Seminarium dla pielęgniarek i położnych

131 (195) 2008

W oddziale Kliniki przebywają pacjenci po zabiegu wyłonienia zewnętrznej przetoki jelitowej (stomii):a) sztucznie wytworzonego połączenia

światła jelita cienkiego- ileostomii z po-wierzchnią powłok brzusznych.

b) sztucznie wytworzonego połączenia światła jelita grubego – kolostomii z po-wierzchnią powłok brzusznych.Stomia może być czasowa lub ostatecz-

na.Programem edukacji i przygotowaniem

do samoopieki po wypisaniu ze szpitala pielęgniarka obejmuje wszystkich pacjen-tów po tym zabiegu bez względu na miejsce wytworzenia stomii i kryterium czasowego jej utrzymania.

Plan przygotowania pacjenta do samo-opieki pielęgniarka wdraża etapowo, roz-poczynając edukację w drugiej dobie po za-biegu operacyjnym. W pierwszej kolejności przeprowadza z pacjentem rozmowę, przy czym niezwykle istotny jest wybór odpo-wiedniego miejsca i czasu.

PLAN PRZYGOTOWANIA PACJENTA DO SAMOOPIEKI OBEJMUJE REALI-ZACJĘ NASTĘPUJĄCYCH CELÓW:1. Ocenę możliwości pacjenta w zakresie

sprawowania samoopieki z uwzględ-nieniem:

• wieku,• zainteresowania swoim stanem zdrowia,• sprawności zmysłów (słuch, wzrok),• nastawienia do stomii,• chęci współpracy z zespołem lekarsko -

W dniu 21 czerwca 2007 r. odbyła się Konferencja Szkoleniowa nt. „Rola pielęgniarki i położnej w przygotowaniu pacjenta do samoopieki”. Organizatorem konferencji była kadra pielęgniarska Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 1 we Wrocławiu.Na Konferencji zaprezentowano referaty przygotowane przez pielęgniarki i położne,w których przedstawiono doświadczenia własne w pracy edukacyjnej na rzecz pacjentów. Zgodnie z zapowiedzią zamieszczamy treść kolejnych wykładów

EDUKACJA PACJENTÓW ZE STOMIĄ

Leokadia HajdaszJolanta RabiaszKlinika Chirurgii Ogólnej i Chirurgii Onkologicznej Szpitala Klinicznego Nr 1 we Wrocławiu

pielęgniarskim,• zasobu wiedzy i umiejętności,• zaufania do lekarza i pielęgniarki,• stanu somatycznego i psychicznego.2. Wdrożenie ustalonego planu opieki

z uwzględnieniem:• możliwości psychofizycznych pacjenta,• zasad nauczania,• kontroli i oceny.3. Nauczenie pacjenta pielęgnacji stomii:• nauczenie oceny stanu i wyglądu stomii

(kolor, kształt, wielkość) i ewentualnych problemów m.in. krwawienia, biegunki, zaparcia,

• nauczenie odpowiedniego stosowania sprzęty stomijnego:

- właściwego wyboru (w zależności od rodzaju stomii, powikłań lub później własnych upodobań)

- sprawnego posługiwania się sprzętem (wymiana)

- prawidłowej pielęgnacji skóry wokół stomii (podczas wymiany sprzętu)

• zapoznanie z dostępnymi akcesoriami (środki do pielęgnacji skóry wokół stomii, specjalne gaziki itp.)

• zapoznanie z ćwiczeniami wzmacniający-mi mięśnie brzucha,

• nauczenie zasad wykonania irygacji (u osób z kolostomią).

4. Nauczenie zasad prawidłowego odżywia-nia się osób ze stomią jelitową.

5. Uzupełnienie wiedzy na temat zapo-biegania i postępowania w przypadku wystąpienia ewentualnych powikłań stomii.

6. Ocenę stopnia opanowania przez pacjen-ta umiejętności w zakresie:

• pielęgnacji stomii, doboru i wymiany sprzętu,

• samokontroli funkcjonowania przewodu pokarmowego,

• oceny stomii (kolor, wielkość, wydzie-lina),

• wykonywania ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha,

• irygacji u pacjentów z kolostomią.7. Przygotowanie pacjenta do wypisu ze

szpitala. Dzień przed planowanym wy-pisem lub w dniu wypisu do domu pielę-gniarka przekazuje pacjentowi:

• sprzęt stomijny i akcesoria stomijne,• zalecenia dietetyczne,• wniosek na sprzęt stomijny,• informacje gdzie należy zgłosić się w od-

dziale NFZ,• informacje o punktach zaopatrzenia

w sprzęt stomijny,• informacje o Poradniach Proktologicznych

lub Poradniach dla pacjentów ze stomią, które przejmują opiekę nad chorym wy-pisanym ze szpitala,

• informację o Polskim Towarzystwie Opie-ki nad chorym ze stomią.

• informację o bezpłatnej infolinii, która pomaga w uzyskaniu porady: psycholo-gicznej, prawnej, w zakresie seksuologii oraz adresy Poradni dla chorych ze sto-mią działających na terenie całej Polski, punktach wydawania sprzętu stomijnego na terenie Polski,

• informacje w zakresie wystąpienia ewen-

Przygotowanie do samoopieki

14 W CIENIU CZEPKA

tualnych powikłań stomii, objawach nie-pokojących, kiedy należy zgłosić się do lekarza.

Częstotliwość spotkań i rozmów z pa-cjentem pielęgniarka ustala indywidual-nie w zależności od rozpoznanych potrzeb w tym zakresie. Na życzenie chorego w pro-cesie edukacyjnym uczestniczyć mogą bli-skie mu osoby.

Pierwszy zabieg wymiany worka sto-mijnego wykonuje pielęgniarka. W trakcje wymiany wyjaśnia pacjentowi kolejności działań i zwraca uwagę na staranność wy-konania całego zabiegu.

Pacjent otrzymuje materiały edukacyj-ne w postaci broszurek do samodzielnego zapoznawania się z zasadami pielęgnacji

stomii oraz życia w zmienionych warun-kach zdrowotnych. Otrzymuje pisemną instrukcję wykonania wymiany sprzętu stomijnego.

Kolejne wymiany worka pielęgniarka do-konuje z udziałem pacjenta, oceniając przy tym jego zdolności i gotowość do samo-dzielnego zaopatrzenia stomii. Wyjaśnia też wątpliwości i odpowiada na pytania po lekturze broszurki.

SPODZIEWANE•REZULTATY• POMYŚLNIE•WDROŻONEGO• I•ZREALIZOWANEGO•PLANU• PRZYGOTOWANIA•PACJENTA• DO•SAMOOPIEKI•PO•ZABIEGU• WYŁONIENIA•STOMII.

PACJENT: akceptuje stomię i umie ją pielęgnować potrafi samodzielne zmienić worek sto-

mijny wie gdzie i jak zaopatrzyć się w sprzęt

stomijny zna i rozumie zasady żywienia wie jak zachować się w sytuacji pojawie-

nia się biegunek lub zaparć zna zasady i umie wykonywać irygację zna cel i umie wykonać ćwiczenia

wzmacniające mięśnie brzucha wie gdzie może uzyskać pomoc w sytu-

acji problemowej wie, że stomia nie stanowi przeszkody

do podjęcia pracy zawodowej

Monika KonsekKlinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku

PRZYGOTOWANIE DO SAMOOPIEKI PACJENTA LECZONEGO W ODDZIALE HEMATOLOGII

Komunikacja interpersonalna to psycho-logiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpo-średnim kontakcie. Jest to proces, który za-chodzi nieustannie, bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją i słowami przekazujemy informacje.

Jednak, aby można było mówić o ist-nieniu informacji muszą być obecne trzy ogniwa:• nadawca, czyli osoba, która przesyła in-

formację• odbiorca, czyli osoba, do której informacja

jest skierowana• kod, czyli sposób przekazu tej informacji

– obraz, gest, słowo, itd.O efektywnej komunikacji można mó-

wić wówczas kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadaw-cy przekazu. Na kontekst wypowiedzi, od którego wiele zależy składają się: ton głosu, kontakt wzrokowy, mowa ciała. Wszystkie te elementy określa się mianem ekspresji niewerbalnej.

Przygotowanie pacjenta do samoopieki rozpoczyna się w momencie przyjęcia w od-dział hematologiczny.

W czasie przeprowadzania wywiadu pie-lęgniarka na podstawie rozmowy i obser-wacji ocenia warunki, wiedzę, możliwości pacjenta. Są to czynniki, które decydują

w jaki sposób i w jakiej formie będą prze-kazywane informację. Ewentualne formy (instruktaż, swobodna rozmowa, informa-tor) i werbalne przekazywanie wstępnych informacji dostosowane są do aktualnych możliwości pacjenta.

Specyfika leczenia pacjenta hematolo-gicznego polega między innymi na tym, że nie wystarczy samo przyjmowanie leków, w tym przypadku cytostatycznych. Pacjent ma prawo do aktywnego uczestnictwa w pro-cesie leczenia i jest do tego procesu aktyw-nie włączany co w dużej mierze wpływa na dalszy tok leczenia i pielęgnacji.

Pacjent powinien mieć świadomość, jak dużo zależy od niego i że w wielu aspek-tach dotyczących pielęgnacji, może sobie pomóc sam.

Pacjent hematologiczny z racji niepra-widłowo funkcjonującego układu krwio-twórczego narażony jest na:• zakażenia – owrzodzenia śluzówek jamy

ustnej, uporczywe anginy, zapalenia płuc, afty, opryszczki na wargach, grzybice wie-lonarządowe, gorączka

• zmiany narządowe – powiększenie śle-dziony, wątroby, węzłów chłonnych

• plamicę skóry i śluzówek, wynaczynienia na skórze, krwawienia z nosa, przewo-du pokarmowego, dróg rodnych /spadek

płytek krwi/• zaburzenia krzepnięcia i zespół wykrze-

piania wewnątrznaczyniowego • rozrost w szpiku, który powoduje bóle ko-

ści i stawów• objawy niedokrwistości – bladość powłok

skórnych, bladość spojówek i śluzówek, osłabienie, zawroty głowy

• powiększenie śledziony oraz wątroby• białaczka typu M5, M4 nacieki w przewo-

dzie pokarmowym, przerost dziąseł, zmia-ny w ośrodkowym układzie nerwowym

• objawy skazy krwotocznej – plamica ma-łopłytkowa w zakresie skóry i błon ślu-zowych, krwawienia z nosa, z przewodu pokarmowego, ginekologiczne

• objawy niedokrwistości – łatwe męczenie się, duszność wysiłkowa, bóle głowy

Mnogość problemów pielęgnacyjnych występujących u chorych oddziału uzmy-sławia, jak duże znaczenie ma wysiłek pa-cjenta i wzajemna współpraca (pielęgniar-ka – pacjent).

Problemy pielęgnacyjne „wspólnie” roz-wiązywane z pacjentem stanowią podstawę do samoopieki.

Pielęgniarka przygotowując pacjenta do właściwego postępowania w warunkach do-mowych zwraca szczególną uwagę na na-stępujące elementy:

Przygotowanie do samoopieki

151 (195) 2008

• SKÓRA: celem pielęgnacji skóry jest nie tylko utrzymanie bezwzględnej higieny poprzez codzienną kąpiel, ale także od-powiednie jej nawilżenie

– do mycia skóry należy stosować produk-ty o pH 5,5, ponieważ typowe mydło o odczynie zasadowym może ją po-drażniać i wysuszać zwłaszcza w oko-licach intymnych oraz twarzy,

– do nawilżenia pacjent powinien używać oliwek dla dzieci i balsamów lub mleczek z pantenolem przeznaczonych do skó-ry suchej i wrażliwej.

Narażeni szczególnie na zakażenia grzybicze pacjenci hematologiczni powinni dbać o pielęgnację stóp:

– stopy należy osuszać nie pomijając oko-lic między palcami

– paznokcie obcinać w linii prostej, aby nie dopuścić do ich wrastania

– skórę na piętach nawilżać i smarować środkami p/grzybiczymi co zapobiega jej bolesnemu pękaniu

– nosić bawełniane skarpetki bez cia-snych ściągaczy pogarszających krą-żenie żylne.

Czysta, nawilżona skóra i przewiewna bawełniana odzież jest ważnym czynnikiem w zwalczaniu oraz zapobieganiu zakaże-niom.• JAMA USTNA – w związku z faktem, że

śluzówki są obrzęknięte, rozpulchnione, obolałe – pacjent zgłasza pieczenie gardła, niemożność spożywania pokarmów – pro-ponujemy pacjentowi zmianę pokarmów stałych na płynne lub przecierane.

Ważne jest, aby pielęgnację jamy ustnej rozpocząć już na początku leczenia.

Stosujemy i zalecamy pacjentowi stosowa-nie:

– „płukanek” z 8,4% Natrium Bicarbo-nicum, Lignocainy, Nystatyny, Cor-sodylu oraz płukanki Witaminowe,

– bezwzględnej higieny jamy ustnej, tzn. mycie zębów po każdym posiłku z zastosowaniem miękkiej szczotecz-ki (nie podrażnia obrzękniętej i prze-krwionej śluzówki dziąseł) i past, naj-lepiej o właściwościach leczniczych.

U pacjentów hematologicznych występu-je pancytopenia. Wyraża się ona w zmniej-szeniu wartości liczbowych wszystkich morfotycznych elementów komórkowych w jednostce objętości krwi obwodowej (nie-dokrwistość, leukopenia, trombocytope-nia). Tym samym pancytopenia jest m. in. przyczyną spadku odporności i odżywie-nia tkanek.• OBNIŻONA ODPORNOŚĆ. Pacjent

musi mieć świadomość konieczności chro-nienia się przed infekcją pamiętając, że

nieistotna dla innych infekcja, dla niego może stać się zagrożeniem.

Realizując program edukacyjny pielę-gniarka powinna zwrócić uwagę pacjenta na przestrzeganie następujących zasad:

– bezwzględna higiena rąk / foliowe rę-kawice/, całego ciała, intymna

– higiena jamy ustnej– noszenie maseczki ochronnej– unikanie kontaktów z innymi osobami

łącznie z zakazem odwiedzin– ubieranie się odpowiednio do pogody– częste wietrzenie pomieszczeń– w domu zakaz kontaktu ze zwierzę-

tami • AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA. Pacjent

nie powinien unikać ruchu gdyż aktyw-ność fizyczna wzmacnia mięśnie, pobu-dza do pracy szpik kostny, krążenie krwi, przemianę materii oraz zapobiega między innymi nadwadze /leczenie sterydami/. Podczas pobytu w oddziale pielęgniarka informuje pacjenta jakie ćwiczenia mo-że wykonywać w swojej jednostce cho-robowej.

• ODŻYWIANIE. Dieta pacjenta hema-tologicznego powinna dostarczać nie tyl-ko odpowiednie ilości kalorii, ale także w miarę możliwości zapobiegać dolegli-wościom ze strony układy pokarmowego, a mogą to być na przemian wzdęcia i za-parcia bądź biegunka.

Zadaniem pielęgniarki jest zapoznanie chorego z zasadami odżywiania się i przed-stawienie produktów, które powinien spo-żywać oraz tych, które powinien unikać w swojej diecie.

PRODUKTY DOZWOLONE: pieczywo – chleb pszenno-żytni, pieczy-

wo pszenne (bułki); warzywa – marchew, brokuły, buraki,

kalafior, ziemniaki (najlepiej ugotowane na parze) z mała ilością soli;

owoce – starannie umyte, dozwolone wyłącznie gotowane i pieczone jabłka lub owoce z puszki, morele i brzoskwinie, do-zwolony jest także surowy banan z odcię-tymi końcówkami;

produkty zbożowe – makaron, ryż, płat-ki owsiane ryżowe, kukurydziane, kasza manna, kukurydziana, jęczmienna, mąka pszenna i ziemniaczana.

Desery i słodycze – kisiel, budyń, ga-laretka owocowa, cukier, miód naturalny, dżem truskawkowy lub malinowy, mus jabłkowy, biszkopty, chrupki kukurydzia-ne, wafle ryżowe, cukierki twarde niena-dziewane.

Mięso, drób, ryby – wyłącznie gotowane lub pieczone. – można spożywać wołowinę, cielęcinę, chudy schab i mięso drobiowe.

Jajka – świeże, umyte, zdezynfekowane i ugotowane na twardo.

Mleko i sery – najlepiej spożywać pro-dukty odtłuszczone i wysokiej jakości, je-dzenie poszczególnych produktów np. słod-ki serek homogenizowany konsultować z le-karzem lub pielęgniarką.

PRODUK T Y NIEDOZWOLONE : pasztety, kiełbasy, boczek, bigos, flaki, po-

trawy typu zapiekanki, pizza, frytki, ham-

burgery, konserwy mięsne i rybne, pro-

dukty cukiernicze, pączki, bułki słodkie

i drożdżowe, ciasta z kremem, gotowe desery,

czekolady nadziewane z bakaliami, cukierki

czekoladowe, ciastka nadziewane.

Pacjent na odcinku przeszczepowym przygotowywany jest do samoopieki jesz-cze podczas pobytu w oddziale.

Przed „wejściem na separatkę” otrzymu-je informator, z którego dowiaduje się w ja-kie przybory i rzeczy osobiste powinien być zaopatrzony. Przed opuszczeniem separatki pielęgniarka przygotowuje rodzinę pacjenta informując ją o warunkach, w których cho-ry powinien przebywać:– w domu należy przeprowadzić gruntow-

ne porządki: odkurzanie, trzepanie, my-cie podłóg, okien, wietrzenie pościeli, dobrze kiedy podłoga jest pozbawiona dywanów

– wskazana jest częsta zmiana pościeli– w czasie pierwszych tygodni należy uni-

kać kontaktów z ludźmi – zwłaszcza cho-rymi, wszelkie odwiedziny znajomych odkłada się na później, gdyż każdy jest potencjalnym źródłem zakażeń

– każdy przed wejściem do domu powinien wycierać obuwie, zmieniać przy wejściu i natychmiast umyć ręce

– należy zaopatrzyć się w maseczki szpitalne w razie nagłej wizyty w domu lub na wy-padek choroby któregoś z domowników

– należy unikać czułych powitań i poże-gnań

– należy unikać ciężkich prac domowych, kurzu, remontów, pyłu

– należy unikać nadmiernego wysiłku– należy izolować chorego przed zwierzęta-

mi ze względu na sierść, futro, pióra– spacery – przy sprzyjającej pogodzie do

godz. 11 i po 17, przy czym unikać eks-pozycji na słońce

Celem działania personelu medycznego jest zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa w trakcie pobytu w oddziale. Istotnym ele-mentem tych działań jest edukacja pacjenta w zakresie istoty choroby, udziału pacjen-ta w procesie leczenia oraz postępowania w warunkach domowych.

Przygotowanie do samoopieki

16 W CIENIU CZEPKA

ZAWAŁ MIĘŚNIA SERCOWEGOZawał mięśnia sercowego to martwica

komórek mięśniowych na określonym ob-szarze serca, wywołana ostrym niedokrwie-niem. Zawał serca może wystąpić w każdym obszarze mięśnia sercowego, najczęściej w obrębie ściany lewej komory. Martwi-ca może obejmować całą grubość mięśnia (zawał pełnościenny) lub warstwę podwsier-dziową (zawał niepełnościenny).

W 90% przypadków przyczyną zawału jest całkowite zamknięcie światła tętnicy wieńcowej przez powstały zakrzep spowo-dowany pęknięciem blaszki miażdżycowej zwężającej tętnice. Do innych przyczyn za-wału należą:• Wrodzona anomalia tętnic wieńcowych• Kurcz tętnic wieńcowych• Zmiany zatorowo – zakrzepowe w tętni-

cach wieńcowych• Zmiany zapalne w tętnicach wieńco-

wych• Wady zastawek serca• Kardiomiopatia przerostowa• Zatrucie tlenkiem węgla• Przedawkowanie amfetaminy, kokainy

I. Czynniki ryzykaZawał mięśnia sercowego występuje na

ogół po 40. roku życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet, zwłaszcza u osób otyłych i z nadciśnieniem tętniczym. Do czynni-ków ryzyka należą:• starzenie się,• płeć męska,• palenie papierosów,• nadciśnienie tętnicze, • wysoki poziom cholesterolu, • brak aktywności fizycznej, • osobowość typu A

II. ObjawyDo podstawowych objawów podmioto-

wych zawału serca należy silny ból w klatce piersiowej, głównie zamostkowy, ale często obejmujący całą przednią jej ścianę. Ból

określany jest jako piekący, przeszywają-cy, palący lub rozrywający. Zlokalizowany jest przeważnie za mostkiem, promieniuje do ramion, żuchwy, szyi i pleców. Ból trwa dłużej niż 20 min., nie reaguje na działanie nitrogliceryny. Towarzyszą mu zwykle tak-że inne objawy takie jak: znaczne osłabienie, lęk, niepokój, poty, nudności i wymioty.

III. RozpoznanieZawał serca rozpoznaje się na podstawie

objawów, typowych zmian w EKG oraz wzroście aktywności enzymów wskaźni-kowych w surowicy krwi.

POSTĘPOWANIE W ZAWALE SERCA

I. Okres przedszpitalnyOkres przedszpitalny stanowi często naj-

większe zagrożenie. W ciągu pierwszych 2 godzin od początku bólu zawałowego wy-stępuje około 50% wszystkich zgonów za-wałowych. Od tego jak szybko pacjent do-trze do szpitala zależy jego życie i przyszłe zdrowie, ponieważ szybka interwencja lecz-nicza stwarza szansę ograniczenia obszaru zawału. Pacjent z zawałem serca lub podej-rzeniem zawału powinien być przetranspor-towany do szpitala karetką typu „R”, z de-fibrylatorem i monitorem EKG. Chorego unieruchamia się w pozycji leżącej (w przy-padku obrzęku płuc – pozycja siedząca z opuszczonymi kończynami dolnymi). Za-pewnia się dostęp do żyły, następnie podaje się nitroglicerynę (przy ciśnieniu skurczo-wym > 90mmHg). Podaje się choremu aspi-rynę 300 mg p.o., gdyż ułatwia udrożnienie naczynia, które zostało zamknięte przez skrzeplinę. Aplikuje się pacjentowi także leki przeciwbólowe (morfina, fentanyl) oraz podaje się tlen do oddychania. Ważne jest, aby unikać wstrzyknięć domięśniowych, ponieważ może to uniemożliwić stosowanie w szpitalu leków fibrynolitycznych.

II. Okres szpitalny (Oddział Intensyw-nej Opieki Kardiologicznej)

Pacjent ze świeżym zawałem serca powi-nien być hospitalizowany na oddziale Inten-sywnej Opieki Kardiologicznej. W oddziale pacjent nadal oddycha powietrzem wzbo-gaconym w tlen ( 4 l/min) oraz prowadzona jest dalsza walka z bólem (narkotyczne leki przeciwbólowe).

Pacjent w oddziale musi być monito-rowany – śledzony jest zapis EKG w celu uchwycenia zaburzeń rytmu, prowadzona jest stała ocena tętna i ciśnienia. Wyrów-nywane są zaburzenia wodno-elektrolitowe. Przeprowadzane są badania krwi (morfolo-gia, jonogram, CK, CK-MB, troponina Ic, T, GOT, cukier, kreatynina, układ krzep-nięcia, grupa krwi).

Celem leczenia jest zmniejszenie obszaru zawału i dysfunkcji serca, poprawa jego bi-lansu tlenowego oraz zwalczanie następstw zawału (zaburzenia rytmu, niewydolność serca). Warunkiem osiągnięcia celu jest spo-wodowanie reperfuzji tętnicy odpowiedzial-nej za zawał serca w najkrótszym czasie od wystąpienia objawów. Obecnie stosowane są 2 metody osiągnięcia reperfuzji:

1) metoda zachowawcza – leczenie trom-bolityczne,

2) metoda inwazyjna – angioplastyka wieńcowa.

REHABILITACJA

Celem rehabilitacji po przebytym zawa-le serca jest odzyskanie sprawności fizycznej i psychicznej chorych, ich powrót do nor-malnej aktywności życiowej. Rehabilitacja więc, ma za zadanie przywrócenie optymal-nej funkcji organizmu.

Wyróżnia się dwa etapy rehabilitacji:1) rehabilitację szpitalną, 2) rehabilitację poszpitalną.

I. Rehabilitacja szpitalna Tempo rehabilitacji pacjentów po zawa-

le jest uzależnione od rozległości zawału

mgr Małgorzata BielskaKlinika KardiologiiSzpitala Klinicznego Nr 1 we Wrocławiu

ROLA PIELĘGNIARKI W REHABILITACJI PACJENTÓW

PO ZAWALE MIĘŚNIA SERCOWEGO

Przygotowanie do samoopieki

171 (195) 2008

niu wskazówek dotyczących aktywności fizycznej po wyjściu ze szpitala.

II. Rehabilitacja poszpitalna Celem rehabilitacji poszpitalnej jest

opracowanie indywidualnego programu dla każdego chorego. Należy ustanowić plan postępowania medyczno – rehabili-tacyjnego na podstawie aktualnego stanu klinicznego chorego oraz badań pomocni-czych. Etap rehabilitacji poszpitalnej jest miejscem kompleksowego oddziaływania na pacjenta i rozpoczęcia wdrażania zasad prewencji wtórnej

ZADANIA PIELĘGNIARKI W PREWENCJI WTÓRNEJ

PO ZAWALE SERCA Prewencja wtórna po zawale serca obej-

muje modyfikacje stylu życia i leczenie far-makologiczne. Celem prewencji wtórnej po przebyciu zawału serca jest doprowadzenie chorego do stanu, w którym może on pro-wadzić normalny i satysfakcjonujący tryb życia. Do osiągnięcia tego konieczne jest uwzględnienie nie tylko stanu fizycznego chorego, lecz także wszystkich elementów dodatkowych, z jego cechami osobistymi, ambicjami i dążeniami włącznie. Każdy, kto przebył zawał serca, potrzebuje kom-petentnej rady dotyczącej stosowania die-ty, wysiłków fizycznych, używek, a także możliwości powrotu do pracy i obciążeń z tym związanych.

Podczas pobytu pacjenta w oddziale pie-lęgniarka realizując plan edukacyjny przy-gotowuje go do samoopieki i samokontroli. Działania te polegają głównie na: • pomaganiu pacjentowi w uzyskaniu nie-

zależności i umiejętności radzenia sobie w obecnej sytuacji życiowej, która powsta-ła w wyniku choroby,

• pomaganiu, towarzyszeniu, asystowaniu, wspieraniu przy rozwiązywaniu proble-mów podopiecznego dotyczących zdro-wia i życia,

• przygotowaniu pacjenta i jego najbliż-szych do współpracy w procesie pielę-gnowania,

• propagowaniu zachowań prozdrowotnych i stylu życia wspierającego zdrowie,

• tworzeniu podopiecznym warunków do realizowania stylu życia sprzyjającego utrzymaniu i wzmacnianiu zdrowia.

Poniżej przedstawiono zagadnienia, z którymi zapoznawany jest pacjent w ra-mach programu edukacyjnego.

– WSKAZÓWKI DIETETYCZNE

Osobom po przebytym zawale serca za-

lecana jest dieta, a także dla wszystkich tych, u których występuje podwyższony poziom trójglicerydów i cholesteroli LDL. Wymienione wyżej nieprawidłowości wskazują na niewłaściwy sposób oddzia-ływania typowej, normalnej diety na orga-nizm. Stosowana dieta powinna zawierać mniej nasyconych tłuszczów, cholestero-lu oraz prostych węglowodanów, a także wprowadzać zamiast czerwonego mięsa szereg zamienników w postaci produktów sojowych oraz ryb. Tłuszcze powinny być dostarczane w postaci zdrowych dla serca wielo – i jednonasyconych kwasów tłusz-czowych zawartych w olejach roślinnych oraz kwasów tłuszczowych omega – 3 wy-stępujących w mięsie ryb.

Prawidłowa dieta powinna dostarczać nie tylko wystarczającą ilość tłuszczu, węglowodanów i białek umożliwiających utrzymanie odpowiedniej kondycji orga-nizmu, także musi zapewnić właściwą ilość składników niezbędnych do procesów od-budowy i regeneracji uszkodzonych naczyń krwionośnych oraz mięśnia sercowego.

– REHABILITACJA RUCHOWA

Duże rozpowszechnienie chorób układu krążenia powoduje coraz większy nacisk na prewencję wtórną i rehabilitację. Obecnie dąży się przede wszystkim do zmniejsze-nia śmiertelności, jednak celem prewencji wtórnej jest zapobieganie nawrotowi cho-roby oraz powtórnym epizodom kardiolo-gicznym, a rehabilitacji – dążenie do przy-wrócenia choremu pełnej jakości życia.

Podstawową rolę w rehabilitacji kardio-logicznej powinien odgrywać lekarz prowa-dzący, który decyduje o potrzebie i możli-wości jej wprowadzenia u danego pacjenta oraz o wskazaniach i przeciwwskazaniach w danym przypadku. Rehabilitacja kardio-logiczna często wymaga również współ-pracy lekarzy różnych specjalności: kar-diologów, lekarzy rehabilitacji, balneologii oraz medycyny fizykalnej. Oprócz pierw-szorzędnej roli lekarzy kierujących rehabi-litacją, duża odpowiedzialność spoczywa też na właściwie przeszkolonym persone-lu średnim, który niejednokrotnie częściej kontaktuje się z chorym w długotrwałym procesie rehabilitacji kardiologicznej. Du-ży osobisty wkład w kształt tego procesu wnosi pielęgniarka.

– AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

Ważne miejsce w postępowaniu reha-bilitacyjno – prewencyjnym zajmuje po-prawa wydolności fizycznej. Systematycz-ne uprawianie ćwiczeń fizycznych wydłu-ża życie zarówno populacji zdrowej, jak i pacjentów z chorobami układu krążenia.

oraz obecności lub braku powikłań. W Pol-sce stosowane są dwa podstawowe modele rehabilitacji szpitalnej chorych po zawale mięśnia sercowego. Model A jest przezna-czony dla chorych z niepełnościennym lub niepowikłanym zawałem. Natomiast reha-bilitacja według modelu B jest prowadzo-na u pacjentów z pełnościennym zawałem z powikłaniami.

U pacjentów z zawałem niepowikłanym (model A) już w pierwszej dobie można roz-począć usprawnianie ruchowe. Pacjent mo-że samodzielnie obracać się na boki, jeżeli nie pojawią się powikłania i ból zawałowy ustąpi. W drugim dniu należy wprowadzić ćwiczenia oddechowe, które polegają na wy-konywaniu 5-10 głębokich wdechów i wy-dechów kilka razy dziennie. W trzeciej do-bie pacjentowi pozawala się na siadanie na łóżku ze spuszczonymi nogami. W czwar-tej dobie pacjent może jechać do toalety na wózku. W kolejny dniu (piątym) pacjentowi pozwala się na spacerowanie w obrębie sali nadzoru kardiologicznego oraz do toalety. W następnych dniach zezwala się na space-rowanie w obrębie oddziału. Rehabilitacja w okresie wewnątrzszpialnym kończy się nauką chodzenia po schodach.

Drugi z modeli rehabilitacji (B) wpro-wadza się u pacjentów, u których uspraw-nianie prowadzone jest adekwatnie do ustę-pujących powikłań. Okres unieruchomienia w łóżku przedłuża się do momentu ustąpie-nia powikłań i spełnienia kryteriów kwali-fikacyjnych do rehabilitacji. W tym czasie stosuje się ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia kończyn oraz zezwala się na samodzielność w łóżku, odpowiednią do stanu pacjenta. Gdy ustąpią powikłania, można rozpocząć kolejne etapy uruchamiania, podobnie jak w modelu A.

Proces rehabilitacji jest prowadzony przez rehabilitantów, jednak pielęgniarka czynnie uczestniczy w usprawnianiu pa-cjentów po zawale. Aby pielęgniarka mogła prowadzić rehabilitację, powinna znać sche-mat i modele rehabilitacji. Musi wiedzieć, do jakiego modelu pacjent został zakwali-fikowany oraz na jakim etapie rehabilitacji chory aktualnie się znajduje.

Rola pielęgniarki w rehabilitacji pacjen-ta po zawale polega na:• uświadomieniu pacjentowi pozytywnego

wpływu rehabilitacji na proces rekonwa-lescencji i zwiększenia wydolności wień-cowej,

• nauczeniu pacjenta ćwiczeń oddechowych i ćwiczeń kończyn,

• udzielaniu pacjentowi pomocy w poszcze-gólnych etapach rehabilitacji,

• w końcowym etapie rehabilitacji udziela-

Przygotowanie do samoopieki

18 W CIENIU CZEPKA

Trening fizyczny jest obecnie podstawo-wym składnikiem programów prewen-cji wtórnej i rehabilitacji kardiologicznej. Systematyczny wysiłek ruchowy pozwala poprawić i utrzymać wydolność fizyczną, pod warunkiem, że wydatek energetyczny całej aktywności tygodniowej przekracza 2000 kcal. Aktywność fizyczna eliminu-je czynniki ryzyka występowania chorób układu krążenia; od siedzącego trybu życia po cały szereg czynników metabolicznych. Systematycznie wykonywane ćwiczenia fi-zyczne powodują zwolnienie spoczynko-wej i wysiłkowej częstości skurczów serca, wydłużenie czasu rozkurczu serca, popra-wę stabilności elektrycznej serca, obniżenie spoczynkowego i powysiłkowego ciśnienia tętniczego krwi.

Zalecając wysiłek fizyczny, należy mieć na uwadze bezpieczeństwo pacjenta, typ wysiłku, częstość ćwiczeń, ich nasilenie i czas trwania. Przed zakwalifikowanie chorego do programu rehabilitacji fizycz-nej należy wykonać próbę wysiłkową, okre-ślić ciśnienie tętnicze i wydolność fizyczną. Zgodnie ze standardem PTK należy wy-konywać umiarkowaną aktywność fizycz-ną (szybki spacer, marsz, jazda na rowerze) przez 30 – 60 min 3 – 4 razy w tygodniu przy jednoczesnym zwiększeniu normalnej aktywności dziennej chorego.

Niezmiernie ważne jest, aby podjęty wysiłek fizyczny był systematyczny i nie-przerywalny.

– ELIMINACJA

CZYNNIKÓW RYZYKA

– OTYŁOŚĆ, STRES, TYTOŃ,

ALKOHOL

Otyłość – czyli nagromadzenie w cie-le tłuszczu w ilościach przekraczających przyjęte normy, należy do najczęściej spo-tykanych stanów patologicznych upośledza-jących stan zdrowia. Oprócz niedokrwien-nej choroby serca, nadciśnienia tętniczego sprzyja ona także zmianom zwyrodnienio-wym układu kostno – stawowego. Otyłość stanowi więc poważny problem zdrowotny i społeczny.

Otyłość cechująca się wskaźnikiem ma-sy ciała równym lub wyższym niż 30 kg/m² wymaga leczenia u każdego człowieka.

Problemem zasadniczej wagi w lecze-niu otyłości jest nie tylko uzyskanie efektu w postaci redukcji masy ciała, lecz przede wszystkim możliwe utrzymanie uzyska-nego rezultatu. Bardzo liczne obserwacje dowodzą, że po zakończeniu kuracji od-chudzającej zdecydowana większość pa-cjentów tyje ponownie, a czynniki ryzyka

miażdżycy ponownie się nasilają. Dlatego prowadzenie leczenia otyłości powinno być rozłożone w czasie. Pacjentowi należy wy-znaczyć pośrednie cele do osiągnięcia wy-rażające się redukcją masy ciała, około 10%, a następnie utrzymanie osiągniętego celu. Jeśli pacjent utrzyma masę ciała na zredu-kowanym poziomie przez okres 6 miesię-cy i wykazuje chęć dalszej współpracy, to można ponowić kurację, dążąc do redukcji masy ciała o dalsze 10%.

Stres – w najogólniejszym ujęciu to „nie-swoista reakcja organizmu na wszelkie sta-wiane mu zadania”. Jest to nieswoista re-akcja mobilizująca pracę całego organizmu człowieka. Jeśli taka reakcja występuje czę-sto, wywołuje określone psychofizjologicz-ne szkody. Tym, co wywołuje mobilizację (a więc stresorem) może być zarówno zmia-na temperatury otoczenia, wirus, uszkodze-nie ciała, jak i emocjonalne przeżycia (lęk, gniew, depresja).

Zjawisko stresu wg Selye’go przebiega w trzech fazach:1. Początkowa, alarmowa reakcja zasko-

czenia i niepokoju z powodu naszego niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacją.

2. Stadium odporności, kiedy nauczyliśmy się skutecznie i bez nadmiernych zabu-rzeń radzić sobie.

3. Stadium wyczerpania, zużycia zapasów energii, prowadzące do zmęczenia lub załamania się hemostazy.

Typowymi reakcjami towarzyszącymi przeżywaniu stresu są m.in.: podirytowanie, niecierpliwość, ciągłe myślenie np. o swojej pracy, płytki i przerywany sen, wzmożona diureza, wybuchy płaczu, uczucie gniewu, stan ciągłego napięcia z towarzyszącymi za-burzeniami w układzie pokarmowym bądź sercowo – naczyniowym. Napięciu przypi-sywana jest rola podstawowego symptomu w stresie. Stałe napięcie może spowodo-wać szybkie zużycie aparatu fizjologicznego i psychicznego człowieka.

Najczęstszymi obszarami stresogen-nymi są:– miejsce pracy i pełniona funkcja (tzw.

stres zawodowy)– życie rodzinne (małżeńskie)– konstrukcja psychiczna (osobowość)– organizm (pogorszenie się stanu zdrowia,

niesprawność, itp.)

Ogólne sposoby radzenia sobie ze stre-sem można podzielić na trzy grupy:1. Techniki relaksacyjne.

2. Modyfikacja stylu życia.3. Walka ze stresem poprzez „hartowanie”,

tzn. znoszenie stresów np. wynikających z wysiłku fizycznego

Tytoń – palenie tytoniu jest niezależnym, pierwszorzędowym, najbardziej rozpo-wszechnionym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia. Na przykładzie choroby niedokrwiennej serca można zaobserwo-wać wielkość wpływu palenia na jej po-wstanie i rozwój.

Udowodniono, że ryzyko zgonu z po-wodu choroby niedokrwiennej serca ro-śnie wraz z liczbą wypalanych papiero-sów. W populacji polskiej 80% zawa-łów serca przed 50 r. ż. związane jest z paleniem papierosów. Częstość za-wału serca jest od 2 do 5 razy większa w porównaniu z niepalącymi. Ocenia się, że palenie tytoniu jest przyczyną 29% zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca i 17% zgonu z powodu udarów mózgu.

Palenie tytoniu przyśpiesza rozwój miaż-dżycy w naczyniach wieńcowych.

Zaprzestanie pa lenia dw uk rotnie zmniejsza śmiertelność po zawale mięśnia sercowego. Wykazano, że osoby z chorobą niedokrwienną serca kontynuujące palenie są narażone na 60% większe ryzyko zgonu i 75% zawału serca nie zakończonego zgo-nem w porównaniu do osób, które rzuciły palenie. Pomimo wiedzy na temat szkodli-wości palenia i rozwiązań prawnych, wy-niki walki z nałogiem są wciąż niezado-walające.

Alkohol - alkohol stanowi bardzo istotny problem społeczny i zdrowotny w naszym kraju i nadal jest przedmiotem wielokie-runkowych badań. Przy wyższym spożyciu wzrasta zagrożenie nagłym zgonem.

Regularne spożywanie alkoholu wią-że się z niebezpieczeństwem uzależnienia oraz efektów szkodliwych ze strony licznych narządów. Alkohol zwiększa ponadto za-wartość trójglicerydów w surowicy u ludzi z ich zwiększonym poziomem.

Z powyższych powodów za obowiązują-cą uznaje się zasadę nie zalecania alkoholu dla profilaktyki zawału serca ludziom nie spożywającym regularnie alkoholu.

Regularnie pijącym mężczyznom na-leży zwrócić uwagę, aby nie przekraczali dziennie 2 drinków.

Kobiet y nie powinny przek raczać 1 drinka dziennie. Za 1 drinka przyjmuje się kieliszek wódki (25 ml), 1 lampkę wina (100 ml) lub 0,33 l piwa 3,6%, co odpowia-da 10 g czystego etanolu.

Przygotowanie do samoopieki

191 (195) 2008

W oddziale naszej Kliniki przebywa-ją pacjenci z cukrzycą typu 1, typu 2 oraz inne typy cukrzycy. Programem edukacji i przygotowaniem do samoopieki oraz sa-mokontroli pielęgniarka obejmuje wszyst-kich pacjentów z rozpoznaną cukrzycą oraz ich rodziny.

Program edukacji jest modyfikowany w zależności od: • wieku pacjenta,• rodzaju cukrzycy oraz czasu trwania cho-

roby,• sprawności intelektualnej,• stanu somatycznego i psychicznego,• zasobu wiedzy i umiejętności,• nastawienia do choroby,• chęci współpracy z zespołem lekarsko –

pielęgniarskim.Plan przygotowania pacjenta do samo-

opieki i samokontroli pielęgniarka wdraża etapowo, rozpoczynając w chwili przyję-cia, a kończąc w dniu wypisu. W pierw-szej kolejności przeprowadza z pacjentem rozmowę, która ma na celu ocenę jego wie-dzy, umiejętności i możliwości psychofi-zycznych.

PROGRAM PRZYGOTOWANIA PACJENTA Z CUKRZYCĄ

DO SAMOOPIEKI I SAMOKONTROLI

CEL EDUKACJI – 1: Zapoznanie pa-cjenta z definicją cukrzycy oraz jej typami

ZAKRES EDUKACJI: Termin cu-krzyca oznacza grupę zaburzeń metabolicz-nych charakteryzujących się hiperglikemią spowodowaną nieprawidłowościami wy-dzielania lub działania insuliny bądź kom-binacją obu tych stanów.

Proporcje typów cukrzycy: - Cukrzyca typu 2: 80 – 85% - Cukrzyca typu 1: 15 – 20% - Inne typy cukrzycy (ciężarnych, MODY,

cukrzyca wtórna): 1- 3%

CEL EDUKACJI – 2: Zaznajomienie ze sposobami kontroli cukrzycy

ZAKRES EDUKACJI: Dążenie do prawidłowych wartości glikemii (na czczo < 110 mg/dl; po posiłku < 135 mg/dl) oraz hemoglobiny glikolizowanej – HbA1c (< 6,5%). a) nauczenie pacjenta samokontroli pozio-

mu cukru przy pomocy glukometrów. Dobowy profil glikemii obejmuje ozna-

czenia: - rano, na czczo- przed każdym głównym posiłkiem- 120 minut po każdym głównym posiłku- przed snem- o godzinie 24.00- o godzinie 3.30b) przedstawienie znaczenia regularnego wy-

siłku fizycznego (podejmowanego co naj-mniej co 2-3 dni, a najlepiej codziennie),

c) nauczenie prowadzenia dzienniczków sa-mokontroli (zapisywanie wyników pozio-mu cukru we krwi, dawki insuliny, RR),

d) kontrola masy ciała – oznaczenie BMI (norma:18,5-24),

e) wykonanie badania dna oczu – 1 x w roku,f) pomiar HbA1c - co 6 m-cy,g) wykonanie lipidogramu, EKG - 1 x w

roku,h) pomiar ciśnienia tętniczego – w czasie

każdej wizyty,i) badanie glikozurii, acetonurii – przy hi-

perglikemii,j) badanie albuminurii – 1 x w roku.

CEL EDUKACJI – 3: Przedstawienie prawidłowych zasad żywienia w cukrzycy

ZAKRES EDUKACJI: Pielęgniarka przy przyjęciu pacjenta określa jego za-potrzebowanie kaloryczne uwzględniając: wiek, masę ciała (BMI), płeć, rodzaj wy-konywanej pracy.

Dieta cukrzycowa jest jednym z najważ-niejszych elementów leczenia cukrzycy. Po-winna być urozmaicona i zawierać wszyst-kie niezbędne składniki pokarmowe, będą-ce elementem zdrowej diety.

Rolą pielęgniarki – podczas realizacji pro-gramu edukacyjnego – jest nauczenie pacjenta i jego rodziny stosowania diety cukrzycowej. W wyniku stosowania diety cukrzycowej:

• poziom cukru we krwi będzie w grani-cach normy

• nastąpi zapobieganie późnym powikła-niom cukrzycy

• pacjent utrzyma prawidłową masę ciała• pacjent może jeść różne produkty, w tym

również swoje ulubione potrawy.

Całkowite zapotrzebowanie na energię:• Węglowodany – 50-60%; 1 g węglowodanów = 4 kcal;• Tłuszcze – 25- 30%; 1 g tłuszczu = 9 kcal;• Białka – 15-20%; 1 g białka = 4 kcal.

Prawidłowa masa ciała:• wskaźnik masy ciała BMI (Body Mass

Index), BMI = masa ciała w [kg] / wzrost w [m] x

wzrost w [m]; norma: 18,5-24• wzór BROCA – obliczenie prawidłowej

masy ciała za pomocą wzoru Broca pole-ga na odjęciu od wzrostu 100.

Najprostszym sposobem obliczania węglowodanów w diecie cukrzycowej jest system wymienników węglowoda-nowych (WW).

Jeden wymiennik węglowodanowy (1WW) to taka ilość produktu wyrażona w gramach, która zawiera 10 g węglowoda-nów przyswajalnych przez organizm.

1 WW podnosi poziom cukru we krwi o około 30 mg%

Pielęgniarka dostarcza pacjentowi goto-we tabele z wymiennikami węglowodano-wymi (broszury, ulotki, plakaty).

Układanie przykładowych diet z uwzględ-nieniem WW, w pierwszych dniach, odby-wa się z pomocą pielęgniarki oraz diete-tyczki.

Pielęgniarka uczy pacjenta jakimi zasa-dami należy się kierować:• podzielić dzienną rację pokarmową na

3 posiłki główne i 2 przekąski,• zjadać podobne (takie same) ilości węglo-

wodanów każdego dnia (chleb, ziemniaki, ryż, płatki, makaron, owoce),

• unikać tłuszczu i alkoholu jeśli problemem

PRZYGOTOWANIE PACJENTA Z CUKRZYCĄ DO SAMOOPIEKI I SAMOKONTROLI

mgr Ewa Fabich Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami

Przygotowanie do samoopieki

20 W CIENIU CZEPKA

jest nadwaga,• unikać napojów i potraw zawierających

cukier,• nie ograniczać ilości warzyw w diecie,• zmniejszyć spożycie soli (przy nadciśnie-

niu). • równoważyć ilość spożywanych kalorii

z wysiłkiem fizycznym.

CEL EDUKACJI – 4: Przedstawienie korzyści z utrzymywania aktywności fi-zycznej u chorych na cukrzycę

ZAKRES EDUKACJI: Pielęgniarka informuje pacjenta, że cukrzyca – nie tylko nie jest przeciwwskazaniem, ale jest dodat-kowym wskazaniem do systematycznego wysiłku fizycznego.

Korzyści zdrowotne wynikające z syste-matycznej aktywności ruchowej:a) obniżenie insulinooporności,b) poprawa tolerancji glukozy,c) redukcja tkanki tłuszczowej.

1 god z i na w y si ł k u f i z yc z nego – zmniejszenie zapotrzebowania na insu-linę o 30 – 50%

CEL EDUKACJI – 5: Zapoznanie pa-cjenta z powikłaniami w cukrzycy

ZAKRES EDUK ACJI: Pielęgniar-ka informuje pacjenta o możliwości wy-stąpienia powikłań wczesnych i późnych, przyczynach tych stanów, sposobów pro-filaktyki.• Powikłania ostre: hipoglikemia, kwasica

ketonowa, śpiączka osmotyczna, kwasica mleczanowa.

• Powikłania przewlekłe: − choroby małych naczyń: retinopatia,

nefropatia.− choroby dużych naczyń: choroba

niedokrwienna serca, kardiopatia cukrzycowa, choroba naczyniowa mózgu, nóg, nadciśnienie tętnicze, wenopatia cukrzycowa, neuropatia cukrzycowa, choroby skóry, choroby narządu ruchu, powikłania stomato-logiczne, zaćma.

CEL EDUKACJI – 6: Nauczenie za-sad prawidłowego postępowania w hipo-glikemii

ZAKRES EDUKACJI: Zadaniem pie-lęgniarki jest zapoznanie pacjenta z sytu-acjami, które mogą być przyczyną obniżo-nego poziomu cukru we krwi.

Przyczyny:• nieprawidłowe ustalenie zapotrzebowa-

nia na insulinę• podanie zbyt dużej dawki insuliny• błąd dietetyczny

• zbyt duży i nagły wysiłek fizyczny• przyspieszona resorpcja insuliny• zbyt duża przerwa między podaniem in-

suliny a posiłkiem• pominięcie posiłku• ubytek masy ciała• narkotyki, alkohol

Pielęgniarka informuje pacjenta jakie mogą wystąpić objawy podczas hipogli-kemii.

OBJAWY: pocenie się, osłabienie, uczu-cie zimna, głód, ból głowy, zawroty głowy, drżenie kończyn, zaburzenia koncentracji, podwójne lub nieostre widzenie, zimny pot, bladość kończyn, kołatanie serca, zmęcze-nie, zwiększona drażliwość.

Pielęgniarka uczy pacjenta jak sobie ra-dzić w hipoglikemii w zależności od pozio-mu cukru we krwi.

Postępowanie: • łagodne stany hipoglikemiczne można

opanować doustnym podaniem cukru lub słodkiego posiłku

• ciężkie stany wymagają dożylnego po-dania glukozy lub domięśniowo gluka-gonu.

1 WW = 10 g węglowodanów – zwięk-szenie glikemii o ok. 30 mg%

CEL EDUKACJI – 7: Nauczenie za-sad prawidłowego postępowania w hiper-glikemii

ZAKRES EDUKACJI: Zadaniem pie-lęgniarki jest zapoznanie pacjenta z sytu-acjami, które mogą być przyczyną wystą-pienia podwyższonych poziomów cukru we krwi (glikemia > 180 mg/dl).

Przyczyny:• brak samokontroli• złe dostosowanie dawki insuliny lub leku

hipoglikemizującego• pominięcie leku lub insuliny• błędy dietetyczne• mała aktywność fizyczna• wystąpienie dodatkowych chorób

Pielęgniarka informuje pacjenta jakie mogą wystąpić objawy podczas hipergli-kemii.

OBJAW Y: wzmożone pragnienie, znaczny wielomocz, utrata apetytu, osła-bienie, senność, nudności, wymioty, bóle brzucha i głowy, suchość w jamie ustnej, przyspieszenie tętna, zaróżowienie skóry.

Pielęgniarka uczy pacjenta postępowa-nia w hiperglikemii:• podanie insuliny szybkodziałającej• wykonanie wysiłku fizycznego• kontrola glikemii i acetonu w moczu

Objawem kwasicy jest „zapach kwaśnych jabłek” w wydychanym powietrzu.

1 jednostka insuliny – obniża poziom

glikemii o ok. 30 mg%

CEL EDUKACJI – 8: Dostarczenie pacjentowi wiedzy na temat zapobiegania rozwojowi stopy cukrzycowej

ZAKRES EDUK ACJI: Pielęgniar-ka informuje pacjenta, że w miarę trwania cukrzycy wzrasta ryzyko rozwoju neuro-patii i zaburzeń krążenia. Chory z powodu neuropatii nie odczuwa dolegliwości i nie zauważa objawów uszkodzeń stóp. Słaby wzrok może spowodować niezauważenie ran, owrzodzeń itp. W efekcie dochodzi do rozwoju stopy cukrzycowej.

Pielęgniarka przedstawia pacjentowi sposoby profilaktyki:• regularne badanie stóp• regularne zabiegi podiatryczne (usuwanie

modzeli i hiperkeratozy)• stosowanie zalecanego obuwia, wkładek• systematyczna edukacja w zakresie higie-

ny stopy i konsekwencji braku ochronne-go czucia bólu

• edukacja dotycząca innych czynników ryzyka, takich jak: palenie tytoniu, nad-waga, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, wyrównanie metaboliczne cu-krzycy

• diagnostyka niedokrwienia kończyn.

Leczenie zespołu stopy cukrzycowej:− wyrównanie metaboliczne cukrzycy− antybiotykoterapia (doustna lub dożyl-

na)− zabiegi chirurgiczne (usuwanie martwi-

czych tkanek, drenaż, nacinanie)− opatrunki miejscowe− odciążenie stopy – wkładki, kule, wózek

inwalidzki, opatrunek gipsowy− inne: przeszczep skóry, czynniki wzro-

stu, preparaty ludzkiej skóry, komora hi-perbaryczna

− odpowiedni dobór obuwia po zagoje-niu rany.

CEL EDUKACJI – 9: Przygotowanie pacjenta do insulinoterapii

ZAKRES EDUKACJI: Pacjent otrzy-muje do każdej insuliny osobny wstrzyki-wacz (pen). Przed pierwszym użyciem pie-lęgniarka demonstruje budowę wstrzykiwa-cza, montaż, następnie pacjent w obecności pielęgniarki powtarza te czynności kilka-krotnie (do momentu swobodnego posłu-giwania się penem).

Realizując program edukacji pielęgniar-ka przedstawia pacjentowi rodzaje insulin, czas ich działania, informuje pacjenta o za-lecanym czasie podania insuliny (przed po-siłkiem).

Przygotowanie do samoopieki

211 (195) 2008

Rodzaje insulin:• insuliny krótko działające (wieprzowe, hu-

manizowane, analogi)• insuliny średnio-długo działające (pośred-

ni czas działania)• insuliny długo działające• gotowe mieszanki insulin.

Rodzaje insulinoterapii:• Insulinoterapia konwencjonalna – naj-

częściej są to 2 wstrzyknięcia w ciągu do-by mieszaniny insuliny szybko działającej i insuliny o przedłużonym działaniu.

• Insulinoterapia czynnościowa – ma na celu osiągnięcie stężenia podstawowego i poposiłkowego insuliny za pomocą wie-lokrotnych wstrzyknięć tego hormonu.

Konwencjonalna insulinoterapia pole-ga na podawaniu ustalonej przez lekarza sztywnej dawki insuliny i dostosowaniu do niej pory i liczby posiłków oraz aktywno-ści fizycznej.

Są tu stosowane różne algorytmy poda-wania insuliny:• algorytm jednego wstrzyknięcia• algorytm wielokrotnych wstrzyknięć (in-

tensywna ale niefunkcjonalna insulino-terapia).

Intensywna funkcjonalna insulinotera-pia – stosując ją, powinno się naśladować fizjologiczne wydzielanie tego hormonu przez trzustkę.

Podając insulinę o długim czasie dzia-łania zabezpiecza się stały poziom insuliny, tzw. bazę (zdrowa trzustka wydziela w spo-sób ciągły około 20-24 j. insuliny na dobę – podstawowe wydzielanie).

Podając insulinę krótko działającą przed posiłkami naśladuje się wyrzut insuliny spo-wodowany pokarmem.

Dawkę insuliny krótko działającej na-leży dostosować:• do aktualnie stwierdzonego poziomu cu-

kru we krwi,• do ilości wymienników węglowodano-

wych planowanych do spożycia,• do przewidywanej aktywności fizycznej

po posiłku. Pompy insulinowe – wskazania:

• niemożność spełnienia kryteriów dobrego wyrównania metabolicznego za pomocą wielokrotnych wstrzyknięć insuliny

• nawracające, nieprzewidywalne epizody hipoglikemii

• „nieświadomość” hipoglikemii• nieregularny styl życia i nieregularne spo-

żywanie posiłków.

Pielęgniarka informuje pacjenta o spo-sobach przechowywania insuliny: 1) Zapas insuliny przechowywać w lodówce

(temp. 2-8 stopni C).2) Otwarta fiolka z insuliną – do 6 tygo-

dni w temperaturze pokojowej (poniżej 250 C).

3) Wkłady założone do wstrzykiwacza – 1 miesiąc w temperaturze pokojowej.

4) Insulinę przechowywać z dala od światła słonecznego, zamrażalnika.

Zadaniem pielęgniarki jest nauczenie pacjenta prawidłowego podawania insuli-ny. Pacjent powinien podawać sobie insuli-nę samodzielnie, pod kontrolą pielęgniarki. Należy pacjenta uczyć, korygować błędy, ale nie wyręczać.

Zalecane jest podawanie insuliny pod-skórnie w okolice: brzucha, ramienia, ud i pośladków.• Insulinę krótko działającą – podajemy

w okolice brzucha lub ramienia, bowiem z tych miejsc wchłania się najszybciej.

• Insulinę o przedłużonym działaniu – w uda, skąd wchłania się wolno i rów-nomiernie.

• Mieszanki insulinowe – w okolice brzu-cha, ramienia i uda.

Po podaniu zaplanowanej dawki insu-liny należy poczekać z wyjęciem igły oko-ło 6-10 sekund, zabezpieczając się w ten sposób przed wyciekiem insuliny z miej-sca wkłucia.

Cukrzyca jest chorobą ponad 100 mi-lionów ludzi na świecie i ponad 30 milio-nów Europejczyków. Dla Polski wskaźnik chorobowości z powodu cukrzycy wyno-si 3-5%.

W ogólnym obrazie epidemiologicznym cukrzycy należy podkreślić występujący wśród około 1,5 miliona ludzi stan upośle-dzonej tolerancji glukozy.

Nadrzędnym zadaniem personelu pielę-gniarskiego w naszym oddziale jest opty-malne wyedukowanie i przygotowanie pa-cjenta oraz jego rodziny do normalnego funkcjonowania w codziennym życiu.

W EFEKCIE POMYŚLNIE WDROŻONEGO I ZREALIZOWANEGO PLANU EDUKACJI PACJENT Z CUKRZYCĄ:

• akceptuje swoją chorobę, zna przyczyny, objawy oraz przebieg cukrzycy,

• zna zasady samokontroli w cukrzycy,• potrafi układać dietę z uwzględnieniem

WW,• wie jaką rolę odgrywa wysiłek fizyczny

w leczeniu cukrzycy,• zna powikłania wczesne i późne oraz spo-

soby profilaktyki,• zna przyczyny, objawy oraz wie jak postę-

pować w hipoglikemii i hiperglikemii,• wie jak zapobiegać wystąpieniu zespołu

stopy cukrzycowej,

• potrafi posługiwać się wstrzykiwaczem (montaż, wymiana wkładu),

• zna techniki oraz miejsca podawania in-suliny,

• wie gdzie może zaopatrzyć się w insulinę i w jaki sposób ją przechowywać.

RAMOWY PROGRAM EDUKACJI PACJENTA Z CUKRZYCĄ

1. Cukrzyca• przyczyny, objawy, przebieg• typy cukrzycy

2. Samokontrola w cukrzycy• samokontrola poziomu cukru przy po-

mocy glukometrów• dieta z uwzględnieniem WW• regularny wysiłek fizyczny• prowadzenie dzienniczków samo-

kontroli• kontrola masy ciała• badanie dna oczu• pomiar HbA1c• lipidogram, Ekg• kontrola ciśnienia tętniczego• glikozuria, acetonuria, albuminuria

3. Zasady żywienia – dieta

4. Rola wysiłku fizycznego w skutecznej terapii cukrzycy

5. Zapobieganie i monitorowanie powikłań w cukrzycya) ostre:• hipoglikemia• kwasica ketonowa• śpiączka osmotyczna• kwasica mleczanowab) przewlekłe:• nefropatia• retinopatia• neuropatia (stopa cukrzycowa)• powikłania sercowo - naczyniowe

6. Objawy i postępowanie w hipoglikemii i hiperglikemii• przyczyny• objawy• postępowanie

7. Stopa cukrzycowa – zapobieganie

8. Insulinoterapia• rodzaje insulin• przechowywanie• techniki przygotowania iniekcji• techniki wykonywania iniekcji • miejsca wstrzyknięć

Przygotowanie do samoopieki

22 W CIENIU CZEPKA

„Nie umiera Ten, kto żyje w sercach i pamięci innych”

Drogiej koleżance RENI RUCIŃSKIEJPielęgniarce Oddziału Neonatologicznego

wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci

Teścia

składają Przełożona Położnych i Pielęgniarek, Pielęgniarka Oddziałowa

i wszystkie pielęgniarki i położne z Akademickiego Szpitala Klinicznego

w rejonie ul. Dyrekcyjnej

Koleżance KAZIMIERZE GOS-SERWICKIEJ, DZIECIOM I RODZINIE

wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci

Męża i Ojca, Zbigniewa Serwickiego

składa Dyrekcja i pracownicy Szpitala Powiatowego im. Wojciecha Oczki

w Strzelinie

Koleżance ANI JAROSZYŃSKIEJ wyrazy współczucia i słowa otuchy

z powodu śmierci Ojca

składają Wanda, Helena, Jola

Wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy dla kolegi GRZEGORZA SZTRAJTA

z powodu śmierci Ojca

składa załoga Centrum Powiadamiania Ratunkowego

we Wrocławiu

Koleżance ANI JAROSZYŃSKIEJ wyrazy szczerego współczucia

z powodu śmierci Ojca

składają koleżanki z Kliniki Otolaryngologicznej SPSzK 1

Serdeczne wyrazy współczucia koleżance MARII BRODZKIEJ

z powodu śmierci Matki

składają pielęgniarki oraz pracownicy Centralnej Sterylizatorni Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego

im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu

„nie umiera ten, kto żyje w sercach i pamięci innych”

Naszej koleżance EWIE LEWANDOWSKIEJwyrazy głębokiego współczucia

z powodu śmierciOjca

składają koleżanki z Bloku Oper. Chirurgii i Ortopedii

ze Szpitala im. T. Marciniaka we WrocławiuWyrazy szczerego żalu i słowa otuchy

z powodu śmierci Matki

BOŻENIE DEC

składaPielęgniarka Naczelna, pielęgniarki i położne

ZP ZOZ w Miliczu

„Życie pozostaje dopóty, dopóki pozostaje chociaż w jednej pamięci”

Koleżance JADZI SZYDEŁKOserdeczne wyrazy współczucia i słowa otuchy

z powodu śmierci Teściowej

składa zespół pielęgniarek i położnych wraz z pielęgniarką oddziałową

Akademickiej Przychodni Specjalistycznej należącej do Akademickiego Szpitala

Klinicznego we Wrocławiu

DANUCIE JARMUŻEK wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci

Ojca

składają koleżanki pielęgniarki z Izby Przyjęć byłego rejonu z ul. Poniatowskiego

ASK we Wrocławiu

Pamięć i sercePamięć i serce

231 (195) 2008

Z głębokim żalem i smutkiem żegnamy naszą koleżankę

IZĘ JAKUBIK długoletniego pracownika ZOZ MSWiA

we Wrocławiu.Pozostanie na zawsze w naszej pamięci!

Przełożona Pielęgniarek wraz z Zespołem Pielęgniarskim Przychodni MSWiA

we Wrocławiu

Wyrazy szczerego żalu i słowa otuchyz powodu śmierci

Ojca

koleżance IWONIE KACZOROWSKIEJ

składa Pielęgniarka Naczelna, pielęgniarki i położne ZP ZOZ w Miliczu

Szczere wyrazy współczuciaJANINIE MADEJI

Pielęgniarce Oddziałowej Oddziału Chirurgicznego

Szpitala Powiatowego w Miliczuz powodu śmierci

Ojca

składa Naczelna Pielęgniarka, pielęgniarki, położne i współpracownicy ZP ZOZ w Miliczu

„jedne drzwi otwierają się, inne zamykają, a my musimy żyć dalej”

Drogiej koleżance IRENIE OFTON wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy

z powodu śmierciMęża

składają koleżanki z Bloku Oper. Chirurgii i Ortopedii

Wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci

Mamy ELŻBIECIE SKRABIE

składają Przełożona Pielęgniarek i Położnych wraz z całym zespołem pielęgniarek i położnych

ASK przy ul. Dyrekcyjnej

Koleżance GRAŻYNIE SIWEK wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy

z powodu śmierci Mamy

składają koleżanki z Oddziału Ginekologiczno-Położniczego Wojewódzkiego Szpitala

Specjalistycznego we Wrocławiu

Wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci

MAŁGORZATY RUMINIAKRodzinie

składają koleżanki pielęgniarki, współpracownicy oraz Dyrekcja DCP im. Janusza Korczaka

„Idziemy przez świati nagle kogoś brakbrak tych, którzy zawsze byli obok..”

Z głębokim żalem żegnamy koleżankę pielęgniarkę

MAŁGORZATĘ RUMINIAK.

Pielęgniarki i lekarze Oddziału VI DCP im. Janusza Korczaka

Drogiej Koleżance mgr KAZIMIERZE GOS-SERWICKIEJ

wyrazy współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci

Męża

składają koleżanki ze specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego z Wrocławia

Z głębokim żalem żegnamy naszą koleżankę-pielęgniarkę

IZABELĘ JAKUBIKDługoletniego Pracownika

Zakładu Opieki Zdrowotnej MSWiA we Wrocławiu.

Na zawsze pozostanie w naszych sercach i naszej pamięci!

Wyrazy szczerego współczucia Rodzinie składają Dyrekcja, koleżanki i koledzy

z ZOZ MSWiA we Wrocławiu

Pamięć i sercePamięć i serce

24 W CIENIU CZEPKA

CECHY NASZEJ POŻYCZKI GOTÓWKOWEJ:• Pieniądze na dowolny cel• Decyzja kredytowa już w 2 godziny• Złożenie wniosku i uzyskanie pożyczki bez konieczności wizyty w banku• Minimum formalności• Szybkie przekazanie środków po zawarciu umowy• Bez poręczycieli i zabezpieczeń• Wcześniejsza spłata pożyczki możliwa bez żadnych dodatkowych opłat• Dostępna opcja ubezpieczenia spłaty pożyczki• Możliwość łączenia dochodów osób niespokrewnionych i niezameldowanych• W trakcie spłaty, możliwość podwyższenia kredytu• W racie zawarty jest całkowity koszt kredytu (kapitał, prowizja, odsetki)-

żadnych dodatkowych opłat

NOWA OFERTA KREDYTOWADLA PRACOWNIKÓW

SŁUŻBY ZDROWIABeneficial Kredyt, pion bankowości detalicznej HSBC Bank Polska S.A.

pragnie przedstawić ofertę pożyczki gotówkowej przygotowanej specjalnie dla Państwa

KRYTERIA PRZYZNANIA POŻYCZKI• Minimalny wiek wnioskodawcy – 24 lata• Rodzaj zatrudnienia – umowa o pracę lub własna

działalność gospodarcza, renta, emerytura• Okres kredytowania od 24 do 60 miesięcy• Minimalny Dochód – 400 zł• Wysokość pożyczki od 3 000 zł do 30 000 zł

ZŁÓŻ WNIOSEK PRZEZ TELEFON

0 –801 88 99 77Kod promocji 35280

Dzwoniąc pod numer Infolinii proszę przygotować Dowód Osobisty i Numer Konta, na który zostaną przelane środki

Infolinia czynna od poniedziałku do soboty w godzinach 9 – 21, w niedzielę w godzinach 10 – 21

Koszt połączenia jest równy cenie jednego impulsu za połączenie lokalne.

Możesz również zadzwonić pod numer (0-22) 314 01 50.

Roczna rzeczywista stopa procentowa wyliczona dla całkowitego kosztu kredytu 25 000 na 60 miesięcy wynosi 16,35% Nominalne oprocentowanie wynosi 14,04% Efektywny, całkowity koszt kredytu w skali roku zawarty jest w racie.

HSBC Bank Polska S.A., Plac Piłsudskiego 2, 00-073 WarszawaSąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru SądowegoKRS 0000030437, NIP 526-02-11-469, kapitał zakładowy 248 207 000,00, kapitał wpłacony 248 207 000,00 PLN

KWOTA KWOTA KREDYTUKREDYTU

2 L ATA2 L ATA 3 L ATA3 L ATA 4 L ATA4 L ATA 5 L AT5 L AT

3 000 PLN3 000 PLN 147, 6 9147, 6 9 10 5 ,1510 5 ,15 8 4 , 0 98 4 , 0 9 71, 6171, 61

5 000 PLN5 000 PLN 2 4 6 ,162 4 6 ,16 175 , 2 5175 , 2 5 14 0 ,1514 0 ,15 119 , 3 5119 , 3 5

10 000 PLN10 000 PLN 4 9 2 , 3 24 9 2 , 3 2 3 5 0 , 513 5 0 , 51 2 8 0 , 3 02 8 0 , 3 0 2 3 8 , 712 3 8 , 71

15 000 PLN15 000 PLN 7 3 8 , 4 87 3 8 , 4 8 5 2 5 , 7 75 2 5 , 7 7 4 2 0 , 4 54 2 0 , 4 5 3 5 8 , 0 63 5 8 , 0 6

30 000 PLN30 000 PLN 1 476 , 9 71 476 , 9 7 10 51, 5 510 51, 5 5 8 4 0 , 9 08 4 0 , 9 0 716 ,13716 ,13

Pragnę złożyć serdeczne podziękowania dla Kierownika Kliniki Ortopedii Prof. Szymona Dragana, dla pielęgniarki Oddziałowej Danuty Szurek oraz całego zespołu pielęgniarskiego i lekarskiego za opie-kę nad moją mamą – Marianną Wardawą

Dorota Pietrzak

Informacje

Małgosiu... „odeszłaś cicho, bez słów pożegnaniaTak jakbyś nie chciałaswym odejściem smucićTak jabyś wierzyław godzine rozstaniaże masz niebawem z Dobrą wieścią wrócić”

(Ks. J. Twardowski)

Z głębokim żalem żegnamy naszą Koleżankę pielęgniarkę

MAŁGORZATĘ RUMINIAK

Pielęgniarki z jednostki Wojskowej 3030

251 (195) 2008

która pięknie wygląda, jest smaczna i słodka:najpierw biszkopt, który się na spód daje proszę przygotować z 5 jajek:żółtka i białko rozdzielić trzeba bo tak się lepiej udaje pianaktórą mikserem ubijamy z białek i 5 łyżek cukrukiedy pianę sztywną mamyżółtka z płaską łyżeczką proszku i ½ łyżeczki octu zmieszane do piany dodamy i jeszcze chwilę ubijamydo masy krupczatkę w ilości 5 kopiatych łyżek dodajemy i delikatnie mieszamydo foremki prostokątnej na papier do pieczenia delikatnie wykładamyw piekarniku nagrzanym do 160° umieszczamy na ok.35 min. W tym czasie jabłka (najlepiej szarą renetę ok.1,3 kg)obierzemy, wydrążymy i uprażymy dodając cynamon, żeby piękniej pachniałonie zapominamy wlać kilku łyżeczek wody do garnka z jabłkami, żeby nie przywarły i mieszać,

kiedy się zamienią w masę jabłeczną, studzimyJabłka na wystudzony biszkopt wykładamyŚmietankę kremową (1/2 l) polecam „łaciatą” ubijamy dodając 2 „śmietan fixy”Tym pięknym białym puszkiem śmietanowym przykrywamy jabłkai SZARLOTKA GOTOWA Pysznie smakuje schłodzonaŁadnie wygląda posypana utartą czekoladą białą lub czarnąMożna wykorzystać gotowe blaty biszkoptowe i przecier jabłkowy ze słoika.Wówczas będzie również pysznie ale expresowo

Niech Nowy Rok będzie równie przyjemny i słodki jak kawałek szarlotki

Weronika

Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opie-ki Zdrowotnej Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Złotoryi, w porozumieniu z Dolnośląską Okręgową Radą Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu ogłasza konkurs na stanowisko:

1. Pielęgniarki Oddziałowej Oddziału Psychiatrycz-nego OG. I2. Pielęgniarki Oddziałowej Oddziału Psychiatrycz-nego OG. II3. Pielęgniarki Oddziałowej Oddziału Leczenia Ze-społów Abstynencyjnych dla Uzależnionych od Al-koholu4. Pielęgniarki Oddziałowej Oddziału Leczenia Zespołów Abstynencyjnych dla Uzależnionych od Środków Psychoaktywnych

Wymagane kwalifikacje zgodnie z Rozporządzeniem MZiOS z dnia 29.03.1999 r. w sprawie kwalifikacji wy-maganych od pracowników na poszczególnych rodza-jach stanowisk pracy w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 30 poz. 300). Kandydaci proszeni są o dostarczenie dokumen-tów określonych w Rozporządzeniu MZiOS z dnia 19.08.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad przepro-wadzania konkursu na niektóre stanowiska kierowni-cze w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, skła-du komisji konkursowej oraz ramowego regulaminu przeprowadzania konkursu (Dz. U. Nr 115, poz. 749, zmiana: Dz.U. z 2000 r. nr 45 poz.530) tj.;

1. Podanie o przyjęcie na stanowisko objęte konkur-sem2. Dokumenty stwierdzające kwalifikacje zawodowe wymagane do zajmowania danego stanowiska oraz prawo do wykonywania zawodu3. Opisany przez kandydata przebieg pracy zawodo-wej4. Świadectwo pracy z okresu trzech ostatnich lat, w razie gdy stosunek pracy został rozwiązany lub wygasł.5. Inne dokumenty, w szczególności potwierdzające dorobek i kwalifikacje zawodowe kandydata.

Oferty prosimy składać w ciągu 30 dni od daty opubli-kowania ogłoszenia na adres:Samodzielny Publiczny Zakładu Opieki Zdrowotnej

Wojewódzki Szpital Psychiatrycznyul. Szpitalna 9

59-500 Złotoryjaz dopiskiem: „Konkurs na........”

• o terminie i miejscu przeprowadzenia konkursu kandydaci zostaną powiadomieni indywidualnie.

• ogłoszenie należy zamieścić w prasie codziennej o zasięgu ogól-nokrajowym, w terminie nie przekraczającym 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania konkursowego czyli powołania komisji konkursowej

OGŁOSZENIE O KONKURSIE

Na Nowy Rok szarlotka,

Informacje