Systemowe i indywidualne wsparcie psychologiczne pracowników ochrony zdrowia – potrzeba rozwijania kompetencji komunikacyjnych

i emocjonalnych pracownika w odpowiedzi na współczesne wyzwania zawodowe.

V Krajowa Konferencja Pielęgniarek Medycyny Pracypt. „Zdrowie Pracujących – Współczesne Zagrożenia”,

mgr psychologii Małgorzata Moczulska, PSYCHOPLASTYKON

Gdańsk, 26.04.2013 r.

PRZYCZYNY ROSNĄCEGO ZNACZENIA UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNYCH

• zwiększająca się ilość problemów zdrowotnych, pojawiające się trudne do leczenia choroby zakaźne, choroby wynikające z niewłaściwego stylu życia, choroby cywilizacyjne, choroby psychiczne, starzenie się społeczeństwa

• rozwój nauk - medycyny, biologii, technologii, ekonomii- konieczność dokonywania trudniejszych wyborów, rozwiązywania problemów i dylematów etycznych, sytuacji konfliktowych

• emigracje, imigracje, migracje - przemieszczanie się po całym globie- mieszanie się ras, nacji, kultur i religii

• ujawnianie się i pogłębianie kontrastów między bogatymi i biednymi, rośnie bezrobocie i bezdomność

• przyspieszenie tempa życia powoduje zapotrzebowanie na szybki obieg informacji i prawidłową komunikację

• coraz większa potrzeba uporządkowania praw związanych z ochroną zdrowia obywateli i profesjonalistów realizujących to zadanie

CHARAKTER PRACY W SEKTORZE OCHRONY ZDROWIA

1. bliskie i częste kontakty z ludźmi• zhierarchizowany układ zależności,• konieczność kontaktu z wieloma osobami zaangażowanymi

w ten sam problem,2. codzienny kontakt z chorobą• obcowanie z ludźmi potrzebującymi pomocy,• z osobami cierpiącymi, przeżywającymi silne emocje,

specyficznymi partnerami komunikacji,3. częste sytuacje stresowe, wymóg ciągłej czujności4. ciągłe wystawienie na żądania5. niska możliwość kontrolowania otoczenia, sytuacje

nieprzewidywalne

SYMPTOMY WYPALENIA ZAWODOWEGO

1. To nie tak, że ja nie chcę pomagać innym, ja nie jestem w stanienic nikomu dać.

2. Zacząłem czuć niechęć do wszystkich potrzebujących mojej pomocy i nie umiem tego ukryć.

3. Nie nadaję się już do tej pracy.

1. WYCZERPANIE EMOCJONALNE

2. DEPERSONALIZACJA

3. NIESPEŁNIENIE W ROLI ZAWODOWEJ

PRZECIWDZIAŁANIE SKUTKOMWYPALENIA ZAWODOWEGO

1. W sferze rozwoju osobistego:• zadaniowe nastawienie do rozwiązywania problemów,• asertywny monolog wewnętrzny,• konstruktywne strategie radzenia sobie ze stresem,• umiejętność relaksacji w pracy oraz efektywnego odpoczynku po

pracy,• poznanie swoich reakcji i troska o samego siebie,• aktywność fizyczna.

2. W sferze relacji międzyludzkich:• troska o dobre relacje interpersonalne w miejscu pracy,• profesjonalna obsługa pacjenta,• stosowanie adekwatnych do sytuacji modeli komunikacji,• postawa asertywna.

PROFILAKTYKA WYPALENIA ZAWODOWEGO PRACOWNIKÓW OCHRONY ZDROWIA – Program

Promocji Zdrowia Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w Gdańsku

• Cel programu:Poprawa jakości świadczeń medycznych poprzez wyposażenie

pracowników medycznych w wiedzę i umiejętności z zakresu przeciwdziałania powstawania i rozwoju objawów wypalenia zawodowego.

Badania wstępne – diagnozujące skalę zjawiska wypalenia zawodowego

Badania ankietowe na próbie liczącej 460 pielęgniarek, pracujących na oddziałach, przeważnie w systemie zmianowym (68,7% osób).

Poziom zagrożenia ryzykiem wypalenia zawodowego wg samooceny badanych:

• 73,5 % badanych potwierdziło występowanie u siebie objawów wypalenia zawodowego ,

• 26,5 % badanych nie zauważyło u siebie żadnych objawów.

Dane zebrane z ankiet, dotyczące objawów wypalenia zawodowego

Badani wskazali u siebie następujące symptomy:• 58,7 % uczucie nieprzerwanego zmęczenia,• 33,0 % częste bóle głowy,• 27,8 % bezsenność,• 23,0 % trudności z koncentracją,• 20,0 % agresja,• 17,2 % zaburzenia pokarmowe,• 9,8 % unikanie kontaktu osobistego.

Wnioski z otwartych wypowiedzi ankietowanych

• Powinno być więcej warsztatów tego rodzaju.

• Powinny być takie zajęcia obowiązkowo dla przełożonych.

• Potrzebne są psychologiczne konsultacje indywidualne.

(mgr Anna Raj – koordynator programu)

Badanie ankietowe skuteczności warsztatów z profilaktyki wypalenia zawodowego wśród

Pracowników Ochrony Zdrowia

Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku

styczeń 2011 – marzec 2012 r.Grupa eksperymentalna – 200 osób/125 osób

Grupa kontrolna – 100 osób/35 osóbw sześciu szpitalach regionu

(badania własne, mgr M. Moczulska – prowadząca warsztaty)

Czy po warsztatach odczuwasz większą satysfakcję z pracy?

1234567

Czy korzystasz z wiedzy i umiejętności zdobytych podczas warsztatów?

1234567

Czy chciałabyś, żeby takich warsztatów było więcej?

1234567

W jakich warsztatach chciałabyś wziąć udział w przyszłości?

komunika

cja werb

alna

komunika

cja niew

erbaln

a

rozwiąz

ywan

ie ko

nfliktów

negocjo

wanie

radzen

ie sobie z

e stre

sem

zachęca

nie pacj

enta

i rodzin

y do wsp

ółpracy

budowanie

autoryt

etu w

łasnego

i plac

ówki

obrona prze

d toksy

cznym

i relac

jami

obsługa

poirytowan

ego pacj

enta

obrona prze

d agres

jążad

en0

10

20

30

40

50

60

70

80

Tematy warsztatów

Moja praca jest …

satysakcjonująca interesująca potrzebna trudna0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

ilość odpowiedzi

Najbardziej lubię w pracy …

kontakt z pacjentem współpracownicy nic wszystko rozwiązane problemy0

20

40

60

80

100

120

140

ilość odpowiedzi

Najbardziej przeszkadza mi w pracy …

pacjen

t

przełożony

trudny w

spółpracownik

nerwy

brak sp

rzętu

zła orga

nizacja

kontak

ty z le

karzam

i

nawał p

racy

0

10

20

30

40

50

60

ilość odpowiedzi

Chciałabym, żeby moja praca …

lepiej opłacana bardziej doceniana spokojniejsza oparta na współpracy0

20

40

60

80

100

120

ilość odpowiedzi

Wspieranie pracownika poprzez rozwijanie jego kompetencji komunikacyjnych i emocjonalnych

• nauka modelu komunikacji asertywnej (H. Fensterheim)i empatycznej (M. Rosenberg) – budowanie i zastosowanie konstruktywnych komunikatów,

• nauka stosowania skutecznych strategii pracy nad własnymi emocjami (J. Gross).

Model asertywny

Opisuję konkretne zachowanie lub cytuję

wypowiedź drugiej osoby. (fakty)

Mówię, co ja czuję i myślę na skutek

tego co, ktoś zrobił lub powiedział.

(komunikat typu „JA”, „tu i teraz”)

Wyrażam prośbę: konkretną

i pozytywną, zaczynającą się od

„Proszę …”, lub informuję, jaką

podjęłam decyzję, co mam zamiar zrobić.

Model empatyczny – empatia nakierowana na własną osobę

Opisuję swoje spostrzeżenia (co zobaczyłam, zaobserwowałam, usłyszałam), unikam oceny.

Mówię co ja czuję.

Mówię jaką mam potrzebę, co jest dla mnie ważne.

Wyrażam prośbę w sposób konkretny i pozytywny, zaczynając od „Chciałabym cię prosić o …”„Czy mogę …”

Model empatyczny – empatia nakierowana na drugą osobę

Opisuję spostrzeżenia (co zobaczyłam, zaobserwowałam, usłyszałam), unikam oceny.

Mówię, co prawdopodobnie odczuwa druga osoba.

Mówię jaką prawdopodobnie ma potrzebę,co jest dla niej ważne.

Wyrażam prośbę konkretną i pozytywną, zaczynając od „Chciałabym cię prosić o …”„Czy mogę …”,lub opinię „jednak jest tak, że …”

Strategie pracy nad rozwojem i ekspresją własnych emocji

Każdy proces emocjonalny jest rozłożony w czasie: zaczyna się, trwa i kończy w określonym momencie. To, jaki będzie skutek pracy nad emocjami, zależy od momentu, w którym włączymy działania regulujące emocje: przed wykształceniem się emocji (strategie głębokie – reinterpretacje sytuacji), czy po jej wykształceniu się (strategie płytkie – tłumienie i udawanie innej emocji).

Skutki stosowania strategii głębokich

• reinterpretacje poznawcze, przyczyniają się do braku powstania emocji niepożądanej, przez co powodują obniżenie pobudzenia emocjonalnego, obniżenie kosztów fizjologicznych, niższy poziom doświadczania emocji negatywnych, nie wymagają od pracownika stałego monitorowania własnych stanów emocjonalnych - lepsze funkcjonowanie spostrzegania i pamięci oraz lepsze relacje międzyludzkie.

Skutki stosowania strategii płytkich

• tłumienie jednej emocji niepożądanej i udawanie innej - pożądanej, niesie za sobą duże koszty fizjologiczne w postaci pobudzenia, oraz koszty poznawcze - słabsza pamięć, co daje, w efekcie, gorsze funkcjonowanie interpersonalne i przyspiesza rozwój objawów wypalenia zawodowego.

Dziękuję za uwagę.