Ustroje (systemy instytucjonalne) a warunki życia w kraju · 2019-09-04 · Korea Południowa...

Ustroje (systemy instytucjonalne) a warunki życia w kraju

Leszek Balcerowicz

Szczecin, 02.09.2019 r.

*Dziękuję Janowi Kożuchowskiemu za pomoc w przygotowaniu niniejszej prezentacji

DemokracjaPrawa

obywatelskiePraworządność

Wolnośćgospodarcza

„Fiscal stance” Przykłady krajów

1. Socjalizm(komunizm)

NIE BRAK BARDZO MAŁABRAK (GOSPODARKA

STEROWANA)Korea Północna, Kuba

2. Quasi-socjalizm NIE BRAK BARDZO MAŁA

DOMINACJAPRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH.

NIEWIELKI SEKTOR PRYWATNY

Białoruś, Wenezuela

3. Wolnorynkowy kapitalizm

ZAZWYCZAJ TAK OBSZERNE WYSOKA WYSOKA Hongkong, Irlandia

4. „Crony” kapitalizm ZAZWYCZAJ NIE OGRANICZONE MAŁAOGRANICZONA

(NIEPEWNA OCHRONA PRAW WŁASNOŚCI)

Rosja, Kazachstan

5. „Nadmiernie regulowany i/lubniestabilny fiskalnie kapitalizm

TAK/NIEZAZWYCZAJ OBSZERNE

OGRANICZONA (ARBITRALNE REGULACJE)

OGRANICZONA (Nadmierne regulacje

i/lub niestabilne finanse publiczne)

Włochy, Francja

Przykłady dostępnych mierników:

Political Rights(Freedom House)

Civill LibertiesRule of law

(World Bank)Economic Freedom

Index (Fraser Institute), Wydatki/ PKB

Skala 1 - 7 1 - 7 0 - 100 0 - 100 0 - 100

1. Zmienne ustrojowe: typy ustrojów

2

2. Zmienne ustrojowe: zróżnicowaniePrawa polityczne: Freedom in the World 2018 (Freedom House). Każdemu państwem(lub terytorium) przyznano ocenę w skali: od 7 (najmniej wolności) do 1 (najwięcejwolności). Oceny oparto na wynikach pytań z zakresu praw politycznych,dotyczących np.: procesu wyborczego, politycznego pluralizmu itp.

Źródło: Freedom in the World 20183

1 1 1 1 1

2

6

7 7 7 7

2. Zmienne ustrojowe: zróżnicowanie

4

1 1 1 1 1

2

6

7 7 7 7

Źródło: Freedom in the World 2018

Swobody obywatelskie: Freedom in the World 2018 (Freedom House). Każdemukrajowi (lub terytorium) przyznano ocenę w skali: od 7 (najmniej wolności)do 1 (najwięcej wolności).

0,5 1 1,4 1,9 3,4

76,9

97,6 97,6 98,6 99,5 100


5Źródło: Bank Światowy

Wskaźnik praworządności wg Banku Światowego (Rule of Law) 2015. Wskaźnikpraworządności pokazuje zakres zaufania i przestrzegania przez podmiotypaństwowe norm społecznych, w szczególności zwracając uwagę na takie elementyjak: egzekwowanie umów, ochrona praw własności, funkcjonowanie policji i sądóworaz popełnianie przestępstw i akty przemocy

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

9,00

10,00

Źródło: International Property Rights Index 2018, Property Rights Alliance


6

International Property Rights Index 2018 (Property Rights Alliance)

PKB per capita i wydatki socjalne (2013-2014*)

* lub najbliższe dostępne. Źródła: IMF Government Finance Statistics, OECD.SOCX, World Bank, Eurostat, IMF World Economic Outlook

Albania

Australia

Austria

Azerbaijan

Belarus

Belgium

Bhutan

Brazil

Bulgaria

C. Verde

Canada

Chile

ChinaColombia

Croatia

Cyprus

Czech Rep.

Denmark

Egypt

El Salvador

Estonia

Finland

France

Georgia

GermanyGreece

Holland

Hong Kong

HungaryIceland

Indonesia

Iran

Ireland

Israel

Italy

Jamaica

Japan

Kazakhstan Korea

Latvia

Lesotho

Lithuania

Luxembourg

Macedonia

Maldives

Malta

MauritiusMexico

MoldovaMongolia

N. Zealand

Norway

Peru

Poland

Portugal

Romania

Russia

S. Africa

Serbia

Seychelles

Singapore

Slovakia

Slovenia

Spain

Sweden

Switzerland

Taiwan

Timor-Leste

Tunisia

Turkey

UAE

UK

Ukraine

USA

Uzbekistan

Yemen

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 90000

Soci

al s

pen

din

g in

per

cen

t o

f G

DP

GDP per capita based on PPP in current international dollars


7

Polska

Źródło: Heritage Foundation Index of Economic Freedom 2015 report

D czy nie D

Prawa obywatelskie

Rządy prawa

Wolność gospodarcza prawo własności

regulacje

ochrona praw

Stan finansów państwa

Wzrost konsumpcji

Zatrudnienie

Zdrowie

Nierówności

Samorealizacja

Strach

Klimat

Położenie geogr.

Bogactwa naturalne

Demografia

Zmienna ustrojowa Warunki życia

Inne czynniki

3. Zmienne ustrojowe: warunki życia w kraju

8

PKB per capita (Dolary międzynarodowe 1990) w 1950 i 1990 (2005 dla Korei, Chile i Kuby).

Źródło: The Maddison-Project

4. Zmienne ustrojowe: wzrost gospodarkiSzokujące różnice we wzroście gospodarczym. Dlaczego?

9

2189

12055

2447

5113

1950 1990Hiszpania Polska

3706

24096

2480

8353

1950 1990Austria Węgry

3670

12080

20463032

1950 2005

Chile Kuba

854

18227

854 854

1950 2005

Korea Południowa Korea Północna

0

20000

40000

60000

80000

Nep

al

Syri

a

Mya

nm

ar

Wie

tnam

Ind

ie

Jam

ajka

Filip

iny

Ku

ba

Mar

oko

Ind

on

ezja

Tun

ezja

Sri L

anka

Egip

t

Jord

ania

Pe

ru

RP

A

Ch

iny

Lib

an

Ko

lum

bia

Bra

zylia

Irak

Wen

ezu

ela

Tajla

nd

ia

Mek

syk

Iran

Turc

ja

Arg

en

tyn

a

Uru

gwaj

Ch

ile

Gre

cja

Mal

ezja

Po

lska

Po

rtu

galia

Cze

cho

sło

wac

ja

His

zpan

ia

Wło

chy

Ko

rea

Płd

.

Fran

cja

Fin

lan

dia

Wlk

. Bry

tan

ia

Jap

on

ia

Au

stri

a

Tajw

an

kan

ada

Szw

ecja

Nie

mcy

Dan

ia

Ho

lan

dia

Ch

iny,

Ho

ng

Ko

ng

Au

stra

lia

Ara

bia

Sau

dyj

ska

USA

Irla

nd

ia

No

rweg

ia

1820 2016* lub najbliższe dostępne. Źródło: Maddison Project Database

4. Zmienne ustrojowe: wzrost gospodarki

10

Jeszcze do niedawna wszyscy na świecie - za wyjątkiem elit - byli biedni. PKB na głowę (dolary międzynarodowe dla 2011 r.) 1820* i 2016.

-34%-21%

-10%

13% 15% 18%

46%56% 55%

65% 66%74% 78%

96%

115%

135%

29%48%

114%

152%

188%

235%

Zmienne ustrojowe: wzrost PKB per capita* w krajach postsocjalistycznych (1989-2017)

11Źródło: Opracowanie własne FOR na podstawie Total Economy Database

*PKB per capita 2014 US$ (converted to 2014 price level with updated 2005 EKS PPPs)

KRAJE POSTSOCJALISTYCZNE

Poprawa wskaźników socjalnych dla Polski jest bardziej znacząca niż poziomu wzrostu gospodarczego

36 miejsce w rankingu HDI Agendy Rozwoju ONZ (2016)

47 miejsce w kategorii PKB per capita

Wskaźnik uwzględnia prognozy wobec długość życia i uzyskanej edukacji

Polscy uczniowie osiągają bardzo dobre wyniki w międzynarodowych badaniach OECD PISA (2015):

Matematyka: 17 miejsce

Rozumowaniew naukach przyrodniczych: 22 miejsce

Czytanie i interpretacja:13 miejsce

27 miejsce spośród 38 krajów notowanych w OECD „Better Life Index” (2018)

28 miejsce w kategorii dochodów PKB per capita

Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)

Edukacja Poprawa satysfakcji

Współczynnik Ginipozostaje:

stabilny od 1996 r. (ok. 33%)

poniżej średniej dla OECD i UE

Umiarkowane nierówności

Źródła: ONZ, OECD, Bank Światowy

4. Zmienne ustrojowe: wzrost gospodarki

12

5. Co jest najważniejsze dla relatywnie szybkiego wzrostu gospodarki przy danym początkowym poziomie PKB na głowę mieszkańca?

13

Rozległa wolność gospodarcza w ramach państwa prawa ( czyli wysoka i

równa ochrona praw człowieka);

Duży przyrost tej wolności (np. Chiny od końca lat 70. , Polska od 1990 r.)


Wolność gospodarcza + rządy prawa wzrost gospodarki miejsca pracy

Uszczuplanie wolności gospodarczej przez określone regulacje, zwłaszcza

rynku pracy zatrudnienie

Niektóre kombinacje podatków i zasiłków pułapki socjalne zatrudnienie

Niski poziom edukacji zatrudnienie

6. Zmienne ustrojowe: zatrudnienie - niezatrudnienie

14


Wzrost gospodarki poziom dochodu zdrowie

śmiertelność niemowląt

oczekiwana długość życia

Rosnąca samodzielna rola medycyny poprawa wskaźników zdrowia może być szybsza niż wzrost dochodu na głowę (Afryka)

7. Zmienne ustrojowe: zdrowie

15

Współczynnik śmiertelności dzieci poniżej 5 lat (The mortality rate, under – 5) jestwielokrotnie większy w najbiedniejszych. Współczynnik ilustrujeprawdopodobieństwo śmierci jednego na 1000 dzieci, przed osiągnięciem 5 rokużycia (2018)

94,3

55,1

91,3

71,3

46,4

4,7 8,4 7,72,8 2,4

8,5


16Źródła: Bank Światowy, Total Economy Database.

Źródła: Bank Światowy, Total Economy Database.

5963 60 58

66

7875 77 83 82 78


17

Oczekiwana długość życia w momencie narodzenia jest większa w krajachwysokorozwiniętych. 5 gospodarek o najmniejszym i 5 o największym PKB perCapita (GDP per capita in 2017 US$ (converted to 2017 price level with updated 2011 PPPs) (2018)

Ustroje despotyczne: ogromne nierówności władzy, rozmaite zróżnicowanie dochodów.

Socjalizm: eliminacja źródeł niektórych nierówności dochodu (prywatna przedsiębiorczość) przez eliminację ekonomicznych praw człowieka (własność prywatna)

Kapitalizm wolnorynkowy a „crony” kapitalizm

Nierówności w edukacji

Rozpad rodziny


Nierówności szans

8. Zmienne ustrojowe: nierówności

18

Ustroje, które eliminują pewne pozycje (przedsiębiorca, niezależny dziennikarz, niezależny artysta itp.) ograniczają poziom samorealizacji najbardziej twórczej części społeczeństwa

Nierówności szans ograniczają poziom samorealizacji

9. Zmienne ustrojowe: poziom samorealizacji

19Źródło: Heritage Foundation Index of Economic Freedom 2015 report

Dwa skrajne przypadki:

państwa „upadłe”

państwa despotyczne(socjalistyczne lub niesocjalistyczne):

Długa lista przestępstw „politycznych” np. przeciw socjalizmowi lub monarchii absolutnej;

Cały aparat państwa może być – i jest -narzędziem represji, włącznie z aparatem podatkowym, rozmaitymi inspekcjami itp.;

Ogromna rola policji politycznej Wymiar sprawiedliwości (policja,

prokuratura, sądy podporządkowane władzy politycznej.

10. Zmienne ustrojowe: strach


11. Zmienne ustrojowe: Dynamika ustrojów. Trzy kategorie złych transformacji po wolnych wyborach


1. Transformacje zakończone

Białoruś za Łukaszenki, Rosja za Putina, Węgry za Orbana

2. Transformacje demokratycznie odwrócone (Macedonia);

3. Transformacje rozpoczęte – niezakończone

Polska po 2015 r.

Dziękuję za uwagę

twitter.com/LBalcerowicz facebook.com/LeszekBalcerowicz for.org.pl

Ustroje (systemy instytucjonalne) a warunki życia w kraju · 2019-09-04 · Korea Południowa...

Documents

Transcript of Ustroje (systemy instytucjonalne) a warunki życia w kraju · 2019-09-04 · Korea Południowa...