Wpływ regulatora temperatury na efektywność systemu grzewczego
Metapoznawcze Ja, a efektywność samokontroli
description
Transcript of Metapoznawcze Ja, a efektywność samokontroli
Metapoznawcze Ja, a efektywność samokontroli
Karol Karasiewicz
Pod kierunkiem prof. UG dr hab. Hanny Brycz
Plan prezentacji
• Założenia teoretyczne
– Czym jest metapoznawcze (Dojrzałe) Ja?
– Jak mierzymy trafność spostrzegania siebie (Dojrzałość Ja)?
– Jak współcześnie rozumiemy pojęcie samokontroli?
• Wyniki przeprowadzonych badań
– Problem badań
– Hipotezy
– Zmienne i operacjonalizacja
– Narzędzia badawcze
– Procedura i uczestnicy
– Wyniki
Czym jest dojrzałe Ja?
Roli Uczenia się
Autorska
Dystans wobec świata
Dys
tan
s w
ob
ec s
ieb
ie
• Obuchowski (2000) dojrzałe (autorskie) ja charakteryzuje się zachowaniem dystansu wobec siebie, jak i wobec świata zewnętrznego,
• Ja (utożsamiane z osobowością) rozwija się poprzez asymilację doświadczeń i adaptację schematów
• Autorskie Ja jest w pełni dojrzałe
Czym jest dojrzałe Ja?
• Kozielecki (1976) – ja jest strukturą odpowiedzialną za kształtowanie tożsamości,
• Tożsamość jest kształtowana przez dwojakiego rodzaju systemy Jaźni: podmiotowy i przedmiotowy
• Samowiedza jest warunkiem koniecznym do zaistnienia aktu samokontroli
Ja =JA-PODMIOTOWE
Przeżywanie, doświadczanie samego
siebie
+
JA-PRZEDMIOTOWE
Samowiedza zakodowana w
strukturach poznania
Co więc znaczy, że Ja trafnie spostrzega siebie?
• (Higgins, 1996) Ja jest silne (promocyjne lub prewencyjne),
• (Obuchowski, 2000) Ja ma dystans wobec samego siebie, jest odporne na krytykę (Barron, 1924 za Mądrzycki, 1996), umiarkowanie wrażliwe na cudze przeżycia, czy wpływy poznawcze,
• Ja potrafi trafnie spostrzegać nieracjonalność własnego postępowania (Brycz, 2006)
Skala Dojrzałości Ja H. Brycz (w przygotowaniu)
• 40 pozycji kwestionariuszowych opisujących nieracjonalne zachowanie człowieka,
• Zadaniem osoby badanej jest ocena na 100-punktowej skali graficznej, w jakim stopniu spostrzega dane zachowanie u siebie,
• Wynikiem jest średnia uzyskanych punktów, która opisuje poziom trafności spostrzegania nieracjonalności we własnym zachowaniu
Przykład
Po upływie pewnego czasu jestem bardziej skłonna/y dostrzegać swoje własne błędy i w mniejszym stopniu doszukiwać się ich w otoczeniu.
----------------------------------------------------------------------------
0% 50% 100%
Wartości psychometryczne narzędzia
• Duża trafność treściowa, znaczna zbieżność z wymiarami dystansu psychologicznego, odraczania gratyfikacji, moralności, samowiedzy i samoregulacji,
• Prowadzone dotąd badania nie pozwoliły wyodrębnić w pełni jasnych i precyzyjnych wymiarów (podskal) – nieznana trafność czynnikowa,
• Rzetelność jest stosunkowo wysoka (od 0,78 do 0,85), jednak przy niezbyt wysokiej średniej korelacji między pozycjami (od 0,23 do 0,27).
Samokontrola
• (Słownik Języka Polskiego PWN) umiejętność kontrolowania swoich emocji i zachowań. Z samokontrolą wiążą się interesujące zjawiska. Próby kontroli swoich myśli i uczuć skutkują zwykle narastaniem uczucia presji wewnętrznej na wykonywanie kontrolowanych zachowań i nasilaniem się tłumionych myśli
• Takie powszechne rozumienie samokontroli przyświeca również wielu psychologom (por. Baumeister, 2005)
Inne rozumienia samokontroli
• Nadzór Ja nad Ja (Kofta, 1976)
• Dobrowolne lub mimowolne ograniczanie własnych impulsów (Baumeister, 2006)
• Regulowanie emocji i znaczenia doświadczeń poprzez redukcję emocji i doświadczeń negatywnych i rekonstruowanie ich w pozytywne (Dolińska, 2007)
• Samokontrola jest procesem „ograniczania się” w sferze emocji, impulsów, zachowań,
• Samokontrola dowolna i mimowolna mają odmienne znaczenie adaptacyjne
Metoda i wyniki badań
Problem badawczy
• Czy Dojrzałość Ja rozumiana, jako trafność spostrzegania siebie, wiąże się z większą efektywnością mechanizmów samokontroli?
– Czy Dojrzałość Ja wiąże się z większą odpornością na wyczerpywanie się zasobów ego w rozumieniu Baumaistera (1998)?
– Czy Dojrzałość Ja wiąże się z większą efektywnością mechanizmów samokontroli w rozumieniu Kofty (1976)?
Badanie 1 i 2
• Celem jest weryfikacja hipotez o związku Dojrzałości Ja z samokontrolą rozumianą, jako wyczerpywanie się zasobów ego (Baumaister, 1998),
• Eksperymenty 1 i 2 charakteryzuje podobna procedura, różnicuje je przede wszystkim sposób pomiaru zmiennej zależnej.
Badanie 3
• Celem jest weryfikacja hipotez o związku Dojrzałości Ja z samokontrolą rozumianą, jako meta-kontrola (np.. Kofta, 1976),
• Badanie 3 ma charakter post-factum i różni się od pozostałych tym, iż nie wprowadzono manipulacji
Wyniki eksperymentu 1
Z wykreślaniem liter „E” w tekście
Problem i hipotezy
• Czy Dojrzałość Ja wiąże się z większą odpornością na wyczerpywanie się zasobów ego w rozumieniu Baumaistera (1998)?
• Wysokie wyniki w skali Dojrzałości Ja (Brycz, 2008) wiążą się z wyższą odpornością na wyczerpywanie zasobów ego,
Zmienne
• Zmienna zależna: Poziom samokontroli
– Poziom koncentracji uwagi (współczynnik d-prime), gdzie wyższa wartość d-prime oznacza lepszą samokontrolę,
• Zmienne niezależne/wyjaśniające:
– Wyczerpywanie zasobów uwagi,
– Poziom Dojrzałości Ja (bez manipulacji)
Współczynnik d-prime, jako wskaźnik efektywności samokontroli
N
FACAZd
N
FACAZd
• D-prime jest wprost proporcjonalny do siły mechanizmów samokontroli (czym wyższa wartość d-prime, tym wyższa samokontrola)
• N oznacza całkowitą liczbę liter podobnych do „E”, tzn. „E”; „Ę”; „F”; „e”; „ę”; „c”.
Litera
ReakcjaE Nie E
X CA. FA
Brak Miss OK
Procedura
Losowy przydział
do warunku eksper.
&Pomiar
Dojrz. Ja
G. Kontrolna – nie wyczerpywane zasoby samokontroli
Pomiar zmiennej zależnejG. Eksperymentalna – wyczerpywane
zasoby samokontroli, kontrola postawy ciała
Pomiar zmiennej zależnej poprzez wykreślanie z tekstu litery „E”, gdzie wskaźnikiem jest współczynnik efektywności uwagi d-prime
(por. Nosek i in. 2004).
Uczestnicy
• 196 osób losowo przydzielonych do 2 warunków (wyczerpywanie zasobów ego poprzez kontrolę pozycji własnego ciała vs. Grupa kontrolna)
• 78 kobiet, 118 mężczyzn w wieku od 21 do 37 lat (M=24,1; SD=5,3),
Grupa badana, a płeć (2(1)=3,920a; Cc=0,054)
38 4051
67
0
10
20
30
40
50
60
70
80
G. Kontrolna G. Eksperymentalna
Grupa badana
Lic
zba
os
ób
Kobieta Mężczyzna
Dychotomiczna operacjonalizacja Dojrzałości Ja
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55Li
czeb
ność
Me=58M=58,86SD=7,97
Grupa badana, a Dojrzałość Ja (2(1)=1,348n.i; Cc=0,083)
49 5040
57
0
10
20
30
40
50
60
70
80
G. Kontrolna G. Eksperymentalna
Grupa badana
Lic
zba
os
ób
Niski wynik DJ-40
Wysoki wynik
Poziom samokontroli, a czynniki eksperymentalne
Efekt F(1;187) P Eta2
Grupa 14,256*** <0,001 0,071
Płeć 0,067 0,797 0,000
Dojrzałość 3,796a 0,093 0,020
Grupa*Płeć 0,079 0,779 0,000
Grupa*Dojrz 6,323* 0,013 0,033
Dojrz.*Płeć 0,853 0,357 0,005
Gr*Płeć*Doj 0,653 0,420 0,003
Poziom samokontroli, a czynniki eksperymentalne
F(1, 187)=6,323, p=,013
Dojrzałość Ja Niska WysokaKontr. Eksp.
Grupa badana
-1,0
-0,8
-0,6
-0,4
-0,2
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
d-P
rim
eF(1, 187)=6,323, p=,013
Dojrzałość Ja Niska WysokaKontr. Eksp.
Grupa badana
-1,0
-0,8
-0,6
-0,4
-0,2
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
d-P
rim
e
Wyniki eksperymentu 2
Koordynacja ruchowa obu rąk
Problem i hipotezy
• Czy Dojrzałość Ja wiąże się z większą odpornością na wyczerpywanie się zasobów ego w rozumieniu Baumaistera (1998)?
• Wysokie wyniki w skali Dojrzałości Ja (Brycz, 2008) wiążą się z wyższą odpornością na wyczerpywanie zasobów ego,
Zmienne
• Zmienne zależne: Poziom samokontroli
– Czas koordynacji ruchów obu rąk polegających na kreśleniu ósemek w rozbieżnych kierunkach
• Zmienne niezależne/wyjaśniające:
– Wyczerpywanie zasobów (manipulacja eksperymentalna),
– Poziom Dojrzałości Ja (brak manipulacji)
Czas koordynacji, jako wskaźnik efektywności samokontroli
Tura I:• Nakreśl obu rękoma w powietrzu
ósemki, ręką lewą ósemkę w poziomie, natomiast prawą w pionie,
• Postaraj się wykonać to jednocześnie
Tura II:
• Spróbuj teraz wykonać tę czynność zmieniając ręce, lewą nakreślić ósemkę w pionie, lewą w poziomie,
• Będę mierzyć czas potrzebny Ci na nauczenie się tego zadania
• Czas osiągnięcia sukcesu był mierzony w przedziałach 30 sekundowych,
• Za sukces uznano co najmniej 30 sekundowe utrzymywanie koordynacji obu rąk
• Nie osiągnięcie sukcesu w czasie 5 minut uznawano za porażkę
• Czas osiągnięcia sukcesu był mierzony w przedziałach 30 sekundowych,
• Za sukces uznano co najmniej 30 sekundowe utrzymywanie koordynacji obu rąk
• Nie osiągnięcie sukcesu w czasie 5 minut uznawano za porażkę
Procedura
Losowy przydział
do warunku eksper.
&Pomiar
Dojrz. Ja
G. Kontrolna – nie wyczerpywane zasoby samokontroli
Pomiar zmiennej zależnejG. Eksperymentalna – wyczerpywane
zasoby samokontroli, kontrola postawy ciała
Pomiar zmiennej zależnej poprzez pomiar czasu uczenia się koordynacji ruchów obu rąk
Uczestnicy
• 103 osoby losowo przydzielone do warunku eksperymentalnego lub kontrolnego,
• 39 kobiet i 64 mężczyzn w wieku 24 do 37 lat (M=27,1; SD=4,1)
• Uczestnictwo w badaniach było całkowicie dobrowolne
Grupa badana, a płeć (2(1)<1; Cc=0,077)
2217
31 33
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
G. Kontrolna G. Eksperymentalna
Grupa badana
Lic
zba
os
ób
Kobieta Mężczyzna
Dychotomiczna operacjonalizacja Dojrzałości Ja
0
5
10
15
20
25
30
35Li
czba
obs
.
0
5
10
15
20
25
30
35Li
czba
obs
.Me=61,1M=59,4SD=9,88
Grupa badana, a Dojrzałość Ja (2(1)<1; Cc=0,009)
26 2527 25
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
G. Kontrolna G. Eksperymentalna
Grupa badana
Lic
zba
os
ób
Niski wynik DJ-40
Wysoki wynik
Poziom samokontroli, a czynniki eksperymentalne
Efekt F(1;95) P Eta2
Grupa 7,363** 0,008 0,072
Płeć 0,003 0,960 0,000
Dojrzałość 1,112 0,294 0,012
Grupa*Płeć 0,061 0,806 0,001
Grupa*Dojrz 4,715* 0,032 0,047
Dojrz.*Płeć 2,902a 0,092 0,030
Gr*Płeć*Doj 0,813 0,370 0,008
Poziom samokontroli,a czynniki eksperymentalne
F(1, 95)=4,715, p=,032
Dojrzałość Ja Niska WysokaKontr. Eksp.
Grupa badana
3,0
3,2
3,4
3,6
3,8
4,0
4,2
4,4
4,6
4,8
5,0
5,2
5,4
Cza
s ko
ord
ynac
jiF(1, 95)=4,715, p=,032
Dojrzałość Ja Niska WysokaKontr. Eksp.
Grupa badana
3,0
3,2
3,4
3,6
3,8
4,0
4,2
4,4
4,6
4,8
5,0
5,2
5,4
Cza
s ko
ord
ynac
ji
Wnioski i dyskusja eksperymentów 1 i 2
• Wyniki sugerują, że wysoka Dojrzałość Ja pozwala niwelować efekt wyczerpywania zasobów ego,
• Wyczerpywanie zasobów ego miało charakter incydentalny, zatem nie można powiedzieć, jaki efekt może wywoływać trening samokontroli (Muraven, Baumaister i in. 2001),
Badanie 3 – post factum
dojrzałość Ja u przewlekle chorych
Cel badania
• Celem badania jest weryfikacja hipotezy o związku Dojrzałości Ja z samokontrolą rozumianą, jako mechanizm meta-poznawczy (Kofta, 1976)
• Badanie przeprowadzono metodą post-factum na grupie pacjentów cierpiących na choroby przewlekłe (otyłość, nadciśnienie/miażdżyca, cukrzyca typu B, dysfunkcja nerek wymagająca dializy)
Choroba przewlekła
• Borzucka-Sitkiewicz (2006) – choroba, której terapia farmakologiczna lub chirurgiczna wymaga zabiegów trwających co najmniej 12 miesięcy (s. 103),
• Sieniczyn (2005) funkcjonowanie pacjentów w chorobie przewlekłej jest wypadkową wielu czynników, pośród których ważniejszą rolę odgrywa umiejętność podporządkowania się rygorowi terapii (dieta, tryb pracy i odpoczynku itd.)
Problem i hipotezy
• Czy Dojrzałość Ja wiąże się z większą efektywnością mechanizmów samokontroli w rozumieniu Kofty (1976)?
• Wysokie wyniki w skali Dojrzałości Ja (Brycz, 2008) ułatwiają funkcjonowanie mechanizmów meta-samokontroli (Kofta, 1976) koniecznych np. dla utrzymania diety, czy podporządkowania się rygorom terapii w przewlekłych chorobach somatycznych.
Zmienne
• Zmienna zależna/wyjaśniana: Trafność spostrzegania siebie (Dojrzałość Ja),
– Wynik uzyskany w skali DJ-40 (Brycz, 2008),
• Zmienne niezależne/wyjaśniające:
– Ocena lekarska podporządkowania się pacjenta rygorowi terapii („Dobry” vs. „Zły” pacjent)
– Typ choroby (nadciśnienie, cukrzyca, itd.),
– Płeć
Procedura i uczestnicy
• Etap 1: Lekarze (specjaliści w danej dziedzinie) wskazywali „dobrych” oraz „złych” swoich pacjentów,
– „Dobry” pacjent to ten, który regularnie stawia się na wizyty, przestrzega rygorystycznie zaleceń lekarza, podporządkowuje się rygorowi terapii,
– „Zły” pacjent często zaniedbuje regularnych wizyt, często zmienia lekarza prowadzącego, poszukuje rozwiązań alternatywnych (nie wymagających wysiłku)
• Etap 2: Wypełnienie przez wskazanych pacjentów baterii kwestionariuszy ze zbioru Juczyńskiego (2006) oraz DJ-40 (Brycz, 2008)
Rodzaj choroby, a zadowolenie z pacjenta (2(3)<1; Cc=0,061)
9
5
9
15
10
69
13
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Cukier Serce Nerki Otyłość
Rodzaj choroby
Lic
zba
os
ób
"Dobry" pacjent "Zły" pacjent
Rodzaj choroby, a płeć (2(3)=14,037***; Cc=0,395)
12
5
11
27
7 6 71
0
5
10
15
20
25
30
Cukier Serce Nerki Otyłość
Rodzaj choroby
Lic
zba
os
ób
Kobieta Mężczyzna
Rodzaj choroby, a płeć (2(3)=<1; Cc=0,029)
27 28
11 10
0
5
10
15
20
25
30
"Dobry" pacjent "Zły" pacjent
Typ pacjenta
Lic
zba
os
ób
Kobieta
Mężczyzna
Wyniki badania
• Efekt płci okazał się nieistotny statystycznie (t(74)=1,301; p>0,15) – wykluczono płeć z analizy wariancji
• ANOVA Typ pacjenta * Rodzaj choroby ze zmienną zależną Dojrzałość Ja oraz czynnikiem losowym Rodzaj choroby
Źródło efektu
F P Eta2
Typ pacjenta
20,100 ,001 ,671
Rodzaj choroby
0,640 ,638 ,391
interakcja 0,090 ,963 ,004
Wyniki badania
F(3, 68)=,093, p=,963
Typ pacjenta "Dobry" "Zły"
CukierSerce
NerkiOtyłość
Typ choroby
40
45
50
55
60
65
70
Wyn
iki D
J-40
F(3, 68)=,093, p=,963
Typ pacjenta "Dobry" "Zły"
CukierSerce
NerkiOtyłość
Typ choroby
40
45
50
55
60
65
70
Wyn
iki D
J-40
Wnioski i dyskusja
• Trudno jest ustalić kierunek przyczynowo skutkowy związku między Dojrzałością Ja i postawą pacjentów,
• W obrębie poszczególnych jednostek chorobowych nie ma istotnych różnic poziomu Dojrzałości Ja, nie można więc jednoznacznie stwierdzić trafności predyktywnej tego konstruktu, być może jedynie w zakresie promocji zdrowia, być może w zakresie innych zachowań społecznych (praca, aktywność intelektualna itd..),
Przyszłe badania
• Konieczne jest przeprowadzenie badania, w którym można będzie głębiej poznać kierunek przyczynowo-skutkowy zależności między Dojrzałością Ja i meta-samokontrolą,
• Konieczne będzie zweryfikowanie (poprzez analizę statystyczną i dalsze badania) hipotezy o nieliniowym związku między dojrzałością Ja i samokontrolą, gdzie zbyt niski i zbyt wysoki poziom dojrzałości obniża skuteczność działania.