Urząd Statystyczny w Lublinie

Liczy się każdy

e-mail:

budownictwoUSLublin@stat.gov.pl

Oddziaływanie obszarów miejskich na budownictwo w gminach sąsiadujących w województwie lubelskim w latach 2006−2010

Maciej Żelechowski

Ośrodek Statystyki Budownictwa Urząd Statystyczny w Lublinie

BUDOWNICTWO PRZENOSI SIĘ

NA OBSZARY PODMIEJSKIE

Maciej Żelechowski

Urząd Statystyczny w Lublinie

Ośrodek Statystyki Budownictwa

P u b l ikac j a l u b e l s k ie g o O ś r o d ka S ta t y st y k i B u d ow n i c t wa

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy

Pod koniec 2011 r. ukazała się publikacja analityczna Urzędu Statystycznego w Lublinie

„Oddziaływanie obszarów miejskich na budownictwo w gminach sąsiadujących

w województwie lubelskim w latach 2006–2010”. Zawiera ona diagnozę stanu i struktury

budownictwa mieszkaniowego na obszarach podmiejskich głównych miast regionu

lubelskiego, analizę czynników powodujących przenoszenie inwestycji mieszkaniowych

do stref podmiejskich oraz pomiar siły oddziaływania badanych miast na budownictwo

mieszkaniowe w ich strefach suburbialnych.

3

Praca powstała pod kierunkiem mgr inż. Zofii Kurlej, jej autorami są specjaliści ds. analiz – Agnieszka Nocko i Maciej Żelechowski, a recenzentami – prof. dr hab. Piotr Eberhardt z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN oraz dr prof. Wiktoria Zofia Bolkowska z Wyższej Szkoły Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie, uznany ekspert w zakresie analiz rynku budowlanego.

Publikacja jest dostępna w wersji elektronicznej na stronie internetowej Urzędu Statystycznego w Lublinie, pod adresem:

http://www.stat.gov.pl/lublin/51_PLK_HTML.htm

Wydanie książkowe z płytą CD zawierającą tablice statystyczne można zamówid pod adresem:

Urząd Statystyczny w Lublinie, ul. St. Leszczyoskiego 48, 20-068 Lublin e mail: SekretariatUSlub@stat.gov.pl

fax: 81 533 27 61 tel: 81 533 20 51

Cel prowadzonej analizy:

identyfikacja czynników dotyczących miast, które oddziałują na budownictwo

w gminach podmiejskich oraz pomiar siły tego oddziaływania .

Hipoteza badawcza:

istnieją czynniki dotyczące sytuacji demograficznej i społeczno-gospodarczej miast

na prawach powiatu Lubelszczyzny w istotny sposób skorelowane z efektami

rzeczowymi budownictwa mieszkaniowego w gminach z nimi sąsiadujących i można

dla poszczególnych gmin oszacowad modele regresji liniowej opisujące stwierdzone

zależności.

Zmienna objaśniana:

liczba mieszkao oddanych do użytkowania (w gminach podmiejskich).

Zmienne objaśniające:

czynniki odnoszące się do miast, dotyczące ich sytuacji: demograficznej, społeczno-

gospodarczej i mieszkaniowej.

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 4

P u b l ikac j a l u b e l s k ie g o O ś r o d ka S ta t y st y k i B u d ow n i c t wa

Analizę prowadzono na poziomie poszczególnych gmin zaliczonych na podstawie

procedury statystycznej analizy skupieo do stref suburbialnych badanych miast (Lublina,

Białej Podlaskiej, Chełmna i Zamościa).

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 5

P u b l ikac j a l u b e l s k ie g o O ś r o d ka S ta t y st y k i B u d ow n i c t wa

Dla Lublina − wyznaczony obszar

analizy objął gminy: Głusk, Jastków,

Konopnica, Niemce, Wólka − które

charakteryzują się stosunkowo

największą liczbą zameldowao osób

migrujących z Lublina oraz dodatnim

i dośd wysokim saldem migracji

ogółem; także liczba oddawanych

do użytkowania mieszkao jest

tu stosunkowo wysoka.

Lublin, jako miasto o największym

spośród badanych ośrodków

potencjale − tworzy najbardziej

rozległą i najsilniej zurbanizowaną

strefę suburbialną.

Obszar oddziaływania Lublina − wyodrębnione skupienia gmin

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

U r b a n i za c j a , p r o ce sy u r b a n i za c y j n e , s u b u r b a n i za c j a

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy

Urbanizacja w aspekcie przestrzennym oznacza powiększanie się powierzchni terenów

zagospodarowanych w sposób typowy dla miasta − niezależnie od tego, czy są one

położone w obrębie administracyjnych granic miasta, czy poza nimi.

Stadia procesów urbanizacyjnych

w modelu cyklu życia miasta:

urbanizacja,

suburbanizacja,

dezurbanizacja,

reurbanizacja.

6

Cykl życia miasta – zmiany rozmieszczenia ludności i budownictwa

Źródło: Słodczyk J., Przestrzeo miasta i jej przeobrażenia, Opole 2001.

Suburbanizacja to proces „rozlewania się” (ang. urban sprawl) miast w większe obszary

mniej intensywnej urbanizacji, połączony z równoczesnym definitywnym przemieszczeniem

się aktywności ekonomicznej z centrum miasta na jego peryferie.

Do przyczyn suburbanizacji należą czynniki różnej natury (ekonomiczne, społeczne,

demograficzne, kulturowe, ekologiczne, psychologiczne, itd.), które przyciągają mieszkaoców

i przedsiębiorstwa na obszary podmiejskie lub „wypychają” ich z miast centralnych.

W neoklasycznej ekonomice miast przyjmuje się, że odległośd zamieszkania od centrum

jest determinowana dochodem, kosztem transportu i korzyścią alternatywną z innej

lokalizacji − wg wzoru:

gdzie:

w – dochód;

t – koszt transportu;

r – odległośd od centrum;

q b – czynsz (zdolnośd płatnicza);

x *– korzyśd alternatywna z innej lokalizacji.

S u b u r b a n i zac j a − p r z y c z y ny, a s p e kt y z j a w i s ka

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 7

Uwarunkowania lokalizacji inwestycji w strefie podmiejskiej

Źródło: http://geobytesgcse.blogspot.com/2007/08/rural-urban-fringe-land-use-and.html.

Przenoszenie się budownictwa mieszkaniowego do stref podmiejskich jest pierwszym

etapem zjawisk suburbanizacyjnych; w kolejnych − na obszary oddalone od centrów miast

przesuwa się także budownictwo handlowo-usługowe, przemysłowe i magazynowe.

Suburbanizacja ma zasięg globalny. Największe jej zaawansowanie dotyczy dużych

aglomeracji amerykaoskich. Początki zjawiska w Polsce datuje się na przełom XIX i XX w., ale

faza przyspieszonej suburbanizacji dotarła do Polski dopiero w latach 90-tych XX w.

S u b u r b a n i zac j a − za s i ę g , n a s i l e n i e

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 8

Suburbanizacja postępuje obecnie

w Polsce coraz szybciej, obejmując już

nie tylko główne ośrodki metropolitalne

− jak: Warszawa, Poznao, Trójmiasto,

Wrocław i Kraków, ale także szereg

miast średniej wielkości.

Odbiciem postępującej suburbanizacji

są obserwowane w kraju zmiany

demograficzne, zwłaszcza − zmiany

gęstości zaludnienia gmin podmiejskich

i przemiany struktury demograficznej

miast i gmin z nimi sąsiadujących.

Zmiana gęstości zaludnienia polskich gmin w latach 1990–2008

Źródło: Celioska-Janowicz D., Miszczuk A., Płoszaj A., Smętkowski M., Aktualne problemy demograficzne regionu Polski Wschodniej, Raporty i analizy EUROREG 5/2010.

W Polsce w ostatnich latach utrzymuje się ujemne ogólne saldo migracji dla miast, przy

dodatnim – dla wsi; jednocześnie następuje wzrost nasilenia budownictwa mieszkaniowego

na wsi. Zjawiska te można, jednak, uznad za częściowo pozorne, bo mieszkaocy i inwestycje

mieszkaniowe − przenoszą się do „wsi” leżących w zurbanizowanych strefach podmiejskich.

S u b u r b a n i zac j a a b u d ow n i c t wo m i e sz ka n iowe

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 9

3,0

3,6

3,0

4,0

3,1 3,3

3,4

3,8

4,7 4,8

3,7

3,4

1,2 1,4

1,8

4,7

2,4 2,5 2,4

3,1 3,8 3,3 3,3 3,4

0

1

2

3

4

5

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

miasto

wieś

trend - miasto

trend - wieś

Mieszkania oddane do użytkowania w przeliczeniu na 1 tys. ludności w przekroju „miasto-wieś” w latach 2000–2011*

*W 2003 r. – na dane wpływ wywarły czynniki legislacyjne; dla 2011 r. − dane nieostateczne. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

10 Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy

Gmina Głusk – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności

na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010

1,2 0,9

3,4

11,6

7,8

10,0 11,0

17,6 17,0

13,4

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Głusk

Gmina Jastków – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności

na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010

0,9 1,1

5,4

8,0

6,1 6,5

10,5

8,2 8,7 7,9

0

2

4

6

8

10

12

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Jastków

S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

11 Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy

Gmina Konopnica – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności

na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010

3,6 3,6

11,2 10,1

8,7 8,8 9,4 11,1 11,1

10,1

0

2

4

6

8

10

12

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Konopnica

Gmina Niemce – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności

na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010

0,3 0,9

4,5

5,8 6,8

5,6 6,9

8,9 8,5 8,7

0

2

4

6

8

10

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Niemce

S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a n i a L u b l i n a

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

12 Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy

Gmina Wólka – mieszkania oddane do użytkowania na 1 tys. ludności

na tle miasta Lublin oraz gmin wiejskich w województwie i powiecie w latach 2001–2010

1,7 2,4

9,9

14,2

12,0 11,8

15,1 14,5

11,8

9,9

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

miasto Lublin gminy wiejskie - woj. lubelskie gminy wiejskie - powiat lubelski gmina wiejska Wólka

S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a n i a L u b l i n a

W przypadku Lublina − stosunkowo największy wpływ rozwoju społeczno-

ekonomicznego miasta na budownictwo mieszkaniowe w gminach sąsiadujących

zanotowano dla gmin Niemce i Głusk .

Dla wszystkich badanych obszarów zanotowano istnienie zależności korelacyjnej

pomiędzy zmianami liczby mieszkao oddanych do użytkowania na terenie gmin

podmiejskich a czynnikami dotyczącymi zasobów mieszkaniowych w mieście.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Dla gminy Głusk przyjęto model regresyjny:

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 13

Y= −740,27 + 0,186 X1 + 0,011 X2 ± 24,469

(139,383) (0,039) (0,003) gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Głusk (w roku n) X1 – liczba zawartych małżeostw w mieście Lublin (w roku n−1) X2 – liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w mieście Lublin (w roku n−1)

Dla gminy Jastków przyjęto model regresyjny:

Y= −705,854 + 0,112 X1 + 0,014 X2 ± 21,889 (124,686) (0,035) (0,003) gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Jastków (w roku n) X1 – liczba zawartych małżeostw w mieście Lublin (w roku n−1) X2 – liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w mieście Lublin (w roku n−1)

Dla gminy Konopnica przyjęto model regresyjny:

Y= −632,486 + 0,077 X1 + 0,015 X2 ± 20,828 (118,643) (0,034) (0,003)

gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Konopnica (w roku n) X1 – liczba zawartych małżeostw w mieście Lublin (w roku n−1) X2 – liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w mieście Lublin (w roku n−1)

S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a n i a L u b l i n a

Dla gminy Niemce przyjęto model regresyjny:

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 14

Y= −921,017+ 0,171 X1 + 0,017 X2 ± 25,828

(147,126) (0,042) (0,004) gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Głusk (w roku n) X1 – liczba zawartych małżeostw w mieście Lublin (w roku n−1) X2 – liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w mieście Lublin (w roku n−1)

Dla gminy Wólka przyjęto model regresyjny:

Y= 52,259 − 0,061 X1 ± 23,589 (9,316) (0,011) gdzie: Y – liczba mieszkao oddanych do użytkowania w gminie Wólka (w roku n) X1 – saldo migracji miasta Lublin (w roku n−1)

S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a

Wyniki przeprowadzonej analizy regresji wykazują w gminach Głusk, Jastków,

Konopnica i Niemce związki między rozwojem budownictwa mieszkaniowego

a rozwojem w mieście Lublin przedsiębiorczości (mierzonej liczbą zarejestrowanych

podmiotów gospodarczych) i czynnikiem natury demograficznej – liczbą zawartych

małżeostw, natomiast przypadku gminy Wólka stwierdzono jedynie, że zmiany liczby

oddanych do użytkowania mieszkao odzwierciedlane są w zmianach ogólnego salda

migracji miasta Lublin.

15 Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy

S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Związek rozwoju budownictwa w gminach

podmiejskich z rozwojem przedsiębiorczości

można rozpatrywad w dwóch wymiarach:

Powstawanie nowych firm powoduje

powstawanie nowych miejsc pracy

(samozatrudnienie właścicieli, zatrudnianie

pracowników); posiadanie pracy stwarza

możliwośd uzyskania własnego mieszkania

(np. zdolnośd kredytowa), które może byd

zlokalizowane albo na terenie miasta albo

w strefie podmiejskiej;

Zależnośd tę można wiązad także

z suburbanizacją drobnej przedsiębiorczości.

Osoby prowadzące małe firmy zlokalizowane

w miejscu zamieszkania właściciela często są

zainteresowane osiedleniem się na terenach

podmiejskich, gdyż tam znajdują często

lepsze niż w mieście warunki dla rozwijania

własnej działalności gospodarczej.

Zależnośd między ilością oddawanych do użytkowania mieszkao w gminach podmiejskich i liczbą

zawartych małżeostw w centralnym mieście aglomeracji także ma dwa wymiary:

Może byd rozpatrywana wprost − jako przenoszenie się z miasta do nowowybudowanego lub

zakupionego mieszkania położonego na terenie podmiejskiej gminy osób, które zawarły związek

małżeoski; czynnikami sprzyjającymi takiej decyzji mogą byd niższe w gminie podmiejskiej niż

w mieście ceny działek i mieszkao, albo chęd zamieszkania i wychowywania dzieci w spokojnym,

zapewniającym kontakt z przyrodą miejscu;

Zależnośd ta może mied też charakter pośredni − młode małżeostwa często nie dysponują

możliwościami zakupu własnego nowego mieszkania lub budowy domu, często jest to możliwe

dopiero po kilku lub kilkunastu latach, gdy osoby, które zawarły związek małżeoski osiągną pewien

poziom stabilizacji finansowej i zawodowej; generalnie − zawarcie małżeostwa jest jednak

czynnikiem tworzącym zapotrzebowanie na „jakieś” mieszkanie i zasadniczo można mówid

o stymulującej roli wzrostu liczby zawieranych małżeostw dla popytu na mieszkania; młode

małżeostwo może np. zakupid taosze niż nowe mieszkanie na rynku wtórnym, wynająd mieszkanie

lub zająd mieszkanie przekazane mu przez krewnych, co pośrednio może spowodowad lub

przyspieszyd decyzję o przeprowadzeniu się do strefy suburbialnej części innych osób, w tym tych,

które sprzedały, wynajęły lub podarowały takiemu małżeostwu mieszkanie.

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 16

S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 17

S u b u r b a n i zac j a w o bsza r ze o d d z i a ł y w a ni a L u b l i n a

Gminy przylegające do miasta Lublin – rozmieszczenie terytorialne mieszkao oddanych do użytkowania w latach 2006−2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Publikacja „Oddziaływanie obszarów miejskich na budownictwo w gminach

sąsiadujących…” jest pierwszym opracowaniem Urzędu Statystycznego w całości

poświęconym tematyce budownictwa na obszarach podmiejskich, jest to jednocześnie

jedna z nielicznych prac omawiających problem suburbanizacji na Lubelszczyźnie.

Praca ma charakter pilotażowy, metoda badawcza wykorzystująca analizę skupieo

do określenia zakresu podmiotowego analizy oraz modele regresji wielorakiej do badania

oddziaływania zmiennych dotyczących demografii oraz sytuacji społeczno-gospodarczej

miast na efekty rzeczowe budownictwa mieszkaniowego w ich gminach podmiejskich może

mied zastosowanie w analizie prowadzonej dla innych niż Lubelszczyzna regionów.

Zagadnienie oddziaływania obszarów miejskich na budownictwo w gminach z nimi

sąsiadujących może byd analizowane w wielu wymiarach i z zastosowaniem różnych metod.

Zawarty w publikacji przegląd stanowisk badawczych dotyczących teorii procesów

urbanizacyjnych i problematyki metropolizacji przestrzeni społeczno-gospodarczej może

okazad się przydatnym także dla badaczy stosujących inne niż wykorzystane przez autorów

opracowania metody analizy danych.

P r z y d a t no ś d p r a kt y c z n a b a d a o l u b e l s k ie go O ś r o d ka

Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy 18

Zapraszam do dyskusji Urząd Statystyczny w Lublinie Liczy się każdy

ul. Leszczyoskiego 48 20-068 Lublin tel.: (81) 533 20 51 e-mail: sekretariatUSlub@stat.gov.pl www.stat.gov.pl/lublin

e-mail: budownictwoUSLublin@stat.gov.pl

Dziękuję za uwagę