Pura Vida!

1

Informacje praktyczne

„Gruzja w rytmieCza – Cza”

dlaGnieznienskiego

Uniwersytetu Trzeciego Wieku

,,

PURA VIDA!

2

Gruzini określają swój kraj mianem Sakartwelo, a samych siebie jako Kartweli(liczba mnoga - Kartwelebi). Nazwa Sakartwelo oznacza więc kraj Kartlów i jestużywana zarówno oficjalnie jak i potocznie. Słowo „Kartweli” wywodzi się odmitycznego Kartlosa - protoplasty narodu Gruzińskiego. Pochodzenie terminuGruzja, używanego w języku polskim oraz w innych językach środkowej iwschodniej Europy, jest przedmiotem sporów. Prawdopodobnie wywodzi się odtureckiego słowa "gurzy", arabskiego "gurdży" lub perskiego "gordżi"oznaczających mniej więcej "siłę walczącą z islamem". W większości językówzachodniej i południowej Europy popularne są nazwy dla których pierwowzorembyła grecka "Georgia". Jej etymologia również nie jest jasna. Jedna z hipotez głosi,że źródłem również mogły być wymienione wyżej określenia muzułmańskichsąsiadów. Sami Gruzini najchętniej tłumaczą rodowód określenia Georgia greckim"geo", które ma oznaczać "ziemię oddaną w opiekę Świętemu Jerzemu" albo"osiadły lud znający sztukę uprawy ziemi i zajmujący się rolnictwem".

KONIECZNIE NIE ZAPOMINAMY ZABRAĆ:

PASZPORTU !!!!!!! lub dowodu ważnego min. 6 miesięcy Okularów przeciwsłonecznych i okrycia głowy Klapek i ręcznika na plażę Koszulek i spodenek lub spódniczki Kostiumu kąpielowego lub kąpielówek Aparatu, kamery Czegoś cieplejszego - swetra lub bluzy oraz kurtki przeciwdeszczowej Bardzo wygodnych butów Olejku do opalania z dobrym filtrem Kosmetyków Leków branych na co dzień Dobrego humoru i pozytywnego nastawienia

Podczas pobytu w Gruzji odwiedzać będziemy prawosławne miejsca kultureligijnego. W prawosławiu stosunek do „przyzwoitego” ubioru jest diametralnieinny niż w naszym katolicyzmie.Kobiety jako istoty mogące sprowadzić boguduchawinnych mężczyzn na złą drogą irozproszyć ich modlitewne skupienie, wchodząc do cerkwi muszą miećZASŁONIĘTE co najmniej KOLANA I RAMIONA oraz NAKRYTĄ GŁOWĘ (chusta-czapka)! Mężczyźni również nie powinni wchodzić do świątyni w tzw. tirówkach ibardzo krótkich spodenkach. Spodenki do pół uda w przypadku mężczyzn są OK.

PURA VIDA!

3

Jedzenie w samolociePrzelot do Gruzji nie trwa długo – około 3 godzin, linie lotnicze Wizzair którymilecimy nie zapewniają darmowych posiłków na pokładzie, proponują za to zakupprostego wyżywienia. Jeśli lubią Państwo jadać w nocy sugerujemy wyposażeniesię w zestaw kanapkowy.

BagażZabieramy ze sobą tzw. DUŻY BAGAŻ PODRĘCZNY. Może mieć on maksymalne

rozmiary 56 x 45 x 25 cm. Uwaga torebka damska, aparat, laptop, czycokolwiek innego na czas wejścia do samolotu musi mieścić się do bagażu.Wymiary są przestrzegane, torba wykraczająca poza nie, może wymagać słonejdopłaty!W bagażu kabinowym nie mogą znajdować się żadne płyny ani żele/kremy wpojemnikach większych niż 100ml ani nic ostrego! Pilniczki, nożyczki itp.

Położenie geograficzneGruzja jest dziś niewielkim krajem położonym na Kaukazie Południowym, wzachodniej części lądowego przesmyku łączącego Europę z Azją pomiędzyMorzem Czarnym i Kaspijskim. Granice Polski i Gruzji dzieli w linii prostej około1400 km, czyli mniej więcej tyle co ze Śląska do hiszpańskiej Katalonii. Do dziśgeografowie i politycy spierają się do którego kontynentu zaliczyć ten kraj.Biorąc pod uwagę środowisko przyrodnicze Azja i Europa stanowią jedenkontynent zwany Eurazja. jednak historia ukształtowała dwa dość odrębnekulturowo subkontynenty, które trzeba jakoś zdefiniować i rozgraniczyć. Takonieczność przemawia za wytyczeniem abstrakcyjnej granicy Europy i Azji. Jakwiadomo, geograficzny podział Eurazji jest czysto umowny i nadal ścierają sięjego konkurencyjne koncepcje. Póki co w Polsce przyjmuje się najczęściejgranicę uchwaloną przez Międzynarodową Unię Geograficzną. Zgodnie z tymiustaleniami Europa „kończy się” już około 300 km na północ od Pasma GłównegoWielkiego Kaukazu, a więc Gruzja formalnie leży w Azji. Gdyby przyjąć, żegranica biegnie górskimi szczytami (analogicznie jak na Uralu) to wtedy niektóregruzińskie regiony znalazłyby się w Europie. Tym niemniej Gruzini uważają się zaEuropejczyków. Z tym kontynentem łączy ich chrześcijańska cywilizacja oraz całewieki dziejów, które często splatały się z losem państw i narodów „prawdziwejEuropy”.

PURA VIDA!

4

HistoriaPierwsze państwa gruzińskie - Kolchida i Iberia - powstały już w starożytności.Gruzja była drugim krajem na świecie, który przyjął chrześcijaństwo (317 r.).Ostatnie wieki pierwszego tysiąclecia naznaczone były najazdami Arabów, Persów iTurków Seldżuckich. Od końca XI do początków XII w., odbudowana i zjednoczonaGruzji stała się potęgą polityczną, kulturalną i militarną Bliskiego Wschodu. InwazjaMongołów zapoczątkowała okres licznych najazdów, osłabienia kraju i stopniowejdezintegracji terytorium. W 1783 r. zawarto z Rosją traktat o przymierzu iprotekcji, lecz od 1801 r. - wbrew zapisom umowy - zaczęła się aneksjagruzińskich ziem. Po I wojnie światowej powstała niepodległa Republika Gruzińska,którą w 1921 r. podbiła Armia Czerwona. Upadek Związku Radzieckiego przyniósłGruzinom upragnioną wolność, ale również zbrojne konflikty w Osetii Południowej iAbchazji oraz wojnę domową i obalenie prezydenta Zwiada Gamsachurdii.Sytuację w kraju opanował Eduard Szewardnadze, który wkrótce objął fotelprezydenta i zaprowadził względną stabilizację. W reakcji na sfałszowanie wyborówparlamentarnych jesienią 2003 r. doszło do tzw. "rewolucji róż" i objęcia funkcjiprezydenta przez Micheila Saakaszwili. Priorytetem nowych władz Gruzji jestprzywrócenie integralności kraju oraz członkostwo w Unii Europejskiej i NATO.

WizaObywatele polscy nie potrzebują wiz do Gruzji.

CzasCzas polski + 2 godziny.

JęzykWbrew wyobrażeniom wielu Europejczyków znad Wisły, język gruziński, czylikartuli ena ma niewiele wspólnego z rosyjskim. Gruzini nie stosują też cyrylicy dojego zapisu. Gruziński sięga swym rodowodem czasów starożytnych. Narodził sięna długo przed Słowianami i słowiańską mową. Znacznie wcześniej został teżspisany.Prawdopodobnie gruziński wyodrębnił się najpóźniej w drugim tysiącleciu przedChrystusem. Niektórzy badacze przesuwają ten moment aż 8 tysięcy lat wstecz!.Gdzieś na przełomie I i II tysiąclecia przed Chrystusem pojawiły się dialekty kilkugrup etnograficznych - Swanów, Lazów i Megrelów.

PURA VIDA!

5

W IV wieku przed Chrystusem pierwszy król gruzińskiej Iberii wprowadził dozapisu języka asomtawruli, czyli wczesną formę gruzińskiego alfabetu. Jednakczęść gruzińskich naukowców uważa, że oryginalny alfabet języka gruzińskiegopowstał cztery tysiące lat wcześniej. Najstarszy zachowany zabytek językagruzińskiego to napisy na kamieniu z IV w. przed Chrystusem, znalezione wregionie Kachetia (Nekresi). Jednak część naukowców kwestionuje znalezisko zNekresi i za najstarszą inskrypcję uznaje ryty z 430 r. w gruzińskim klasztorze wBetlejem (Palestyna).Najstarszym zachowanym zabytkiem gruzińskiej literatury jest "MęczeństwoŚwietej Szsuszanik" z V w. autorstwa Jakuba Curtaweli. Jednak za największedzieło powszechnie uważa się epos Szoty Rustawelego z XII w. "Rycerz wtygrysiej skórze" (gruz. Wepchistkaosani). Szota Rustaweli (ang. Shota Rustaveli)tworzył w czasach rządów królowej Tamar, w okresie największego rozkwitugruzińskiej potęgi politycznej i kulturalnej. ęzyk gruziński należy do kaukaskiejrodziny językowej. W rodzinie języków kaukaskich gruziński stoi na czelepołudniowokaukaskiej grupy językowej zwanej często grupą kartwelską, czygruzińską (od gruzińskiego słowa kartweli - "Gruzini"). Oznacza to, że językowipolskiemu - który jest częścią wielkiej rodziny indoeuropejskiej - bliżej doniemieckiego czy nawet hebrajskiego niż do języka gruzińskiego. Oczywiście wgruzińskim, jak i polskim spotyka się wiele zapożyczeń rosyjskich, angielskich anawet tureckich.

LudnośćW Gruzji mieszka około 4,7 mln osób. Gęstość zaludnienia wynosi 67mieszk./km²

ReligiaGruzja to kraj wielonarodowościowy i zarazem wielowyznaniowy. Najliczniejwyznawaną, a zarazem oficjalną religią jest prawosławie (65 proc. ludności towierni Gruzińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego), następnie islam(11 proc.), głównie w Adżarii i na terenach zamieszkanych przez Azerów. Kolejnądużą grupę stanowią wierni Kościoła ormiańskiego (8 proc., głównie w pasieprzygranicznym z Turcją i Armenią) oraz wyznawcy judaizmu. Katolicy tozdecydowana mniejszość. W większości cerkwi dostępnych dla turystów odzwiedzających wymaga się skromnego ubioru, długiej spódnicy lub spodni, a wsporadycznych przypadkach nakrycia głowy u kobiet (chusta).

PURA VIDA!

6

Waluta1lari = 100 tetri. Zabieramy ze sobą Euro lub USD i wymieniamy na miejscu.Obecnie średni kurs Lari wynosi 1 USD = 2 Lari, 1 Euro = 2,3 Lari

Elektryczność220V, 50Hz, normalna wtyczka

KuchniaKuchnia zajmuje szczególne miejsce w gruzińskiej tradycji i jest częścią tożsamościdzisiejszych Gruzinów. Łagodny i zróżnicowany klimat zapewnia obfitość iróżnorodność płodów rolnych, w tym wielu aromatycznych przypraw. W ciepłymsłońcu dojrzewają soczyste pomidory, arbuzy, melony, winogrona a także karalioki(szaron) i dorodne bakłażany. Z kolei górskie hale dostarczają baraniny oraz setekgatunków sera. Dzięki temu narodowa kuchnia szczyci się bogactwem potraw iorgią smaków. Wśród rozmaitych dań znajdzie się też wiele ciekawych pozycji dlawegetarian.Na gruzińskim stole rzadko goszczą zupy, ale za to podaje się mnóstwo przekąsek.W lecie podstawą jest sałatka z pomidorów i świeżej bazylii a we wrześniu zdodatkiem wyciskanego na miejscu oleju ze słoneczników. Przed głównym daniempojawiają się pyszne sery, np. delikatny sulguni a we wschodniej Gruzji takżedługo dojrzewający pleśniowy ser dambali chaczo. Przyprawy takie jak kolendra,natka pietruszki czy koper podaje się bez uprzedniego siekania. Wiele potrawprzyrządza się na bazie bakłażanów - badridżani. Są to zarówno nadziewanebakłażany, jak i duszone z warzywami (adżapsandali). Przekąską może też byćkurczak na zimno w sosie orzechowym, czyli sacwi. W tej części ucztowaniagospodynie podają również lobio (przetarta fasola) i najczęściej kojarzony z Gruzjąplacek serowy - chaczapuri (chaczo-ser + puri-chleb). Głównym daniem bywaczęsto chinkali . Jest to rodzaj pieroga, który faszeruje się mięsem. Chinkaliposiadają swój oryginalny kształt a podawane na gorąco zawierają wewnątrzaromatyczny rosół. Chinkali często są zamawiane w restauracjach podczas spotkańw gronie przyjaciół. Mcwadi, czyli szaszłyki posypane przyprawami są częstozamawiane w restauracjach oraz przyrządzane podczas wypadów na pikniki zamiastem. Na jesieni przyprawia się je ziarenkami granatów. Kaszi to rodzajgulaszu przyrządzany z flaków. Przeważnie jest on potrawą mężczyzn podczasśniadania. Wielu lekarzy zaleca kaszi pacjentom w celu wzmocnienia kości,szczególnie podczas złamań. Gdy uczta zmierza ku końcowi na stole pojawiają sięsłodkie konfitury, suszone i świeże owoce, np. figi, karalioki, arbuzy, melony,mandarynki, winogrona, jabłka, pomarańcze. Nie brakuje też słodyczy.

PURA VIDA!

Jedną z bardziej oryginalnych słodkości jest czurczchela. Przypomina ona długiesople. Są to nawleczone na nitkę orzechy laskowe zatopione w masie, którapowstaje z gęstego soku z winogron.

Pogoda i klimatGórzystość terenu i bliskość morza sprawiają, że pogoda w Gruzji szybko zmieniasię między regionami i wraz z wysokością. Wystarczy godzina jazdy, aby ztropikalnych upałów trafić w śnieżną zadymkę. W zachodniej części kraju lata są naogół gorące i wilgotne, a upalne i suche w Tbilisi oraz we wschodnich prowincjach.Zimy należą do łagodnych, zwłaszcza nad Morzem Czarnym. Najbardziej wilgotnąporą roku jest wiosna. Wtedy obfite deszcze spłukują masy śniegu z gór powodującnawet lokalne podtopienia. W letnich miesiącach częstym zjawiskiem w godzinachpopołudniowych i wieczornych są krótkotrwałe burze. W październiku średnietemperatury w Tbilisi są na poziomie 15 stopni Celsjusza.W czerwcu i wrześniu będzie GORĄCO! Można spodziewać się około 30 stopni imocnego słońca. W górach może być chłodniej – wieczorem nawet 10-15 stopni.Nad Morzem Czarnym może popadać, ale będzie to ciepły deszcz. Proszę przedwylotem sprawdzić aktualna prognozę pogody dla Tbilisi i Batumi.

Ambasada RP w Tbilisiul. Zubałaszwili 190108 Tbilisitel. (0-099532) 92-03-98 (0-099532) 92-03-98fax. (0-099532) 92-03-97e-mail: ambpolgruzja@access.sanet.ge

Wydział Konsularnyul. Zubałaszwili 19, 0108 Tbilisitel. (0-099532) 93-62-36 (0-099532) 93-62-36fax. (0-099532) 93-62-31e-mail: konspolgruzja@internet.ge

7

PURA VIDA!

8

Leki i zdrowieNie są wymagane żadne szczepienia. Występuje jednak zagrożenie cholerą,dyfterytem, gruźlicą i żółtaczką zakaźną. Żywność kupiona na bazarach może byćprzyczyną chorób zakaźnych. Woda w sieci wodociągowej w większości miast nienadaje się do bezpośredniego spożycia. W wielu zbiornikach wodnych, jak jeziorai stawy, obowiązuje zakaz kąpieli ze względu na występowanie w nich zarazkówcholery. Publiczna służba zdrowia jest na bardzo niskim poziomie. Brakuje wielulekarstw. Opieka medyczna dla turystów jest odpłatna. W Tbilisi i większychmiastach czynne są prywatne przychodnie lekarskie.

KomunikacjaNie ma ograniczeń w podróżowaniu po kraju. Sieć połączeń kolejowych międzymiastami w Gruzji jest słabo rozwinięta. Niedogodność tę rekompensują liczniprzewoźnicy prywatni oferujący połączenia mikrobusami, zarówno lokalne, jak imiędzymiastowe.

BezpieczeństwoGruzja jest krajem względnie bezpiecznym. Na pewno więcej ryzykuje turystapodczas trekkingu w Nepalu niż na kaukaskim szlaku. W Gruzji wchodząc naKazbek nie musimy obawiać się min, podczas gdy zdobywanie szczytów w GórachVelebit w Chorwacji grozi śmiercią lub kalectwem właśnie z powodu minprzeciwpiechotnych. Jazda metrem w Tbilisi, pociągiem lub autobusem przezGruzję nie grozi zamachem terrorystycznym, tymczasem takie zagrożenie jestbardzo realne w Moskwie, Jerozolimie, czy nawet w Londynie.

Przepisy graniczne i celneGruzińskie przepisy celne są zbliżone do powszechnych standardów. Nie istniejąspecjalne ograniczenia przy wwozie i wywozie pieniędzy. Przekraczając granicęnależy każdorazowo wypełnić deklarację celną. Obcokrajowcy nie mogą liczyć nazwrot zapłaconego podatku VAT.Przemyt lub posiadanie na terenie Gruzji najmniejszej nawet ilości narkotykówlub środków psychotropowych podlega surowej karze w ciężkich warunkach.Miejscowy kodeks karny jest zbliżony do obowiązujących w Europie, jednakstandard aresztów jeszcze dalece odbiega od "europejskiego poziomu".

PURA VIDA!

OstrzeżeniaNiedopuszczalne jest picie nieprzegotowanej wody. Warzywa i owoce należydokładnie umyć i obrać przed spożyciem. Pamiętaj, że od 19 lat poziom życia wGruzji jest wyraźnie niższy niż w Polsce a ponadto mieszka tam liczna grupauchodźców z Abchazji i Osetii Południowej, dlatego nie eksponuj posiadanegosprzętu i pieniędzy; Gruzini jeżdżą brawurowo i często nie respektują prawpieszego, więc przechodząc przez jezdnię lub idąc poboczem bądź bardzo ostrożny;w wielu regionach górskich zagrożeniem mogą być psy pasterskie (rasy kaukaz)oraz rzadkie zaludnienie ograniczające szansę na pomoc w razie wypadku;zachowaj większą ostrożność przy wymianie walut i przy wypłacie gotówki zbankomatu.

RadyDo zwiedzania najlepiej zabrać ze sobą małe plecaczki, które odciążają ręce ipozwalają swobodnie robić zdjęcia bez konieczności pilnowania torb i torebek.Prosimy również o zabranie kserokopii paszportu - strony ze zdjęciem i danymiosobowymi swojego paszportu. NIGDY nie zabieramy ze sobą paszportów podczaszwiedzania (nosimy wówczas kserokopię) a w przypadku kłopotów (zagubienie,utrata przytomności) taka kserokopia jest dostateczną informacją o osobie.Dobrze jest również wysłać sobie na swojego własnego maila skan paszportu.

DO ZOBACZENIA

9