UNIWERSYTET EKONOMICZNY we WROCŁAWIUWYDZIAŁ GOSPODARKI REGIONALNEJ I TURYSTYKI w JELENIEJ GÓRZE

KATARZYNA ANNA RUTKOWSKANr albumu: 115844

FINANSOWE INSTRUMENTY PROMOCJIODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W POLSCE W LATACH 2004 – 2009

Praca MAGISTERSKAnapisana w Katedrze Finansów i Rachunkowościpod kierunkiem prof. dr hab. Grażyny Borys

JELENIA GÓRA 2011

1

SPIS TREŚCI

WSTĘP……… .......................................................................................................................3

ROZDZIAŁ 1. PRZESŁANKI I KIERUNKI ROZWOJU ODNAWIALNYCH

ŹRÓDEŁ ENERGII ....................................................................................5

1.1. Pojęcie i rodzaje odnawialnych źródeł energii .......................................5

1.2. Przesłanki rozwoju odnawialnych źródeł energii .................................16

1.3. Instrumenty promocji odnawialnych źródeł energii .............................21

ROZDZIAŁ 2. POMOC PUBLICZNA NA ROZWÓJ ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ

ENERGII ....................................................................................................27

2.1. Pojęcie, rodzaje i formy pomocy publicznej ........................................27

2.2. Warunki dopuszczalności pomocy na odnawialne źródła energii

w Unii Europejskiej .............................................................................30

2.3. Analiza pomocy publicznej na odnawialne źródła energii w latach

2004 – 2009 .........................................................................................39

2.3.1. Analiza pomocy publicznej na ochronę środowiska................39

2.3.2. Analiza pomocy publicznej na odnawialne źródła energii

w ramach programów pomocowych w latach 2004 – 2009 ....51

2.3.3. Analiza innych środków pomocowych na odnawialne źródła

energii ......................................................................................59

ROZDZIAŁ 3. RYNKOWE INSTRUMENTY FINANSOWE PROMOCJI

ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII...............................................63

3.1. Istota praw do świadectw pochodzenia energii ze źródeł odnawialnych

.............................................................................................................63

3.2. Analiza procesu wydawania i umarzania świadectw pochodzenia

energii ze źródeł odnawialnych w latach 2006 – 2009........................70

3.3. Analiza obrotu prawami do świadectw pochodzenia energii ze źródeł

odnawialnych na Towarowej Giełdzie Energii w Warszawie w latach

2004 – 2009 .........................................................................................73

3.4. Przyszłość praw do świadectw pochodzenia energii ze źródeł

odnawialnych w świetle nowych uregulowań Unii Europejskiej .......77

ZAKOŃCZENIE .................................................................................................................82

2

SPIS LITERATURY ...........................................................................................................86

SPIS ŹRÓDEŁ PRAWNYCH ............................................................................................88

INNE ŹRÓDŁA ...................................................................................................................91

SPIS TABEL I RYSUNKÓW.............................................................................................94

ZAŁĄCZNIK….. .................................................................................................................98

3

WSTĘP

Wzrost zainteresowania odnawialnymi źródłami energii (OŹE) wynika z pozytywnego

nastawienia społeczeństw, rosnącej świadomości ekologicznej oraz konieczności ochrony

środowiska naturalnego. Stanowi on również wyraz realizacji międzynarodowych

zobowiązań, polegających na ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z zapisami

protokółu z Kioto. Szersze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii leży również

u podstaw wdrażania idei zrównoważonego rozwoju – głównego priorytetu polityki

gospodarczej, energetycznej i środowiskowej Unii Europejskiej. Dlatego też niniejsza praca

została poświęcona instrumentom promocji odnawialnych źródeł energii. Analiza

przedstawionych w dalszej części pracy narzędzi promocji i rozwoju energii odnawialnej

oparta została o materiał empiryczny z lat 2004 – 2009.

Tematyka pracy została wybrana ze względu na długoletnie zainteresowanie autorki

zagadnieniami zarządzania gospodarką narodową w sposób umożliwiający ochronę

środowiska oraz zrównoważony rozwój. Jej celem jest natomiast identyfikacja i analiza

zakresu wykorzystania instrumentów finansowych służących promocji odnawialnych źródeł

energii.

Praca składa się ze wstępu, trzech rozdziałów, zakończenia oraz załącznika ze wzorem

wykorzystanej w pracy ankiety.

Rozdział pierwszy pracy przedstawia pojęcie i rodzaje energii odnawialnej zdefiniowanej

w polskim prawie energetycznym. Omówione zostały poszczególne rodzaje odnawialnych

źródeł energii, zaprezentowano ich wady i zalety oraz stopień wykorzystania w Polsce.

Przedstawione zostały także przesłanki rozwoju OŹE w ujęciu lokalnym, regionalnym,

krajowym i globalnym, ze szczególnym uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju. Na

potrzeby tego rozdziału przeprowadzone zostało badanie ankietowe, które miało na celu

zaprezentowanie poglądów i wiedzy lokalnych społeczności na temat OŹE. W rozdziale

pierwszym przedstawione zostały również międzynarodowe i prawne wymogi

funkcjonowania i rozwoju odnawialnych źródeł energii, założenia polityki energetycznej

Polski do 2030r oraz społeczne korzyści stosowania OŹE. Pod koniec rozdziału

zidentyfikowane zostały wykorzystywane instrumenty promocji OŹE.

Rozdział drugi poświęcony został zagadnieniu pomocy publicznej, jej definicji, rodzajom

i formom. Zaprezentowana została ewolucja podejścia krajów Unii Europejskiej

do problemu pomocy publicznej oraz warunków jej udzielania. Wskazano również

argumenty legitymujące wsparcie dla odnawialnych źródeł energii w formie instrumentów

4

finansowych. Rozdział drugi prezentuje również podstawę prawną dla poszczególnych

programów pomocowych i indywidualnej pomocy publicznej. Omówione zostały ponadto

zagadnienia związane z pomocą regionalną, horyzontalną i sektorową, a także stopień jej

intensywności w zależności od regionu, wielkości podmiotu czy wartości projektu.

Zaprezentowane zostały źródła i zakres wsparcia dla rozwoju i dystrybucji OŹE w Polsce

(m.in. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Regionalny Program Operacyjny)

i poza nią na przykładzie Funduszu na Rzecz Globalnego Środowiska (GEF). Na koniec

przeprowadzono analizę pomocy publicznej w Polsce w badanym okresie, z uwzględnieniem

środków z programów pomocowych UE, Ekofunduszu i Narodowego Funduszu Ochrony

Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zbadany został stopień zainteresowania beneficjentów

oraz zaangażowanie organów udzielających tej pomocy. W rozdziale drugim wskazano

ponadto główne podmioty i źródła wsparcia OŹE, jak również przedstawiono warunki

w których pomoc publiczna dla odnawialnych źródeł energii powinna zanikać.

W ostatnim rozdziale niniejszej pracy, poświęconym rynkowym instrumentom

finansowym promocji odnawialnych źródeł energii, przedstawiono istotę świadectw

pochodzenia energii ze źródeł odnawialnych wprowadzonych w oparciu o prawo

energetyczne i dyrektywy UE. Omówiono również sposób administracyjnego uzyskiwania

i funkcjonowania świadectw pochodzenia, związane z nimi prawa majątkowe, konsekwencje

niewywiązywania się z obowiązku ich posiadania w odpowiedniej ilości oraz dokonano

analizy obrotu certyfikatami na Towarowej Giełdzie Energii w Warszawie.

Podczas opracowania pracy wykorzystano metodę analizy literatury z zakresu ekonomiki

ochrony środowiska, prawa ochrony środowiska, finansów i rynków finansowych, metodę

porównawczą, ankietową oraz metodę opisu graficznego i tabelarycznego. Źródłem danych

empirycznych były liczne informacje odnalezione na stronach internetowych dotyczących

odnawialnych źródeł energii, rynku energii, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej, a także Urzędu regulacji Energetyki. W pracy wykorzystano również

odpowiednie dyrektywy UE, ustawy i rozporządzenia Rady Ministrów.

5

ROZDZIAŁ 1

PRZESŁANKI I KIERUNKI ROZWOJU ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII

1.1.Pojęcie i rodzaje odnawialnych źródeł energii

Energia odnawialna jest to energia uzyskiwana z naturalnych, powtarzających się

procesów przyrodniczych. Odnawialne źródła energii (OŹE) stanowią alternatywę dla

tradycyjnych, pierwotnych, nieodnawialnych nośników energii (paliw kopalnych). Ich

zasoby uzupełniają się w naturalnych procesach, co praktycznie pozwala traktować je jako

niewyczerpalne. Zgodnie z definicją zawartą w ustawie prawo energetyczne z dnia

10 kwietnia 1997 roku odnawialne źródło energii to takie źródło, które w procesie

przetwarzania wykorzystuje energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal,

prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu

wysypiskowego, a także z biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania

ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych1.

Do odnawialnych źródeł energii zalicza się:

1) energię biomasy,

2) energię wiatru,

3) energię słońca,

4) energię wody,

5) energię geotermalną.

Energia biomasy

Biomasa2 to stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego ulegające

biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz

leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, jak również części pozostałych

odpadów, które ulegają biodegradacji oraz ziarna zbóż niespełniające wymagań

jakościowych dla zbóż w zakupie interwencyjnym określonych w art. 4 rozporządzenia

Komisji (WE) nr 687/2008 z dnia 18 lipca 2008 r. ustanawiającego procedury przejęcia zbóż

1 T.j. Dz. U. z 2006r, Nr 89, poz.625, ze zm. Nr 104, poz. 708, Nr 158, poz. 1123, Nr 170, poz. 1217; Dz. U.z 2007r. Nr 21, poz. 124,Nr 52,poz.343, Nr115, poz.790, Nr130,poz.905; Dz. U. z 2008r Nr 180, poz.1112, Nr227, poz. 150; Dz. U. z 2009 r. NR 3, poz. 11, Nr 69, poz. 586, Nr 165, poz.1316, Nr 215, poz. 1664, Dz.U. z2010r. Nr 21, poz. 1042 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 lutego 2010 zmieniające rozporządzenie w sprawieszczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia,uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłachenergii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonejw odnawialnym źródle energii Dz. U. Nr 34, poz.182

6

przez agencje płatnicze lub agencje interwencyjne oraz metody analizy do oznaczania jakości

zbóż 3i ziarna zbóż, które nie podlegają zakupowi interwencyjnemu.

Energię biomasy można pozyskać z odpadów leśnych (chrustu, kory, tarcicy, trocin),

odpadów rolnych (słomy pszennej, kukurydzy, jęczmienia, estru oleju rzepakowego, biogazu

z gnojowicy, alkoholu), odpadów pochodzących z przemysłu tekstylnego, z gospodarki

komunalnej, z przemysłu celulozowo – papierniczego, spożywczego, z biogazu

pochodzącego z wysypisk i osadów ściekowych. Istnieje również możliwość uprawy roślin

energetycznych na plantacjach. Zaliczyć do nich można: wierzbę wiciową, ślazowca

pensylwańskiego, topolę, robinię akacjową, różę wielokwiatową i niektóre gatunki traw

(miskant olbrzymi, miskant cukrowy, spartina preriowa).

Biomasa jest obecnie głównym OŹE wykorzystywanym w Polsce (98,05% ogółu

wykorzystywanej energii).4 Może być wykorzystywana do celów energetycznych

w procesach bezpośredniego spalania biopaliw stałych, gazowych lub przetwarzana na

paliwa ciekłe, zarówno do produkcji energii elektrycznej, jak i cieplnej. Zasoby biomasy

stałej oparte są na wykorzystaniu nadwyżek słomy i siana, odpadów drzewnych, upraw roślin

energetycznych oraz wykorzystania odpadów z produkcji rolnej, w tym biogazu. Dlatego też

te zasoby skoncentrowane są one głównie na obszarach produkcji rolnej.

Stosowanie biomasy wiąże się z licznymi korzyściami, na przykład spalanie słomy

i drewna dostarcza do środowiska mniej szkodliwych gazów niż spalanie węgla, przy czym

ważne jest tu przede wszystkim ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Ogrzewanie

biomasą staje się opłacalne - ceny biomasy są konkurencyjne na rynku paliw. Wykorzystanie

biomasy pozwala zagospodarować nieużytki i spożytkować odpady.

Do wad stosowania biomasy jako surowca energetycznego należy zaliczyć: zwiększoną

erozję gleby oraz zmniejszenie różnorodności biologicznej środowiska związane z uprawą

roślin energetycznych.

Energia wiatru

Wiatr jest to ruch powietrza atmosferycznego o przeważającej składowej poziomej, który

powstaje wskutek nierównomiernego rozkładu ciśnienia atmosferycznego w różnych

punktach powierzchni Ziemi5. Zasoby energii wiatru są zależne od lokalnych warunków

klimatycznych i od ukształtowania terenu. Elektrownie wiatrowe wykorzystują moc wiatru

3 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 687/2008 z dnia 18 lipca 2008 r. ustanawiającego procedury przejęcia zbóżprzez agencje płatnicze lub agencje interwencyjne oraz metody analizy do oznaczania jakości zbóż i ziarnazbóż, Dz. U. UE L 192 z 19.07.2008,4 G. Jastrzębska, Odnawialne źródła energii i pojazdy proekologiczne, Wyd. Naukowo – Techniczne, Warszawa2007, str. 625Tamże, str. 28

7

przy jego prędkości w granicach od 5 do 25 m/s, przy czym prędkość od 15 do 20 m/s

uznawana jest za optymalną. Zbyt małe prędkości uniemożliwiają wytwarzanie energii

elektrycznej o wystarczającej mocy, zbyt duże natomiast – przekraczające 30 m/s – mogą

doprowadzić do mechanicznych uszkodzeń wiatraka. Średnia prędkość wiatru w Polsce

wynosi latem – 2,8 m/s, a zimą – 3,8 m/s. Obszary o szczególnie dobrych warunkach

wiatrowych to wybrzeże Morza Bałtyckiego, zwłaszcza część zachodnia oraz północno-

wschodni kraniec Polski. Średnia prędkość wiatru na tych terenach wynosi w skali roku

7 m/s. Rozważając budowę elektrowni wiatrowej można także brać pod uwagę inne tereny,

zwłaszcza charakteryzujące się zwiększoną wysokością nad poziomem morza, bez przeszkód

terenowych oraz nie zalesione obszary wzgórz i wzniesień Polski południowej. Tereny takie

można wskazać w Sudetach, Beskidzie Śląskim i Żywieckim, w Bieszczadach, na Pogórzu

Dynowskim, Garbie Lubawskim, w okolicach Kielc. (rys.1).

Rysunek 1. Strefy energetyczne wiatru w Polsce

Źródło: www.imgw.pl [data wejścia 20.12.2009]

8

Elektrownie wiatrowe pozwalają znacznie zredukować presję na środowisko

(wybudowanie jednej elektrowni wiatrowej o mocy 300 kW zmniejsza emisję do powietrza

w skali rocznej odpowiednio: SO2 o 7 ton, NOx o 5 ton, CO2 o 1000 ton i popiołów o 60 ton).

Jedna z największych polskich farm wiatrowych w Cisowie (woj. zachodnio-pomorskie) przy

produkcji 55300 MWh energii unika emisji do atmosfery: ok. 432,34 ton SO2/rok, 176,96 ton

NO2/rok, 51816 ton CO2/rok, 11,06 ton CO/rok, 60,83 ton pyłów/rok6. Elektrownie wiatrowe

umożliwiają również zagospodarowanie nieużytków, ponieważ można je rozmieścić na

terenach niezurbanizowanych. Z racji tego, że energia wiatru jest bezpłatna, pozwala to

zminimalizować koszty oraz zaoszczędzić surowce nieodnawialne.

Elektrownie wiatrowe posiadają również wady. Największą z nich jest wysoki poziom

hałasu o niskim natężeniu wywoływany pracą turbin, który niekorzystnie oddziaływuje na

psychikę człowieka. Aby zneutralizować jego negatywny wpływ wyznaczane są strefy

ochronne o szerokości 500 metrów, w wyniku czego elektrownie wiatrowe ingerują znacznie

w krajobraz. Ingerencja ta polega na pochłanianiu olbrzymiej ilości terenu oraz zakłócaniu

naturalnego widoku przez rozmiary wiatraków. Dodatkową wadą są wysokie koszty

inwestycyjne. Przeciętnie, na wybudowanie elektrowni na lądzie potrzebne są nakłady na

poziomie 4 mln zł i 10 mln zł przy posadowieniu na morzu.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że produkcja energii wytwarzanej przez wiatr wykazuje się

niską przewidywalnością oraz stwarza konieczność stosowania akumulatorów energii.

Energia słoneczna

Energia słoneczna jest powszechnie dostępnym, całkowicie czystym i najbardziej

naturalnym z dostępnych źródeł energii. Szacuje się, że realny potencjał ekonomiczny energii

słonecznej wynosi w Polsce 83 PJ. Jest on wykorzystywany w 0,2 %.

Nasz kraj charakteryzuje się bardzo nierównomiernym rozkładem czasowym energii

słonecznej w cyklu rocznym. W klimacie umiarkowanym, w którym znajduje się Polska

średnia liczba godzin słonecznych w ciągu roku wynosi 16000, przy czym w okresie od

kwietnia do września (pora ciepła) można wykorzystać około 80% energii słonecznej

docierającej do Ziemi. W lecie czas operacji Słońca sięga 16 godzin na dzień, natomiast

w zimie skraca się do 8 godzin dziennie. Najbardziej uprzywilejowanymi rejonami Polski

pod względem napromieniowania słonecznego są: południowa cześć województwa

lubelskiego, województwo pomorskie, oraz wschodnia część województwa mazowieckiego

(rys.2).

6K. Kuciński, Energia w czasach kryzysu, Wyd. Dyfin, Warszawa 2006, str. 154

9

Rysunek 2.Usłonecznienie względne w ciągu roku (w %)

Źródło: http://maps.igipz.pan.pl/atlas/ [data wejścia: 20.12.2009]

Charakter rozkładu gęstości strumienia energii promieniowania i jego struktura wskazują

na pewne ograniczenia w możliwościach jego wykorzystania, zwłaszcza w okresie

zimowym. W kilku regionach kraju stosowane są kolektory słoneczne (cieczowe

i powietrzne). Kolektory powietrzne mają najczęściej zastosowanie w rolnictwie do suszenia

płodów rolnych. Ogólną ich ilość ocenia się na 50-60 szt., a ich powierzchnię na 6000 m2. Są

one wykorzystywane średnio przez 300 - 600 godzin rocznie. Kolektory cieczowe znajdują

zastosowanie przede wszystkim do podgrzewania wody w mieszkaniach, domkach

kempingowych, letniskowych obiektach sportowych i rekreacyjnych, w budynkach

inwentarskich, paszarniach, a także do podgrzewania wody w zbiornikach, basenach oraz

wód technologicznych w małych zakładach przemysłowych. Do tej pory zainstalowano

w Polsce ok. 1000 instalacji słonecznego podgrzewania wody użytkowej o łącznej

powierzchni kolektorów przekraczającej 1000 m2.

Energia słoneczna posiada bardzo wiele zalet. Promienie słoneczne są nieograniczonym

zasobem (nie zmieniają bilansu energetycznego Ziemi). Energia ta jest wszechobecna, co

pozwala na uniezależnienie jej wykorzystania od transportu oraz spośród źródeł

10

niekonwencjonalnych wykazuje najmniejszy ujemny wpływ na środowisko, przy czym

szczególnie ważny jest brak emisji szkodliwych substancji.

Wadą energii słonecznej jest na przykład cykliczność (dotyczy to nierównomierności

zarówno w skali dziennej, jak i rocznej) czy zależność wartości natężenia promieniowania

słonecznego od zapylenia atmosfery, zawartości pary wodnej i zachmurzenia nieba. Energia

słoneczna generuje wysokie koszty urządzeń umożliwiających jej konwersję, a także

oprzyrządowania umożliwiającego wykorzystanie jej w odbiornikach. Dodatkowo należy

podkreślić zależność wartości natężenia promieniowania słonecznego od kąta padania

promieni słonecznych.

Energia wody

Energetyka wodna (hydroenergetyka) zajmuje się pozyskiwaniem energii wód i jej

przetwarzaniem na energię mechaniczną i elektryczną. Używa się w tym celu turbin

wodnych i hydrogeneratorów w elektrowniach wodnych, a także innych urządzeń.

Energetyka wodna opiera się przede wszystkim na wykorzystaniu energii wód śródlądowych

(rzadziej mórz w elektrowniach pływowych) o dużym natężeniu przepływu i dużym spadzie

mierzonym różnicą poziomów wody górnej i dolnej.7

Do wodnych zasobów energetycznych zalicza się energię:

1) rzek (przepływu, różnic poziomu),

2) oceanów (pływów, fal, prądów).

Energia rzek

Zasoby energii wody zależą od dwóch czynników: spadku koryta rzeki oraz przepływów

wody. Polska jest krajem nizinnym o stosunkowo małych opadach i dużej przepuszczalności

gruntów, co znacznie ogranicza zasoby tego źródła. Średni opad roczny wynosi około

600 mm, a odpływ, czyli całkowita ilość wody, jaka w ciągu roku przepływa przez profile

ujściowe rzek na granicach kraju wynosi 54,3 km3.8 Wodne zasoby energetyczne w Polsce

wynoszą ogółem 13,7 TW*h rocznie, przy czym są one wykorzystywane tylko w 12%.

Klasyfikujemy się pod tym względem na jednym z ostatnich miejsc w Europie.

Dogodne warunki do budowy małych elektrowni wodnych istnieją w Karpatach,

Sudetach, na Roztoczu, a także na rzekach Przymorza, co jest związane z ogromnym

zasobem wodnym jaki zapewnia Wisła. Istotne znaczenie ma również potencjał dorzecza

Wisły i Odry oraz rzeka Odra. Rys. 3 przedstawia rozkład zasobów energetycznych dużych

rzek w Polsce.

7 http://acce.apsl.edu.pl/ [data wejścia: 15.12.2009]8 A. Chochowski, F. Krawiec, Zarządzanie w energetyce, Wyd. Dyfin, Warszawa 2008, str. 239

11

Rysunek 3. Rozkład zasobów energetycznych dużych rzek w Polsce

Źródło: G. Jastrzębska, Odnawialne źródła energii i pojazdy proekologiczne ,wyd. cyt., str.51

Klasyfikując elektrownie wodne ze względu na wartość mocy, wyróżnia się elektrownie

małe i duże. Elektrownie duże to obiekty o mocy zazwyczaj powyżej 5 MW.

O elektrowniach małych można mówić wtedy, gdy posiadają one moc do 5 MW. Niewielkie

zasoby wodne Polski powodują, iż znaczna część małych elektrowni wodnych dysponuje

mocami zainstalowanymi poniżej 100 kW. W małych elektrowniach wodnych Polski na

koniec 2009 roku przybyło około 100-150 MW, a w dużych obiektach kolejne 50-100 MW.

Łączny wzrost mocy w tym okresie wyniósł w Polsce 200 MW, co daje produkcję roczną

energii

z tych źródeł odnawialnych około 3 TW*h rocznie. Jest to zgodne z oszacowaną w 2007 roku

wartością rocznej produkcji energii dla tego źródła.9

Poza opisaną już energią rzek istnieje jeszcze energia mórz i oceanów, do której zalicza

się:

1) energię pływów,

2) energię fal,

3) energię prądów morskich,

4) konwersję oceaniczną energii cieplnej (OTEC).

W elektrowni pływów wykorzystuje się różnice poziomów wody podczas odpływu

i przypływu. Z energii pływów można korzystać zarówno w czasie przypływów, jak

i odpływów. Pływowe elektrownie można budować u ujść rzek, na plażach lub innych

9 G. Jastrzębska, Odnawialne źródła energii i pojazdy proekologiczne, wyd. cyt., str. 54

45,20%

43,60%

9,80%1,30%

Wisła

Dorzecze Wisły iOdryOdra

Inne

12

miejscach, gdzie występują przypływy. Pływowe elektrownie wykorzystują przypływ

(i ewentualnie odpływ) do napędu turbiny. Niestety, budowa pływowych elektrowni jest

bardzo kosztowna, a ponieważ pora przypływów i odpływów ulega nieustannej zmianie, to

wytwarzają one energię niekoniecznie w czasie zwiększonego zapotrzebowania. Na szczęście

jednak pory przypływów i odpływów można z wyprzedzeniem przewidywać, co ułatwia

planowanie rozkładu obciążeń między inne elektrownie.

Energia fal powstaje wskutek oddziaływania wiatru, a ze względu na lokalizację dzieli się

na: nadbrzeżną, przybrzeżną - zazwyczaj osadzoną na dnie w płytkich wodach

(10-20 m głębokości) i morską (ponad 40 m głębokości).

Technologia konwersji oceanicznej energii cieplnej (OTEC) wykorzystuje zmiany

temperatury wód morskich na różnych głębokościach. W istocie OTEC umożliwia zamianę

energii promieniowania słonecznego pochłoniętego przez te wody na energię elektryczną.

Technologię tę można zastosować przy różnicy temperatur warstw wody minimum 36 F.

Dotychczas skonstruowano trzy typy układów OTEC: otwarty cykl, zamknięty cykl i cykl

mieszany. W układzie otwartym, cieplejsza woda morska w pobliżu powierzchni, będąca

czynnikiem roboczym, ulega odparowaniu w komorze próżniowej. Powstała para napędza

turbinę niskiego ciśnienia sprzężoną z generatorem. Para wylotowa z turbiny skrapla się

w kondensatorze wytwarzając odsoloną wodę. Kondensator chłodzony jest zimną wodą

morską czerpaną z głębszych warstw. Do następnego cyklu używana jest nowa ilość wody

morskiej. Zaletą tej technologii jest połączenie wytwarzania energii elektrycznej

z odsalaniem wody morskiej. W zamkniętym cyklu OTEC czynnikiem roboczym jest ciecz

o niskiej temperaturze wrzenia. Ciepła woda morska powoduje odparowanie czynnika

roboczego, którego pary napędzają turbinę niskiego ciśnienia. Zimna woda morska powoduje

skroplenie par w kondensatorze, po czym skropliny te są użyte do następnego cyklu

przemiany. W Polsce odsetek energii pochodzącej z konwersji energii cieplnej jest niewielki

z powodu niskiej temperatury morza Bałtyckiego.

Tak jak pozostałe źródła energii odnawialnej również energia wodna posiada swoje wady

i zalety. Do zalet zaliczyć można oszczędność paliw naturalnych, nie zanieczyszczanie

środowiska spalinami i pyłami, niższe koszty eksploatacji niż w elektrowniach

konwencjonalnych oraz to, że małe elektrownie wodne mogą być zainstalowane na małych

ciekach wodnych.

Wadą natomiast jest: zamulanie dna rzek, ingerencja w środowisko naturalne, zwłaszcza

w przypadku obiektów o mocy większej niż 1 MW, niebezpieczeństwo zakłóceń

sejsmicznych oraz uciążliwość hałasu.

13

Energia geotermalna

Energia geotermalna pozyskiwana jest z wnętrza Ziemi. Wody geotermalne znajdują się

pod powierzchnią prawie 80% terytorium Polski, w ilości ok. 6600 km3, a ich temperatura

mieści się w granicach 25-150ºC. Zasoby te są dość równomiernie rozmieszczone na

znacznej powierzchni Polski, co daje możliwość wykorzystania ich na cele energetyczne.

Polska jest krajem o dużych potencjalnych możliwościach pozyskania energii geotermalnej.

Ponad połowę obszaru Polski zajmuje zbiornik permsko – mezozoiczny, w obrębie którego

znajdują się mniejsze jednostki geologiczne, zwane okręgami. Potencjalne zasoby energii

geotermalnej w Polsce przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Potencjalne zasoby energii geotermalnej w Polsce

Lp. Nazwa okręguPowierzchnia obszaru

(km2)

Objętość wód

geotermalnych

(km3)

Zasoby energii

cieplnej

(mln tpu)

1.grudziądzko-

warszawski70 000 2766 9835

2.szczecińsko-

łódzki67 000 2854 18812

3.

przedsudecko-

północno-

świętokrzyski

39 000 155 995

4. pomorski 12 000 21 162

5. lubelski 12 000 30 193

6. przybałtycki 15 000 38 241

7. podlaski 7 000 17 113

8. przedkarpacki 16 000 362 1555

9. karpacki 13 000 100 714

Razem 251 000 6343 32620

Źródło: J. Szargut, Zasoby energii geotermalnej w Polsce, ”Gospodarka Paliwami i Energią”, nr 7/1990, str.4-7

Zasoby tych wód koncentrują się głównie na obszarze Podkarpacia, pasie od Szczecina do

Łodzi oraz regionie grudziącko - warszawskim10. Rys. 4 przestawia instalacje geotermalne,

zarówno już te istniejące w 2002 roku, jak i te które są dopiero w procesie projektu. Od 2002

roku do dnia dzisiejszego w procesie projektowania pozostają instalacje geotermalne

w Szczecinie, Stargardzie Szczecińskim, Ślesinie, Żyrardowie oraz Myślenicach. Jak widać,

10 Strategia rozwoju odnawialnych źródeł energii, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2001, str. 9

14

usytuowanie elektrowni geotermalnych pokrywa się z obszarami występowania

w Polsce gorących wód. Oprócz zakładów zaopatrujących ludność w ciepło istnieją również

uzdrowiska z wodami geotermalnymi, które występują w Dusznikach Zdroju, Lądku Zdroju,

Ustroniu, Konstancinie, Ciechocinku, Iwoniczu Zdroju oraz w Cieplicach.

Rysunek 4. Mapa istniejących i planowanych zakładów geotermalnych w Polsce

na tle okręgów i subbasenów geotermalnych

Źródło: P. Dąbrowski, Potencjał OZE w Polsce- geotermia, http://www.mojeopinie.pl/,[data wejścia 27.12.2010]

Zasoby energii geotermalnej zostały dość dokładnie zbadane, istnieje jednak potrzeba

dalszych badań w zakresie możliwości odprowadzania do górotworu wykorzystanych wód

geotermalnych. Oprócz zakładów zaopatrujących ludność w ciepło, istnieją również

uzdrowiska wykorzystujące energię z ciepłych źródeł: Cieplice, Duszniki Zdrój, Lądek

Zdrój, Ustroń, Konstancie, Ciechocinek.

Poza ogrzewaniem i przygotowywaniem ciepłej wody użytkowej energia geotermalna

może być również wykorzystywana w rolnictwie, suszarnictwie, do ogrzewania stawów

hodowlanych, w obiektach rekreacyjnych, procesach technologicznych. Wody geotermalne

na obszarze Polski od dawna wykorzystywane były również do celów leczniczych.

Ze względu na zbyt niskie temperatury energia geotermalna nie jest w Polsce

wykorzystywana do produkcji prądu elektrycznego, jak ma to miejsce na przykład w Islandii.

15

Zaletą energii geotermalnej jest niewątpliwie: wzrost bezpieczeństwa energetycznego

kraju i danego regionu ze względu na wykorzystywanie lokalnego źródła energii,

zmniejszenie, a nawet eliminacja emisji gazów i odpadów stałych pochodzących ze spalania

paliw konwencjonalnych, obniżenie kosztów pozyskania energii elektrycznej w porównaniu

z wytwarzaniem takiej samej ilości energii ze źródeł konwencjonalnych oraz wykorzystanie

energii o wielkim i stabilnym potencjale, za jaką uważana jest energia odnawialna.

Do wad zaliczyć można: wysokie początkowe koszty związane ze stworzeniem odwiertów

na dużej głębokości, ograniczone możliwości powielania rozwiązań, co wynika ze

zróżnicowanej temperatury i mineralizacji złóż oraz specyfiki lokalnych systemów

ciepłowniczych oraz fakt, że woda ze źródeł geotermalnych może być zasolona, co z kolei

przyczynia się do zasolenia gleby.

W Polsce wzrasta znaczenie odnawialnych źródeł energii. Zarówno produkcja jak

i zużycie energii pochodzącej z OŹE w całkowitej produkcji i zużyciu jest zauważalnie

rosnące w całym badanym okresie. Produkcję i zużycie energii odnawialnej według źródeł

wytwarzania przedstawia tab.2.

Tabela 2. Produkcję i zużycie energii odnawialnej według źródeł wytwarzania

Produkcja energii odnawialnej Udział produkcji

energii

odnawialnej

W tym W

produkcji

energii

ogółem

w %

W

zużyciu

energii

ogółem

w %

Lata Produkcja

energii

ogółem

Zużycie

energii

ogółem

razem

geotermalnej biomasy wiatrowej wodnej

W tysiącach ton oleju ekwiwalentnego

2004 78646 91705 4315 8 40062 12 179 5,49 4,71

2005 78445 92978 4260 9 3898 12 189 5,43 4,58

2006 77676 100264 5027 13 4588 22 176 6,47 5,01

2007 72525 99035 4983 10 4550 45 202 6,87 5,03

2008 71240 98537 5155 13 4739 72 185 7,24 5,23

2009 b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Roczników Statystycznych z lat 2004-2009, GUS, Warszawa

Z przedstawionych danych wynika, że z roku na rok w całym badanym okresie wzrasta

udział energii odnawialnej w całkowitej produkcji i zużyciu energii: odpowiednio od 5,49%

16

do 7,24% oraz od 4,71% do 5,23%. Zauważalny jest również znaczy wzrost szczególnie

produkcji energii wiatrowej, która zyskuje coraz większy udział w całkowitej produkcji

energii odnawialnej. Jednakże należy zaznaczyć, że pozostałe źródła energii odnawialnej

również z roku na rok powiększają swój udział w produkcji i zużyciu energii ogółem.

1.2. Przesłanki rozwoju odnawialnych źródeł energii

Odnawialne źródła energii posiadają bardzo wiele pozytywnych cech, które można

rozpatrywać zarówno w aspektach lokalnych, regionalnych, krajowych jak i globalnych.

Korzystanie z odnawialnych źródeł energii w korzystny sposób wpływa na życie człowieka.

Wpływ ten uwidacznia się w trzech zasadniczych sferach:

1) zrównoważonego rozwoju;

2) ochrony środowiska i zasobów naturalnych;

3) ponadczasowego, niewyczerpalnego charakteru dostarczanego surowca

(za stosunkowo minimalne koszty eksploatacji).

Podstawową przesłanką dla ciągłego rozwoju OŹE jest pozytywny odbiór tego zjawiska

w społeczeństwie. Aby oszacować poziom zaangażowania ludności w zagadnienia dotyczące

OŹE przeprowadzono badanie ankietowe. Ankieta dotycząca odnawialnych źródeł energii

została przeprowadzona w Jeleniej Górze wśród trzydziestu ankietowanych zamieszkałych

na jednym osiedlu domków jednorodzinnych. W anonimowym badaniu brali udział

mężczyźni oraz kobiety, posiadający wyższe wykształcenie i będący w wieku od 25 – 52 lat.

Wzór ankiety znajduje się w Załączniku 1 umieszczonym na stronie 91. Ankieta składała się

z dziesięciu pytań zamkniętych. Respondenci mogli wybrać tylko jedną z pięciu odpowiedzi.

Celem ankiety było zbadanie wiedzy i zapatrywań małej społeczności dotyczących

odnawialnych źródeł energii.

W pytaniu pierwszym ankietowani odpowiadali, czy ich zdaniem korzystanie z energii

odnawialnej chroni klimat przed negatywnymi zmianami. Rozkład odpowiedzi

ankietowanych ilustruje rys. 5. Blisko 100% badanych odpowiedziało, że odnawialne źródła

energii chronią klimat przed negatywnymi zmianami. Zaledwie jedna osoba, spośród

wszystkich respondentów nie doszukała się zależności pomiędzy odnawialnymi źródłami

energii a ochroną klimatu udzielając odpowiedzi „nie mam zdania”.

17

Rysunek 5. Pytanie 1: Czy Pana/Pani zdaniem korzystanie z energii odnawialnej chroni klimat

przed negatywnymi zmianami

Źródło: opracowanie własne

W kolejnym pytaniu 97% ankietowanych twierdzi, że OŹE mogą wpływać pozytywnie na

bezpieczeństwo energetyczne kraju., natomiast 3% nie ma zdania na ten temat.

Na pytanie, czy korzystanie z OŹE jest ekonomicznie uzasadnione zdecydowana

większość, czyli niespełna 90% ankietowanych zaznaczyło odpowiedź twierdzącą. Jedna

osoba zaznaczyła odpowiedź „NIE”, a dwie nie mają zdania na ten temat.

100% uczestników ankiety jest skłonnych do zamontowania w swoim domu urządzeń

służących do pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Jednocześnie respondenci (93%)

twierdzą, że montaż tych urządzeń powinien być dotowany przez państwo.

Prawie wszyscy badani (90%) negatywnie oceniają świadomość społeczną na temat zalet

i wad OŹE. Zaledwie jedna osoba twierdzi, że jej wiedza na temat OŹE jest wystarczająca,

pozostałe dwie osoby nie mają zdania w tej kwestii. Według ankietowanych potrzebna jest

większa kampania informacyjna o wadach i zaletach OŹE.

Dwóch respondentów spośród trzydziestu uważa, że w przyszłości nie będzie można

zastąpić tradycyjnych źródeł energii odnawialnymi. Czterech badanych nie ma zdania,

a reszta jest pewna, że źródła odnawialne będą w stanie wyprzeć tradycyjne. Graficzny

rozkład odpowiedzi na to pytanie przedstawia rys. 6.

W pytaniu dziewiątym ankietowani określali, który rodzaj energii odnawialnej miałby

najlepsze zastosowanie w ich gospodarstwie domowym. Do wyboru mieli:

Pompy ciepła (energia geotermalna),

Panele fotowoltaiczne (energia elektryczna),

43%

54%

3% TakZdecydowanie takNieZdecydowanie nieNie m am zdania

18

Kolektory słoneczne (energia cieplna),

Biomasa (spalanie biomasy),

Wiatraki (energia wiatru).

70% badanych zadeklarowało, że najlepszym sposobem pozyskania energii ze źródeł

odnawialnych mającym zastosowanie w ich domach są kolektory słoneczne. Pozostałe 30%

postawiło na instalacje wiatraków na dachach domów.

Rysunek 6. Pytanie 8: Czy uważa Pan/Pani, że energia odnawialna może

w przyszłości zastąpić tradycyjne źródła energii

Źródło: opracowanie własne

W ostatnim pytaniu respondenci musieli określić jaką kwotę byliby w stanie przeznaczyć

na inwestycje związaną z instalacją urządzeń do produkcji OŹE. Przedział deklarowanych

środków finansowych przez respondentów był niezwykle szeroki. Wyniki badań przedstawia

poniższy rys. 7.

Z informacji zebranych na podstawie przeprowadzonych badań wynika, że wiedza

społeczna dotycząca OŹE jest w dalszym ciągu niewystarczająca. Powinny być prowadzane

szersze i ogólnodostępne kampanie informacyjne. Bardzo duża część (ok. 90%)

ankietowanych jest zainteresowana dalszym rozwojem OŹE i jest zdania, że pozyskiwanie

zielonej energii pozytywnie wpływa na klimat oraz na bezpieczeństwo energetyczne kraju.

O pozytywnym odbiorze OŹE przez społeczeństwo świadczy także to, że 80%

10

14

2

0

4

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Tak

Zdecydowan

ie tak

Nie

Zdecydowan

ie nie

Nie mam

zdan

ia

19

ankietowanych jest zdania, iż w przyszłości energia ze źródeł konwencjonalnych zostanie

wyparta przez energie ze źródeł odnawialnych.

Rysunek 7. Pytanie 10: Jaką kwotę byłby Pan/Pani w stanie przeznaczyć

na tego rodzaju inwestycje

Źródło: opracowanie własne

Przy obecnej intensywności wykorzystania konwencjonalnych nośników energii,

światowe zasoby surowców wystarczą odpowiednio dla: węgla na 200 lat, gazu ziemnego na

60 lat, ropy naftowej na 40 lat. Dlatego coraz większego znaczenia w całkowitej produkcji

energii elektrycznej nabierają OŹE, co przedstawia tab.3.

Tabela 3. Produkcja brutto energii elektrycznej według paliw w latach 2006 – 2008

Wyszczególnienie 2006 2007 2008 Zmiana 2008/2007TWh %

Węgiel kamienny 93,4 92,8 85,8 -7,5Węgiel brunatny 53,4 51,0 53,1 4,1Gaz ziemny 4,6 4,5 4,1 -8,9

OŹE 5,3 6,1 8,3 36,1Pozostałe paliwa 5,1 5,1 5,0 -2,0

Źródło:www.cire.pl [data wejścia 28 luty 2011]

Przedstawione powyżej dane liczbowe świadczą o tym, że przyszłość energetyki jest ściśle

związana z odnawialnymi źródłami energii. Produkcja energii z OŹE wykazuje największy

wzrost na przestrzeni lat 2006 – 2008 w porównaniu do innych źródeł energii i jej dynamika

jest stale rosnąca w kolejnych latach. Przestawianie się na nowe technologie, choć zwiększy

początkowo wydatki w sektorze publicznym, to odpowiednio wcześnie pozwoli uzyskać

oszczędności w sferze ochrony środowiska (tańsza, czystsza produkcja w długim okresie).

17%

3%

20%

27%

33%0-5000z ł5000 -10000z ł10000 -20000z ł20000 -30000z ł30000z ł i w ięc e j

20

Przesłanką rozwoju OŹE jest konieczność realizacji międzynarodowych zobowiązań

i spełnienia wymogów unijnych, które nakładają na Polskę szereg zaleceń dotyczących

przyjętych unormowań. Głównymi czynnikami, które obecnie determinują rozwój rynku

energii elektrycznej w naszym kraju są kierunki polityki gospodarczej rządu ujęte

w dokumentach takich jak: Założenia polityki energetycznej Polski do 203011, Strategia

rozwoju energetyki odnawialnej czy rezolucja Sejmu RP w sprawie wzrostu

wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych z 8 lipca 1999 roku12 oraz prawo

energetyczne z 1997 roku13. W Polsce OŹE mają szczególne znaczenie dla rozwoju

obszarów wiejskich, które zamieszkuje ok. 45% ludności naszego kraju. Obszary te cechują

się bardzo dużym bezrobociem wśród rolników, sięgającym nawet 80%. Analizując te

wskaźniki oraz fakt, że zaopatrywanie w energię elektryczną wyżej wymienionych obszarów

jest nieefektywne i drogie można dojść do wniosku, że rozwój OŹE jest wielką szansą na

stworzenie nowych miejsc pracy. Możliwości, jakie dają OŹE, to przede wszystkim

kilkukrotnie większa liczba pracowników obsługujących niekonwencjonalne metody

pozyskiwania energii w porównaniu do konwencjonalnych oraz możliwość pracy mniej

wykwalifikowanego personelu. Zakłada się, że wymagana ilość obsługi w energetyce opartej

na wykorzystaniu OŹE jest średnio 2 – 3 krotnie większa niż opartej na spalaniu paliw

kopalnych i 15 krotnie większa, niż w przypadku energetyki jądrowej. Największe

zatrudnienie daje spalanie biomasy, niższe mała energetyka wodna i spalanie biogazu,

natomiast najmniejsze energetyka solarna i wiatrowa.

Oprócz zalet natury społecznej rozwoju OŹE niezwykle istotne są aspekty ekologiczne

oparte na radykalnie mniejszym, a czasami nawet całkowitym wyeliminowaniu emisji gazów

cieplarnianych, pyłów oraz ograniczeniu powstawania odpadów. Dzięki zainstalowaniu

urządzeń energetyki odnawialnej możliwe jest uniknięcie lokalnej emisji zanieczyszczeń

powietrza takich jak tlenki siarki, azotu, lotne substancje organiczne. Ograniczanie emisji

CO2 przyczynia się do realizacji celów zapisanych w protokole z Kioto dotyczących redukcji

emisji gazów cieplarnianych i przeciwdziałaniu ociepleniu klimatu. Na terenach wiejskich

ilość wydzielanych zanieczyszczeń, związanych z pozyskiwaniem energii przypadających na

mieszkańca, jest kilkukrotnie większa (energia wytwarzana jest w punktowych paleniskach

domowych w sposób często niezgodny z przepisami) niż w dużych miastach. Dlatego wzrost

ilości energii wytwarzanej z OŹE korzystanie wpływa nie tylko na ochronę środowiska

11 Polityka energetyczna Polski do 2030, dokument przyjęty przez Rade Ministrów w dniu 10 listopada 200912 Rezolucja Sejmu RP z 8 lipca 1999 roku w sprawie wzrostu wykorzystywania energii ze źródełodnawialnych, MP Nr 25, poz. 36513 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r., prawo energetyczne, T.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625z póź. zm.

21

i ochronę zdrowia ale także ogranicza lub nawet eliminuje uciążliwe zanieczyszczenia.

Korzyścią w długim okresie jest również wyeliminowanie przemysłu wydobywczego paliw

kopalnych, a co za tym idzie również katastrof wynikających z naruszania warstw ziemi

(tąpnięć, osunięć, itp.). Korzyści zdrowotne to m.in. mniejsza liczba zachorowań na

schorzenia związane bezpośrednio z zanieczyszczeniem środowiska, takie jak choroby

układu oddechowego.

Odnawialne źródła energii niewątpliwie przyczyniają się również do dywersyfikacji

źródeł dochodów dla producentów i rolników, regionalnego rozwoju gospodarczego,

możliwości skorzystania ze środków pomocowych, czy też do wzrostu bezpieczeństwa

energetycznego kraju poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na paliwa, a także umożliwiają

stworzenie proekologicznego wizerunku Polski jako regionu UE. Wszystkie te aspekty

stwarzają możliwość poprawy sytuacji materialnej kraju oraz mogą przyczynić się do

polepszenia jakości środowiska naturalnego, w którym będą żyły następne pokolenia.

Odnawialne źródła energii stwarzają również możliwość ograniczenia importu nośników

energii z rejonów politycznie niestabilnych, zwiększenie niezależności i bezpieczeństwa

kraju, osiąganie postępu w dywersyfikacji dostaw energii i zmniejszenie zależności od

wzrostu cen ropy i gazu 14.

1.3. Instrumenty promocji odnawialnych źródeł energii

Instrumentem według Słownika Języka Polskiego jest15 środek do realizacji czegoś,

natomiast promocja odnawialnych źródeł energii to 16„system wsparcia”, oznaczający każdy

instrument, system lub mechanizm stosowany przez państwo członkowskie lub grupę państw

członkowskich, który promuje wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych dzięki

zmniejszeniu kosztów wytworzenia tej energii, zwiększeniu ceny, za którą można ją

sprzedać, lub zwiększeniu — poprzez nałożenie obowiązku stosowania energii odnawialnej

lub w inny sposób — jej nabywanej ilości. Obejmuje ono m.in. pomoc inwestycyjną,

zwolnienia z podatków lub ulgi podatkowe, zwrot podatków, systemy wsparcia polegające na

nałożeniu obowiązku wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych, w tym również

systemy posługujące się zielonymi certyfikatami oraz systemy bezpośredniego wsparcia cen,

14 http://www.mos.gov.pl/ [data wejścia 23.09.2010]15 http://sjp.pwn.pl/szukaj/instrument [data wejścia 28.02.2011]16 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowaniastosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz2003/30/WE, Dz. Urz. UE L 140/16 z 9.06,

22

w tym gwarantowane ceny zakupu oraz premie opcyjne, lecz nie jest ograniczone do

wymienionych środków.

Energetyka odnawialna, ze względu na stojące na jej drodze bariery rozwoju, wymaga

wsparcia ze strony władz państwowych i europejskich w postaci odpowiednich instrumentów

finansowych oraz pozafinansowych. Systemy wsparcia umożliwiają rozwój technologii

odnawialnych oraz pozwalają uzyskać przez stosujące je kraje pożądane efekty rynkowe.

Intensywne działania na tym polu podejmują samodzielnie rządy poszczególnych krajów, jak

i Unia Europejska, która poprzez szereg uregulowań prawnych stworzyła ramy do rozwoju

zielonej energii w Europie. Dyrektywa 2001/77/WE wprowadziła mechanizmy (instrumenty)

wsparcia OŹE wskazując obszary koniecznych działań oraz metody ich realizacji. Należą do

nich m.in.17:

1) zapewnienie dostępu do sieci elektroenergetycznej instalacjom OŹE

(art. 7 dyrektywy). To kluczowe dla rynku energii pochodzącej z OŹE rozwiązanie jest

realizowane poprzez obiektywne, przejrzyste i niedyskryminujące zasady naliczania

kosztów przyłączenia nowych producentów energii z OŹE do sieci

elektroenergetycznych, zapewnienie przesyłu i dystrybucji energii wytwarzanej w OŹE

w krajowych systemach przesyłowych i dystrybucyjnych oraz ustalenie zasad

w zakresie ponoszenia kosztów dostosowania infrastruktury technicznej, koniecznej do

przyłączenia nowych instalacji produkujących energię z OŹE na operatorów

systemowych i spółki dystrybucyjne. Niezwykle istotne jest również udzielenie

pierwszeństwa instalacjom generującym energie z OŹE w ich rozmieszczeniu,

2) emisja świadectw źródeł pochodzenia dla energii generowanej z OŹE

(art. 5 dyrektywy). Prawodawca unijny zobowiązał państwa członkowskie do

wprowadzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej uzyskiwanej ze źródeł

odnawialnych, a tym samym uruchomił mechanizm, który pozwolił zidentyfikować

energię elektryczną pochodzącą z OŹE w ramach wewnętrznego rynku energii

elektrycznej,

3) wdrożenie programów wspomagających rozwój OŹE (art. 4 dyrektywy). Środkiem do

osiągnięcia celu we wskazanym obszarze ma być wdrożenie przez państwa

mechanizmów wsparcia inwestycji w instalacje produkujące energię ze źródeł

17M. Jóźwiak, K. Wierzbowski, System gwarancji pochodzenia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych,Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce, 2008, str. 91

23

odnawialnych, takich jak zielone certyfikaty, zwolnienia lub ulgi podatkowe, zwroty

podatków, czy wsparcie cen bezpośrednich.

W Polsce obowiązującymi uregulowaniami dotyczącymi OŹE jest m.in. prawo

energetyczne, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia

2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca

i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE18 oraz 2003/30/WE19, Biała księga

„Energia dla przyszłości – odnawialne źródła energii”20 czy Strategia rozwoju energii

odnawialnej z 2001r21. Rozwój odnawialnych źródeł energii jest również istotną częścią

założeń pakietu energetyczno – klimatycznego. Wspieranie OŹE nie jest zadaniem łatwym,

ponieważ każdy rynek narodowy różni się od siebie pod względem poziomu rozwoju,

struktury dostaw energii, uwarunkowań prawnych i zasad na nim panujących, dlatego tak

ważnym jest wprowadzenie mechanizmów wspierających OŹE (tab.4).

Tabela 4. Mechanizmy wsparcia produkcji energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii w Polsce

Lp. Rodzaj mechanizmu wsparcia odnawialnych źródeł energii

1. obowiązek priorytetowego udostępniania sieci dla energii z pochodzącej z OŹE

2. pomoc publiczna na inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii

3. finansowanie ochrony środowiska z funduszy europejskich oraz narodowych funduszy ochronyśrodowiska

4. obowiązek zakupu świadectw pochodzenia przez przedsiębiorstwa energetyczne dla energii odnawialnejwytworzonej w OŹE, tzw. zielone certyfikaty

5. obrót świadectwami pochodzenia energii ze źródeł odnawialnych

6. obniżenie opłat w związku z przyłączeniem do sieci energetycznej

7. ulgi podatkowe oraz możliwości dofinansowania nowych projektów dotyczących OŹE

Źródło: opracowanie własne

Do narzędzi wspierających OŹE, które można odnaleźć w prawie energetycznym, należy

obowiązek priorytetowego udostępniania sieci dla energii z OŹE, nałożony na operatorów

sieci elektroenergetycznych. Narzędzie to zobowiązuje operatora systemu

elektroenergetycznego, w obszarze jego działania, do zapewnienia wszystkim podmiotom

pierwszeństwa w świadczeniu usług przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej

18 Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie wspieraniaprodukcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, Dz. Urz. UE.L52/50 z 27.09.2001r.19 Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie wspierania użyciaw transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych, Dz. Urz. UE L 123/4220Biała księga „Energia dla przyszłości – odnawialne źródła energii”, Dz. U. C 210 z 6.07.199821Strategia rozwoju energii odnawialnej, realizacja obowiązku wynikającego z Rezolucji SejmuRzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródełodnawialnych, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 23 sierpnia 2001

24

wytworzonej w OŹE oraz w wysokosprawnej kogeneracji, z zachowaniem niezawodności

i bezpieczeństwa krajowego systemu elektroenergetycznego. Można dostrzec wiele zalet

takiego zapisu, a wśród nich na przykład fakt, że już w momencie występowania wytwórców

o określenie warunki przyłączenia do sieci, instalacja wykorzystująca OŹE jest traktowana

priorytetowo i w pierwszej kolejności uzyska zarezerwowanie zdolności przesyłowych lub

dystrybucyjnych w sieci oraz mocy w transformatorach łączących sieci poszczególnych

napięć. Kolejną zaletą tego narzędzia promocji jest to, że jedynym powodem nie podłączenia

do sieci są niewystarczające środki finansowe inwestora na realizację warunków

przyłączenia, czy brak technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia w przypadku

przedsiębiorstwa energetycznego. Ograniczenia te mogą ujawnić się podczas negocjowania

warunków przyłączenia, kiedy operatorzy konfrontują zgłaszane potrzeby inwestora ze

zdolnościami przesyłowymi sieci.

Zasadniczym systemem wsparcia dla źródeł odnawialnych jest szeroko rozumiana pomoc

publiczna na inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii. Pomoc publiczna to

każda korzyść uzyskana przez przedsiębiorcę od władz publicznych w drodze pozyskania

środków lub zwolnienia, choćby częściowego z obowiązków o charakterze finansowym.

Pomoc publiczna pozwala uzyskać korzyści finansowe określonemu przedsiębiorcy na

warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku.

Inwestorzy planujący realizację projektów dotyczących OŹE mogą wnioskować również

o środki z funduszy europejskich, jak również z narodowych funduszy przeznaczonych na

ochronę środowiska. Wsparcie na poziomie krajowym dostępne jest w ramach Programu

Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ), m.in. w działaniu 9.5 - Wytwarzanie

biopaliw. Istnieje również możliwość ubiegania się o dotacje z 16 regionalnych programów

operacyjnych. Także Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje

środki finansowe, w ramach których mogą być realizowane projekty dotyczące OŹE.

Kolejnym z mechanizmów wprowadzonych przez prawo energetyczne w celu

promowania produkcji energii odnawialnej jest obowiązek zakupu świadectw pochodzenia

przez przedsiębiorstwa energetyczne dla energii odnawialnej wytworzonej w OŹE

i kogeneracji, nałożony na sprzedawców energii do odbiorców krańcowych22.

Nałożenie obowiązku zakupu świadectw pochodzenia jest czynnikiem umożliwiającym

i wspomagającym sprzedaż tej energii odbiorcom. Wysokość wolumenu świadectw

22A. Graczyk, Instrumenty wsparcia produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w Polsce, (w): Rozwój polityki ekologicznej w Unii Europejskiej i w Polsce, pod red. Famielec J., Kożuch M., Wyd.Fundacja UE w Krakowie, Kraków 2010, str. 204

25

pochodzenia, które jest zobowiązane kupić przedsiębiorstwo w danym roku reguluje

rozporządzenie Ministra Gospodarki z 4 sierpnia 2008 roku23.

Prawo energetyczne gwarantuje pierwszeństwo zakupu energii zielonej po stałej cenie,

będącą średnią ceną sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym z ubiegłego

roku. W 2009 roku zakup energii był realizowany po cenie nie niższej niż 155,44 zł/MWh24.

Kolejnym instrumentem wsparcia dla OŹE jest obrót świadectwami pochodzenia,

w innych krajach często nazywanymi zielonymi świadectwami (certyfikatami). Zielone

certyfikaty są instrumentami rynkowymi, których celem jest wprowadzenie na rynek

energetyczny energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, zaś certyfikaty mają zapewnić

dodatkowe finansowanie tej produkcji25. Świadectwa pochodzenia są z jednej strony

gwarancją wprowadzenia określonego wolumenu zielonej energii do systemu

energetycznego, a z drugiej strony wprowadzają mechanizm obrotu papierami

wartościowymi, niezależny od miejsca wytworzenia energii. Pozytywną cechą tego

rozwiązania jest możliwość osobnego handlowania prawami majątkowymi oraz energią

elektryczną. Stwarza to możliwość dla inwestorów na uzyskanie wyższej, niż do tej pory

ceny za produkowaną w OŹE energię, na którą dodatkowo składa się cena prawa

majątkowego, a tym samym zwiększenie opłacalności inwestycji. Dodatkową zaletą systemu

zielonych certyfikatów jest ustanowienie opłaty zastępczej na odpowiednio wysokim

poziomie, co stwarza gwarancję popytu na prawa majątkowe.

Kolejnym z działań podejmowanych w celu wspierania inwestycji w OŹE jest obniżenie

opłat w związku z przyłączeniem do sieci. Instalacje wykorzystujące OŹE zlokalizowane są

najczęściej na obszarach wiejskich, gdzie sieć dystrybucyjna często wymaga rozbudowy lub

modernizacji. Dlatego właśnie dodatkowym udogodnieniem jest to, że w przypadku instalacji

o mocy poniżej 5 MW, operator pobiera wyłącznie połowę opłaty ustalonej na podstawie

rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia26.

Pomimo różnych mechanizmów wsparcia OŹE, projekty związane z ich

rozpowszechnianiem wciąż pozostają stosunkowo drogie. Dlatego, w wyniku sprzyjającej

OŹE polityki, inwestorzy działający w tym sektorze mogą liczyć na bezpośrednie korzyści

23Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 14 sierpnia 2008r w sprawie szczegółowego zakresu obowiązkówuzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energiielektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danychdot. Ilości energii wytworzonych w OŹE, Dz. U. 2008, nr 156, poz. 969, z póź. zm.24Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 . prawo energetyczne, T.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z póź. zm.25D. Michalski, Mechanizmy wsparcia energetyki odnawialnej w Unii Europejskiej, „Wspólnoty Europejskie”,Nr 1/2007, str. 6126Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997, prawo energetyczne, T.j. Dz. U. z 2006r., R 89, poz. 625, (art.7, ust.8, pkt 3),z póź. zm.

26

w postaci27 ulg podatkowych oraz możliwości dofinansowania nowych projektów. Energia

elektryczna wytwarzana z OŹE jest zwolniona z akcyzy na podstawie dokumentu

potwierdzającego umorzenie świadectwa pochodzenia energii. Powyższe zwolnienie stosuje

się nie wcześniej niż z chwilą otrzymania dokumentu potwierdzającego umorzenie

świadectwa pochodzenia energii, poprzez obniżenie akcyzy należnej od energii elektrycznej

za najbliższe okresy rozliczeniowe.

Podatnikom podatku rolnego przysługuje ulga inwestycyjna28 z tytułu wydatków

poniesionych na zakup i zainstalowanie urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne

naturalnych źródeł energii (wiatru, biogazu, słońca, spadku wód). Można z niej skorzystać po

zakończeniu inwestycji, poprzez odliczanie od należnego podatku rolnego od gruntów

położonych na terenie gminy, w której została zrealizowana inwestycja, 25% nakładów

inwestycyjnych udokumentowanych rachunkami.

27 http://www.paiz.gov.pl/prawo/odnawialne_zrodla_energii [data wejścia 28.02.2011]28 http://www.paiz.gov.pl/prawo/odnawialne_zrodla_energii, [data wejścia 28.02.2011],

27

ROZDZIAŁ 2

POMOC PUBLICZNA NA ROZWÓJ ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII

2.1. Pojęcie, rodzaje i formy pomocy publicznej

Zgodnie z art. 87 ust.1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) za pomoc

publiczną uważa się przysporzenie w jakiejkolwiek formie, przyznawane przez państwo

członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych, które zakłóca lub grozi zakłóceniem

konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorcom lub produkcji niektórych

towarów.

Traktat Ustanawiający Wspólnoty Europejskie w art. 87 uznaje za zgodną ze wspólnym

rynkiem pomoc publiczna przeznaczoną na:

wspieranie realizacji projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego

zainteresowania (art. 87 ust. 1 lit. b). Takim projektem jest m.in. wspólnotowy program

działań w zakresie środowiska naturalnego, ustanowiony decyzją 1600/2002/WE

Parlamentu i Rady z dnia 22 lipca 2002 r., w którym zostały wyodrębnione

priorytetowe obszary działań na rzecz ochrony środowiska, uwzględniono również

ochronę klimatu w drodze wykorzystywania energii odnawialnej,

ułatwianie rozwoju niektórych działów gospodarki lub niektórych regionów

gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie

sprzecznym ze wspólnym rynkiem.( art. 87 ust.3 lit.c)29.

Dla potrzeb pracy magisterskiej zostało przyjęte pojęcie pomocy publicznej zamieszczone

w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy

publicznej dla przedsiębiorców, w której przez pomoc publiczną rozumie się przysporzenie

korzyści finansowych określonemu przedsiębiorcy w zakresie prowadzonej przez niego

działalności gospodarczej, jeżeli:

jest realizowana bezpośrednio ze środków publicznych lub z takich środków

przekazanych innym podmiotom, albo jeżeli pomniejsza lub może pomniejszyć te

środki oraz

narusza lub grozi naruszeniem konkurencji przez uprzywilejowanie niektórych

przedsiębiorców lub produkcji niektórych towarów30.

29Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (w): Pomoc publiczna dla przedsiębiorstw w świetleuregulowań wspólnotowych. Zasady i ograniczenia udzielania, pod red. Jankowska A., Polska AgencjaRozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005, str. 23

28

Podmiotem uprawnionym do pomocy publicznej jest przedsiębiorca. Zgodnie z ustawą

o swobodzie działalności gospodarczej, jest to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka

organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną,

wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą31. Za przedsiębiorców uznaje się

także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności

gospodarczej.

W świetle ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r. o postępowaniu w sprawach dotyczących

pomocy publicznej można rozróżnić dwie prawne ramy pomocy publicznej32:

programy pomocowe (akty normatywne, np. ustawy albo rozporządzenia, które

zawierają podstawy prawne przyznawania określonego wsparcia przedsiębiorcom

i jednocześnie określają zasady oraz warunki udzielania tego wsparcia),

indywidualną pomoc publiczną. Jest to pomoc udzielana poza programami

pomocowymi, to znaczy na podstawie aktu normatywnego, który nie został

zaakceptowany przez Komisję Europejską jako program pomocowy. Pomocą

indywidualną jest także pomoc udzielana wprawdzie na podstawie zaakceptowanego

programu pomocowego, ale w stosunku do której Komisja zażądała odrębnej

notyfikacji w decyzji akceptującej program.

Artykuł 87 ust. 3 TWE przewiduje 3 kategorie pomocy publicznej:

1) pomoc horyzontalną,

2) pomoc sektorową,

3) pomoc regionalną.

Polski ustawodawca dzieli pomoc publiczną na: pomoc regionalną, horyzontalną

i pomoc w sektorach uznanych za wrażliwe. Najważniejszymi kategoriami pomocy

publicznej są33: pomoc regionalna oraz pomoc horyzontalna. Pomoc horyzontalna przejawia

się we wsparciu rozwoju nauki, kultury, sztuki, zachowania dziedzictwa narodowego,

ochrony środowiska oraz wsparciu grup społecznych narażonych na wykluczenie społeczne

30Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dlaprzedsiębiorców Dz. U. Nr 141, poz. 1177 ze. zm. Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1537, Nr 188, poz. 1840, Nr189, poz. 1850, Nr 228, poz. 226131 Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej T.j. Dz. U z 2004r., Nr 173, poz. 1807, ze.zm. Dz. U. z 2007r. Nr 155, poz. 1095,32Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, Dz. U. Nr123 poz. 1291 ze. zm. Dz. U. z 207r., Nr 59, poz. 404; Dz. . z 208r., Nr 93, poz. 585; Dz.. z 2010r., Nr 18, poz.99,33 Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dlaprzedsiębiorców, Dz. U. Nr 141 poz. 1177, ze zm. Dz. U. z 2003 Nr 189 poz. 1850, Dz. U. z 2004 Nr 123, poz.1291, Dz. U. z 2006 Nr 227, poz. 1658

29

i marginalizację (osób bezrobotnych, niepełnosprawnych, nieradzących sobie w życiu

gospodarczym, uzależnionych od narkotyków, alkoholu itp.). Podstawą udzielenia pomocy

horyzontalnej jest cel na jaki pomoc zostaje udzielona. Cele pomocy horyzontalnej

przedstawiają się następująco: pomoc na restrukturyzacje i na pomoc doraźną, prace

badawczo – rozwojowe, pomoc na zatrudnienie, pomoc dla sektora MŚP, ochronę

środowiska oraz pomoc na szkolenie określonych przedsiębiorców.

Pomoc sektorowa przejawia się wsparciem sektorów wrażliwych na zmiany koniunktury

gospodarczej (np. sektor motoryzacyjny, transportowy, tekstylny, odzieżowy). Pomoc ta ma

charakter ochronny (poprzez restrukturyzację lub utrzymanie sektora ograniczając przyrost

produkcji) oraz charakter stymulujący wzrost produkcji (gdy sektor nie może poradzić sobie

w oparciu o własne środki z rosnącym popytem na produkty).

Pomoc regionalna polega na niwelowaniu różnic w poziomie rozwoju gospodarczego

występujących pomiędzy zapóźnionymi gospodarczo regionami, a lepiej rozwiniętymi

regionami Unii Europejskiej. Pomoc regionalna udzielana jest na inwestycje związane

z tworzeniem nowych miejsc pracy oraz na udzielanie wsparcia nowo utworzonym małym

przedsiębiorstwom.

Pomoc publiczna może przybrać wiele form. Ustawa o warunkach dopuszczalności

i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców wskazuje następujące formy pomocy

publicznej34:

dotacje oraz ulgi i zwolnienia podatkowe,

dokapitalizowanie przedsiębiorców na warunkach korzystniejszych od oferowanych na

rynku,

pożyczki lub kredyty udzielane na warunkach korzystniejszych od oferowanych na

rynku,

poręczenia lub gwarancje udzielane przedsiębiorcom lub za zobowiązania

przedsiębiorców – na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku,

zaniechanie poboru, odroczenie lub rozłożenie na raty płatności podatku, bądź

zaległości podatkowej oraz umorzenie zaległości podatkowej bądź odsetek za zwłokę,

umorzenie, bądź zaniechanie ustalania lub poboru należnych od przedsiębiorcy

świadczeń pieniężnych, stanowiących środki publiczne w rozumieniu przepisów

o finansach publicznych, innych niż podatki, albo odraczanie lub rozkładanie na raty

płatności takich świadczeń, zbycie lub oddanie do korzystania mienia będącego

34Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dlaprzedsiębiorców Dz. U Nr 141, poz. 1177 z póź. zm.

30

własnością Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych albo jednostek samorządu

terytorialnego lub ich związków – na warunkach korzystniejszych od oferowanych na

rynku, z wyjątkiem zbycia lub oddania do korzystania mienia będącego własnością

Skarbu Państwa, przejętego w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających

z udzielonych poręczeń lub gwarancji Skarbu Państwa.

2.2. Warunki dopuszczalności pomocy na odnawialne źródła energii w UniiEuropejskiej

W Polsce, jako państwie członkowskim UE, obowiązują rygorystyczne przepisy

dotyczące generalnego zakazu udzielania przedsiębiorcom pomocy publicznej jako

zagrażającej równym warunkom konkurowania na jednolitym rynku unijnym. Istnieją jednak

sytuacje i warunki, w których dopuszcza się udzielania pomocy publicznej, a nawet uznaje

się ją za konieczną.

Komisja Europejska akceptuje możliwość wspierania przedsiębiorców jedynie

w przypadku, gdy występuje tzw. zawodność rynku, a więc gdy występuje sytuacja, w której

wolna gospodarka nie może sobie poradzić z pewnymi trudnościami, a przedsiębiorcy nie są

zainteresowani ponoszeniem dodatkowych kosztów środowiskowych swojej działalności.

Pomoc publiczna na ochronę środowiska, w tym na odnawialne źródła energii, jest

uzasadniona poprzez występowanie niedoskonałości rynkowych35 – znaczących kosztów

zewnętrznych powodowanych przez energetykę konwencjonalną. W 2003 roku

przeprowadzono badania kosztów zewnętrznych, które są rezultatem działalności

przedsiębiorstw energetycznych w krajach Unii Europejskiej w ramach projektu Externalities

of Energy. W wyniku badań okazało się, że koszty zewnętrzne wahają się od 1 do 15

eurocentów /kWh w zależności od wykorzystywanego paliwa (węgiel kamienny, węgiel

brunatny, ropa naftowa, gaz). Pełna ich internalizacja jest niemożliwa ze względów

społecznych i politycznych, gdyż konsekwencją tego byłaby znacząca podwyżka energii dla

gospodarstw domowych. Ceny energii ze źródeł konwencjonalnych są zatem zaniżone, co

powoduje powstanie barier przy wprowadzeniu droższej alternatywy w postaci energii ze

źródeł odnawialnych, której produkcji nie towarzyszą zewnętrzne koszty lub są one

stosunkowo małe. Głównym celem pomocy na odnawialne źródła energii jest

zminimalizowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, związanych z negatywnymi

35G. Borys, Pomoc publiczna na odnawialne źródła energii w Unii Europejskiej, Prace Naukowe UE weWrocławiu, Wrocław, Nr 70, 2009, str. 25

31

efektami zewnętrznymi poprzez zachęcanie indywidualnych przedsiębiorców do zwiększania

udziału energii ze źródeł odnawialnych w ogólnej produkcji energii.

Pomoc publiczna na odnawiane źródła energii jest dopuszczalna jeśli zostaną spełnione

określone kryteria udzielenia pomocy:

typ beneficjenta (osoby fizyczne / przedsiębiorcy / jednostki sektora finansów

publicznych),

rodzaj OŹE (kolektory słoneczne, fotowoltaika, wiatr, woda, biomasa, biogaz, pompy

ciepła, geotermia),

skala inwestycji 36.

Z dniem pierwszego maja 2004 roku, kiedy to Polska wstąpiła w struktury Unii

Europejskiej i stała się pełnoprawnym członkiem Wspólnoty Europejskiej, należało

wprowadzić do krajowego ustawodawstwa liczne zapisy, dostosowujące wewnętrzne

przepisy do zmieniających się standardów europejskich. Zgodnie z artykułem 6 TWE37 cele

polityki ochrony środowiska muszą być zintegrowane z celami wspólnotowej polityki

pomocy publicznej, służąc zrównoważonemu rozwojowi. Szczegółowe reguły

dopuszczalności pomocy publicznej na ochronę środowiska statuują wytyczne dotyczące

pomocy publicznej na ochronę środowiska (WOŚ).

Na przestrzeni lat 2001 – 2009 UE wprowadziła dwa dokumenty dotyczące pomocy

publicznej na cele związane z ochroną środowiska. Były to Wspólnotowe wytyczne dotyczące

pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska naturalnego 2001/C 37/0338 oraz Wytyczne

wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska 2008/C 82/0139.

W wytycznych z 2001r. zdefiniowano pojęcie OŹE, a także zasady mające zastosowanie przy

udzielaniu pomocy operacyjnej na odnawialne źródła energii. Komisja Europejska dała do

zrozumienia, że celem Wspólnoty jest zachęcenie do rozwijania źródeł zielonej energii

przede wszystkim ze względu na ochronę środowiska. Według Komisji pomoc w rozwijaniu

takich źródeł kwalifikuje się do szczególnego traktowania ze względu na trudności, na jakie

te źródła czasem napotykały skutecznie konkurując ze źródłami konwencjonalnymi.

Wsparcie ze strony państwa jest niezbędne szczególnie w sytuacji, gdy dostępne procesy

technologiczne nie dają możliwości produkcji energii po kosztach jednostkowych

porównywalnych z tymi, które odnoszą się do źródeł konwencjonalnych.

36 http://oze.nfosigw.gov.pl/ [data wejścia 30.10.2010]37 http://eur-lex.europa.eu/ [data wejścia 25.10.2010]38Wspólnotowe wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska naturalnego, Dz. Urz. UE2001/C 37/03 z 03.02.2001,39Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska, Dz. Urz. UE 2008/C 82/1 z1.04.2008

32

Wytyczne wspólnotowe z 2001/C 37/03, jak i zmieniające je 1 stycznia 2007 roku nowe

wytyczne z 2008/C 82/01, przewidują możliwość wsparcia projektów zwiększających udział

energii ze źródeł odnawialnych w ogólnej produkcji energii, jeśli nie ma obowiązkowych

norm wspólnotowych regulujących tę kwestię. Pomoc państwa jest uzasadniona w dwóch

przypadkach40:

w niektórych szczególnych okolicznościach, w których nie ma jeszcze możliwości

dokonywania internalizacji kosztów przez przedsiębiorców, a zatem pomoc może

stanowić tymczasowe rozwiązanie kompromisowe, zachęcając przedsiębiorców, aby

dostosowali się do standardów,

pomoc może również pełnić funkcję czynnika motywacyjnego przedsiębiorców do

podwyższania standardów w przedsiębiorstwach lub podejmowania dalszych

inwestycji, mających na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń.

Pomoc państwa jest dopuszczalna, jeśli koszt produkcji energii z OŹE przewyższa koszt

ze źródeł pierwotnych. Ponadto Komisja Europejska stwierdziła, że pomoc państwa powinna

mieć tylko zastosowanie wtedy, gdy przynosi ona korzyści środowisku i zrównoważonemu

rozwojowi. Przewiduje się dwa rodzaje pomocy: inwestycyjną i operacyjną41. Pomocy

operacyjnej udziela się w celu pokrycia różnicy między kosztami produkcji energii a ceną

rynkową danego rodzaju energii. Pomoc taka może być przyznana na trzy sposoby42.

Państwa członkowskie mogą przyznawać pomoc operacyjną na zniwelowanie różnicy

między kosztami produkcji energii ze źródeł odnawialnych (łącznie z amortyzacją

dodatkowych inwestycji na rzecz środowiska) a rynkową ceną takiej energii. Pomoc taką

można wówczas przyznać zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości do czasu

pełnej amortyzacji zakładu. Po tym okresie wszelka dodatkowa energia wytworzona przez

elektrownię nie będzie już kwalifikowana do pomocy. Pomoc może jednak obejmować

zwykły zwrot z kapitału. Jednocześnie kwotę pomocy operacyjnej, należy skorygować

o pomoc inwestycyjną przyznaną przedsiębiorstwu.

Państwa członkowskie UE mogą również przyznać pomoc operacyjną na odnawialne

źródła energii wykorzystując mechanizmy rynkowe – zielone certyfikaty lub przetargi.

Mechanizmy takie pozwalają producentom energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych na

korzystanie z gwarantowanego popytu na wytwarzaną przez nich energię po cenie wyższej

40Ambroziak A.A., Nowe wytyczne dotyczące pomocy publicznej na rzecz ochrony środowiska (2008.C 82/01),„Wspólnoty Europejskie”, Nr 3 (190) /2008, str. 45-4641 Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska naturalnego, Dz. Urz. UE2001/C 37/03 z 3.02.200142G. Borys, Pomoc publiczna na odnawialne źródła energii w Unii Europejskiej, wyd. cyt, str. 3

33

niż cena rynkowa energii ze źródeł tradycyjnych. Zielony certyfikat pozwala oddzielić

fizycznie wyprodukowaną energię od efektu ekologicznego, jaki jest osiągany w wyniku jej

wyprodukowania w odnawialnym źródle energii. Energia wyprodukowana w odnawialnym

źródle energii jest sprzedawana na rynku, a certyfikaty świadczące o jej pochodzeniu na

rynku certyfikatów.

Według wytycznych Komisji Europejskiej mechanizmy wspierające OŹE mogą zostać

przyznane maksymalnie na okres 10 lat. Dzieje się tak dlatego, by mechanizmy te nie

prowadziły do nadmiernej rekompensaty i nie odwodziły producentów energii ze źródeł

odnawialnych od dążenia do coraz większej konkurencji.

Istnieje jeszcze trzeci sposób przyznania pomocy operacyjnej, który zakłada stopniowe

ograniczanie tej pomocy. Jej intensywność nie może przekraczać 100% kosztów

dodatkowych w ciągu pierwszego roku, powinna zmniejszyć się stopniowo do zera do końca

piątego roku. Jeśli pomoc ta nie ulega zmniejszeniu, jej intensywność nie może przekraczać

50% kosztów dodatkowych.

Dodatkowo wprowadzono pewne ograniczenia. Otóż, pomoc operacyjna jest udzielana:

zgodnie z warunkami określonymi w omawianym akcie wykonawczym i jest

ograniczona do 5 lat,

albo na pokrycie kosztów amortyzacji majątku trwałego zakładu wytwarzającego

energię w źródłach odnawialnych,

albo dla nowo powstałych zakładów w wysokości do 0,05 euro na kWh, jeżeli zostanie

wykazane, że koszty społeczne związane z zanieczyszczeniem środowiska,

w przypadku gdyby porównywalna ilość energii była wytwarzana w źródłach

konwencjonalnych, będą znacznie wyższe niż koszty społeczne poniesione w związku

z wytwarzaniem tej energii w źródłach odnawialnych.

Organem, w którego kompetencji pozostaje uznanie pomocy za dopuszczalną

(lub niedopuszczalną) jest Komisja Europejska, co wynika z przepisów art. 88 TWE.

Komisja Europejska może wykonywać tę kompetencję na dwa sposoby:

poprzez ocenę środka pomocowego zgłoszonego przez państwo członkowskie,

poprzez wydanie rozporządzenia, uznającego określone środki pomocowe za zgodne

ze wspólnym rynkiem.

Drugą formą pomocy jest pomoc inwestycyjna, którą rozpatruje się pod względem

intensywności, przez którą rozumie się kwotę pomocy brutto wyrażoną jako odsetek kosztów

kwalifikowanych. Kwalifikowane koszty inwestycji powinny się ograniczać do dodatkowych

kosztów inwestycji ponoszonych przez beneficjenta. Koszty te powinny zostać pomniejszone

34

o koszty operacyjne, również te związane z dodatkowymi inwestycjami, w zakresie

odnawialnych źródeł energii i pojawiające się w ciągu pierwszych 5 lat eksploatacji

inwestycji.

Pomoc wypłacana w kilku latach musi być obliczona na dzień jej przyznania,

a intensywność pomocy nie może przekroczyć 60% kosztów kwalifikowanych inwestycji.

Istnieje możliwość zwiększenia intensywności pomocy o 20% dla małych przedsiębiorstw

i 10% dla średnich przedsiębiorstw w przypadku, gdy pomoc jest przyznawana w sektorze

małych i średnich przedsiębiorstw. W przypadku, gdy pomoc publiczną przyznaje się

w drodze przetargu, zgodnej z zasadami konkurencji, intensywność pomocy może wynieść

do 100% kosztów kwalifikowanych inwestycji pod pewnymi warunkami, takimi jak

np. jasne, przejrzyste i nie dyskryminujące kryteria procedury przetargowej. Wartość pomocy

nie może jednak przekroczyć maksymalnego progu pomocy, co przedstawia tab.5.

Tabela 5. Maksymalne poziomy intensywności dopuszczalnej pomocy publicznej na OŹE

Przedsiębiorstwo

Cel pomocymałe średnie duże

Próg pomocy

indywidualnej

powodujący obowiązek

powiadomienia KE

Energia ze

źródeł

odnawialnych

80%

100% w

przypadku

procedury

przetargowej

70%

100% w

przypadku

procedury

przetargowej

60%

100% w

przypadku

procedury

przetargowej

7,5 mln EURO dla jednego

przedsiębiorstwa na jeden

projekt inwestycyjny

Źródło: Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska naturalnego(2001/C 37/03)

Wytyczne wspólnotowe 2008/C 82/01 wprowadziły zmianę przepisów zawartych

w wytycznych 2001/C 37/03, która eliminuje premie w przypadku pomocy dla regionów

objętych wsparciem regionalnym w rozumieniu art. 87 ust. 3 lit. a i c TWE oraz premie

w przypadku pomocy na instalacje do wytworzenia energii z OŹE służące potrzebom całej

danej wspólnoty.

W związku ze zmianami w unijnym ustawodawstwie wystąpiła konieczność

ustosunkowania się polskiego prawodawcy do nowo wprowadzonych wytycznych

dotyczących pomocy publicznej na ochronę środowiska. W badanym okresie problem

35

regulowały trzy ustawy, z których jedna była nowelizowana oraz sześć aktów wykonawczych

do tych ustaw (tab.6) 43.

Tabela 6. Ramy prawne regulujące w Polsce pomoc publiczną na odnawialne źródła energiiw latach 2002-2009

Ustawy Akty wykonawczeUstawa z 27 lipca 2002r. o warunkach

dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznejdla przedsiębiorców

(Dz. U. Nr 141 po. 1177)

Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 grudnia2002r. sprawie dopuszczalności pomocy publicznej

na ochronę środowiska(Dz. U. Nr 231 poz. 1938)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia2004 r. w sprawie szczegółowych warunkówudzielania pomocy publicznej na inwestycjezwiązane z odnawialnymi źródłami energii

(Dz. U. Nr 98 poz. 996)Ustawa z dnia 19 września 2003 r. o zmianie

ustawy o warunkach dopuszczalnościi nadzorowaniu pomocy publicznej dla

przedsiębiorców(Dz. U. Nr 189 poz. 1850)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 marca2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawieszczegółowych warunków udzielania pomocy

publicznej na inwestycje związane z odnawialnymiźródłami energii

(Dz. U. Nr 52 poz. 380)Rozporządzenie Rady Ministrów dnia 22 grudnia

2006 r. w sprawie ustanowienia programupomocowego w zakresie regionalnej pomocy

publicznej na niektóreinwestycje w ochronie środowiska

(Dz. U. 2006 nr 246 poz. 1795)Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu wsprawach dotyczących pomocy publicznej

(Dz. U. Nr 123 poz. 1291) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie

ustanowienia programu pomocowego w zakresieregionalnej pomocy publicznej na niektóre

inwestycje w ochronie środowiska(Dz. U. Nr 76 poz. 503)

Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadachprowadzenia polityki rozwoju

(Dz. U. Nr 227, poz. 1658)

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 3lutego 2009 r. w sprawie udzielania pomocy

publicznej na inwestycje w zakresie budowy lubrozbudowy jednostek wytwarzających energięelektryczną lub ciepło z odnawialnych źródeł

energii(Dz. U. Nr 21, poz.112)

Źródło: opracowanie własne na podstawie http://isap.sejm.gov.pl, [data wejścia 31.03.2011]

Szczegółowe unormowania odnoszące się do warunków udzielania oraz maksymalnej

wielkości omawianego rodzaju pomocy horyzontalnej powierzono po raz pierwszy Radzie

Ministrów, która 10 grudnia 2002 r. wydała rozporządzenie w sprawie dopuszczalności

pomocy publicznej przeznaczonej na ochronę środowiska. Rozporządzenie powstało na

podstawie zapisu art.19 ust. 2 ustawy z 27 lipca 2002r., w którym ustawodawca zlecił Radzie

Ministrów wyznaczenie maksymalnych wielkości pomocy publicznej na ochronę środowiska

43Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalności pomocy publicznejprzeznaczonej na ochronę środowiska, Dz. U. Nr 231, poz. 1938.

36

oraz szczegółowych warunków jej udzielania. Unormowania zawarte we wspomnianym

akcie wykonawczym pozwalają rozpatrywać pomoc dla energetyki odnawialnej na dwóch

podstawowych polach, bezpośrednio wskazanych przez prawodawcę. Po pierwsze, będzie to

pomoc inwestycyjna na nieruchomości, instalacje i urządzenia służące do produkcji

i przesyłu czystej energii oraz wsparcie działań przygotowujących zasoby odnawialne

do energetycznego wykorzystania, jak również wartości niematerialne i prawne służące do

eksploatacji zasobów odnawialnych.

W akcie tym dosyć szczegółowo określono maksymalny udział pomocy publicznej.

I tak, w przypadku pomocy inwestycyjnej udzielanej w związku z wytwarzaniem energii

w źródłach odnawialnych, maksymalna intensywność pomocy wynosi 40% określonych

kosztów, stanowiących nadwyżkę nakładów poniesionych przez przedsiębiorcę

w porównaniu do nakładów, jakie poniósłby w celu wybudowania konwencjonalnej

elektrowni o porównywalnej mocy.

W sytuacji, kiedy producent energii jest jedynym zaopatrującym całą społeczność na

wyodrębnionym obszarze w energię wytwarzaną w źródłach odnawialnych, intensywność

pomocy może zostać zwiększona o 10 punktów procentowych.

Prawodawca przewidział korzystniejsze warunki dla małych i średnich przedsiębiorców

omawianego sektora. Maksymalną intensywność pomocy dla tych podmiotów zwiększa się

o 10 punktów procentowych.

W rozporządzeniu można wyczytać, iż w przypadkach szczególnie uzasadnionych

znaczącym pozytywnym wpływem inwestycji na stan środowiska, można zwiększyć

intensywność pomocy do 100% kosztów nadwyżki nadkładów, pod warunkiem, że

w odniesieniu do instalacji, do których odnosić się będzie ta pomoc, żadna inna pomoc nie

zostanie udzielona. Można sądzić, iż taka sytuacja zaistnieje w przypadku postawienia źródła

odnawialnego na obszarach poddanych ochronie, na podstawie przepisów ustawy o ochronie

przyrody, czy na obszarach na których istnieje przekroczenie dopuszczalnego poziomu

substancji szkodliwych w powietrzu.

Dla przedsiębiorcy wytwarzającego energię z biomasy pomoc jest udzielana na pokrycie

kosztów amortyzacji majątku trwałego zakładu wytwarzającego energię w źródłach

odnawialnych, jak również po okresie amortyzacji, jeżeli koszty wytworzenia są nadal

wyższe niż rynkowe ceny energii. Jest to jednak nie do końca zgodne z postanowieniami

Dyrektywy Unii Europejskiej 2001/77/EC, ponieważ uprzywilejowuje tylko jedną grupę

przedsiębiorców.

37

Z dniem 19 września 2003r. została wydana ustawa nowelizująca akt prawny z dnia

27 lipca 2002r. Ustawa nie wprowadziła zmian w dopuszczalności pomocy publicznej na

ochronę środowiska, jednak modyfikacji uległ rozdział 6 dotyczący nadzorowania pomocy.

Na podstawie art. 2 ust. 2 znowelizowanej ustawy powstało rozporządzenie Rady Ministrów

z dnia 27 kwietnia 2004r. dotyczące pomocy publicznej na inwestycje związane

z odnawialnymi źródłami energii44. W nowym akcie wykonawczym w ramach pomocy

publicznej mogą być wspierane inwestycje polegające w szczególności na: budowie lub

modernizacji instalacji pozyskiwania wód termalnych, budowie kolektorów słonecznych

i ogniw fotowoltaicznych, czy zastosowaniu pomp ciepła wykorzystujących ciepło ziemi lub

ciepło z otoczenia. Rada Ministrów określiła wielkość pomocy udzielanej w związku

z realizacją nowej inwestycji, liczoną jako stosunek ekwiwalentu dotacji netto do kosztów

kwalifikujących się do objęcia pomocą, która nie może przekraczać45:

1) 30% – dla inwestycji realizowanych w podregionach oznaczonych numerami

statystycznymi 22 i 42,

2) 40% – dla inwestycji realizowanych w podregionach oznaczonych numerami

statystycznymi 4, 17 i 30,

3) 50 % – dla inwestycji realizowanych w pozostałych podregionach.

W przypadku wsparcia dużego projektu inwestycyjnego, maksymalną wielkość pomocy

ustala się zgodnie ze wzorem:

I = R x (50.000.000 euro + 0,5 x B + 0,34 x C)

gdzie poszczególne symbole oznaczają:

I – dopuszczalną wielkość pomocy dla dużego projektu inwestycyjnego,

R – wielkość pomocy określoną w ust. 1 - w zależności od obszaru, na którym ma być

zlokalizowana inwestycja,

B – wielkość kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą powyżej

50.000.000 euro nieprzekraczającą 100.000.000 euro,

C – wielkość kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą przekraczającą

100.000.000 euro.

Zmianie uległa również wartość pomocy przyznawana dla producenta energii, który jako

jedyny zaopatruje całą społeczność na wyodrębnionym obszarze w energię wytwarzaną ze

44Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielaniapomocy publicznej na inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii, Dz. U. Nr 98 poz. 99645Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielaniapomocy publicznej na inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii, tj. Dz. U. Nr 98, poz. 996.

38

źródeł odnawialnych. Wielkość pomocy może wg tego rozporządzenia zostać zwiększona

o 60 punktów procentowych.

Rozporządzenie zastąpiło jedynie cztery z dziewięciu dotychczasowych programów

pomocowych, co spowodowało wystąpienie luki prawnej i brak możliwości udzielania

pomocy publicznej dla programów nie ujętych w tym rozporządzeniu. Nawet nowelizacja

tego dokumentu kolejnym rozporządzeniem z 14 marca 2006r.46 nie rozwiązała tego

problemu. Dopiero z dniem 1 lipca 2007 roku prawodawca wprowadził nowelizację

rozporządzenia z 14 marca 2004 zmieniając jednocześnie obowiązujące wytyczne. Nowela

znacznie rozszerzyła zakres poprzedniego rozporządzenia pomocowego. Rozporządzenie

Rady Ministrów dnia 22 grudnia 2006 r47. wynikające z ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r.

o porozumieniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej48, wprowadza zapis

o intensywności pomocy udzielanej na realizację inwestycji w danym regionie, która nie

może przekraczać wielkości określonych w § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia

13 października 2006 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej i wynosi49:

1) 50 % - na obszarach należących do województw: lubelskiego, podkarpackiego,

warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, opolskiego, małopolskiego,

lubuskiego, łódzkiego, kujawsko-pomorskiego,

2) 40 % - na obszarach należących do województw: pomorskiego,

zachodniopomorskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, śląskiego, a w okresie od

dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. na obszarze należącym do

województwa mazowieckiego, z wyłączeniem miasta stołecznego Warszawy,

3) 30 % - na obszarze należącym do miasta stołecznego Warszawy oraz w okresie od dnia

1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r. - na obszarze należącym do

województwa mazowieckiego.

Prawodawca rozgranicza również pomoc publiczną dla mikro i małego oraz dla średniego

przedsiębiorcy, przyznając im różną intensywność pomocy. Odpowiednio 20% i 10%.

46 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 marca 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawieszczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na inwestycje związane z odnawialnymi źródłamienergii, Dz. U. Nr 52, poz. 38047 Rozporządzenie Rady Ministrów dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia programu pomocowego wzakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska, Dz. U. 2006 nr 246 poz.179548 Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, Dz. U. Nr123 poz. 129149 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 października 2006 r. w sprawie ustalenia mapy pomocyregionalnej, Dz. U. Nr 190, poz. 1402

39

Rozporządzenie zostało kolejny raz znowelizowane 26 kwietnia 2007r.50 jednak

wprowadzone poprawki nie dotyczyły odnawialnych źródeł energii.

Kolejnym ważnym dokumentem coraz szerzej rozpatrującym dopuszczalność pomocy

publicznej na odnawialne źródła energii było rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia

3 lutego 2009r.51, które określało warunki i tryb udzielania pomocy publicznej w ramach

działania 9.4 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007—2013.

Rozporządzenie powstało na mocy art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2006r. o zasadach

prowadzenia polityki rozwoju52. Prawodawca w rozporządzeniu ujmuje pomoc regionalną,

która obejmuje inwestycje w środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne związane

z: utworzeniem nowego przedsiębiorstwa lub rozbudową istniejącego przedsiębiorstwa,

dywersyfikacją produkcji przedsiębiorstwa przez wprowadzenie nowych dodatkowych

produktów oraz zasadniczą zmianą dotyczącą procesu produkcyjnego w istniejącym

przedsiębiorstwie. Rozporządzenie rozszerza maksymalną intensywność pomocy w stosunku

do rozporządzenia z dnia 13 października 2006 o:

1) 65 % — gdy inwestycja środowiskowa realizowana jest przez małe przedsiębiorstwo,

2) 55 % — gdy inwestycja środowiskowa realizowana jest przez średnie

przedsiębiorstwo,

3) 45 % — gdy inwestycja środowiskowa realizowana jest przez duże przedsiębiorstwo.

2.3. Analiza pomocy publicznej na odnawialne źródła energii w latach 2004 – 2009

2.3.1. Analiza pomocy publicznej na ochronę środowiska

Polska, jako państwo członkowskie Wspólnoty Europejskiej otrzymuje z różnych źródeł

środki finansowe na realizację polityki w zakresie ochrony środowiska. Bazując na

doświadczeniach z okresu, w którym Polska nie była jeszcze członkiem UE, należy jak

najlepiej wykorzystać daną nam szansę i przyznane fundusze. Aby jednak móc osiągnąć

sukces na przestrzeni kilku lat potrzebne jest mądre zarządzanie wysoce wykwalifikowanych

specjalistów z wielu dziedzin. W tym celu opracowane zostały odpowiednie programy

operacyjne zarówno dla całego kraju, jak i dla poszczególnych regionów i sektorów

gospodarki.

50 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawieustanowienia programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycjew ochronie środowiska, Dz. U. Nr 76, poz. 50351 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej nainwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy jednostek wytwarzających energię elektryczną lub ciepłaz odnawialnych źródeł energii, Dz. U. Nr 21, poz.11252 Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Dz. U. Nr 227, poz. 1658

40

W Polsce z roku na rok wzrasta wartość pomocy przeznaczonej na cele horyzontalne,

pomoc regionalną i pomoc sektorową. Realizując temat pracy skupiono się wyłącznie na

analizowaniu wartości pomocy horyzontalnej, w ramach której można wyróżnić cel w postaci

ochrony środowiska.

Środki finansowe przeznaczone na wsparcie inwestycji związanych z ochroną środowiska:

pochodzą ze źródeł krajowych (Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej (NFOSiGW), Banku Ochrony Środowiska (BOŚ), Banku

Gospodarstwa Krajowego (BGK), Agencji Rynku Rolnego (ARR)) lub zagranicznych

(Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, funduszu norweskiego,

programu szwajcarskiego),

są przyznawane na szczeblu centralnym (Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

(ARiMR)) lub regionalnym (wojewódzkie fundusze ochrony środowiska

i gospodarki wodnej, Regionalne Programy Operacyjne, Program Rozwoju Obszarów

Wiejskich),

są przyznawane w różnych formach, np: dotacji, kredytu, pożyczki, dopłaty do

oprocentowania lub kapitału kredytu itd. 53.

Począwszy od 2005 roku środki finansowe przeznaczane na cele horyzontalne znacząco

się powiększały. Wartość pomocy horyzontalnej była wyższa w roku 2004 o ponad

1 612,3 mln PLN od wartości pomocy udzielonej w roku poprzednim, głównie z powodu

znacznej wartości pomocy restrukturyzacyjnej (ustawy antykryzysowe). Pomoc horyzontalna

w 2005 roku była niższa o 2 632,8 mln PLN od wartości pomocy udzielonej w roku

poprzednim i było to spowodowane głównie ograniczeniem pomocy na restrukturyzację.

W 2006 roku wartość pomocy horyzontalnej była wyższa o 361,4 mln PLN od wartości

pomocy udzielonej w roku poprzednim, głównie z powodu wzrostu wartości pomocy

udzielanej na zatrudnienie i na szkolenia. Rok 2007 charakteryzował się podwyższeniem

wartości pomocy horyzontalnej w porównaniu do roku poprzedniego o 992,6 mln PLN. Było

to spowodowane głównie wzrostem wartości pomocy udzielanej na zatrudnienie i na rozwój

małych i średnich przedsiębiorstw. Wartość pomocy horyzontalnej była w 2008 roku wyższa

o 1 743,8 mln PLN od wartości pomocy udzielonej w roku poprzednim, co było

spowodowane, odmiennie niż w latach poprzednich, wzrostem wartości pomocy

przeznaczonej na zatrudnienie (o 896,1 mln PLN) oraz na ochronę środowiska

53 http://oze.nfosigw.gov.pl/ [data wejścia 30.10.2010]

41

(o 888,5 mln PLN). Pomoc horyzontalna (5 365,7 mln PLN) udzielona w 2009 roku

stanowiła ponad 1/3 ogólnej wartości pomocy udzielonej w 2009 roku, z tego największa

część została udzielona na zatrudnienie – 2 789,1 mln PLN, na ochronę środowiska –

1 373,3 mln PLN oraz na szkolenia – 671,6 mln PLN. Udział pomocy na pozostałe cele nie

przekroczył 10% wartości całkowitej udzielonej pomocy horyzontalnej. Pomimo spadku

udziału wartości pomocy horyzontalnej w ogólnej kwocie udzielonej pomocy publicznej

o ponad 9 punktów procentowych w porównaniu z rokiem poprzednim (głównie ze względu

na znaczy wzrost wartości pomocy regionalnej), jej wartość zwiększyła się o 446,2 mln PLN.

Zadecydował o tym przede wszystkim wzrost wartości pomocy na ochronę środowiska

(o 476,7 mln PLN), na szkolenia (o 301,8 mln PLN), na prace badawczo-rozwojowe

(o 161,8 PLN) oraz na ratowanie i restrukturyzację (o 132,9 mln PLN). Zmiany te obrazuje

poniższa tab. 7.

Tabela 7. Wartość pomocy publicznej wg jej przeznaczenia w latach 2004-2009 (mln PLN)

Lata Pomoc horyzontalna Pomoc regionalna Pomoc sektorowa

2004 4453,1 1342,3 2819,0

2005 1821,7 763,6 1048,5

2006 2183,1 1558,3 699,8

2007 3175,7 1204,8 448,5

2008 4919,5 4038,8 2524,5

2009 5365,7 7746,7 2661,8

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów o udzielonej pomocy publicznej przedsiębiorcom w latach2004-2009,. http://www.uokik.gov.pl/, str.11, [data wejścia: 16.02.20011]

Dla lepszego zobrazowania wartości przyznawanej pomocy publicznej zamieszczono

tab. 8 prezentującą procentowy udział poszczególnych rodzajów pomocy publicznej.

Tabela 8. Struktura pomocy publicznej wg przeznaczenia w latach 2004-2009 (w %)

Lata Pomoc horyzontalna Pomoc regionalna Pomoc sektorowa Ogółem

2004 50,5 15,7 32,0 98,2

2005 49,9 21.0 28,8 99,7

2006 48,9 34,9 15,7 99,5

2007 65,5 24,9 9,3 99,7

2008 42,7 35,1 21,9 99,7

2009 33,4 48,2 16,5 98,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów o udzielonej pomocy publicznej przedsiębiorcom w latach2004-2009, http://www.uokik.gov.pl/, str.11, [data wejścia: 16.02.20011]

42

Pomoc horyzontalna udzielona w roku 2004 stanowiła 50,5% ogólnej wartości pomocy

udzielonej w roku 2004 (4 453,1 mln PLN), w tym udział pomocy na ochronę środowiska

wyniósł – 1,1%. W 2005 roku wartość pomocy horyzontalnej stanowiła 49,9% ogólnej

wartości pomocy (3 646,2 mln PLN), z czego udział pomocy na ochronę środowiska wyniósł

– 1,7%. Pomoc horyzontalna udzielona w roku 2006 stanowiła 48,9% ogólnej wartości

pomocy udzielonej w roku 2006 (2 183,1 mln PLN), przy czym udział na ochronę

środowiska wyniósł 2,5%. Rok 2007 przyniósł wzrost udziału pomocy horyzontalnej

w stosunku do roku poprzedniego o 16,6%. Pomoc horyzontalna udzielona w 2008 roku

stanowiła 42,7% ogólnej wartości pomocy udzielonej w 2008 roku (4 919,5 mln PLN),

z tego, na ochronę środowiska przeznaczono – 896,6 mln PLN. Zanalizowane wyżej dane

dotyczące przyznanej wartości pomocy na ochronę środowiska w latach 2004-2009

prezentuje tab. 9.

Tabela 9. Wartość i udział % pomocy horyzontalnej przeznaczonej na ochronę środowiska w pomocy ogółemw latach 2004-2009

Lata Wartość pomocy (w mln PLN) Udział (w %)

2004 51,2 1,1

2005 31,3 1,7

2006 55,5 2,5

2007 8,1 0,3

2008 896,6 18,2

2009 1373,3 25,6

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów o udzielonej pomocy publicznej przedsiębiorcom w latach2004-2009, http://www.uokik.gov.pl/, str.11, [data wejścia: 16.02.20011]

W ramach pomocy horyzontalnej na ochronę środowiska należy wskazać na istotny

spadek wartości udzielonej pomocy publicznej, tj. 51,2 mln PLN w roku 2004 w stosunku do

346,0 mln PLN w roku 2003. Wynika to głównie z konieczności częściowego ograniczenia

udzielanej pomocy po akcesji w związku ze zgłoszeniem nowych programów oraz

oczekiwaniem na ich akceptację przez KE. Nadal organami udzielającymi największej

pomocy na ten cel są fundusze ochrony środowiska (Narodowy i wojewódzkie), których

łączne zaangażowanie ukształtowało się na poziomie 48,9 mln PLN, głównie w formie

dotacji i preferencyjnych pożyczek. Ochronę środowiska wspierają również jednostki

samorządu terytorialnego.

W 2005 roku udzielono pomocy o wartości 31,3 mln PLN. Pomocy tej udzieliły głównie

fundusze ochrony środowiska (Narodowy i wojewódzkie) w formie dotacji, preferencyjnych

kredytów i pożyczek oraz umorzenia pożyczek. Ochronę środowiska wspierały również

43

jednostki samorządu terytorialnego, dysponujące środkami gminnych funduszy ochrony

środowiska. Pomoc udzielana jest w ramach 8 programów pomocowych zaakceptowanych

przez Komisję Europejską.

W ramach pomocy horyzontalnej na ochronę środowiska w roku 2006 udzielono

55,5 mln PLN pomocy. Pomocy tej udzielają głównie fundusze ochrony środowiska

(Narodowy i wojewódzkie) w formie dotacji, preferencyjnych kredytów i pożyczek oraz

umorzenia pożyczek. Ochronę środowiska wspierają również jednostki samorządu

terytorialnego, dysponujące środkami gminnych funduszy środowiska. Pomoc udzielana była

w ramach programów pomocowych zaakceptowanych przez Komisję Europejską. Z pomocy

skorzystało 161 beneficjentów, a wartość współfinansowania ze środków UE wyniosła

108,9 mln PLN.

Rok 2007 charakteryzował się bardzo niską wartością udzielonej pomocy w stosunku do

poprzednich lat, gdyż udzielono jej w wysokości 8,1 mln PLN. Pomocy tej udzieliły głównie

wojewódzkie fundusze ochrony środowiska w formie preferencyjnych kredytów i pożyczek

oraz umorzenia pożyczek. Pomoc udzielana była w ramach programów pomocowych

zaakceptowanych przez Komisję Europejską. Z pomocy skorzystało 54 beneficjentów.

W ramach pomocy horyzontalnej w 2008 roku udzielono 896,6 mln PLN pomocy.

Najwyższą kwotę pomocy stanowiło zwolnienie z podatku akcyzowego od biopaliw

w ramach programu pomocowego nr N 580/2005 – Redukcja podatku akcyzowego od

biopaliw. Pomocy na ochronę środowiska udzieliły także wojewódzkie fundusze ochrony

środowiska i gospodarki wodnej oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki

Wodnej w formie preferencyjnych pożyczek oraz umorzenia pożyczek. Pomoc udzielona

była w ramach programów pomocowych.

W 2009 roku w ramach pomocy na ochronę środowiska udzielono 1 373,3 mln PLN.

Najwyższą kwotę pomocy stanowiło zwolnienie z podatku akcyzowego od biopaliw

udzielane przez organy celne w ramach programu pomocowego nr N 580/2005 – Redukcja

podatku akcyzowego od biopaliw oraz zastępującego go programu nr N 57/2008 – Pomoc

operacyjna w zakresie biopaliw. Pomoc na ochronę środowiska udzieliły podobnie jak rok

wcześniej wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz Narodowy

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w formie dotacji, preferencyjnych

pożyczek oraz umorzenia pożyczek.

W celu lepszego zobrazowania analizowanej sytuacji zaprezentowano tab. 10, która

prezentuje wartość pomocy publicznej przyznawanej przez poszczególne organy w latach

2004-2009.

44

Tabela 10. Wartość pomocy na ochronę środowiska wg organów udzielających pomocy publicznejw latach 2004-2009 (w mln PLN)

Główne organy udzielające pomocy

LataOrgany

celne

Narodowy

Fundusz

Ochrony

Środowiska

i Gospodarki

Wodnej

(NFOŚiGW)

wojewódzkie

fundusze

ochrony

środowiska

i gospodarki

wodnej

(WFOŚiGW)

Marszalkowie

województwWojewodowie

Prezydenci,

burmistrzowie

oraz wójtowie

gmin

Ogółem

2004 - 22,1 26,8 0,6 0,5 1,1 51,2

2005 - 14,8 15,1 - - 1,4 31,3

2006 - 41,5 10,6 - - 3,4 55,5

2007 - - 8,1 - - - 8,1

2008 854,7 1,6 40,3 - - - 896,6

2009 1194,2 170,3 8,8 - - - 1373,3

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów o udzielonej pomocy publicznej przedsiębiorcom w latach2004-2009, http://www.uokik.gov.pl/, str.28, [data wejścia: 16.02.20011]

Podmiotem udzielającym pomocy publicznej o największej wartości w zakresie ochrony

środowiska w Polsce jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Całkowita wartość środków finansowych przeznaczonych na ochronę środowiska w latach

2004 – 2009 osiągnęła wartość 249,3 mln PLN. Największą wartość pieniędzy

rozdysponowano w 2009 roku, bo wynosiła ona 170,3 mln PLN. Z analizy danych zawartych

w tab.10 można również zauważyć, że zarówno NFOŚiGW, jak i WFOŚIGW, w odróżnieniu

od pozostałych organów dotujących ochronę środowiska, cechują się corocznym

finansowaniem ochrony środowiska, czego nie można dostrzec w działalności innych

podmiotów. Zdecydowanie najmniejszą wartość środków finansowych w badanym okresie

na ochronę środowiska przeznaczyli prezydenci, burmistrzowie oraz wójtowie gmin. Kwota

ta stanowi jedynie niewielki odsetek całości pomocy przeznaczonej na ten cel. W 2006 roku

NFOŚIGW przeznaczył 41,5 mln PLN na ochronę środowiska, co stanowiło 74,8%

całkowitej wartości środków przeznaczonych na ten cel. Pozostałe środki wydatkowane

w tym roku na finansowanie ochrony środowiska pochodziły z wojewódzkich funduszy

ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które przeznaczyły 10,6 mln PLN oraz ze środków

samorządowych – 3,4 mln PLN. Procentową wartość środków przeznaczonych

w 2006 roku na ochronę środowiska przedstawia rys. 8.

45

19%

75%

6%

WFOŚiGW

NFOŚiGW

ŚRODKI SA MORZĄ DOWE

Rysunek 8. Udział środków finansowych przeznaczonych na ochronę środowiska z Narodowego Funduszu

Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na tle innych instytucji

udzielających pomocy w 2006 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów o udzielonej pomocy publicznej przedsiębiorcom w latach2004-2009, http://www.uokik.gov.pl/, str.2 , [data wejścia: 16.02.20011]

Formy, w których NFOŚiGW udziela pomocy publicznej na cele związane z ochroną

środowiska można podzielić na następujące grupy: finansowanie pożyczkowe, finansowanie

bezzwrotne (dotacje), finansowanie kapitałowe54. Podział ten został dokonany zgodnie

ustawą prawo ochrony środowiska55.

Finansowanie pożyczkowe obejmuje: pożyczki udzielane przez Narodowy Fundusz,

kredyty preferencyjne udzielane przez banki ze środków Narodowego Funduszu oraz linie

kredytowe ze środków Narodowego Funduszu, obsługiwane przez banki. Finansowanie

bezzwrotne obejmuje takie formy jak: dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty

do oprocentowania kredytów bankowych, umorzenia pożyczek i kredytów, nagrody

w konkursach organizowanych na rzecz ochrony środowiska, koszty obsługi programów

zagranicznych. Finansowanie kapitałowe obejmuje zakup lub obejmowanie akcji i udziałów

w spółkach działających na rzecz ochrony środowiska.

W latach 1989-2009 NFOŚiGW zawarł ponad 15 tysięcy umów przeznaczając na

finansowanie inwestycji ekologicznych ponad 24 mld zł56. Koszt przedsięwzięć

dofinansowanych środkami pochodzącymi z funduszu przekraczał 86 mld zł. Wymiernym

54Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2007 rokuprzyjętego przez Radę Nadzorczą Uchwałą nr 52/08 w dniu 3 kwietnia 2008r., www.nfosigw.gov.pl[data wejścia 08.10.2010]55Ustawa z dnia z dnia 4 marca 2005 r. o zmianie ustawy - prawo energetyczne oraz ustawy - prawo ochronyśrodowiska, Dz. U. Nr 62 poz. 552,56 www.ekorozwoj.pol.lublin.pl

46

efektem ekologicznym tych działań jest poprawa stanu środowiska w Polsce, na przykład

ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza, mniejszy pobór energii, podniesienie

świadomości ekologicznej czy wzrost zainteresowania odnawialnymi źródłami energii.

Finansowanie ochrony środowiska przez Narodowy Fundusz w mld zł w latach 2007 – 2009

przedstawia rys. 9.

3

4,5

5,5

0

1

2

3

4

5

6

2007 2008 2009

Rysunek 9. Finansowanie ochrony środowiska przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej w mld zł w latach 2007 – 2009

Źródło: www. nfosigw.gov.pl, [data wejścia: 27 .11. 2010]

Analizując rys. 9 można stwierdzić, że z roku na rok, począwszy od 2007 roku wzrasta

ilość środków finansowych przeznaczanych na finansowanie ochrony środowiska. Niestety

nie można zbadać również dynamiki badanego zjawiska w latach 2004 – 2006, ponieważ

sprawozdania NFOŚIGW nie obejmowały jeszcze tego zagadnienia. W 2007r. wartość

sięgała zaledwie 3 mld zł, co w 2009 r. powiększyło się już prawie dwukrotnie osiągając

wartość 5,5 mld zł. Można też zauważyć znaczący wzrost wartości wypłacanej przez

Fundusz w roku 2008, która osiągnęła pułap 4,5 mld zł, co stanowiło wzrost 150%

w stosunku do roku 2007. W 2009 roku tendencja wzrostowa nieco osłabła i wystąpił wzrost

o 122,2% w stosunku do 2008 roku. Mimo coraz mniejszej dynamiki wzrostu

w poszczególnych latach tendencja wzrostowa nie ulega zmianie co potwierdzają

przewidywania tych wielkości na kolejne lata.

Bankiem, który otrzymuje największą wartość dotacji w ramach finansowania

pożyczkowego z przeznaczeniem na ochronę środowiska jest Bank Ochrony Środowiska

47

(BOŚ). Bank Ochrony Środowiska57 istnieje od 1992r., jako stabilna i bezpieczna instytucja,

której większościowym udziałowcem jest Państwo. Powstał, aby łączyć ofertę bankową dla

każdego klienta ze wsparciem dla projektów służących środowisku. Wspiera ochronę

środowiska oferując preferencyjne, bardzo nisko oprocentowane kredyty na przedsięwzięcia

związane z ochroną środowiska i zarazem wspierające rozwój biznesu.

Wartość kredytów proekologicznych udzielonych przez BOŚ S.A. w latach 1991 – 2009

na ochronę powietrza, w ramach której można odnaleźć środki przeznaczone na wzrost

produkcji OŹE przedstawia tab. 11.

Tabela 11. Wartość oraz źródła finansowania kredytów udzielonych przez BOŚ S.A. na ochronę środowiskaw latach 19991-2009.

Ochrona powietrzaRodzaj kredytu

Liczba (szt.) Wartość (mln zł)

Ze środków NFOŚIGW 456 966,17

Z dopłatami NFOŚIGW 363 970,49

Linie kredytowe NFOŚIGW 8611 1019,36

Ze środków WFOŚIGW 3425 203,53

Z dopłatami WFOŚIGW i GFOŚIGW 5923 633,90

Kredyty wspólne z NFOŚIGW i GFOŚIGW 32 5918,85

Komercyjne proekologiczne 3421 9557,53

Razem 22231 19269,83

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu ekologicznego 2009, tamże str.21

W oparciu o dane zawarte w tabeli 11 można stwierdzić, iż najwięcej kredytów zostało

zaciągniętych z linii kredytowej NFOŚIGW, co jednak nie przekłada się również na

największą wartość środków przeznaczonych na finansowanie ochrony powietrza.

Największą bowiem ilość środków finansowych została zrealizowana w postaci

komercyjnych kredytów proekologicznych.

Począwszy od 1991 roku kredyty na inwestycje związane z odnawialnymi źródłami

energii nabierały coraz większego znaczenia z strukturze kredytowej BOŚ S.A. Z roku na rok

wzrastała ilość przyznawanych kredytów preferencyjnych, co bezpośrednio wiązało się m.in.

ze wzrostem opłacalności OŹE w Polsce. W ostatnim dwudziestoleciu można zauważyć, że

najwięcej kredytów udzielono na kolektory słoneczne – 1385 szt. na całkowitą wartość

40 439 tys. zł. W następnej kolejności znalazły się pompy ciepła – 703 szt. na łączną wartość

kredytów wysokości 42763 tys. zł oraz kotły opalane biomasą – 657 szt. na wartość

57 www.bosbank.pl, [data wejścia 3.04.2011]

48

118 966 tys. zł. Największą wartość kredytów udzielono na elektrownie wiatrowe, bo aż na

571891 tys. zł. W strukturze kredytowej BOŚ S.A. można również dostrzec wydatki na

kolektory słoneczne – 40 439 tys. zł., małe elektrownie wodne – 30 545 tys. zł, biogaz

11 563 tys. zł, czy produkcje biopaliw – 9764 tys. zł. Najmniejszym znaczeniem cieszyły się

inwestycje związane z fotowoltaiką. Całkowitą wartość kredytów preferencyjnych

udzielonych przez BOŚ S.A. w latach 1991 – 2009 przedstawia rys. 10.

42763

118 966

40 439

30 545

571 891

11 563

9 764

7 005 18 pompy ciepłakotły opalane biomasąkolektory słonecznemałe elektrownie wodneelektrownie wiatrowebiogazprodukcja biopaliwgeotermiafotowoltaika

Rysunek 10. Kredyty udzielone przez BOŚ S.A. na inwestycje związane z odnawialnymi

źródłami energii w latach 1991 – 2009 w tys. zł

Źródło: Raport ekologiczny 2010, BOŚ, Warszawa 2009, str.11

Dokonując bardziej dokładnej analizy ilości kredytów przyznawanych na poszczególne

źródła odnawialnej energii można zauważyć taką samą tendencję, jaką zaobserwowano

w latach 1991 – 2009, w krótszym okresie czasu jakim są lata 2004 – 2009. Ilość kredytów

udzielonych przez BOŚ S.A. na poszczególne rodzaje odnawialnych źródeł energii

przedstawia rys. 11. W 2004 roku ilość kredytów przyznawanych na poszczególne rodzaje

OŹE waha się w granicach 0 – 400 szt. Tendencja ta zostaje przełamana w 2005 roku, gdzie

w istotny sposób wzrosła ilość kredytów przeznaczonych na kolektory słoneczne. Wzrost ten

jest najsilniejszy w porównaniu z innymi odnawialnymi źródłami energii i w 2009 roku

osiąga wartość 1400 szt. Liczba kredytów przeznaczonych na kolektory słoneczne

w badanym okresie wzrosła 700 – krotnie. W 2007 roku po początkowym małym

zainteresowaniu kredytami przeznaczonymi na finansowanie pomp ciepła i biomasy

widoczny jest wzrost ilości zaciągniętych kredytów i ta tendencja utrzymuje się aż do 2009r.

W tym samym roku zauważalny jest znaczący wzrost ilości kredytów przeznaczonych na

49

odnawialne źródła energii. Spośród 2,7 tys. kredytów udzielonych na zadania

proekologiczne, ponad 700 skierowanych było właśnie na realizację OŹE. Były to głównie

instalacje kolektorów słonecznych i pomp ciepła oraz kotłów na biomasę. Szczególne tempo

jest możliwe do zaobserwowania w zakresie upowszechniania się techniki słonecznej dla

pozyskiwania energii, wykorzystywanej na potrzeby gospodarstw domowych (głównie dla

celów podgrzewania wody użytkowej). Rok 2009 przyniósł ogromną dynamikę w tym

zakresie, zwiększając ilość kredytów udzielonych przez BOŚ na kolektory słoneczne o 45%

w stosunku do roku 2008.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

2004 2005 2006 2007 2008 2009 [ la ta ]

[ szt.]

elektrownie wiatrowemałe elektrownie wodne (MEW )kolektory s łonecznepompy ciepłabiomasa

Rysunek 11. Kredyty na odnawialne źródła energii oferowane przez Bank Ochrony Środowiska

w latach 2004 – 2009

Źródło: opracowanie własne na podstawie Instrumenty finansowe Banku Ochrony Środowiska i ocenaich efektywności, „Efektywność systemów wsparcia wytwarzania ciepła i chłodu

w odnawialnych źródłach energii w Polsce i innych krajach”, BOŚ S.A, Warszawa 2010, str. 10

W latach 2004 – 2009 można zaobserwować zbliżoną do liniowej tendencję wzrostową

wartości udzielanych kredytów z Banku Ochrony Środowiska z przeznaczeniem na

odnawialne źródła energii. Załamanie, które wystąpiło w 2007 roku było odwrotnie

proporcjonalne do ilości przyznanych w tym roku kredytów. Na rys. 11 widać, że w 2007

roku w istotny sposób wzrasta dynamika ilości przyznanych kredytów i ta tendencja

utrzymuje się w następnych latach, natomiast wartość kredytów przyznawanych po 2007

50

roku stabilizuje się, osiągając wartość 730000 tys. zł. Wartość kredytów w latach

2004 – 2009 przestawia rys. 12.

20000

120000

220000

320000

420000

520000

620000

720000

820000

920000

2004 2005 2006 2007 2008 2009

lata

war

tość

kre

dytó

w u

dzie

lony

ch p

rzez

BO

Ś S

.A.

wartość [ tys. zł ]

Rysunek 12. Wartość kredytów na odnawialne źródła energii oferowane przez Bank Ochrony Środowiska

w latach 2004 – 2009 w tys. zł

Źródło: opracowanie własne na podstawie Instrumenty finansowe Banku Ochrony Środowiska i ocena ichefektywności, „Efektywność systemów wsparcia wytwarzania ciepła i chłodu

w odnawialnych źródłach energii w Polsce i innych krajach”, BOŚ S.A, Warszawa 2010, str. 9

W wyniku działalność kredytowej BOŚ S.A. uzyskano liczne efekty ekologiczne.

Korzyścią jaka powstała w wyniku zakończonych zadań kredytowych w latach 2004 – 2009

była m.in. produkcja energii odnawialnej w OŹE w wysokości 311 224 MW/rok. W samym

roku 2008 aż 105834 MWh/rok. Kształtowanie się tego zjawiska obrazuje tab. 12.

Tabela 12. Efekty ekologiczne działalności kredytowej BOŚ S.A. w latach 2003-2009

Okres Produkcja energii z OŹE (MWh/rok)

2003 6805

2004 16590

2005 7905

2006 181717

2007 80136

2008 105834

2009 10529

Razem 451101

Źródło: opracowanie własne na podstawie Roczników Statystycznych z lat 2004-2010, Główny UrządStatystyczny, Warszawa 2010

51

W ramach produktów kredytowych BOŚ S.A. stworzono „Kredyt z Dobrą Energią”.

Kredyt ten jest przeznaczony na finansowanie przedsięwzięć z zakresu wykorzystania

odnawialnych źródeł energii, z przeznaczeniem na finansowanie projektów polegających na

budowie:

biogazowni,

farm wiatrowych,

instalacji energetycznego wykorzystania biomasy,

małych elektrowni wodnych,

innych projektów z zakresu energetyki odnawialnej,

dodatkowo także na pokrycie zobowiązań podatkowych z tytułu podatku VAT

związanego z projektem oraz sfinansowanie zapotrzebowania na kapitał obrotowy

projektu.

Kredyt jest przeznaczony dla spółek komunalnych, dużych, średnich i małych

przedsiębiorstw, jednostek samorządu terytorialnego. Niewątpliwie stanowi on olbrzymią

szansę na inwestorów ponieważ umożliwia:

finansowanie aż do 90% kosztu netto inwestycji (w przypadku gdy jednym ze źródeł

finansowania są środki dotacji UE), a w pozostałych przypadkach do 80% kosztów

netto inwestycji,

długi okres kredytowania – do 15 lat,

karencja w spłacie kapitału – nawet do 18 miesięcy,

atrakcyjne oprocentowanie.

2.3.2. Analiza pomocy publicznej na odnawialne źródła energii w ramach programówpomocowych w latach 2004 – 2009

Istotne mechanizmy wspierające rozwój wykorzystania energetyki odnawialnej były

tworzone poprzez realizację Narodowego Planu Rozwoju 2004 – 2006, w ramach którego

angażowane były środki publiczne z puli funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności oraz

środków krajowych. Wprowadza on uproszczenia ułatwiające proces inwestycyjny, a także

ustala procedury związane z pozyskiwaniem pomocy publicznej poprzez rozporządzenie

Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania

pomocy publicznej na inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii 58. Kontynuacją

58Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielaniapomocy publicznej na inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii, Dz. U. Nr 98 poz. 996

52

tych działań jest realizacja kolejnego programu — Narodowego Planu Rozwoju na lata

2007 – 2013.

Program na lata 2007 – 2013 jest przeznaczony dla wybranych krajów członkowskich UE

w których skład wchodzi m.in. Polska. Głównymi celami programu jest modernizacja sieci

dystrybucji ciepła, pomoc na modernizację i wymianę sieci dystrybucji energii elektrycznej.

Całkowity maksymalny budżet przeznaczony modernizację dystrybucji ciepła wynosi

595,5 mln PLN (ok. 130 mln EUR). Środki finansowe przeznaczone na budowę

i modernizację sieci elektroenergetycznych umożliwiających przyłączenie i przesył energii ze

źródeł odnawialnych w Polsce wynoszą maksymalnie 201,8 mln PLN (ok. 44 mln EUR).

Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007 - 2013 przewiduje finansowanie inwestycji

krajowych w postaci programów operacyjnych. Jednym z najważniejszych jest Program

Infrastruktura i Środowisko. Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych

w realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POiS) na lata 2007 – 2013

wynosi 37,6 mld euro, z czego wkład unijny sięga 27,9 mld euro (z czego 22 176 353 774

euro pochodzi z Funduszu Spójności i 5 737 330 000 euro z Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego), zaś wkład krajowy – 9,7 mld euro.

Podział środków z UE dostępnych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura

i Środowisko pomiędzy poszczególne sektory przedstawia się następująco:

środowisko – 4,7 mld euro,

transport – 19,5 mld euro,

energetyka – 1,7 mld euro,

kultura – 0,6 mld euro,

zdrowie – 0,3 mld euro,

szkolnictwo wyższe – 0,6 mld euro,

Pomoc techniczna – 0,6 mld euro.

Pod względem udziału w środkach pochodzących z funduszy unijnych przeznaczonych

na realizację programu, sektor energetyki zajmuje trzecie miejsce z kwotą 1 722 317 701

euro, która stanowi 6% wartości całego programu co widać na przedstawionym poniżej

rysunku 13.

Procentowy udział środków PO IŚ dostępnych dla poszczególnych sektorów przedstawia

rys.13.

53

70%

1%

2%

6%

2%

17%

2%transportśrodowiskokulturaszkolnictwo wyższezdrowieenergetykapomoc techniczna

Rysunek 13. Udział środków finansowych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

przeznaczonych dla poszczególnych sektorów (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie Podział środków w ramach Programu Operacyjnego Infrastrukturai środowisko, www.funduszestrukturalne.gov.pl [data wejścia 10.11.2010]

W ramach tego programu dofinansowane mogą być inwestycje w zakresie budowy

jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystujących energię wiatru, wody

w małych elektrowniach wodnych do 10 MW, biogazu i biomasy lub ciepła przy użyciu

energii geotermalnej lub słonecznej. W działaniu tym przedsiębiorstwa starać się mogą także

o wsparcie inwestycji w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych w kogeneracji

oraz w układach niespełniających kryterium wysokosprawnej kogeneracji. Wyklucza się

natomiast możliwość dofinansowania technologii współspalania paliw kopalnych i biomasy

lub biogazu, a także budowy lub przebudowy obiektów energetycznych spalających odpady

komunalne.

Zgodnie z mapą pomocy regionalnej intensywność wsparcia zależy od lokalizacji

inwestycji i wielkości przedsiębiorstwa (od 30 do 65% wydatków kwalifikujących się do

objęcia wsparciem). Jednocześnie maksymalna kwota wsparcia nie może przekroczyć

40 mln zł. Określono ponadto minimalne wartości dla projektów, które mogą otrzymać

dofinansowanie w ramach działania. I tak, dla inwestycji w zakresie wytwarzania energii

elektrycznej z biomasy lub biogazu oraz w ramach budowy lub rozbudowy małych

elektrowni wodnych min. wartość to 10 mln zł, a dla pozostałych typów projektów 20 mln zł.

Istotnym działem wspierającym OŹE jest również budowa oraz modernizacja sieci

umożliwiających przyłączenie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł

odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Jest to możliwe w ramach

działania 9.6 – Sieci ułatwiające odbiór energii ze źródeł odnawialnych. Równie ważnym

54

priorytetem wspierającym OŹE jest działanie 9.5 – Wytwarzanie biopaliw ze źródeł

odnawialnych i 10.3 Rozwój przemysłu dla odnawialnych źródeł energii. W przypadku

działania 9.5 wspierane będą projekty budowy zakładów lub instalacji do produkcji

biokomponentów i biopaliw stanowiących samoistne paliwa, a ramach działania

10.3 możliwa będzie budowa nowoczesnych linii technologicznych wytwarzających

urządzenia wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł

odnawialnych oraz biokomponentów i biopaliw.

Wsparcie odnawialnych źródeł energii w ramach Programu operacyjnego Infrastruktura

i Środowisko na lata 2007-2013 jest możliwe w ramach działań takich jak te zaprezentowane

w tab.13.

Tabela 13. Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko z podziałem na działania skierowanena wsparcie odnawialnych źródeł energii w latach 2007-2013

Działanie

Instytucja

przyjmująca

wnioski

Budżet

działaniaKwota wsparcia Poziom dofinansowania

Wartość

projektu

4.5

Wsparcie

przedsiębiorstw

w zakresie

ochrony

powietrza

Narodowy

Fundusz

Ochrony

środowiska I

gospodarki

Wodnej

861,32

mln zł

Maksymalna wartość

dofinansowania

wynosi 20 mln zł

Maksymalny poziom

kwalifikowanych na

poziomie projektu wynosi

30% dofinansowania w

wydatkach kwa

-

9.1

Wysokosprawne

wytwarzanie

energii

Narodowy

Fundusz

Ochrony

środowiska I

gospodarki

Wodnej

1,43 mld

zł

Maksymalna kwota

wsparcia wynosi 30

mln zł

Zgodny z maksymalnym

dopuszczalnym pułapem

pomocy publicznej

określanym w programie

pomocowym

Minimalna

wartość

projektu to 10

mln zł

9.4

Wytwarzanie

energii ze źródeł

odnawialnych

Ministerstwo

Gospodarki,

Departament

Funduszy

Europejskich

7,05 mld

zł

Maksymalna kwota

wsparcia wynosi 40

mln zł,

Zgodny z maksymalnym

dopuszczalnym pułapem

pomocy publicznej

określanym w programie

pomocowym

Minimalna

wartość

projektu to 20

mln zł dla

inwestycji

zakresie

wytwarzania

energii

elektrycznej z

biomasy lub

biogazu oraz w

zakresie

budowy lub

55

rozbudowy

małych

elektrowni

wodnych - 10

mln zł

9.5.

Wytwarzanie

biopaliw ze

źródeł

odnawialnych

Ministerstwo

Gospodarki,

Departament

Funduszy

Europejskich

939,88

mln zł

Maksymalna kwota

wsparcia wynosi 30

mln zł

Zgodny z maksymalnym

dopuszczalnym pułapem

pomocy publicznej

określanym w programie

pomocowym

Minimalna

wartość

projektu

wynosi 20 mln

zł

9.6

Sieci ułatwiające

odbiór energii ze

źródeł

odnawialnych

Ministerstwo

Gospodarki,

Departament

Funduszy

Europejskich

176,8 mln

zł

Minimalna/Maksymaln

a kwota wsparcia nie

została ustalona

Maksymalny poziom

dofinansowania w

wydatkach

kwalifikowanych na

poziomie projektu wynosi

85%

Minimalna

wartość

projektu

wynosi 320

mln zł

10.6

Rozwój

przemysłu dla

odnawialnych

źródeł energii

Ministerstwo

Gospodarki,

Departament

Funduszy

Europejskich

438,4 mln

zł

Maksymalna kwota

wsparcia wynosi 30

mln zł

Zgodny z maksymalnym

dopuszczalnym pułapem

pomocy publicznej

określanym w programie

pomocowym

Minimalna

wartość

projektu

wynosi 20 mln

zł

Źródło: opracowanie własne na podstawie Fundusze Europejskie na odnawialne źródła energii,www.mrr.gov.pl, www.funduszeeuropejskie.gov.pl [data wejścia 25.11.2010]

W ramach programu Infrastruktura i Środowisko dofinansowane zostały również takie

działania jak:

Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna –

1 403,0 mln euro (w tym 748,0 mln euro z FS),

Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii – 1 693,2 mln euro

(w tym 974,3 mln euro z EFRR).

Jednym z głównych źródeł finansowania programów pomocowych na ochronę środowiska

przewidzianych w Narodowym Planie Rozwoju jest Europejski Fundusz Spójności. Według

ustaleń szczytu UE w Kopenhadze w 2002r. na zobowiązania UE z Funduszu Spójności

przewidziano w latach 2004 – 200659 3733,3 mln euro (w cenach z 1999r.), z czego w roku

2004 – 1277,6 mln euro, w 2005-1129,5 mln euro, a w 2006-1403,8 mln euro, przy

jednoczesnym współfinansowaniu krajowym wysokości 1129,5 mln euro. Na zobowiązania

w obszarze ochrony środowiska przewidziano 1866,6 mln euro. Wśród priorytetów

w obszarze ochrony środowiska wyróżnić można poprawę jakości środowiska, gdzie zostały

przewidziane rozmaite działania, a wśród nich podniesienie efektywności wykorzystania

59 B. Bartniczak, M. Ptak, Finanse ochrony środowiska. Wybrane problemy, wyd. cyt., str. 87

56

energii i jej oszczędzanie, szersze stosowanie alternatywnych źródeł energii, a także działania

mające na celu redukcję uciążliwości transportu.

Zainteresowanie polskich przedsiębiorców pieniędzmi z Unii Europejskiej na inwestycję

w produkcję z odnawialnych źródeł energii jest rekordowo wysokie. Wszelkie dane

dotyczące konkursów rozpisanych na lata 2007 – 2013 w resorcie gospodarki zakończyło się

przyjmowaniem wniosków o dotacje z budżetu Unii Europejskiej w ramach w/w konkursu.

Resort gospodarki przeznaczył na niego niecałe 200 mln zł. O pieniądze walczy 160

przedsiębiorców, którzy złożyli wnioski na olbrzymią kwotę 3,2 mld zł. Zdaniem eksperta

z zespołu dotacji inwestycji Ernst & Young jest to 16 razy więcej niż wynosi budżet

konkursu.

W Polsce począwszy od 2007r. działa również 16 Regionalnych Programów

Operacyjnych. Programy te są w całości finansowana z Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego i zostały przygotowane w odpowiedzi na potrzeby lokalne i dostosowane do

specyfiki poszczególnych województw. Projekty, które nie otrzymały pomocy z krajowego

programu operacyjnego mają szanse otrzymać ją na poziomie regionalnym.

Na realizację programów regionalnych w latach 2007 – 2013 przeznaczono ponad

16,5 mld euro60, dzieląc je na wszystkie województwa według kryterium opartego na liczbie

ludności (80% środków), liczbie mieszkańców w województwach, w których średni poziom

PKB w latach 2003 – 2005 był niższy o 80% średniego PKB per capita kraju (10% środków),

natomiast kolejne 10% przeznaczono dla powiatów w których średnia stopa bezrobocia

w latach 2003 – 2005 przekroczyła 150% średniej krajowej. Aby zaprezentować zasadę

finansowania programów regionalnych został przedstawiony Program Operacyjny

Województwa Dolnośląskiego. Plan finansowy RPO Województwa Dolnośląskiego na lata

2007 – 2013 wyodrębnia kwotę całkowitej alokacji finansowej EFRR oraz odpowiedni wkład

krajowy wydatkowany na energetykę. Dane te przedstawia tab. 14.

Tabela 14. Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013z uwzględnieniem finansowania na energetykę (w PLN)

Indykatywny podział wkładu

krajowegoPriorytety

Wkład

wspólnotowy

Wkład

krajowy Krajowe środki

publiczne

Krajowe środki

prywatne

Finansowanie

ogółem

Energetyka 36,4 11,6 4,5 7,1 48,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego nalata 2007-2013, str. 138

60 Tamże, str. 116

57

Dokonując analizy przyznanych środków finansowych w latach 2007 – 20013

w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego na

energetykę można zauważyć, iż znacząca część środków finansowych stanowi wkład

wspólnotowy (36 394 347 PLN), co stanowi aż 75,8% całkowitej kwoty przeznaczonej na

energetykę, natomiast Polska w ramach tego priorytetu zrealizowała wkład wysokości

11 649 756 PLN. Istotnym jest również to, że w ramach wkładu krajowego tylko 38,8%

stanowiły środki publiczne, natomiast 61,20% środki pochodzące z prywatnych działalności.

Kolejnymi źródłami finansowania rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce są

Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Projekty, które mogą być finansowane

w ramach programów transgranicznych, umożliwiają tworzenie wzajemnych relacji „ponad

granicami” pomiędzy samorządami lokalnymi, instytucjami edukacyjnymi, organizacjami

pozarządowymi, a także instytucjami kulturalnymi. Pierwszym z takich programów jest

Program Polska- Słowacja61. Swoim zasięgiem geograficznym obejmuje w Polsce

3 podregiony graniczne (bielsko-bialski, nowosądecki i krośnieńsko-przemyski) oraz

4 powiaty ( pszczyński, oświęcimski, rzeszowski oraz powiat Rzeszów). W ramach tego

programu wyróżnić można priorytet – Rozwój infrastruktury transgranicznej, w ramach

którego znajduje się temat – Infrastruktura ochrony środowiska. W temacie tym zostały

zapisane takie obszary wsparcia jak m.in.: promowanie odnawialnych źródeł energii czy

wykorzystywanie istniejącego potencjału wód geotermalnych na rzecz rozwoju regionalnego.

W ramach tego programu maksymalna wielkość dofinansowania dla polskich partnerów

wynosi 85%.

Kolejnym programem w ramach pomocy transgranicznej jest Program Współpracy

Transgranicznej Południowy Bałtyk 2007 – 2013. Program ten obejmuje swoim zasięgiem

5 krajów: Polskę, Szwecję, Danię, Litwę oraz Niemcy. W Polsce swoim zasięgiem obejmuje

takie podregiony jak podregion szczeciński, koszaliński, słupski, gdański, trójmiejski oraz

elbląski. W ramach Programu Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk wsparcie na

przedsięwzięcia w obszarze odnawialnych źródeł energii możliwe jest z działania

2 – Oszczędzanie energii i energia odnawialna w Priorytecie Atrakcyjność i wspólna

tożsamość. Wyróżnione są tu takie obszary wsparcia jak: wymiana wiedzy, przygotowanie

i realizacja wspólnych planów działania w zakresie OŹE i wzorców oszczędzania energii,

wspólne badania, testy i przygotowanie inwestycji pilotażowych na małą skalę czy

promowanie osiągnięć tego programu na forach wewnętrznych i zewnętrznych.

61 Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Rzeczypospolita Polska-Republika Słowacka 2007-2013

58

W programie można odnaleźć maksymalną wartość pomocy która została oszacowana na

85 % dla polskich partnerów.

Wartymi uwagi programami współpracy transgranicznej, które wspierają działania na

rzecz promocji odnawialnych źródeł energii są również: Program Polska-Brandenburgia62,

Program Polska – Meklemburgia Pomorze Przednie/Brandenburgia63, Program

Polska – Saksonia64, Program Polska – Czechy65, Program Polska – Litwa66.

Inwestycje związane z ochroną środowiska zostały również sfinansowane w Polsce

w latach 2004 – 2006 ze środków funduszy strukturalnych, za pomocą dwóch programów:

Sektorowego programu operacyjnego „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw” oraz

„Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego”. Działania związane

z ochroną powietrza realizowane były w przypadku sektorowego programu operacyjnego

wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw w ramach działania 2.4.3. W ramach tego

poddziałania wspierano projekty dotyczące modernizacji lub rozbudowy obiektów spalania

paliw i systemów ciepłowniczych, inwestycji w produkcję skojarzoną energii elektrycznej

i ciepła, konwersji spalania paliw na rozwiązania przyjazne środowisku czy wreszcie

przedsięwzięcia promujące wzrost wykorzystywania alternatywnych źródeł energii.

Celem Zintegrowanego programu operacyjnego było ograniczenie ilości zanieczyszczeń

przedostających się do powietrza, gleb czy wód, poprawa zarządzania środowiskiem,

poprawa stanu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego czy właśnie zwiększenie

wykorzystania energii z odnawialnych źródeł energii. Promowanie wykorzystywania

odnawialnych źródeł energii objawiało się w rozbudowie i modernizacji infrastruktury

służącej do produkcji i przesyłu energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii.

Na realizację tego celu przeznaczono 307,4 mln euro środków Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego z 1,7 mld euro przeznaczonych na wdrożenie całego programu67.

62Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska(województwo Lubuskie)-Branderburgia 2007-2013w ramach „Europejskiej Współpracy Transgranicznej”, zatwierdzony 25 marca 2008r.63Program Operacyjny Celu 3. „Europejska Współpraca Terytorialna-Współpraca Transgraniczna” KrajówMeklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia i Rzeczypospolitej Polskiej 2007-2013, zatwierdzony przezKE 28 marca 2008 r.64Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska-Saksonia 2007-2013, zatwierdzony przez KE5 sierpnia 2008r.65Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczypospolita Polska 2007-2013,1 października 2007 r.66Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska-Litwa 2007-201367 B. Bartniczak, M. Ptak, Finanse ochrony środowiska. Wybrane problemy, wyd. cyt., str. 100

59

2.3.3. Analiza innych środków pomocowych na odnawialne źródła energii

Istotnym źródłem pomocy finansowej jest również GEF68 (Globar Environment Facility,

Fundusz na Rzecz Globalnego Środowiska), który powstał w 1991 roku, jako mechanizm

finansowy zarządzany przez trzy agendy ONZ: Bank Światowy, UNEP (United Nations

Environment Programme) oraz UNDP (United Nations Development Programme). Celem

GEF jest osiągnięcie poprawy stanu środowiska naturalnego przez programy i projekty

przyczyniające się do rozwiązywania problemów o charakterze globalnym m.in. w dziedzinie

zapobiegania zamianom klimatycznym. Polska współpracowała z Funduszem praktycznie już

w fazie jego tworzenia, wykorzystując rozwinięte uprzednio partnerskie kontakty ze

wszystkimi trzema agendami GEF. W 1994 roku Polska wstąpiła w skład jednej z dwóch

instytucji GEF, obejmujące kraje będące w procesie transformacji. W skład tej grupy oprócz

Polski weszli również m.in.69: Albania, Rumunia, Chorwacja, Gruzja itd. W styczniu

2007 roku Polska poinformowała Sekretariat GEF o rezygnacji z dalszego korzystania

z funduszu uznając, że nadszedł czas na udostępnienie miejsca innym, bardziej

potrzebującym krajom. W ten sposób został zamknięty trzynastoletni okres działania GEFu

w Polsce.

W latach 2004 – 2007 zrealizowano w Polsce 107 projektów o łącznej wartości 3.090.826

USD . Kwoty udzielonych przez GEF dotacji przedstawia rys. 14.

737960

1020947 1017959

313960

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

2004 2005 2006 2007

Rysunek 14. Dotacje udzielone ze środków GEF w latach 2004 – 2007 (w USD)

Źródło: B. Ciszewska, W. Nowicki, M. Partyka, Polskie doświadczenia realizacji programu małych dotacjifunduszu na rzecz globalnego środowiska SGP/GEF 1994-2007,Wyd. Narodowa Fundacja Ochrony

Środowiska, Warszawa, 2009, str.19

68 www.undp.org.pl [data wejścia 16.10.2010]69Tamże [data wejścia 16.10.2010]

60

Z analizy danych w badanym okresie wynika, że największą wartość dotacji przyznano

w 2005 roku – 1020947 USD, realizując 32 projekty. Zdecydowanie najmniej projektów

zrealizowano w 2007, bo tylko 10, co bezpośrednio wiązało się również z niewielką,

w porównaniu do poprzednich lat, wartością dotacji sięgającą 313960 USD.

Zakres działań realizowanych w Polsce był ściśle podporządkowany założeniom strategii

operacyjnej Funduszu i mieścił się w ramach głównych obszarów tematycznych oraz

kierunków działań priorytetowych m.in. ochrony różnorodności biologicznej ochrony wód

międzynarodowych i problemu ubożenia warstwy ozonowej, jednak najważniejszym

z punktu widzenia tematu pracy jest przeciwdziałanie zamianom klimatu na który w Polsce

rozdysponowano pomoc wysokości 48,2 mln USD. W ramach tego programu można

wyróżnić takie priorytety, jak m.in. priorytet 5 usuwanie przeszkód w powiększaniu

efektywności energetycznej oraz oszczędnym użytkowaniu energii oraz 6 wspieranie

wykorzystania energii odnawialnej poprzez usuwanie przeszkód i obniżanie kosztów

wdrożeń. Program piąty i szósty mają na celu tworzenie podstaw dla rozwoju inwestycji

zawiązanych z energią odnawialną, zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym.

Najistotniejsze założenie programu oparte zostały na licznych doświadczeniach, które

wykazały, ze coraz częściej technologie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych

cechują się wyższą efektywnością ekonomiczną w porównaniu do technologii opartych na

paliwach kopalnych. Program zwraca uwagę na istniejące na rynku technologie

pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, których ekonomiczna efektywność oraz

korzyści związane z redukcją emisji gazów cieplarniach, w porównaniu do metod

tradycyjnych zostały uzasadnione zarówno w drodze badań naukowych, jak i praktycznych

doświadczeń w pełnej skali technicznej. W ramach działalności Funduszu GEF w Polsce

w latach 2004 – 2007 zostały zrealizowane takie projekty jak m.in.:

Sięgnij po słońce – program wykorzystania energii odnawialnej w społecznościach

wiejskich,

Odnawialne źródła energii w powiecie hajnowskim – inwentaryzacja, zastosowanie,

Zielona energia dla Ośrodka „Dom i Praca” (Budowa kotłowni ekologicznej dla

Ośrodka w Wilczej Górze, Gmina Lesznowola).70

Całkowita wartość dotacji przeznaczonych na realizacje wymienionych projektów sięgnęła

42477 USD, przy całkowitym koszcie inwestycji wynoszącym 105649 USD.

70 B. Ciszewska, W. Nowicki, M. Partyka, Polskie doświadczenia realizacji programu małych dotacji funduszuna rzecz globalnego środowiska SGP/GEF 1994-2007, Wyd. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska,Warszawa, 2009, str.123-157

61

Ze względu na wiele różnych form pomocy publicznej przyznawanej na ochronę

środowiska, a ściślej na odnawialne źródła energii, oprócz wyżej analizowanej pomocy

publicznej z Funduszu GEF, istnieje również pomoc w postaci dotacji

z Ekofunduszu. Geneza Ekofunduszu71 sięga roku 1991, kiedy to Klub Paryski, zrzeszający

państwa będące wierzycielami Polski, podjął decyzję o redukcji polskiego długu o 50%, pod

warunkiem spłaty pozostałej części do roku 2010. Rząd Polski zaproponował, aby dalsze

10% długu można było przeznaczyć na wsparcie najpilniejszych przedsięwzięć w ochronie

środowiska. Była to pierwsza w skali światowej inicjatywa zamiany części długu

gwarantowanego przez państwo na cele ekologiczne (tzw. ekokonwersja długu). Zgoda na tę

propozycję ze strony wszystkich 16 państw wierzycielskich oznaczała możliwość

przeznaczenia na ochronę środowiska w Polsce kwoty ponad 3 miliardów dolarów.

Stanowiłoby to bardzo istotne wsparcie finansowe dla podejmowanych w kraju wysiłków

w celu poprawy stanu środowiska, silnie zdegradowanego w wyniku wieloletnich zaniedbań

w poprzednim systemie politycznym i gospodarczym. Klub Paryski przychylił się do

propozycji Polski stwarzając generalną możliwość zastosowania mechanizmu konwersji

części długu (do 10%) na cele uzgodnione w umowach bilateralnych między Polską,

a poszczególnymi krajami wierzycielskimi. Już w czerwcu 1991 roku rząd Stanów

Zjednoczonych podjął decyzję o ekokonwersji 10% polskiego długu (około 370 mln USD).

Stworzyło to podstawę do powołania specjalnej instytucji do zarządzania środkami

finansowymi, pochodzącymi z tego źródła. W kwietniu 1992 roku Minister Finansów,

działając w imieniu Skarbu Państwa, powołał Ekofundusz, nadając mu statut niezależnej, nie

nastawionej na zysk fundacji. W dniu 19 sierpnia 1992 roku Sąd Rejonowy w Warszawie

wpisał Ekofundusz do rejestru fundacji, nadając mu tym samym osobowość prawną.

Prezesem Fundacji został mianowany Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych

i leśnictwa w rządzie J.K. Bieleckiego, prof. dr hab.inż. Maciej Nowicki. Pierwsza transza

pieniędzy wpłynęła na konto Fundacji w dniu 18 listopada 1992 roku. Jeszcze w 1992 roku

Ekofundusz udzielił dotacji pierwszym pięciu projektom na łączną kwotę 4, 25 mln PLN.

Rok 1993 był pierwszym pełnym rokiem funkcjonowania Fundacji Ekofundusz.

W 1993 roku decyzje o ekokonwersji części polskiego długu podjęły Francja i Szwajcaria. W

dniu 2 czerwca 1993 roku podpisana została umowa z Francją (konwersja 1% długu - około

280 mln FF), a w dniu 17 grudnia - umowa ze Szwajcarią (10% długu - 78 mln CHF).

W roku 1997 decyzję o ekokonwersji polskiego długu (4% - około 13 mln USD) podjął rząd

71www.ekofundusz.org.pl, [data wejścia 3. 04. 2011]

62

Szwecji, a rok później do krajów - donatorów dołączyły Włochy (konwersja 2% długu -

około 32 mln USD). W 2000 roku na ekokonwersję polskiego długu zdecydował się rząd

Norwegii przeznaczając na wsparcie projektów w dziedzinie ochrony środowiska w Polsce

10% długu - około 27 mln USD. Łącznie więc, w wyniku podpisanych z wymienionymi

sześcioma państwami umów o ekokonwersji długu, Polska otrzymała na przedsięwzięcia

w ochronie środowiska kwotę 571 mln USD. Środkami tymi zarządza Ekofundusz,

otrzymując je w rocznych ratach w latach 1992-2010.Wartość dotacji oraz ilość projektów,

które udało się zrealizować dzięki środkom z Ekofunduszu przedstawia tab.15.

Tabela 15. Dotacje z Ekofunduszu na ochronę powietrza i klimatu w latach 2004-2009

LataWyszczególnienie

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Wartość dotacji przeznaczona na ochronę powietrza i

klimatu (w tys. zł)49468 45609 88536 74403 63689 b.d

Liczba projektów realizowanych dzięki dotacjom z

Ekofunduszu (w szt.)77 92 92 79 104 b.d

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów o udzielonej pomocy publicznej przedsiębiorcom w latach2004-2009, http://www.uokik.gov.pl/, [data wejścia: 16.02.2011]

W 2004 roku Ekofundusz dofinansował instalację 59 kotłów opalanych biomasą o łącznej

mocy 66,9 MW, w 2005 roku już 62 kotły opalane słomą o łącznej mocy 4 MW i 16 kotłów

opalanych zrębkami drzewnymi o łącznej mocy 13,8 MW, natomiast w 2006 roku 11 kotłów

opalanych zrębkami drzewnymi o łącznej mocy 4,5 MW. Dzięki dotacjom zbudowano także

kolektory słoneczne. I tak, w 2004 roku zbudowano kolektory o łącznej powierzchni 3051

m2, w 2005- 3545 m2 , w 2006- 6470 m2, a w 2007- 4352 m2. Ponadto w 2005 roku złożono

plantację wierzby energetycznej o łącznej powierzchni 376,7 ha.

63

ROZDZIAŁ 3

RYNKOWE INSTRUMENTY FINANSOWE PROMOCJI ODNAWIALNYCH

ŹRÓDEŁ ENERGII

3.1. Istota praw do świadectw pochodzenia energii ze źródeł odnawialnych

Świadectwa pochodzenia (certyfikaty pochodzenia) energii ze źródeł odnawialnych

i wynikające z nich prawa majątkowe stanowią jeden z mechanizmów promowania produkcji

energii odnawialnej. Świadectwa pochodzenia energii z OŹE wprowadzone zostały do

polskiego systemu prawnego w drodze nowelizacji ustawy prawo energetyczne, dokonanej

ustawą z dnia 2 kwietnia 2004r.72, celem dostosowania przepisów krajowych do niektórych

przepisów Dyrektywy 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września

2001r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej

wytwarzanej ze źródeł odnawialnych73. Pierwsze świadectwa pochodzenia energii z OŹE

zostały wydane przez Prezesa Urzędu Regulacji i Energetyki (URE) w dniu 1 stycznia

2006 roku.

Świadectwo pochodzenia to dokument świadczący o pochodzeniu energii uzyskiwanej

z odnawialnych źródeł energii (OŹE), wydawany przez organ administracji państwowej

(lub inny upoważniony podmiot) zgodnie z kryteriami obiektywności, przejrzystości

i w sposób pozbawiony dyskryminacji, na wniosek zainteresowanego podmiotu74. Zgodnie

z prawem energetycznym świadectwo pochodzenia jest potwierdzeniem wytworzenia energii

elektrycznej w odnawialnym źródle energii i zawiera w szczególności:

1) nazwę i adres przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się wytwarzaniem energii

elektrycznej pochodzącej z odnawialnego źródła energii,

2) określenie lokalizacji, rodzaju i mocy odnawialnego źródła energii, w którym energia

elektryczna została wytworzona,

3) dane dotyczące ilości energii elektrycznej objętej świadectwem pochodzenia

i wytworzonej w określonym odnawialnym źródle energii,

4) określenie okresu, w którym energia elektryczna została wytworzona,

72Ustawa z dnia 2 kwietnia 2004r. o zmianie ustawy - prawo energetyczne oraz ustawy - prawo ochronyśrodowiska, Dz. U. Nr 91, poz. 875,73Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie wspieraniaprodukcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, Dz. Urz. UE.L52/50 z 27.09.2001 r.,74Analiza techniczna, prawna i ekonomiczna wprowadzenia zielonych certyfikatów jako mechanizmu wspieraniaodnawialnych źródeł energii zgodnie z wymogami Dyrektywy 2001/77/EC, Krajowa Agencja PoszanowaniaEnergii S.A. Warszawa 2004, str.5, http://www.mg.gov.pl/[data wejścia 30.10.2010]

64

5) wskazanie podmiotu, który będzie organizował obrót prawami majątkowymi

wynikającymi ze świadectw pochodzenia,

6) kwalifikację odnawianego źródła energii do źródła. 75

Zgodnie z art. 5 dyrektywy RES76 wymagalnym jest, aby każde państwo członkowskie

zapewniało, że produkcja odnawialnych źródeł energii była udokumentowana świadectwami

pochodzenia energii. W dyrektywie zastosowano zapis z którego wynika konieczność

wprowadzenia jasnych uregulowań prawnych. Wdrażanie w życie tych zapisów powinno

odbywać się w kilku etapach, z których najważniejszy to wprowadzenie ustawodawstwa,

wskazanie organu odpowiedzialnego za wydawanie świadectw pochodzenia oraz utworzenie

struktury organizacyjnej, której najważniejszymi elementami są właściwa dokumentacja

i rejestr świadectw.

Świadectwa pochodzenia były wydawane w badanym okresie i nadal są przez Prezesa

URE przedsiębiorstwom energetycznym zajmującym się wytwarzaniem energii elektrycznej

pochodzącej z OŹE i potwierdzają m.in. źródło pochodzenia energii elektrycznej

wytworzonej w danym okresie. Przyznawane są producentom ekologicznie czystej energii

w stosunku jeden certyfikat za każdą jednostkę energii elektrycznej wprowadzonej do sieci

(zazwyczaj 1 kWh).

Prezes URE wydaje cztery rodzaje świadectw pochodzenia:

1) świadectwa pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w OŹE,

2) świadectwa pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w kogeneracji

opalanej paliwami gazowymi lub o łącznej za instalowanej mocy elektrycznej do

1 MW,

3) świadectwa pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w kogeneracji

opalanej metanem lub gazem uzyskiwanym z przetwarzania biomasy,

4) świadectwa pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w pozostałych

jednostkach wysokosprawnej kogeneracji77.

Inną funkcją systemu certyfikatów pochodzenia obok tego, iż pokazują źródło

pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w danym okresie, jest umożliwienie

weryfikacji wypełnienia obowiązku zakupu wymagalnej ilości zielonej energii elektrycznej.

Był on spełniony, jeżeli udział energii elektrycznej pochodzącej z OŹE w łącznej ilości

75 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997, prawo energetyczne, tj. Dz. U. z 2006r., Nr 89, poz. 625 z póź. zm.76 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowaniastosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz2003/30/WE, Dz. Urz. UE L 140/16 z 9.06.2009r.,77 http://www.polpx.pl/fm/upload/Wszystko-o-RPM/FolderRPM.pdf, [data wejścia 7.12.2010]

65

energii elektrycznej sprzedanej odbiorcom krańcowym w danym roku wynosił nie mniej

niż7879: 3,1% w 2005r, 3,6% w 2006r., 4,8% w 2007r., 7,0% w 2008r., 8,7% w 2009r. Zapłata

za zieloną energię składa się z dwóch składników: należności za tzw. czarną energię – około

120 zł za 1 MWh, którą uzyskują wszyscy dostawcy oraz kwoty ze sprzedaży certyfikatu –

około 230 zł za 1 MWh80.

Świadectwa pochodzenia (ŚP) powinny odgrywać istotną rolę w ewidencji

i sprawozdawczości podmiotów, na które został nałożony obowiązek wyprodukowania lub

zakupu odpowiedniej ilości zielonej energii. Na ich podstawie następuje udowodnienie, że

wymagana część rocznej produkcji, czy sprzedaży to produkcja z OŹE. Przedsiębiorstwo

energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedające

tę energię odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej, ma wybór pomiędzy uzyskaniem takich świadectw i przedstawieniem ich do

umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki, albo uiszczeniem tzw. opłaty zastępczej

obliczonej zgodnie ze wzorem określonym w prawie energetycznym81:

Oz = Ozj (Eo – Ez)

gdzie:

Oz – opłata w danym roku,

Ozj – jednostkowa opłata zastępcza,

Eo – ilość energii wynikająca z obowiązkowego zakupu ŚP w danym roku,

78 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 19grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowego zakresuobowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej,zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązkupotwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii,Dz. U. Nr 261, poz. 218779Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresuobowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej,zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązkupotwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii,tj. Dz. U. Nr 156, poz. 969, z póź, zm.80 W. Gostomczyk., Ekonomiczne i prawne tworzenia rynku odnawialnych źródeł energii, Zeszyty naukowe-Instytut Ekonomii i zarządzania, Zakład Polityki Ekonomicznej i Regionalnej Politechniki Koszalińskiej,Warszawa 2007, str. 281Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 w sprawie szczegółowego obowiązkówuzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia zapłaty zastępczej, zakupu energiielektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz potwierdzenia danych dotyczącychilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii Dz. U. Nr 156, poz.969,

66

Jednostkowa opłata zastępcza podlega corocznej waloryzacji wskaźnikiem inflacji z roku

kalendarzowego poprzedzającego rok, dla którego oblicza się opłatę zastępczą82. Opłata ta

z roku na rok wzrastała. W 2007 r. wynosiła 242,40 zł/MW, w 2008 r. wzrosła o 6,06

zł/MWh, natomiast w 2009 r. osiągnęła już wartość 258, 89 zł/ MWh83.

Przewidziano również system kontroli wypełnienia obowiązku oraz odpowiedni system

kar za jego niespełnienie. Za niewypełnienie obowiązku zakupu energii z OŹE nakładane są

kary pieniężne, które zasilają konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej. Kara pieniężna nie mogła być niższa niż 130% nie uiszczonej opłaty

zastępczej. Ponadto Prezes URE może nałożyć na kierownika przedsiębiorstwa

energetycznego karę pieniężną w wysokości 300% jego miesięcznego wynagrodzenia84.

Wysokość kary oblicza się w następujący sposób (art.9a. ust.6 – prawo energetyczne):

Koz = Cc (Eoo – Ezo)gdzie:

Koz – minimalna wysokość kary pieniężnej, wyrażonej w zł,

Cc – średnia cena sprzedaży energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym

wyrażona w zł/MWh,

Eoo – ilość oferowanej do zakupu energii elektrycznej wytworzonej z OŹE, wyrażona

w MWh,

Eoz – ilość zakupionej energii elektrycznej wytworzonej z OŹE w danym roku, wyrażonej

w MW.

Certyfikaty pochodzenia są wydawane na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego

w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku. Wniosek musi zostać złożony za

pośrednictwem operatora systemu elektroenergetycznego, na którego obszarze działania

znajduje się odnawialne źródło energii określone we wniosku, w terminie 45 dni od dnia

zakończenia okresu wytworzenia danej ilości energii elektrycznej objętej tym wnioskiem.

Wniosek powinien zawierać:

1) nazwę i adres przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się wytwarzaniem

energii elektrycznej,

82M. Krawczyński, L. Wodziński, Formalno-prawne i ekonomiczne wspieranie rozwoju technologiiodnawialnych źródeł energii, Departament Przedsiębiorstw Energetycznych URE, Biuletyn Urzędu RegulacjiEnergetyki- nr 5/2006, str. 883 Informacja 5/2009 w sprawie zwaloryzowanej jednostkowej opłaty zastępczej, jaką należy zastosować w celuobliczania zastępczej opłaty zastępczej przy realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust 1 i 2 ustawy-prawo energetyczne za 2009 rok, www.ure.gov.pl [data wejścia 20.09.2010]84M. Kamieniecka, Zmiany w regulacjach podatkowych praw majątkowych ze świadectw pochodzenia „zielonejenergii”, Uniwersytet Marii Skłodowskiej Curie w Lublinie, Lublin 2010, str.3

67

2) określenie lokalizacji, rodzaju i mocy odnawialnego źródła energii,

3) dane dotyczące ilości energii elektrycznej wytworzonej,

4) określenie okresu, w którym energia elektryczna została wytworzona.

Certyfikaty pochodzenia wydawane są zgodnie z odczytem licznika, mierzącego dostawy

zielonej energii do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej. Każdy z nich może być

zidentyfikowany. Każdy certyfikat może posiadać unikalny kod pozwalający, na przykład

dowiedzieć się jaki to typ technologii czy data produkcji.

Do wydawania świadectw pochodzenia stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu

postępowania administracyjnego o wydawaniu zaświadczeń. Artykuł 5a tego kodeksu

stanowi, że Prezes Urzędu Regulacji Energetyki może odmówić wydania świadectwa

pochodzenia, jeżeli wniosek, został przedłożony operatorowi systemu elektroenergetycznego

po upływie terminu 45 dni85. Odmowa wydania świadectwa pochodzenia następuje w drodze

postanowienia, na które można wnieść zażalenie. W latach 2006 – 2009 najczęstszymi

przyczynami odmowy było niedotrzymywanie przez wnioskodawców terminów przedłożenia

operatorowi systemu elektroenergetycznego wniosków o wydanie świadectw, a także

występowanie z wnioskiem o świadectwa przed uzyskaniem koncesji lub przed dokonaniem

zmiany w koncesji już udzielonej.

Prawa majątkowe wynikające ze świadectwa pochodzenia są zbywalne i stanowią towar

giełdowy, o którym mowa w art. 2 pkt. 2 lit. d ustawy z dnia 26 października 2000 roku

o giełdach towarowych86. Prawa majątkowe mają status instrumentów finansowych nie

będących papierami wartościowymi. Są instrumentem bezterminowym, wygasającym

(w całości lub części) wraz z umorzeniem świadectw pochodzenia. Prawa majątkowe

obejmują energię elektryczną oraz korzyści ekologiczne wynikające z wyprodukowania

energii z odnawialnych źródeł energii. Prawa takie powstają z chwilą zapisania świadectwa

pochodzenia po raz pierwszy na koncie ewidencyjnym w rejestrze świadectw pochodzenia

prowadzonym przez podmiot prowadzący towarową giełdę i przysługują osobie bądź

podmiotowi, będącemu posiadaczem tego konta. Towarowa Giełda Energii poza

prowadzeniem rejestru świadectw pochodzenia może również dokonywać obrotu

świadectwami w systemie pozagiełdowym. Prezentację idei stosowania certyfikatów

pochodzenia przedstawia rys. 15.

85 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997r, prawo energetyczne, tj. Dz. U. z 2006r, Nr 89, poz. 625 z póź. zm.86 Ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych Dz. U. Nr 103, poz. 1099 z póź. zm.

68

Rysunek 15. Idea stosowania certyfikatów pochodzenia energii z odnawialnych źródeł energii

Źródło: Michalski D., Mechanizmy wsparcia energetyki odnawialnej w Unii Europejskiej,„Wspólnoty Europejskie”, Nr 12 (181)/ 2006, str.62

Wielkie elektrownie wiatrowe oraz wodne z pewnością produkowałyby energię nawet

wówczas, gdy nie istniałyby dodatkowe systemy wsparcia ich działalności. Jednak większość

producentów, szczególnie tych małych, nie jest w stanie konkurować na rynku, gdyż ich

koszty produkcji są znacznie wyższe niż rynkowa cena energii pochodzącej ze źródeł

konwencjonalnych. Opłacalność produkcji i będąca jej wynikiem podaż energii jest zatem

uzależniona od cen certyfikatów. Zakup konkretnej liczby certyfikatów, który odpowiada

dostawom lub konsumpcji energii elektrycznej zapewnia popyt na produkcję energii z OŹE.

Konkurencja pomiędzy producentami przyczynia się do obniżenia cen certyfikatów,

natomiast wzrost podaży certyfikatów prowadzi do rozwoju rynku zielonej energii.

Wszystkie działania powiązane ze świadectwami pochodzenia energii mają prowadzić do

wzrostu konkurencyjności produkcji energii z odnawialnych źródeł energii nad

konwencjonalnymi źródłami.

Certyfikaty pochodzenia w znaczący sposób obniżają krańcowy koszt produkcji energii

przy stabilnym poziomie premii środowiskowej uzyskiwanej z każdej następnej jednostki

wyprodukowanej energii. Wyprodukowanie energii z OŹE powoduje oprócz licznych

korzyści dla środowiska, również wzrost ceny energii w porównaniu do ceny rynkowej

występującej na rynku dla energii ze źródeł konwencjonalnych. Stwarza to duże możliwości

pomnożenia kapitału posiadaczom certyfikatów.

PRZEDMIOT HANDLU MIEJSCE HANDLU

Energia elektryczna

Korzyściekologiczne

Rynek energiielektrycznej

Rynek certyfikatówpochodzenia

Produkcja energiiw odnawialnychźródłach energii

69

Rolę certyfikatów pochodzenia w gospodarowaniu przez producentów energią ze źródeł

odnawialnych przedstawia rys. 16.

LegendaPC- rynkowa cena certyfikatów pochodzenia energii odnawialnej (odzwierciedlenie premii środowiskowej)PM- rynkowa cena energii konwencjonalnejMCR- koszt krańcowy produkcji energii odnawialnej

Rysunek 16. Rola certyfikatów pochodzenia w gospodarowaniu przez producentów energią ze

źródeł odnawialnych

Źródło: Michalski D., Mechanizmy wsparcia energetyki odnawialnej w Unii Europejskiej, „WspólnotyEuropejskie”, Nr 12 (181)/2006, str.62

Opłacalność produkcji energii ze źródeł odnawialnych zależy przede wszystkim od

wzajemnych relacji cenowych surowców, świadectw pochodzenia oraz uprawnień do emisji

CO287

. Ważne jest aby został zapewniony ciągły monitoring rentowności wytwarzania energii

z OŹE, ponieważ to właśnie perspektywa osiągnięcia wyższej stopy zwrotu skutecznie

zmotywuje przedsiębiorców do inwestowania w przedsięwzięcia pozwalające na uzyskanie

zakładanego udziału energii odnawialnej w całkowitym wolumenie energii elektrycznej

zużywanej w Polsce.

Polska jako kraj członkowski Unii Europejskiej wprowadziła system świadectw

pochodzenia (zielonych certyfikatów) jako mechanizm wspierający rozwój odnawialnych

87 Z. Karwasz, Przychody ze sprzedaży świadectw pochodzenia energii odnawialnej oraz nadwyżek uprawnieńdo emisji CO2,” Ekonomia i Środowisko” nr 1/2007, str. 108

Cena

PC

Ilość

PM + PC

PM

MCR

70

źródeł energii. Jednak przyjęte przez Polsce rozwiązanie nie były w badanym okresie

powszechnie stosowane w innych krajach Unii. System zielonych certyfikatów podobny do

tego istniejącego w Polsce posiadają takie kraje jak np. Włochy, Belgia, Szwecja, Wielka

Brytania88, pozostałe natomiast stosowały tzw. system taryf gwarantowanych, czyli sztucznie

wyśrubowanych cen, jakie za zieloną energię otrzymuje jej producent. Nie sposób

jednoznacznie stwierdzić, który sposób jest lepszy. Oba systemy posiadają swoje mocne

i słabe strony, jednak ich cechą wspólną jest ponoszenie wysokich kosztów przez podatnika,

który musi dopłacać do korzystniejszej dla środowiska, ale znacznie droższej niż

konwencjonalna energetyki opartej na OŹE. Przykładem państwa w którym z powodzeniem

funkcjonował system taryf gwarantowanych są na przykład Niemcy i Austria89. Mechanizm

wsparcia energetyki odnawialnej bazował w Austrii na stałych taryfach od 78euro/MWh dla

siłowni wiatrowych do 165 euro/ MWh dla produkcji w oparciu o biomasą i 600 euro/ MWh

dla ogniw słonecznych90. Źródłem finansowania tych taryf były: stała oplata 45 euro/MWh

uiszczana przez dostawców energii elektrycznej i dodatek do taryfy przesyłowej opłacany

przez klientów.

3.2. Analiza procesu wydawania i umarzania świadectw pochodzenia energii ze źródełodnawialnych w latach 2006 – 2009

Zgodnie z art. 21 prawa energetycznego zadania z zakresu spraw regulacji gospodarki

paliwami i energią oraz promowania konkurencji na rynku energii realizuje Prezes Urzędu

Regulacji Energetyki (Prezes URE). Jest centralnym organem administracji rządowej

powoływanym na okres 5 lat przez Prezesa Rady Ministrów. Do jego obowiązków należy

m.in. wydawanie i umarzanie świadectw pochodzenia energii z OŹE. Istnieje kilka rodzajów

certyfikatów pochodzenia, które zostały omówione w podrozdziale 3.1, jednak dla potrzeb

pracy głównym zainteresowaniem zostały objęte wyłącznie świadectwa pochodzenia dla

energii elektrycznej wyprodukowanej w OŹE.

W latach 2004 – 2005 sprawozdania Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nie

obejmowały jeszcze danych dotyczących świadectw pochodzenia OŹE, ponieważ w kwietniu

2004 roku weszła w życie ustawa wprowadzająca świadectwa pochodzenia. Ilość świadectw

pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej w OŹE przedstawia tab.16.

88G. Borys, Gwarancje pochodzenia energii elektrycznej jako instrument europejskiej polityki energetycznej,(w): Wpływ idei zrównoważonego rozwoju na politykę państwa i regionów. Tom 1. Problemy ogólnopaństwowei sektorowe, pod. red. B. Poskrobki, Wyd. WSE w Białymstoku, Białystok 2009,89M. Szweykowska-Muradin, Polski system świadectw pochodzenia, „Czysta Energia”, grudzień 2005, str. 2-390D. Michalski, Rozwój energetyki odnawialnej w Unii Europejskiej, „Wspólnoty Europejskie” nr 1/2007, str.37

71

Tabela 16. Świadectwa pochodzenia wydane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w rozbiciu natechnologie wytwarzania w okresie od 1.01.2006 r. do 31.12.2009 r.

Rodzaj

OŹE

Okres wytwarzania

1.01.2006 − 31.12.2006

Okres wytwarzania

1.01.2007 − 31.12.2007

Okres wytwarzania

1.01.2008 − 31.12.2008

Okres wytwarzania

1.01.2009 − 31.12.2009

Ilość energii

(MWh)

Liczba

ŚP

Ilość energii

(MWh)

Liczba

ŚP

Ilość energii

(MWh)Liczba ŚP

Ilość energii

(MWh)

Liczba

ŚP

Elektro-

wnie na

biogaz

47951,095 5 491737,182 47 45207,310 104 241341,889 724

Elektro-

wnie na

biomasę

28035,804 65 122689,762 383 128468, 237 13 426817,199 75

Elektro-

wnie

wiatrowe

84560,305 120 356768,536 603 105421,157 246 836215,386 1716

Elektro-

wnie

wodne

254601,082 667 1926218,343 3475 258352,821 759 1985910,289 4355

Współ-

spalanie233193,142 31 1456763,377 144 786855,661 50 2889372,497 187

Łącznie 648341,428 888 4354177,200 4652 1324305,86 1172 6389657,260 7057

Źródło: Sprawozdania z działalności Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w latach 2006-2009, www.ure.gov.pl,[data wejścia 15.03.2011 r.]

W kolejnych latach widoczna jest duże zainteresowanie energią odnawialną. W 2006r.

Prezes URE wydał 888 świadectw pochodzenia na łączną wolumen 648341,428 MWh, a już

w 2009 r. aż prawie 8-krotnie więcej bo 7057 szt. na wolumen 6389657,260 MWh.

Analizując dane zebrane w tabeli może dostrzec, że z roku na rok zwiększa się ilość

wydawanych świadectw pochodzenia niezależnie od technologii wytwarzania. Największą

ogólną dynamiką zmian w badanym okresie charakteryzują się elektrownie wodne, gdyż

wolumen wydawanych świadectw pochodzenia wahał się od 667 szt. w 2006 r. do 4355 w

2009r. W 2006 roku najmniejszym zainteresowaniem cieszyły się świadectwa pochodzące

z produkcji energii w elektrowniach na biogaz, ale już w 2009 roku ilość wydanych

certyfikatów pochodzenia wzrosła 144-krotnie osiągając wolumen 724 szt. Udział świadectw

pochodzenia energii wydanych przez Prezesa URE w podziale na różne technologie

wytwarzania w latach 2006 – 2009 przedstawia rys. 17.

72

6% 4%

20%

67%

3%

elektrownie na biogaz

elektrownie na biomasę

elektrownie wiatrowe

elektrownie wodne

współspalanie

Rysunek 17. Udział świadectw pochodzenia energii wydanych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki

w podziale na różne technologie wytwarzania w latach 2006 – 2009

Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności Prezesa Urzędu Regulacji Energetykiw 2009, www.ure.gov.pl, [data wejścia 15.03.2011 r.]

Analizując rys. 17 można dostrzec, że w latach 2006 – 2009 największym

zainteresowaniem cieszyły się świadectwa pochodzenia energii z elektrowni wodnej.

W badanych latach wydano 9256 certyfikatów, co stanowiło 67,0% ogółu wydanych

świadectw pochodzenia. Na drugim miejscu z wynikiem 20,0% uplasowały się elektrownie

wiatrowe -2685 szt. Najmniejszą ilość wydanych przez Prezesa URE świadectw pochodzenia

odnotowano dla elektrowni na biogaz – 6,0%, elektrowni na biomasę – 4,0% i dla

współspalania – 3,0%.

Na wniosek m.in. przedsiębiorstwa energetycznego, któremu przysługuje prawo

majątkowe dotyczące świadectw pochodzenia, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki może to

świadectwo umorzyć w kolejności od najstarszego do najmłodszego. Z chwilą umorzenia

wygasają prawa majątkowe wynikające ze świadectwa pochodzenia. Liczbę umorzonych

świadectw pochodzenia w latach 2006 – 2009 przedstawia tab. 17.

Tabela 17. Wolumen energii elektrycznej oraz ilość umorzonych świadectw pochodzenia z odnawialnychźródeł energii

Lata Wolumen energii w MWh Liczba umorzonych świadectw pochodzenia

2006 1942851,023 2231

2007 1566430,639 2239

2008 3545647,637 4789

2009 1417564,678 1542

Źródło: Sprawozdanie z działalności Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w latach 2006-2009,www.ure.gov.pl, [data wejścia 15.03.2011 r.]

73

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki największą ilość świadectw pochodzenia umorzył

w 2008 r. – 4789 szt. Świadectwa reprezentowały 3545647,637 MWh energii, co było

rekordową wartością w badanym okresie. Najmniejszą wartość umorzonych świadectw

pochodzenia można zaobserwować w 2006 r., gdzie ta liczba sięgnęła 2231 szt. o wolumenie

energii 1942851,023 MWh.

3.3. Analiza obrotu prawami do świadectw pochodzenia energii ze źródeł odnawialnychna Towarowej Giełdzie Energii w Warszawie w latach 2004 – 2009

Prawa majątkowe wynikające z świadectw pochodzenia energii z OŹE stanowią towar

giełdowy i mogą być zbywane na Towarowej Giełdzie Energii S.A. (TGE) na specjalnie do

tego zorganizowanym Rynku Praw Majątkowych (RPM).

TGE powstała pod koniec 1999 roku z inicjatywy ministra Skarbu Państwa, jako

niezbędny element rynku energii elektrycznej w Polsce. TGE jest obecnie jedyną

licencjonowaną giełdą towarową w Polsce i tym samym spełnia wszystkie wymogi

przewidziane w ustawie z 26 października 2000 roku o giełdach towarowych91. Towarowa

Giełda Energii S.A. jest pionierem wdrażania nowatorskich rozwiązań z zakresu handlu

energią. Prowadzi rynki, w których uczestniczą największe przedsiębiorstwa z sektora

elektroenergetycznego. W zakres jej działalności wchodzi prowadzenie rejestru świadectw

pochodzenia dla energii z OŹE i z kogeneracji oraz prowadzenie giełdy towarowej, na której

przedmiotem obrotu może być:92

energia elektryczna,

paliwa ciekłe i gazowe,

limity wielkości produkcji, w szczególności produkcji elektrycznej,

limity wielkości emisji zanieczyszczeń,

prawa majątkowe, których wartości energii elektrycznej, paliw ciekłych lub

gazowych, limitów wielkości produkcji lub limitów wielkości emisji zanieczyszczeń.

Podmiot prowadzący rejestr pochodzenia energii zobowiązany jest prowadzić rejestr

w sposób zapewniający:

1) identyfikację podmiotów, które posiadają prawa majątkowe wynikające ze świadectw

pochodzenia,

2) identyfikację przysługujących praw majątkowych wynikających ze świadectw

pochodzenia oraz odpowiadającej tym prawom ilości energii elektrycznej,

91Ustawa z 26 października 2000 roku o giełdach towarowych, Dz. U. Nr 103 poz. 1099 z póź. zm.92 www.tge.pl, [data wejścia 9.03.2011]

74

3) zgodność ilości energii elektrycznej objętej zarejestrowanymi świadectwami

pochodzenia z ilością energii elektrycznej odpowiadającą prawom majątkowym

wynikającym z tych świadectw.

Rejestr świadectw pochodzenia z odnawialnych źródeł energii funkcjonuje od

1 października 2005r. Towarowa Giełda Energii prowadząc rejestr świadectw pochodzenia

umożliwia uczestnictwo na rynku energii. Członkami Rejestru Świadectw Pochodzenia

(RŚP) może zostać:

podmiot uprawniony do otrzymywania świadectw pochodzenia,

podmiot uprawniony do nabywania świadectw pochodzenia,

podmiot uprawniony do pośredniczenia w zawieraniu transakcji w obrocie prawami

majątkowymi (dom maklerski i towarowy dom maklerski),

podmiot nabywający prawa majątkowe za pośrednictwem domów maklerskich lub

towarowych domów maklerskich.

Członek RŚP prawa majątkowe może sprzedać bądź kupić na trzy sposoby:

1) w transakcjach na sesji giełdowej RPM, rozliczanych przez TGE,

2) w transakcjach pozasesyjnych z gwarancją rozliczenia przez TGE,

3) w transakcjach pozasesyjnych nierozliczanych przez TGE.

Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej

z OŹE o łącznej mocy elektrycznej nie przekraczającej 5MW są zwolnione z opłat za wpis

do rejestru świadectw pochodzenia oraz za dokonanie w nim zmian, a także z opłaty

skarbowej za wydanie świadectwa pochodzenia.

Równolegle z rejestrami uruchomiony został Rynek Praw Majątkowych, na którym

producenci energii odnawialnej i z kogeneracji, jak i podmioty zobowiązane do zakupu

świadectw pochodzenia, mogą handlować prawami majątkowymi do tych świadectw. Rynek

praw majątkowych świadectw pochodzenia z OŹE funkcjonuje od 28 grudnia 2005 roku.

Począwszy od 2005 r. do dnia dzisiejszego w Rejestrze Świadectw Pochodzenia

prowadzonym przez TGE S.A. ewidencjonowanych jest 5 rodzajów praw majątkowych do

świadectw pochodzenia93:

1) PMOZE – prawa majątkowe do świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej

wyprodukowanej w OŹE, której określony w świadectwie pochodzenia okres

produkcji rozpoczął się przed 1 marca 2009 roku,

93 Rynek Praw Majątkowych, Towarowa Giełda Energii S.A. ,www.tge.pl [data wejścia 7.12.2010],

75

2) PMOZE_A – prawa majątkowe do świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej

wyprodukowanej w OŹE, której określony w świadectwie pochodzenia okres

produkcji rozpoczął się od 1 marca 2009 roku,

3) PMGM – prawa majątkowe do świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej

wyprodukowanej w kogeneracji opalanej paliwami gazowymi lub o łącznej

zainstalowanej mocy elektrycznej do 1 MW,

4) PMMET – prawa majątkowe do świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej

wyprodukowanej w kogeneracji opalanej metanem uwalnianym i ujmowanym przy

dołowych robotach górniczych w czynnych, likwidowanych lub zlikwidowanych

kopalniach węgla kamiennego lub gazem uzyskiwanym z przetwarzania biomasy,

5) PMEC – prawa majątkowe do świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej

wyprodukowanej w pozostałych jednostkach kogeneracyjnych.

Prawa majątkowe znajdujące się w Rejestrze Świadectw Pochodzenia na dzień

31.12.2009r. przedstawia. tab. 18.

Tabela 18. Bilans praw majątkowych w Rejestrze Świadectw Pochodzenia na dzień 31.12.2009r

PMOZE

Wystawione prawa majątkowe (kwh) 18 978 106 036

Umorzone prawa majątkowe (kWh) 17 988 988 641

Liczba członków RŚP 1113

PMOZE_A

Wystawione prawa majątkowe (kwh) 5 103 348 026

Umorzone prawa majątkowe (kWh) 2 440 348 589

Liczba członków RŚP 1113

Źródło: M. Szałas, System wsparcia OZE i rola TGE, www.tge.pl, [data wejścia 26 grudnia 2010],

Notowania sesyjne i rejestrowanie transakcji pozasesyjnych na prawa majątkowe

z OŹE (kontakty PMOZE i PMOZE_A) i prawa majątkowe z kogeneracji (kontakty PMGM,

PMMET i PMEC) odbywają się zgodnie z harmonogramem, który znajduje się

w szczegółowych warunkach obrotu dla poszczególnych rodzajów praw majątkowych.

Z porównania cen uzyskiwanych na sesjach giełdowych RPM i w transakcjach

pozasesyjnych wynika, że na sesjach giełdowych Rynku Praw Majątkowych można uzyskać

wyższą cenę za prawa majątkowe. Ceny kontaktów PMOZE i PMOZE_A w latach 2006 –

2009 przedstawia tab. 19.

76

Tabela 19. Ceny kontaktów PMOZE i PMOZE_A w latach 2006 – 2009

Instrument PMOZE Instrument PMOZE_A

Średnioważony

indeks OZEX

Średnioważona

w transakcjach

pozasesyjnych

Średnioważony

indeks OZEX_A

Średnioważona

w transakcjach

pozasesyjnych

Lata

zł/MWh zł/MWh zł/MWh zł/MWh

2006 221,26 184,23 - -

2007 239,17 212,74 - -

2008 240,79 224,85 - -

2009 249,28 239,56 267,10 246,29

Źródło: opracowanie własne na podstawie Rynek Praw Majątkowych, Towarowa Giełda Energii S.A.www.tge.pl [data wejścia 7.12.2010],

Największą różnicę pomiędzy ceną uzyskaną na sesji giełdowej w porównaniu do cen

w transakcjach pozaseryjnych dla PMOZE można zaobserwować w 2006r., kiedy to wartość

ta wyniosła 37,03 zł/MW. Z roku na rok zauważalny jest też znaczny spadek dysproporcji

pomiędzy wysokością cen uzyskanych na sesjach giełdowych i pozagiełdowych. W 2007r.

różnica ta wyniosła 26,43 zł/MW, w 2008r. 15,94 zł/MW, a w 2009r. już tylko 9,72 zł/MW.

Z przeprowadzonej przez Urząd Regulacji Energetyki analizy realizacji poszczególnych

obowiązków wynika, że średnie wypełnienie obowiązków wyniosło dla odnawialnych źródeł

energii w 2007 r. 3,5% wobec wymaganego 3,6%, w 2008r. 6,9%, wobec wymaganego

7,0%, w 2009r. wg wydanych świadectw pochodzenia 5,4%, a wg umorzonych świadectw

pochodzenia 1,2% , wobec wymaganego 8,7%.

Wolumen obrotu dla poszczególnych praw majątkowych w latach 2006-2009 przedstawiarys.18.

0

1000000

2000000

3000000

4000000

5000000

6000000

7000000

8000000

9000000

10000000

2006 2007 2008 2009

PMOZE_A(wolumen w transakcjach pozasesyjnych)

PMOZE_A(wolumen na sesji RPM)

PMOZE(wolumen w transakcjach pozasesyjnych

PMOZE(wolumen na sesji RPM)

Rysunek 18. Wolumen obrotu prawami majątkowymi na Towarowej Giełdzie Energii w latach 2006-2009

Źródło: http://www.polpx.pl/fm/upload/Wszystko-o-RPM/FolderRPM.pdf, [data wejścia 7.12.2010]

77

Z danych przestawionych na rys.18 widać, że w latach 2006 – 2008 zdecydowaną

większość transakcji stanowiły transakcje pozaseryjne PMOZE, a ich wartość z roku na rok

rosła. Przełomowym rokiem był 2009 r., w którym zanotowano 4 000000 szt. sprzedaży

PMOZE_A w transakcjach pozaseryjnych, czego nie można było zauważyć w poprzednich

latach. W roku 2009 w strukturze praw majątkowych można dostrzec zarówno prawa

majątkowe w transakcjach pozaseryjnych, jak i te zawierane na sesjach RPM.

3.4. Przyszłość praw do świadectw pochodzenia energii ze źródeł odnawialnychw świetle nowych uregulowań Unii Europejskiej

Powstanie ponad sto lat temu elektroenergetyki spowodowało coraz silniejsze

uzależnienie człowieka od energii elektrycznej, która generowała rozwój poszczególnych

sektorów i gałęzi gospodarki. Wraz ze stopniowym wyczerpywaniem się energii pochodzącej

ze źródeł konwencjonalnych ludzkość zaczęła poszukiwać innych możliwości wytwarzania

energii i dostrzegła szanse w odnawialnych źródłach energii.

Prognozy pokazują, że zużycie energii elektrycznej pochodzącej z OŹE będzie wzrastać

w kolejnych latach w skali światowej, głównie w krajach rozwijających się. W 1971 roku

wynosiło 5600 Mtoe. W 2003 roku zwiększyło się prawie dwukrotnie, osiągając wartość

10 723 Mtoe. Dalsze prognozy przewidują, że w 2030 roku produkcja takiej energii osiągnie

1671 Mtoe. Oznacza to wzrost o prawie 52%, to jest ok. 1,6% rocznie94.Wzrost

wykorzystania odnawialnych źródeł energii w ogóle produkcji wytwarzanej energii

elektrycznej będzie powodowany głównie poprzez proekologiczną politykę ekip rządowych,

motywujących do wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, poprzez stosowanie

mechanizmów wspomagających takich jak np. zdefiniowane wcześniej certyfikaty.

Wraz z rosnącym zainteresowaniem i popytem na energię uzyskiwaną z OŹE niezbędne

jest dostosowanie przepisów do trendów panujących na rynkach energetycznych. Wiele

starań w tym kierunku poczyniła Unia Europejska. W kwietniu 2009 r. wprowadzono do

polskiego ustawodawstwa Dyrektywę 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania

energii ze źródeł odnawialnych95 zmieniającą i w następstwie uchylającą dyrektywy

2001/77/WE oraz 2003/30/WE.

94K. Wiktorowski, Perspektywy rozwoju odnawialnych źródeł energii w regionie zachodniopomorskim,(w:), Rozwój polityki ekologicznej w Unii Europejskiej i w Polsce, pod red. J. Famielec, M. Kożuch, Wyd. UEw Krakowie, Kraków 2010, str. 217.95 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowaniastosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz2003/30/WE, Dz. Urz. UE L 140/16 z 9.06.2009r, wyd. cyt.

78

W preambule Dyrektywy 2009/28/WE96 pojawia się istotny zapis z punktu widzenia

utrzymania systemów wsparcia OŹE w przyszłości. Dyrektywa co prawda nie podaje

konkretnej daty granicznej, po której system wsparcia dla OŹE miałby pozostać zniesiony,

ale prezentuje pewne wytyczne. W Dyrektywie zaleca się, aby systemy wsparcia w zakresie

rozszerzenia wykorzystania energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii

były stosowane tak długo, jak ceny energii elektrycznej na rynku wewnętrznym nie będą

odzwierciedlały pełnych kosztów, korzyści środowiskowych i społecznych wynikających

z wykorzystania tych źródeł energii. Wydaje się zatem, że decyzje o zniesieniu świadectw

pochodzenia będą podejmowane głównie na szczeblu krajowym w sytuacji kiedy ceny

energii będą odzwierciedlały zewnętrzne koszty wytwarzania i zużycia energii, w tym jeśli

jest to stosowne, koszty środowiskowe i społeczne oraz koszty opieki zdrowotnej. Dyrektywa

2009/28/WE zawiera również zapis dotyczący przyjęcia wspólnych zasad gwarantowania

pochodzenia energii. Zasady te mają dotyczyć:

wielkości źródeł wytwarzania objętych systemem gwarancji pochodzenia energii,

standaryzacji gwarancji,

trybu wystawiania, przekazywania i umarzania świadectwa pochodzenia,

częstotliwości wystawiania gwarancji pochodzenia,

danych identyfikacyjnych świadectwa pochodzenia,

organów odpowiedzialnych za system gwarancji pochodzenia,

rejestru gwarancji,

umorzenia gwarancji. (tab.20)

Tabela 20. Kierunek harmonizacji systemu gwarancji pochodzenia energii ze źródeł odnawialnych

Elementharmonizowany Kierunek harmonizacji

Wielkość źródełwytwarzania objętychsystemem gwarancji

Źródła o mocy co najmniej 5 MWh

Standaryzacja gwarancjipochodzenia energii

Wydane na wniosek producenta dla standardowej jednostki 1 MWh, przy czym dlakażdej MWh wytworzonej energii wydana jest jedna gwarancja pochodzenia

Tryb wystawiania,przekazywania

i umarzania gwarancjiWyłącznie drogą elektroniczną

Częstotliwośćwystawiania gwarancji

W ciągu 3 miesięcy od zakończenia roku kalendarzowego, w którym energia zostaławytworzona

Dane identyfikacyjnegwarancji pochodzenia

Kraj wydający, niepowtarzalny numer identyfikacyjny, data wystawienia, lokalizacja,rodzaj i moc instalacji, w której energia została wytworzona, data oddania instalacji doeksploatacji, oznaczenia źródła, data rozpoczęcia i zakończenia wytwarzania energii,rodzaj gwarancji ze względu na przedmiot

96Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowaniastosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz2003/30/WE, Dz. Urz. UE L 140/16 z 9.06.2009r.

79

Organy odpowiedzialneza system gwarancji

pochodzenia

W każdym państwie tylko jeden organ. Skupienie w jednym miejscu wszystkichkompetencji związanych z prowadzeniem krajowego rejestru gwarancji pochodzenia,wydawanie gwarancji, rejestrowanie przypadków przekazywania gwarancji, umarzaniegwarancji, publikację corocznego sprawozdania o liczbie wydanych, przekazanych iumorzonych świadectw pochodzenia energii

Rejestr gwarancjiJeden w każdym państwie. Gwarancja pochodzenia może być rejestrowana w danejchwili w jednym rejestrze. Rejestracją objęte są wszystkie gwarancje należące doposzczególnych podmiotów

Umarzanie gwarancji

Wnioski składane za pośrednictwem właściwego operatora, w terminie roku od datywydania gwarancji. Gwarancja umorzona podlega rozliczeniu na poczet celu krajowegow państwie, w którym doszło do umorzenia choćby gwarancję wydano w innym państwieUE

Źródło: G. Borys, Gwarancje pochodzenia energii elektrycznej jako instrument europejskiej politykienergetycznej, (w): Wpływ idei zrównoważonego rozwoju na politykę państwa i regionów. Tom 1. Problemyogólnopaństwowe i sektorowe, pod. red. B. Poskrobki, Wyd. WSE w Białymstoku, Białystok 2009, str. 10-11

Harmonizacja gwarancji pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym

źródle energii i energii odnawialnej stosowanej w celu ogrzewania lub chłodzenia

spowodowana została nadaniem certyfikatom kolejnej funkcji – rozliczeniowej. Funkcja ta

polega na rozliczaniu indywidualnie określonych dla każdego państwa UE docelowych

całkowitych udziałów energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii.

Zgodnie z założeniami Dyrektywy 2009/28/WE każde państwo członkowskie do 31 marca

2010r. miało obowiązek przygotowania krajowego planu działań, w którym miały zostać

ujęte docelowe udziały energii pochodzącej z OŹE w 2020r. oraz środki konieczne do

osiągania powyższych celów. W celu oszacowania ogólnych limitów docelowych udziałów

energii z OŹE w 2020r. państwa członkowskie miały wyznaczyć udziały z roku 2005 –

ostatniego roku, dla którego dostępne są wiarygodne dane dla poszczególnych krajów. Dążąc

do osiągnięcia docelowych udziałów energii w 2020r. poszczególne państwa powinny

osiągnąć cele przejściowe wyznaczone dla kolejnych dwuletnich okresów, jako tzw.

orientacyjny kurs. Zasady wyznaczania celów przejściowych objętym kursem orientacyjnym

są następujące:

S2005+0,25 × (S2020 - S2005) - średni udział dla okresu 2011i – 2012

S2005+0,35 × (S2020 - S2005) - średni udział dla okresu 2013 – 2014

S2005+0,45 × (S2020 - S2005) - średni udział dla okresu 2015 – 2016

S2005+0,65 × (S2020 - S2005) - średni udział dla okresu 2017 – 201897

97 G. Borys, Gwarancje pochodzenia energii elektrycznej jako instrument europejskiej polityki energetycznej,(w): Wpływ idei zrównoważonego rozwoju na politykę państwa i regionów. Tom 1. Problemy ogólnopaństwowei sektorowe, pod. red. B. Poskrobki, Wyd. WSE w Białymstoku, Białystok 2009, str. 12

80

W celu oszacowania docelowego udziału energii odnawialnej w 2020r. Komisja

Europejska dokonała podziału zobowiązań pomiędzy poszczególne państwa UE

w następujący sposób:

takie samo tempo wzrostu udziału energii odnawialnej we wszystkich państwach

Unii Europejskiej,

różnicowanie wzrostu stosownie do wielkości wskaźnika PKB w poszczególnych

państwach.

Udział energii z OŹE w myśl Dyrektywy 2009/28/WE, powinno się obliczyć jako wartość

ostatecznego zużycia energii ze źródeł odnawialnych, podzieloną przez wartość ostatecznego

zużycia energii ze wszystkich źródeł. Ostateczne zużycie energii z OŹE w poszczególnych

państwach UE to suma:

ostatecznego zużycia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych,

ostatecznego zużycia energii ze źródeł odnawialnych w celu ogrzewania i chłodzenia,

ostatecznego zużycia energii ze źródeł odnawialnych w transporcie.

W ten sposób osiągnięcie powyższych celów stanie się trudniejsze dla krajów, które mają

mniejsze zasoby energii odnawialnej i relatywnie wyższy cel. W związku z tym dyrektywa

zakłada wprowadzenie zbywalnych gwarancji pochodzenia w odniesieniu do energii

elektrycznej i ciepła wytwarzanego w dużej skali, aby państwa członkowskie mogły osiągnąć

te cele sposób możliwie najbardziej efektywny pod względem kosztowym.

Dyrektywa zakłada także możliwość przekazywania gwarancji między osobami

w różnych państwach unijnych, o ile dotyczą energii wytworzonych w instalacjach oddanych

do eksploatacji po dniu wejścia dyrektywy w życie, lub w związku ze zwiększeniem mocy

danej instalacji po tej dacie. Każde państwo może ustanowić system wcześniejszej

autoryzacji, ograniczający możliwość przekazywania gwarancji, o ile będzie to konieczne dla

spełnienia generalnego celu lub limitów określonych w tzw. orientacyjnym kursie, czy też

zagrażałoby bezpiecznym i zrównoważonym dostawom. Państwo musi notyfikować Komisji

Europejskiej zamiar wprowadzenia systemu autoryzacji, która podlega publikacji przez KE.

Stale rosnące zainteresowanie społeczne odnawialnymi źródłami energii motywuje

ustawodawców do ciągłego udoskonalania przepisów regulujących dostępność do

mechanizmów wspierających inwestowanie w OŹE w Polsce. W toku ewolucji przepisów

wspólnotowych zmianie ulegały przepisy prawa energetycznego w zakresie świadectw

pochodzenia. Prawo energetyczne ulegało licznym nowelizacjom na przestrzeni lat

2004 – 2009. Uchwalona przez Sejm 8 stycznia 2010 roku nowelizacja ustawy prawo

energetyczne połączyła obecny system wsparcia odnawialnych źródeł energii ze stworzonym

81

przez tę ustawę systemem wsparcia biogazu rolniczego, który szczegółowo został opisany

w rządowym dokumencie „Program Innowacyjna Energetyka – Rolnictwo Energetyczne”.

Nowy system wsparcia (biogaz rolniczy) stworzył kolejne świadectwa pochodzenia, które

będzie wystawiał Prezes URE (kolor brązowy). Świadectwo pochodzenia dla biogazu

rolniczego jest potwierdzeniem wytworzenia oraz wprowadzenia biogazu rolniczego do sieci

dystrybucyjnej gazowej. Wspomniana ustawa wprowadziła również kolejny system wsparcia,

którego beneficjentami są wytwórcy energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji

w źródłach spalających paliwa gazowe w postaci:

metanu uwalnianego i ujmowanego przy dołowych robotach górniczych w czynnych,

likwidowanych i zlikwidowanych kopalniach węgla kamiennego oraz

gazu palnego uzyskiwanego z przetwarzania biomasy.

W tym przypadku Prezes URE będzie wystawiał następny rodzaj świadectw pochodzenia

dla kogeneracji (kolejny kolor – fioletowy). Została także przyjęta Dyrektywa 2006/32/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006r. w sprawie efektywności

końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady

93/76/EWG która przewiduje wprowadzenie tzw. „białych certyfikatów”98. Stworzy to ramy

prawne dla działań na rzecz wzrostu efektywności energetycznej polskiej gospodarki.

W praktyce nowy system promujący działania proefektywne będzie pod wieloma względami

powielał sprawdzone już mechanizmy promowania OŹE i kogeneracji.

Obowiązujące systemy wsparcia sprawdzają się w praktyce, co potwierdza dynamika

wzrostu nowych zainstalowanych, niekonwencjonalnych mocy wytwórczych. Największy

przyrost mocy zauważalny jest w energetyce wiatrowej. Nieco mniejszy, ale wciąż znaczący,

jeżeli chodzi o biogazownie. W najbliższej przyszłości należy spodziewać się

w szczególności budowy wielu biogazowni rolniczych, co zapowiada projekt polityki

energetycznej Polski do 2030 roku. Sprzyjać temu ma wprowadzenie wsparcia dla tego typu

inwestycji w postaci świadectw pochodzenia biogazu, na wzór już istniejących świadectw.

98G. Borys, Białe certyfikaty jako instrument podnoszenia efektywności końcowego wykorzystania energii wUnii Europejskiej, (w): Gospodarka a Środowisko, pod red. T. Borys, Prace Naukowe nr 22 UniwersytetuEkonomicznego we Wrocławiu, Wyd. UE we Wrocławiu, Wrocław 2008,str. 23-32

82

ZAKOŃCZENIE

Odnawialne źródła energii są kluczowym elementem zrównoważonego rozwoju Unii

Europejskiej. Ich celem jest bowiem uzyskiwanie energii z naturalnych, powtarzających się

procesów przyrodniczych i tym samym ograniczanie eksploatacji konwencjonalnych źródeł

wykorzystujących nieodnawialne zasoby Ziemi. Ponadto, dzięki ich pozytywnemu

wpływowi na środowisko naturalne, OŹE stanowią jeden z priorytetów Wspólnoty

w zakresie prowadzonej polityki energetycznej.

Celem niniejszej pracy była identyfikacja przesłanek rozwoju oraz wskazanie narzędzi

promocji odnawialnych źródeł energii, ze szczególnym uwzględnieniem zakresu ich

wykorzystania w Polsce. Na podstawie przeprowadzonych analiz można wyciągnąć

następujące wnioski:

1) Formalną podstawą rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce są przede

wszystkim zobowiązania międzynarodowe (realizacja postanowień protokółu z Kioto)

oraz wymogi unijne (np. dyrektywa 2001/77/WE). W Polsce podstawą prawną

regulującą funkcjonowanie OŹE są z kolei założenia polityki energetycznej Polski do

2030r., Strategia rozwoju energetyki odnawialnej czy odpowiednie przepisy prawa

uchwalone przez polski parlament. To one narzucają rozwój energetyki przyjaznej dla

środowiska, która ogranicza emisję uznawanych za szkodliwe związków chemicznych

takich jak: dwutlenek węgla, tlenek węgla, tlenki siarki, azotu czy pyłu. Dodatkowo w

Polsce przesłanką rozwoju energetyki odnawialnej jest możliwość wykorzystania

obszarów wiejskich zamieszkiwanych przez 45% ludności. W ten sposób możliwe

będzie ograniczenie panującego tam bezrobocia oraz zwiększanie dochodów

społeczeństwa i kreowanie ekologicznego wizerunku kraju;

2) Ze względu na istnienie niedoskonałości rynkowych związanych z funkcjonowaniem

OŹE, z którymi wolna gospodarka nie potrafi sobie poradzić, konieczne jest wsparcie

krajowe o charakterze horyzontalnym, sektorowym bądź regionalnym. W przypadku

odnawialnych źródeł energii jest to m.in. konieczność rozwoju odpowiednich

technologii, wysokie koszty inwestycyjne czy bariery prawno-administracyjne. Dlatego

też niezbędna jest partycypacja finansowa i odpowiednie regulacje Unii Europejskiej

oraz poszczególnych państw w budowie OŹE. Wśród narzędzi finansowych należy

wymienić przede wszystkim pomoc publiczną o charakterze inwestycyjnym

obejmującą różnego rodzaju dotacje, subwencje i pożyczki, zwolnienia z podatków,

ulgi i zwroty podatków, itd. Intensywność tej pomocy zależy przede wszystkim od

83

wielkości przedsiębiorstwa, obszaru/lokalizacji inwestycji, charakteru inwestycji itp.

Pomoc pozafinansowa obejmuje z kolei wdrożenie programów wspomagających

rozwój OŹE (np. programy operacyjne), likwidację barier administracyjnych i barier

rozwoju OŹE (np. prawne zapewnienie dostępu do sieci elektroenergetycznej,

wprowadzenie obowiązku posiadania energii ze źródeł odnawialnych w portfelu

dystrybutorów energii, identyfikację energii w zależności od źródła pochodzenia dzięki

wprowadzeniu świadectw pochodzenia i usprawnianie mechanizmu jej obrotu);

3) Istotnym z punktu widzenia finansowania odnawialnych źródeł energii podmiotem jest

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Bankiem jaki

otrzymuje największą wartość dotacji w ramach finansowania pożyczkowego z

NFOŚIGW jest Bank Ochrony Środowiska (BOŚ). Bank Ochrony Środowiska S.A.,

którego aktywność skupia się wokół preferencyjnych kredytów na zakup i rozwój

kolektorów słonecznych, pomp ciepła czy kotłowni na biomasę. Bardzo wyraźnie

widać, że liczba udzielanych kredytów na powyższe cele w latach 2004 – 2009 rośnie

gwałtownie. Natomiast znacznie mniejszym zainteresowaniem cieszą się z kolei w tym

okresie kredyty na małe elektrownie wodne i elektrownie wiatrowe, czy też na biogaz i

biopaliwa. Wartość udzielonych kredytów również rośnie i w samym tylko 2009r.

przekracza poziom 820 mln PLN, przyczyniając się do coraz większej produkcji energii

ze źródeł odnawialnych;

4) Przyglądając się pomocy publicznej w Polsce można zauważyć, że udział pomocy

horyzontalnej spadał z poziomu 50,5% w 2004 do 33,4% w 2009r., a pomocy

regionalnej rósł od 15,7% w 2004r. do 48,2% w 2009r. Mimo to w obu przypadkach

wartość udzielonej pomocy publicznej systematycznie wzrastała. W przypadku pomocy

sektorowej jej udział spadł z poziomu 32% w 2004r. do poziomu 16,5%

w 2009r., ale pod względem wartości utrzymywał się na podobnym poziomie;

5) Pomoc publiczna o charakterze horyzontalnym realizowana jest w Polsce pod kątem

ochrony środowiska, w szczególności w ochronę powietrza, a jej udział na ten cel

wzrósł z poziomu 1,1% w 2004r. do poziomu 25,6% w 2009r. Największe wsparcie

inwestycji w tym zakresie pochodzi w przypadku źródeł krajowych z: Narodowego

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), Banku

Gospodarstwa Krajowego (BGK), Agencji Rynku Rolnego (ARR). Z kolei wśród

źródeł zagranicznych dominują: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,

Ekofundusz, Fundusz Norweski, Program Szwajcarski. Najczęstszą formą pomocy na

84

OŹE w Polsce są przede wszystkim: dotacje, kredyty, pożyczki, dopłaty do

oprocentowania lub kapitału kredytu itd.;

6) Istotną rolę wśród programów pomocowych na rozwój odnawialnych źródeł energii

finansowanych ze funduszy Unii Europejskiej pełni Program Operacyjny Infrastruktura

i Środowisko. W ramach POIiŚ 17% funduszy (4,7 mlnd Euro) przeznaczonych zostało

na ochronę środowiska, a 6% (1,7 mld Euro) na rozwój infrastruktury energetycznej,

podniesienie energetycznej efektywności i dywersyfikację źródeł energii. Najwięcej

środków finansowych kierowanych jest do sektora transportowego – aż 70% zasobów

finansowych. W przypadku pomocy regionalnej w postaci Regionalnego Programu

Operacyjnego dla Dolnego Śląska Wodnej większościowy wkład pochodzi z funduszy

Unii Europejskiej. Przykładowo dla sektora energetyki aż 75,8% całkowitych funduszy

na ten cel pochodzi z budżetu Wspólnoty;

7) Oprócz środków z programów pomocowych Unii Europejskiej, które odgrywają

dominującą rolę w zakresie promocji odnawialnych źródeł energii na szczególną uwagę

zasługuje również Ekofundusz. Dzięki niemu od 1992r. następuje konwersja polskiego

długu publicznego wobec państw zrzeszonych w Klubie Paryskim na inwestycje

związane z ochroną środowiska. W ten sposób w latach 2004-2008 realizowano od

77 do 104 inwestycji rocznie w ochronę środowiska, m.in. w rozwój OŹE związanych

z biomasą i kolektorami słonecznymi;

8) Niezwykle ważnym i skutecznym narzędziem przyczyniającym się do rozwoju

odnawialnych źródeł energii w Polsce okazały się świadectwa pochodzenia energii

(tzw. zielone certyfikaty) dla producentów zielonej energii wydawanych przez Prezesa

Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Podnoszą one bowiem konkurencyjność produkcji

energii z OŹE, obniżają koszty wytworzenia zielonej energii oraz umożliwiają

mnożenie kapitału na kolejne inwestycje. Uzupełnieniem tego narzędzia

i istotnym wsparciem promocji odnawialnych źródeł energii są również rosnące z roku

na rok opłaty zastępcze dla producentów energii konwencjonalnej, rozwój rynku

umożliwiającego sprzedaż i obrót tymi świadectwami (np. Towarowa Giełda Energii –

TGE) oraz odpowiednie regulacje prawne np. konieczność posiadania odpowiedniej

ilości certyfikatów przez konwencjonalne przedsiębiorstwa energetyczne.

W analizowanym okresie widoczny jest wyraźny wzrost wydawanych świadectw

pochodzenia, który w 2009r. osiągnął najwyższy poziom 7057 szt. W tym czasie ich

największą ilość wydano elektrowniom wodnym (4355 szt.), wiatrowym (1716 szt.)

i elektrowniom na biogaz (724 szt.) co wskazuje na poważny rozwój energetyki

85

z odnawialnych źródeł w tych właśnie kierunkach. W tym samym czasie na podstawie

umorzeń świadectw pochodzenia można wyciągnąć wniosek, że przedsiębiorstwa

energetyczne posiadające certyfikaty pochodzenia energii decydują się na ich

akumulację oraz ich wykorzystanie w mniej korzystnym okresie. Potwierdzają to

również dane nt. praw majątkowych w Rejestrze Świadectw Pochodzenia na TGE,

które dodatkowo wskazują na wywiązywanie się przez przedsiębiorstwa energetyczne

z obowiązku posiadania odpowiedniej ilości certyfikatów. Jednoczenie okazuje się, że

dzięki istnieniu TGE istnieje możliwość otrzymania większego wynagrodzenia ze

sprzedaży certyfikatów niż w transakcjach pozagiełdowych. Oznacza to, że producenci

energii ze źródeł odnawialnych mają możliwość uzyskania większego zwrotu

z zainwestowanego kapitału, pomnożenia swoich środków oraz wykorzystania ich do

budowy kolejnych źródeł energii odnawialnej. Tym samym wyraźnie widać, że

narzędzia promocji OŹE są efektywne i przyczyniają się do osiągania zakładanych

celów. Świadczy o tym również fakt, że wkrótce zostaną prawdopodobnie

wprowadzone na rynek kolejne kolory świadectw pochodzenia.

Funkcjonujące na rynku narzędzia i mechanizmy przyczyniają się do rozwoju

odnawialnych źródeł energii w Polsce. Ekologiczne zobowiązania międzynarodowe oraz

przewidywany wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną w przyszłości powodują

konieczność utrzymywania i dalszego rozwijania tych narzędzi. Wpływ na to ma również

ogólna sytuacja gospodarcza: rosnące ceny węgla, energii elektrycznej, ograniczanie

uprawnień do emisji CO2, kolejne wymogi dotyczące udziału energii z OŹE do 20%

w 2020r., konieczność podnoszenia efektywności energetycznej, nowe przepisy itd. Mimo to

Unia Europejska zakłada, że nierynkowe wsparcie dla OŹE powinno zakończyć się

w momencie ukształtowania się takiej ceny energii elektrycznej na rynku wspólnotowym,

która będzie odzwierciedlała pełne koszty jej wytworzenia wraz z uwzględnieniem kosztów

środowiskowych i społecznych.

86

SPIS LITERATURY

1) Ambroziak A.A., Nowe wytyczne dotyczące pomocy publicznej na rzecz ochrony

środowiska, „Wspólnoty Europejskie”, Nr 3 (190), 2008,

2) Bartniczak B, Ptak M, Finanse ochrony środowiska. Wybrane problemy, Wyd. UE we

Wrocławiu, Wrocław 2009,

3) Borys B., Pomoc publiczna na odnawialne źródła energii w Unii Europejskiej, Prace

Naukowe UE we Wrocławiu, Nr 70, 2009,

4) Borys G., Gwarancje pochodzenia energii elektrycznej jako instrument europejskiej

polityki energetycznej, (w): Wpływ idei zrównoważonego rozwoju na politykę państwa

i regionów. Tom 1. Problemy ogólnopaństwowe i sektorowe, pod. red. B. Poskrobki,

Wyd. WSE w Białymstoku, Białystok 2009,

5) Borys G., Białe certyfikaty jako instrument podnoszenia efektywności końcowego

wykorzystania energii w Unii Europejskiej, (w): Gospodarka a Środowisko, pod red.

Borys T., Prace Naukowe nr 22 Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wyd.

UE we Wrocławiu, Wrocław 2008,

6) Ciszewska B., Nowicki W., Partyka M., Polskie doświadczenia realizacji programu

małych dotacji funduszu na rzecz globalnego środowiska SGP/GEF 1994-2007,

Wyd. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa, 2009,

7) Chochowski A., Krawiec F. Zarządzanie w energetyce, Wyd. Dyfin, Warszawa 2008,

8) Dąbrowski P., Potencjał OZE w Polsce- geotermia, http://www.mojeopinie.pl/,

9) Graczyk A., Instrumenty wsparcia produkcji energii elektrycznej z odnawialnych

źródeł energii w Polsce, (w): Rozwój polityki ekologicznej w Unii Europejskiej i w

Polsce, pod red. Famielec J., Kożuch M., Wyd. Fundacja Uniwersytetu

Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2010,

10) Gostomczyk W., Ekonomiczne i prawne tworzenia rynku odnawialnych źródeł

energii, Zeszyty naukowe- Instytut Ekonomii i zarządzania, Zakład Polityki

Ekonomicznej i Regionalnej Politechniki Koszalińskiej Jastrzębska G., Odnawialne

Źródła Energii i pojazdy proekologiczne, Wyd. Naukowo – Techniczne, Warszawa

2007,

11) Jóźwiak M., Wierzbowski K., System gwarancji pochodzenia energii elektrycznej ze

źródeł odnawialnych, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce, 2008,

87

12) Kamieniecka M., Zmiany w regulacjach podatkowych praw majątkowych ze

świadectw pochodzenia „zielonej energii”, Uniwersytet Marii Skłodowskiej Curie w

Lublinie, Lublin 2010,

13) Karwasz Z., Przychody ze sprzedaży świadectw pochodzenia energii odnawialnej

oraz nadwyżek uprawnień do emisji CO2, „Ekonomia i Środowisko” nr 1/2007,

14) Krawczyński M, Wodziński L., Formalno-prawne i ekonomiczne wspieranie rozwoju

technologii odnawialnych źródeł energii, Departament Przedsiębiorstw

Energetycznych URE, Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki- nr 5/2006,

15) Kuciński K., Energia w czasach kryzysu, Wyd. Dyfin, Warszawa 2006,

16) Michalski D., Mechanizmy wsparcia energetyki odnawialnej w Unii Europejskiej,

„Wspólnoty Europejskie”, Nr 12 (181)/2006, nr 12,

17) Michalski D., Rozwój energetyki odnawialnej w Unii Europejskiej, „Wspólnoty

Europejskie” nr 1/2007,

18) Postuła I.,Werner A,. Pomoc publiczna, LexisNexis, Warszawa 2006,

19) Szałas M., System wsparcia OZE i rola TGE, www.tge.pl,

20) Szargut J., Zasoby energii geotermalnej w Polsce, „Gospodarka Paliwami i Energią”,

nr 7/1990,

21) Szweykowska-Muradin M., Polski system świadectw pochodzenia, „Czysta Energia”,

grudzień 2005,

22) Wiktorowski K., Perspektywy rozwoju odnawialnych źródeł energii w regionie

zachodniopomorskim, (w): Rozwój polityki ekologicznej w Unii Europejskiej i w

Polsce, pod red. Famielec J., Kożuch M., Wyd. UE w Krakowie, Kraków 2010.

88

SPIS ŹRÓDEŁ PRAWNYCH

1) Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego Rady z dnia 27 września 2001 r.

w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej

wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, Dz. Urz. UE. L52/50 z 27.09.2001r,

2) Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 r. w

sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych,

Dz. Urz. UE L 123/42,

3) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r.

w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w

następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE, Dz. Urz. UE L

140/16 z 9.06.2009r.,

4) Wspólnotowe wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska

naturalnego, Dz. Urz. UE 2001/C 37/03 z 03.02.2001,

5) Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska

Dz. Urz. UE C82/1 z 1.4.2008,

6) Biała księga „Energia dla przyszłości – odnawialne źródła energii”, Dz. U. C 210 z

6.07.1998,

7) Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 prawo energetyczne, Dz. U. 1997, nr 54, poz. 348,ze

zm. Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, Nr 104, poz. 708, Nr 158, poz. 1123 i Nr 170,

poz. 1217, z 2007 r. Nr 21, poz. 124, Nr 52, poz. 343, Nr 115, poz. 790 i Nr 130, poz.

905, z 2008 r. Nr 180, poz. 1112 Nr 227, poz. 1505, z 2009 r. Nr 3, poz. 11, Nr 69,

poz. 586, Nr 165, poz. 1316, Nr 215, poz. 1664 oraz z 2010 r. Nr 21, poz. 104 i Nr 81,

poz. 530,

8) Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. prawo działalności gospodarczej, Dz. U. Nr 101

poz. 1178,

9) Ustawa z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych Dz. U. z 2000 r. Nr

103, poz. 1099 z póź. zm.,

10) Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy

publicznej dla przedsiębiorców Dz. U., Nr 141, poz. 1177; Dz. U. z 2003 r. Nr 159,

poz. 1537, Nr 188, poz. 1840, Nr 189, poz. 1850, Nr 228, poz. 2261,

11) Ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - prawo energetyczne oraz ustawy

- prawo ochrony środowiska, Dz. U. Nr 91, poz. 875,

89

12) Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy

publicznej, Dz. U. Nr 123 poz. 1291,

13) Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz. U. z 2007r Nr

155, poz. 1095, z 2004, Nr 173,poz. 1807,

14) Ustawa z dnia z dnia 4 marca 2005 r. o zmianie ustawy - prawo energetyczne oraz

ustawy - prawo ochrony środowiska, Dz. U. Nr 62 poz. 552,

15) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi Dz. U. Nr 183,

poz. 1538, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i Nr 157, poz. 1119 oraz z 2009 r. Nr 165, poz.

1316,

16) Ustawa z dnia 12 stycznia 2007r. o zmianie ustawy - prawo energetyczne, ustawy -

prawo ochrony środowiska oraz ustawy o systemie oceny zgodności Dz. U. Nr 21

poz. 124,

17) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie

dopuszczalności pomocy publicznej przeznaczonej na ochronę środowiska, Dz. U. Nr

231, poz. 1938,

18) Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie

szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na inwestycje związane z

odnawialnymi źródłami energii Dz. U. Nr 98, poz. 996,

19) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sprawozdań o

udzielonej pomocy publicznej, Dz. U. z 2004 r. Nr 196 poz. 2014,

20) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 marca 2006 r. zmieniające rozporządzenie

w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy publicznej na inwestycje

związane z odnawialnymi źródłami energii, Dz. U. Nr 52, poz. 380,

21) Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 października 2006 r. w sprawie ustalenia

mapy pomocy regionalnej, Dz. U. Nr 150, poz. 1402,

22) Rozporządzenie Rady Ministrów dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie ustanowienia

programu pomocowego w zakresie regionalnej pomocy publicznej na niektóre

inwestycje w ochronie środowiska, Dz. U. 2006 nr 246 poz. 1795,

23) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. zmieniające

rozporządzenie w sprawie ustanowienia programu pomocowego w zakresie

regionalnej pomocy publicznej na niektóre inwestycje w ochronie środowiska, Dz. U.

Nr 76, poz. 503,

90

24) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 r. w sprawie

szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła

wytworzonych w odnawialnych źródłach energii, Dz. U. Nr 267, poz. 2656,

25) Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 19 grudnia 2005 r. w sprawie

szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia

świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej

i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku

potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej

w odnawialnym źródle energii, Dz. U. Nr 261, poz. 2187,

26) Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie

szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia

świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej

i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku

potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej

w odnawialnym źródle energii, Dz. U.2008, Nr 156, poz. 969, z póź, zm.,

27) Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie udzielania

pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy jednostek

wytwarzających energii elektrycznà lub ciepło z odnawialnych źródeł energii, Dz. U.

Nr 21, poz.112,

28) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 października 2009r. w sprawie

udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy

przedsiębiorstw produkujących maszyny i urządzenia służące do wytwarzania energii

z odnawialnych źródeł energii oraz biokomponentów i biopaliw ciekłych, Dz. U. nr

183, poz. 1431,

29) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 lutego 2010 zmieniające

rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania

i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej,

zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii

oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej

wytworzonej w odnawialnym źródle energii, Dz. U. Nr 34, poz.182.

91

INNE ŹRÓDŁA

1) Sprawozdanie z działalności Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w latach 2006-

2009,

2) Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej w 2007 roku przyjętego przez Radę Nadzorczą Uchwałą nr

52/08 w dniu 3 kwietnia 2008 r., www.nfosigw.gov.pl,

3) Raport o udzielonej pomocy publicznej przedsiębiorcom w latach 2004-2009,

http://www.uokik.gov.pl,

4) Raporty ekologiczne z lat 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2009 i 2010, BOŚ,

Warszawa,

5) Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (w): Pomoc publiczna dla

przedsiębiorstw w świetle uregulowań wspólnotowych. Zasady i ograniczenia

udzielania, A. Jankowska, Wyd. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości,

Warszawa 2005,

6) Strategia rozwoju energii odnawialnej, realizacja obowiązku wynikającego

z Rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie wzrostu

wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, Ministerstwo Środowiska, Warszawa,

23 sierpnia 2001,

7) Strategia rozwoju odnawialnych źródeł energii, Ministerstwo Środowiska, Warszawa

2001,

8) Energia słoneczna ma przyszłość w Polsce, www.wnp.pl,

9) Analiza techniczna, prawna i ekonomiczna wprowadzenia zielonych certyfikatów jako

mechanizmu wspierania odnawialnych źródeł energii zgodnie z wymogami Dyrektywy

2001/77/EC, Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. Warszawa 2004, str.5,

http://www.mg.gov.pl/,

10) Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013,

11) Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Rzeczypospolita Polska-Republika

Słowacka 2007-2013,

12) Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska(województwo Lubuskie)-

Branderburgia 2007-2013 w ramach „Europejskiej Współpracy Transgranicznej”,

zatwierdzony 25 marca 2008r.,

92

13) Program Operacyjny Celu 3. „Europejska Współpraca Terytorialna-Współpraca

Transgraniczna” Krajów Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia

i Rzeczypospolitej Polskiej 2007-2013, zatwierdzony przez KE 28 marca 2008 r.,

14) Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska-Saksonia 2007-2013,

zatwierdzony przez KE 5 sierpnia 2008r.,

15) Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-

Rzeczypospolita Polska 2007-2013, 1 października 2007 r.,

16) Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska-Litwa 2007-2013,

17) Podział środków w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i środowisko,

www.funduszestrukturalne.gov.pl,

18) Fundusze Europejskie na odnawialne źródła energii, www.mrr.gov.pl,

www.funduszeeuropejskie.gov.pl,

19) Roczniki Statystyczne z lat 2004-2009,

20) Informacja 5/2009 w sprawie zwaloryzowanej jednostkowej opłaty zastępczej, jaką

należy zastosować w celu obliczania zastępczej opłaty zastępczej przy realizacji

obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust 1 i 2 ustawy-prawo energetyczne za 2009

rok, www.ure.gov.pl,

21) Rynek Praw Majątkowych, Towarowa Giełda Energii S.A. ,www.tge.pl,

22) Energia słoneczna ma przyszłość w Polsce, www.wnp.pl,

23) Instrumenty finansowe Banku Ochrony Środowiska i ocena ich efektywności,

„Efektywność systemów wsparcia wytwarzania ciepła i chłodu w odnawialnych

źródłach energii w Polsce i innych krajach”, BOŚ S.A, Warszawa 2010,

24) www.ekorozwoj.pol.lublin.pl,

25) www.tge.pl,

23) www.uokik.gov.pl,

24) www.polpx.pl/fm/upload/Wszystko-o-RPM/FolderRPM.pdf,

25) www.mg.gov.pl,

26) www. nfosigw.gov.pl,

27) www. maps.igipz.pan.pl,

28) www.acce.apsl.edu.pl,

29) www.imgw.pl,

30) www.mos.gov.pl,

31) www.oze.nfosigw.gov.pl,

32) www.undp.org.pl,

93

33) www.eur-lex.europa.eu,

34) www.cire.pl,

35) www.mos.gov.pl,

36) www.sjp.pwn.pl/szukaj/instrument,

37) www.paiz.gov.pl/prawo/odnawialne_zrodla_energii,

38) www.ekofundusz.org.pl,

39) http://isip.sejm.gov.pl/,

40) www.bosbank.pl.

94

SPIS TABEL I RYSUNKÓW

TABELE

Tabela 1. Potencjalne zasoby energii geotermalnej w Polsce.................................................13

Tabela 2. Produkcję i zużycie energii odnawialnej według źródeł wytwarzania ...................15

Tabela 3. Produkcja brutto energii elektrycznej według paliw w latach 2006 – 2008 ...........19

Tabela 4. Mechanizmy wsparcia produkcji energii pochodzącej z odnawialnych źródeł

energii w Polsce .....................................................................................................23

Tabela 5. Maksymalne poziomy intensywności dopuszczalnej pomocy publicznej na OŹE 34

Tabela 6. Ramy prawne regulujące w Polsce pomoc publiczną na odnawialne źródła energii

w latach 2002-2009................................................................................................35

Tabela 7. Wartość pomocy publicznej wg jej przeznaczenia w latach 2004 – 2009 (mln PLN)

...............................................................................................................................41

Tabela 8. Struktura pomocy publicznej wg przeznaczenia w latach 2004-2009 (w %) .........41

Tabela 9. Wartość i udział % pomocy horyzontalnej przeznaczonej na ochronę środowiska w

pomocy ogółem w latach 2004-2009....................................................................42

Tabela 10. Wartość pomocy na ochronę środowiska wg organów udzielających pomocy

publicznej w latach 2004-2009 (w mln PLN).......................................................44

Tabela 11. Wartość oraz źródła finansowania kredytów udzielonych przez BOŚ S.A. na

ochronę środowiska w latach 19991-2009...............................................................................47

Tabela 12. Efekty ekologiczne działalności kredytowej BOŚ S.A. w latach 2003-2009.......50

Tabela 13. Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko z podziałem na działania

skierowane na wsparcie odnawialnych źródeł energii w latach 2007-2013.........54

Tabela 14. Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-

2013 z uwzględnieniem finansowania na energetykę (w PLN) ...........................56

Tabela 15. Dotacje z Ekofunduszu na ochronę powietrza i klimatu w latach 2004-2009......62

Tabela 16. Świadectwa pochodzenia wydane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w

rozbiciu na technologie wytwarzania w okresie od 1.01.2006 r. do 31.12.2009 r.71

Tabela 17. Wolumen energii elektrycznej oraz ilość umorzonych świadectw pochodzenia z

odnawialnych źródeł energii ..................................................................................72

Tabela 18. Bilans praw majątkowych w Rejestrze Świadectw Pochodzenia na dzień

31.12.2009r ............................................................................................................75

Tabela 19. Ceny kontaktów PMOZE i PMOZE_A w latach 2006 – 2009.............................76

95

RYSUNKI

Rysunek 1. Strefy energetyczne wiatru w Polsce .....................................................................7

Rysunek 2.Usłonecznienie względne w ciągu roku (w %).......................................................9

Rysunek 3. Rozkład zasobów energetycznych dużych rzek w Polsce ...................................11

Rysunek 4. Mapa istniejących i planowanych zakładów geotermalnych w Polsce na tle

okręgów i subbasenów geotermalnych ................................................................14

Rysunek 5. Pytanie 1: Czy Pana/Pani zdaniem korzystanie z energii odnawialnej chroni

klimat przed negatywnymi zmianami.................................................................17

Rysunek 6. Pytanie 8: Czy uważa Pan/Pani, że energia odnawialna może w przyszłości

zastąpić tradycyjne źródła energii........................................................................18

Rysunek 7. Pytanie 10: Jaką kwotę byłby Pan/Pani w stanie przeznaczyć na tego rodzaju

inwestycje ............................................................................................................19

Rysunek 8. Udział środków finansowych przeznaczonych na ochronę środowiska z

Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na tle innych

instytucji udzielających pomocy w 2006 roku ....................................................45

Rysunek 9. Finansowanie ochrony środowiska przez Narodowy Fundusz Ochrony

Środowiska i Gospodarki Wodnej w mld zł w latach 2007 – 2009.....................46

Rysunek 10. Kredyty udzielone przez BOŚ S.A. na inwestycje związane z odnawialnymi

źródłami energii w latach 1991 – 2009 w tys. zł .................................................48

Rysunek 11. Kredyty na odnawialne źródła energii oferowane przez Bank Ochrony

Środowiska w latach 2004 – 2009 ......................................................................49

Rysunek 12. Wartość kredytów na odnawialne źródła energii oferowane przez Bank

Ochrony Środowiska w latach 2004 – 2009 w tys. zł.........................................50

Rysunek 13. Udział środków finansowych Programu Operacyjnego Infrastruktura i

Środowisko przeznaczonych dla poszczególnych sektorów (w %).....................53

Rysunek 14. Dotacje udzielone ze środków GEF w latach 2004 – 2007 (w USD)................59

Rysunek 15. Idea stosowania certyfikatów pochodzenia energii z odnawialnych źródeł

energii ..................................................................................................................68

Rysunek 16. Rola certyfikatów pochodzenia w gospodarowaniu przez producentów energią

ze źródeł odnawialnych .......................................................................................69

Rysunek 17. Udział świadectw pochodzenia energii wydanych przez Prezesa Urzędu

Regulacji Energetyki w podziale na różne technologie wytwarzania w latach

2006 – 2009 .........................................................................................................72

96

Rysunek 18. Wolumen obrotu prawami majątkowymi na Towarowej Giełdzie Energii w

latach 2006-2009..................................................................................................76

97

OŚWIADCZENIE

Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem(am) samodzielnie. Wszystkie dane, istotnemyśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownielub niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całościani w części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne(wyniki badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.),przez nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.

..............................., dnia............................ .................................................(miejscowość) (podpis)

Załącznik do Komunikatu nr 5/2010

OŚWIADCZENIE

Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym mojejpracy dyplomowej.Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody na kopiowaniepracy dyplomowej w całości lub w części.

Brak zgody na kopiowanie nie wyklucza użycia pracy w systemie antyplagiatowym.

* niepotrzebne skreślić

..............................., dnia............................ ................................................. (miejscowość) (podpis)

98

ZAŁĄCZNIKAnkieta dotycząca Odnawialnych źródeł energii

Płeć:Wiek:Wykształcenie:Przy wybranej odpowiedzi należy postawić krzyżyk (X). Przy każdym pytaniu należy wybrać tylko jedną odpowiedź.

Pytanie TAK ZdecydowanieTAK NIE Zdecydowanie

NIENie mam

zdania1. Czy Pana/Pani zdaniem korzystanie

z energii odnawialnej chroni klimatprzed negatywnymi zmianami?

2. Czy sądzi Pan/Pani, żewykorzystanie OŹE może wpłynąć

pozytywnie na bezpieczeństwoenergetyczne kraju?

3. Czy uważa Pan, że korzystanie zOŹE jest ekonomicznie uzasadnione?

4. Czy byłby Pan/Pani skłonny dozamontowania w swoim domu

urządzeń służących do pozyskiwaniaenergii odnawialnej?

5. Czy montaż urządzeń dopozyskiwania odnawialnych źródeł

energii powinien być dotowany?. Czy uważa Pan/Pani, że

społeczeństwo ma wystarczająco dużąwiedzę na temat zalet i wad energii

pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych?7. Czy powinny być prowadzone akcje

informacyjne i edukacyjne w tymzakresie?

8. Czy uważa Pan/Pani, że energiaodnawialna może w przyszłości

zastąpić tradycyjne źródła energii?Pompyciepła

Panelefotowoltaiczne

Kolektorysłoneczne

Biomasa(spalanie) Wiatraki

9. Który z wymienionych rodzajówenergii odnawialnej znalazłby

zastosowanie w Pana/Pani domu?0 –

5000 zł 5000 – 10000 zł 10000 –20000 zł

20000 – 30000zł

30000 złlub więcej

10. Jaką kwotę byłby Pan/Pani w stanieprzeznaczyć na tego rodzaju

inwestycje?OŹE- odnawialne źródła energii