Umiejętność uczenia sięjako kluczowa kompetencja adaptacyjna na zmieniającym się rynku pracy

Monika Domańska, Akademia Górniczo-Hutnicza,

ekspertka bolońska

Zielona Góra 7 kwietnia 2011

Adaptacja

przystosowanie się organizmu poprzez zmianę struktury lub funkcji do życia w nowych dla niego, trwale zmienionych warunkach bytowych lub zewnętrznego stresu

Osobniki lepiej dostosowane pożyjądłużej i wydadzą więcej potomstwa niż osobniki mniej dostosowane, w konsekwencji zwiększając udziałgenów warunkujących cechy korzystne w puli genowej populacji.

Uczenie się przez całe życie to już nie dobrowolność, lecz warunek przeżycia w społeczeństwie informacyjnym.

prof. John Field (University of Stirling)

Uczenie się

Zmiana w zachowaniu w oparciu o interaktywne doświadczenia jednostki

Mc Geoch

Proces uczenia się to cykl, w którym kluczową rolęodgrywa doświadczenie jednostki i jego analiza.

D. Kolbe

Właściwe decyzje biorą się z doświadczenia.

Doświadczenie bierze się ze złych decyzji.

Mark Twain

2011-04-05

Jak mierzyć zdolność uczenia się

Dynamic testing Air Force Office of Scientific Research

Kodowanie, dekodowanie, rekodowanie, porównywanie (słów, liczb), poszukiwanie, podejmowanie decyzji, badane: czasy reakcji

Nowe podejście do uczenia się

• ROZWÓJ• RYTUAŁ

• TRADYCJA

• SUBSTYTUT

Uczenie się – punkt widzenia polityków

Pojęcie lifelong learning powinno dotyczyć uczenia się od fazy przedszkolnej do późnej emerytalnej, włączając w to całe spektrum uczenia się formalnego (w szkołach i innych placówkach systemu edukacji), pozaformalnego (w instytucjach poza systemem edukacji) i nieformalnego (naturalnego). Ponadto, powinno się ono odnosićdo wszelkiej, trwającej przez całe życie, aktywności uczenia się, mającej na celu rozwój wiedzy, kompetencji i umiejętności w perspektywie osobistej, obywatelskiej, społecznej oraz zorientowanej na zatrudnienie. Zasadniczym odniesieniem w tym względzie powinna być osoba jako podmiot uczenie się, co podkreślać ma znaczenie prawdziwej równości szans jakości w procesie uczenia się.

Rezolucja Rady Unii Europejskiej z 27 czerwca 2002 r.

Uczenie się – punkt widzenia polityków

„Edukacja dorosłych to cały kompleks organizowanych procesów oświatowych, formalnych i innych, niezależnie od treści, poziomu i metod, kontynuujących lub uzupełniających kształcenie w szkołach, uczelniach i uniwersytetach, a także naukę praktyczną, dzięki czemu osoby, uznawane jako dorosłe przez społeczeństwo, do którego należą, rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, udoskonalają swoje techniczne i zawodowe kwalifikacje lub zdobywają nowy zawód, zmieniają swoje postawy i zachowania w zakresie wszechstronnego kształtowania osobowości oraz uczestnictwa w zrównoważonym i niezależnym społecznym i kulturalnym rozwoju”United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization –UNESCO w „Rekomendacji w Sprawie Rozwoju Edukacji Dorosłych”,

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 – rozwój kapitału ludzkiego

Budowa spójnego i powszechnego systemu kształcenia ustawicznego nakierowanego na elastyczność i rozwój kompetencji niezbędnych w życiu społecznym i na rynku pracy

Przejście do dobrobytu poprzez pracę dzięki wsparciu aktywności edukacyjnej i zawodowej na każdym etapie życia

aktywność, adaptacyjność, afirmacja

Zapewnienie dostępu do wysokiej jakości edukacji w tym edukacji ustawicznej odpowiadającej na zmieniające się potrzeby rynku pracy

Podniesienie poziomu kompetencji i kwalifikacji obywateli

Uczenie się – punkt widzenia polityków

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 – rozwój kapitału ludzkiegohttp://www.mrr.gov.pl/aktualnosci/rozwoj_regionalny/Documents/DSRK_SRKL_6102010.pdf

Wzrost ilości zawodów w obszarach wymagających wiedzy i umiejętności (8,5 mln miejsc pracy), udziałzwiększy się z 29% w 2010 do 35% w 2020•Potrzeba osób mobilnych zawodowo, przygotowanych do dalszego kształcenia

•Potrzeba rzetelnej informacji o rynku pracy

•Potrzeba nielinearnego podejścia do nauki i pracy

•Potrzeba efektywnego doradztwa i uznawania kształcenia nieformalnego

•Pracodawcy powinni zachęcać do dalszej naukiCEDEFOP Skills supply and demand in Europe medium term forecast to 2020

Uczenie się a rynek pracy - prognozy

Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy

Specjaliści

Technicy i inny średni personel

Pracownicy biurowi

Pracownicy usług i sprzedawcy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy

Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy

Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń

Pracownicy przy pracach prostych

CEDEFOP Skills supply and demand in Europe medium term forecast to 2020

Współczesny rynek pracy

• globalizacja działalności gospodarczej

• innowacyjność, nowe technologie, ekologia (ograniczanie emisji)

• wzrost znaczenia wiedzy i kwalifikacji

• wzrost aspiracji społeczeństwa (pracowników, klientów, kontrahentów)

• rozwój sektora usług

• zmiany demograficzne i zmiany w strukturze społecznej

• funkcjonowanie w warunkach zmian

Globalizacja działalności gospodarczej

Zdolności adaptacyjne • Nauka języka obcego• Nauka obcej kultury

Konkurencyjność

Kraje BRIC

Zmiany demograficzne i zmiany w strukturze społecznej

Starzenie się społeczeństwa

W Polsce wzrost liczby osób powyżej 60 lat o 4 mln do 2030

Obecnie 32,3% osób aktywnych zawodowo w Polsce w wieku 55-64 lat, wskaźnik wg strategii lizbońskiej 50%

Depopulacja

SILVER ECONOMY

Model rodziny

Nowe trendy na rynku pracy

Cechy/szanse?

• Dynamika

• Elastyczność

• Zmiany

• Wielofunkcyjność

Zagrożenia?

• Kultura pośpiechu, kultura świata wykreowanego, nadaktywność zawodowa

• Zanik identyfikacji z firmą, brak zaangażowania, przynależności

• Brak efektywności (umiem po

trosze wszystkiego, niczego dobrze)

Nowy rynek pracy

Rewolucja przemysłowa

ekonomia skali, powtarzalność

stopa zwrotu z zaangażowanego kapitału

Rewolucja informacyjna

nowe podejście do roli pracowników w organizacji

aktywa intelektualne (innowacja, technologie)

Organizacje uczące sięPracownicy tworzą wartość poprzez wiedzę i poprzez informacje jakie dostarczają

Nowe warunki funkcjonowania firm

• Interdyscyplinarność• Powiązanie z dostawcami i odbiorcami (Just in time)• Segmentacja klientów• Globalna skala działania• Nowatorstwo innowacyjność• Wykształcony personel

Reakcja na przyczyny nie skutki działania

Rozwój funkcji personalnej na tle rozwoju nowych form pracy.

Era przedindustrialna - okres generalistów i artystów• Polowanie, gromadzenie zapasów, sporządzanie ubrań, uprawa roli, wydobywanie rud, obróbka metalu,

budownictwo, żeglarstwo, handel, rzemiosło• Podział pracy, sprawowanie przywództwa, ćwiczenie konkretnych umiejętności,

Era industrialna- okres specjalistów• Rozwój przemysłu, produkcji masowej, powstanie wielu prostych, łatwych do opanowania prac• Struktury organizacyjne, stały czas pracy, wartościowanie pracy, koszty pracy, stosunki pracy,

wynagrodzenie na podstawie czasu pracy, ocenianie przez przełożonych

Era postindustrialna - okres pracy zespołowej i samo pomocy • Elastyczny system produkcji, wykorzystanie systemów informatycznych, wyszczuplanie organizacji,

restrukturyzacja, reengineering, rozwój usług, telepraca, organizacja wirtualna, nowa gospodarka• Ukierunkowanie na klienta, strategie personalne, wielozawodowość, elastyczne formy zatrudnienia i

wynagrodzenia, grupowanie form pracy, ocenianie wielopodmiotowe, audyt, outsourcing, outplacement, coaching, kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą

Źródło: A. Pocztowski: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Kraków 2003, s. 14

Nowe metody zarządzaniaStrategiczna karta wyników

• Perspektywa finansowa

• Perspektywa klienta

• Perspektywa procesów wewnętrznych

• Perspektywa rozwoju

Robert S. Kaplan David P. Norton Strategiczna Karta Wyników. Jak przełożyćstrategię na działania, 2001

Nowe metody zarządzania TOYOTA PRODUCTION SYSTEM

改善 Kaizen, 7 Strat

MUDA (無駄) – marnotrawstwo (strata)• Nadprodukcja• Nadmierne zapasy• Oczekiwanie• Zbędny transport• Zbędne ruchy• Nadmierne lub niewłaściwe przetwarzanie• Defekty

– …– „Śpiące umiejętności”!

Maszyny są zaprojektowane do pracy mechanicznej. Zadaniem ludzi jest myśleć, rozwiązywać problemy i dbać o jakość a nie przyglądać się przesuwającym siępodzespołom. U nas ludzie to źródło rozwiązańproblemów, a nie kosztów.

Kierownik fabryki silników Forda

Zatrudnialność – definicjeHillage and Pollard 1998

• Zestaw cech i umiejętności dających zdolność do otrzymania i utrzymania satysfakcjonującej pracy

• Zdolność do samodzielnego poruszania się po rynku pracy, tak by właściwie wykorzystać swój potencjał i uzyskać trwałe zatrudnienie

• POTENCJAŁ

Zatrudnialność - pożądane cechy

• Motywacja• Pewność siebie• Zdolność do dostosowywania się

do owych warunków• Elastyczność• Praca w zespole• Komunikatywność• Rozwiązywanie problemów• Podejmowanie decyzji• Zarządzanie zmianą• Ciekawość

• biznes• klient• jakość

Wizja rozwoju – chęć uczenia się

Andrew Clarke Industry and Parliament Trust’s Study Group on employability

Kompetencje, które tworzą wartości :

• kwestionowanie rzeczywistości

• odporność na krytykę

• wiara w sukces

•• wiedzawiedza

Zatrudnialność - pożądane cechy

Wiedza

Zdolności, system wartości, motywacje, charakter, zachowania

Łatwo zmienić

Trudno zmienić

Model góry lodowej wg Henkel Ecolab

Kompetencje cenione przez pracodawców

Kompetencje, których brakuje absolwentom

Miejsce w rankingu %

1. zdolność do nabywania nowych umiejętności 13,4%2. wiedza kierunkowa 13%3. znajomość języków obcych 13%4. zdolności komunikacyjne 12,6%5. umiejętność zastosowania wiedzy

w praktyce zawodowej 12,4%6. umiejętność pracy w zespole 12,2%7. umiejętność samodzielnej analizy

i wyciągania wniosków 11,9%8. umiejętność podejmowania decyzji 11,4%

Badanie Accenture , Ogólnopolska kampania społeczna

Start w Karierę

Czego brakuje absolwentom

• Świadomość własnych ograniczeń

• Umiejętność zadawania pytań

• Dyscyplina, kindersztuba

• Orientacja na jakość

• Orientacja wielokulturowa, obycie międzynarodowe

Badania jakościowe w ramach projektu HEGESCO

Czynniki ograniczające bezrobocie

• Kontakty w środowisku profesjonalnym (24,7%)

• Kapitał intelektualny (16%)

• Dobre wyniki w nauce (średnia powyżej 4 13%)

• Kapitał kulturalny (13%)

• Wyższe wykształcenie (11.3%)

• Prawo jazdy (10,8%)

• Doświadczenie zawodowe (9,2%)

• Kapitał społeczny i publiczny (8.8%)

• Stan cywilny (żonaci, mężatki) 6,6%

Dr Leszek Wincenciak, Uniwersytet Warszawski,

badanie na próbie 20 tys. absolwentów

Kompetencje kluczowe

• Komunikacja w języku ojczystym• Komunikacja w języku obcym• Kompetencje matematyczne• Kompetencje komputerowe (IST) (ICT)• Umiejętność uczenia się• Umiejętności społeczne i obywatelskie• Poczucie inicjatywy i przedsiębiorczości• Świadomość i ekspresja kulturowa

Recommendation of the European Parliament and of the Council, of 18 December 2006, on key competences for lifelong learning

[Official Journal L 394 of 30.12.2006].

Uczenie się przez całe życie - realia

Dane za 2009 udział w edukacji osób w wieku 25-64 lat

• Polska poniżej 5% (za nami Bułgaria, Rumunia, Węgry, Słowacja, Grecja i Litwa)

• UE 9,3% (benchmark 2010 12,5% 2020 15%)

• Liderzy Dania, Finlandia, Szwecja, Szwajcaria –powyżej 20%

Uczenie się przez całe życie - podejście polskich firm

Brak inwestycji w szkolenia kadr – raczej poszukiwanie wykwalifikowanych pracowników na rynku (badanie HEGESCO – według firm kompetencje rozwijane są w drodze kształcenia formalnego, odpowiedzialność za kształtowanie kompetencji ponoszą uczelnie)

Wysokie koszty szkoleń - 2008 1,6 tys. zł na pracownika (UE 1,1 tys.) 47% firm nie ponosi zdanych wydatków na szkolenia

Duże firmy MŚPRola motywacyjna, retencyjna szkoleń Obawa przed odpływem kadr

Istnieją strategie, struktury awansu Struktury płaskie

Szkolenia praktyczne

Dotacje UE – program PARP

Uczenie się przez całe życie - podejście polskich firm

Główne obszary szkoleń w okresie 1989-2006:

• niezbędne certyfikaty kwalifikacji technicznych

• rozwijanie kompetencji kadr menedżerskich

• rozwijanie kompetencji kadr w działach sprzedaży i obsługi klienta

(na podstawie opracowania dr. Andrzeja Woźniakowskiego, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych)

Polacy przypisują wykształceniu coraz większąwartość (93% w 2009 roku, w porównaniu z 76% w 1993 r.), widzą także coraz większy wpływ wykształcenia na swoją karierę zawodową (wzrost z 40% w 1993 r. do 49% w 2009 r.) czy sytuacjęmaterialną (wzrost z 30% do 42%)

„CBOS: Rola kształcenia i zmiany w jej postrzeganiu w latach 1993-2009”

Uczenie się przez całe życie - realia

Każdy kto przestaje się uczyć jest stary, nieważne czy ma lat dwadzieścia czy sto dwadzieścia

Żyj jakbyś miał umrzeć jutro, ucz się jakbyś miał żyć wiecznie

Uczenie się jest jak wiosłowanie w górę rzeki, przestajesz – cofasz się.

przysłowie chińskie

Jestem zawsze gotów do nauki chociaż nie zawsze lubię byćnauczany

Winston Churchill

Monika Domańska

mdoman@agh.edu.pl