Szkoła Podstaw ow a nr 6 im . R om ualda Traugutta w L ublinie

U M IŁ O W A N IE TE G O , CO O JCZ Y STE

JA N PA W E Ł II D O M Ł O D YC H – A N TO L O G IA

W yboru tekstów dokonali uczniow ie k lasy V I d

pod kierunkiem pani R enaty B illew icz

L U B L IN , 2007

Wstęp

„Szukałem Was, a teraz Wy przyszliście do mnie...”

Słowa te wypowiedział Ojciec Święty, Jan Paweł II, na łożu

śmierci, w chwili, kiedy czynił swoje ostatnie przygotowania do tego, aby z wiarą „przekroczyć próg nadziei”.

Słowa – „Szukałem was, a teraz wy przyszliście do mnie” –

wypowiedział nasz Ojciec, Papież – Polak, wówczas, gdy pod oknami jego apartamentu, na placu świętego Piotra w Rzymie,

trwał na modlitwie Kościół Młodych,

na których zawsze, już od czasów pasterzowania

w archidiecezji krakowskiej,

spoglądał z ufnością.

„Wy jesteście moją nadzieją!

Jesteście nadzieją Kościoła i Ojczyzny!”

Warszawa, spotkanie z młodzieżą, dnia 3 czerwca 1979 roku

„Szukałem was, a teraz wy przyszliście do mnie

i za to Wam dziękuję.”

Drogi Czytelniku!

Wiem, że jak każdy młody człowiek, potrzebujesz Mistrza,

Mistrza przez duże „M”, który wskaże Ci, kogo kochać, przekona,

w kogo wierzyć, doradzi, komu zaufać i podpowie, kogo naśladować.

Rozumiem, jak trudno samemu dokonywać właściwych

wyborów, lecz jeśli tylko zechcesz, nie musisz być sam. Proponuję,

aby Twoim przewodnikiem po labiryncie skomplikowanej przyszłości

był Jan Paweł II. Przypatrz się, jakim był dzieckiem, uczniem,

kapłanem, synem polskiej ziemi, a jednocześnie duchowym ojcem

całego chrześcijańskiego świata. Przypatrz się, jak wielkim był

Patriotą w wymiarze mikro i makro. Kochał Wadowice, gdzie

„wszystko się zaczęło”. Kochał Polskę, której przekazywane słowa

pokoju – „Pokój Tobie Polsko, ojczyzno moja” były niczym

serdeczny powiew bliskiej nadziei z bardzo innego, dalekiego kraju.

Umiłował wszystko, co polskie: naszą ziemię, którą całował,

wiarę przodków naszych – chrześcijańską tradycję, ducha dziejów –

krwawą historię dziedziców Lecha. Czcił mowę ojców, w której tak

prawdziwie wyrażał swoje głębokie myśli i największe uczucia, a ona

stała się narzędziem Jego posłannictwa i była Mu posłuszna. Związał

się wreszcie najmocniejszą nicią tego patriotyzmu z nami, rodakami,

których otoczył prawdziwie ojcowską miłością i wsparciem.

Pokochaj, tak jak On, polską ziemię. Wzrastaj w chrześcijańskiej

wierze, poznawaj historię, pielęgnuj tradycję, dbaj o język ojczysty.

Szanuj symbole narodowe, wierząc w ich moc i potęgę. Bądź dobrym

synem i uczniem. Bądź takim Polakiem, z którego Jan Paweł II byłby

dumny. On podpowie Ci, jak to zrobić.

To Jego słowa z dedykacją dla Ciebie, abyś wiedział, kogo

kochać, w kogo wierzyć, komu zaufać i kogo naśladować, abyś nie

był sam w labiryncie skomplikowanej przyszłości:

„Moje lata dziecięce i chłopięce zostały wnet naznaczone utratą

osób najbliższych. Naprzód matki, która nie doczekała dnia mojej

pierwszej Komunii świętej. Ona chciała mieć dwóch synów: lekarza

i księdza; mój brat był lekarzem, a ja mimo wszystko zostałem

księdzem. Siostry, która urodziła się na kilka lat przed moim

przyjściem na świat, nie znałem, zmarła bowiem wkrótce po

urodzeniu.” Andre Frossard, Rozmowy z Janem Pawłem II

Emilii, matce mojej

Nad Twoją białą mogiłą

Białe kwitną życia kwiaty –

– o, ileż lat to już było

bez Ciebie – duchu skrzydlaty –

Nad Twoją białą mogiłą

Od lat tylu już zamkniętą,

spokój krąży z dziwną siłą,

z siłą, jak śmierć niepojętą.

Nad Twoją białą mogiłą,

Cisza jasna promienieje,

Jakby w górę coś wznosiło,

Jakby krzepiło nadzieję.

Nad Twoją białą mogiłą

Klęknąłem ze swoim smutkiem –

o, jak to dawno już było

jak się dziś zdaje malunkiem.

Nad Twoją białą mogiłą

O Matko – zgasłe kochanie –

Me usta szeptały bezsiłą:

– Daj wieczne odpoczywanie –

Karol Wojtyła z ukochaną mamą, Emilią

„Mój brat, Edmund, zmarł u progu samodzielności, zaraziwszy

się jako młody lekarz ostrym wypadkiem szkarlatyny. Liczyłem

w chwili jego śmierci dwanaście lat.” Andre Frossard, Rozmowy z Janem Pawłem II

„Tak więc stosunkowo szybko

stałem się częściowym sierotą i

„jedynakiem”. Moje lata chłopięce i

młodzieńcze łączą się przede

wszystkim z postacią ojca, którego

życie duchowe po stracie żony i

starszego syna niezwykle się

pogłębiło.

Emilia, Karol (senior) i mały Karol Wojtyłowie

Patrzyłem z bliska na jego

życie, widziałem, jak umiał od siebie

wymagać, widziałem, jak klękał do

modlitwy. Patrząc na niego,

nauczyłem się, że trzeba samemu

sobie stawiać wymagania i przykła-

dać się do spełniania własnych

obowiązków. Ten mój ojciec, którego

uważam za niezwykłego człowieka,

zmarł – prawie, że nagle – podczas

drugiej wojny światowej i okupacji,

zanim ukończyłem dwudziesty

pierwszy rok życia, w lutym 1941

roku.”

Andre Frossard, Rozmowy z Janem

Pawłem II

Karol Wojtyła w wieku 12 lat

Dzieci

Dorastają znienacka przez miłość,i potem tak nagle dorośli

trzymając się za ręce wędrują w wielkim tłumie –

(serca schwytane jak ptaki, profile wrastają w półmrok).

Wiem, że w ich sercach bije tętno całej ludzkości.

Trzymając się za ręce usiedli cicho nad brzegiem.

Pień drzewa i ziemia w księżycu: niedoszeptany tli trójkąt.

Mgły nie dźwignęły się jeszcze. Serca dzieci wyrastają nad rzekę.

Czy zawsze tak będzie - pytam - gdy wstaną stąd i pójdą?

Albo też jeszcze inaczej: kielich światła nachylony wśród roślin

odsłania w każdej z nich jakieś przedtem nieznane dno.

Tego, co w was się zaczęło, czy potraficie nie popsuć,

czy będziecie zawsze oddzielać dobro i zło?

Karol Wojtyła, Profile Cyrenejczyka

„Studiowałem na Wydziale Filozoficznym filologię polską

zgodnie z zamiłowaniami wyniesionymi z okresu szkoły średniej.

Studia zostały przerwane na początku drugiego roku, wkrótce też

zacząłem pracować w kamieniołomie razem z kilku moimi kolegam

ze studiów. Te kolejne cztery lata pracy fizycznej, okres uczestnictwa

w wielkiej społeczności robotniczej, stały się dla mnie szczególnym

darem Opatrzności. Nauczyłem się cenić ten okres i związane z nim

doświadczenie bardzo wysoko. Nieraz mówiłem, że warte ono może

więcej od doktoratu, chociaż dla nauki i stopni naukowych żywię

wielki szacunek.” Andre Frossard, Rozmowy z Janem Pawłem II

„Od października 1942 roku

stałem się konspiracyjnym alumnem

seminarium duchownego oraz

konspiracyjnym studentem Wydziału

Teologicznego na Uniwersytecie

Jagiellońskim, który całą swą

działalność prowadził w podziemiu.

Przygotowywałem się do egzami-

nów, studiując w czasie wolnym

od pracy, a także – o ile to było moż-

liwe – w czasie pracy w fabryce.”

Karol Wojtyła jako kleryk seminarium

To Przyjaciel

To Przyjaciel.

Ciągle wracasz pamięcią

do tego poranka zimą.

Tyle lat już wierzyłeś,

wiedziałeś na pewno,

a jednak nie możesz wyjść z podziwu.

Pochylony nad lampą,

w snopie światła wysoko związanym,

nie podnosząc swej twarzy, bo po co -

- i już nie wiesz, czy tam, tam daleko widziany,

czy tu w głębi zamkniętych oczu -

Jest tam. A tutaj nie ma nic prócz drżenia,

oprócz słów odszukanych z nicości -

ach, zostaje ci jeszcze cząstka tego zdziwienia,

które będzie całą treścią wieczności.

„Chrystus powołał apostołów, którzy byli w większości

Galilejczykami. Szymon, którego nazwał Piotrem, również. Był on

poza tym człowiekiem pracy fizycznej, z zawodu rybakiem, z uspo-

sobienia zapaleńcem, który w momencie próby zawiódł się na sobie.

Ten Piotr, wiedziony Duchem Pana, przybył do Rzymu i dał początek

Kościołowi, który trwa do dzisiaj, ufny w obietnice Chrystusa. Gdy

w dniu wyboru na Stolicę Rzymską powiedziałem, że przychodzę

‘z daleka’, myślałem o Piotrze, który też przyszedł ‘z daleka’ i był

synem Izraela, był Galilejczykiem.”

Andre Frossard, Rozmowy z Janem Pawłem II

„Pośród niesnasków Pan Bóg uderza

W ogromny dzwon.

Dla Słowiańskiego oto Papieża

Otwarty tron.

Ten przed mieczami tak nie uciecze

Jako ten Włoch,

On śmialo, jak Bóg, pójdzie na miecze,

Świat mu – to proch

A trzebaż mocy, byśmy ten Pański

Dźwignęli świat:

Więc oto idzie Papież Słowiański

Ludowy brat; –

Oto już leje balsamy świata

Do naszych łon, Hufiec aniołów kwiatem umiata

Dla niego tron.

On rozda miłość, jak dziś mocarze

Rozdają broń,

Sakramentalną moc on pokaże,

Świat wziąwszy w dłoń.

Wszelką z ran świata wyrzuci zgniłość,

Robactwo, gad,

Zdrowie przyniesie, rozpali miłość

I zbawi świat;

Wnętrza kościołów on powymiata,

Oczyści sień,

Boga pokaże w twórczości świata,

Jasno jak dzień.

Juliusz Słowacki, Pośród niesnasków Pan Bóg uderza

10 czerwca 1987 roku, podczas III pielgrzymki do Ojczyzny,

przemawiając na Błoniach do mieszkańców Krakowa, Jan Paweł II

z właściwym sobie humorem i dystansem do własnej osoby, tak

nawiązał do tego proroczego wiersza:

„Wiemy, że Juliusz Słowacki napisał te słowa, na które się

nieraz różni powoływali: ‘Polsko, twoja zguba w Rzymie’. Jest to ten

sam Juliusz Słowacki, który napisał też wiersz o słowiańskim Papieżu.

I teraz ja, dzisiaj właśnie tu przybywszy do Krakowa, pomyślałem

sobie: miał rację. Twoja zguba w Rzymie, zgubił się człowiek z Polski,

z Krakowa i jest w Rzymie. Zgubił się! Bardzo przepraszam wieszcza

narodowego za to, że tak wypaczyłem jego myśli. Teraz pójdę go

przeprosić w katedrze na Wawelu.” Jan Paweł II, III pielgrzymka do Ojczyzny, s.74

„Myślę, że wynik konklawe w dniu 16 października 1978 r. był

zaskoczeniem nie tylko dla mnie! Bóg, który kieruje wydarzeniami,

jakie dzieją się w wymiarze zewnętrznym, jest jednak równocześnie

Panem serc – i wspiera je od wewnątrz, aby mogły sprostać

wydarzeniom, które od zewnątrz, po ludzku, zaskakują nas i prze-

rastają. Na tym polega tajemnica każdego właściwie powołania.

Powołanie zawsze oznacza, że mamy zobaczyć nowy projekt

naszego własnego życia – inny niż ten, z jakim egzystowaliśmy dotąd.

Jest rzeczą zdumiewającą, w jaki sposób Pan Bóg pomaga nam od

wewnątrz, w jaki sposób ‘na różnych długościach fali’ naszego życia

przygotowuje człowieka, ażeby w odpowiednim czasie umiał wejść

w ten nowy projekt, umiał utożsamić się z nim – umiał po prostu

dostrzec Wolę Ojca i przyjąć ją. I to pomimo całej swojej słabości

i zakorzenieniu we wszystkich własnych ‘projektach’.”

„Powołanie jako ‘projekt’ daje początek powołaniu jako

‘spełnianiu’ (wypełnianiu projektu!). Ufam, że z tych samych źródeł

dane mi będzie czerpać siły na drodze wypełniania Bożego projektu –

czyli wezwania przyjętego w dniu wyboru. ‘Virtus in infirmitate

perficitur’ – ‘Moc w słabości się doskonali’.”

Andre Frossard, Rozmowy z Janem Pawłem II

Jan Paweł II wypełnił projekt Boży do końca, życiem swoim

potwierdzając słuszność słów św. Pawła z Listu do Koryntian.

Czy wiesz, że Ty też jesteś POWOŁANY? Do Ciebie też

odnoszą się te słowa. Musisz w jakimś momencie „zobaczyć nowy

projekt” swego życia. Jak przygotowujesz się do tego? Jakie starania

czynisz, abyś w „odpowiednim czasie umiał wejść w ten nowy

projekt, umiał utożsamić się z nim – umiał po prostu dostrzec Wolę

Ojca i przyjąć ją? I to pomimo całej swojej słabości i zakorzenieniu

we wszystkich własnych ‘projektach’.”? Jakiekolwiek by nie były

Twoje plany w wędrówce ku dorosłości, powinieneś nieść ze sobą

plecak wypełniony tymi wartościami, które Jan Paweł II uważał

za najważniejsze i od czasu do czasu po nie sięgać.

Mamy nadzieję, że ta skromna antologia pomoże Ci, niczym

busola wiary, prawdy i doświadczenia, utrzymać właściwy kurs

na oceanie młodzieńczych poszukiwań, a także pozwoli bez lęku

wypłynąć na głębię.

„Człowiek współczesnej cywilizacji zagrożony jest chorobą

powierzchowności, niebezpieczeństwem spłycenia. Trzeba pracować

dla odzyskania głębi – tej głębi, która właściwa jest ludzkiej istocie.

Tej głębi, która wzywa jego umysł i serce, podobnie jak morze wzywa.

Jest to właśnie głębia prawdy i wolności, sprawiedliwości i miłości.

Głębia pokoju.” Jan Paweł II, III pielgrzymka do Ojczyzny, s. 110

Z serdeczną prośbą, abyś nie zawiódł nadziei pokładanej

w Tobie przez Ojca Świętego. Niech każdy dzień czyni Ciebie jeszcze

bardziej kochającym Boga i Ojczyznę – patriotą.

Podpisy..........................

Rozdział I

Umiłowanie tradycji, zatroskanie o kulturę

„Pozdrawiam Was w imię Chrystusa tak, jak nauczyłem

się pozdrawiać ludzi tutaj, w Polsce...

– w Polsce, w tej mojej ziemi ojczystej, w której stale tkwię głęboko

wrośnięty korzeniami mojego życia, mojego serca, mojego powołania,

– w Polsce, w tym kraju, w którym – jak pisał Norwid – „kruszynę

chleba podnoszą z ziemi przez uszanowanie dla darów nieba”...

– w Polsce, która przez cały ciąg dziejów związała się z Kościołem

Chrystusowym i ze Stolicą Rzymską szczególnym węzłem duchowej

jedności.”

Przemówienie Jana Pawła II na lotnisku „Okęcie”, 02.06.1979

Polska tradycja wyrasta z wpisania naszego kraju w chrześc.-

cijaństwo, ma źródło w chrzcie Polski, a czasem swym sięga od-

ległego, X wieku. Pamiętajmy datę – 966 i księcia Mieszka I...

„Kościół przyniósł Polsce Chrystusa – to znaczy klucz do rozu-

mienia tej wielkiej i podstawowej rzeczywistości, jaką jest człowiek.

Człowieka bowiem nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa.A

raczej: człowiek nie może siebie sam do końca zrozumieć bez

Chrystusa. Nie może zrozumieć ani kim jest, ani jaka jest jego

właściwa godność, ani jakie jest jego powołanie i ostateczne

przeznaczenie. Nie można też bez Chrystusa zrozumieć dziejów Polski

– przede wszystkim jako dziejów ludzi, którzy przeszli i przechodzą

przez tę ziemię. Trzeba iść po śladach tego, czym (a raczej kim)

na przestrzeni pokoleń był Chrystus dla synów i córek tej ziemi.

To wszystko: dzieje Ojczyzny, tworzone przez każdego jej Syna

i każdą Córkę od tysiąca lat – i w tym pokoleniu – i w przyszłych –

choćby to był człowiek bezimienny i nieznany, tak jak ten Żołnierz,

przy którego grobie stoimy...

To wszystko w tej Eucharystii ogarniam myślą i sercem,

i włączam w tę jedną, jedyną Najświętszą Ofiarę Chrystusa na Placu

Zwycięstwa.

I wołam, ja, Syn polskiej ziemi, a zarazem ja: Jan Paweł II

papież, wołam z całej głębi tego Tysiąclecia, wołam w przeddzień

Święta Zesłania, wołam wraz z Wami wszystkimi:

Niech zstąpi Duch Twój!

Niech zstąpi Duch Twój!

I odnowi oblicze ziemi.

Tej ziemi.”

Homilia Ojca Świętego podczas mszy świętej na placu Zwycięstwa, 02.06.1979

Czym dla Ciebie jest tradycja? Czy obchodzisz święta tylko

dlatego, że tak wypada? Czy rozumiesz ich sens? Zobacz, że każde

z nich łączy się z Chrystusem: Boże Narodzenie, Wielkanoc... Nasza

tradycja ma wielką moc, siłę dębu tysiącletniego, bo jej istotą jest

nasza wiara, a nie tylko powierzchowny blask kolorowych światełek

czy smakowity zapach wielkanocnych mazurków.

Przeczytaj, jak pięknie pisze o tym Jan Paweł II. Jakim wielkim

strażnikiem tradycji chce być w Twoim sercu! Jak konsekwentnie

podkreśla swój związek z nami poprzez wspólnotę tradycji!

Jan Paweł II o tradycjach związanych z Bożym Narodzeniem oraz znaczeniu świątecznych symboli

Jan Paweł II wiele razy mówił o Bożym Narodzeniu

i Wielkanocy, o świątecznych tradycjach i symbolach. Zwracał uwagę

na znaczenie świętych miejsc takich jak Betlejem czy Golgota.

„W tych dniach Betlejem jest miejscem, do którego kierują się

spojrzenia wszystkich wierzących. Obraz szopki, rozpowszechniony

dzięki tradycji ludowej na całej ziemi, sprzyja głębokiej refleksji nad

orędziem rozchodzącym się z Betlejem i docierającym do całej

ludzkości. W nędznej grocie kontemplujemy Boga, który z miłości staje

się dziecięciem. Przyjmującemu Go człowiekowi daje radość, a na-

rodom pojednanie i pokój.”

Słowa Ojca Świętego z 20 grudnia 2000 r., Audiencja generalna

Ojciec Święty podczas spotkania opłatkowego z Polakami 20

XII 1997 r. podkreślał, jak ważne są spotkania przy świątecznym stole

„wokół którego gromadzi się rodzina, aby modlić się, łamać

opłatkiem, składać sobie życzenia i spożywać wieczerzę wigilijną.(…)

Stół wigilijny niejako tworzy i buduje ludzką wspólnotę. To znaczenie

stołu jeszcze bardziej staje się czytelne, gdy spoczywa na nim chleb,

z którego każdy może wziąć i dzielić się z innymi. Miłość,

przebaczenie, pokój z Bogiem i ludźmi znajdują w tym wigilijnym

geście wspaniały wyraz.(...)”

Tradycją wieczerzy wigilijnej jest pozostawianie wolnego

miejsca dla nieznajomego. Według Papieża „te proste gesty znaczą

bardzo wiele. Symbolizują one dobroć ludzkiego serca, które w dru-

gim człowieku dostrzega — zwłaszcza w człowieku potrzebującym —

obecność Chrystusa i wzywa, by wprowadzić brata i siostrę w klimat

rodzinnego ciepła, zgodnie ze staropolskim: «Gość w dom — Bóg

w dom».”

Podczas orędzia na Boże Narodzenie w 2003 r. Jan Paweł II

przypomniał znaczenie betlejemskiej szopki i choinki. Nazwał je

cennymi symbolami, które „przekazują czasom prawdziwy sens Świąt

Bożego Narodzenia”. Papież przypomniał też, że rodząc się w Bet-

lejem, Chrystus wszedł w dzieje każdego człowieka.

„Na progu szopki kontemplujemy Tego, który z miłości do

człowieka ogołocił się z chwały Bożej i stał się ubogi. Stojąca obok

szopki świąteczna choinka mieniąca się światłem lampek przypomina

nam, że wraz z narodzeniem Jezusa na nowo zakwita drzewo życia

na pustyni ludzkości”.

Rokrocznie też Jan Paweł II wyjaśniał tłumom wiernych

tajemnicę Wielkanocy:

„W tych dniach Wielkiego Tygodnia liturgia ze szczególną mocą

podkreśla kontrast między światłem i ciemnościami, między życiem

a śmiercią, ale nie pozwala nam wątpić w końcowy rezultat: chwałę

Chrystusa zmartwychwstałego”

Papież zawsze przy okazji świątecznych audiencji pozdrawiał

specjalnie Polaków, wyrażając tym samym przekonanie, że gdzieś

tam, w Jego Ojczyźnie, tak samo jak to bywało od wieków, polskie

rodziny pielęgnują wszystkie bożonarodzeniowe i wielkanocne

zwyczaje. Dzieci, tak jak On kiedyś, oczekują pierwszej gwiazdki,

matki szykują stoły z siankiem i dodatkowym nakryciem, a ojcowie

pamiętają uroczyście o modlitwie i opłatku, tak jak zawsze Jego ojciec

pamiętał.

Pamiętajmy w te wieczory wigilijne i poranki wielkanocne

o ciepłych życzeniach Ojca Świętego, jakie płynęły do nas i do całego

świata z Watykanu. Pamiętajmy o tym, że umiłował polską tradycję,

wyrastał w niej i był jej wierny do końca.

„Boże Narodzenie to tajemnica miłości! To miłość Ojca,

który posłał jednorodzonego Syna na świat, aby ofiarował nam dar

swojego życia, Miłość "Boga z nami", Emmanuela, który przyszedł

na świat, aby umrzeć na Krzyżu. W zimnej stajni, pogrążonej w ciszy,

dziewicza Matka, z sercem pełnym przeczuć, już dziś przeżywa bolesny

dramat Kalwarii. To będzie wstrząsająca walka pomiędzy światłem

i ciemnością, pomiędzy śmiercią i życiem, nienawiścią i miłością.

Książę pokoju, narodzony dziś w Betlejem, odda na Golgocie swoje

życie, aby na świecie zapanowała miłość.”

„Moi drodzy, biorę z waszych rąk wigilijny opłatek i w duchu

łamię się nim z wami wszystkimi i każdym z osobna, ze wszystkimi

moimi rodakami, którzy znajdują się w Ojczyźnie i poza jej granicami,

z Kościołem w Polsce i ze sprawującymi rządy w naszym kraju.

Wszystkim składam serdeczne życzenia na Święta Bożego Narodzenia

i na Nowy Rok. Niech ta wielka Miłość Boga, która w noc betlejemską

objawiła się na ziemi, prowadzi nasze serca do Jezusa, tak jak

prowadziła serca pasterzy, mędrców, Józefa i Maryi. Niech duch

solidarności przepoi całe nasze życie, zarówno osobiste

jak i społeczne, i niech stanie się natchnieniem do służby dobru

wspólnemu w naszej wspólnej Ojczyźnie.”

Spotkanie opłatkowe z Polakami. 20 XII 1997

Czuj się zawsze tak, jak Ci ludzie, którzy podczas pierwszej

pielgrzymki Papieża – Rodaka do ojczyzny słuchali Jego wielkich

słów o Chrystusie, polskiej tradycji i wielkiej nadziei. Czuj się

zaproszony nieustannie do Eucharystii odprawianej przez Niego.

Poczuj się wezwany do dialogu, właśnie nie do samego tylko czytania,

ale do dialogu, do odpowiedzi.

„Ja również, tak jak wy dzisiaj, miałem kiedyś dwadzieścia lat.

Lubiłem sport, narciarstwo, teatr. Studiowałem i pracowałem. Miałem

pragnienia i troski. To właśnie wtedy, przed tak wielu już laty, kiedy

wojna, a następnie reżim totalitarny wyniszczały moją ojczyznę,

chciałem nadać mojemu życiu sens i tego sensu życia szukałem.

Odkryłem go, idąc za Panem Jezusem”.

Spotkanie Jana Pawła II z młodzieżą szwajcarską, Berno, 05.06.2004

Kim dla Ciebie jest Chrystus? Jak odpowiesz na wołanie Papieża

– Polaka: „Nie bójcie się, otwórzcie, otwórzcie na oścież drzwi

Chrystusowi!”? Czy uwierzysz w słowa z orędzia Jana Pawła II na IV

Światowy Dzień Młodzieży: „Tylko Chrystus może zaspokoić serce

człowieka. Tylko On daje siłę i radość życia, bez względu na

jakiekolwiek zewnętrzne ograniczenia i przeszkody. Tak, odkrycie

Chrystusa to najpiękniejsza przygoda waszego życia”.

Kim dla Ciebie jest Maryja, Królowa Polski, tak bardzo

umiłowana przez papieża Polaka? Czy wiesz, że jej jasnogórski

wizerunek już od ponad sześciuset lat strzeże nie tylko Częstochowy,

ale i całego kraju? Jak rozumiesz słowa Apelu Jasnogórskiego i jak

często masz okazję je powtarzać, pamiętając o tradycji, w jakiej są za-

korzenione? Nie bezpodstawnie Jan Paweł II nazwał je „szczególnym

dziedzictwem Tysiąclecia Chrztu Polski”.

„Wypowiadając 18 czerwca 1983 roku do młodzieży słowa:

‘Maryjo, Królowo Polski,

jestem przy Tobie, pamiętam, czuwam!’

nie tylko dajemy świadectwo duchowej obecności Bogarodzicy pośród

pokoleń zamieszkujących polską ziemię. Te słowa świadczą o tym,

że wierzymy w miłość, która nas stale ogarnia.(...) Wierzymy, że jest

ona od stuleci obecna wśród pokoleń zamieszkujących ziemię polską.

Że jest szczególnie obecna w znaku Jasnogórskiej Ikony.”

„Słowa:

‘Maryjo, Królowo Polski,

jestem przy Tobie, pamiętam, czuwam!’

są zarazem wyznaniem miłości, którą pragniemy odpowiedzieć na

miłość, jaką jesteśmy odwiecznie miłowani. Słowa te są zarazem

wewnętrznym programem miłości.(...) Jest rzeczą niesłychanie

doniosłą, aby w młodości – w tym wieku, w którym budzą się nowe

uczucia miłości, uczucia decydujące nieraz o całym życiu – chodzić

z takim dojrzałym wewnętrznym programem miłości, właśnie takim,

o jakim mówi Apel Jasnogórski. Pani Jasnogórska jest nauczycielką

pięknej miłości dla wszystkich. Jest to zaś szczególnie ważne dla Was,

młodych. W Was bowiem rozstrzyga się ów kształt miłości, jaką będzie

miało całe Wasze życie. A przez Was: życie ludzkie na ziemi polskiej.

Życie małżeńskie, rodzinne, społeczne, patriotyczne – ale także: życie

kapłańskie, zakonne, misyjne. Każde życie określa się i wartościuje

poprzez wewnętrzny kształt miłości. Powiedz mi, jaka jest Twoja

miłość – a powiem Ci, kim jesteś.”

„Powiedz mi, jaka jest Twoja miłość – a powiem Ci, kim jesteś.”

„Co to znaczy ‘czuwam’? To znaczy, że staram się być

człowiekiem sumienia. Że tego sumienia nie zagłuszam i nie

zniekształcam. Nazywam po imieniu dobro i zło, a nie zamazuję.

Wypracowuję w sobie dobro, a ze zła staram się poprawiać,

przezwyciężając je w sobie. To taka bardzo podstawowa sprawa,

której nigdy nie można pomniejszyć, zepchnąć na dalszy plan.

Nie. Nie! Ona jest wszędzie i zawsze pierwszoplanowa. Jest zaś tym

ważniejsza, im więcej okoliczności zdaje się sprzyjać temu, abyśmy

tolerowali zło, abyśmy łatwo się z niego rozgrzeszali. Zwłaszcza, jeżeli

postępują tak inni.”

„Czuwam – to znaczy także: czuję się odpowiedzialny za to

wielkie, wspólne dziedzictwo, któremu na imię Polska. To imię nas

wszystkich określa. To imię nas wszystkich zobowiązuje. To imię nas

wszystkich kosztuje. Może czasem zazdrościmy Francuzom, Niemcom

czy Amerykanom, że ich imię nie jest związane z takim kosztem

historii, że o wiele łatwiej są wolni, podczas gdy nasza polska wolność

tak dużo kosztuje, a to, co kosztuje, właśnie stanowi wartość. Nie

pragnijmy takiej Polski, która by nas nic nie kosztowała. Natomiast

czuwajmy przy wszystkim, co stanowi autentyczne dziedzictwo

pokoleń, starając się wzbogacić to dziedzictwo. Naród zaś jest przede

wszystkim bogaty ludźmi. Bogaty człowiekiem. Bogaty młodzieżą.

Bogaty każdym, który czuwa w imię prawdy, ona bowiem nadaje

kształt miłości.

„Czuwam – to znaczy także:

czuję się odpowiedzialny za to wielkie, wspólne dziedzictwo, któremu

na imię Polska.”

„Moi młodzi przyjaciele! Wobec naszej wspólnej Matki

i Królowej serc, pragnę wam powiedzieć, że wiem o waszych

cierpieniach, o Waszej trudnej młodości, o poczuciu krzywdy

i poniżenia, o jakże często odczuwanym braku perspektyw na

przyszłość – może o pokusach ucieczki w jakiś inny świat. Chociaż nie

jestem wśród Was na co dzień, jak bywało przez tyle lat dawniej – to

przecież noszę w sercu wielką troskę. Wielką, ogromną troskę. Jest to,

moi drodzy, troska o Was właśnie dlatego, że od Was zależy jutrzejszy

dzień. Modlę się za Was codziennie.”

„Od Was zależy jutrzejszy dzień.”

„Moi drodzy przyjaciele! Do Was, do Was należy położyć

zdecydowaną zaporę demoralizacji – zaporę tym wadom społecznym,

których ja tu nie będę nazywał po imieniu, ale o których Wy sami

doskonale wiecie. Musicie od siebie wymagać, nawet gdyby inni

od Was nie wymagali.”

„Musicie od siebie wymagać, nawet gdyby inni od Was

nie wymagali.”

12 czerwca 1987 roku, podczas swojej II pielgrzymki

do Ojczyzny, Jan Paweł II spotkał się z młodzieżą na Westerplatte.

W tym szczególnym miejscu padły szczególne słowa, których

wspólny mianownik brzmiał:

„Dla chrześcijanina sytuacja nigdy nie jest beznadziejna.

Chrześcijanin jest człowiekiem nadziei.”

„Wasze powołanie i zawody będą różne. Musicie dobrze

rozważyć, w jakim stosunku – na każdej z tych dróg – pozostaje

‘bardziej być’ do ‘więcej mieć’. Ale nigdy samo ‘więcej mieć’ nie

może zwyciężyć. Bo wtedy człowiek może przegrać rzecz

najcenniejszą: swoje człowieczeństwo, swoje sumienie, swoją

godność. To wszystko, co stanowi perspektywę życia wiecznego”

„Nigdy samo ‘więcej mieć’ nie może zwyciężyć.”

„Moc ducha, moc sumień i serc, moc łaski i charakterów jest

szczególnie nieodzowna w waszym pokoleniu. Ta moc jest potrzebna,

aby nie ulec pokusie rezygnacji, obojętności, zwątpienia czy

wewnętrznej emigracji; pokusie wielorakiej ucieczki od świata, od

społeczeństwa, od życia, także ucieczki w znaczeniu dosłownym –

opuszczania Ojczyzny.(...) Ta moc potrzebna jest, by żyć na co dzień

odważnie, także w sytuacji obiektywnie trudnej, aby dochować

wierności sumieniu (...), by nie ulec modnemu dziś konformizmowi,

by nie milczeć, gdy drugiemu dzieje się krzywda, ale mieć odwagę

wyrażenia słusznego sprzeciwu i podjęcia obrony. ‘Więcej być.’

Dzisiejsze ‘więcej być’ młodego człowieka to odwaga trwania pełnego

inicjatywy – nie możecie z tego zrezygnować, od tego zależy

przyszłość każdego i wszystkich – trwania pulsującego świadectwa

wiary i nadziei.”

„Wbrew wszystkim mirażom ułatwionego życia musicie od siebie

wymagać.

To znaczy właśnie ‘więcej być’.”

„Przyszłość Polski zależy od Was i musi od Was zależeć. To jest

nasza Ojczyzna – to jest nasze ‘być’ i nasze ‘mieć’.” „Wiemy, że tu, na tym miejscu, na Westerplatte, we wrześniu

1939 roku, grupa młodych Polaków, żołnierzy, pod dowództwem

majora Henryka Sucharskiego, trwała ze szlachetnym uporem,

podejmując nierówną walkę z najeźdźcą. Walkę bohaterską. Pozostali

w pamięci narodu jako wymowny symbol. Trzeba, ażeby ten symbol

wciąż przemawiał, ażeby stanowił wyzwanie dla coraz nowych ludzi

i pokoleń Polaków.

Każdy z Was, młodzi przyjaciele, znajduje też w życiu jakieś

swoje ‘Westerplatte’. Jakiś wymiar zadań, które musi podjąć i wy-

pełnić. Jakąś słuszną sprawę, o którą nie można nie walczyć. Jakiś

obowiązek, powinność, od której nie można się uchylić. Nie można

‘zdezerterować’.

Wreszcie – jakiś porządek prawd i wartości, które trzeba

utrzymać i obronić, tak jak to Westerplatte, w sobie, i wokół siebie.

Tak, obronić – dla siebie i dla innych.

I dobrze będzie chyba, jeżeli po tylu latach, które dzielą nas

od wydarzeń na Westerplatte, każdy młody Polak, każda młoda Polka

rozważy w sercu, że każdy i każda ma w swoim życiu podobne

Westerplatte, może mniej sławne, mniej historyczne, powiedzmy,

na mniejszą skalę zewnętrzną, ale czasem może na większą jeszcze

skalę wewnętrzną, i że tego swojego Westerplatte, nie może oddać!”

„Każdy ma w swoim życiu podobne Westerplatte, może mniej sławne,

mniej historyczne, i tego swojego Westerplatte nie może oddać!”

Czym jest Twoje Westerplatte? Czy go bronisz? Czy masz

odwagę? Kto jest Twoim wrogiem? Może tym przeciwnikiem jest

jakaś zła cecha, niepotrzebny nawyk? Kogo pozyskasz jako

sojusznika słusznej sprawy? Tym mierzy się współczesny patriotyzm.

Na szczęście nie musisz być żołnierzem majora Sucharskiego, ale mu-

sisz umieć walczyć. Nie możesz uchylić się od obowiązku.

Obowiązek walki o niepodległość zastąp obowiązkiem rzetelnej

nauki, powinnością życzliwego posłuszeństwa czy zadaniem

lojalności w przyjaźni! To też wymaga odwagi i hartu ducha!

Trwaj ze szlachetnym uporem w dążeniu do śmiałych i pięknych

celów, nie poddaj swojego Westerplatte!

Nie poddaj swojego Westerplatte!

Jan Paweł II wielokrotnie podkreślał, jak ważna w dziejach

naszego umęczonego narodu była kultura, jak wiele zawdzięczamy

ludziom, którzy ją pielęgnują, tworzą i przekazują następnym

pokoleniom. Staraj się poznawać kulturę Polski w jak najszerszym jej

wymiarze, pragnij ją zrozumieć w powiązaniu z religią i historią. Miej

świadomość, że współczesny obraz naszego narodu i jego

mieszkańców został właśnie przez kulturę ukształtowany, a być może

obroniony. Może i Ty staniesz się w przyszłości twórcą kultury

narodowej? Może i Twoje dzieła wzbogacą skarbiec, w którym

drzemie spuścizna przeszłych pokoleń? Twórca kultury narodowej

to taki sam patriota jak żołnierz, tylko jego orężem nie jest karabin,

a pióro, pędzel czy dłuto.

Podczas III pielgrzymki do Ojczyzny Jan Paweł II spotkał się

w Warszawie, w kościele św. Krzyża, z ludźmi reprezentującymi

środowiska kultury i sztuki, apelując do nich, aby ‘trwali i pomagali

trwać innym’.

„Ludzie kultury, trwając przy wielorakim warsztacie twórczości,

służą trwaniu i przetrwaniu Narodu. Naród bowiem trwa w swojej

duchowej substancji, duchowej tożsamości przez własną kulturę. Ta

prawda w naszych dziejach zdobyła szczególną wymowę, zwłaszcza w

niektórych okresach. Wystarczy wspomnieć rozbiory, wiek XIX,

śmiertelną walkę o przetrwanie narodu – a na tym tle nieznany

przedtem rozwój kultury polskiej: poprzez dzieła wieszczów, Chopina,

którego serce znajduje się w tej świątyni, mistrzów dłuta i pędzla.

W tym miejscu wspomnijmy szczególnie Karola Szymanowskiego,

którego pięćdziesiątą rocznicę śmierci obchodzimy w tym roku.”

„Naród bowiem trwa w swojej duchowej substancji,

duchowej tożsamości, przez własną kulturę.”

„Naród jest tą wielką wspólnotą ludzi, których łączą różne

spoiwa, ale nade wszystko właśnie kultura. Naród istnieje ‘z kultury’

i ‘dla kultury’. Jestem synem Narodu, który przetrzymał

najstraszliwsze doświadczenia dziejów, którego wielokrotnie sąsiedzi

skazywali na śmierć – a on pozostał przy życiu i pozostał sobą.

Zachował własną tożsamość i zachował pośród rozbiorów i okupacji

własną suwerenność jako Naród – nie w oparciu o jakiekolwiek inne

środki fizycznej potęgi, ale tylko w oparciu o własną kulturę, która

okazała się w tym wypadku potęgą większą od tamtych potęg.(...)

Istnieje podstawowa suwerenność społeczeństwa, która wyraża się w

kulturze Narodu. Jest to zarazem ta suwerenność, przez którą rów-

nocześnie najbardziej suwerenny staje się człowiek.”

„Naród jest tą wielką wspólnotą ludzi, których łączą różne spoiwa,

ale nade wszystko właśnie kultura.”

„Naród istnieje ‘z kultury’ i ‘dla kultury’.”

Nasz Papież zawsze przypominał, że „Nie samym chlebem żyje

człowiek” (Mt 4, 4). „Człowiek to jeszcze inny wymiar potrzeb i inny

wymiar możliwości. Jego byt określa wewnętrzny stosunek do prawdy,

dobra i piękna. Istotną dla ludzkiej osoby jest transcendencja – a to

znaczy zarazem: inny głód. Głód ludzkiego ducha.”

Ludzki duch potrzebuje tego, by karmić go religią i sztuką. Nie

bądź zwykłym zjadaczem chleba, nie myśl tylko o przyjemnościach

dla ciała. Ojciec Święty przypomina tym samym o rozwoju

duchowym człowieka, który dokonuje się poprzez uczestnictwo

w kulturze. Jej częścią jest nauka. Jak w niej uczestniczysz? Czy

wiesz, że rzetelna nauka i uczciwa praca są wyrazem patriotyzmu,

że prowadzą do zmartwychwstania?

Uczestnictwo w kulturze to także wielka lekcja wrażliwości

i odkrywania piękna. Jan Paweł II nazywał artystów „sługami piękna

w życiu Narodu”. Myślę, że Wam można by śmiało powierzyć

zadanie pilnowania i pielęgnowania tego piękna. Bądźcie strażnikami

piękna wokół siebie, a będziecie tym samym orędownikami miłości.

Ilu spośród Was już zostało małymi artystami! Aktorami, malarzami,

pisarzami, muzykami. A wszystko jeszcze przed Wami! A jeżeli

nawet nie będziecie tego piękna tworzyć, to z pewnością możecie je

odkrywać i je przeżywać, nie zapominając o największym Artyście

Wszechświata – Bogu!

„Bo piękno na to jest, by zachwycało do pracy – praca,

by się zmartwychwstało.”

C. K. Norwid, Promethidion

„Czym jest kultura? Kultura jest wyrazem człowieka. Jest

potwierdzeniem człowieczeństwa. Człowiek ją tworzy – i człowiek

przez nią tworzy siebie. Tworzy siebie wewnętrznym wysiłkiem ducha:

myśli, woli, serca. I równocześnie człowiek tworzy kulturę we wspól-

nocie z innymi. Kultura jest wyrazem międzyludzkiej komunikacji,

współmyślenia i współdziałania ludzi. Powstaje ona na służbie

wspólnego dobra – i staje się podstawowym dobrem ludzkich

wspólnot.”

„Kultura jest wyrazem człowieka.

Jest potwierdzeniem człowieczeństwa.”

Kultura jest przede wszystkim dobrem wspólnym narodu.

Kultura polska jest dobrem, na którym opiera się życie duchowe

Polaków. Ona wyodrębnia nas jako naród. Ona stanowi o nas przez

cały ciąg dziejów. Stanowi bardziej niż siła materialna. Bardziej

nawet niż granice polityczne. Wiadomo, że Naród polski przeszedł

przez ciężką próbę utraty niepodległości, która trwała z górą sto lat –

a mimo to pośród tej próby pozostał sobą. Pozostał duchowo

niepodległy, ponieważ miał swoją kulturę. Więcej jeszcze, moi

Kochani: wiemy, że w okresie najtragiczniejszym, w okresie

rozbiorów, Naród polski tę swoją kulturę ogromnie jeszcze ubogacił

i pogłębił, bo tylko tworząc kulturę, można ją zachować.”

„Kultura polska jest dobrem, na którym opiera się życie duchowe

Polaków. Ona wyodrębnia nas jako naród.”

„Kultura polska od początku nosi bardzo wyraźne znamiona

chrześcijańskie. To nie przypadek, że pierwszym zabytkiem

świadczącym o tej kulturze jest ‘Bogurodzica’.”

„Inspiracja chrześcijańska nie przestaje być głównym źródłem

twórczości polskich artystów. Kultura polska stale płynie szerokim

nurtem natchnień, mających swoje źródło w Ewangelii. To przyczynia

się zarazem do gruntownie humanistycznego charakteru tej kultury –

to czyni ją tak głęboko, tak autentycznie ludzką, albowiem – jak pisze

Mickiewicz w ‘Księgach pielgrzymstwa polskiego’ – ‘cywilizacja,

prawdziwie godna człowieka, musi być chrześcijańska’.” Przemówienie Ojca Świętego do młodzieży w Gnieźnie, 3 czerwca 1979

„W dziejach kultury polskiej odzwierciedla się dusza Narodu.

Żyją w nich jego dzieje. Jest ona nieustającą szkołą rzetelneg

i uczciwego patriotyzmu. Właśnie dlatego też umie stawiać

wymagania i umie podtrzymywać ideały, bez których trudno

człowiekowi uwierzyć w swoją godność i siebie samego wychować.

Moi Drodzy! Te słowa mówi do Was człowiek, który swoją

duchową formację zawdzięcza od początku polskiej kulturze, polskiej

literaturze, polskiej muzyce, plastyce, teatrowi – polskiej historii,

polskim tradycjom chrześcijańskim, polskim szkołom, polskim

uniwersytetom.

Mówiąc do Was, Młodych, w ten sposób, pragnę przede

wszystkim spłacić dług, jaki zaciągnąłem wobec tego wspaniałego

dziedzictwa ducha, jakie zaczęło się od ‘Bogurodzicy’. Równocześnie

zaś pragnę dziś stanąć przed Wami z tym dziedzictwem, jako

wspólnym dobrem wszystkich Polaków, a zarazem z wybitną cząstką

europejskiej i ogólnoludzkiej kultury.

Proszę Was: pozostańcie wierni temu dziedzictwu! Uczyńcie

je podstawą swojego wychowania! Uczyńcie je przedmiotem

szlachetnej dumy! Przechowajcie to dziedzictwo! Pomnóżcie to

dziedzictwo! Przekażcie je następnym pokoleniom!”

„Pozostańcie wierni temu dziedzictwu!”

„Uczyńcie je podstawą swojego wychowania!”

„Uczyńcie je przedmiotem szlachetnej dumy!”

„Przechowajcie to dziedzictwo!”

„Pomnóżcie to dziedzictwo!”

„Przekażcie je następnym pokoleniom!”

Przemówienie Ojca Świętego do młodzieży w Gnieźnie, 3 czerwca 1979

Rozdział II

Szacunek dla historii, pielęgnowanie w pamięci

„Ziemia trudnej jedności. Ziemia ludzi szukających własnych dróg.

Ziemia długiego podziału pośród książąt jednego rodu.

Ziemia poddana wolności każdego względem wszystkich.

Ziemia na koniec rozdarta przez ciąg prawie sześciu pokoleń,

Rozdarta na mapach świata! a jakżeż w losach swych synów!

Ziemia poprzez rozdarcie zjednoczona w sercach Polaków

jak żadna.”

Karol Wojtyła, Stanisław

„Pocałunek złożony na ziemi polskiej ma dla mnie sens

szczególny. Jest to jakby pocałunek złożony na rękach matki –

albowiem Ojczyzna jest naszą matką ziemską.”

„Polska jest matką szczególną. Niełatwe są jej dzieje, zwłaszcza

na przestrzeni ostatnich stuleci. Jest matką, która wiele przecierpiała i

wciąż na nowo cierpi. Dlatego też ma prawo do miłości szczególnej.”

„Pax vobis! Pokój Tobie, Polsko! Ojczyzno moja!

Pokój Tobie!

Okęcie, 16 czerwca 1983

Gdy zaczniesz dowiadywać się, kim był Popiel, kiedy Piast

Kołodziej zaprosi Cię do swojej chaty, odkąd będziesz świadkiem

ślubu Mieszka I czy gościem na dworze Bolesława Chrobrego,

od tego czasu będziesz poznawać „baśń o dawnych dniach”, „potężny

śpiew” duchów przeszłości. To Twoje korzenie, to nasza historia.

„Zobiektywizowane i utrwalone na piśmie dzieje narodów

są jednym z istotnych elementów kultury – elementem, który stanowi

o tożsamości narodu w wymiarach czasowych.”

Jan Paweł II, Pamięć i tożsamość, s. 79

„Wolność stale trzeba zdobywać, nie można jej tylko posiadać!

Przychodzi jako dar, utrzymuje się poprzez zmaganie. Dar i zmaganie

wpisują się w karty ukryte, a przecież jawne.

Całym sobą płacisz za wolność – więc to wolnością nazywaj,

że możesz płacąc ciągle na nowo siebie posiadać.

Tą zapłatą wchodzimy w historię i dotykamy jej epok: którędy

przebiega dział pokoleń między tymi, co nie dopłacili, a tymi,

co musieli nadpłacać? Po której jesteśmy stronie?

Historia warstwą wydarzeń powleka zmagania sumień. W war-

stwie tej drgają zwycięstwa i upadki. Historia ich nie pokrywa,

lecz uwydatnia.

Słaby jest lud, jeśli godzi się ze swoją klęską, gdy zapomina,

że został posłany, by czuwać, aż przyjdzie jego godzina. Godziny

wciąż powracają na wielkiej tarczy historii.

Ziemio, która nie przestajesz być cząstką naszego czasu. Ucząc

się nowej nadziei, idziemy poprzez ten czas ku ziemi nowej.

I wznosimy ciebie, ziemio dawna, jak owoc miłości pokoleń, która

przerosła nienawiść.”

Karol Wojtyła, Myśląc Ojczyzna

„Patriotyzm oznacza umiłowanie tego, co ojczyste: umiłowanie

historii, tradycji, języka czy samego krajobrazu ojczystego. Jest to

miłość, która obejmuje również dzieła rodaków i owoce ich geniuszu.

Próbą dla tego umiłowania staje się każde zagrożenie tego dobra,

jakim jest ojczyzna. Nasze dzieje uczą, że Polacy byli zawsze zdolni do

wielkich ofiar dla zachowania tego dobra albo też dla jego

odzyskania. Świadczą o tym tak liczne mogiły żołnierzy, którzy

walczyli za Polskę na różnych frontach świata. Są one rozsiane na

ziemi ojczystej oraz poza jej granicami.”

„Patriotyzm oznacza umiłowanie tego, co ojczyste.”

„Nasze dzieje uczą, że Polacy byli zawsze zdolni do wielkich

ofiar.”

„Ojczyzna jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli i jako

taka, jest też wielkim obowiązkiem. Analiza dziejów dawniejszych

i współczesnych dowodzi, że Polacy mieli odwagę, nawet w stopniu

heroicznym, dzięki której potrafili wywiązywać się z tego obowiązku,

gdy chodziło o obronę ojczyzny jako naczelnego dobra.(...) Ojczyzna

jest zatem wielką rzeczywistością. Można powiedzieć, że jest tą rze-

czywistością, w której służbie rozwinęły się i rozwijają z biegiem

czasu struktury społeczne, poczynając od tradycji plemiennych.

Można się jednak pytać, czy ten rozwój życia społecznego osiągnął już

swój kres. Czy XX stulecie nie świadczy o rozpowszechnionym dążeniu

ku strukturom ponadnarodowym albo też w kierunku kosmopolityzmu?

A to dążenie czy nie świadczy również o tym, że małe narody powinny

dać się ogarnąć większym tworom politycznym, ażeby przetrwać?

Te pytania są uprawnione. Zdaje się jednak, że tak jak rodzina,

również naród i ojczyzna pozostają rzeczywistościami nie do zastą-

pienia.”

„Ojczyzna jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli i jako

taka, jest też wielkim obowiązkiem.”

„Tak jak rodzina, również naród i ojczyzna pozostają

rzeczywistościami nie do zastąpienia.” Jan Paweł II, Pamięć i tożsamość, s. 71-73

Powyższe słowa naszego wielkiego Nauczyciela Patriotyzmu nie

mogą pozostawać bez refleksji. Jaki masz stosunek do historii,

szczególnie historii Polski? Czy traktujesz ją jako nudny, szkolny

przedmiot, którego musisz się uczyć, czy jest dla ciebie też cząstką

Twojej historii? Pamiętaj, że w przeszłości żyli przecież Twoi

przodkowie, którzy tworzyli dzieje. Może Twoja Mama

współtworzyła ‘Solidarność’, a może Twój dziadek walczył

z Niemcami podczas II wojny światowej? A może Twój pradziadek

albo jeszcze prapradziadek brali udział w którymś z powstań? Jeżeli

interesujesz się ich losami, poznajesz historię, a tym samym sięgasz

do korzeni swojego tu na tej ziemi bytowania.

Czy kultywujesz tradycję, czy wiesz, do jakich pokładów

polskości nawiązuje? Jeżeli uświadomisz sobie, że Wigilię świętowali

Polacy na przykład na Syberii, że i tam rozbrzmiewały słowa polskich

kolęd, że poza Polską właściwie nigdzie więcej (jedynie we

Włoszech) nie urządza się Grobów w Wielkim Tygodniu, że niektóre

zwyczaje przetrwały od wieków, a niektóre, niestety, już zanikły;

gdy pomyślisz o tym i o innych rzeczach z tradycją związanych,

będziesz zdumiony, może zaskoczony, może wzruszony?

Czy dbasz o język polski? Jak się wypowiadasz? Czy hołdujesz

modnym dziś zapożyczeniom, skrótom, i czy mowa Twoja roi się od

niedbałych dziwolągów językowych przyprawionych żargonem, a nie-

kiedy słowami wręcz wulgarnymi? Papież posługiwał się językiem,

znał jego siłę oddziaływania. Niech Jego mistrzowskie władanie

słowem będzie dla Ciebie przykładem wykorzystania możliwości,

jakie tkwią w języku!

A polski krajobraz, przyroda? Jak bardzo umiłowane musiały

być przez Ojca Świętego nasze polskie Tatry, po których wędrował,

jeziora, po których pływał czy lasy, gdzie szukał ukojenia! Czy

przemierzasz w zachwycie łąki pachnące świeżym sianem, czy pot-

rafisz wsłuchać się w szum morza i pić wodę z górskich strumieni? Ile

trawy podeptanej pod Twoimi stopami? A może nie odkryłeś jeszcze,

ile radości można czerpać, obcując z przyrodą? Zapewniam, że znacz-

nie więcej niż z kontaktów z wirtualną rzeczywistością!

Pomyśl jeszcze o dziełach rodaków – od Kopernika przez

Mickiewicza, Chopina, Marię Skłodowską aż po współczesnych

naukowców czy artystów. Pamiętaj o ich trudzie dla dobra następnych

pokoleń, o ich trudzie także dla nas.

Podczas II pielgrzymki do Ojczyzny, przemawiając na Stadionie

Dziesięciolecia w Warszawie, Ojciec Święty przytoczył znamienny

fakt z historii Polski, który zawsze będzie świadczyć o znaczeniu

naszego narodu w Europie. Warto, abyś, Drogi Czytelniku, go poznał!

„W roku 1983 na szerokie tło naszego polskiego tysiąclecia

i zarazem jasnogórskiego sześćsetlecia, rzuca się jasnym refleksem

historyczna data sprzed trzystu lat: odsiecz Wiednia, wiktoria

wiedeńska!(...) Ta walka: to zwycięstwo nie wykopało przepaści

pomiędzy narodem polskim a tureckim. Wręcz przeciwnie, wzbudziło

szacunek i uznanie. Wiemy, że – gdy Polska z końcem XVIII wieku

zniknęła z mapy politycznej Europy – faktu dokonanego rozbiorów nie

uznał nigdy rząd turecki. Na dworze otomańskim – jak mówi tradycja

– przy uroczystych przyjęciach posłów zagranicznych pytano

wytrwale: ‘Czy poseł z Lechistanu jest obecny?’ Odpowiedź: ‘jeszcze

nie’ padała tak długo, aż nadszedł rok 1918 i poseł niepodległej

Polski znów zawitał do stolicy Turcji.(...) Trzeba było przypomnieć ten

charakterystyczny szczegół, aby w pełni ocenić walor Odsieczy

Wiednia w 1683 roku – i zwycięstwo króla Jana III Sobieskiego.

O zwycięstwie król zawiadomił Stolicę apostolską w znamien-

nych słowach: ‘Venimus, vidimus, Deus vicit – przybyliśmy,

zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył. Te słowa chrześcijańskiego władcy

wpisują się głęboko zarówno w Tysiąclecie naszego chrztu, jak też

w tegoroczny Jubileusz Jasnogórski. Jan III pielgrzymował podczas

swojej wyprawy wiedeńskiej na Jasną Górę i do innych sanktuariów

maryjnych.

Słowa królewskie wpisały w nasze historyczne ‘wczoraj’

ewangeliczną prawdę o zwycięstwie.(...) Człowiek jest powołany

do odnoszenia zwycięstwa w Jezusie Chrystusie.(...) Człowiek

powołany jest do zwycięstwa nad sobą. Do zwycięstwa nad tym,

co krępuje naszą wolną wolę i czyni ją poddaną złu. Zwycięstwo takie

oznacza życie w prawdzie, prawość sumienia, miłość bliźniego,

zdolność przebaczania, rozwój duchowy naszego człowieczeństwa.”

Odnoś zwycięstwo nad sobą samym z pomocą Boga, czyli dąż

do prawdy, prawości sumienia, miłości bliźniego. Naucz się

przebaczać. Pamiętaj o Wiedeńskiej Wiktorii i królu Janie III

Sobieskim!

Jan Paweł II wielokrotnie mówił o czasach najcięższych

w historii Polski, o okresie zaborów czy okresach zniewolenia przez

reżimy totalitarne. Mówił o tych bolesnych losach naszej Ojczyzny

szczególnie do młodzieży, jak gdyby chciał, żeby ta najtrudniejsza

historia głęboko zapadła w pamięć i serca ludzi młodych, żeby nic nie

zdołało jej wymazać. Mówiąc o tym, Ojciec Święty przypominał,

że w owych czasach, pomimo utraty niepodległości, było w Polsce

takie miejsce, gdzie „zawsze byliśmy wolni”.

„Tak. Tu, na Jasnej Górze, gdzie mieszka Królowa Polski,

w jakiś sposób zawsze byliśmy wolni. O Jasną Górę też opierała się

nadzieja Narodu oraz wytrwałe dążenie do odzyskania niepodległości

wyrażane w słowach:

‘Przed Twe ołtarze zanosim błaganie –

Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie!’

Tutaj też nauczyliśmy się tej podstawowej prawdy o wolności

narodu: naród ginie, gdy znieprawia swojego ducha – naród rośnie,

gdy duch jego coraz bardziej się oczyszcza; tego żadne siły zewnętrzne

nie zdołają zniszczyć!”

Jasna Góra, 19 czerwca 1983

W ostateczny sposób wolność Polsce przyniosła idea

solidarności. Do tego odwoływał się nasz wielki Nauczyciel

Patriotyzmu podczas III pielgrzymki do Ojczyzny, 11 czerwca

w Gdyni. Pamiętajmy o tym i uczmy się solidarności także i dziś.

„Morze mówi człowiekowi o potrzebie szukania się nawzajem.

O potrzebie spotkania i współpracy. O potrzebie solidarności.

Międzyludzkiej i międzynarodowej. Jakże doniosły jest fakt, że słowo

‘solidarność’ zostało wypowiedziane tutaj, nad polskim morzem.

Że zostało wypowiedziane w nowy sposób, który równocześnie

potwierdza jego odwieczną treść. Czyż przyszłość człowieka na całej

ziemi, pośród wszystkich lądów i mórz nie przemawia za potrzebą tej

właśnie treści? Czy świat – wielka i stale rosnąca rodzina ludzka –

może trwać i rozwijać się wśród rosnących przeciwieństw Zachodu

względem Wschodu? Północy względem Południa?

W imię przyszłości człowieka i ludzkości trzeba było

wypowiedzieć to słowo ‘solidarność’. Dziś płynie ono szeroką falą

poprzez świat, który rozumie, że nie możemy żyć wedle zasady:

‘wszyscy przeciw wszystkim’, ale tylko wedle zasady ‘wszyscy

z wszystkimi’, ‘wszyscy dla wszystkich’.

To słowo zostało wypowiedziane tutaj, w nowy sposób i w no-

wym kontekście. I świat nie może o tym zapomnieć. To słowo jest

waszą chlubą, ludzie polskiego morza. Ludzie Gdańska i Gdyni,

Trójmiasta, którzy żywo macie w pamięci wydarzenia lat

siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.”

Gdynia, 11 czerwca 1987

Tak jak nie byłoby wolności bez Solidarności, tak nie ma też

i wolności beż miłości.

„Człowiek nie może być prawdziwie wolny, jak tylko przez

miłość. Miłość Boga nade wszystko i miłość ludzi: braci, bliźnich,

rodaków... Tego właśnie uczy nas Chrystus, który do końca umiłował.

O tym mówi Eucharystia – najświętsze dziedzictwo przybranych dzieci

Bożych.”

Częstochowa, 13 czerwca 1887

Może właśnie dzięki takiej doskonałej znajomości historii i ciąg-

łego w niej zanurzenia, niejako nieustannego odczytywania na nowo

w kontekście swoich czasów, Jan Paweł II dostrzegał cały czas

wyjątkową rolę Polski, podobnie jak wyrazili to romantycy w idei

mesjanizmu.

„Polska jest Ojczyzną trudnego wyzwania. To wyzwanie składa

się na bieg naszej historii. Ono też określa szczególne miejsce Polski

w wielkiej rodzinie narodów na kontynencie europejskim oraz na ca-

łym globie.”

„Polska jest Ojczyzną trudnego wyzwania.”

Warszawa, 14 czerwca 1887

„A to, co się stało w dniu 16 października(...), co jest jakimś

arcanum Dei misterium – niezbadaną tajemnicą Bożą, to także

pragnę, ażeby przysłużyło się oczywiście Kościołowi powszechnemu,

bo takie jest posługiwanie Piotra, ale żeby przysłużyło się w jakiejś

mierze szczególnie Ojczyźnie mojej, kulturze polskiej, nauce polskiej,

narodowi polskiemu, wszystkiemu, co Polskę stanowi.

...W każdym razie, żebym nie przyniósł ujmy mojemu narodowi.

Przynajmniej tyle. Żebym mógł – nie myślę o tym, żebym zasłużył

na groby zasłużonych na Skałce – ale żebym mógł jako tako służyć

Polsce, służąc całemu Kościołowi.”

Jan Paweł II, Autobiografia, s. 190

Słowa te zostały wypowiedziane podczas pierwszej pielgrzymki

Ojca Świętego do Polski. Jak bardzo ukryty jest za nimi Papież-Polak,

Papież-Patriota! Jego powołanie na stolicę Piotrową ma jednocześnie

w jakiejś mierze przysłużyć się Ojczyźnie! Nawet będąc duchowym

opiekunem chrześcijan całego świata, Jan Paweł II chce w szczególny

sposób służyć swojemu krajowi! Czuje, że Jemu od Niego najwięcej

się należy właśnie poprzez nieodwracalne „zakorzenienie” w pol-

skości! We wszystkim, „co Polskę stanowi”, we wszystkim, co przy-

gotowało do tego arcanum Dei misterium! Czerpał, a więc musi być

„w jakiejś mierze” wierny temu dziedzictwu i wydać mu jak najlepsze

świadectwo, stąd obawa: żebym nie przyniósł ujmy mojemu narodowi.

Gdy po latach czytamy te skromniejsze od skromnych i po-

korniejsze od pokornych słowa, możemy z nieskromną i niepokorną

dumą wykrzyczeć całemu światu: „Umiłowany Ojcze Święty,

przyniosłeś chlubę swojemu narodowi! Przyniosłeś pokorę Jagiełły,

wierność i zawierzenie króla Jana! Ducha i moc Chrobrego

oraz mądrość Zygmuntowego Stańczyka!” Czy tak miało wyglądać

to „jako tako” służenie Polsce?

Oto wzór dla Ciebie. Wzór służby dla Ojczyzny niezależnie

od miejsca, czasu i okoliczności, i funkcji pełnionej, choćby była

najwyższa! Wzór pokory i wierności. Wdzięczności i oddania.

Pamiętaj! Żebyś nie przyniósł ujmy swojemu narodowi!

Moje rodzime dziedzictwo pomaga mi odkrywać i rozumieć innych

„Wśród różnych doświadczeń mojego posługiwania stale jestem

świadomy tego, ile zawdzięczam tutaj temu dziedzictwu wiary, kultury

i historii, jakie wyniosłem z mojej ojczystej Ziemi. Zawdzięczam

dlatego, że to dziedzictwo stale pozwala mi otwierać się na wielorakie

bogactwo ludów i narodów we wspólnocie powszechnego Kościoła.

Moje własne rodzime dziedzictwo nie ogranicza mnie wcale, ale po-

maga odkrywać i rozumieć innych. Pozwala uczestniczyć w misji,

której celem pozostaje głoszenie pokoju i sprawiedliwości. Działanie

to zaś związane jest organicznie z dziedziną praw i zadań — praw

człowieka i zadań człowieka. Praw narodu i zadań narodu.”

16 października 1988

Lagos - spotkanie z Polakami w Nigerii podczas podróży do Afryki

„Pragnę powiedzieć wam, że jako pierwszy z rodu Polaków, syn

polskiej ziemi a zarazem Następca Piotra, pierwszy w dziejach Papież

nie tylko Polak, ale Słowianin, czuję szczególny dług w stosunku

do mojej Ojczyzny, a przez to samo w stosunku do wszystkich moich

rodaków. Myślę, że ta Ojczyzna, jej dzieje, dzieje Kościoła, dzieje

narodu, w jakiś wyjątkowy sposób przygotowały mnie do tego,

ażeby być solidarnym z różnymi narodami świata.

Dodam, że będąc poza Ojczyzną, stale w Rzymie, a nieraz i poza

Rzymem, jestem jednak bardzo w mojej Ojczyźnie, bardzo głęboko

przeżywam wszystkie wydarzenia, które się w niej dzieją.” 16 lutego 1982

„Słowo „ojczyzna” posiada dla nas takie znaczenie pojęciowe

i uczuciowe zarazem, którego, zdaje się, nie znają inne narody Europy

i świata. Te zwłaszcza, które nie doświadczyły takich jak nasz Naród

dziejowych strat, krzywd i zagrożeń.”

„Polska jest dobrem wspólnym całego Narodu i na to dobro muszą

być otwarci wszyscy jej synowie i córki, bo takie dobro domaga się

stałego i rzetelnego wysiłku całego społeczeństwa.”

„Ojczyzna – kiedy myślę – wówczas wyrażam siebie i zakorze-

niam,mówi mi o tym serce, jakby ukryta granica, która ze mnie

przebiega ku innym, aby wszystkich ogarniać w przeszłość dawniejszą

niż każdy z nas: z niej się wyłaniam... gdy myślę Ojczyzna – by zam

knąć ją w sobie jak skarb.

Pytam wciąż, jak go pomnożyć, jak poszerzyć tę przestrzeń, którą wy-

pełnia.”

Na Szlaku Orlich Gniazd – Zamek w Olsztynie

„Słyszę jeszcze dźwięk kosy...”

„Ojczyzna – kiedy myślę – słyszę jeszcze dźwięk kosy, gdy uderza

o ścianę pszenicy,

łącząc się w jeden profil z jasnością nieboskłonu.”

„Ojczyzna: wyzwanie tej ziemi rzucone przodkom i nam, by stanowić

o wspólnym dobru i mową własną jak sztandar wyśpiewać dzieje.

Śpiew dziejów spełniają czyny zbudowane na opokach woli.

Dojrzałością samostanowienia osądzamy młodość naszą, czasy

rozbicia i złoty wiek –

Osądziła złotą wolność niewola.

Nosili w sobie ów wyrok bohaterowie stuleci: w wyzwanie ziemi

wchodzili jak w ciemną noc, wołając: ‘wolność jest droższa niż

życie’!” Karol Wojtyła, Myśląc Ojczyzna...

„Drzewo wiadomości dobrego

i złego wyrastało nad brzegami

rzek naszej ziemi, wyrastało

wraz z nami przez wieki,

wrastało w Kościół korzeniami

sumień.”

Obyśmy zawsze byli jedno...

„Kiedy myślę: Ojczyzna,

szukam drogi,

która zbocza przecina jakby

prąd wysokiego napięcia,

biegnąc górą - tak ona biegnie

stromo w każdym z nas i nie

pozwala ustać.”

„Nieśliśmy owoce, które ciążą

i które wzbogacają. Czuliśmy,

jak głęboko rozszczepia się

pień, choć korzenie wrastają w

jeden grunt...”

Wszelkie podziały złe są...

„Droga biegnie po tych samych

zboczach,

powraca na miejsca te same,

staje się wielkim milczeniem,

które nawiedza co wieczór

zmęczone płuca mej ziemi.”

Myśląc Ojczyzna...

Rozdział III

Mowo polska od innych droższa...

„Gdy dookoła mówią językami, dźwięczy pośród nich jeden:

nasz własny.

Zagłębia się w myśli pokoleń i ziemię naszą opływa,

i staje się dachem domu,

w którym jesteśmy razem – poza nim dźwięczy rzadko.”

„Nie podjęły mowy moich ojców języki narodów,

tłumacząc ‘za trudna’ lub ‘zbędna’ –

Język własny zamyka nas w sobie: zawiera, a nie otwiera.”

„Tak zwarci wśród siebie jedną mową, istniejemy w głąb własnych

korzeni, czekając na owoc dojrzewań i przesileń.”

„Lud żyjący w sercu własnej mowy pozostaje poprzez pokolenia

tajemnicą myśli nie przejrzanej do końca."

Karol Wojtyła, Myśląc Ojczyzna

Jan Paweł II wielokrotnie podkreślał związek Polaków

z językiem – symbolicznym kodem, który w naturalny sposób

odróżnia nas od innych, łącząc w odwiecznej wspólnocie ludzi

mówiących po polsku. Wiedział, jak wielki to skarb, jak potężny oręż

w walce o tożsamość narodową, jak wspaniałe narzędzie wyrażania

myśli i opisywania świata. Świadomość kształtowania się przez wieki

tego skarbu, wiedza na temat jego piękna i złożoności czy wreszcie

głęboki związek ze wszystkimi, którzy ten skarb pielęgnowali,

pozwalała Ojcu Świętemu doskonale posługiwać się naszą polską

mową. Powołując się na największe autorytety – najstarsze zabytki

języka polskiego czy największych narodowych wieszczy – Papież

Polak rozbudzał w rodakach szacunek, podziw i umiłowanie swojego

języka. Uświadamiał, jak ważny jest on teraz i jak ważnym był przed

wiekami.

Jak perfekcyjny wirtuoz na klawiszach fortepianu tak Ojciec

Święty na strunach słów potrafił wygrywać wspaniałe melodie swoich

kazań, przemówień, traktatów, encyklik, wierszy, dramatów,

artykułów, esejów. Wiedział, jak dotrzeć zarówno do uczonych jak

i prostych ludzi, do osób dojrzałych i do młodzieży. Jego słowa były

ważne i odważne. Były proroczą nadzieją na możliwość zmian

i otuchą w walce z siłami wrogimi kulturze miłości i prawdy. Niosły

pocieszenie chorym i przebaczenie grzesznikom. I rozpalały tyle serc,

gdy nostalgicznie mówił o kremówkach w swoim rodzinnym mieście,

a z humorem o swoim cierpieniu... Gromadziły tłumy, gdy prze-

mawiał niemal we wszystkich językach świata, bo wiedział, czym jest

język dla każdego, kto czuje się patriotą. To był jednocześnie gest

szacunku dla odrębności obywateli innego kraju, wyrażający się

w próbie nawiązania kontaktu w ich narodowym języku.

Papież władał swobodnie 7 językami: włoskim, angielskim,

niemieckim, francuskim, rosyjskim i hiszpańskim, no i oczywiście

polskim. Na każdym spotkaniu z wiernymi pozdrawiał ich w języku

polskim. Starał się mówić też w języku gospodarzy, a nie po łacinie.

Pierwszą mowę po wyborze (konklawe) wygłosił nie po łacinie a po

włosku, w języku ludu, który Go słuchał.

A Ty, jaki masz stosunek do języka swoich przodków? Czy

uświadamiasz sobie, że był taki okres w historii Polski, że za

mówienie w języku polskim groziło więzienie czy inne ciężkie

kary?

Czy w pełni wykorzystujesz czas dany Ci na zgłębianie tajemnic

języka i dzieł pisarzy, którzy w tym języku tworzyli? Czy uświa-

damiasz sobie, że sposób władania językiem określa Cię jako

patriotę i Polaka? Pamiętaj, że musisz przekazać to dziedzictwo,

które jest skarbem całego narodu, następnym pokoleniom w jego

najpiękniejszym kształcie. Nie bądź propagatorem „chwastów

językowych”, nie hołduj współczesnej modzie, przejawiającej się w

dążeniu do dziwnych skrótów, nie nadużywaj wyrazów obcych

wtedy, gdy możesz posłużyć się pięknym, rodzimym słowem. Jasny

styl polszczyzny nie musi być nobilitowany przez nieuzasadnione

wyrazy brzmiące obco, nieprzyjaźnie i, wydawać by się mogło,

wielce uczenie. Nasza mowa jest na tyle bogata, oferuje taki zestaw

wyrazów i konstrukcji do wykorzystania, że nie musi się niczym

podpierać. Kształć język przez czytanie dzieł polskich pisarzy.

Poznawaj historyczną prozę Sienkiewicza i pełne zadumy wiersze

różnych poetów. Najpierw te prostsze, potem – bardziej poważne –

księdza Jana, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej. Czytaj też

poezję naszego Papieża. Ona jest z nas i o nas, nas ogarnia,

wszystkich nas jednoczy... Jest poetyckim testamentem naszego

Rodaka. Przejrzysz się w niej jak w najczystszym lustrze...

„Duszo, słowiańska duszo! – Wiem, są u twego kościoła

progi z modrzewiów i obeliski, podsienia – –

Kadzidło wonieje jałowcem... w dymach ofiarnych wołam:

Duszo, słowiańska duszo, w jakie cię wkuto kamienie?

Jest w tobie wolność i rozhasanie warchołów leśnych – świerków,

jest kasetonów chmur sklepienie, - zieloność drzewnych skłonów,

a ponad tę odwieczną wolność masz białość modlną wierchów

i zamyślenie strzeliste w harmonii ostrołuczastych tonów.

Jest w tobie z renesansu cokół, szeroko zbudowany,

jak oddech w szerokie piersi wzięty, w kariatydowe sklepy,

myślą ponad kariatyd barki ku gwiezdnym strzelasz ranom,

tęsknotą i wolą Piękna niebiański ściągasz przepych.

Słowiańska duszo moja! Marzycielko odwieczna!

Ty sobótko – podleśna – omodlona – przyrzeczona.

Karol Wojtyła, Renesansowy psałterz

Jan Paweł II często odwoływał się do skarbów polskiej literatury,

mówiąc na przykład o Bogurodzicy czy cytując Mickiewicza,

Słowackiego, Norwida. Składał też hołd artystom

i wyrażał podziw dla sztuki. Opisywał nasz piękny kraj słowami

wielkich romantyków, a swoim słowom starał się nadać kształt

‘giętki’, aby w całej pełni wyrazić ‘wszystko, co pomyśli głowa’

i robił to doskonale. Nam wypada tylko uczyć się od Wielkiego

Mistrza takiego szacunku dla słowa, pielęgnowania mowy polskiej

i poważania języków innych narodów.

„Moi drodzy, "Bogurodzica" jest najstarszym pomnikiem

polskiej literatury. Historia literatury pozwala nam ustalić najstarsze

zapisy tej wspaniałej pieśni-orędzia na wiek XV. Mówię: pieśni-

orędzia, ponieważ "Bogurodzica" jest nie tylko pieśnią. Jest

równocześnie wyznaniem wiary, jest polskim symbolem, polskim

Credo, jest katechezą, jest nawet dokumentem chrześcijańskiego

wychowania. Główne prawdy wiary i zasady moralności weszły w nią.

Nie jest tylko zabytkiem. Jest dokumentem życia. Jakub Wujek, który

pochodził z wielkopolskiego Wągrowca, najstarszy polski biblista,

tłumacz Pisma Świętego, nazywał ją "katechizmem polskim".

Śpiewamy ją zawsze z głębokim przejęciem, z uniesieniem,

pamiętając, że śpiewano ją w momentach uroczystych i decydujących.

A czytamy ją z wielkim wzruszeniem. Trudno czytać inaczej te pra-

stare wersety, jeśli się pomyśli, że wychowywały się na nich pokolenia

naszych praojców. "Bogurodzica" jest nie tylko zabytkiem kultury.

Ona dała kulturze polskiej podstawowy, pierwotny zrąb. [...]”

Przemówienie do młodzieży zgromadzonej na Wzgórzu Lecha,

Gniezno, 3 czerwca 1979

W niezwykły sposób Papież – Pielgrzym odniósł się do słów

zapisanych w Inwokacji ‘Pana Tadeusza’, słów, które w kontekście

pamiętnego zamachu mają niewiarygodną moc i emanują niebywałą

wiarą i wdzięcznością:

„Dane mi było spojrzeć w Oblicze Matki Bożej Ostrobramskiej

w Wilnie i mówiłem do niej słowami polskiego wieszcza Adama

Mickiewicza: „Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy

i w Ostrej świecisz Bramie! (...) Jak mnie (...) do życia przywróciłaś

cudem!” Tak powiedziałem na zakończenie modlitwy różańcowej

w Ostrej Bramie. Wtedy głos mi się załamał. Wiedziałem, że Ostra

Brama czekała na to wyznanie papieża.”

Jan Paweł II wielokrotnie przemawiał tylko do młodzieży. Po

latach tak ten fenomen porozumienia opisał jego najbliższy przyjaciel:

Fragment książki:

„Od samego początku zaiskrzyło między Janem Pawłem II

a młodymi. „Jesteście moją nadzieją” – powiedział na początku

pontyfikatu. [...]

Podobnie jak wizyta w Meksyku zapoczątkowała erę podróży,

tak spotkanie z tysiącami młodych w Parc des Princes w maju 1980 r.

w Paryżu otworzyło drogę dialogu Kościoła z młodymi pokoleniami.

Tamtego dnia Papież odkrył, ze młodzi gotowi są uczestniczyć

we wspólnej wędrówce ku Chrystusowi. Odnalazł w nich potwier-

dzenie dla swego projektu umocnienia i ożywienia wiary oraz moż-

liwości pracy duszpasterskiej pośród młodych.

Młodzież zaczęła utożsamiać się z duchowymi, moralnymi

i humanistycznymi wartościami, które Ojciec Święty im

proponował. Doceniła jego sposób prowadzenia dialogu. Był

wymagający,

ale przekonujący, ponieważ darzył ich miłością. Ze spotkania w Parc des Princes zrodziły się Światowe Dni

Młodzieży. Zaprosił młodych do Rzymu z okazji Jubileuszowego

Roku Odkupienia (1984), a potem Międzynarodowego Roku Młodych

ogłoszonego przez ONZ (1985). Młodzież całego świata

„potrzebowała” tych spotkań. „Potrzebowała” słów Papieża, który

„bez taryfy ulgowej”, nie kryjąc prawd chrześcijańskich, pomagał jej

na nowo szukać Boga, prawdziwego sensu postępowania zgodnie

z zasadami moralnymi, różnicy pomiędzy „dobrem” a „złem”. Takie

słowa nieczęsto padały w rodzinach, z ust nauczycieli, władz, a nawet

kapłanów.

Powstał w ten sposób wielki ruch młodych. Młodych idących

za krzyżem. Ten krzyż wręczył im Papież. Krzyż dla każdego

młodego oraz krzyż, z którym mieli wyjść na drogi całego świata,

głosząc Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego.

Papież pomógł im odkryć potencjał miłości do Chrystusa, radość

bycia młodym, bycia chrześcijaninem. W ten sposób uwolnił ich od

kompleksu bycia chrześcijaninem, podobnie jak próbował uwolnić

katolicki świat od kompleksu prowadzącego do przeżywania wiary

w zakrystiach.” Stanisław Dziwisz, Świadectwo

Nie godzi się pominąć tego fenomenu, jakim stał się rokrocznie

obchodzony, począwszy od Niedzieli Palmowej 1986 roku,

Światowy Dzień Młodzieży. To właśnie wtedy Papież ogłosił, że

Niedziela Palmowa będzie odtąd obchodzona jako wielkie święto

młodych.

Od tamtej pory, co roku, w niedzielę rozpoczynającą Wielki

Tydzień, we wszystkich diecezjach świata, a co dwa lub trzy lata

dodatkowo w określonym miejscu na świecie, gromadzi się między-

narodowa młodzieżowa społeczność.

Ojciec Święty nie tylko spotykał się z młodymi, ale do nich pisał –

w 1985 roku wystosował pierwszy w historii papieski list do mło-

dych. Od 1986 roku zaś ogłaszał specjalne orędzia z okazji ŚDM,

będące przewodnikami w przygotowaniach do spotkań. Pierwsze

orędzie przeznaczone było na II Światowy Dzień Młodzieży, który

w wymiarze międzynarodowym odbył się w Buenos Aires – stolicy

Argentyny. Ostatnie, z datą 6 sierpnia 2004 roku, zostało

przygotowane na XX Światowy Dzień Młodzieży, który odbył się

w Niemczech, w Kolonii, w 2005 roku. Zachęcamy do lektury tych

słów, bo są one kierowane specjalnie do Was, do młodych.

Zawierają cenne nauki i wskazówki, które mogą stać się prawdziwą

pomocą w wędrówce po krętych ścieżkach dorosłego życia.

Poniżej, dla zachęty, prezentujemy wybrane fragmenty z Papieskich

orędzi na Światowe Dni Młodzieży, poczynając od urywku

z Listu Apostolskiego Jana Pawła II PARATI SEMPER, z 1985

roku. To, jak już wyżej wspomniano, pierwszy w historii taki list –

list papieża do młodzieży całego świata:

„Wy, Młodzi, jesteście właśnie tą młodością: młodością narodów i

społeczeństw, młodością każdej rodziny i całej ludzkości - również

młodością Kościoła. Wszyscy patrzymy w Waszym kierunku, gdyż

przez Was stale niejako na nowo stajemy się młodzi. Tak więc

Wasza młodość nie jest tylko Waszą własnością osobistą czy poko-

leniową - należy ona do całokształtu tej drogi, jaką przebywa każdy

człowiek w swym życiowym itinerarium, a zarazem jest jakimś

szczególnym dobrem wszystkich. Jest dobrem samego człowie-

czeństwa.

W Was jest nadzieja, ponieważ Wy należycie do przyszłości,

a zarazem przyszłość do Was należy. Nadzieja zaś jest zawsze

związana z przyszłością, jest oczekiwaniem "dóbr przyszłych". Jako

cnota "chrześcijańska" jest ona związana z oczekiwaniem tych dóbr

wiecznych, które Bóg przyobiecał człowiekowi w Jezusie Chrystusie.

Równocześnie zaś ta nadzieja, jako cnota "chrześcijańska" i

"ludzka" zarazem, jest oczekiwaniem dóbr, które człowiek

wypracuje, korzystając z talentów danych mu przez Opatrzność.

W tym znaczeniu - do Was, Młodych, należy przyszłość, tak jak

należała ona niegdyś do pokolenia dorosłych - a z kolei wraz z nimi

stała się teraźniejszością. Za tę teraźniejszość, za jej wieloraki

kształt i profil, dorośli przede wszystkim są odpowiedzialni. Do Was

należy odpowiedzialność za to, co kiedyś stanie się teraźniejszością

wraz z Wami, a obecnie jest jeszcze przyszłością.”

„Kiedy mówimy: do Was należy przyszłość, myślimy w kategoriach

ludzkiego przemijania, które jest zawsze przemijaniem

ku przyszłości. Kiedy mówimy: od Was zależy przyszłość, myślimy

w kategoriach etycznych, wedle wymogów odpowiedzialności

moralnej, która każe nam przypisywać człowiekowi, jako osobie -

oraz wspólnotom i społeczeństwom złożonym z osób - podstawową

wartość ludzkich czynów, zamierzeń, inicjatyw i intencji.

Ten wymiar jest także właściwym wymiarem chrześcijańskiej

i ludzkiej nadziei. I w tym właśnie wymiarze, pierwszym i

zasadniczym życzeniem, jakie składa Wam, Młodym, Kościół moimi

ustami w tym Roku poświęconym Młodzieży, jest: "abyście umieli

zdać sprawę z nadziei, która jest w was".

„Młodość otwiera przed Wami różne perspektywy, zadaje Wam

projekt całego życia. Stąd pytanie o wartości. Stąd pytanie o sens,

o prawdę, o dobro i zło. Kiedy Chrystus odpowiadając każe Wam

wszystko to odnieść do Boga, to równocześnie wskazuje, jakie jest

ich źródło i podstawa w Was samych. Każdy z Was bowiem jest

obrazem i podobieństwem Boga poprzez sam akt stworzenia. To

właśnie ów "obraz i podobieństwo" sprawia, że stawiacie takie

pytania, że musicie je stawiać. One wszystkie świadczą o tym, jak

bardzo człowiek nie może siebie pojąć bez Boga - i nie może też

siebie "urzeczywistnić" bez Boga. Jezus Chrystus przyszedł na

świat, ażeby każdemu z nas to przede wszystkim uświadomić. Bez

Niego ten podstawowy wymiar prawdy o człowieku łatwo

pogrążyłby się w mroku. Jednakże "światło przyszło na świat", ...a

"ciemność jej nie ogarnęła".”

„Stopniowo rozpoznajecie ów "talent" czy też owe "talenty", jakie

są właściwe każdemu i każdej - i zaczynacie się nimi twórczo

posługiwać, zaczynacie je pomnażać - a dzieje się to przez pracę.

Jakaż jest w tej dziedzinie przeogromna skala możliwych kierunków,

uzdolnień, zainteresowań! Nie podejmuję się ich tutaj wyliczać,

nawet przykładowo, zachodzi bowiem obawa, że można by więcej

przeoczyć niż uwzględnić. Zakładam więc całą ową różnorodność i

wielokierunkowość. Świadczy ona zarazem o wielorakim bogactwie

odkryć, jakie niesie ze sobą młodość. Można powiedzieć,

nawiązując do Ewangelii, że młodość to czas rozpoznawania

talentów. Równocześnie zaś jest to czas wchodzenia na wielorakie

szlaki, po których rozwijała się i nadal rozwija cała ludzka

działalność, praca i twórczość.

Życzę Wam - każdej i każdemu - abyście odnaleźli siebie na tych

szlakach. Abyście na nie wchodzili z zainteresowaniem, z pilnością,

z entuzjazmem. Praca - wszelka praca - połączona jest z trudem:

"w pocie oblicza twego będziesz musiał zdobywać pożywienie",

a to doświadczenie trudu staje się udziałem każdego i każdej od naj-

młodszych lat. Równocześnie jednak praca w swoisty sposób

kształtuje człowieka, tworzy go poniekąd. A więc jest to zawsze trud

twórczy.”

„Niech Jezus będzie "kamieniem węgielnym" (por. Ef 2, 20)

waszego życia oraz nowej cywilizacji, którą winniście budować

w duchu wspaniałomyślnej i otwartej solidarności. Prawdziwy wzrost

człowieka w pokoju i sprawiedliwości, w prawdzie i wolności może

dokonywać się tylko wtedy, gdy jest w nim obecny Chrystus ze swą

zbawczą mocą.

Budowanie cywilizacji miłości wymaga wyraźnej i wytrwałej

gotowości do poświęceń, pragnienia, by otworzyć nowe drogi

społecznego współżycia, przezwyciężając podziały i przeciwstawne

sobie formy materializmu. Na tym właśnie polega konkretna

odpowiedzialność współczesnej młodzieży, z której wyrosną mężczyźni

i kobiety jutra, u progu trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa.”

„Drodzy młodzi, drodzy przyjaciele, bądźcie świadkami Bożej

miłości, siewcami nadziei i budowniczymi pokoju.”

Orędzie Ojca Świętego Jana Pawła II do młodzieży całego świata

z okazji II Światowego Dnia Młodzieży

„Młodość sama w sobie jest wielkim bogactwem każdego

chłopca i każdej dziewczyny (por. List do Młodych Całego Świata,

1985, 3). Owo bogactwo polega między innymi na tym, że jest to wiek

licznych i ważnych odkryć. Każdy i każda z was odkrywa własną

osobowość, sens swego istnienia, rzeczywistość dobra i zła. Odkry-

wacie także świat, który was otacza: świat ludzi i świat przyrody.

Ale wśród tych licznych odkryć nie może zabraknąć jednego, które

posiada podstawowe znaczenie dla każdej ludzkiej istoty: osobistego

odkrycia Jezusa Chrystusa. Odkrywanie Chrystusa wciąż od nowa

i coraz lepiej, jest najwspanialszą przygodą naszego życia.”

„Dzisiaj świat potrzebuje wielu apostołów, zwłaszcza młodych

i odważnych. Wam właśnie, ludziom młodym, przypada na tym polu

szczególne zadanie świadczenia o wierze i głoszenia Ewangelii

Chrystusa - Drogi, Prawdy i Życia - w trzecim milenium

chrześcijaństwa, w którym winniście budować nową cywilizację

miłości, sprawiedliwości i pokoju. Każdemu nowemu pokoleniu potrzebni są nowi apostołowie.

Macie tu do spełnienia szczególną misję. Wy, młodzi, jesteście

pierwszymi apostołami i ewangelizatorami młodzieży, która dziś stoi

w obliczu tak wielu niepokojących wyzwań i zagrożeń. Do was przede

wszystkim należy apostolstwo w miejscach nauki, pracy i rozrywki,

i nikt nie może was w tym zastąpić.”

Orędzie Ojca Świętego Jana Pawła II do młodzieży całego świata

z okazji IV Światowego Dnia Młodzieży

„Są chwile i okoliczności, w których trzeba dokonywać

zdecydowanych wyborów wiążących na całe życie.(...) Wiadomo,

że jakość dokonywanych wyborów sprawdza się w trudnych

momentach i w chwilach próby. To właśnie w tym niełatwym okresie

każdy z Was będzie wezwany do odważnego podjęcia decyzji. Droga

do szczęścia i światła nie prowadzi na skróty. Potwierdzeniem tego

są udręki wielu, którzy w ciągu historii ludzkości podjęli mozolne

poszukiwanie sensu egzystencji, odpowiedzi na podstawowe

zagadnienia, które są zapisane w sercu każdej istoty ludzkiej. (...)

Z poczuciem obowiązku i poświęcenia powinniście kroczyć na

drogach nawrócenia, działania, poszukiwania, pracy, ochotnej służby,

dialogu, szacunku dla innych, nie poddając się w obliczu

niepowodzeń, ale mając świadomość, że Waszą mocą jest Pan,

prowadzący Was z miłością i zawsze gotowy przyjąć Was jak syna

marnotrawnego (por. Łk 15,11-24).

Drodzy Młodzi! Zaprosiłem Was, abyście byli "prorokami życia

i miłości". Proszę Was, abyście byli także "prorokami radości":

świat powinien nas rozpoznawać przez to, że będziemy w stanie

przekazać ludziom naszych czasów znak wielkiej nadziei już

spełnionej, nadziei Jezusa, który za nas umarł i zmartwychwstał.

Nie zapominajcie, że "przyszły los ludzkości leży w rękach tych,

którzy potrafią podać następnym pokoleniom motywy życia i nadziei"

(Gaudium et spes, 31).(...)

Będziecie głosicielami "pełni czasów", której aktualność

przywołuje Wielki Jubileusz Roku 2000.

Droga, którą wskazuje Wam Jezus nie należy do łatwych (...),

ale nie traćcie ducha!” Orędzie Ojca Świętego Jana Pawła II do młodzieży całego świata

z okazji XI Światowego Dnia Młodzieży

Droga młodzieży, niech nie wydaje się wam dziwnym, że na po-

czątku trzeciego tysiąclecia, Papież wskazuje wam raz jeszcze krzyż

jako drogę życia i prawdziwego szczęścia. Kościół od początku wierzy

i wyznaje, że tylko w krzyżu Chrystusa jest zbawienie.

Rozpowszechniona kultura rzeczy ulotnych, która wartościuje to,

co się podoba i wydaje piękne chciałaby, abyście uwierzyli, że aby być

szczęśliwym należy usunąć krzyż. Jako ideał przedstawiony bywa

łatwy sukces, szybka kariera, płciowość oderwana od poczucia

odpowiedzialności, wreszcie egzystencja nastawiona na własną

afirmację, częstokroć bez poszanowania innych.

Otwórzcie więc szeroko oczy, drodzy młodzi: to nie jest droga,

która prowadzi do życia, lecz ścieżka, która grzęźnie w śmierci. Jezus

mówi: „Kto chce zachować swoje życie, straci je, a kto straci swe

życie z mego powodu, ten je zachowa”. On nas nie łudzi: „Cóż za

korzyść ma człowiek, jeśli cały świat zyska, a siebie zatraci lub szkodę

poniesie?” (Łk 9,24-25). Prawdą swych słów, które brzmią twardo,

lecz napełniają serce pokojem, Jezus odkrywa przed nami tajemnicę

prawdziwego życia.

Nie lękajcie się przeto pójść drogą, którą Jezus przebył jako

pierwszy. Waszą młodością wyciśnijcie w rozpoczynającym się trzecim

tysiącleciu znak nadziei i entuzjazmu właściwego waszemu

pokoleniu.” Orędzie Ojca Świętego Jana Pawła II do młodych całego świata

z okazji XVI Światowego Dnia Młodzieży

„"Wy jesteście solą dla ziemi... Wy jesteście światłem świata" (Mt 5, 13-14): oto temat, który wybrałem na przyszły Światowy Dzień

Młodzieży. Te dwa symbole: sól i światło użyte przez Jezusa

wzajemnie się uzupełniają i są bogate w treść. W dawnych czasach sól

i światło uważano za istotne elementy dla ludzkiego życia.(...) Jako sól

ziemi jesteście wezwani, by zachować wiarę, którą otrzymaliście

i by przekazać ją nienaruszoną innym. Wasze pokolenie jest posta-

wione, ze szczególną mocą, wobec wyzwania, aby zachować

nienaruszony depozyt wiary (por. 2 Ts 2, 15; 1 Tm 6, 20; 2 Tm 1, 14).

Odkryjcie wasze chrześcijańskie korzenie, uczcie się historii

Kościoła, pogłębiajcie znajomość duchowego dziedzictwa, które wam

zostało przekazane, naśladujcie świadków i mistrzów, którzy was

poprzedzili! Jedynie pozostając wiernymi Bożym przykazaniom,

Przymierzu, które Chrystus przypieczętował własną krwią przelaną

na Krzyżu, będziecie mogli być apostołami i świadkami nowego

tysiąclecia.

Poszukiwanie Absolutu, sensu i pełni egzystencji jest właściwe

człowiekowi, a w sposób szczególny młodzieży. Drodzy młodzi, niech

was nie zadowala nic, co jest poniżej najwyższych ideałów! Nie dajcie

się zniechęcić tym, którzy rozczarowani życiem nie słyszą głębszych

i bardziej autentycznych pragnień ich serca. Macie rację, gdy nie

godzicie się na nijakie rozrywki, przelotne mody i propozycje, które

was umniejszają. Jeśli zachowacie wielkie pragnienie Boga, zdołacie

uniknąć przeciętności i konformizmu, tak rozpowszechnionych

w naszym społeczeństwie.”

„Wy jesteście światłem świata...”. Dla tych, którzy słuchali

Jezusa od początku, tak jak i dla nas, symbol światła przywołuje

pragnienie prawdy i osiągnięcia pełni poznania, wyrytych we wnętrzu

każdego ludzkiego istnienia.

Kiedy światło zmniejsza się czy znika, nie jest się w stanie

rozróżnić otaczającej rzeczywistości. W sercu nocy można się bać

i czuć się niepewnym, i wtedy niecierpliwie oczekiwać nadejścia

światła zorzy. Droga młodzieży, wy macie być stróżami poranka (por.

Iz 21, 11-12), zwiastującymi nadejście słońca, którym jest Chrystus

zmartwychwstały! Orędzie Ojca Świętego Jana Pawła II do młodych całego świata

z okazji XVII Światowego Dnia Młodzieży

Komentarz do tych słów jest zbędny. Słuchały ich rzesze

młodych z całego świata. Możesz powiedzieć, że oni mieli szczęście!

Do nich mówił Papież bezpośrednio! Ale Ty też możesz słuchać Jego

słów, jeśli tylko zechcesz! Dla Ciebie je zostawił. Teraz, gdy Ojca

Świętego nie ma już wśród nas, mają one szczególną wartość, wartość

numizmatu, pamiątki i relikwii zarazem. Pamiętaj, o Tobie też mówił

Jan Paweł II, że jesteś

„Solą ziemi, światłem świata i strażnikiem porannego brzasku” Na koniec tego tak bliskiego obcowania ze słowem

Umiłowanego Ojca Świętego, słowem pięknym, ważnym i odważ-

nym, narzędziem giętkim, rozpalającym serca, wzruszającym duszę

i potęgującym ducha, przeczytaj jeszcze strofy proste a tkliwe,

bo miłości Ojczyzny pełne...

„Wyznanie ci dziś niosę, o ziemio jesienna –

Przypomnę wpierw. Tum snuł się, tum poją zadumę

słowiańskich dębów, brzezin. Tu pieśń moja pierwsza,

jak łan obrodziła, żem poczuł się tumem,

w którym rozpalić trza, trza rozpłomienić ogień –

Wśród twoich ścieżyn biegałem jak pasterze,

ziemio moja rodzima – i łączyłem z Bogiem

drożyny twe pagórne, i pleniłem chwasty,

i umiatałem szlaki jasne Idącemu.

Z ciebie jest wiosna tęsknot, wiosenne przeczucie

i chęć, żeby w objęcia wysokiemu Niebu

rzucić ciało swe młode – od małości uciec – –

O ziemio, moja ziemio! Tyś mi dziesięcinę

obrodziła najpierwszą pieśnią i młodością,

twoim chlebem się sycił, napawałem winem,

aż oto mi tęsknoty wiatr jesienny rozciął,

jakby jednym zamachem, jednym ciosem miecza,

poobalał posągi, widzenia pokruszył, –

i kazał mi sięz pieśnią, z tęsknotą mą sprzeczać

i potargał cięciwę piętej pieśnią kuszy – –

(...)

– – Tum się nauczył, matko, odmiennej nauki,

stąd-em wysnuł tajnicę słowiańską, tum odkrył

tęprawdę, którą twoje wyszumiały buki,

tu melodią łaskawą Pan mej duszy dotknął.

I jam się też rozszumiał – buk między bukami,

tako mi święte stało pasterskie śpiewania,

żem zamarzył – syn Piastów – izraelski Dawid,

by mi na czoło Pańskie zeszło pomazanie...”

Karol Wojtyła, Renesansowy psałterz

„O ziemio ty kochana! – oborać, zaszczepić –

: latorośl-żywicielka – szczep żytni, szczep winny –

Idę bruzdą – czepigi śpiewają. Sonety

niosą się het, w zagaje, het, w zaścianek gminny.”

„ – Hej, graj, juhasie, na hali,

rozdzwoń się tonów kierdelem –

głos twój się niesie po fali,

potokiem mknie w dół wesele.”

Karol Wojtyła, Renesansowy psałterz

Rozdział IV

Uroki polskiego krajobrazu

„I muszę się Wam przyznać, że bardzo trudno mi rozstać się

z polską przyrodą i z górami, i z jeziorami.

Nie wiem, jak to będzie!”

Słowo Ojca Świętego do młodzieży na Skałce, 8 czerwca 1979

Jan Paweł II był tak bardzo zjednoczony z polską ziemią, tak

wyjątkowo i niewypowiedzianie głęboko kontemplował rodzimą

przyrodę, tak nadzwyczaj po prostu ją umiłował, że nie godzi się po-

minąć tego aspektu Jego patriotyzmu. Jest on zarazem niecodziennym

przykładem i nadzwyczaj wyrazistą lekcją poznawania piękna

ojczystej przyrody.

Karol Wojtyła, jako uczeń, później ksiądz, biskup i kardynał,

wędrował po Beskidzie Żywieckim, Beskidzie Małym i Sądeckim,

Tatrach, Gorcach, Pieninach, Beskidzie Niskim, Bieszczadach

i Sudetach. Jako papież bywał częstym gościem w Alpach,

Dolomitach i Apeninach. Jednak najbliższe sercu papieża były Tatry,

a w nich – jak można sądzić po liczbie powrotów – dwa miejsca:

Dolina Chochołowska oraz Wiktorówki na skraju Rusinowej Polany,

z kaplicą "Królowej Tatr" - Matki Boskiej Jaworzyńskiej.

Tatry, otoczenie Doliny Chochołowskiej

„W Dolinie Chochołowskiej bywał od najmłodszych lat. (...)

Później, we wczesnych latach 50. wraz z młodzieżą skupioną przy

parafii św. Floriana w Krakowie. Jako biskup odwiedził Polanę

Chochołowską w 1961 r. i wielokrotnie później, już jako kardynał.

Stąd, często z ks. prof. dr hab. Tadeuszem Styczniem, robił

narciarskie wypady na Grzesia i Rakoń” - pisał Stanisław Stolarczyk

w czasopiśmie Gościniec.

„Wędrowanie młody Karol miał chyba we krwi. Być może tę

skłonność odziedziczył po pradziadku Franciszku Wojtyle i dziadku

Macieju. Obaj mieszkali we wsi Czaniec, położonej w Beskidzie

Małym. Otóż zarówno pradziadek, jak i dziadek, byli stałymi

przewodnikami kompanii pielgrzymów idących do Kalwarii

Zebrzydowskiej, gdzie corocznie, w Wielkim Tygodniu, odbywa się

misterium Drogi Krzyżowej" - pisze Stanisław Stolarczyk w książce

Hobby Jana Pawła II.

Wschód słońca na Babiej Górze

„Byt człowieka jest przemijający i zmienny. Góry istnieją w sposób

pewny i trwały, są wymownym obrazem niezmiennej wieczności

Boga (..) W górach niknie bezładny zgiełk miasta, panuje cisza

bezmiernych przestrzeni, która pozwala człowiekowi wyraźniej

usłyszeć wewnętrzne echo głosu Boga”.

Pierwsze wycieczki Karol Wojtyła odbywał najczęściej z ojcem,

już w latach 30. XX w. To ojciec pokazał mu przyrodę, uwrażliwiając

jednocześnie na jej piękno. Pokazał też góry i od najmłodszych lat był

jego przewodnikiem po Beskidach i Tatrach. Zaszczepił potrzebę

aktywności fizycznej, miłość do wędrowania. Owocowało to w doros-

łym życiu. Jako biskup diecezji krakowskiej, później jako kardynał

nie zaprzestawał tej formy wypoczynku. Głównie podczas wakacji,

ale czasami również w ciągu roku. Odpoczynek dla Jana Pawła II

łączył się nieodzownie z wysiłkiem fizycznym, był odpoczynkiem

dynamicznym, zawierającym elementy walki z niedogodnościami.

Człowiekowi potrzebne jest piękno krajobrazu –

powiedział o górach papież Jan Paweł II, podczas mszy św. w Nowym

Targu 8 czerwca 1979 r. Mówił o Tatrach, które w ciągu dziesięcioleci

wędrówek stały się „jego górami”.

Wędrował po górach jako turysta i narciarz. Rzadko sam, naj-

częściej w grupce przyjaciół lub z młodzieżą. Od początku lat 50.

i 60. w górach pojawiał się niemal każdego roku, latem i zimą. Jako

papież powracał w polskie góry w 1983 i 1997, a w 2002 roku oglądał

je z pokładu śmigłowca. Jan Paweł II był Honorowym Przewodnikiem

Tatrzańskim, honorowym członkiem PTTK, Polskiego Towarzystwa

Tatrzańskiego oraz Związku Podhalan.

Będąc kardynałem Wojtyła wyjeżdżał na narty najczęściej do

Zakopanego. Z Kasprowego Wierchu robił wypady na ulubioną

Rusinową Polanę i Wiktorówki. „To właśnie tutaj od wielu lat modli

się, medytuje, oddaje się zadumie” – pisał Stolarczyk.

Rusinowa Polana

W Bieszczady wyruszył Ojciec Święty pierwszy raz w 1953 r.,

potem w 1958 i 1963. „Był to chyba koniec lipca 1958 r., gdy już

przebąkiwano o bliskim wyniesieniu wciąż młodego jeszcze księdza

do godności biskupiej. Spotkaliśmy się zupełnie nieoczekiwanie

w bardzo pięknej scenerii: na bieszczadzkiej połoninie – wspominała

przed laty Irena Sławińska. – Zgromił mnie jednak, gdy zaczęłam:

„wieść głosi, że...” Położył palec na ustach i wkrótce zanurzył się zno-

wu w wysokie trawy. Samotną wędrówką do czegoś się przygo-

towywał, coś żegnał”.

„Przygodę bieszczadzką rozpoczęli w Komańczy. Rano po od-

prawieniu mszy świętej przez ks. Wojtyłę w miejscowym kościółku,

ruszyli w dalszą drogę dawnym szlakiem niebieskim, przez Prełuki,

Duszatyn do Jeziorek Duszatyńskich. Tu na stoku Chryszczatej

postanowili zostać na nocleg.” – opisuje bieszczadzkie wędrówki

Papieża Andrzej Potocki, a wspomnienie Jeziorek Duszatyńskich

odnajdujemy w tomie zatytułowanym „Przed sklepem jubilera”:

Jeziorka Duszatyńskie

Nie zapomnę nigdy tych jeziorek, co zaskoczyły nas po drodze

jak gdyby dwie cysterny niezgłębionego snu.

Spał metal zmieszany z odblaskiem

jasnej sierpniowej nocy Księżyca jednak nie było

Nagle, gdy tak staliśmy wpatrzeni

- tego nie zapomnę do końca życia

- gdzieś sponad naszych głów doszło wyraźne wołanie

Było ono zresztą podobne

do zawodzenia raczej lub jęku

czy też może nawet do kwilenia.

Wszyscy wstrzymali oddech

Nie było wiadomo, czy woła człowiek,

czy też zawodzi spóźniony ptak

Ten sam głos powtórzył się raz jeszcze,

wówczas chłopcy zdecydowali się odkrzyknąć.

Połonina Wetlińska

Przez cichy uśpiony las

przez noc bieszczadzką szedł sygnał.

Jeśli to człowiek - mógł go usłyszeć.

Jednakże tamten głos już nie odezwał się więcej.

Gorce, Turbacz

„Karol Wojtyła, kiedy tylko mógł – wychodził w góry.

Niektórzy twierdzą, że na szlakach wiodących ku Prehybie, powsta-

wały kazania, które potem młody duszpasterz akademicki wygłaszał

młodzieży, zaglądającej do kościoła Świętego Floriana w Krakowie.

Być może są to tylko piękne legendy, trzeba natomiast ponad wszelką

wątpliwość stwierdzić, że dla wrażliwego na piękno przyrody kapłana

– góry stały się inspiracją przy tworzeniu kolejnych cykli poetyckich.

Dla Karola Wojtyły przyroda, czyli objawienie naturalne, było jakby

trzecim źródłem poznania, obok Pisma Świętego i tradycji, z którego

czerpał wiarę i siłę do pracy.” – pisze Leszek Langer

Papież był bardzo związany

z Ziemią Sądecką. Ostatni raz był

tam 16 czerwca 1999 roku; wtedy

kanonizował fundatorkę klasztoru

Klarysek i założycielkę tego

zgromadzenia – księżną Kingę. Było

to wielkie wydarzenie. Podczas

homilii powrócił pamięcią w czasy,

kiedy pełen sił wędrował szlakami

górskimi Ziemi Sądeckiej. Do

zaskoczonych tłumów wiernych

powiedział wówczas: „A teraz

jeszcze powtórka z geografii.

Jesteśmy tu, w Starym Sączu, skąd

wyruszamy ku Dzwonkówce,

Wielkiej Radziejowej, na Prehybę,

dochodzimy do Wielkiej Raczy.

Wracamy na Prehybę i schodzimy

albo zjeżdżamy na nartach z Prehyby

do Szlachtowej i do Krościenka. W

Krościenku, na Kopiej Górce jest

centrum Oazy. W Krościenku

przekraczamy Dunajec, który płynie

razem z Popradem w kierunku Sącza

Nowego i Starego, i jesteśmy w

Sączu z powrotem. A kiedy na

Dunajcu jest wysoka woda, to można

w pięć, sześć godzin przepłynąć od

Nowego Targu do Nowego Sącza.

To tyle tej powtórki z geografii.”

Prehyba

„Ta ziemia od lat była mi

bliska. Wpatrywałem się z podziwem

w uroki jej krajobrazu, wędrowałem

górskimi pasmami i dolinami wzdłuż

potoków. Doznawałem wiele

gościnności.” Jan Paweł II, Autobiografia, s. 129

„Dobrze jest człowiekowi,

czyta w tej księdze przedziwnej, jaką

jest ‘księga przyrody’, szeroko

otwarta dla każdego.” Jan Paweł II, Autobiografia, s. 109

„Dobrze jest człowiekowi, czyta w tej księdze przedziwnej, jaką

jest ‘księga przyrody’, szeroko otwarta dla każdego.”

Czytaj i Ty w tej przedziwnej księdze, posłuchaj Świętego Prze-

wodnika po świecie przyrody ojczystej. Przejdź po którymś z górskich

szlaków Jana Pawła II, ustanowionych na pamiątkę jego wędrówek.

Małopolski szlak papieski

Tu się zaczyna szlak...

Małopolski Szlak Papieski wiedzie śladami Jana Pawła II

z Krakowa i Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza, a jego

ścieżki prowadzą m.in. przez Beskidy, Gorce i Tatry.

Szlak Papieski nie jest specjalnie wytyczoną, osobną trasą, lecz

został poprowadzony wzdłuż istniejących już górskich szlaków

PTTK, jedynie dodatkowo postawiono gdzieniegdzie tablice

informacyjne i drogowskazy.

Jego główna część z Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza

ma około 230 km długości. Przypomina, gdzie Karol Wojtyła

wędrował w młodości oraz wskazuje miejsca, które odwiedzał jako

papież.

„Zatoka lasu zstępuje

w rytmie górskich potoków

ten rytm objawia mi Ciebie,

Przedwieczne Słowo.”

„Zatoka lasu zstępuje

w rytmie górskich potoków...

Jeśli chcesz znaleźć źródło,

musisz iść do góry, pod prąd.

Przedzieraj się, szukaj, nie ustępuj,

wiesz, że ono musi tu gdzieś być –

Gdzie jesteś, źródło?...

Gdzie jesteś, źródło?!

Jan Paweł II, Tryptyk rzymski

„...przemierzałem rosnące na

zboczach gór lasy, podziwiając

piękno natury i majestatyczny

krajobraz (...). A przede wszystkim

mogłem się modlić (...).”

„Wróciliśmy z gór. Było pięknie.

Namioty schły w słońcu.

Żywica się sączy po konarach,

trawy wysokie,

środkiem biegnie ścieżyna,

ledwo, ledwo przedeptana w trawie.

Więc człowiek może się zaszyć i

dumać. Odkrywać głębie istot

cudzych i własnej – odkrywać,

dosięgać. Dosięgać tym, co jest we

mnie, tego – co w Tobie. (...)

Potem sosny – piramidy cienia.

Potem niskie krzewy pełne jagód

i potok.”

Jan Paweł II, Autobiografia, s. 122

Wodogrzmoty Mickiewicza

Morskie Oko

„...ja z rodu jestem człowiekiem gór (...) chociaż moją Ojczyzną

jest cała Polska, wszędzie, gdzie jest Polska, i wszystko, co jest polskie

– to jednak z tą częścią Ojczyzny (...) byłem szczególnie związany,

bo tam się urodziłem, bo tam spędziłem prawie całe moje życie, tam

zostałem powołany do kapłaństwa, do biskupstwa – byłem (...)

góralskim biskupem, góralskim kardynałem, na końcu zostałem

góralskim papieżem.” Jan Paweł II, Autobiografia, s. 124

Nad Morskim Okiem

„Góry pozwalają doświadczyć trudu wspinaczki, strome

podejścia kształtują charakter, a kontakt z przyroda daje pogodę

ducha. I dlatego też nic dziwnego, że ciągną tutaj ludzie z różnych

stron Polski, a także spoza Polski. Ciągną latem i zimą. Szukają

odpoczynku. Pragną odnaleźć siebie w kontakcie z przyrodą. Pragną

odzyskać siły w zdrowym marszu, w podejściu, we wspinaczce, w zjeź-

dzie narciarskim. Ej, łza się w oku kręci... (...)

Ta piękna ziemia jest jednocześnie i ziemią trudną. Kamienistą.

Górską. Nie tak urodzajną, jak równiny nad Wisłą.”

Jan Paweł II, Autobiografia, s. 124

„Wisła, rzeka wszystkich ziem polskich, rzeka naszych dziejów.

Od stuleci – zanim jeszcze imię Polski pojawiło się w annałach

historii – ona już toczyła swoje wody od Karpat, od śląskich

Beskidów, gdzie ma swe źródła, aż dotąd.

Rzeka, milczący świadek życia pokoleń, ich rodzenia się i umie-

rania. Ich twórczych wysiłków związanych z gruntowaniem

wszystkiego, co Polskę stanowi. Ich zmagań na śmierć i życie, ażeby

utrzymać i zabezpieczyć to, co ojczyste, co jest wspólnym dorobkiem

i wspólnym dziedzictwem. Wisła...”

„Bądź błogosławiona, rzeko! Ucz nas twoją wiernością dla naszej

ziemi błogosławić Ojca, który jest w niebie”

Przemówienie do ludzi morza, 11 czerwca 1987

„...na pagórkach rozłożona jest ziemia warmińska pośród tylu,

tylu jezior. Mam dług wdzięczności wobec tej ziemi, która tyle razy,

przez tyle lat udzielała mi schronienia, odpoczynku, dawała mi moż-

liwość nabrania sił wewnętrznych, uspokojenia. To jest wielkie

dobrodziejstwo tej ziemi, tych lasów, tych jezior, z którego

korzystałem (...).”

Warmia – Jezioro Koronowskie

„Niech Bóg zachowa ten wielki skarbiec pięknej przyrody

warmińskiej, pojezierza, lasów. Niech Bóg zachowa ten wielki

skarbiec. Nie dajcie go nigdy w żaden sposób zniszczyć, czy nawet

uszkodzić, bo to jest wielkie dobrodziejstwo.”

Jan Paweł II, Autobiografia, s. 136

Warmia – Jezioro Koronowskie

„Więc w imieniu tego, co było, i tego, co jest,

dziękuję Warmii za papieża”

„Woda, powietrze, ziemia, las, zwierzęta, rośliny zostały

stworzone przez Boga i zasługują na szacunek ze strony człowieka.

Przy okazji proszę Was, pozdrówcie przynajmniej Czarną Hańczę

na białostockiej ziemi, która należy do najpiękniejszych w Polsce,

ze wspaniałą Puszczą Białowieską.”

Czarna Hańcza pamiętna z kajakowych spływów Ojca Świętego

„Kiedy wędruję poprzez polską ziemię, od Bałtyku przez

Wielkopolskę, Mazowsze, Warmię i Mazury, kolejne ziemie wschodnie

od białostockiej aż do zamojskiej, na zachód i na wschód od Sanu,

wzdłuż górskich łańcuchów Bieszczad ku południowi, wzdłuż

rzecznych dolin w stronę Wisły ku północy, i kontempluję piękno

tej ojczystej ziemi, uprzytamniam sobie ten szczególny wymiar

zbawczej misji Syna Bożego. Tutaj z wyjątkową mocą zdaje się

przemawiać błękit nieba, zieleń lasów i pól, srebro jezior i rzek. Tutaj

śpiew ptaków brzmi szczególnie znajomo, po polsku. (...)

Niełatwo jest zrezygnować z powrotu do Ojczyzny, „do tych pól

malowanych zbożem rozmaitem, wyzłacanych pszenicą,

posrebrzanych żytem” – jak pisał Mickiewicz, do tych gór i dolin,

i jezior, i rzek, do tych ludzi umiłowanych, ale skoro taka jest wola

Chrystusa, trzeba ją przyjąć. Więc przyjmuję. (...)

I muszę się przyznać, że bardzo trudno mi rozstać się z polską

przyrodą, i z górami, i z jeziorami. Nie wiem, jak to będzie!”

Jan Paweł II, Autobiografia, s. 140

Niech umiłowanie, znajomość, kontemplacja przyrody ojczystej

przez naszego kochanego Papieża będzie Ci wskazówką, nauką

i zachętą do wstąpienia na turystyczny szlak w znaczeniu dosłownym

i w przenośni. Turystyczne ścieżki wzmocnią Twoje ciało i dostarczą

Ci niesamowitych wrażeń, a drożyny duchowej medytacji nad

pięknem polskiej przyrody pozwolą bardziej poczuć się patriotą.

Może kiedyś Święty Przewodnik każe Ci wziąć mapę, spakować

plecak i pójść na wędrówkę. Może powie Ci, tak jak przed laty mówił

do wiernych: „A teraz jeszcze powtórka z geografii. Jesteśmy...”

i naprawdę będzie Ci wtedy wstyd, jeśli poczujesz, że w porównaniu

z wiedzą Ojca Świętego Twoja geografia nie jest na dobrym

poziomie.

Może odbywając wędrówki „palcem po mapie” powiesz: Tu był

Ojciec Święty, ten szczyt zdobył, tu jeździł na nartach, a tam pływał

kajakiem i przez to swoje nieustanne wędrowanie wrósł w każdy

zakątek polskiej ziemi i nawet, gdy ją opuścił, to zachował w sercu.

I powędrował z tym dziedzictwem aż za Alpy.

Oby znajomość papieskich turystyczno-duchowych wędrówek

pozwoliła Ci wypełnić jego prośbę:

„Pilnujcie mi tych szlaków”

Rozdział V

W hołdzie dla dokonań Rodaków

„Bierzmy w siebie zupełność! Dawajmy z siebie

zupełność! – A na zupełność narodowej duszy, na jej

pełnię i Samuel Zborowski się złoży zarówno jak

Żółkiewski-Hetman i Bolesław Śmiały, a Szczodry

zarówno jak Mieszko i Adam, jak i Juliusz, i Stanisław

Święty – i Andrzej-Męczennik. – Patrzajmyż tej duszy

bogatej, nic jej nie nakładając, żadnych więzów.

Ino umiejmy patrzeć.”

Karol Wojtyła, Renesansowy psałterz

Święty Wojciech – patron Polski

Święty Stanisław – patron Polski

Jan Paweł II, wielokrotnie podkreślając swój związek z Polską,

identyfikował się bardzo silnie z Jej synami, którzy, niezależnie, czy

żyli przed wiekami, czy zmarli w XX wieku, byli Mu jednakowo

bliscy. Ojciec Święty doskonale wiedział, że naszą historię i tradycję

ukształtowały w jej głównym zrębie jednostki wybitne. Wydobywał z

otchłani historii te znaczące sylwetki wielkich rodaków, przypominał,

jaką rolę odegrali, odczytywał niejako na nowo symbolikę ich

ikonicznych wizerunków po to, abyśmy nigdy nie zapomnieli o tych

wartościach, których bronili, abyśmy wpatrując się w ich ideały, życie

i czyny, weryfikowali swoje działania oraz uczyli się odwagi, wiary

i miłości. Stawiał nam przed oczyma świętych i męczenników, królów

i hetmanów, żołnierzy a także wielkich polityków, mężów stanu czy

budowniczych nowego ładu politycznego, poetów oraz innych

wybitnych twórców nauki i kultury. Zawsze nawiązywał do ich

wielkich dokonań, podziwiał za odwagę, dziękował za poświęcenie,

składał hołd dla talentu, współczuł, współcierpiał, wychwalał, stawiał

za wzór. Mimo przepaści wieków czuł z nimi więź przez wspólne

zakorzenienie w tym wszystkim, co Polskę stanowi i chciał, żebyśmy

i my tę więź czuli, abyśmy przez to stanowili jedno bez względu na

wczoraj, dziś czy jutro. Zawsze. Czuł duchowy związek zarówno

ze Świętą Jadwigą jak i astronomem Kopernikiem, z mistrzem Janem

z Czarnolasu i genialnym muzykiem Szopenem, z Norwidem

i Mickiewiczem, z Maksymilianem Kolbe i Prymasem Tysiąclecia.

Wydawać by się mogło, że Papież prowadzi ciągły dialog nie tylko

z żywymi rodakami, ale otoczony duchami wielkich przodków

naszych rozmawia o tym, co im się przed wiekami przydarzyło

jak z dobrymi znajomymi. I wszystkich zna, i wie dobrze, z jakim

zakątkiem ziemi naszej byli związani. Podczas pielgrzymek Ojca

Świętego do ojczyzny nie było takiej homilii czy przemówienia,

w których nie nawiązywałby do sylwetek wielkich rodaków,

związanych z tym miejscem, które odwiedzał. Pierwsza wizyta

Papieża w ojczyźnie łączyła się z 900. rocznicą męczeńskiej śmierci

św. Stanisława, ostatnia z postacią apostołki kultu Miłosierdzia

Bożego, św. Faustyny Kowalskiej. Podczas wizyty w 1979 roku Jan

Paweł II w Gnieźnie nawiązał też do św. Wojciecha i pierwszych

władców Państwa Polskiego, mówiąc o duchowym szlaku dziejów od

Gniezna do Krakowa poprzez Jasną Górę, od św. Wojciecha

do św. Stanisława poprzez Bogarodzicę Dziewicę, Bogiem sławioną

Maryję.

Ten duchowy i historyczny trakt powinien przejść każdy młody

Polak w świadomej łączności z patronami Polski i jej Królową.

Ojciec Święty wiedział, że ci wielcy Polacy to chluba narodowa

na wieki dla nas i naszych wnuków, że z ich czynów jesteśmy, z ich

odwagi istniejemy w takim kształcie, z ich mocy i mądrości nasze

doświadczenia i zdobycze, nasze dziedzictwo historyczne, kulturowe,

religijne, naukowe, polityczne. Dlatego ich sylwetki ciągle nam

przypominał.

„Był człowiek, w którym moja ziemia ujrzała,

że jest związana z niebem.

Był taki człowiek, byli ludzie... i ciągle tacy są...

Poprzez nich ziemia widzi siebie w sakramencie

nowego istnienia.

Jest ojczyzną: bowiem w niej dom ojca się poczyna,

z niej się rodzi.

Pragnę opisać mój kościół w człowieku, któremu dano imię

Stanisław.

I imię to król Bolesław mieczem wpisał w najstarsze kroniki.

Imię to mieczem wypisał na posadzce katedry,

gdy spłynęły po niej strugi krwi.”

Karol Wojtyła, Stanisław

Jan Paweł II pragnął, aby prochy Cypriana Norwida, wybitnego

polskiego romantyka, który został pochowany w zbiorowej mogile

we Francji, wróciły do kraju. 1 lipca 2001 roku urzeczywistniło się

marzenie Ojca Świętego, zatroskanego o to, aby uczynić zadość

niejako ostatniej woli poety.

„(...) Mamy wszyscy wielki dług w stosunku do tego poety –

czwartego wieszcza – i pragniemy wykorzystać okoliczność

rocznicową [180. rocznica urodzin Cypriana Kamila Norwida –

dodatek autora], ażeby ten dług w jakiejś mierze spłacić. Zawsze

uważałem, że miejscem, na którym powinien spocząć Cyprian Norwid,

jest krypta wieszczów w katedrze na Wawelu. Okazało się to nie-

wykonalne, ponieważ nie dało się odnaleźć i zidentyfikować szczątków

poety. Szukałem wobec tego innych środków wyrazu, żeby niejako

nadrobić to, co w stosunku do Norwida nie zostało spełnione, a co

czujemy, że jest naszą zbiorową powinnością. Dobrze, że teraz

przynajmniej urna z ziemią ze zbiorowej mogiły, w której poeta został

pochowany, znajdzie na Wawelu należne mu miejsce w ojczyźnie,

bo ojczyzna, pisał Norwid, ‘jest to miejsce, w którym najmilej spocząć

i umrzeć’. (...)

Chciałem rzetelnie spłacić mój osobisty dług wdzięczności dla

poety, z którego dziełem łączy mnie bliska, duchowa zażyłość,

datująca się od lat gimnazjalnych. Podczas okupacji niemieckiej myśli

Norwida podtrzymywały naszą nadzieję pokładaną w Bogu, a w okre-

sie niesprawiedliwości i pogardy, z jaką system komunistyczny trak-

tował człowieka, pomagały nam trwać przy zadanej prawdzie i godnie

żyć. Cyprian Norwid pozostawił dzieło, z którego emanuje światło

pozwalające wejść głębiej w prawdę naszego bycia człowiekiem,

chrześcijaninem, Europejczykiem, Polakiem.”

Cyprian Kamil Norwid

„Poezja Norwida wyrosła

z jego trudnego życia. Kształtowała

je głęboka estetyka wiary w Boga

oraz w nasze człowieczeństwo Boże.

Wiara w Miłość objawiającą się

w Pięknie, które ‘zachwyca’ do pra-

cy, otwiera słowo Norwida na tajem-

nicę przymierza, jakie Bóg zawiera

z człowiekiem, aby człowiek mógł żyć

tak, jak żyje Bóg. Pieśń o pięknie

Miłości i o pracy, ‘Promethidion’,

wskazuje na sam akt stworzenia,

w którym Bóg odsłania ludziom więź

łączącą pracę z miłością; w praco-

witej miłości człowiek się rodzi

i zmartwychwstaje. Do tak daleko-

siężnego słowa czytelnik musi

dorastać. Wiedział o tym doskonale

poeta, kiedy mówił: ‘Syn – minie

pismo, lecz ty spomnisz, wnuku’.” Jan Paweł II, O Cyprianie Norwidzie

w 180. rocznicę urodzin poety

Wspaniałe przypomnienie sylwetki wielkiego Polaka

Maksymiliana Kolbe miało miejsce podczas pierwszej pielgrzymki

Ojca Świętego do ojczyzny, kiedy w Oświęcimiu padły słowa:

„Wiele razy schodziłem do celi śmierci Maksymiliana Kolbe,

wiele razy klękałem pod murem zagłady i przechodziłem wśród

rozwalonych krematoriów Brzezinki. Nie mogłem tutaj nie przybyć

jako papież.”

„ To zwycięstwo przez wiarę i miłość odniósł w tym miejscu

człowiek, któremu na imię Maksymilian Maria, nazwisko: Kolbe,

z zawodu: ksiądz katolicki, z powołania: syn św. Franciszka,

z urodzenia: syn prostych, pracowitych, bogobojnych ludzi,

włókniarzy z okolic Łodzi, z Łaski Bożej i osądu Kościoła:

błogosławiony.” Homilia Ojca Świętego podczas mszy św. na terenie byłego obozu zagłady, 1979

Maksymilian Maria Kolbe

17.02.1941 roku znów został

aresztowany razem z czterema bliskimi

współpracownikami. Przesłuchiwano go na

Pawiaku, a w maju przewieziono do Oświę-

cimia, gdzie stał się numerem 16670 i w

powszechnie znanych okolicznościach

ofiarował się dobrowolnie na śmierć głodo-

wą za współwięźnia, ojca rodziny. Zmarł

dobity zastrzykiem trucizny 18.08.1941

roku.

„W tym miejscu straszliwej kaźni,

która przyniosła śmierć czterem

milionom ludzi z różnych narodów,

o. Maksymilian Kolbe odniósł ducho-

we zwycięstwo, podobne do zwycięs-

twa samego Chrystusa, oddając się

dobrowolnie na śmierć w bunkrze

głodu – za brata. Ten brat żyje do

dzisiaj na polskiej ziemi i jest wśród

nas.”

Jan Paweł II w Oświęcimiu

„Oświęcim jest miejscem, którego nie

można tylko zwiedzać. Trzeba przy

odwiedzinach pomyśleć z lękiem o tym,

gdzie leżą granice nienawiści"

Jan Paweł II ogłosił świętym

o. Maksymiliana 10 października 1982r.

Nie sposób wymienić wszystkich Rodaków, którym publicznie

składał hołd Jan Paweł II. Zresztą nie o to tu chodzi. Pragniemy,

aby te przykłady uświadomiły Ci, młody czytelniku, że wielkość Ojca

Świętego tkwiła także w tym pokornym pochyleniu się nad każdym –

małym i wielkim Polakiem, w bezgranicznym poczuciu jedności

z bardziej czy mniej sławnymi przodkami, w ciągłym spłacaniu długu

wobec przeszłości tworzonej przecież przez nich. Uczmy się tego od

naszego Wielkiego Mistrza, pamiętając o wybitnych Polakach, którzy

przecież nie trwaliby przy tych wartościach i nie poświęcali dla nich

swojego życia, gdyby nie byli patriotami.

Dodajmy jeszcze, że szczególnym hołdem dla dokonań rodaków

było beatyfikowanie i kanonizowanie wielu z nich.

Na przestrzeni 25 lat Jan Paweł II ogłosił świętymi 9 Polek

i Polaków, a 154 wyniósł do chwały ołtarzy jako błogosławionych.

Dla porównania trzeba przypomnieć, że od 1594 r. do 16 X 1978 r.

zostało ogłoszonych świętymi tylko 4 Polaków: Jacek Odrowąż (zm.

w 1257 r.), kanonizowany 17 IV 1594 r., Stanisław Kostka (1550-

1568), beatyfikowany w 1605 r. i kanonizowany 31 XII 1726 r., Jan

z Kęt (1390-1473), którego kult «od niepamiętnych czasów» został

potwierdzony 28 III 1676 r., kanonizowany 16 VII 1767 r., oraz

Andrzej Bobola (1591-1657), beatyfikowany 30 X 1853 r. i kano-

nizowany 17 IV 1938 r.

Podobnie, w okresie od 1588 r. (utworzenie Kongregacji

Obrzędów) do 1978 r. papieże ogłosili błogosławionymi 63 Polek

i Polaków. Było to w większości przypadków potwierdzenie kultu

«od niepamiętnych czasów», np.: Bogumiła (1116-1182) — 27 V

1925 r., Bronisławy (1200-1259) — 23 VIII 1839 r., Czesława (1180-

1242) — 27 VIII 1712 r., Doroty z Mątowów (1347-1394) — 9 l 1976

r., Jakuba Strepy (1340-1409) — 11 IX 1790 r., Jana z Dukli (1414-

1484) — 21 l 1733 r., Jolanty (1235-1298) — 26 IX 1827 r., Kingi

(1224-1292) — 11 VI 1690 r., Sadoka i 48 towarzyszy, męczenników

sandomierskich — 16 X 1807 r., Salomei (1211-1268) — 17 V 1673

r., Szymona z Lipnicy (1440-1482) — 24 II 1685 r., Wincentego

Kadłubka (1150-1223) — 18 II 1764 r., Władysława z Gielniowa

(1440-1505) - 11 II 1750 r., oraz beatyfikacje Maksymiliana Marii

Kolbego (1894-1941) — 17 X 1971 r., i Marii Teresy Ledóchowskiej

(1863-1922) — 19 X 1975 r., dokonane przez Pawła VI w Rzymie.

Polacy beatyfikowani i kanonizowani przez Jana Pawła II

to szczególny dar dla Polski, którego nie da się jeszcze obecnie

w pełni ocenić i który ukazuje w kontekście Kościoła powszechnego

bogactwo Kościoła w Polsce. Równocześnie są oni skarbnicą licznych

przesłań.

Polscy święci ogłoszeni przez Jana Pawła II

Maksymilian Maria Kolbe (1894-1941) — beatyfikowany 17 X 1971

r. w Rzymie i tamże kanonizowany 10 X 1982 r.

Albert Chmielowski (1845-1916) – beatyfikowany 22 VI 1983 r.

w Krakowie i kanonizowany 12 XI 1989 r. w Rzymie

Rafał Kalinowski (1835-1907) — beatyfikowany 22 VI 1983 r.

w Krakowie i kanonizowany 17 XI 1991 r. w Rzymie

Jadwiga, Królowa Polski (1374-1399) — zezwolenie na kult 31 V

1979 r., kanonizowana 8 VI 1997 r. w Krakowie

Jan z Dukli (1414-1484) — potwierdzenie kultu «od niepamiętnych

czasów» 21 l 1733 r., kanonizowany 10 VI 1997 r. w Krośnie

Kinga (1224-1292) — potwierdzenie kultu «od niepamiętnych

czasów» 11 VI 1690 r., kanonizowana 16 VI 1999 r. w Starym Sączu

Faustyna Kowalska (1905-1938) - beatyfikowana 18 IV 1993 r.

w Rzymie i tam kanonizowana 30 IV 2000 r.

Józef Pelczar (1842-1924) — beatyfikowany 2 VI 1991 r. w Rze-

szowie i kanonizowany 18 V 2003 r. w Rzymie

Urszula Ledóchowska (1865-1939) — beatyfikowana 20 VI 1983 r.

w Poznaniu i kanonizowana 18 V 2003 r. w Rzymie

Oprócz wymienionych wyżej 9 Polek i Polaków, ogłoszonych

świętymi przez Jana Pawła II, należy wspomnieć jeszcze o dwóch

innych postaciach. Jedną z nich jest św. Melchior Grodziecki (1584-

1619) — beatyfikowany 14 I 1905 r. w Rzymie i kanonizowany

w Koszycach na Słowacji 2 VII 1995 r. razem z Markiem Kriżem

(Chorwatem) i Stefanem Pongraczem (Węgrem). Druga postać

to św. Jan Sarkander (1576-1620), święty dwóch narodów: Czech

i Polski — beatyfikowany w Rzymie 6 V 1860 r. i kanonizowany

21 V 1995 r. w Ołomuńcu w Republice Czeskiej.

Polscy błogosławieni wyniesieni do chwały ołtarzy

przez Jana Pawła II Karolina Kózka (1898-1914) — beatyfikowana 10 VI 1987 r.

w Tarnowie

Michał Kozal (1893-1943) — beatyfikowany 14 VI 1987 r.

w Warszawie

Honorat Koźmiński (1829-1916) - beatyfikowany 6 X 1988 r.

w Rzymie

Franciszka Siedliska (1842-1902) — beatyfikowana 23 IV 1989 r.

w Rzymie

Bolesława Lament (1862-1946) - beatyfikowana 5 VI 1991 r.

w Białymstoku

Rafał Chyliński (1694-1741) — beatyfikowany 9 VI 1991 r.

w Warszawie

Aniela Salawa (1881-1922) — beatyfikowana 13 VIII 1991 r.

w Krakowie

Maria Angela Truszkowska (1825-1899) — beatyfikowana 18 IV

1993 r. w Rzymie

Stanisław Kazimierczyk (1433-1489) — potwierdzenie kultu

«od niepamiętnych czasów» 18 IV 1993 r. w Rzymie

Joanna Kolumba Gabriel (1858-1926) — beatyfikowana 16 V 1993 r.

w Rzymie

Maria Marcelina Darowska (1827-1911) — beatyfikowana 6 X 1996

r. w Rzymie

Wincenty Lewoniuk (1849-1874) i 12 towarzyszy, męczennicy

podlascy — beatyfikowani 6 X 1.996 r. w Rzymie

Bernardyna Jabłońska (1878-1940) — beatyfikowana 6 VI 1997 r.

w Zakopanem

Maria Karłowska (1865-1935) — beatyfikowana 6 VI 1997 r.

w Zakopanem

Wincenty Frelichowski (1913-1945) — beatyfikowany 7 VI 1999 r.

w Toruniu

Antoni Julian Nowowiejski (1858-1941) i 107 towarzyszy,

męczennicy okresu II wojny światowej – beatyfikowani 13 VI 1999 r.

w Warszawie

Edmund Bojanowski (1814-1871) — beatyfikowany 13 VI 1999 r.

w Warszawie

Regina Protmann (1552-1613) – beatyfikowana 13 VI 1999 r.

w Warszawie

Maria Stella Mardosewicz (1888-1943) i 10 towarzyszek, męczennice

z Nowogródka — beatyfikowane 5 III 2000 r. w Rzymie

Zygmunt Gorazdowski (1845-1920) — beatyfikowany 26 VI 2001

r. we Lwowie (Ukraina)

Józef Bilczewski (1860-1923) — beatyfikowany 26 VI 2001 r.

we Lwowie (Ukraina)

Zygmunt Szczęsny Feliński (1822-1895) — beatyfikowany 18 VIII

2002 r. w Krakowie

Jan Balicki (1869-1948) — beatyfikowany 18 VIII 2002 r.

w Krakowie

Jan Beyzym (1850-1912) — beatyfikowany 18 VIII 2002 r.

w Krakowie

Sancja Janina Szymkowiak (1910-1942) — beatyfikowana 18 VIII

2002 r. w Krakowie

Wśród błogosławionych można wspomnieć również Jerzego

Matulewicza-Matulaitisa (1871-1927), Litwina, który wiele lat swej

działalności duszpasterskiej poświęcił Kościołowi i społeczeństwu

polskiemu. Został on beatyfikowany w Rzymie 28 VI 1987 r.

Ci błogosławieni i święci to wielkie dziedzictwo wartości

a równocześnie mocne wezwanie. Ich przesłania, niezależnie od

epoki, w której żyli, są wciąż aktualne. Odnoszą się one do wszystkich

ludzi, do całego Kościoła, ale szczególnie są ważne i aktualne dla

Europy i Słowian, a przede wszystkim dla narodu polskiego.

Codzienne życie Polek i Polaków — zarówno w wymiarze

indywidualnym, jak i publicznym — powinno być wyrazem

wdzięczności za dar kanonizowanych i beatyfikowanych przez Jana

Pawła II.

Obecnie trwa proces wynoszący na ołtarze Jana Pawła II

i wszyscy mamy nadzieję, że niedługo się zakończy, a nasz wielki

Rodak dołączy do grona świętych, zaświadczając tym o swoim

umiłowaniu Boga, bliźniego i Ojczyzny. Może zostanie trzecim

patronem Polski?