Id do Spis treci Przykadowy rozdzia Katalog ksiek Katalog online Zamw drukowany katalog Twj koszyk Dodaj do koszyka Cennik i informacje Zamw informacje o nowociach Zamw cennik Czytelnia Fragmenty ksiek online

Typografia od podstaw. Projekty z klasAutor: Robin Williams Tumaczenie: Piotr Cielak na podstawie Mistrzowskie stosowanie czcionek. Jak to zrobi? w tumaczeniu Anny Witerkowskiej ISBN: 978-83-246-2758-5 Tytu oryginau: The Non-Designer's Type Books, Deluxe Edition Format: 168237, stron: 240

Sprawd, jak tworzy jeszcze lepsze dokumenty! Co sprawia, e krj pisma jest czytelny i zrozumiay? Jak wybra krj pisma? Jak wyrni istotne fragmenty tekstu? Poznaj sekrety typografii Laikowi w dziedzinie typografii kady tekst moe wydawa si identyczny pod wzgldem technicznym, Ot, zbir liter. Natomiast kada osoba nieco lepiej zorientowana w tej dziedzinie dostrzee wiele innych elementw tego samego tekstu, wiadczcych o jego jakoci. Jednak na pocztku naley odpowiedzie na pytanie: Czym zajmuje si typografia?. Odpowied wydaje si baha: Istot typografii jest uycie znakw pisarskich w druku oraz ich prezentacja na ekranie monitora. Z bliska okazuje si, e ta dziedzina wiedzy charakteryzuje si licznymi skomplikowanymi pojciami i zasadami. Ich znajomo i wykorzystanie w codziennej pracy to klucz do tworzenia technicznie perfekcyjnych dokumentw. Czy jednak naprawd trzeba powici ycie na zdobywanie tej tajemnej wiedzy? Ju nie! Do Twoich rk oddajemy kolejn ksik z serii, ktrej autorka zapozna Ci z najbardziej skomplikowanymi zagadnieniami w zakresie stosowania odpowiednich krojw czcionek. Najpierw jednak poznasz anatomi litery oraz podstawowe pojcia, takie jak wysoko tekstu, punkt oraz pica. Na dalszych stronach ksiki sprawdzisz, co stanowi o czytelnoci i zrozumiaoci kroju pisma, oraz dowiesz si, dlaczego jedne cudzysowy s dobre, a drugie ze. Ponadto zdobdziesz wiedz na temat optycznego wyrwnywania marginesw, stylw w interpunkcji oraz przesuwania znakw wzgldem linii podstawowej. Ostatnie rozdziay ksiki autorka powica kerningowi, interlinii, odstpom midzy akapitami oraz wyrwnaniom. S to te elementy, po ktrych mona pozna profesjonalnie zoony tekst. Ksika ta jest idealn pozycj dla wszystkich osb, ktre na co dzie zajmuj si tworzeniem pism, oraz dla tych, ktre interesuj si typografi. Dziki licznym przykadom dobrego i zego wykorzystania czcionek bdziesz tworzy jeszcze lepsze dokumenty! Jeeli interesuje Ci temat typografii, z pewnoci przypadnie Ci do gustu druga ksika powicona tej tematyce: DTP od podstaw. Projekty z klas. Wykorzystaj wiedz z zakresu typografii do wywierania wpywu na czytajcych!

KontaktHelion SA ul. Kociuszki 1c 44-100 Gliwice tel. 32 230 98 63 e-mail: helion@helion.pl Helion 19912011

Spis treci Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Maa powtrka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Krtka historia pisma Aldus Manutius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 1. Wieki pisma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Czytelno i zrozumiao2. Sztuka czytelnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 3. Sztuka zrozumiaoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Interpunkcja4. Dobre i ze cudzysowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 5. Optyczne wyrwnywanie marginesw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 6. Style w interpunkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 7. Przesuwanie znakw wzgldem linii podstawowej . . . . . . . . . . . 69

spis treci

Mistrzowski skad8. Open Type i zestawy eksperckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 9. Kapitaliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 10. Cyfry nautyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 11. Ligatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 12. Pisma wskie i szerokie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 13. Typografia afiszowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

Odstpy14. Kerning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 15. Interlinia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 16. Odstpy midzy akapitami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 17. Wyrwnanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Szczegy18. Nagwki i podtytuy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 19. Cytaty i wyimki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 20. Podpisy pod ilustracjami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 21. Wyrnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 22. Przenoszenie wyrazw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

spis treci

Efekty specjalne23. Litery ozdobne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 24. Inicjay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 25. Kolor w typografii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 26. Ornamenty i symbole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 27. Kroje z semiogramami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 28. Nie bd niemiay! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

Typograficzne dylematy29. Sugestywna typografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 30. Wybr kroju pisma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 31. Grzechy gwne dtp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 32. O modzie w typografii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

Sownik waniejszych poj Pojcia typograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

Informacje dodatkowe Dodatek A Zaufaj swoim oczom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 Dodatek B Dystrybutorzy fontw i oprogramowania . . . . . . . 225 Dodatek C Znaki specjalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

Open Type

i zestawy eksperckie

Rzecz, ktra najbardziej podoba misi wrewolucji cyfrowego projektowania ikomuni kacji, jest eksplozja wiadomoci istnienia typografii. Ludzie, ktrzy dziesi lat temu nie przypuszczali nawet, bynawiecie by wicej ni jeden krj pisma, teraz szczegowo ana lizuj menu wrestauracji, reklam lub plakat, zastanawiajc si, jakich krojw wnich uyto. Niezmiennie te zadziwia mnie, jak szybko zaraa nas magia liter, jak szybko zaczynamy odczuwa niedosyt chcemy lepiej iwicej. Trudno sobie wyobrazi, e256 standardo wych znakw typowego fontu mogoby nie wystarczy (toprzecie itak jest duo wi cej, ni oferoway maszyny dopisania), okazuje si jednak, e potrzebujemy ich wicej! Idlatego niektrzy zgwnych dystrybutorw fontw oferuj tzw. zestawy eksperckie (ang. expert sets) dodatki dopodstawowych krojw zaprojektowane zmyl osytu acjach, wktrych rzeczywicie bdziemy potrzebowali czego specjalnego. Wzestawach eksperckich zawarte smidzy innymi staromodne cyfry nautyczne, prawdziwe kapitali ki, uamki zwyke, ozdobne inicjay, rne warianty tego samego znaku, znaki windeksie grnym idolnym oraz ligatury. Rozwj zestaww eksperckich by jednym zimpulsw, ktry zainspirowa twrcw standar du OpenType, opracowanego przez firmy Adobe iMicrosoft. wstandard wykorzystuje moliwoci adresowania znakw przy uyciu dwch bajtw, dostpne wnajnowszych sys temach operacyjnych firm Apple iMicrosoft. Tym samym umoliwia projektowanie zbio rw zawierajcych nie 256, lecz ponad 65 tysicy glifw (czyli rnych wariantw znakw). Wtym rozdziale opisz moliwoci, jakie oferuje standard OpenType izestawy eksperc kie, apotem wyjani, dlaczego warto ich uywa. Wkolejnych rozdziaach znajdziesz szczegowe porady dotyczce tego, kiedy iwjakich sytuacjach siga pote wyrafinowa ne rozwizania typograficzne.

78

mistrzowski skad

Cozawieraj zestawy eksperckie ifonty OpenType?Ten rozdzia stanowi wstp doomwienia moliwoci typowego zestawu eksperckie go iprofesjonalnego fontu wstandardzie OpenType. Wkolejnych rozdziaach tej czci ksiki omwione zostay konkretne grupy glifw, ktre mona znale wspecjalnie za projektowanych krojach.

KapitalikiNiemal kady program pozwala zamieni mae litery wKapitaliki. Potakiej zmianie wiel kie litery pozostaj wielkimi literami, amae wygldaj jak wielkie, lecz sodnich nieco mniejsze. Niestety, podczas tworzenia kapitalikw wikszo programw poprostu skalu je majuskuy doodpowiedniej wysokoci. Proporcje pisma zostaj zachwiane prawdzi we majuskuy wygldaj przy przeskalowanych naduo grubsze (przykady zastosowania kapitalikw znajdziesz nastronie 90.). Kapitaliki zzestaww eksperckich ikrojw Open Type nie szwykymi pomniejszonymi majuskuami, lecz zaprojektowanymi specjalnie wtym celu znakami, dziki czemu znakomicie wspgraj zwikszymi odnich wersali kami wpimie otej samej wysokoci. Wicej szczegw naten temat zawiera rozdzia 9.

Cyfry nautyczne (mediewalowe)Tradycyjne liczby (cyfry) wstawione wtekst, np.45872, wygldaj nazbyt due wsto sunku dopozostaych znakw. Wprzeszoci cyfry byy projektowane napodobiestwo maych liter, miay wyduenia dolne igrne iwyglday wten sposb: 45872. Cyfry tego typu znajdziesz wwielu zestawach eksperckich ikrojach OpenType. Zostay one zapro jektowane wtaki sposb, bydelikatnie wtapiay si wtekst. Cyfry nautyczne (inaczej me diewalowe) sszczeglnie pikne wduych rozmiarach. Gdy raz zacznie si ich uywa, trudno wrci dozwykych cyfr. Wicej szczegw naich temat znajdziesz wrozdziale 10.

Typografia afiszowa lub tytuowaWdobrze zaprojektowanym kroju pisma formy maych iduych znakw rni si nie tylko wymiarami, lecz take proporcjami pogrubie iprzewe, wysoko minusku jest dobrana proporcjonalnie dowysokoci majusku, aodstpy midzyliterowe irozmiar oczek (pustych przestrzeni wliterach takich, jak e, g lub o) sdopasowane optycz nie dowielkoci znakw. Tymczasem podczas skadania tekstu przy uyciu komputera zwikszenie stopnia (wysokoci) pisma, powiedzmy do127 punktw, powoduje zwyke przeskalowanie rdowych, 12punktowych znakw dowysokoci 127 punktw. Nie za wsze wyglda todobrze. Ztego wzgldu wniektrych zestawach eksperckich zawarte swarianty znakw (tak e minusku) zaprojektowane zmyl oskadaniu tekstw orozmiarze powyej 24 punk tw, zwane niekiedy krojami afiszowymi (ang. display). Rnica nie jest moe zauwaalna wpimie 24punktowym, ale bdzie zupenie wyrana wnagwku lub krzykliwym tytu le naplakacie. Wicej informacji naten temat znajdziesz wrozdziale 13. Niektre fonty OpenType zawieraj nie tylko odmiany afiszowe, lecz take oddzielne warianty znakw przeznaczone doskadania nagwkw irdtytuw (patrz te strona 82).

8. Open Type i z e stawy eksperckie

79

LigaturyOprcz standardowych ligatur, takich jak lub , zestawy eksperckie oferuj zazwyczaj wicej kombinacji znakw (naprzykad Rp dla rupii). Wicej informacji natemat liga tur znajdziesz wrozdziale 11. Jeszcze wicej ligatur iwariantw znakw zawieraj kroje OpenType, oczym przekonasz si ju nastronie 83.

Litery ozdobneBardziej rozbudowane zestawy eksperckie oferuj te tzw. litery ozdobne (ang. swash letters), ktre mog nada Twojej pracy bardziej wysmakowany wygld. Warto jednak pami ta, etakie litery sjak sodkie ciasto pyszne, jeli zje si kawaek, lecz atwo mona przesadzi. Uywaj ich zumiarem. Zamaszyste znaki zostay pomylane jako ozdobne wykoczenie frazy, czasami wsuwaj si te pod ssiednie litery. Nie powinny jednak roz pycha wierszy itworzy nieproporcjonalnych, duych odstpw. Oliterach ozdobnych bdzie jeszcze mowa wRozdziale 23.

PauzyZgodnie zpolskimi reguami typograficznymi znak pauzy powinien by oddzielony ods siadujcych zni wyrazw zwykymi odstpami midzywyrazowymi. Niektrzy uwaaj jednak, etakie rozwizanie powoduje powstanie zbyt duych optycznych przerw wcigu tekstu irezygnuj zwstawiania wspomnianych spacji, prbujc wyregulowa odstpy przy uyciu kerningu. Niezdecydowanym przychodz wsukurs specjalnie zaprojektowane pau zy odugoci zwykej pauzy, ktre maj niejako wbudowane niewielkie odstpy, ua twiajce zachowanie odpowiedniej odlegoci odssiednich wyrazw. Zewzgldu nabrak stosownego skrtu klawiaturowego, takiego znaku naley niestety poszuka samemu.

OrnamentyZestawy eksperckie ifonty OpenType czsto zawieraj te ornamenty (% ), ktre seleganck alternatyw dla zwykych krojw typu dingbats. Oornamentach iin nych znakach (semiogramach) pisz wrozdziale 26.

Wicej oOpenTypeOkrojach OpenType mogabym pisa wnieskoczono Gar przydatnych informa cji naich temat znajdziesz nastronach 82 84.

80

mistrzowski skad

Diabe tkwi wszczegachSubtelne, wyrafinowane detale wyrniajce tekst zoony fontami OpenType czy te przy uyciu zestaww eksperckich jeszcze kilkanacie lat temu zapew ne przeszyby bez echa. Oczekiwania odbiorcw iwraliwo nakwestie este tyki wzrosy jednak wostatnich latach tak bardzo, edzi owe detale szauwa ane idoceniane. Nawet jeli efekt jest bardzo subtelny, cao jest odbierana jako bardziej profesjonalna iadniejsza. Przykad efektu wizualnego, jaki mona uzyska przy uyciu specjalnie zaprojektowanego zestawu eksperckiego. Tekst polewej stronie zosta zoony najzwyklejszym krojem Times New Roman wstopniu 12/14,5 iwyjustowany.

dyskurs o yciu i mierci, przeoony przez Mary sidney Herbert, 1592 autorem oryginau by philipe de MornayTekst zoony krojem Brioso Pro Regular 10,5/15, zuyciem kapitalikw, liter ozdobnych istaromodnych cyfr nautycznych. Podpis zoony krojem Brioso Pro Caption, rwnie zuyciem kapitalikw, ornamentu, kursywy icyfr nautycznych.Dyskurs oyciu imierci przeoony przez Mary Sidney Herbert 1592 Autorem oryginau by Philipe de Mornay

8. Open Type i z e stawy eksperckie

81

Zestawy eksperckie8 : o p wwikszoci e x p e r internetowych 83 Eksperckie zestawy znakw mona kupi e n t y p e & serwiswt s e t s zajmujcych si sprzeda fontw (wybrane serwisy tego typu znajdziesz wdo datku B). Zewzgldu nato, ezwyky font moe zawiera zaledwie 256 zna kw, zestaw ekspercki zazwyczaj skada si zwielu oddzielnych plikw zkro jami nalecymi dotej samej rodziny. Innymi sites (see a partial list in You can buy expert sets at most of the font web sowy, wtakim zestawie prcz pliku zwaciwym a regular font can only hold znale characters, an Appendix B). Because krojem moesz naprzykadup to 256 plik zsamymi kapi talikami, is actually a collection of fonts in the same family. That is, in an expert set samymi cyframi nautycznymi, znakami windeksie grnym idolnym, ozdobnymi inicjaami itd. Kompletny, rozbudowany zestaw a font that expert package you will get the regular font, plus you might get tego typu niejed contains just the small caps, another that contains oldstyle gures, superscripts, nokrotnie zawiera 30 rnych wariantw igrup znakw nalecych dotego sa and subscripts. And yet another for italic swash. A complete expert set package fon mego kroju pisma! Kady znich bdzie stanowi odrbn pozycj nalicie might contain up to thirty dierent fonts in the one family! Each font will tw (patrz strony 85 86).

Expert set fonts

show up in your font list separately (see pages 8788).

An expert set font might be labeled Expert, OSF , SC , Small Caps, Caps lub podobnie. Zanim kupisz jeden ztakich zestaww, koniecznie zapo or some other descriptive term. Be sure to check the speci cations and the znaj si zich zawartoci iprbkami it. samples for the font before you invest infontw; nie stobowiem tanie inwestycje.

Zestaw ekspercki moe by oznaczony jako Expert, OSF, SC, Small

Pliki nalece dozestawu This is the Adobe Caslon Expert family with all theZwr Adobe Caslon Expert. individual fonts for warianty uwag narne the regular character set and podstawowego kroju idodatki each of the expert additions. wchodzce wskad takiego zestawu.

Nawiasem run out zanim zdecydujesz expert sets, zestawu eksperckiego, ko Before you mwic, and buy a bunch of si nazakupcarefully read about niecznie zapoznaj si zmoliwociami standardu OpenType, ktry stopniowo OpenType. OpenType is eventually going to replace expert sets. If youre using InDesign, skip expert sets and move right into OpenType. If youre using jewypiera. Jeli posugujesz si programem InDesign, towogle nie musisz QuarkXPress, any version earlier than 7.0, youre stuck with expert sets. zawraca sobie gowy wspomnianymi zestawami odrazu signij pokroje OpenType. Zestawy eksperckie mog jednak stanowi ostatni desk ratunku dla uytkownikw programu QuarkXPress wwersjach starszych ni 7.0.

82

mistrzowski skad

Kroje OpenTypeStandard OpenType zosta opracowany przez firmy Adobe iMicrosoft woparciu osystem kodowania onazwie Unicode, ktry umoliwia adresowanie znakw przy uyciu dwch bajtw danych. Techniczne aspekty tego rozwizania nie sistotne najwaniejszy jest efekt, czyli moliwo tworzenia zestaww zawierajcych ponad 65 tysicy glifw, zamiast dotychczasowej skromnej liczby 256 znakw dostpnych wzwykych fontach. Glif tokonkretna wersja danego znaku. Naprzykad litera z jest pewnym znakiem, lecz taminuskua totylko jeden zwielu jej wariantw mamy bowiem wielk liter Z, ka pitalik z, ozdobne Z, czy te zeznakiem diakrytycznym. Kady znich jest pew nym glifem powizanym zliter z. Krj OpenType moe obejmowa cae zestawy znakw, poczwszy odprawdziwych ka pitalikw, przez uamki iznaki ozdobne, a doligatur wszystkie te grupy zostan opi sane wkolejnych rozdziaach. Moliwo zawarcia ponad 65 tysicy znakw wramach jednego kroju pozwala opracowa fonty obsugujce kilka rnych jzykw. Naprzykad kroje OpenType Pro firmy Ado be zazwyczaj zawieraj cyrylic napotrzeby jzyka rosyjskiego ipokrewnych, pen gam liter zeznakami diakrytycznymi, stosowanych m.in. wjzyku polskim itureckim, atak e znaki alfabetu greckiego (). Fonty OpenType swieloplatformowe zakupionego kroju moesz zpowodzeniem uy wsystemach Mac OS, Linux, Unix iWindows. Tobardzo pomocne wsytuacji, gdy dokumenty sprzenoszone pomidzy rnymi systemami. Krj OpenType moe zawiera rne warianty optyczne dla rnych rozmiarw znakw. Zgodnie ztym, oczym wspomniaam nastronie 78, zasadniczo kroje powinny by projek towane pod ktem okrelonych rozmiarw, anie tylko powikszane izmniejszane wra zie potrzeby naekranie komputera. Wkrojach OpenType mog znajdowa si warian ty znakw zaprojektowane specjalnie zmyl otekstach drukowanych drobnym drukiem, gwnie podpisach (ang. caption) wrozmiarze od6 do8 punktw, wariant standardowy (ang. regular) dla tekstu orozmiarze od9 do13 punktw, wariant nagwkowy (ang. subhead) dla tekstu od14 do24 punktw iwariant afiszowy (ang. display) dla tekstu od25 do72 punktw. Napokazanych poniej przykadach moesz porwna rnice wgrubo ci iproporcjach znakw wkadym zwymienionych wariantw pisma, dostosowanych dornych zada odmiany przeznaczone doskadania drobnych napisw snieco ci sze icharakteryzuj si wikszym wiatem midzy znakami, odmiany dowikszych na pisw slejsze izoone nieco cianiej.

Warnock Pro Caption, 16 punktw Warnock Pro Regular, 16 punktw Warnock Pro Subhead, 16 punktw Warnock Pro Display, 16 punktw

8. Open Type i z e stawy eksperckie

83

Kroje OpenType sinteligentnePosugujc si fontami OpenType wprogramie, ktry jest przystosowany doich obsugi, przekonasz si, ezachowuj si one winteligentny sposb. Owa inteligencja polega natym, eprogram dobiera odpowiedni wariant znaku wzalenoci odkonkretnej sytuacji. Naprzykad powprowadzeniu tekstu wersalikami, krojem OpenType, program powinien odpowiednio przesun wybrane znaki naprzykad mylniki inawiasy wzgldem linii podstawowej, tak aby dopasowa jedopooenia tekstu (patrz rozdzia 7.). Wprzypadku pisanki program moe dobra odpowiedni wariant znaku wzalenoci odtego, czy zosta on uyty napocztku, porodku czy nakocu wyrazu. Wniektrych pisankach, naladujcych tradycyjne odrczne pismo, program obsugujcy kroje OpenTy pe moe automatycznie uy odpowiednich glifw wtaki sposb, bycao jak najwier niej odzwierciedlaa tekst skrelony ludzk rk.

Tak wyglda litera e, ktra powinna zosta uyta wrodku wyrazu. cznik zle wej strony umoliwia stworzenie pynnego poczenia zpoprzednim znakiem Talitera e, bez cznika, zostanie wstawiona jaki pierwsza litera wyrazu lub jako pierwsza litera pomajuskule, zktr nie mona jej bezporednio poczy Talitera e doskonale nadaje si doumieszczenia nakocu wyrazu

Ten wariant litery e znakomicie nadaje si doumieszczenia napocztku wyrazu, ktry jest pierwszym wyrazem wnowym wierszu (dziki temu zamaszysty ogo nek nie bdzie kolidowa zpoprzednim wyrazem) Prcz tego wkroju Ministry Script zaprojektowano wiele eleganckich ligatur Glify pokazane na powyszym przykadzie zostay zaczerpnite z kroju Ministry Script zzestawu Umbrella, dostpnego nastronie Veer.com. Przejrzyj dostpne wserwisie prb ki tego kroju izapoznaj si zolbrzymi rnorodnoci glifw, wtym niezwykych liga tur, ktre zostay zaprojektowane specjalnie dla niego. Zkolei zdanie poniej zostao zo one krojem Zapfino, instalowanym wraz zsystemem Mac OS X. Dziki moliwociom standardu OpenType rne wersje litery f swstawiane automatycznie podczas pisania. Zwr uwag napikn ligatur dla pary Th.

fioletowa flaga fregaty or

84

mistrzowski skad

Zanim kupiszNie wszystkie kroje OpenType obejmuj znaki dodatkowe! Wiele znich tozwy ke fonty, ktre przeszy ma kosmetyk isteraz sprzedawane wformacie OpenType, lecz nie zawieraj wszystkich cudownoci opisanych wtym rozdzia the non-designers type book 86 le. Naprzykad spord krojw firmy Adobe najbogatsze inajpeniejsze skro je oznaczone przyrostkiem Pro. Zanim zdecydujesz si nazakup wybranego kroju, poszukaj, czy bdzie on zgodny zfunkcjami takimi jak automatyczne za Check before you buy stpowanie znakw (ang. automatic characters substitution) lub warianty optycz Not all OpenType fonts include extra characters! Many have just had a facelift ne and are now inWserwisach takich jak Veer.com opisthings zawiera wszystkie (ang. opticals). the OpenType format, but the great kroju you see in this niezbdneare not included. The Adobe OpenType fonts that are znajduje sihave chapter informacje okadym zkrojw OpenType, ktry feature-rich wofer cie. Poza tym wserwisie names. When buying ate dokument features such as the word Pro in their Veer.com znajdziesz font, look for pdf zinformacja mi dotyczcymi standardu OpenType istosowaniaa fontw wtym formacie; automatic characters substitution or opticals. On web site like Veer.com, wspomniany dokument moesz pobra zdowolnej strony zfontemVeer also the specs clearly tell you what you can expect in any OpenType font. OpenType.download the pdf from any page that Dwa rodzaje krojw OpenType displays an OpenType font. Kroje OpenType mona podzieli nadwa rodzaje. Pierwszy znich tokroje Two types of OpenType fonts oparte nastandardzie PostScript; takie, ktre sdostpne wbibliotece krojw There are two types of OpenType fonts. One is PostScript-based, such as Adobe Type. Pliki ztymi fontami maj rozszerzenie .otf. Drugi rodzaj krojw those in the Adobe Type Library. They have an .otf extension in the font le OpenType zosta opracowany woparciu ofonty TrueType. Pliki ztymi fonta name. The other type is TrueType-based and has a .ttf extension. mi maj rozszerzenie .ttf. provides pdfs that explain more about OpenType and how to use it; you can

Kroje OpenType mona dowolnie czy zkrojami PostScript Type iiTrueType. Type 1 and TrueType fonts.

You can install and use any avor of OpenType font along with PostScript

Sorry, but . . Przepraszam,. ale As I write this, only sowa, kroje OpenType rozwijaj skrzyda and eecwchwili gdy pisz teAdobe applications use OpenType eciently tylko wpro tively. firmy Adobe. Program advantage of the dowersji options obsuguje gramachQuarkXPress cannot take QuarkXPress a OpenType 7.0 nie beyond the regular 256 characters until version 7.0. adnych funkcji zwizanych ztym standardem.

8. Open Type i z e stawy eksperckie

85

Kilka sw okorzystaniu zzestaww eksperckichWad zestaww eksperckich jest ich rozbicie naoddzielne kroje zawierajce wycznie znaki specjalne, dlatego te nie mona wykorzystywa ich wcodziennej pracy tak, jak zwykych fontw. Jeli naprzykad chciaby wpisa adres, musisz nachwil wybra je den zkrojw nalecych dozestawu eksperckiego, zawierajcy cyfry nautyczne, apotem wrci dopodstawowego kroju, ktrym skadae tekst. Aby wstawi ornament lub pau z , musisz zmieni krj dla tego jednego znaku. Podobnie gdy chcesz wstawi liter ozdobn. Wwielu zestawach eksperckich zawierajcych kapitaliki nie maodpowiadaj cych im wersalikw. Tak wic kady wyraz, ktry zawiera oba rodzaje liter, wymaga dwu krotnej zmiany fontu. Aby uatwi sobie spraw, mona uy funkcji typu znajd iza mie. Mona te przygotowa makro lub zdefiniowa klawisze skrtw. Innym problem zwizany zkorzystaniem zzestaww eksperckich polega natym, eich dystrybutorzy nie zawsze dostarczaj kompletu informacji oznakach, jakie zestaw zawiera, atymczasem wiedza otym, gdzie mona wykorzysta niektre zobco wygldajcych zna kw lub jak jeuzyska, mogaby by uyteczna. Niektre zestawy zawieraj rwnie ukry te znaki, ktrych uzyskanie wymaga uycia kombinacji czterech klawiszy (np.Option+Y, anastpnie Shift+N wsystemie Mac OS).

Narzdzia dozarzdzania fontamiDoobsugi iwyszukiwania znakw specjalnych potrzeba dodatkowego narzdzia. Wsys temie Windows mona wtym celu uy niewielkiej aplikacji systemowej Tablicy zna kw, ktr znajdziesz waplikacjach wmenu Start. Uytkownicy systemu Mac OS mog skorzysta znarzdzi Podgld znakw lub Podgld klawiatury. Otwrz okno dialogowe zpreferencjami systemu Mac OS, wybierz opcj Jzyk itekst, kliknij zakadk Ukady klawiatur izaznacz opcj Podgld znakw iklawiatury. Prcz tego wcz opcj Pokazuj menu klawiatury napasku menu. Odtd napasku menu pojawi si ikona zflag; pojej klikniciu bdziesz mg uruchomi jedn zwymienionych aplikacji. Wprogramie InDesign dla systemu Windows lub Mac OS moesz skorzysta zpanelu Glyphs (Glify) patrz rysunek nanastpnej stronie ktry mona otworzy przy uy ciu stosownego polecenia zmenu Type (Tekst). Jeli wswojej pracy korzystasz zduej liczby fontw, prawdopodobnie znasz ju takie na rzdzia jak: Suitcase, Font Agent Pro lub Font Reserve. Wprzypadku rozbudowanych zestaww eksperckich, takich jak Adobe Minion (22fonty) czy Centennial firmy Linoty pe (17 fontw), uycie takich programw jest praktycznie niezbdne. Krj Caslon, ktrym zosta zoony gwny tekst tej ksiki, wwersji eksperckiej skada si z26 oddzielnych plikw zglifami, obejmujcych warianty pogrubione, ozdobne, afi szowe, nagwkowe, specjaln wersj doskadania drobnych tekstw, znaki windeksie grnym idolnym, pasujce doposzczeglnych wariantw oraz ornamenty. Odpewnego czasu uywam fontu Caslon Pro wformacie OpenType, opracowanym przez firm Ado be, gdy jest topoprostu owiele wygodniejsze wszystkie warianty iodmiany (wtym wersje ornym ciarze optycznym) zawarte swjednym pliku!

86

mistrzowski skad

88

Obsuga krojw OpenType wprogramie Adobe InDesign jest wrcz dziecin t h e n Narysunku poniej t y p e b jest nie prosta.o n - d e s i g n e r s pokazane o o kobszerne menu wariantw styli stycznych kroju onazwie Warnock Pro. Niewielka ikona zsymbolem wkszta cie litery O obok nazwy informuje, emam doczynienia zfontem OpenType. Pookreleniu wariantu stylistycznego mog wygodnie you see mypotrzebne zna Adobe InDesign makes using OpenType a breeze. Below wybiera font menu ki for an OpenType (Glify), pokazanego Pro. You cannadole menu itself tells zpanelu Glyphs font called Warnock narysunku see the strony.me its an OpenType font by the little O icon next to its name. Once I have Menuobsugifontwwprograselected the optical size and style I want to use, I can use the Glyphs palette mieInDesignjestbardzowygod(farther below) to select specic characters. ne.Oboknazwyprczinformacji oformaciewywietlanajestprbkakroju,awszystkiewariantydanegokrojuszawszepodrk.

WpaneluGlyphswywietlaneswszystkie znakidostpnewwybranymwariancie stylistycznym.

Jeli wrogu danego glifu widoczna jest malutka trjktna strzaka, toznaczy, alternate glyphs for that character. Click on the triangle to see the alternates, edany znak wystpuje wkilku glyph to make it appear on the page where the as shown above. Double-click a rnych wersjach. Kliknij tstrzak, aby jewy wietli (patrz rysunek). Dwukrotne kliknicie wybranego glifu powoduje jego insertion point is ashing or where text is selected. automatyczne umieszczenie wedytowanym tekcie, wmiejscu, wktrym znaj duje si kursor lub zaznaczenie.

When you see a tiny triangle in the corner of a glyphs box, you know there are

KapitalikiProjektanci itypografowie znaj wiele sztuczek, dziki ktrym ich pra ce spikne isprawiaj przyjemno czytajcemu. Jedn znich jest umiejt ne uycie kapitalikw. Tnazw okrela si wielkie litery, majce wprzyblie niu wysoko minusku. Kapitaliki sczsto uywane zewzgldu naefektowny wygld, jednak maj one rwnie kilka praktycznych zastosowa weleganckiej typografii. Czsto uywa si ich napocztku artykuu lub rozdziau pierw szy wiersz lub pocztek wiersza skada si wwczas kapitalikami, tak jak wtym akapicie. Jest toprosty ielegancki sposb, bywprowadzi czytelnika wtekst.

Kiedy uywa kapitalikw? Jeli skrtowce zoymy wersalikami, bd si nadmiernie wyrniay wtekcie. Jednym zestandardowych ipraktycznych zastosowa, wktrych mona wyko rzysta kapitaliki, swanie skrtowce, np.sa, cbs, cnn lub simm.Kapitalikw uywa si te tradycyjnie wskrtach a.m. ip.m. oznaczaj cych godziny przed ipopoudniowe wkrajach anglosaskich. Jeli pisae kie dy namaszynie dopisania, prawdopodobnie jeste przyzwyczajony douy wania wtakich przypadkach wielkich liter, poniewa maszyna nie umoliwiaa wstawiania kapitalikw. Teraz jednak masz ju tak moliwo ipowiniene zniej skorzysta. Agentka FBI, Harriet, wczya kana CNN, byprzed pjciem doka posucha najnowszych sensacyjnych wiadomoci oCIA. Agentka fbi, Harriet, wczya kana cnn, byprzed pjciem doka posucha najnowszych sensacyjnych wiadomoci ocia. Wielkieliterywrodkuzdanianiepotrzebniecigajnasiebie wzrokczytelnika.Zwruwagnato,jakkapitalikiwtapiajsi wtekst.

88

mistrzowski skad

Tworzenie wasnych kapitalikwWikszo edytorw tekstu zawiera opcje ipolecenia, zazwyczaj dostpne wme nu takim jak Format czy Czcionka, ktre umoliwiaj zamian zaznaczonych uprzednio maych liter wkapitaliki. Jeli Twj program nie zosta wyposao ny wtak funkcj, wpisz tekst uywajc wielkich liter, anastpnie zmniejsz jedowysokoci okoo 70 procent wysokoci (wpunktach) reszty pisma (dzia anie wspomnianych funkcji jest analogiczne). Taka metoda jest wporzdku, jeli rzadko uywasz kapitalikw albo robisz totylko wpracach niewymagajcych wysokiej jakoci. Jeli jednak zaley Ci nanaprawd piknej typografii, powiniene zainwestowa wfonty, ktre ma j specjalnie zaprojektowane kapitaliki. Zwyke zmniejszenie wysokoci pisma (niezalenie odtego, czy wykonasz jercznie, czy zdasz si nawspomniane wczeniej funkcje programu efekt jest taki sam) skutkuje przeskalowaniem wszystkich elementw znakw, acozatym idzie, grubo kapitalikw nie pa suje dogruboci innych znakw uytych wtym samym zdaniu.

KADY MASWOJ AB, COPRZED NIM UCIEKA.Grubokomputerowowygenerowanychkapitalikwjest mniejszanigrubozwykychwielkichliter.Krjpisma SwitzerCondensedEFN. Jeli musisz uy kroju, ktry nie maodpowiednich kapitalikw, sprbuj wy korzysta jego lekko pogrubion odmian (ang. semibold), jeli taka oczywicie istnieje. Pozmniejszeniu wysokoci pisma jego grubo rwnie si zmniejszy. Moesz take sprbowa zmniejszy domyln wysoko kapitalikw jeli Twoja aplikacja tworzy jepoprzez zmniejszenie do70 procent, zmie ustawie nie np.na82 procent, bynie dopuci donadmiernych rnic wgrubociach kresek liter. Niestety, wprogramie QuarkXPress iInDesign tak zdefiniowany rozmiar b dzie dotyczy wszystkich kapitalikw wdokumencie niewane, jakich fontw, jakich rozmiarw, stylw czy gruboci liter uyjesz wposzczeglnych akapitach. Uzyskany efekt nie jest wic najwyszej prby. Tozreszt dotyczy wikszoci globalnych ustawie wprogramach doskadu publikacji im wikszy zasig majaka opcja, tym mniej jest uyteczna. Wyjtkiem jest program PageMaker, ktry umoliwia zmian wysokoci kapi talikw dla kadej litery osobno ipozwala nadodawanie ich doarkusza stylw.

9. kapitaliki

89

Prawdziwe kapitalikiNiewiele rodzin fontw zawiera rasowe kapitaliki. Takie znaki zostay odpo cztku dokoca zaprojektowane jako kapitaliki, zeszczeglnym uwzgldnie niem dopasowania proporcji igruboci kresek dokresek odpowiadajcych im majusku. Takie prawdziwe kapitaliki czsto sdostpne wkrojach OpenType, zawierajcych tysice rnych znakw iich wariantw. Wprogramach obsugu jcych zaawansowane moliwoci standardu OpenType, takich jak InDesign, na cinicie skrtu klawiaturowego powodujcego przeksztacenie tekstu nakapi taliki powoduje wybranie prawdziwych kapitalikw, jeli tylko sone dostpne. Kapitaliki ste niekiedy dostpne wzestawach eksperckich, wpostaci oddziel nego pliku zawierajcego tylko znaki tego typu (zajrzyj dorozdziau 8.). Za stosowanie prawdziwych kapitalikw nadaje publikacji elegancki wygld inie zakca pynnoci czytania.

Kady MaSwoj ab, CoPrzed Nim Ucieka. ISwojego Zajca, Ktrego Si Boi.Prawdziwekapitalikisspecjalniezaprojektowanetak,bygruboichkresekodpowiadaakreskomwielkichliter.Wkrojach OpenType,wktrychzawartezostayspecjalniezaprojektowane kapitaliki,moeszuyichautomatyczniewystarczy,epodczaswprowadzaniatekstuuyjeszskrtuklawiaturowego,powodujcegowczeniekapitalikw.Programobsugujcystandard OpenTypezadbaoto,bybyytoprawdziwekapitaliki,anieich imitacje. WpowyszychprzykadachuytokrojwSwitzerEFN (PostScript)orazAdobeCaslonPro(OpenType).

90

mistrzowski skad

Czytelno izrozumiao kapitalikwPodpisy pod ilustracjami lub cytaty sczasem zoone kapitalikami. Warto jednak pamita, ewcale nie sone atwiejsze doprzeczytania ni tekst zo ony wersalikami. Dzieje si tak dlatego, ewszystkie wyrazy maj podobne prostoktne ksztaty, wic oczy zmuszone swrci dometody czytania litera politerze. Tojednak nie oznacza, enigdy nie powiniene uywa wersalikw lub kapitalikw. Pamitaj jedynie oograniczeniach iuyj ich wtedy, gdy mo esz pozwoli sobie nautrat pewnej dozy czytelnoci. Im wicej tekstu zo ono wersalikami lub kapitalikami, tym mniejsze prawdopodobiestwo, elu dzie go przeczytaj. y szczliwie, niewiele majc; poszukiwa elegancji ra czej ni luksusu iwytwornoci raczej ni mody; by war tociowym, nie tylko godnym szacunku, izamonym, nie bogaczem; uczy si wytrwale, myle spokojnie, rozma wia agodnie idziaa szczerze; sucha zotwartym sercem gwiazd iptakw, modych imdrcw; tolerowa wszystko zpogod ducha; robi wszystko zodwag, nie przegapia okazji, nigdy si nie spieszy. Czyli, mwic krtko, pozwoli duchowoci wyrasta ponad przecit no. Oto moja symfonia.William Henry Channing

Pomimoitekstjestinteresujcy,sporegowysikuwymagaprzeczytaniegodokoca,prawda?Kapitalikiwcaleniesatwiejsze doczytanianiwersaliki.

Cyfry nautyczneLiczby iwartoci numeryczne skadaj si zcyfr. Cyfry dostpne wwikszoci typowych krojw pisma przypominaj wielkoci wersaliki iwstawione dotek stu wydaj si zbyt due. Wprzeszoci cyfry byy projektowane napodobie stwo maych liter, miay wyduenia dolne igrne, dziki czemu gadko ipik nie wtapiay si wtekst. Tzw. cyfry nautyczne (inaczej: mediewalowe) elegancko prezentuj si take wduych rozmiarach. Gdy raz zaczniesz ich uywa, znie chci bdziesz wraca dozwykych cyfr. Popatrz,jakwielkieiniepasujcedoresztytekstuscyfrywtychtekstach: Kochany Janie, zadzwo, prosz, o15.00 pod numer 4389762 wcelu omwienia lubu. Lub napisz domnie naadres: 87505, ul. Uliczna 916. Zkoleitutajcyfryeleganckokorespondujzreszttekstu: Kochany Janie, zadzwo, prosz, o15.00 pod numer 4389762 wcelu omwienia lubu. Lub napisz domnie naadres: 87505, ul. Uliczna 916.

92

mistrzowski skad

Cyfry ostaej szerokociWodrnieniu odzwykych takie cyfry charakteryzuj si sta wielkoci odstpw, nie zalen odszerokoci znaku. Jak sama nazwa wskazuje, zajmowane przez nie pole zawsze matak sam wielko. Innymi sowy, cyfra 1 zajmuje tyle samo miejsca cocyfra 7, coby wa bardzo przydatne wsytuacji, gdy trzeba przygotowa zestawienie tabelaryczne czy ko lumn majc nacelu zsumowanie wartoci.

Guziki 473 rubki 1892 Roboty 19,5

Gdyby cyfry nie zajmoway jednakowej szerokoci, byoby duo trudniej wyrwna jewkolumnach.

Gorzej, jeli uyje si takich cyfr dozoenia liczb wobrbie zwykego tekstu wwczas ich staa szeroko powoduje powstanie nierwnych odstpw izazwyczaj wymaga ker ningu. Przyjrzyj si uwanie odstpom midzyliterowym wponiszym numerze telefonu:

Zadzwo doRozalindy pod numer 1-916-987-7546.

Cyfry oodstpach proporcjonalnychCyfry nautyczne wwikszoci zestaww eksperckich (cho nie wewszystkich) szapro jektowane jako proporcjonalne, coznaczy, ekada znich zajmuje szeroko korespondu jc zrozmiarami znaku jedynka bdzie zajmowaa mniej miejsca ni sidemka, gdy jest odniej smuklejsza. Takie cyfry znakomicie wygldaj zoone obok siebie, lecz nie naley ich stosowa wtabelach lub kolumnach wartoci, gdy nie da si ich wwczas wy rwna! Gdy kupisz zestaw ekspercki izaczniesz uywa cyfr nautycznych, sprawd odra zu, czy sone staej, czy proporcjonalnej szerokoci poprostu wpisz kilka kolumn cyfr izobacz, czy da si jeoptycznie rozdzieli poprzez wstawienie prostych, pionowych linii.

Cyfry wprzykadzie zlewej strony s staej szerokoci, tworz elegancko wyrwnan kolumn. Zkolei zestawienie poprawej stronie zostao zoone cyframi oproporcjonalnych odstpach, wskutek czego caa ich kolumna nie jest idealnie wyrwnana.Wkrojach OpenType czsto dostpnych jest kilka wersji cyfr: Nautyczne proporcjonalne Klasyczne proporcjonalne Nautyczne ostaej szerokoci 1234567890 1234567890 1234567890 1234567890doskonaedostosowaniawtekcie pikneieleganckowyrwnane tradycyjneoproporcjonalnejszerokoci tradycyjne,eleganckowyrwnane

Klasyczne ostaej szerokoci

LigaturyLigatury spojedynczymi znakami typograficznymi, ktre skadaj si zdwch lub kilku poczonych liter. Popularnymi ligaturami skombinacje fi ifl.

figlarny pamflet

figlarny pamflet

Czydostrzegaszproblemwprzykadziezlewejstrony? Czywidziszjegorozwizaniewprzykadziezprawej? Ligatury stworzone nie tylko wcelu rozwizania problemw typograficznych, pojawiajcych si naprzykad wtedy, gdy litera f przesania kropk nad i, ale czasami take wwczas, gdy projektantowi zaley nawyjtkowo eleganc kim wygldzie pisma. Ligatury i sdostpne wwikszoci krojw wsyste mie Mac OS (patrz przykad nanastpnej stronie), awzestawach eksperckich ikrojach OpenType zazwyczaj jest bardzo wiele ligatur. Wsystemie Windows wymienione ligatury dostpne stylko wnajnowszych krojach; najczciej trze ba jednak sign pofont OpenType lub zestaw ekspercki. Ile ligatur dostrzeesz wtym tekcie?

Filmowalimy ca scen owicie, jak tylko nad stokiem pojawio si soce. Dziewczyny pey grzdki, figlarnie spogldajc namodego ekonoma. Aon, smuky jak Apollo, przechadza si wolno midzy nimi, wyciga zkieszeni toffi, czstowa coadniejsze iflirtowa. Krowy mey spokojnie traw, flegmatycznie oganiajc si odbkw iprzygldajc si ludziom.

To s ligatury dostpne z kroju Myriad Pro, uyte w przykadzie obok: fi fl ffi

94

mistrzowski skad

Wstawianie ligaturWsystemie Mac OS dwie podstawowe ligatury i, mona wstawi wdowolnej apli kacji. Wsystemie Windows sone dostpne tylko wkrojach OpenType izestawach eks perckich. Wcelu wstawienia wymienionych ligatur wsystemie Mac OS uyj nastpuj cych skrtw:

Wprogramie QuarkXPress naley otworzy okno zpreferencjami programu izaznaczy opcj Ligatures (ligatury) wzakadce Character (typografia). Niestety, skonfigurowane tutaj ustawienie bdzie obejmowao cay dokument, niezalenie odrozmiaru ikroju, coczyni torozwizanie praktycznie nieprzydatnym wprofesjonalnej typografii. (Parametr Break Above [rozdziel powyej] odpowiada granicznej wartoci kerningu, przy ktrej ligatura jest traktowana jako cao; jeli rcznie ustawisz wikszy kerning znakw, ligatura zo stanie automatycznie rozdzielona).

Wprogramie InDesign naley zaznaczy tekst, anastpnie wczy odpowiedni opcj Ligatures (Ligatury) wpanelu Character (Typografia). Pamitaj, byuywa ich wtych ar kuszach stylw, wktrych bd dostpne. Ligatury nie sprawiaj problemw przy spraw dzaniu pisowni, aprba zmiany kerningu tworzcych jeznakw spowoduje ich fizycz ne rozdzielenie.

Wsystemie Windows wymienione ligatury (oczywicie wtych krojach, ktre zostay wnie wyposaone) mona wprowadzi przy uyciu tablicy znakw lub innych narzdzi tego ty pu; wstandardzie Unicode maj one kod U+FB01 iU+FB02.

Option+Shift+5 Option+Shift+6

i bez kropkiZasadniczo ligatury nie suywane wtypografii afiszowej (pimie od24 punktw wzwy). Jeli masz kopot zf przesaniajcym kropk nad i, sprbuj uy znaku bez kropki: . Wcelu wstawienia tego znaku uyj panelu Glyphs (Glify) wprogramie InDesign (wsys temie MacOS moesz wprowadzi go skrtem Option+Shift+B).

Flamingi skubi figi.Zwr uwag nakombinacj liter fi.

Flamingi skubi fgi.

Zastosowanie i bez kropki rozwizao problem!

Znaki bez kropek przychodz wsukurs wsytuacjach, gdy kropka zaczyna przeszkadza, coczsto dzieje si wprzypadku pochylonych ozdobnych majusku.

Victor Hugo Vctor HugoHm, czy takropka sklejona zliter V nie jest denerwujca? Teraz moesz topoprawi.

Pisma wskie i szerokieRodziny krojw czsto maj wicej ni tylko cztery podstawowe odmiany: Regular, Italic, Bold iBold Italic. Wiksze rodziny mog zawiera jeszcze od miany: Condensed, Bold Condensed, Extra Condensed, Extended, Black Exten ded itd. Istniej rwnie specjalne, pojedyncze kroje, ktrym nadano bardzo w ski lub bardzo szeroki, ciki wygld. Krj wski (ang. condensed) jest krojem, ktry wyglda, jakby zosta skompreso wany lub cieniony wpoziomie. Krj poszerzony (ang. extended) wyglda tak, jakby zosta rozcignity. Takich odmian moesz uy dorozwizania pewnych problemw typograficznych lub poprostu wcelu uzyskania ciekawego efektu.

To jest wspaniay krj Myriad Pro. To jest Myriad Pro Condensed, inny wspaniay krj. To jest Myriad Pro Extended, rwnie pikny.Kroje wskie czsto maj elegancki, smuky wygld. Kroje poszerzone wygldaj natroch przysadziste, ale te wygldaj interesujco. Czsto wygldaj supernowoczenie, stanowczo.

96

mistrzowski skad

Kroje wskieGdy zaley Ci naoszczdnoci miejsca, wskie kroje sdoskonaym rozwi zaniem. Zapewne zauwaye ju, i niektre kroje zajmuj duo wicej prze strzeni ni inne. Porwnaj powierzchnie zajte przez dwa teksty poniej, zo one krojami Garamond iTimes. Ten drugi zosta zaprojektowany specjalnie dla gazety London Times znaki sszczuplejsze, przez cozajmuj mniej miejsca, ale wci sznakomicie czytelne. Nawet napodstawie tak maej prb ki mona stwierdzi, edua partia tekstu zoona krojem Times wypeniaby znaczco mniejsz powierzchni ni pismo Garamond wtym samym rozmia rze, cho Times wydaje si wikszy. (Dzieje si tak zpowodu wysokoci minu sku; zajrzyj nastron 15, zawierajc wicej szczegw naten temat).Miay namnie cudowny, terapeutyczny wpyw, te katastrofy, ktrym robiem korekt Kiedy wiat rozpad si iostatnie wydanie poszo dodruku, korektorzy cicho pozbierali wszystkie przecinki, redniki, czniki, asteriksy, nawiasy, kropki, wykrzykniki itd. iwoyli jedomaego pudeka nad krzesem wydawcy. Comme a tout est rgle.Henry Miller, Zwrotnik Raka

Miay na mnie cudowny, terapeutyczny wpyw, te katastrofy, ktrym robiem korekt kiedy wiat rozpad si i ostatnie wydanie poszo do druku, korektorzy cicho pozbierali wszystkie przecinki, redniki, czniki, asteriksy, nawiasy, kropki, wykrzykniki itd. i woyli je do maego pudeka nad krzesem wydawcy. Comme a tout est rgle.Henry Miller, Zwrotnik Raka

Krj pisma wprzykadzie polewej stronie Garamond. Poprawej Times. Obydwa wstopniu 9/12.

9. pisma wskie i sz erokie

97

Komputerowe modyfikacje pismWiesz zapewne, ewwikszoci programw mona zwzi lub poszerzy lite ry naciniciem jednego klawisza. Jest tozabieg dopuszczalny jedynie wna gych wypadkach, gdy komputer znieksztaca znaki, poprostu jeciskajc. Jeli potrzebujesz pisma zwonego naprzykad aby zmieci wicej informa cji wbiuletynie informacyjnym prosz, nie wyrczaj si komputerem, aza inwestuj wprawdziwy, wski krj. Bdzie on zaprojektowany wodpowiednich proporcjach, zuwzgldnieniem waciwej gruboci kresek iinnych charakte rystycznych cech idetali, nawizujcych dogwnej rodziny kroju, ajednocze nie bdzie cechowa si dobr czytelnoci. Poniej znajduj si przykady li ter zmienionych komputerowo ikroju zaprojektowanego jako zwony.

Franklin Gothic, przeskalowany Franklin Gothic CondensedWpierwszym przykadzie komputer poprostu sztucznie zwzi litery. Drugi przykad zosta zoony specjalnym, wskim krojem. Zwr uwag narnice wgruboci kresek, naprzewenia, pogrubienia, oka liter, odstpy midzy literami, wysoko maych liter wstosunku dowersalikw, zakoczenia liter e is oraz inne subtelne rnice pomidzy specjalnie zaprojektowanym wariantem kroju ajego imitacj.

Drczy mnie wieczne pra gnienie odlegych rzeczy. Uwielbiam eglowa po nie przyjaznych morzach iprzy bija do barbarzyskich wybrzey.Herman Melville, Moby Dick

Dobrze zaprojektowany zwony krj, pomimo skondensowanego wygldu iwskich proporcji, zachowuje maksymaln czytelno. Tojest przykad prawdziwego wskiego kroju onazwie Minion Pro Condensed.

98

mistrzowski skad

am zasadyOdczasu doczasu trzeba zaprojektowa nietypowy, przycigajcy uwag tytu zuyciem wskiej lub poszerzonej odmiany kroju, ale taka nie istnieje lub jej wygld Ci nie odpowiada. Wtakich wypadkach mona oczywicie zama wspo mniane wczeniej zasady, lecz jeli ju si natozdecydujesz zam jzgu stem! Niech Twj projekt wyglda tak, jakby celowo znieksztaci pismo. Je li nie bdzie tooczywiste, wyrafinowany czytelnik (atakich jest coraz wicej!) pomyli, enie miae pojcia otym, corobie. Wic miao. Wicej odwagi.

Syrena

jest

Jeli zamierzasz znieksztaci pismo, zrb to! Ale zdecydowanie, eby nikt nie pomyla, etylko udawae.

Powyszy tekst zosta zoony krojami Pinus (pisanka), Eurostile Extended Two oraz Bad Copy.

Typografia afiszowaTermin typografia afiszowa odnosi si dopisma duego, plakatowego, kt re jest przeciwiestwem tekstu waciwego, podzielonego naakapity, zoone go pismem od9 do12 punktw. Niektrzy mog uzna, etypografia afiszowa (inaczej: tytuowa) totylko nagwki, ale wzasadzie okrela si tak kade pismo od24 punktw wzwy. Kroje dekoracyjne rwnie nazywa si tym mianem, po niewa zwykle uywamy ich wduych rozmiarach iprzy specjalnych okazjach. Storzecz jasna bardzo oglne definicje. Wklasyfikacji projektowania kro jw pism rwnie istnieje termin typografia afiszowa. Takie kroje stworzo ne zprzeznaczeniem dla tekstw inapisw oduych rozmiarach. Dawno temu, kiedy znaki byy wycinane rcznie wmetalu, projektant zmienia istotne cechy wraz zewzrostem stopnia pisma: cienkie kreski staway si jeszcze ciesze, szeryfy delikatniejsze, tak samo miejsca, wktrych litery cz si zeso b. Czasami zmienia si te stosunek wysokoci tekstu dowysokoci majusku. Natomiast komputer nie robi adnych rozrnie midzy literami rnej wy sokoci. Bez skrpowania skaluje rdowe pismo owysokoci, powiedzmy, 12punktw, powikszajc jelub zmniejszajc, wedle yczenia. Tak wic litery 6punktowe spoprostu opoow nisze ni 12punktowe. Oznacza to, ekre ski sopoow ciesze, odstpy midzy znakami opoow mniejsze itd. Wpi mie 36punktowym wszystko jest trzy razy wiksze ni w12punktowym: kreski trzy razy grubsze, odstpy szersze itd. Todecyduje ocikim, mniej fi nezyjnym wygldzie duego pisma. Rozwizaniem problemu jest uycie spe cjalnie zaprojektowanych duych krojw afiszowych.

100

mistrzowski skad

Tytu kontra tekstNietrudno dostrzec rnice pomidzy krojami pisma uytymi wprzykadach podanych poniej. Wobydwu przypadkach mamy doczynienia zrnymi wa riantami kroju OpenType onazwie Warnock Pro, ztym etekst zlewej zoo no krojami zrodziny Regular, aten zprawej krojami zrodziny Regular Display (obydwa wstopniu 80 punktw). Nawet cakowity laik typograficzny zauway napierwszy rzut oka, enapis poprawej stronie jest bardziej elegancki, subtel ny izgrabniejszy. Wszystko dlatego, elitery iwbudowane wnie odstpy zo stay zaprojektowane zmyl oduych rozmiarach, anie poprostu kompute rowo przeskalowane.

z kapitalikami

z kapitalikami

Zwr uwag naszczegy rnice te kroje. Jakie detale maj wpyw nabardziej elegancki wygld liter zprawej strony? Przyjrzyj si uwanie szeryfom, przeweniom ipogrubieniom, miejscom, wktrych znaki si cz, odstpom, zakoczeniom. Ktrego kroju uyby podczas tworzenia billboardu lub wielkiego plakatu? Wrozbudowanym kroju pisma, warianty afiszowe zazwyczaj sdostpne wkilku postaciach przynajmniej czterech: Regular, Italic, Bold iBold Italic. Kady znich jest specjalnie przystosowany doduych rozmiarw znakw.

13. t ypografia afisz owa

101

Typografia afiszowa itekst podstawowyNie uywaj krojw afiszowych wtekcie podstawowym! Poautomatycznym przeskalowaniu dostopnia zwykego tekstu wszystkie delikatne fragmenty iszeryfy stan si tak drobne, eznikn wdruku. Jeli krj zaprojektowano dla wysokoci 36 punktw, awydrukujesz go jako 9punktowy tekst, kompu ter zmniejszy wszystko dojednej czwartej oryginau. Taki tekst zawsze bdzie mniej czytelny ni naturalnie may krj, nawet jeli wydrukujesz go nanajwy szej jakoci maszynie drukarskiej. Niektre kroje OpenType firmy Adobe zawieraj rne warianty optyczne, ua twiajce dobranie waciwej odmiany kroju wzalenoci odstopnia skadane go tekstu. Wrd takich wariantw najczciej spotyka si kroje dotworzenia podpisw (captions od6 do8 punktw), zwykego tekstu (regular od9 do 13punktw), nagwkw (subheads od14 do24 punktw) iodmiany afi szowe (display od25 do72 punktw). Wponiszym przykadzie uyto kroju OpenType firmy Adobe onazwie Brioso Pro Regular orozmiarze 65 punktw. Ten krj nie zosta przystosowany douywania wduych rozmiarach, tote wyglda do ociale.

SerpentynaKrj Brioso Pro Regular zosta zaprojektowany zmyl otekcie podstawowym. Sprawdza si doskonale wtekcie takim jak ten, ktry wanie czytasz. Nawet przy wysokoci 9 punktw litery sksztatne ipene, aproporcje idealnie dobrane pod ktem czytelnoci tekstu.

Wkolejnym przykadzie uyto kroju afiszowego Brioso Pro Display orozmiarze 65 punktw. Poniewa pewne elementy liter sdelikatniejsze isubtelniejsze ni wpodstawowym wariancie kroju Brioso, tekst wtakim rozmiarze prezentuje si bardziej elegancko.

Serpentyna

Ten sam krj Brioso Pro Display przestaje jednak by czytelny ielegancki, gdy tekst jest tak drobny jak ten, ktry czytasz. Rnice pomidzy wysokoci minusku imajusku wydaj si zbyt due, przewenia szbyt cienkie, odstpy midzyliterowe zbyt wskie, acenne, drobne detale zbyt sabo lub wogle niewidoczne.

ona m

rzygotowa p

ogoszenie, ignorujc ledobra a to typografi, typografia odstawa p adego k nakomitego z rojektu p

akceptowalne

hERB LuBALiN