Tom XXIXWarszawa 2015 4

POSTĘPY REHABILITACJIKWARTALNIK

Indeksowany Index Copernicus –80,29 (4,96) pkt. Polska Bibliografia LekarskaPunktacja Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – 8 pkt.

KOMITET REDAKCYJNY

Aleksander Ronikier (przewodniczący), Agnieszka Niemierzycka (sekretarz), Bartosz Molik (redaktor naukowy), Marcin Zajdziński (redaktor statystyczny), Krystyna Grabowska (redaktor językowy),

Tomasz Adamczewski, Marek Krasucki, Anna Ogonowska-Słodownik, Rafał Sapuła, Agnieszka Zdrodowska

RADA NAUKOWA

Dylewicz Piotr (Polska), Fialka-Moser Veronika (Austria), Gómez Miguel Ángel (Hiszpania), Haftek Jan (Polska),Hagner Wojciech (Polska), Elena Ilieva (Bułgaria), Inal Serap (Turcja), Jegier Anna (Polska),

Kabsch Aleksander (Polska), Kiwerski Jerzy (Polska), Kowalik Stanisław (Polska), Krotkiewski Marcin (Szwecja),Księżopolska-Orłowska Krystyna (Polska), Kullmann Lajos (Węgry), Laskin James (USA),

Kwolek Andrzej (Polska), Malone Laurie (USA), Marchewka Anna (Polska), Majcher Piotr (Polska),Marincek Crt (Słowenia), Michail Xantahi Zbigniew (Grecja), Mucha Christian (Niemcy), Nowotny Janusz (Polska),

Ohry Avi (Izrael), Oral Aydan (Turcja), Ostrowska Antonina (Polska), Ponikowska Irena (Polska),Rąpała Kazimierz (Polska), Sieroń Aleksander (Polska), Skucas Kestutis (Litwa),

Suputtitada Areerat (Tajlandia), Suwalska Maria (Polska), Van Coppenolle Herman (Belgia),

REDAKTORZY TEMATYCZNI

Przewodniczący Rady Naukowej: prof. Andrzej Kosmol

Rehabilitacja w neurologii i pediatrii: prof. Małgorzata Łukowicz Rehabilitacja w ortopedii i traumatologii: prof. Krzysztof Kwiatkowski

Rehabilitacja w chorobach narządów wewnętrznych i chirurgii: prof. Marek Szczepkowski Rehabilitacja w geriatrii: prof. Marek Żak

Adaptowana Aktywność Fizyczna i Terapia zajęciowa: dr hab. Natalia Morgulec-AdamowiczPromocja zdrowia: prof. Andrzej Wiśniewski

Psychospołeczne aspekty rehabilitacji: prof. Alicja Przyłuska-FiszerMedycyna fizykalna: prof. Jolanta Kujawa

Biomechanika i bioinżynieria medyczna: prof. Andrzej Wit

ADRES REDAKCJI

Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie00-968 Warszawa 45, skr. 55

ul. Marymoncka 34tel. (22) 864-14-18

http://www.awf.edu.pl/wr/nauka/czasopismo-postepy-rehabilitacjihttp://www.degruyter.com/view/j/rehab

e-mail: postepy.rehabilitacji@awf.edu.plsekretarz administracyjny: Małgorzata Butkiewicz-Ostrowska

Wydanie publikacji dofinansowało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

WYDAWNICTWO AWF WARSZAWA

Nakład 200 egz.

POSTĘPY REHABILITACJI

Tom 29 Numer 4 Rok 2015

Spis treści

Rehabilitacja

Artykuły oryginalneElżbieta Szczygieł, Katarzyna Zielonka, Tadeusz Mazur, Joanna Golec, Alicja Turczyk, Małgorzata Kogut:

Wpływ treningu mięsni głębokich na kontrolę posturalną i napięcie mięśniowe u pacjentów udarowych. Doniesienie wstępne.

Agnieszka Zdrodowska, Ida Wiszomirska, Andrzej Kosmol: Stabilność posturalna a sprawność motoryczna osób z dysfunkcją narządu słuchu.

Kacper Olak, Maria Kłoda, Stanisław Szlufik, Edyta Smolis-Bąk: Ocena dynamiki powrotu sprawności ruchowej pacjentów po udarze niedokrwiennym mózgu w okresie ostrym i podostrym poddanych kinezyterapii zawierającej wybrane elementy metody PNF.

Studium przypadkuAleksandra Kolwicz-Gańko, Dominik Sitarski, Dariusz Czaprowski: Skuteczność leczenia zachowawczego

prowadzonego z wykorzystaniem gorsetu oraz specyficznej fizjoterapii w przebiegu choroby Scheuermanna – studium przypadku.

Artykuły poglądowo-przeglądoweMarta Sidaway, Renata Ujma, Maciej Krawczyk: Skala Niedowładu Tułowia (Trunk Impairment Scale -TIS)

precyzyjne narzędzie do oceny deficytu ruchowego tułowia pacjentów po udarze mózgu.

Terapia zajęciowa

Studium przypadkuAneta Bac, Urszula Chrabota, Paulina Aleksander-Szymanowicz: Terapia zajęciowa w oparciu o model

kanadyjski w rehabilitacji pacjentki z reumatoidalnym zapaleniem stawów.

Listy do Redakcji

Wspomnienie o Profesorze Janie Haftku

Komunikaty

V Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Myśl Rehabilitacyjna Profesora Andrzeja Seyfrieda”

II Międzynarodowy Kongres Naukowy Rehabilitacja Polska

International Conference “BIOMECHANICS 2016”

5

11

19

27

33

41

47

49

54

55

Informacje

Lista recenzentow z roku 2015

Regulamin Redakcji

Umowa licencyjna Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs

Formularz recenzji

Oświadczenie Autorów

56

57

62

65

69

Rehabilitacja

Słowa kluczowe:

e-mail:

Skuteczność leczenia zachowawczego prowadzonego z wykorzystaniem gorsetu oraz specyficznej fizjoterapii w przebiegu choroby Scheuermanna - studium przypadku

The effectiveness of conservative treatment with the use of a brace and specific physiotherapy in the course of Scheuermann’s disease - a case studyAleksandra Kolwicz-Gańko1,A-F, Dominik Sitarski1,F, Dariusz Czaprowski1,2,A- F

1 Wydział Fizjoterapii, Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego, Olsztyn2 Wydział Rehabilitacji, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego

w Warszawie

Streszczenie

Wstęp: Choroba Scheuermanna to, związana z zaburzeniami wzrostu trzonów kręgów i postępującym ich sklinowaceniem, kyfotyczna deformacja kręgosłupa powstająca przed okresem dojrzewania. Postępowanie lecznicze w jej przebiegu uzależnione jest od wieku pacjenta i stopnia deformacji. Celem pracy jest przedstawienie przebiegu 10-miesięcznego leczenia (gorset + specyficzna fizjoterapia) chłopca z chorobą Scheuermanna.

Opis przypadku: Diagnostykę fizjoterapeutyczną 15-letniego chłopca przeprowadzono po raz pierwszy w grudniu 2012 roku z powodu zdiagnozowanej radiologicznie choroby Scheuermanna. W badaniu radiologicznym (wrzesień, 2012) stwierdzono: pogłębienie ky-fozy piersiowej (Th4-Th12, 78°), sklinowacenie trzonów kręgów i nierówne powierzchnie ich blaszek granicznych. Zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa w projekcji przednio-tylnej w pozycji stojącej wykazało dwułukową skoliozę piersiowo-lędźwiową: łuk prawostronny Th4-Th7, kąt Cobba 10°, łuk lewostronny Th10-L4, kąt Cobba 8°, test Rissera „1”. Pacjen-ta zakwalifikowano do leczenia gorsetem Cheneau (23 godz./dobę) i zalecono specyficzną fizjoterapię. Fizjoterapia prowadzona była według założeń metody lyońskiej oraz koncepcji FITS i obejmowała edukację pacjenta, relaksację struktur mięśniowo-powięziowych, naukę wzorców korygujących nieprawidłową postawę ciała oraz naukę wykonywania codzien-nych czynności w autokorekcji. Fizjoterapia odbywała się 2 razy w tygodniu z zaleceniem kontynuacji ćwiczeń w domu. Pacjent stosował się do zaleceń dotyczących noszenia gorse-tu i fizjoterapii. Po 13. miesiącach (październik, 2013) wykonano kontrolne zdjęcie rentge-nowskie, które wykazało korekcję kyfozy piersiowej do 35°. Zalecono kontynuację lecze-nia gorsetem oraz specyficznej fizjoterapii w celu utrwalenia uzyskanego efektu leczenia.

Podsumowanie: Leczenie zachowawcze (gorset + specyficzna fizjoterapia) może pro-wadzić do zmniejszenia wielkości kątowej kyfozy piersiowej u dzieci z udokumentowaną chorobą Scheuermanna.

choroba Scheuermanna, leczenie zachowawcze, fizjoterapia, gorset

dariusz.czaprowski@interia.pl

Postępy Rehabilitacji (4), 27 – 32, 2015

A – opracowanie koncepcji i założeń (preparing concepts)

B – opracowanie metod (formulating methods)

C – przeprowadzenie badań (conducting research)

D – opracowanie wyników (processing results)

E – interpretacja i wnioski (nterpretation and conclusions)

F – redakcja ostatecznej wersji (editing the final version)

28 Aleksandra Kolwicz-Gańko, Dominik Sitarski, Dariusz Czaprowski

Abstract

Introduction: Scheuermann’s disease is a kyphotic deformation of thoracic and thoracolumbar spine characterized by anterior vertebral growth disorder and progressive vertebral body wedg-ing during adolescence. Treatment in Scheuermann’s disease depends on patients age and degree of spine deformation. The aim of the study is to present 10 months conservative treatment (brace and specific physiotherapy) of 15-year-old male patient with Scheuermann’s disease.

A case study: First diagnostic examination was performed in December 2012 due to radiologi-cally diagnosed Scheuermann’s disease. The radiographic assessment made in Sep-tember 2012 found: increased kyphosis angle (Th4-Th12, 78°), vertebral body wedging and vertebral endplate irregularity. AP X-ray projection in standing position reveled double thora-columbar scoliosis: right thoracic (Th4-Th7 10°) and left thoracolumbar (Th10-L4, 8°).The Risser sign was (1). The recommendation was Cheneau brace (23 hours per day) as well as specific physiotherapy. Therapy was carried out according to FITS concept including: education, miofascial relaxation therapy, active self correction (ASC) and activities of daily living in ASC. The therapy consisted of 2 visits per week with recommendation for home exercises. The patient complied the recom-mendation for brace as well as physiotherapy. Thirteen months later in October 2013 the X-ray examination revealed correction of thoracic kyphosis to 35°. It was recommended continuation of both brace therapy and physiotherapy to consolidate achieved results.

Summary: The conservative treatment (Cheneau brace and physiotherapy) can lead to de-crease of thoracic kyphosis angle in children and adolescents with diagnosed Scheuermann’s disease.

Scheuermann’s diesease, conservative treatment, physiotherapy, braceKey words:

Wstęp

Choroba Scheuermanna definiowana jest jako ky-fotyczna deformacja kręgosłupa powstająca w okresie dojrzewania. Jest ona związana z zaburzeniami wzrostu trzonów kręgów i ich postępującym sklinowaceniem [1,2]. Częstość występowania choroby wynosi 1-8% ogółu populacji i dotyczy najczęściej chłopców w wieku 10-17 lat [2,3]. Młodzieńczą kyfozę piersiową diagnozu-je się w oparciu o badanie kliniczne oraz radiologiczne (zdjęcie wykonane w projekcji bocznej), przyjmując jako kryterium rozpoznania: (1) kąt kyfozy piersiowej >50°, (2) występowanie nieregularnej górnej i dolnej blaszki granicznej trzonu kręgu, (3) zwężenie przestrzeni międzykręgowych, (4) sklinowacenie kręgów powyżej 5°, (5) obecność guzków Schmorla oraz (6) wiek pacjen-ta [1,2]. Nieleczona choroba Scheuermanna prowadzić może do znacznej deformacji i bólów kręgosłupa, po-gorszenia estetyki, trudności w wykonywaniu czynności dnia codziennego, jak również obniżenia jakości życia [2,4,5].

W ramach leczenia choroby Scheuermanna wyróżnia się leczenie zachowawcze i operacyjne. O wyborze me-tody leczenia decyduje stopień deformacji kręgosłupa, wiek pacjenta oraz występowanie dolegliwości bólo-wych kręgosłupa. W leczeniu zachowawczym stosuje się fizjoterapię i leczenie gorsetowe [1]. Podstawowym celem leczenia zachowawczego jest zatrzymanie progre-sji deformacji kręgosłupa, jak również poprawa jakości życia pacjenta, estetyki ciała oraz wydolności fizycznej [1,2].

Society on Scoliosis Orthopaedic and Rehabilitation Treatment (SOSORT), czyli międzynarodowe towarzy-stwo naukowe zajmujące się problematyką deformacji kręgosłupa rekomenduje stosowanie fizjoterapii w postaci specyficznej fizjoterapii ambulatoryjnej. Terapia powinna obejmować elongację kręgosłupa i jego trójpłaszczyzno-wą korekcję ze szczególnym uwzględnieniem płaszczyzny strzałkowej, jak również samokontrolę postawy ciała [2]. Wyuczone ćwiczenia powinny być wykonywane w warun-kach domowych codziennie przez 20 minut [2]. Leczenie gorsetem powinno trwać 2 lata od początku okresu doj-rzewania i zakończyć się wraz z uzyskaniem dojrzałości kostnej (test Rissera, 5) [2]. W piśmiennictwie podkreśla się jednak niewielką liczbę badań weryfikujących rzeczy-wisty wpływ fizjoterapii na chorobę Scheuermanna [2,6]. Dlatego też ważna jest stała weryfikacja podejmowanych działań terapeutycznych w celu opracowania najbardziej efektywnego algorytmu postępowania leczniczego.

Celem pracy jest przedstawienie wyników 10-mie-sięcznego leczenia zachowawczego pacjenta z radiolo-gicznie stwierdzoną chorobą Scheuermanna.

Opis przypadku

15-letni chłopiec zgłosił się wraz z rodzicami po raz pierwszy na diagnostykę fizjoterapeutyczną w grudniu 2012 roku z powodu zdiagnozowanej radiologicznie cho-roby Scheuermanna. W badaniu radiologicznym (projek-cja boczna) wykonanym w pozycji stojącej we wrześniu 2012 stwierdzono pogłębienie kyfozy piersiowej (Th4--Th12, 78°), sklinowacenie trzonów kręgów i nierówne

29Postępy Rehabilitacji (4), 27 – 32, 2015

powierzchnie ich blaszek granicznych. Test dojrzałości kostnej (test Rissera) określono na ”1”. Zdjęcie wykonane w projekcji przednio-tylnej wykazało prawostronne wy-gięcie kręgosłupa w odcinku piersiowym (Th4-Th7 10°) oraz lewostronne wygięcie kręgosłupa w odcinku piersio-wo-lędźwiowym o wartości (Th10-L4 8°) (Ryc. 1).

Ryc. 1. Zdjęcie rentgenowskie (wrzesień, 2012 rok). A - projekcja boczna, B - projekcja przednio-tylna Fig. 1. The X-Ray (September, 2012). A- lateral projection, B- anterioposterior projection

Podczas klinicznej oceny postawy ciała zaobserwo-wano asymetrię ustawienia barków i łopatek (prawa strona niżej), pogłębioną kyfozę piersiową, zwiększoną ruchomość zgięciową odcinka piersiowego kręgosłupa oraz zmniejszoną ruchomość zgięciową w odcinku lędź-wiowym (Ryc. 2). Stwierdzono również brak umiejętności przyjmowania prawidłowo skorygowanej postawy ciała. Chłopiec poproszony o skorygowanie się wykonywał ruch polegający na pogłębieniu lordozy lędźwiowej oraz zwiększeniu kąta przodopochylenia miednicy.

Ryc. 2. Fotorejestracja postawy ciała w płaszczyźnie czołowej (A, B) oraz w płaszczyźnie strzałkowej (c) w grudniu 2012 rokuFig. 2. The body posture in the frontal plane (A, B) as well as in the sagittal plane (C) in December 2012

Kąt rotacji tułowia (KRT) mierzony w teście Adamsa za pomocą skoliometru Bunnella wyniósł 6° w stronę lewą w odcinku piersiowym i 3° w stronę prawą w od-cinku lędźwiowym. Podczas funkcjonalnej oceny układu mięśniowego stwierdzono obustronnie zmniejszoną ela-styczność mięśni brzuchatych łydki, płaszczkowatych, grupy tylnej mięśni uda, przywodzicieli długich, najszer-szych grzbietu, piersiowych większych oraz prostownika grzbietu w odcinku lędźwiowym. W wywiadzie chłopiec nie zgłosił dolegliwości bólowych grzbietu. Fizjoterapię rozpoczęto w grudniu 2012 roku. Pacjenta jednocze-śnie skierowano na ponowną konsultację ortopedyczną w celu rozważenia włączenia leczenia gorsetowego. 15-letni pacjent został zakwalifikowany do leczenia gorsetem typu Cheneau w wymiarze 23 godzin na dobę. Zalecono również intensywną, specyficzną fizjoterapię. Pacjent uczęszczał regularnie na indywidualne zaję-cia fizjoterapeutyczne 2 razy w tygodniu po 45 minut z zaleceniem codziennego, regularnego wykonywania ćwiczeń w domu. Leczenie fizjoterapeutyczne prowa-dzono w oparciu o zalecenia Sengera i Kotwickiego oraz założenia Funkcjonalnej Indywidualnej Terapii Skolioz (FITS) [1,7]. Punktem wyjścia fizjoterapii była edukacja pacjenta i rodziców na temat choroby Scheuermanna, jej potencjalnego przebiegu, planu terapii wraz z wyjaśnie-niem chłopcu oraz jego rodzicom ich roli w realizacji procesu leczenia. Chłopiec został wyedukowany również w zakresie kierunków ruchów korygujących deformację kręgosłupa.

W dalszej kolejności na podstawie stwierdzonych w badaniu fizjoterapeutycznym restrykcji mięśniowo-po-więziowych ograniczających, szczególnie w płaszczyź-nie strzałkowej, ruchy korekcyjne zastosowano techniki relaksacji mięśni w obrębie klatki piersiowej, tułowia oraz kończyn dolnych. W tym celu wykorzystano techni-ki powięziowe oraz poizometryczną relaksację (Ryc. 3).

Istotnym elementem wczesnego etapu fizjoterapii była także edukacja pacjenta z zakresu autoterapii skróconych mięśni. Pacjent został również wyedukowany w zakresie wykonywania w warunkach domowych elongacji kręgo-słupa oraz retrakcji głowy i barków.

30 Aleksandra Kolwicz-Gańko, Dominik Sitarski, Dariusz Czaprowski

Ryc. 3. Techniki relaksacji mięśni: A - technika powięziowa do skrócenia mięśnia prostownika grzbietu w odcinku piersiowym; B - poizometryczna relaksacja grupy tylnej mięśni udaFig. 3. Techniques of muscle relaxation: A - the fascial shortening of the extensor muscle in the thoracic spine; B - postisometric hamstring relaxation

Po usunięciu restrykcji mięśniowo-powięziowych wprowadzono ćwiczenia mające na celu poprawę sta-bilizacji dolnego tułowia oraz trening funkcjonalny z jednoczesną kontrolą skorygowanej pozycji kręgo-słupa. Etap ten rozpoczęto od nauki przyjmowania neutralnej pozycji kompleksu lędźwiowo-miednicz-no-biodrowego (LMB), początkowo w pozycjach ni-skich, a następnie w pozycji siedzącej i stojącej [8]. Następnie wprowadzono ćwiczenia mające na celu zmniejszenie kifozy piersiowej poprzez skrócenie oraz zwiększenie wytrzymałości mięśnia prostow-nika grzbietu w odcinku piersiowym oraz dolnej części mięśnia czworobocznego grzbietu (Ryc. 4). Podczas tych ćwiczeń zwracano szczególną uwagę na nieprzenoszenie ruchu korekcyjnego na sąsiednie odcinki ciała (kompleks lędźwiowo-miedniczno-bio-drowy, obręcz barkowa, głowa). Po opanowaniu przez pacjenta kontroli nad pozycją kompleksu LMB oraz czynnie wykonywanego ruchu korekcyjnego (elon-gacja kręgosłupa, zmniejszenie kifozy piersiowej, retrakcja głowy i barków) wprowadzono ćwiczenia funkcjonalne z kontrolą skorygowanej osi kręgosłupa oraz całej postawy ciała.

Istotnym elementem ćwiczeń wykonywanych z fi-zjoterapeutą była również nauka utrzymywania pra-widłowo skorygowanej pozycji kręgosłupa oraz całej postawy ciała podczas wykonywania czynności dnia codziennego (Ryc. 4). Edukację w tym zakresie wpro-wadzono od pierwszego etapu fizjoterapii i kontynu-owano ją przez cały przebieg procesu leczenia.

Ryc. 4. Ćwiczenia wykorzystane w terapii: A - stabilizacja dolnego tułowia z unoszeniem kończyn górnych z oporem; B - nauka wiązania butów w pozycji skorygowanejFig. 4. Exercises applied in the therapy: A - stabilization of the lower trunk; B - exercise activities of daily living

W październiku 2013 roku po 10-miesięcznej inten-sywnej, specyficznej fizjoterapii i leczeniu gorsetem wykonano kontrolne badanie radiologiczne (pozycja sto-jąca), które wykazało korekcję kyfozy piersiowej do 35° (Th4-Th12) (Ryc. 5).

Ryc. 5. Zdjęcie rentgenowskie wykonane w październiku 2013 rokuFig. 5. The X-Ray performed in October 2013

31Postępy Rehabilitacji (4), 27 – 32, 2015

W związku ze znaczną poprawą zarówno wielkości kyfozy piersiowej jak i stanu funkcjonalnego pacjenta i związaną z tym utratą korekcyjnej funkcji dotychcza-sowego gorsetu, w październiku 2013 roku zlecono jego wymianę. W grudniu 2013 roku przeprowadzono kon-trolne badanie fizjoterapeutyczne. W swobodnej pozycji stojącej zaobserwowano poprawę wielkości krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej oraz poprawę sylwetki w postaci ustawienia głowy i barków w retrak-cji (Ryc. 6). Kąt rotacji tułowia w odcinku piersiowym uległ zmniejszeniu o 6° w porównaniu do badania pierw-szego, wykonanego w grudniu 2012 roku (2012: KRT Th 6° sin, 2013: KRT Th 0°). Zalecono kontynuację leczenia gorsetowego w niezmienionym wymiarze godzin oraz intensywnej fizjoterapii w celu utrwalenia uzyskanego efektu leczenia.

Ryc. 6. Fotorejestracja postawy ciała w pozycji swobodnej: w płaszczyźnie czołowej (A, B), w płaszczyźnie strzałkowej (C)Fig. 6. The body posture in habitual position: frontal plane (A, B), sagittal plane (C)

Podsumowanie

Najczęściej diagnozowaną postacią choroby Scheu-ermanna jest hyperkyfoza zlokalizowana w odcinku piersiowym lub piersiowo-lędźwiowym kręgosłupa [6]. Nieleczona choroba Scheuermanna prowadzić może do takich następstw jak: znaczna deformacja i ból kręgosłu-pa, trudności w wykonywaniu czynności dnia codzienne-go czy obniżenie jakości życia [2,4,5].

Zgodnie z konsensusem towarzystwa SOSORT leczenie zachowawcze chorych z chorobą Scheuermanna powinno obejmować specyficzną fizjoterapię oraz leczenie gorseto-we [2]. Leczenie gorsetowe ma dobrze udokumentowany wpływ na zatrzymanie progresji deformacji [9,10]. Sku-teczność fizjoterapii analizowana była natomiast jedynie w pojedynczych badaniach. Dlatego też niezwykle istotne jest prowadzenie, zgodnie z zasadami Praktyki Klinicznej Opartej na Dowodach Naukowych (ang. Evidence Based Clinical Practice), badań mających na celu weryfikację jej przydatności w leczeniu choroby [11]. Tym bardziej, że mimo niewielkiej liczby doniesień oceniających wpływ

fizjoterapii na zmianę naturalnej historii choroby, obecnie rekomenduje się ją jako pierwszy etap leczenia [2,6,12].

Według Weissa i wsp. (2003) najczęściej rekomendo-waną formą fizjoterapii stosowaną u pacjentów z chorobą Scheuremanna jest stretching grupy tylnej mięśni uda, mięśni piersiowych oraz wzmacnianie prostowników grzbietu [13]. Senger i Kotwicki proponują z kolei metodę lyońską, która polega na usunięciu restrykcji mięśniowych w obrębie mięśni piersiowych, grupy tylnej mięśni uda oraz zginaczy stawów biodrowych. Dodatkowo należy stoso-wać ćwiczenia elongacyjne kręgosłupa oraz wzmacnianie prostowników grzbietu. Ważnym elementem tej metody jest nałożenie gorsetu gipsowego a następnie gorsetu z two-rzywa sztucznego z jednoczesną kontynuacją ćwiczeń [1]. Ćosić i wsp. wykazali natomiast korzystny wpływ technik powięziowych na poprawę ustawienia głowy, obręczy bar-kowych oraz miednicy u 17 osób (śr. wieku 11.8 lat ± 0.8) z hyperkyfozą piersiową [14].

Celem prezentowanej pracy była ocena leczenia za-chowawczego prowadzonego w oparciu o specyficzną fizjoterapię oraz leczenie gorsetowe u 15-letniego chłopca z potwierdzoną radiologicznie chorobą Scheuermanna. Fizjoterapia była prowadzona z wykorzystaniem metody lyońskiej oraz koncepcji FITS [1,7]. Prezentowana praca wykazała poprawę wskaźników radiologicznych (zmniej-szenie wartości kąta Cobba o 43°) oraz klinicznych (zmniej-szenie kąta rotacji tułowia o 6°) po 10-miesięcznej inten-sywnej fizjoterapii połączonej z leczeniem gorsetowym. Powyższe wyniki wskazują zatem na możliwość nie tylko zahamowania, ale również poprawę stanu radiologicznego i klinicznego pacjenta. Zdaniem autorów na dobry efekt leczenia (poza odpowiednio dobranymi i wykonywanymi z fizjoterapeutą ćwiczeniami a także przestrzeganiem czasu noszenia gorsetu) mogły mieć również wpływ sumienne wykonywanie przez chorego zaleconych ćwiczeń w domu oraz utrzymywanie skorygowanej osi kręgosłupa i postawy ciała podczas wykonywania czynności dnia codziennego.

Biorąc pod uwagę fakt, że prezentowany sposób le-czenia został zweryfikowany za pomocą obiektywnych i rzetelnych metod i narzędzi pomiarowych (radiologicz-na ocena kyfozy piersiowej oceniona metodą Cobba na radiogramie bocznym [15], ocena kąta rotacji tułowia przeprowadzona za pomocą skoliometru Bunnella [16]), zdaniem autorów, wyniki pracy mogą być wykorzystane w codziennej praktyce klinicznej.

Dla sformułowania ostatecznych wniosków koniecz-ne wydaje się jednak konieczne powtórzenie badania radiologicznego w okresie 12-24 miesięcy po zakoń-czeniu leczenia (ang. follow-up) w celu zweryfikowania ostatecznego efektu leczenia.

Wnioski

Intensywna, specyficzna fizjoterapia stosowana w połączeniu z leczeniem gorsetowym prowadzić może

32 Aleksandra Kolwicz-Gańko, Dominik Sitarski, Dariusz Czaprowski

w okresie 10. miesięcy do zmniejszenia kyfozy pier-siowej oraz poprawy klinicznych wskaźników postawy ciała u dzieci i młodzieży z udokumentowaną radiolo-gicznie chorobą Scheuermanna.

Piśmiennictwo

1. Senger A, Kotwicki T. Choroba Scheuermanna. W: Wik-tora Degi Ortopedia i Rehabilitacja, T. II. Warszawa: PZWL; 2006.p.12-118.

2. Mauroy JC, Weiss HR, Aulisa AG. 7th SOSORT consensus paper: conservative treatment of idiopathic & Scheuer-mann’s kyphosis. Scoliosis 2010;5:9.

3. Scoles PV, Latimer BM, DiGiovanni BF, Vargo E, Bauza S, Jellema LM. Vertebral alterations in Scheuermann’s kyphosis. Spine 1991;16:509-515.

4. Bezalel T, Kalichman L. Improvement of clinical and radiographical presentation of Scheuermann disease after Schroth therapy treatment. J Bodyw Mov Ther 2015;19:232-237.

5. Ristolainen L, Kettunen JA, Helio’vaara M, Kujala UM, He-inonen A, Schlenzka D. Untreated Scheuermann’s disease: a 37-year follow-up study. Eur Spine J 2012;21:819-824.

6. Bezalel T, Carmeli E, Been E, Kalichman L. Scheuer-mann’s disease: current diagnosis and treatment approach. J Back Musculoskelet Rehabil 2014;27(4):383-390.

7. Białek M. Conservative treatment of idiopathic scoliosis according to FITS concept: presentation of the method and preliminary, short term radiological and clinical results based on SOSORT and SRS criteria. Scoliosis 2011;6:25.

8. Czaprowski D. Znaczenie kompleksu lędźwiowo-mied-niczno-biodrowego (LMB) w profilaktyce zaburzeń po-stawy ciała. Medical Tribune 2014;10:72-76.

9. Weiss HR, Turnbull D, Bohr S. Brace treatment for pa-tients with Scheuermann’s disease – A review of the literature and first experiences with a new brace design. Scoliosis 2009;4:22.

10. Gomez M, Flanagan P, Gavin T. An alternative Bracing Approach to Scheuermann’s Disease: A case study. J Pro-sthet Orthot 2002;14(3):109-112.

11. Czaprowski D, Kotwicki T, Stoliński Ł, Leszczewska J. Fizjoterapia Oparta Na Dowodach Naukowych – wyzwa-nie dla współczesnej fizjoterapii. Prakt Fizjoter Rehabil 2012;31:58-63.

12. Carlson BB, Burton DC, Asher MA. Comparison of trunk and spine deformity in adolescent idiopathic scoliosis. Scoliosis 2013;8(1):2.

13. Weiss HR, Dieckmann J, Gerner HJ. The practical use of surface topography: following up patients with Scheuer-mann’s disease. Pediatr Rehabil 2003;6(1):39-45.

14. Ćosić V, Day JA, Iogna P, Stecco A. Fascial Manipula-tion(®) method applied to pubescent postural hyperkypho-sis: A pilot study. J Bodyw Mov Ther 2014;18(4):608-615.

15. Wu W, Liang J, Du Y, Tan X, Xiang X, Wang W, Ru N, Le J. Reliability and reproducibility analysis of the Cobb angle and assessing sagittal plane by computer-assisted and manual measurement tools. BMC Musculoskelet Dis-ord 2014;6(15):33.

16. Grosso C, Negrini S, Boniolo A, Negrini AA. The validity of clinical examination in adolescent spinal deformities. Stud Health Technol Inform 2002;91:123-125.