Tom Froese, Tchnąć Nowe Życie w Kognitywistykę

8/17/2019 Tom Froese, Tchnąć Nowe Życie w Kognitywistykę

1/17

Avant. The Journal of the Philosophical-Interdisciplinary Vanguard Volume II, Number 1/2011 www.avant.edu.pl

Tchnąć nowe życie w kognitywistykę

Tom Froese

przekład: !otr "omot

Streszczenie

# art$kule t$m opow!adam s!% za zun!&!kowan' ko(n!t$w!st$k', prz$)mu)'* dla swe)ar(umenta*)! n!e*odz!enn$ punkt w$)+*!a: stanow!sko okre+lane *zasem )ako tezao kont!nuum -$*!a um$słu . am!ast w!%* traktowa )ako pewn!k powsze* n!e ak*eptowane zało-en!a po*z'tkowe, a nast%pn!e proponowa odpow!edz! na pewne dobrze okre+lone p$tan!a, musz% na)p!erw dow!e+ , -e kon*ep*)a kont!nuum -$*!a um$słu mo-e w o(3le stanow! wła+*!w$ punkt startow$. a*zn% zatem od o*en$ po)%*!ow$* narz%dz!, odpow!edn!* do budowan!a teor!! um$słu na te) podstaw!e. 4zerp!'* spostrze-en!a z w!elu r3-n$* dz!edz!n 5 sz*ze(3ln!e z poł'*zen!a e(z$sten*)al!st$*zne) &enomenolo(!! ze skon*entrowan' na or(an!zm!e b!olo(!' 5 dowodz%, -emożna pojmowa umys! ja"o #a"or#eniony w życiu$ ale tyl"o wtedy$ gdy r%wnoc#e-&nie #god#imy si'$ że intera"cja spo!ec#na gra "onstytutywn( rol' w nas#ych #dolno-&ciach po#nawc#ych.

Wstęp

6omputa*)on!st$*zna teor!a um$słu )est bez w'tp!en!a )edn$m z na)w!%ksz$* naukow$* suk*es3w dwudz!este(o w!eku. o)aw!ła s!% na tle dom!nu)'*e(o be aw!or$st$*zne(o zało-en!a, kt3re odrzu*!ło wszelk!e badan!a nad wewn%trzn$m! dz!ałan!am! um$słu )ako n!enaukowe. "!mo te(o, udało )e) s!% przekonu)'*o dow!e+ , -e )estwprost prze*!wn!e: komputa*)on!zm spraw!ł, -e po raz p!erwsz$ mo-na b$ło pom$+le o z)aw!ska* um$słow$* )ako o poten*)aln$m przedm!o*!e nowo*zesn$* bada7 naukow$* . okazał ponadto, -e mo-l!we )est rozw!n!%*!e s$stemat$*zne(o pro

(ramu badaw*ze(o w w$n!ku z)edno*zen!a r3-norodn$* d$s*$pl!n pod )edn' wsp3ln' !potez', w t$m prz$padku kon*ep*)' (łosz'*', -e poznan!e )est &orm' obl!*za


2/17

89 AVA)T Volume II, Number 1/2011 www.avant.edu.pl

n!a. ztu*zka pole(ała na t$m, -e rozkw!ta)'*e pole te* nolo(!! komputerow$*uznano n!e )ed$n!e za narz%dz!e ko(n!t$w!st$k!, a za pełnoprawn$ ob!ekt )e) do*!eka7. ;aleka od b$*!a m(l!st' ! n!enaukow', komputa*)on!st$*zna teor!a um$słuos!'(n%ła przewa(% nad poprzedn!m! teor!am! ps$* olo(!*zn$m! dz!%k! mo*nemuu(runtowan!u na &ormaln$* zasada* bada7 nad sztu*zn' !ntel!(en*)'.


3/17

Tom Froese: Tchn( nowe życie w "ognitywisty"' 8B

-e w *elu po*z$n!en!a post%p3w w te) kwest!! n!ezb%dna )est bardz!e) &undamentalnazm!ana perspekt$w$. # dalsze) *z%+*! art$kułu *!ałb$m naszk!*owa pro)ekt te(o,

)ak taka zm!ana mo(łab$ w$(l'da .

Krok 1: Rozwiązując proble u ys!u"ci#!#

om$+lne u(runtowan!e s!% dz!edz!n$ ko(n!t$w!st$k! zale-ało w du-e) m!erze od )e)zdolno+*! do z)edno*zen!a ps$* olo(!! ! neuronauk! pod patronatem nadrz%dne) konstruk*)! 5 !n&ormat$k!. Cedna z (ł3wn$* zasłu( te) konstela*)! d$s*$pl!n pole(ała nat$m, -e o&erowała ona naukowo &unk*)onalne rozw!'zan!e problemu um$słu *!ała:rozr3-n!en!e na to, *o personalne ! subpersonalne, u)%te zostało w kate(or!a* rozr3-n!en!a na so&tware ! ardware.

Ce+l! nasze alternat$wne pode)+*!e do ko(n!t$w!st$k! ma sta s!% powa-n$m kand$datem do rol! nowe) un!&!ku)'*e) teor!! um$słu, mus! zarazem b$ w stan!e w sat$s&ak*)onu)'*$ spos3b za)' s!% problemem rela*)! um$słu do *!ała. 4o *!ekawe, w kon*ep*)a* enakt$w!st$*zn$* ro+n!e +w!adomo+ te(o, -e problem ten )est zarazembardz!e) zło-on$ ! bardz!e) prost$ n!- trad$*$)n!e prz$pusz*zano. o p!erwsze, mus!m$ prz$zna , -e na tak zwan$m poz!om!e personaln$m mo-em$ rozr3-n! k!lka r3-n$* perspekt$w, przede wsz$stk!m p!erwszoosobow' ?do+w!ad*zen!e sub!ekt$wne@,dru(oosobow' ?d!alo(!*zna !nterak*)a Ca T$@ ! trze*!oosobow' ?ob!ekt$wna o*ena@2.

onadto, )ak dot'd ko(n!t$w!st$ka korz$stała z proste(o b!narne(o rozr3-n!en!a na+w!adome ! n!e+w!adome pro*es$ um$słowe ?tzn. to, *o poznaw*zo+w!adome/n!e+w!adome @. #n!kl!we &enomenolo(!*zne ! ps$* oanal!t$*zne badan!aw$kazał$ )ednak, -e mus!m$ uwz(l%dn! prz$na)mn!e) potr3)ne rozr3-n!en!epoz!om3w ps$* olo(!*zne(o op!su, a m!anow!*!e do+w!ad*zen!e re&leks$)ne?+w!adomo+ prze* odn!a@, do+w!ad*zen!e przedre&leks$)ne ?+w!adomo+n!eprze* odn!a@ ! pro*es$ n!e+w!adome ?brak bezpo+redn!e) +w!adomo+*!@D.=*z$w!+*!e, !stn!e)e )esz*ze &!z$*zn$ poz!om op!su z perspekt$w$ trze*!oosobowe).

# )ak! spos3b ta bardz!e) zr3-n!*owana kon*ep*)a ludzk!e) e(z$sten*)! mo-e pom3*

nam w rozstrz$(n!%*!u problemu um$słu *!ałaE roponowane przez n!' rozw!'zan!eskon*entrowane )est na poz!om!e przedre&leks$)n$m, kt3r$ w*ze+n!e) ukr$t$ b$ł zaabsolut$zmem rozr3-n!en!a na um$sł ! mater!%. Fakt$*zn!e, )este+m$ zdoln! do sp%dzan!a zna*zn$* *z%+*! nasze(o -$*!a w spos3b re&leks$)n$, )ako m$+l!*!ele, ale dokładne badan!e nasze(o do+w!ad*zen!a pokazu)e, -e moment$ te s' zaledw!e * w!low$m! w$padkam!. w$pra*owana przez trad$*)% &enomenolo(!*zn' ! przen!es!ona przez pode)+*!e enakt$w!st$*znena (runt ko(n!t$w!st$k! )est taka, -e zawsze )este+m$ prakt$*zn!e zaan(a-owan!w nasze -$*!e. Cest to domena do+w!ad*zen!a, w$pełn!ona *elow$m! d'-en!am!, od

2 ob. np. a av! ?200 @A et!tmen(!n ?2009@A tawarska [email protected] ob. np. a av! ?2009@A


4/17

8G AVA)T Volume II, Number 1/2011 www.avant.edu.pl

*zuwan$m! przepł$wam! *zasu, n!e)asn$m! nastro)am!, nadawan!em sensu, *!elesn$m! od*zu*!am! ! tak dale). # skr3*!e: z)aw!sko -$*!a ods$ła nas do konst$tu*)! nasze)

prze-$wane) ?od n!em!e*k!e(oerle*te @ e(z$sten*)!, kt3ra )est prakt$*zn!e u*!ele+n!ona ! zna*z'*o us$tuowana w +w!e*!e.

#!em$ )ednak, -e ten do+w!ad*zen!ow$ *z$ &enomenolo(!*zn$ aspekt -$*!a n!e w$star*za do )e(o kompletne(o op!su. Nowo-$tna nauka przeszła dłu(' dro(%, -eb$odkr$ w!ele zło-on$* pro*es3w mater!aln$* za* odz'*$* w -$)'*$m *!ele: *$klemetabol!*zne, przewodzen!e ener(!!, *$kle wzrostu ! obum!eran!a, s$ntez% * em!*zn', akt$wno+ neuronaln' ! !nne. auwa-m$ )ednak, -e w t$m prz$padku !stn!e)eprz$na)mn!e) korz$+ z po*zu*!a kon*eptualne) z(od$: zar3wno &enomenolo(!a, )ak! b!olo(!a za!nteresowane s' badan!em -$*!a. 4o wa-n!e)sze, z bezpo+redn!e(o do

+w!ad*zen!a w!em$ ponadto, -e !stn!e)e tak-e )edno+ ontolo(!*zna. Inn$m! słow$,mo)e -$)'*e *!ało !stn!e)e n!e t$lko )ako zewn%trzn$ przedm!ot nauk b!olo(!*zn$* Ar3wn!e- Ca !stn!e)% )ako to *!ało. ;o+w!ad*zam te(o, -e jestem t$m -$)'*$m *!ałem,poprzez mo)e prakt$*zne zaan(a-owan!e w +w!at. ta)e s!% to dla nas )asne w trak*!eprzera-a)'*e) w$*!e*zk! do lekarza.

Ten osob!st$ w(l'd, kt3r$ ka-d$ mo-e sam zwer$&!kowa , !nsp!ru)e )edno z podstawow$* zało-e7 pode)+*!a enakt$w!st$*zne(o, a m!anow!*!e, -e fi#yc#ne pr#ejawymojego cia!a ja"o żyj(cego nie mog( *y odd#ielane od do&wiadc#eniowych pr#eja-w%w mojego cia!a ja"o pr#eżywanego . (odn!e z t$m po(l'dem, w prze*!w!e7stw!en!e t$lko do wsp3ł*zesn$* war!ant3w 6artez)a7sk!e(o dual!zmu *!ała ! um$słu, aler3wn!e- ! do pozostał$* u*!ele+n!on$* kon*ep*)! w ko(n!t$w!st$*e, um$sł )est n!et$lko u*!ele+n!on$ w -$)'*$m *!eleA -$)'*e *!ało )est r3wn!e- um$słow!one przezprze-$wan$ um$sł. Ten splot -$*!a b!olo(!*zne(o ! um$słowe(o )est b$ mo-e na)bardz!e) rad$kaln' konsekwen*)' tez$ o kont!nuum -$*!a um$słu.

#a-n$ krok w k!erunku rozw!'zan!a trad$*$)ne(o problemu um$słu *!ała mo-e b$zatem os!'(n!%t$ dz!%k! zestro)en!u po)%*!ow$* ! &enomenolo(!*zn$* so*zewek,kt3r$* u-$wam$ do badan!a te(o za(adn!en!a. ezwz(l%dna luka eksplana*$)na

mo-e zosta zrelat$w!zowana poprzez rozwa-en!e z)aw!ska -$*!a z perspekt$w$problemu *!ało *!ałoJ. 4o prawda, przeor!entowan!e to stanow! mo-e zaledw!e po*z'tek nowe) nauk! o um$+le. #*zesna ko(n!t$w!st$ka ! ztu*zna Intel!(en*)a odn!osł$ tak! suk*es, pon!ewa- pod)%ł$ w$zwan!e ! zam!en!ł$ &!lozo&!% &unk*)onal!zmu nadz!ała)'*$ pro(ram bada7 naukow$* w kate(or!a* komputa*)on!st$*zne) teor!!um$słu. 4o mo-e ode(ra podobn' rol% w t$m prz$padkuE #$dawa b$ s!% mo(ło,-e b!olo(!a )ako nauka o -$*!u nada)e s!% do te(o zadan!a !dealn!e. N!estet$, n!e )estto do ko7*a prawd'. od*zas (d$ potrzebu)em$ teor!! -$)'*e(o *!ała )ako tak!e(o, to

)est teor!! or(an!zmu, okazu)e s!%, -e wsp3ł*zesna b!olo(!a )est przede wsz$stk!m po* łon!%ta t$m, *o or(an!zmem n!e )est. )edne) stron$ kon*entru)e s!% na badan!u

J Kanna ! T ompson ?200D@.


5/17


6/17


! zewn%trzne zdarzen!a mo(' )aw! s!% mu )ako zna*z'*e. o trze*!e, pon!ewa-sama e(z$sten*)a or(an!zmu )est n!eusta)'*$m z$sk!wan!em w obl!*zupost%pu)'*e(o rozpadu ! prawdopodobne) +m!er*!, bez przesad$ mo-na stw!erdz! ,-e to wła+n!e ta n!epewna s$tua*)a w$posa-a or(an!zm w perspekt$w% zatroskan!a,zaan(a-owan!a. (odn!e z t$m punktem w!dzen!a, e(z$sten*)alne ?metabol!*zne@przetrwan!e )est warto+*!' &undamentaln'. auwa-m$ te-, -e w ten spos3bporzu*!l!+m$ &unk*)onal!st$*zne podstaw$ trad$*$)ne) ko(n!t$w!st$k!: +m!er , )akoustan!e wsz$stk!* &unk*)!, n!e mo-e b$ bez popadan!a w paradoks postrze(ana

)ako kole)na &unk*)a9.

Hozwa-an!a te pokazu)' mo-l!wo+ prze* odzen!a w badan!a* od *!ała -$)'*e(o doprze-$wane(o, *o zreszt' zrob!l!+m$ pow$-e). N!e b%d'* dokładn!e t$m sam$m, dw!e

stron$ problemu *!ało *!ało n!e s' te- *z$m+ *ałkow!*!e sob!e ob*$m.6ole)n' zalet' autopo)et$*zne) kon*ep*)! or(an!zmu )est )e) bl!sk! zw!'zek z matemat$k' teor!! układ3w d$nam!*zn$* , neutraln' wobe* ontolo(!*zne(o statusu modelowan$* z)aw!sk. ar3wno b!olo(!*zne, )ak ! &enomenolo(!*zne zdarzen!a rozw!)a)' s!%w *zas!e ! to wła+n!e !* *zasowa struktura mo-e słu-$ za &ormaln$ pomost pom!%dz$ n!m!. # proponowane) tu alternat$wne) un!&!ka*)! poten*)alna teor!a s$stem3w d$nam!*zn$* od(r$wa rol% podobn' do te), kt3r' w trad$*$)ne) ko(n!t$w!st$*e ode(rała !n&ormat$ka. Istn!e)e )ednak szere( powod3w, ab$ pre&erowa t% alternat$wn': ?!@teor!a s$stem3w d$nam!*zn$* dostar*za bardz!e) o(3ln$* matemat$*zn$* ram?nawet komputer )est swe(o rodza)u układem d$nam!*zn$m, * o*!a- sz*ze(3lne(orodza)u@, ?!!@ pozwala nam na lepsz' o*en% *!'(ł$* *zasow$* zm!an z)aw!sk w r3-n$* skala* *zasow$* , ! ?!!!@ )est )u- standardow$m matemat$*zn$m )%z$k!em naukprz$rodn!*z$* . onadto, *o sz*ze(3ln!e wa-ne w odn!es!en!u do ko(n!t$w!st$k!,mo-e udaremn! &ormułowan!e w$)a+n!e7 bł%dn!e nada)'*$* ps$* olo(!*zn$ * arakter z)aw!skom na n!eodpow!edn!* poz!oma* op!su, tak!* )ak przedre&leks$)n$,metabol!*zn$ *z$ neuronaln$B.

Krok $: Wype!ni#jąc lukę pozn#wczą: teori#

# poprzedn!e) *z%+*! zaprezentowałem element$ zun!&!kowane) na nowo ko(n!t$w!st$k!, )akkolw!ek taka !nterd$s*$pl!narna konstela*)a alternat$wn$* stanow!sk )est*ałkow!*!e r3-na od te) trad$*$)ne). am!ast os*$lowan!a pom!%dz$ ps$* olo(!' poznaw*z', neuronauk' poznaw*z' ! !n&ormat$k', w$ma(a ona rozwo)u nowe) wsp3łpra*$ m!%dz$ e(z$sten*)al!st$*zn' &enomenolo(!', skon*entrowan' na or(an!zm!eb!olo(!' ! teor!' układ3w d$nam!*zn$* . (odn!e z tak!m punktem w!dzen!a p!on!erska Varelowska propoz$*)a neuro&enomenolo(!!G n!e )est )u- w$star*za)'*aA to, *ze(opotrzebu)em$, to kompleksowa *io-fenomenologia .

9 ob. np. Conas ?1899@A #eber ! Varela ?2002@A T ompson ?200J@A ;! aolo [email protected] ob. np. ort ! van


7/17

Tom Froese: Tchn( nowe życie w "ognitywisty"' 101

odstawowe d$s*$pl!n$ trad$*$)ne) ko(n!t$w!st$k! b%d' o*z$w!+*!e nadal od(r$wał$wa-n' rol%. s$* olo(!a )est n!ezb%dna do dobre(o pro)ektowan!a eksper$ment3w,neuronauka d$sponu)e narz%dz!am! potrzebn$m! do badan!a zdarze7 z poz!omu subpersonalne(o, a w$korz$stan!e !n&ormat$k! pozosta)e kon!e*zno+*!' na (run*!e robot$k! *z$ teor!! s$stemow$* w prakt$*e opra*ow$wan!a model!, słu-'*$* )ako robo*ze dowod$ dan$* kon*ep*)!. Cednak pod*zas (d$ metod$ t$* d$s*$pl!n pozosta)'!stotne dla stanow!ska enakt$w!st$*zne(o, spos3b !* zastosowan!a zm!en!ł s!% do+zna*z'*o.

rze*!e- n!e trzeba ka-de(o koła w$m$+la od nowa. Na polu bada7 nad sztu*zn$m-$*!em !stn!e)e prz$kładowo dłu(a trad$*)a modelowan!a autopo)ez$, a stud!a nad m!n!maln$m poznan!em, bazu)'*e na teor!! układ3w d$nam!*zn$* , prowadzone s' )u-

od k!lku dekad8

. To, *o stanow!sko enakt$w!st$*zne wnos! do !stn!e)'*$* )u- trad$*)!,to w$ra-en!e w spos3b bardz!e) spre*$zowan$ wza)emn!e !nsp!ru)'*$* s!% pow!'za7pom!%dz$ obszaram! za!nteresowan!a ow$* dz!edz!n, a tak-e pozostał$* d$s*$pl!n,n!ezale-n!e od te(o, *z$ s' one )u- *z%+*!' ko(n!t$w!st$k!, *z$ te- n!e. # mo)e) własne) pra*$ badaw*ze) !nteresu)% s!% przede wsz$stk!m t$m, w )ak! spos3b obserwa*)eza*zerpn!%te z e(z$sten*)al!st$*zne) &enomenolo(!!, skon*entrowane) na or(an!zm!eb!olo(!! ! pro(ramowan!a a(entowe(o, mo(' zosta u)%te w rela*)% umo-l!w!a)'*'wza)emne o+w!e*an!e s!% t$* p3l badaw*z$*10.

Hozpo*z$na)'* ko(n!t$w!st$*zne badan!a w now$m punk*!e w$)+*!a, mus!m$ na sam$m po*z'tku zm!erz$ s!% z powa-n$m w$zwan!em: w )ak! spos3b spostrze-en!apł$n'*e z rozw!)an!a tez$ o kont!nuum -$*!a um$słu mo(' sta s!% bardz!e) relewantne wz(l%dem do*!eka7 * arakter$st$*zn$* dla trad$*$)ne) ko(n!t$w!st$k!E $ta)'*!na*ze): )ak badan!a nad adapta*$)n' e(z$sten*)' prost$* or(an!zm3w mona zastosowa do bada7 nad abstrak*$)n$m poznan!em u !stot ludzk!* E =kre+l!łem ten problem m!anem luk! poznaw*ze)11, w naw!'zan!u do luk! eksplana*$)ne), z kt3r' zma(ała s!% teor!a &unk*)onal!st$*zna. Nale-$ )ednak od razu podkre+l! , -e mam$ tu do*z$n!en!a z dw!ema zasadn!*zo r3-n$m! rodza)am! luk: luka meta&!z$*zne(o stosunkuzast'p!ona została luk' stopn! zło-ono+*!. "us!m$ teraz udowodn! , -e problemem

luk! poznaw*ze) mo-na s!% za)' w spos3b s$stemat$*zn$. Inn$m! słow$: pod*zas(d$ poznaw*za luka tez$ o kont!nuum -$*!a um$słu dot$*z$ sp3)ne(o punktuw$)+*!a, kt3r$ w*!'- w$ma(a dalsz$* pra*, luka eksplana*$)na problemu um$słu*!ała odnos! s!% do zupełne(o braku punktu w$)+*!a.

Fakt, -e luka poznaw*za rze*z$w!+*!e mo-e zosta przezw$*!%-ona, prze)aw!a s!%w naturze w dw3* skala* *zasow$* . # odn!es!en!u do *zasu !stor$*zne(omowa o*z$w!+*!e o ewolu*)! wsp3ł*zesne(o+omo sapiens z protokom3rkow$* zal'-k3w. N!estet$ olbrz$m!a rozle(ło+ *zasowa te(o !stor$*zne(o kont!nuum -$*!a

8 eer ?200D@A "*"ull!n [email protected] Froese ! !emke ?2008@A Froese !


8/17


um$słu spraw!a, -e w$korz$stan!e zasad ewolu*)on!zmu w *elu bezpo+redn!e(o zastosowan!a nasze) w!edz$ dot$*z'*e) poz!omu -$*!a or(an!zmu do poz!omu ludzk!e(o poznan!a )est *z$m+ n!ezw$kle trudn$m. #!%ksze nadz!e)e nale-$ w!'za zatemz kont!nuum -$*!a um$słu, kt3re +ledz! mo-em$ w bardz!e) os!'(alne) skal! nasze(oosobn!*ze(o -$*!a 5 m!anow!*!e z rozwo)em !stot$ ludzk!e), po*z'wsz$ od )e) )ednokom3rkow$* za*z'tk3w12. ,

Cak )ednak pokazu)e wsp3ł*zesn$ sp3r natura versus kultura , z)aw!sko rozwo)u poznaw*ze(o nadal pozosta)e powa-n$m problemem naukow$m. N!e b%dz!em$ s!% tuwdawa w sz*ze(3ł$ owe) d$* otom!!1D. ;la nasz$* *el3w w$star*z$, )e+l! prz$)m!em$, -e w w!elu prz$padka* n!ezw$kle trudno 5 )e+l! w o(3le )est to mo-l!we 5 po)' ,w )ak! spos3b wyi#olowana )ednostka mo-e nau*z$ s!% zło-on$* za* owa7, bez

uprzedn!e(o pos!adan!a r3wn!e zło-on$* wrodzon$* zdolno+*! poznaw*z$* ?na)bardz!e) eksponowan$m prz$kładem w trad$*$)ne) ko(n!t$w!st$*e b$ła kwest!a nab$wan!a )%z$ka ! !poteza wrodzone) (ramat$k!@. arazem w!em$ )ednak, -e mo-l!wa

)est !nkultura*)a małp *złekokształtn$* , tak!* )ak przedstaw!*!ele obu (atunk3wsz$mpansa, poprzez w$* ow$wan!e !* w nasz$m kontek+*!e kulturow$m1J . #!em$te-, -e k!ed$ młod$ +omo sapiens pozbaw!on$ )est odpow!edn!e(o kontekstu społe*zno kulturowe(o, n!e rozw!)a zaawansowan$* zdolno+*! poznaw*z$* , kt3rezw$kl!+m$ ko)arz$ z (atunk!em ludzk!m. Inn$m! słow$: n!e mo-na zaprze*z$ , zespe*$&!*zn!e ludzk!e zdolno+*! poznaw*ze zale-' w du-$m stopn!u od nasze(o zaan(a-owan!a w !nn$* . Ce+l! zatem * *em$ zmn!e)sz$ luk% poznaw*z', mus!m$uwz(l%dn! rol% w$m!aru społe*zne(o.

# trad$*$)ne) ko(n!t$w!st$*e dawno )u- zauwa-ono, -e poszuk!wan!e sposobu,w )ak! do* odz!m$ do zrozum!en!a !nn$* , )est wa-n$m przedm!otem bada7 naukow$* . =d same(o po*z'tku &unk*)onalne) konstruk*)! po)%*!owe) w posta*! teor!! !n&orma*)! dostar*zała tu !n&ormat$ka. # teor!! te) komun!ka*)a )est zasadn!*zo po)mowana )ako przekaz$wan!e !n&orma*)! kanałem od nadaw*$ do odb!or*$. * emat tenw!elu w$dawał s!% atrak*$)n$, pon!ewa- pasował z(rabn!e do komputa*)on!st$*zne)teor!! um$słu. tosowan$ b$ł w w!elu obszara* ko(n!t$w!st$k!, stał s!% ponadto

standardow$m s* ematem (ł3wne(o nurtu b!olo(!!1

.

!or'* )ednak pod uwa(% bl!sk!e pokrew!e7stwo komputa*)on!st$*zne) teor!! um$słuoraz tak s&ormułowane) teor!! komun!ka*)!, n!etrudno b$ło przew!dz!e , -e ta dru(ab%dz!e mus!ała zm!erz$ s!% z problemam!, z kt3r$m! bor$kała s!% ta p!erwsza. I rze*z$w!+*!e, obszar ps$* olo(!! po+w!%*on$ badan!om nad poznan!em społe*zn$m dobrn'ł do problemu !nn$* um$sł3w 5 martwe(o punktu, analo(!*zne(o do problemu12 ;odatkow' zalet' tak!e(o pode)+*!a )est mo-l!wo+ łatwe(o w$ra-en!e w!elu rozwo)ow$* praw

prz$ pomo*$ s* emat3w teor!! układ3w d$nam!*zn$* ?np. T elen ! m!t 188JA m!t ! T elen200D@.

1D ob. =$ama [email protected] ava(e Humbau( ! !n. [email protected] Lle zob. te- np. "aturana ! Varela ?18GB, Hozdz!ał G@A ;! aolo ?188B@A anker ! 6!n( ?2002@.


9/17

Tom Froese: Tchn( nowe życie w "ognitywisty"' 10D

um$słu *!ała w komputa*)on!zm!e. a(adn!en!e to mo-na op!sa nast%pu)'*o: skoroum$sł )est *z$m+ odr%bn$m od *!ała ! skoro otrz$mu)em$ w$ł'*zn!e s$(nał$ w$s$łane przez zewn%trzne *!ała !nn$* 5 w )ak! spos3b mo-em$ dow!edz!e s!% *ze(okolw!ek o !* wewn%trzn$* um$sła* E Nasza w!edza o(ran!*za s!% bow!em )ed$n!e dote(o 5 tak! wn!osek zmuszen! b$l! prz$)' komputa*)on!st$*zn! ko(n!t$w!+*! 5 -ewsz$s*$ poza nam! mo(' b$ pozbaw!on$m! um$słu zomb!e, a m$ n!(d$ n!e zdołam$nawet pozna r3-n!*$.

# odn!es!en!u do poznaw*ze(o rozwo)u *złow!eka ozna*za to, -e trudno w$obraz!sob!e, w )ak! spos3b rela*)e z !nn$m! mo(ł$b$ b$ prz$datne, )e-el! n!emowl% n!e pos!adałob$ )u- wrodzon$* narz%dz! poznaw*z$* , umo-l!w!a)'*$* mu zdob$*!e w!edz$ ?dro(' teoret$*zne(o wn!oskowan!a !/lub s$mula*)!@, -e bezrozumne automat$

porusza)'*e s!% wok3ł n!e(o mo(' b$ !potet$*zn!e tak!m! sam$m! !nten*)onaln$m!!stotam! )ak ono. roblem pole(a )ednak na t$m, -e nawet )e+l! n!emowl% &akt$*zn!eobdarzone )est od urodzen!a n!ekt3r$m! z na)bardz!e) zaawansowan$* um!e)%tno+*!rozumowan!a, to z(odn!e z komputa*)on!zmem nadal zmuszone )est m!erz$ s!%z praw!e n!emo-l!w$m do w$konan!a zadan!em rozsz$&rowan!em te(o, *o mus! )aw!mu s!% )ako *ałkow!*!e arb!tralne d>w!%k!, w!dok! ! ru* $.

Hozwa-an!a te s' bardzo !stotne dla nasze(o obe*ne(o *elu, pon!ewa- ra*ze) trudno )est w$pełn! luk% poznaw*z' odwołu)'* s!% do rela*)! społe*zn$* , k!ed$ przed nasz$m rozum!en!em rela*)! z !nn$m! w$rasta problem !nn$* um$sł3w. # dalsze) *z%+*! tekstu przedstaw!m$ w!%* rozw!'zan!e te) kwest!!. %dz!e ono analo(!*zne do rozw!'zan!a problemu um$słu *!ała.

Krok %& Rozwiązując proble innych u ys!'w

Cak )u- w*ze+n!e) wspomn!ano, wn!kl!we anal!z$ &enomenolo(!*zne w$kazał$, -e kate(or$*zne rozr3-n!en!e na perspekt$w% p!erwszoosobow' ?prze-$wan!e s!eb!e )ako

)a @ ! trze*!oosobow' ?do+w!ad*zan!e !nne(o )ako to @, mus! zosta odrzu*one )akon!eadekwatne. Mek*ewa-$ ono &akt, -e do+w!ad*zam$ s!eb!e nawza)em r3wn!e-z perspekt$w$ dru(oosobowe) ?do+w!ad*zan!e !nne(o )ako t$ @. Istn!e)' o*z$w!+*!eprz$kre patolo(!*zne prz$padk!, w kt3r$* ludz!e ma)' o(ran!*zon' mo-l!wo+prz$)%*!a te) perspekt$w$ ?lub n!e ma)' )e) w o(3le@, na prz$kład w przeb!e(uaut$zmu *z$ s* !zo&ren!!. # normaln$* )ednak okol!*zno+*!a* n!e do+w!ad*zam$!nne(o *złow!eka )ako zw$kłe to , * o*!a- mo-e sta s!% tak w w$n!ku nasze(ow$boru. rawdopodobn!e tak!e(o wła+n!e w$boru dokonu)e -ołn!erz zam!erza)'*$zab! swo)e(o wro(a, *z$ te- * !rur( operu)'*$ *!ało pa*)enta.

# zw$*za)n$* warunka* , w* odz'* w !nterak*)e z mo!m! bl!>n!m!, n!e postrze(am!* w kate(or!a* *!ał dz!ała)'*$* na zasadz!e zomb!e, teoret$*zn!e t$lko obdarzo

n$* um$słam!. rze*!wn!e, postrze(am w spos3b bezpo+redn!, -e !nn! wok3ł mn!es' samo!stn$m! -$)'*$m! ! um$słow$m! ?l!v!n( m!nded@ !stotam!, oraz -e postrze(a)'


10/17

10J AVA)T Volume II, Number 1/2011 www.avant.edu.pl

mn!e w ten sam spos3b. Tak!e bezpo+redn!e per*ep*$)ne u+w!adom!en!e sob!e prze-$wane(o u*!ele+n!en!a !nn$* poprzedza wszelk' teoret$*zn' re&leks)%19.

ow$-sza &enomenolo(!*zna anal!za ma dw!e wa-ne konsekwen*)e dla nasz$*obe*n$* rozwa-a7. o p!erwsze okazu)e s!%, -e w!%kszo+ dot$* *zasow$* teor!!poznan!a społe*zne(o o(ran!*zała s!% do zb$t w'sk!e(o obrazu społe*zne(o +w!ata.

kup!ał$ s!% one na poznaw*z$* me* an!zma* słu-'*$* do nab$wan!a re&leks$)ne) w!edz$ o !nn$* , zan!edbu)'* poten*)aln' rol% poznan!a o * arakterze bezpo+redn!m, przedre&leks$)n$m ! !ntu!*$)n$m. 6!ed$ )ednak spot$kam ko(o+, n!e musz%teoret$*zn!e zakłada mo-l!wo+*! )e(o um$słowe) e(z$sten*)!A w ru* u )e(o *!ałabezpo+redn!o dostrze(am )e(o prze-$wan' obe*no+ . # trad$*)! &enomenolo(!*zne)ten rodza) bezpo+redn!e) per*ep*)! został op!san$ w kate(or!a* empat!! ! s$mpat!!.

auwa-m$, -e k!ed$ )u- uznam$ !stn!en!e przedre&leks$)ne) perspekt$w$ dru(oosobowe), n!e mus!m$ bor$ka s!% z problemem !nn$* um$sł3w, prz$na)mn!e) n!e w odn!es!en!u do poz!omu re&leks$)ne(o, stanow!'*e(o trad$*$)n$ ob!ekt bada7 ps$* olo(!!poznaw*ze). =ds$ła nas to do dru(!e) konsekwen*)!: mus!m$ s!% teraz zm!erz$ z w$zwan!em, )ak!e staw!a przed nam! pr3ba w$)a+n!en!a podło-a nasze(o przedre&leks$)ne(o rozum!en!a !nn$* .

=b!e*u)'*' metod' w$da)e s!% b$ kon*entra*)a na !stn!en!u wsp3lne) podstaw$ zrozum!en!a, swe(o rodza)u wsp3lne(o zm$słu. H3-ne war!ant$ te) m$+l! zaproponowane został$ na (run*!e e(z$sten*)al!st$*zne) &enomenolo(!!. # kontek+*!e t$m m3w!s!% tam zazw$*za), -e pod*zas !nterak*)!, na przedre&leks$)n$m poz!om!e prze-$wane(o *!ała n!e !stn!e)e zde*$dowane rozr3-n!en!e na s!eb!e ! !nne(o . odobnekon*ep*)e b$ł$ )ednak na o(3ł w$ra-ane &!lozo&!*zn!e, bez powa-n!e)sz$* odn!es!e7do wsp3ł*zesne) nauk!. Trad$*$)n!e przedstaw!an$ problem !nn$* um$sł3w )estz kole! +*!+le zw!'zan$ z naukam! ko(n!t$wn$m!, ale za to zazw$*za) u)mowan$w kate(or!a* w$)a+n!en!a mo-l!wo+*! obustronne(o ep!stem!*zne(o dost%pu dw3*meta&!z$*zn!e w$!zolowan$* um$sł3w. Na sz*z%+*!e teza o kont!nuum -$*!a um$słuotw!era kole)n' ob!e*u)'*' mo-l!wo+ . Ce+l! zaak*eptu)em$ zało-en!e, -e -$)'*e *!ało

)est zarazem *!ałem prze-$wan$m ! )e+l! poka-em$, -e zna)du)'*e s!% w !nterak*)!

*!ała sta)' s!% do pewne(o stopn!a )edn$m *!ałem, b%dz!em$ mo(l! stw!erdz! , -eodnale>l!+m$ podstaw% bezpo+redn!e(o wza)emne(o udz!ału w um$słowo+*!. Cest to )edna z *entraln$* kon*ep*)! mo)e) pra*$, okre+lam )' m!anem hipote#yro#s#er#onego cia!a .

N!etrudno w$kaza , -e kon*ep*)a -$)'*e(o or(an!zmu skup!ona na po)%*!u układuautopo)et$*zne(o mo-e zosta , prz$na)mn!e) w teoret$*zn$m w$m!arze, rozszerzonaw odpow!edn! spos3b. pora *z%+ obe*ne) d$skus)! w rama* stanow!ska enakt$w!st$*zne(o )est w !sto*!e po+w!%*ona wła+n!e temu za(adn!en!u1B.

19 a av! ?2001@A tan( ell!n! ?200J@A


11/17


rzede wsz$stk!m nale-$ podkre+l! , -e o prawdz!w$m układz!e autopo)et$*zn$m n!emo-na m$+le )ako o w$!zolowan$m ze +rodow!ska. I tak na prz$kład błona kom3rkowa o* ran!a kom3rk% n!e przez zw$kłe !zolowan!e, ale ra*ze) poprzez adapta*$)nere(ulowan!e !nterak*)! ze +rodow!sk!em. o to, b$ przetrwa , kom3rka mus! o*z$w!+*!e utrz$m$wa sw' odr%bno+ ! zabezp!e*za s!% przed awers$)n$m! wpł$wam!oto*zen!a. "us! b$ )ednak zarazem na t$le otwarta, -eb$ an(a-owa +rodow!skow elast$*zn$ spos3b ! odna)d$wa składn!k! od-$w*ze n!ezb%dne do podtrz$man!ametabol!zmu. (odn!e z tak!m punktem w!dzen!a kom3rka ! +rodow!sko n!e s'dwoma w$!zolowan$m! układam!, ale s' wewn%trzn!e pow!'zane w as$metr$*zn$spos3b ?!stn!en!e p!erwsze(o zale-$ od dru(!e(o@. # e&ek*!e -$*!e n!e )est )ak'+n!ezale-n' substan*)', a rela*$)n$m pro*esem 1G.

4o w!%*e), w rela*)! te) +rodow!sko n!e o(ran!*za s!% w$ł'*zn!e do p!erw!astk3w * em!*zn$* , mus!m$ uwz(l%dn! r3wn!e- !stn!en!e !nn$* or(an!zm3w. # prz$padkukom3rk! mo-em$ zało-$ , -e )e) metabol!zm zale-$ bezpo+redn!o wła+n!e od !* produkt3w. Ce-el! ponadto kt3r$+ z t$* or(an!zm3w zale-$ od substan*)! w$dalan$*przez ow' kom3rk%, mam$ do *z$n!en!a z kole)n$m *$klem wsp3łzale-no+*!, w!'-'*$m te dwa or(an!zm$ w w!%ksz' autonom!*zn' *ało+ : rozszerzone -$)'*e *!ało.# pewn$* prz$padka* taka nowa autonom!a tworz$ zło-on', sp3)n' struktur%, tak-e mo-em$ )u- m3w! o or(an!zm!e w!elokom3rkow$m. astosowan!eautopo)et$*zne) teor!! or(an!zmu mo-e zosta zatem poszerzone 18. auwa-m$ prz$okaz)!, -e )e-el! -$)'*e *!ało ! prze-$wan$ um$sł s' z)aw!skam! komplementarn$m!, tomam$ *z%+*!ow' odpow!ed> na p$tan!e, )ak to )est mo-l!we, -e )este+m$ zbudowan!z po)ed$n*z$* -$)'*$* *!ał ?kom3rek@, a m!mo to prze-$wam$ +w!at z )edne)zun!&!kowane) perspekt$w$.

=r(an!zm$ w!elokom3rkowe oraz prz$kład$ pro*es3w powstawan!a metabol!*zn$*wsp3łzale-no+*! słu-$ mo(' )ako o(3lne potw!erdzen!e kon*ep*)! rozszerzone(o*!ała, n!e pomo(' nam )ednak bezpo+redn!o w odnalez!en!u poten*)alne(o wsp3lne(o podło-a nasze(o przedre&leks$)ne(o zrozum!en!a !nn$* . astan3wm$ s!%, *z$podobn' rol% mo(ł$b$ ode(ra !nterak*)e społe*zne. I zn3w, potrzebn' teoret$*zn'

baz% odna)dz!em$ w skon*entrowane) na or(an!zm!e b!olo(!!. am!ast skup!a s!% na*$kla* wsp3łzale-no+*! z poz!omu * em!*zne(o ?tak!* )ak autopo)et$*zne samow$twarzan!e@, zwr3 m$ nasz' uwa(% na autonom!*zne *$kle man!&estu)'*e s!%w sposob!e, w )ak! or(an!zm odnos! s!% do swo)e(o +rodow!ska. # prz$padkuzw!erz't zna)dz!em$ )asn$ prz$kład te(o, -e to, *o zw!erz% rob!, zale-$ od te(o,*ze(o dozna)e, a to, *ze(o dozna)e, zale-$ od te(o, *o rob! 20.1G Hu!z "!razo ! "oreno ?200J@A ;! aolo ?200 @A arand!aran ! "oreno ?2008@A arand!aran ! !n.

?2008@A V!r(o ! !n. ?w [email protected] "aturana ! Varela ?18GB@A Froese ! ;! aolo ?w [email protected] e wsz$stk!* d$skutowan$* w t$m art$kule kon*ep*)!, wsp3łzale-no+ per*ep*)! ! dz!ałan!a stała

s!% na)bardz!e) popularn$m przedm!otem bada7 alternat$wn$* stanow!sk w ko(n!t$w!st$*e. ob.np. Varela ! !n. ?1881@A = He(an ! NoO ?2001@A NoO ?200J, 2008@A arand!aran ! "oreno ?2008@AT ompson ?200 @.


12/17


#!%*e): skoro -$)'*e *!ało )est r3wn!e- *!ałem um$słu, to ka-d$ )e(o ru* )est dopełn!an$ n!e t$lko przez zm!an% w per*ep*)! zm$słowe), ale r3wn!e- przez zm!an% w *!ele prze-$wan$m. P$*!e, *zu*!e, dz!ałan!e s' za po+redn!*twem +rodow!ska ! *!ała poł'*zone w )edn' sensomotor$*zn' p%tl%. (odn!e z t$m, &unk*)onu)'*e w trad$*$)ne)ko(n!t$w!st$*e bezwz(l%dne rozr3-n!en!e na per*ep*)%, poznan!e ! dz!ałan!e ?na)bardz!e) znane ze s* emat$*zne) +*!e-k!: odb!3r bod>*3w 5 odwzorow$wan!e 5 planowan!e 5 dz!ałan!e@ okazu)e s!% arb!tralne. tanow!sko enakt$w!st$*zne, bardz!e) n!-kt3rekolw!ek z alternat$wn$* kon*ep*)! w ko(n!t$w!st$*e, pr3bowało odda spraw!edl!wo+ wsp3łzale-ne) naturze -$*!a, per*ep*)! zm$słowe) ! dz!ałan!a ?a tak-e bardz!e)o(3ln!e 5 do+w!ad*zen!a ! ru* u@ poprzez zastosowan!e w spos3b dosłown$ po)%*!awytwar#ania sensu ,sense-ma"ing / .

on!ewa- w$twarzan!e sensu bazu)e na sensomotor$*zne) p%tl! or(an!zmu ! )ako tak!e zapo+redn!*zone )est przez +rodow!sko, kt3re z kole! obe)mu)e r3wn!e- !nne or(an!zm$ z !* własn$m! sensomotor$*zn$m! p%tlam!, !stn!e)e mo-l!wo+ za)+*!a !nterak*)! m!%dz$ akt$wno+*!' w$twarzan!a sensu r3-n$* osobn!k3w. "o-e s!% ponadtozdarz$ , -e !ntens$wno+ wza)emne(o rea(owan!a na s!eb!e or(an!zm3w os!'(n!etak! stop!e7, -e !* 5 rozszerzone w w$n!ku te(o 5 sensomotor$*zne p%tle za*zn'tworz$ w!%ksz$ autonom!*zn$ *$kl. w$kłe w$twarzan!e sensu za*z$na prz$b!eratu !nn$ * arakter: za* owan!e )edne(o or(an!zmu prowadz! do zm!an$ w doznan!a*dru(!e(o, *o skutku)e zm!an' )e(o za* owan!a, kt3ra z kole! zm!en!a od*zu*!a orazza* owan!e p!erwsze(o or(an!zmu ! tak dale). # ten spos3b, modulu)'* wza)emn!eswo)e sensomotor$*zne p%tle, modulu)' zarazem wza)emn!e swo)' akt$wno+ w$twarzan!a sensu. ' zaan(a-owane we wsp%!wytwar#anie sensu ,participatory sen-se-ma"ing .

o)%*!e wsp3łw$twarzan!a sensu dostar*za nam teoret$*zne) baz$ n!ezb%dne) dow$)a+n!en!a podstaw$ nasze(o przedre&leks$)ne(o zrozum!en!a !nn$* . 6!ed$ wza

)emna !nterak*)a dwo)(a ludz! zam!en!a s!% w samo!stn$, autonom!*zn$ *$kl, !* *!ałasta)' s!% na pew!en *zas )edn$m rozszerzon$m *!ałem, dz!%k! d$nam!*zne) med!a*)!!nd$w!dualn$* p%tl! sensomotor$*zn$* . Nale-$ )esz*ze raz podkre+l! , -e z(odn!e

z podstawow$m! zało-en!am! tez$ o kont!nuum -$*!a um$słu,ro#s#er#one żyj(cecia!o impli"uje ro#s#er#one cia!o pr#eżywane . =zna*za to, -e w perspekt$w!e dru(oosobowe), k!ed$ nasze *!ała sta)' s!% d$nam!*zn!e zw!'zane, mo-em$ wza)emn!epart$*$powa w nasz$m do+w!ad*zen!u.

odsumowu)'*: pokazal!+m$, -' z$sku)'* w!edz% dot$*z'*' sposobu, w )ak! do+w!ad*zam$ !nn$* w trak*!e !nterak*)!, zauwa-am$, -e prz$na)mn!e) na poz!om!e e(z$sten*)aln$m problem !nn$* um$sł3w n!e !stn!e)e: bezpo+redn!o postrze(am !nn$*

21 #eber ! Varela ?2002@A T ompson ?200J@A ;! aolo ?200 @A eets Co nstone [email protected] o)%*!e to zostało wprowadzone przez ;e Cae( er ! ;! aolo ?200B@ ! wzbudz!ło -$wa d$skus)%w kr%(a* enakt$w!st$*zn$* teoret$k3wA zob. np. te!ner ! tewart ?2008@A


13/17

Tom Froese: Tchn( nowe życie w "ognitywisty"' 10B

)ako -$)'*e ! um$słowe ?living-minded @ !stot$, w!dz% te-, -e one postrze(a)' mn!ew ten sam spos3b. otra&!m$ ponadto da sp3)ne w$)a+n!en!e mo-l!wo+*! podz!elan!ado+w!ad*zen!a z !nn$m!, odwołu)'*e s!% do tez$ o kont!nuum -$*!a um$słu ! !potez$rozszerzone(o *!ała.

Nadal w$)a+n!en!a w$ma(a spos3b, w )ak! zasad$ rz'dz'*e wsp3łw$twarzan!emsensu mo(' zosta zastosowane do op!san!a re&leks$)n$* poz!om3w ludzk!e(o poznan!a społe*zne(o, n!e w$ł'*za)'* zdolno+*! do teoret$zowan!a na temat !nn$*um$sł3w. 4o )ednak wa-n!e)sze, problem meta&!z$*zne(o stosunku zast'p!l!+m$ problemem stopn! zło-ono+*! ! mus!m$ teraz zm!erz$ s!% po prostu z pewn' wers)' luk!poznaw*ze).

Krok (: ) niejsz#jąc ponownie lukę pozn#wczą: pr#ktyk#4z$ )ednak taka okr%-na dro(a przez za(adn!en!e !nn$* um$sł3w doprowadz! nasdo rozw!'zan!a problemu luk! poznaw*ze), *z$n!'* rela*)e z !nn$m! zasadn!*z$m elementem rozwo)u poznaw*ze(oE Ce-el! rela*)e z !nn$m! r3wn!e- s' o(ran!*zoneprzez luk% poznaw*z', w$dawa s!% mo-e, -e tra&!l!+m$ w kole)n' +lep' ul!*zk%.

=bawa ta +w!ad*z$ )ednak o n!edo*en!en!u rol!, )ak' w nasz$* rela*)a* z !nn$m!od(r$wa przedre&leks$)na, dru(oosobowa !nterak*)a, a tak-e o lek*ewa-en!u poten*)ału pro*esu !nterak*)! w autonom!*zn$m or(an!zowan!u nasz$* !nd$w!dualn$*zdolno+*!. Qn!kn!em$ +lepe) ul!*zk!, )e-el! zdołam$ w$kaza , -e za* owan!e n!emowl't mo-e b$ stosown!e re(ulowane przez autonom!*zn' d$nam!k% pro*es3w !nterak*$)n$* , oraz -e wewn%trzna budowa *!ała n!emowl%*!a mo-e b$ spontan!*zn!ekon&!(urowana tak, b$ )ak na)bardz!e) elast$*zn!e ! adapta*$)n!e podtrz$m$wa !nterak*)%. "us!m$ zatem pokaza , -e tak dłu(o, )ak n!emowl% pos!ada zdolno+ do wza

)emne(o zestra)an!a s!% z !nn$m! w odpow!edn! spos3b, mo-e dz!%k! !nterak*)!wz(l%dn!e automat$*zn!e rozw!n' bardz!e) zaawansowane zdolno+*!. Ce-el! n!ezb%dna wra-l!wo+ na !nn$* mo-e zosta r3wn!e- os!'(n!%ta w same) !nterak*)!,*ał$ problem luk! poznaw*ze) mo-na rozło-$ na rela*$)n' matr$*% roz*!'(a)'*' s!%na osob%, !nn$* ! reszt% +w!ata.

4z$m !nn$m )est o*z$w!+*!e pokazan!e, -e s*enar!usz tak! )est teoret$*zn!e mo-l!w$,a *ałkow!*!e *z$m !nn$m w$kazan!e, -e )est mo-l!w$ w rze*z$w!sto+*!. !or'* poduwa(% w!elk' zm!an% w punk*!e w$)+*!a, ma)'*' zna*z'*$ wpł$w na dalsz$ rozw3)nasze(o s*enar!usza, nale-$ w p!erwsz$m kroku zademonstrowa , -e *o+ tak!e(o

)est w o(3le mo-l!we. kłon!ło mn!e to do zapro)ektowan!a szere(u a(entow$* model! !nterak*)! dowodz'*$* , -e:

#ra-l!wo+ )ednostk! na !nn$* mo-e b$ skutk!em !nterak*)! z !nn$m!

Hu* )ednostk! mo-e b$ or(an!zowan$ przez !nterak*)e z !nn$m!


14/17

10G AVA)T Volume II, Number 1/2011 www.avant.edu.pl

;oznan!a )ednostk! mo(' b$ or(an!zowane przez !nterak*)e z !nn$m!

4!ało )ednostk! mo-e b$ or(an!zowane przez !nterak*)e z !nn$m!

ardz!e) sz*ze(3łow$ op!s w$n!k3w te(o modelowan!a, a tak-e )e(o anal!za odwołu )'*a s!% do układ3w d$nam!*zn$* , w$kra*za)' poza zakres te(o art$kułu. adan!eto w$konałem (dz!e !ndz!e)2D. ;la nasze) b!e-'*e) d$skus)! wa-ne )est )ednak, -e modele te s' realn$m potw!erdzen!em kon*ep*)!, -e problemem luk! poznaw*ze) mo-nas!% metod$*zn!e za)' poprzez naturalne dopusz*zen!e w badan!a* d$nam!k! społe*zne) !nterak*)!. 6ole)n$m krok!em mus! b$ kont$nua*)a t$* w$)+*!ow$* bada7,pole(a)'*a na przeprowadzen!u rze*z$w!st$* eksper$ment3w ps$* olo(!*zn$* ."o-na w!'za du-e nadz!e)e z pod)%t$m! )u- w t$m k!erunku pra*am !2J .

Wnioski

odsumowu)'*: wn!osek w$pł$wa)'*$ z pow$-sz$* rozwa-a7 )est tak!, -e komputa*)on!st$*zna teor!a um$słu mo-e zosta zast'p!ona przez alternat$wn$ model skup!on$ na po)%*!u kont!nuum -$*!a um$słu, pod warunk!em )ednak, -e uwz(l%dn!m$konst$tut$wn' rol% w$m!aru społe*zne(o. # art$kule t$m dowodz!łem, -e owo alternat$wne pode)+*!e do kwest!! z)edno*zen!a ko(n!t$w!st$k! ma nad !nn$m! stanow!skam! przewa(%, kt3re) n!e )este+m$ w stan!e zlek*ewa-$ . Cest &unk*)onaln$m pro(ramem bada7 naukow$* , woln$m od meta&!z$*zn$* łam!(ł3wek, o&eru)'*$m w!%ksz'z(odno+ z ludzk!m do+w!ad*zen!em ! )edno*ze+n!e pos!ada)'*$m sol!dne podstaw$matemat$*zne.

*ibliogr#+i#

Luvra$, "., Mena$, 4. ! tewart, C. 2008. er*eptual !ntera*t!ons !n a m!n!mal!st v!rtual env!ronment.

)ew Ideas in Psychology , 2B?1@: D2 JB.

arand!aran, R., ;! aolo, S. L. ! Ho de, ". 2008. ;e&!n!n( L(en*$: Ind!v!dual!t$, Normat!v!t$, Ls$mmetr$, and pat!o temporal!t$ !n L*t!on. Adaptive 0ehavior , 1B? @: D9B DG9.

arand!aran, R. ! "oreno, L. 2009. =n w at makes *erta!n d$nam!*al s$stems *o(n!t!ve: L m!n!mall$*o(n!t!ve or(an!zat!on pro(ram. Adaptive 0ehavior , 1J?2@: 1B1 1G .

eer, H. ;. 200D. T e d$nam!*s o& a*t!ve *ate(or!*al per*ept!on !n an evolved model a(ent. Adaptive0ehavior , 11?J@: 208 2JD.

;e Cae( er, K. ! ;! aolo, S. L. 200B. art!*!pator$ sense mak!n(: Ln ena*t!ve approa* to so*!al *o(n!t!on. Phenomenology and the 1ognitive 2ciences , 9?J@: JG 0B.

2D Cak na raz!e, na)bardz!e) sz*ze(3łowe om3w!en!e t$* za(adn!e7 zna)du)e s!% w mo)e) rozpraw!edoktorsk!e) ?Froese 2008@, ale pewne w$n!k! odnale> mo-na r3wn!e- w posz*ze(3ln$* art$kuła* ?np. Froese ! ;! aolo 200GA 2010A w druku@.

2J Luvra$ ! !n. ?2008@.


15/17


;e Cae( er, K. ! Froese, T. 2008. =n t e Hole o& o*!al Intera*t!on !n Ind!v!dual L(en*$. Adaptive 0e-havior , 1B? @: JJJ J90.

;! aolo, S. L. 188B. Ln !nvest!(at!on !nto t e evolut!on o& *ommun!*at!on. Adaptive 0ehavior , 9?2@:2G D2J.

;! aolo, S. L. 200 . Lutopo!es!s, adapt!v!t$, teleolo($, a(en*$. Phenomenology and the 1ognitive2ciences , J?J@: J28 J 2.

;! aolo, S. L. 2008. S tended l!&e, Topoi , 2G?1@: 8 21.

Froese, T. 2008. 2ociality and the life-mind continuity thesis3 A study in evolutionary ro*otics , Hozprawa ;oktorska, r!( ton: Qn!vers!t$ o& usse .

Froese, T. ! ;! aolo, S. L. 200G. tab!l!t$ o& *oord!nat!on reUu!res mutual!t$ o& !ntera*t!on !n a model o&embod!ed a(ents: 2 91. Hed. Lsada, "., Kallam, C. 4. T., "e$er, C. L. ! Tan!, C. 4rom Animals to

Animats /53 Proc. of the /5 th Int. 1onf. on 2imulation of Adaptive 0ehavior. erl!n: pr!n(er Verla(.

Froese, T. ! ;! aolo, S. L. 2008. o*!al!t$ and t e l!&e m!nd *ont!nu!t$ t es!s.Phenomenology and the1ognitive 2ciences , G?J@: JD8 J9D.

Froese, T. ! ;! aolo, S. L. ?w druku@. T e ena*t!ve approa* : From *ell to so*!et$.Pragmatics 6 1o-gnition.

Froese, T. ! ;! aolo, S. L. ?w druku@. Toward "!n!mall$ o*!al e av!or: o*!al s$* olo($ "eets

Svolut!onar$ Hobot!*s. Advances in Artificial 7ife3 Proc. of the /5 th

8uro. 1onf. on Artificial 7ife.erl!n: pr!n(er Verla(.

Froese, T. !


16/17


Kanna, H. ! T ompson, S. 200D. T e "!nd od$ od$ roblem.Theoria et +istoria 2cientarum , B?1@:

2J JJ.

Conas, K. 1899 2001W.The Phenomenon of 7ife3 Toward a Philosophical 0iology. Svanston: Nort western Qn!vers!t$ ress.

Mutz, L. ! T ompson, S. 200D. Neurop enomenolo($: !nte(rat!n( sub)e*t!ve e per!en*e and bra!n d$

nam!*s !n t e neuros*!en*e o& *ons*!ousness.Journal of 1onsciousness 2tudies , 10: D1 2.

NoO, L. 200J. Action in Perception. 4ambr!d(e: T e "IT ress.

NoO, L. 2008.=ut of =ur +eads3 >hy ?ou Are )ot ?our 0rain$ and =ther 7essons from the 0iology of1onsciousness. New Xork: K!ll and #an(.

= He(an, C.6. ! NoO, L. 2001. L sensor!motor a**ount o& v!s!on and v!sual *ons*!ousness.0ehavioraland 0rain 2ciences , 2J? @: 8D8 10D1.

=$ama, . 2000. The =ntogeny of Information3 @evelopmental 2ystems and 8volution. 2nd ed!t!on.;ur am: ;uke Qn!vers!t$ ress.

et!tmen(!n, 4. 2009. ;es*r!b!n( one s sub)e*t!ve e per!en*e !n t e se*ond person: Ln !nterv!ew met od &or t e s*!en*e o& *ons*!ousness.Phenomenology and the 1ognitive 2ciences Y ?D J@: 228298.

ort, H. F. ! van


17/17


tan( ell!n!,

Tom Froese, Tchnąć Nowe Życie w Kognitywistykę

Documents

Transcript of Tom Froese, Tchnąć Nowe Życie w Kognitywistykę