1

THINK DIFFERENT – Kultura i sztuka jako spoiwo łączące społeczeństwo z miastem tekst odczytu Jacka Rajewskiego na konferencji: Cities of Change - “Główne tendencje rozwojowe w europejskich miastach – Identyfikacja i skuteczne metody interwencji.” 22 kwietnia 2015, 11:00 – 11:30 Poznań Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Prawa i Administracji Al. Niepodległości 53, Poznań

2

SZCZEGÓŁY ODCZYTU MÓJ PROFIL Jestem producentem kultury z postępową, interdyscyplinarną wizją przestrzeni społecznej, istniejącą na pograniczu sztuki, kultury, technologii i polityki. Projekty w które byłem zaangażowany, w mojej 30to-letniej karierze w Holandii i za granicą, są synonimiczne z pojęciami szerokich wartości humanistycznych, kreatywności i znaczenia społecznego. Jako pragmatyczny i doświadczony ekspert oferuję wiedzę w zakresie opracowania koncepcji i zarządzania projektami kulturalno-spolecznymi, sponsoringu i fundraisingu, komunikacji i mediów społecznościowych. Moja metodyka wypływa z zasad innowacji, jakości, różnorodności kulturowej i przedsiębiorczości w kulturze. WYZWANIE „Kultura i sztuka byly zawsze uznawane za ważne elementy rozwoju miast ale polityka kulturalna jest dziś coraz bardziej uwarunkowana wskaźnikami ekonomicznymi zamiast niematerialnymi czynnnikami wspierającymi dobro obywateli. Czy mówimy tu o problemach związanych z turystyką masową, czy gentryfikacją dzielnic miejskich lub koniecznością ochrony dziedzictwa i tożsamości miasta, politycy muszą zwracać większą uwagę na to, jak kultura wpływa na jakość życia mieszkańców ich miasta.” (World Cities Culture Forum, Amsterdam Summit 2014) ROZWIĄZANIE

• Dowiedz się w jaki sposób miasto Amsterdam próbuje realizować powyższą tezę; • Jakie trendy kulturowe kształtują dialog pomiędzy miastem a twórcami kultury i

sztuki w Amsterdamie; • Jaka jest w tym rola szerokiej amsterdamskiej publiczności.

PROGRAM WYSTĄPIENIA

1. Wstęp i teza wyjściowa – miasto jako pole konfrontacji; (5min.) 2. Kryzys 2011 - cięcia budżetowe ich skutki i reakcja społeczna; (3 min.) 3. Miasto po kryzysie - krótki zarys miejskiej struktury zarządzania kulturą -

Kunstenplan, Basispakket Kunst- en Cultuureducatie, Amateurkunst; (6 min.) 4. Nowe tendencje polityczne – Amsterdam Economic Board versus de Waag; (5 min.) 5. Nowe trendy twórcze – przykłady twórczych inicjatyw obywatelskich; (5 min.) 6. Rola publiczności – indywidualizacja, konsumeryzm i media społecznościowe; (3

min.) 7. Konkluzja. (3 min.)

CO WYRÓŻNIA TEN WYKŁAD? W reakcji na prywatyzację przestrzeni publicznej i w wyniku cięć finansowych w sektorze kulturalnym fokus holenderskiej kreatywności przesuwa się z tradycyjnych klasyfikacji sztuki i kultury na ponadsektorowe połączenie sztuki z nauką i technologią. Tradycyjna sztuka zanika. W jej miejsce pojawia się Creative Industry – ponadsektorowy przemysł kreatywności. Ten wykład oferuje glokalne (lokalne i globalne) spojrzenie na wzajemne oddziaływanie dwóch przestrzeni miejskich w świetle powyższych tendencji: przestrzeni zarządzania i przestrzeni obywatelskiej. Amsterdam jako konkretny przykład.

3

TEKST ODCZYTU 1. Wstęp i teza wyjściowa – miasto jako pole

konfrontacji; (5min.) SLIDE 0 (about.me/JacekRajewski) - Proszą Państwa, dziękuję serdecznie za zaproszenie na tę wspaniałą konferencję i za udzielenie mi głosu; - Pragnę Państwu przybliżyć moje obserwacje dotyczące kultury i sztuki jako spoiwa łączącego społeczeństwo z miastem, do ilustracji wykorzystując konkretny przykładu Amsterdamu; - Nazywam się Jacek Rajewski, jestem producentem kultury; - Pochodzę z Wrocławia, połowa mojej rodziny pochodzi z Kalisza, mieszkam od 30tu lat za granicą, w tym od 25ciu lat w Amsterdamie; - ostatni raz byłem w Poznaniu w 1985 roku, na Ogólnopolskim Konkursie Filmów Niezależnych OKFA na którym odebrałem nagrodę Zbyszka Cybulskiego za aktora roku, w filmie K.T.P. Witolda Swiętnickiego (tego od “Gołasów”); - z góry przepraszam za błędy językowe (30 lat za granicą) i za tempo mojego wykładu (30 minut czasu); - będę pewne tematy tylko sygnalizował bez eksplikacji; - tym którzy pragną zagłębić się w przedstawianą tutaj materię oferuję przesłanie wersji digitalnej, proszę podejść do mnie na końcu wykładu.

4

- pozwólcie Państwo że przejdę do sedna sprawy i przedstawię wam dwa połączone ze sobą aksjomaty: SLIDE 1 (Bradford) 1. Nie ma kultury bez miasta. To brzmi jak truizm ale wystarczy wyobrazić sobie Polskę lub Holandię bez miast by uzmysłowić sobie że tylko dynamiczne i złożone środowiska miejskie oferują siłę napędową kultury i sztuki, stymulują ewolucję indywidualnej kreatywności czy kumulację zbiorowego dziedzictwa; SLIDE 2 (Pyongyang = New York) 2. Nie ma kultury bez dobrobytu. To może mniej oczywista obserwacja ale wystarczy spojrzeć się na załączone tu porównanie (Pyongyang versus New York) by uświadomić sobie że dobrobyt i wszystkie jego cechy są warunkiem rozwoju kulturalnego miejskich aglomeracji; Jak dotąd wszystko jest proste. Niestety obraz ten zostaje zakłócony gdy spojrzymy się na następny przykład: SLIDE 3 (Dubai) (Dubai) Mamy miasto, mamy dobrobyt, ale coś tu nie gra…. Problemem jest monokultura. W takim mieście jak Dubai tylko jedna grupa społeczna decyduje o całokształcie miasta. Tutaj kultura nie jest tworzona lecz odtwarzana, społeczeństwo nie jest kultywowane tylko syntetyzowane; - i tutaj mam pierwsze pytanie do publiczności: jaki inny czynnik jest niezbędny dla miasta w którym tworzona jest żywa kultura? SLIDE 4 (think different, Apple) - tym czynnikiem jest konfrontacja. Miasto w którym tworzona jest żywa kultura jest polem konfrontacji;

5

- pozwólcie Państwo że zilustruję powyższą tezę następującym cytatem: SLIDE 5 (cytat) “To co jest dobre i posiada wielką wartość kulturową, nie jest dane a priori … ale jest wynikiem konfrontacji poglądów i ideii, nie tylko wśród profesjonalistów, ale przede wszystkim w kontakcie z publicznością. SLIDE 6 (cytat) W tym sensie, sztuka i dziedzictwo nie są spoiwem łączącym społeczeństwo, ale katalizatorem nieuzbrojonych konfrontacji między wieloma różnymi przekonaniami kulturowymi i wartościami, na przykład: między amatorami i profesjonalistami, młodymi i starymi artystami, imigrantami i rodzimymi twórcami …(itd.). SLIDE 7 (cytat) Takie konfrontacje są podstawą dynamiki w kulturze, podstawą w zaangażowaniu społeczeństwa, w rozwoju jakości kultury i jakości wiedzy, w zwiększeniu oddziaływania na społeczeństwo poprzez to co sztuka i dziedzictwo narodowe mają najlepszego do zaoferowania.” SLIDE 8 (van der Ploeg) - ten cytat nie pochodzi z jakiś rewolucyjnych tekstów marksistowskich ale z nowatorskiej deklaracji politycznej o tytule: „Kultura jako Konfrontacja”, napisanej w roku 1999 przez ówczesnego holenderskiego sekretarza stanu do spraw Kultury i Mediów (1998-2002); - Rick van der Ploeg był wizjonerskim twórcą millenialnej holenderskiej polityki kulturalnej, polityki opartej na pozytywnym i konstruktywnym podejściu do różnorodności kulturowej i kultury jako twórczej konfrontacji; - lata jego światłych rządów były ucieleśnieniem rozumnej i tolerancyjnej wizji kultury, lata po których Holandia doświadczyła niestety tylko stopniowego regresu polityki kulturalnej w stronę kryzysu i bolesnych cięć budżetowych;

6

2. Kryzys 2011 - cięcia budżetowe ich skutki i reakcja społeczna; (3 min.)

SLIDE 9 (dr.E, bezuinigingen kruis, Mars der Beschaving, Zijlstra) - na przełomie 2010/2011 nowa rządząca koalicja liberałów (VVD) i chadecji (CDA) ze wsparciem partii Wildersa (PVV) oraz 50% społeczeństwa zapowiedziała ukrócenie głowy holenderskiej kulturze poprzez rozbiórkę krajowego systemu kultury (Basis Infrastructuur);

- chirurgiczne cięcia w czteroletnim okresie budżetowym 2013-2016 zostały przy akompaniamencie protestacyjnego „Marszu Cywilizacji” wykonane przez nowego sekretarza stanu do spraw Kultury i Mediów, Halbe Zijlstra (VVD) i wyglądają następująco: SLIDE 10 (graf.) -poczynając od 2013 roku, Ministerstwo przeznacza rocznie na kulturę około €700 mln, to oznacza cięcie ponad €200 mln, czyli 23% w porównaniu z poprzednim okresem subsydialnym 2009-2012; SLIDE 11 (graf.) - ciosy spadają głównie w sztukach scenicznych (33% cięć), w sztukach plastycznych (40% cięć) oraz w literaturze i bibliotekach (21% cięć); SLIDE 12 (graf.) - do tego dochodzą cięcia przeprowadzone przez miasta i gminy: od 9% do 13% budżetów czyli około €250 mln. - w roku 2015 miasta i gminy zainwestują w kulturę łącznie €1.740 mln a Ministerstwo €740 mln; SLIDE 13 (graf.) - w rezultacie 1/3 instytucji nie zostanie dofinansowana, a 23 instytucje zamknęły drzwi, w tym 17 w sztukach scenicznych (między innymi Instytut Teatralny);

7

SLIDE 14 (graf.) - spośród około 256 tysięcy osób zatrudnionych w sektorze kultury (2/3 na etacie i 1/3 freelance) pracę straciło około 15.000 etatowców, głownie w 4 największych miastach - ukryte bezrobocie wśród artystów, freelancerów i innych osób których zarobki związane były z sektorem kultury jest dotąd niezbadane; SLIDE 15 (graf.) - w związku z jednoczesnym wzrostem VATu na bilety w sektorze kultury z 6% na 21% w okresie 2 lat zanotowano łącznie 40% spadku liczby odwiedzających takie gatunki sceniczne jak taniec, teatr, programy młodzieżowe i operę. Wzrost wizyt nastąpił tylko w sektorze muzealnym, co może się też wiązać ze wzrostem turyzmu; SLIDE 16 (en toen werd het stil)

8

3. Miasto po kryzysie - krótki zarys miejskiej struktury zarządzania kulturą - Kunstenplan, Basispakket Kunst- en Cultuureducatie, Amateurkunst; (6 min.)

- drugie pytanie dla publiczności – jaki płynie z tego morał? SLIDE 17 (4 foto’s: Spinoza, Dam, Krakers, Bijlmeer) - nawet takie miasto jak Amsterdam musi czasami zaczynać od nowa. Wszystkie początki mają niestety to do siebie że od nowa trzeba wynajdywać koło historii; - według współczesnych standartów Amsterdam jest stosunkowo małym miastem które odegrało ponadwymiarową rolę w rozwoju cywilizacji. Jako 17to wieczna stolica Republiki, Amsterdam był centrum jednego ze zwrotnych punktów w rozwoju ludzkiej świadomości: Oświecenia; SLIDE 18 (5 foto’s: Pride, Koniginedag, Schiphol AMS IX, van der Laan in China) - dzisiejszy Amsterdam tęskni za powtórzeniem swej historycznej roli - miasto pozostaje kolebką liberalizmu i wciąż stoi na barykadach równouprawnienia i różnorodności kulturowej – w Amsterdamie na co dzień mówi się w 180 językach a populacja miejska z korzeniami migracyjnymi osiąga powoli 50% mieszkańców. Miasto pretenduje do miana światowego węzła komunikacyjnego, miasta handlu i postępu; SLIDE 19 (Iamsterdam) - w sensie zarządzania Amsterdam widzi kulturę jako kluczowy czynnik miejskiego marketingu. Wiąże się to po pierwsze: SLIDE 20 (Iamsterdam +tekst) • z nową strukturą finansowania kultury, gdzie neoliberalny rząd centralny, z kurczącym się budżetem ministerstwa, przesuwa coraz więcej finansowej odpowiedzialności za kulturę na miasto;

9

SLIDE 21(Iamsterdam + + tekst ) • a po drugie: wiąże się to z czynnikami globalizacyjnymi, czyli z nową ekonomią i przesunięciem się jej centrum poza Europę. - miasto, w celu wspierania swojego rozwoju, musi się modernizować tak by być magnesem dla biznesu. Miasto musi zarabiać. W tym sensie kultura i sztuka, jako element tożsamości miejskiej, są coraz bardziej wykorzystywane jako instrument promocji miasta. Dziedziny kultury i sztuki które nie potrafią na siebie zarobić są na dłuższą metę skazane na zagładę. Z drugiej strony te dziedziny które przyciągają nowych klientów są pielęgnowane i pieszczone; SLIDE 22(Kunstenplan +Gehrels +Ollongren) - polityka kulturalna Amsterdamu jest oparta na czteroletnim planie (Kunstenplan) za stworzenie którego odpowiedzialny jest Miejski Minister Kultury (Wethouder) a nad którym głosuje Rada Miasta (College van B&W) - w poprzednim okresie subsydialnym 2013-2016 Miejskim Ministrem Kultury była Carolien Gehrels, a w nowym okresie subsydialnym 2017-2020 będzie to Kajsa Ollongren; SLIDE 23 (cytat-tekst) - politycznym sloganem poprzedniego okresu była „kultura i sztuka która buduje drogę ku miastu”; - a dwoma głównymi filarami kultury było: rozwijanie talentów i wzmacnianie międzynarodowego aspektu miejskiej kultury i sztuki. Amsterdamskie instytucje i organizacje kulturalne dostały przykaz koncentrowania się na przedsiębiorczości, na dotarciu do większej liczby odbiorców i na wzroście własnych dochodów; SLIDE 24 (cytat-tekst) - polityka nowego okresu będzie koncentrować się na promocji twórczych koalicji w kulturze i upraszczaniu systemu dotacji. Powinno to doprowadzić do zwiększenia przestrzeni dla nowych talentów, innowacji i eksperymentów;

10

SLIDE 25 (Basispakket, SAKA) - pragnę zwrócić jeszcze uwagę na dwa ciekawe elementy miejskiego zarządzania kulturą, ponieważ nie wiążą się one bezpośrednio z marketingowym spojrzeniem na kulturę: • Pakiet Podstawowy Edukacji Artystycznej i Kulturalnej (Bassipakket Kunst- en Cultuur) • Fundacja Sztuki Amatorskiej (SAKA); SLIDE 26 (Basispakket) - w skrócie, Pakiet Podstawowy odzwierciedla ambicję Rady Miasta aby umożliwić każdemu dziecku przez cały okres szkoły podstawowej średnio trzy godziny wykształcenia kulturowego tygodniowo. Dotacja rządowa w ramach tego Pakietu wynosi €10,90 na ucznia na rok. Równolegle, w ramach miejskich dotacji, każda szkoła otrzymuje kupon kultury (cultuurvoucher) wartości €20 na ucznia na rok. Z tym kuponem uczniowie mogą odwiedzać muzea, teatry i koncerty; SLIDE 27 (SAKA) - Fundacja Sztuki Amatorskiej czyli SAKA. Słowo „amator” jest tutaj pozostałością poprzedniej ery i może się komuś źle kojarzyć. Dlatego Fundacja podkreśla że celem jej działalności jest wspieranie wszystkich Amsterdamczyków którzy są niezawodowo związani z działalnością artystyczną a także tych którzy wykazują ambicję awansowania na profesjonalistę. SAKA informuje, wspiera organizacyjnie, kształci i pomaga w kontaktach. SAKA, w ścisłej współpracy z miejskim Funduszem Sztuki (Amsterdamse Fonds voor de Kunst), rozwinęła system dotacji skupiających się na partycypacji kulturowej i na pokryciu podstawowych wydatków związanych z działalnością artystyczną;

11

4. Nowe tendencje polityczne – Amsterdam Economic Board versus de Waag; (5 min.)

SLIDE 28 (netwerk dzielnicy Oost-Watergraafsmeer) - Amsterdam jest miastem netwerkingu – miastem klubów i sieci współpracy, wiedzy i praktyki. Szacunkowo Holandia ma około 2000 tego rodzaju organizacji, wiele z nich o charakterze krajowym i regionalnym, wiele z nich usytuowanych w Amsterdamie. Holenderskie kluby i sieci stoją tradycyjnie bardzo blisko polityki i to właśnie brak prężnych sieci w sektorze kultury przyczynił się częściowo do jego politycznego upadku w latach 2010/2011; SLIDE 29 (Amsterdam Economic Board) - najważniejszy i największy klub miejski to Amsterdamska Rada Gospodarcza (Amsterdam Economic Board, w skrócie: AEC) pobudzająca innowację i współpracę pomiędzy przemysłem, instytucjami badawczymi i rządem. Celem AEC jest zrównoważony wzrost gospodarczy w Amsterdamskim obszarze metropolitalnym; - Rada uważa że region posiada wszystko co potrzeba do wzrostu gospodarczego i do pełnienia wiodącej roli na poziomie krajowym i międzynarodowym. Aby w pełni ten potencjał wykorzystać, potrzebna jest dobra współpraca. Rada wskazuje 9 obiecujących obszarów ekonomicznych: - (przemysł spożywczy) - (sektor kreatywny) - (usługi finansowe i biznesowe) - (technologię informacyjną, komunikacyjną, nauki obliczeniowe) - (nauki przyrodnicze, zdrowie) - (logistykę) - (produkcję) - (turyzm, targi) - (rolnictwo) - dwie rzeczy rzucają się w oczy: • brak w tym wyliczeniu sektora kultury • a dziedziny które stoją najbliżej pojęcia ‘kultura’ to branża kreatywna (creative industries) i turystyka (tourism);

12

- ale pozory mylą: SLIDE 30 (de Waag) - ważnym członkiem sieci AEC jest Waag Society – Towarzystwo de Waag usytuowane w budynku dawnej wagi miejskiej na Nieuwmarkt; - Waag Society to instytut sztuki, nauki i technologii – który jest pionierem w dziedzinie mediów cyfrowych. W ciągu ostatnich 20 lat fundacja stała się instytucją o znaczeniu międzynarodowym, platformą do poszukiwań artystycznych, katalizatora eksperymentów i wydarzeń, gniazdem innowacji kulturowej i społecznej; - Waag Society bada nowe technologie i daje kulturze i sztuce decydującą rolę w projektowaniu konstruktywnych zastosowań i aplikacji. Nie chodzi tu już wyłącznie o Internet, ale także o biotechnologię i nauki kognitywne – obszary które mają ogromny wpływ na naszą kulturę i tożsamość. Badania artystyczne mają tutaj priorytet, ponieważ artyści wiedzą jak nikt inny jak przetestować nowe technologie, jak dotrzeć do sedna sprawy, jak powalić mity, jak pobudzić wyobraźnię i fantazję a przede wszystkim jak nadać rzeczom nowe znaczenie; SLIDE 31 (Amsterdam Creative Industries) - innym ważnym klubem w sieci AEC jest Amsterdam Creative Industries. ACI skupia się nad kwestiami społecznymi mającymi szczególne znaczenie dla przemysłu. Misją ACI jest łączenie, rozwijanie i wykorzystywanie badań stosowanych, ze szczególnym uwzględnieniem digitalizacji w sektorze kreatywnym i ICT. Założycielam ACI są trzy największe uniwersytety nauk stosowanych w zakresie przemysłów kreatywnych i sektora ICT: Wyższa Szkoła Sztuk Pięknych (AHK), Uniwersytecie Amsterdamski (HVA) i Uniwersytet Nauk Stosowanych (Inholland);

13

SLIDE 32 - co powyższe przykłady mówią o polityce Amsterdamu w zakresie rozwoju kultury? Wydaje się że w reakcji na deregulację przestrzeni publicznej i w wyniku cięć finansowych w sektorze kulturalnym centrum holenderskiej kreatywności przesuwa się z tradycyjnych klasyfikacji sztuki i kultury na ponadsektorowe połączenie sztuki z nauką, technologią i przemysłem. Tradycyjna sztuka zanika. W jej miejsce pojawia się Creative Industry – ponadsektorowy przemysł kreatywności; - miasto takie jak Amsterdam nie tylko doskonale zdaje sobie sprawę z najnowszych trendów ale jest ich prekursorem. Badanie przeprowadzone dla Global Cities, projektu oceniającego miasta według 3 wskaźników- tolerancja, talent i technologia - nazwaly Amsterdam jako jeden z najlepszych miast na świecie; - korzystając z systemu opartego na bestsellerowej książce ‘Rise of the Creative Class’, badanie analizuje najpopularniejsze miasta, na podstawie globalnego PKB i w odniesieniu do przemysłu kreatywnego; - na podstawie trzech wskaźników i z uwzględnieniem wygody i jakości życia, Amsterdam zdobył 5- (A-), zajmując czwartą pozycję po Ottawie, Seattle i Oslo;

14

5. Nowe trendy twórcze – przykłady twórczych

inicjatyw obywatelskich; (5 min.) SLIDE 33 (Belamyplein) - ta wysoka ocena miasta jest w dużej mierze wynikiem energii obywatelskiej na poziomie grass-roots. W ostatnich latach w Holandii nastąpiła prawdziwa eksplozja inicjatyw gdzie obywatele, działając na własną rękę, zaczęli nadawać nowe znaczenie przestrzeniom publicznym. Bottom-up, co-creation i D.I.Y. są gorącymi trendami miejskimi; - obywatele-inicjatorzy otwierają przestrzenie dla własnych inicjatyw i wymiany kreatywnej. Efektem jest stymulacja lokalnej przedsiębiorczości i rozwój sieci obywatelskich wzmacniających rozwój dzielnic. Obywatele działają jako aktywni oddolni producenci przestrzeni publicznej i kultury miejskiej. Ich inicjatywy wzmacniają więzi ludzkie i nadają tożsamość miejscom w których powstają. W ten sposób tworzy się nowy kształt posiadania - nie opierający się na własności, ale zakorzeniony w zaangażowaniu społecznym i poczuciu przynależności; SLIDE 34 (Urban Resort) - Urban Resort, realizuje tanie studia dla sektora społecznego, kulturalnego i kreatywnego, poprzez przekształcenie pustych nieruchomości w żywe miejsca pracy, z funkcjami publicznymi i kulturalnymi. Urban Resort, który zaczął działalność jako niezrzeszona grupa squatersów, zarządza dziś 12oma budynkami które jako wylęgarnie talentów i nowych kreatywnych przedsiębiorstw odgrywają aktywną rolę w życiu miasta; SLIDE 35 (HEIM) - HEIM to artystyczny projekt obywatelski w Amsterdamskiej dzielnicy Transwal gdzie grupa artystów wraz z mieszkańcami pracuje na rzecz teatru, tańca, muzyki i wystaw. Coroczną atrakcją HEIMu jest letnie uliczne przedstawienie teatralne stworzone przez mieszkańców dzielnicy, w tym roku będzie to Romeo I Julia;

15

SLIDE 36 (Bildung Academy) - innym przykładem oddolnej inicjatywy jest Bildung Academy. Eugene Sutorius, wykładowca Prawa próbuje wraz z entuzjastyczną grupą studentów, skoncentrować się na kwestiach takich jak etyka, retoryki, filozofii a w szczególności na indywidualnym samorozwoju. Inicjatywa ta wydaje się być reakcją na ostatnią falę okupacyjnych strajków studenckich z żądaniami reformy dziekanatów i pochodzi ze strony internetowej Cities in Transition, projekcie o którym Państwo jutro więcej usłyszycie; SLIDE 37 (Magneet Festival) - Magneet Festiwal jest wydarzeniem kulturalnym, w którym zwiedzający mogą za pośrednictwem platformy internetowej złożyć propozycje współtworzenie programu poprzez inscenizację własnych pomysłów kreatywnych. Festiwal odbywa się co roku na stałej lokacji na obrzeżach miasta z muzyką, teatrem, eksperymentalną architekturą i wszystkimi wyobrażalnymi rodzajami sztuki; SLIDE 38 (What’sUpIjburg) - trudna młodzież w dzielnicy Ijburg, określająca się mianem ‘chłopców ze skrzyżowania’ rozpoczęła rok temu projekt o nazwie WhatsupIJburg, na który składa się cykl debat o ich własnej przyszłości. Misją projektu jest przełamywanie barier i negatywnych stereotypów wokół różnych grup młodzieży na Amsterdamskiej wyspie. WhatsUpIjburg opowiadają swoją własną historię w formie wideoklipów z wykorzystaniem autentycznej muzyki rap, mają własną stronę internetową i przymierzają się do rozprzestrzenienia formuły debat w innych dzielnicach miasta; SLIDE 39 (Urban Farming ) - przykładów można mnożyć – wiele z nich ma to do siebie że tworzą pewien trend – tutaj na mapie Google inwentaryzacja farm miejskich założonych spontanicznie przez obywateli miasta na najmniejszych skrawkach gruntu: na rogach parków, placach i nawet na ścianach budynków. Trend ten, który zaczął się na dziko, jest teraz w 100% przez miasto zaakceptowany a nawet częściowo finansowany;

16

- Projekty D.I.Y. są szczególnym przykładem aktywności obywatelskiej, której celem nie jest służenie władzy, ale postawienie na swobodę działania i realizację innego rodzajów przekonań dotyczących zastosowania przestrzeni miejskiej; - Narzuca się tu wniosek że nową rolą miasta i jego władz jest stworzenie podstaw organizacyjnych i logistycznych w których obywatele są w stanie przejąć odpowiedzialność za swoje bezpośrednie otoczenie;

17

6. Rola publiczności – indywidualizacja,

konsumeryzm i media społecznościowe; (3 min.) SLIDE 40 (IAmsterdam) - wyzwaniem tego odczytu jest cytat z World Cities Culture Forum, Amsterdam Summit 2014 który brzmi następująco: „Kultura i sztuka były zawsze uznawane za ważne elementy rozwoju miast ale polityka kulturalna jest dziś coraz bardziej uwarunkowana wskaźnikami ekonomicznymi zamiast niematerialnymi czynnnikami wspierającymi dobro obywateli. Czy mówimy tu o problemach związanych z turystyką masową, czy gentryfikacją dzielnic miejskich lub koniecznością ochrony dziedzictwa i tożsamości miasta, politycy muszą zwracać większą uwagę na to, jak kultura wpływa na jakość życia mieszkańców ich miasta.”; SLIDE 41 (I love myself, consumerism, social media people, open democracy) - ale to nie jest proste wyzwanie: przed przeciętnym mieszkańcem miasta stoi wiele pokus: presja indywidualizacji, konsumeryzmu i mediów społecznościowych przekształca tradycjonalne społeczeństwo, z konwencjonalnym podziałem na obywatela i władzę, w otwartą demokrację gdzie kultura i polityka są równoznaczne z nieprzerwanym interaktywnym dialogiem a organizacja społeczeństwa odzwierciedla architekturę Internetu; - „w tym sensie sztuka i dziedzictwo nie są spoiwem łączącym społeczeństwo, ale katalizatorem nieuzbrojonych konfrontacji między wieloma różnymi przekonaniami i wartościami kulturowymi” (Rick van der Ploeg); - jednocześnie każdy z nas pragnie żyć w bezpiecznym świecie. Ten świat zaczyna się od wyjścia z domu, na naszej ulicy, za rogiem. Tam zaczyna się też kultura, jako spoiwo łączące ludzi w ich bezpośrednim otoczeniu, w dzielnicy, w mieście; w tym sensie kultura jest drogą do społecznego porozumienia, do stworzenia poczucia przynależności, do tworzenia wspólnej tożsamości;

18

7. Konkluzja (3min.)

SLIDE 42 - nadmierna regulacja kultury i przestrzeni miejskiej doprowadza szybko do oporu mieszkańców ponieważ kierowanie nowoczesnym obywatelem nie jest łatwe: jest on dobrze poinformowany, ma własne, często radykalne zdanie i ma dostęp do wielu mediów przez które jest w stanie rozprzestrzenić swój punkt widzenia; - nowoczesny obywatel chce być wzięty na poważnie, chce by się z nim liczono a jednocześnie pragnie cieszyć się swoją wolnością i dogodnościami dla niego stworzonymi; - tak więc im bardziej w kulturze przybywa aktorów tym większą rolę ma w niej do spełnienia publiczność. Publiczność która jest coraz bardziej aktywna, mobilna i zaangażowana w dialog który nazywamy demokracją. - i tu, zamiast konkluzji, mam ostatnie pytanie do publiczności: jakie jest w tym świetle główne zadanie dla władz miasta? Nie chodzi mi o to byśmy teraz i tutaj formułowali odpowiedzi ale zależy mi bardziej na nakłonieniu Państwa do pewnej refleksji. Niech to zdjęcie służy jako inspiracja: na nim publiczność koncertu muzyki klasycznej na wodzie w ramach corocznego, malowniczego Festiwalu Kanałów (Grachtenfestival); Serdecznie dziękuję za Państwa uwagę.

Jacek M. Rajewski / Cultuurarchitect Consultancy projectbureau voor cultuur en maatschappij

www.cultuurarchitect.nl

Karimatastraat 32 1095XT Amsterdam

The Netherlands

jacek@cultuurarchitect.nl mobiel +31 (0)652 063 633

www.linkedin.com/in/jacekrajewski

www.twitter.com/JacekWork www.facebook.com/cultuurarchitect

19

źródła: wyzwanie - World Cities Culture Summit 2014 / Amsterdam: http://www.worldcitiescultureforum.com/sites/default/files/publications/WCCF%20Amsterdam%20Summit%20Policy%20Briefing%20English.pdf http://www.parool.nl/parool/nl/4/AMSTERDAM/article/detail/3611174/2014/03/11/Internationaal-cultuurforum-naar-Amsterdam.dhtml http://www.worldcitiescultureforum.com/events/world-cities-culture-summit-amsterdam-2014-0 tytuł: http://en.wikipedia.org/wiki/Think_different otwierający argument: http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2015/02/05/het-culturele-knuffel-knuppelbeleid Rick van der Ploeg, „Cultuur als confrontatie”. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Zoetermeer/ Sdu-servicecentrum, Den Haag 1999: http://www.dbnl.org/tekst/ploe014cult01_01/ploe014cult01_01.pdf http://en.wikipedia.org/wiki/Rick_van_der_Ploeg http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/publicaties/pdf/ZichtopCulturelediversiteit.pdf cięcia budżetowe 2011: http://www.rekenkamer.nl/Publicaties/Onderzoeksrapporten/Introducties/2015/02/Bezuiniging_op_cultuur/Overzicht_bezuiniging_op_cultuur_2011_2013 http://www.stvda.nl/~/media/Files/Stvda/Thema/actieteam-crisisbestrijding/Factsheets/factsheet-sectorplan-cultuur.ashx http://www.binnenlandsbestuur.nl/financien/nieuws/helft-gemeenten-voorziet-extra-bezuinigingen-op.9197004.lynkx http://www.bibliotheekblad.nl/nieuws/nieuwsarchief/bericht/1000006311/provincies_bezuinigen_bijna_25_procent_op_cultuur_sinds_2011 http://www.consultancy.nl/nieuws/8014/bmc-gemeenten-snijden-fors-in-budget-en-verhogen-lasten http://www.marsderbeschaving.nl/de-mars-der-beschaving/ city marketing: http://amsterdamopendata.nl/who http://www.iamsterdam.com/en/ http://www.iamexpat.nl/read-and-discuss/expat-page/news/amsterdam-fourth-most-creative-global-city

20

zarządzanie kulturą Amsterdam: http://www.worldcitiescultureforum.com/cities/amsterdam http://www.amsterdam.nl/kunstencultuur/ http://www.amsterdam.nl/kunstencultuur/kunst-cultuurbeleid/ http://www.mocca-amsterdam.nl/basispakket/ http://www.saka.nl/ AEC i Waag: http://www.amsterdameconomicboard.com/ https://www.waag.org/nl http://www.amsterdamcreativeindustries.com/over#menu nowe trendy twórcze: http://socialeinnovatienederland.nl/category/buurtinitiatieven-en-communitys/ http://www.agora-europa.nl/946-Burgerinitiatieven-lokale-democratie-in-Amsterdam-.html http://www.dezwijger.nl/56931/nl/amsterdam-transition-town http://www.urbanresort.nl/ http://www.tugela85.nl/ http://www.heimintransvaal.nl/?pid=home http://www.magneetfestival.nl/ http://www.creativespaces.nl/welkom http://www.iminet.org/#/projecten/burgerparticipatie_en_cocreatie kultura anno 2015: http://www.trouw.nl/tr/nl/4492/Nederland/article/detail/3678793/2014/06/25/Mogelijk-nieuwe-bezuinigingen-cultuur.dhtml nowa publiczność / Amsterdam: http://www.joop.nl/leven/detail/artikel/29746_amsterdam_boort_nieuw_kunstpubliek_aan/ http://wearepublic.nl/ miasto w tranzycie / stad in transitie: http://stadintransitie.nl/