TEST REGULACYJNY 1. Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące

Ministerstwo Sprawiedliwości

2. Nazwa dokumentu, data utworzenia

Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o kuratorach sądowych, projekt z dn. 16 czerwca 2014 r.

3. Jaki problem jest rozwiązywany? (maksymalnie 70 słów)

Przewlekłe wykonywanie orzeczeń przez kuratorów sądowych, wysoki poziom kosztów związanych z wykonywaniem orzeczeń i funkcjonowaniem kuratorskiej służby sądowej, wysoki poziom powrotności do przestępstwa osób poddanych oddziaływaniom kuratora sądowego, wysoki poziom zaludnienia jednostek penitencjarnych, zanik profesjonalnej diagnozy kryminologicznej, znaczne rozmiary patologii objętej zadaniami sądownictwa rodzinnego.

4. Źródło:

exposé Premiera

prawo UE

decyzja PRM/RM orzeczenie TK

strategie rozwoju upoważnienie ustawowe

inne (jakie?)

5. Jeżeli projekt implementuje prawo UE, czy wprowadzane są dodatkowe rozwiązania poza bezwzględnie

wymaganymi przez UE?

Regulowane zagadnienia nie są objęte normami prawa Unii Europejskiej. Projekt nie wprowadza regulacji wymaganych przez prawo Unii Europejskiej, ani nie tworzy nowych dziedzin regulacji. Poprawiana jest wyłącznie regulacja już istniejąca.

6. Rekomendowane rozwiązanie i oczekiwany efekt (maksymalnie 70 słów)

Podstawowym i nadrzędnym celem projektowanej regulacji jest stworzenie warunków sprzyjających poprawie jakości, sprawności i efektywności pracy kuratorów sądowych w zwalczaniu i zapobieganiu patologiom społecznym, zwłaszcza ograniczaniu powrotności skazanych do przestępstwa oraz liczby rodzin dysfunkcyjnych. Obecnie związane z powyższymi zagadnieniami parametry są niezadowalające, a źródło takiego stanu rzeczy tkwi w szeregu wadliwych rozwiązaniach natury ustrojowej, organizacyjnej i proceduralnej, szczegółowo zbadanych i zdiagnozowanych w toku wieloletniej pracy nadzorczej. Projektowana interwencja legislacyjna, eliminująca przeszkody w należytym wykonywaniu przez kuratorów sądowych obowiązków służbowych, w wymiarze procesowym doprowadzi do zmniejszenia liczby sądowych postępowań wykonawczych oraz skrócenia czasu ich trwania, co będzie skutkiem wprowadzenia mechanizmów zapobiegających przewlekłości postępowań, zapewniających optymalne wykorzystanie kadry kuratorów sądowych oraz wymuszających bardziej trafne i adekwatne oddziaływania wobec podopiecznych. Wraz ze spadkiem liczby oraz poprawą sprawności postępowań stopniowej redukcji będzie również ulegało zapotrzebowanie na usługi kurateli społecznej, która w założeniu będzie wspomagać kuratelę zawodową w wykonywaniu tylko spraw najłatwiejszych, wymagających ograniczonego zaangażowania ze strony kuratora. Przewidywany stopień zapotrzebowania na usługi kurateli społecznej stanowi wypadkową oceny wpływu projektowanych rozwiązań na poziom sprawności i efektywności pracy kuratorów sądowych oraz oceny przyszłych tendencji w zakresie wykonywania orzeczeń sądowych. Oczekiwanym rezultatem interwencji legislacyjnej jest zwiększenie skuteczności i efektywności wykonywania orzeczeń przez kuratorów sądowych, skrócenie czasu postępowań wykonawczych, obniżenie powrotności do przestępstwa osób poddanych oddziaływaniom kuratora sądowego, zmniejszenie obszarów patologii objętej zadaniami sądownictwa rodzinnego, odblokowanie rozwoju profesjonalnej diagnozy kryminologicznej, ograniczenie kosztów na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w obszarze wykonawstwa, pośrednio obniżenie stanu zaludnienia jednostek penitencjarnych. Uzasadnienie dla rozwiązania, w którym kurator okręgowy ma odpowiadać bezpośrednio przed ministrem sprawiedliwości, a nie jak dotychczas prezesem sądu okręgowego: W przyjętym w Polsce modelu kuratorska służba sądowa organizacyjnie umiejscowiona jest w sądach powszechnych lecz struktura i mechanizmy nadzoru nad nią ukształtowane są w sposób niespójny i nieczytelny. Minister

Sprawiedliwości, pomimo ponoszenia na szczeblu centralnym odpowiedzialności za wykonywanie orzeczeń sądowych, pozbawiony jest rzeczywistego wpływu na obsadę kuratorów okręgowych oraz na realizowaną w ramach okręgów politykę probacyjną. Podległość służbowa kuratorskiej służby sądowej ukształtowana jest na wzór nadzoru administracyjnego nad sądami powszechnymi, który z natury rzeczy limitowany jest niezawisłością sędziowską. Nadzór nad kuratorami jako służbą powołaną do wykonywania orzeczeń a nie wymierzania sprawiedliwości, nie może ograniczać się do kwestii administracyjnych, ale musi mieć na uwadze metody pracy, sposób wykonywania obowiązków i ewaluację efektywności pracy. W dotychczasowej praktyce przewidziana w art. 37 ust. 1 ustawy o kuratorach sądowych odpowiedzialność kuratora okręgowego przez prezesem sądu okręgowego miała iluzoryczny charakter - dla prezesów sądów okręgowych zagadnienia związane z nadzorem nad kuratorską służbą sądową jako służbą wykonawczą nigdy nie stanowiły przedmiotu należytej, pogłębionej uwagi, porównywalnej z uwagą poświęcaną działalności orzeczniczej sądu, a dostępne narzędzia prawne nie zapewniają należytego wpływu prezesa na funkcjonowanie kuratorskiej służby sądowej w okręgu. Obowiązujące zasady i tryb wyboru kuratora okręgowego zdecydowanie nie sprzyjają jakości i efektywności pracy kuratora okręgowego, przypomnieć bowiem należy, że zakres decyzyjny prezesa ogranicza się do wyboru kuratora okręgowego spośród dwóch kandydatów wyłonionych przez zgromadzenie okręgowe. De facto zatem sami kuratorzy dokonują wyboru osoby, która w przyszłości będzie ich nadzorować i kontrolować, jednocześnie zabiegając o ich przychylność w celu zdobycia wystarczającej liczby głosów w głosowaniu na kolejną kadencję. Istniejące rozwiązanie jest unikatowe, wysoce dysfunkcjonalne i niespotykane w przypadku jakiejkolwiek innej służby państwowej podległej władzy wykonawczej. Doprowadziło ono do sytuacji, w której Minister Sprawiedliwości, organizacyjnie usytuowany na najwyższym szczeblu nadzoru administracyjnego nad sądownictwem, odpowiedzialny za sprawne i efektywne wykonywanie orzeczeń, pozbawiony jest jakiegokolwiek wpływu na obsadę kadry zarządzającej służbą powołaną do realizacji zadań Ministerstwa. Wysoce niekorzystne skutki wadliwości rozwiązań prawnych w obszarze nadzoru nad kuratorską służbą sądową stale ujawniają się w przypadku spraw nośnych społecznie i medialnie, (ostatnio np. w sprawie „Amber Gold”), uniemożliwiając pociągnięcie do rzeczywistej odpowiedzialności osób dopuszczających się nawet poważnych uchybień. Założenie przewidujące bezpośrednią podległość służbową kuratora okręgowego Ministrowi Sprawiedliwości zmierza do uzdrowienia nakreślonych wyżej ułomności istniejącego systemu nadzoru nad kuratorską służbą sądową, odciążenia prezesa sądu okręgowego od czynności, które w praktyce nigdy nie uzyskają priorytetu w jego działalności nadzorczej, a przede wszystkim dostosowania rozwiązań prawnych i organizacyjnych do standardów europejskich. Podkreślić bowiem należy, że Rekomendacje nr R(92)16 Komitetu Ministrów Rady Europy z dn. 19.10.1992 r. w sprawie europejskich reguł dotyczących sankcji i środków alternatywnych oraz Rekomendacje CM/Rec(2010)1 Komitetu Ministrów Rady Europy z dn. 20.01.2010 r. w sprawie reguł probacji jednoznacznie zalecają uporządkowanie służby probacyjnej według zasad funkcjonujących w sferze administracji państwowej. Reguła nr 41 pierwszego z wymienionych dokumentów stanowi wprost, że „personel zawodowy [służby probacyjnej] będzie podlegał organom władzy wykonawczej określonym przepisami prawa. Organa te określą obowiązki, prawa i kompetencje podległych im pracowników, a także będą sprawować nad nimi nadzór oraz przeprowadzać oceny wyników ich pracy.”. W memorandum wyjaśniającym do tej reguły Komitet Ministrów Rady Europy wskazał, iż służbę probacyjną winna tworzyć kadra zawodowych pracowników podległych organom władzy wykonawczej. Do kompetencji organu władzy wykonawczej powinno należeć nie tylko wykonywanie zadań funkcyjnych (rekrutacja i wybór pracowników, płacenie wynagrodzenia, awansowanie pracowników, itd.), ale również ustalanie norm, czyli określanie obowiązków, praw i kompetencji pracowników. Organ ten winien również wykorzystywać wszelkie dostępne metody nadzorowania pracy personelu służby probacyjnej, a zwłaszcza oceny jego efektywności. Należy również podkreślić wyraźny i merytorycznie nieuzasadniony rozdźwięk pomiędzy rozwiązaniami w dziedzinie nadzoru nad kuratorską służbą sądową oraz nadzoru nad wszystkimi innymi służbami zajmującymi się wykonywaniem orzeczeń sądowych. Służba więzienna (art. 1 ustawy z dn. 9.04.2010 r. o Służbie Więziennej), komornicy sądowi (art. 64 ustawy z dn. 29.08.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji), personel zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich (art. 95 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich) w sposób jednoznaczny podlegają zwierzchniemu bezpośredniemu nadzorowi Ministra Sprawiedliwości połączonemu z kompetencją powoływania i odwoływania (z zastrzeżeniem stosownych rygorów) kadry kierowniczej i zarządzającej. Podobnie rzecz przedstawia się z komórkami windykacyjnymi sądów powszechnych, które w obecnym stanie prawnym podlegają dyrektorom sądów, odpowiedzialnym przez Ministrem Sprawiedliwości oraz przez niego powoływanym i odwoływanym (por. art. 31a i 32 ustawy z dn. 27.07.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych). Nadzór Ministra Sprawiedliwości nad służbami wykonawczymi jest zatem pewną prawidłowością, standardem zgodnym z zaleceniami organizacji międzynarodowych, koniecznym dla zachowania spójności i efektywności całego systemu wykonywania orzeczeń. Nie istnieją przekonujące argumenty merytoryczne ani praktyczne, które uzasadniałyby inne ukształtowanie tego nadzoru w przypadku kuratorskiej służby sądowej, zwłaszcza że dotychczasowe rozwiązania okazały się niewydolne i sprzyjały upowszechnianiu się zjawisk

patologicznych.

7. Czy możliwe jest rozwiązanie problemu poprzez działania pozalegislacyjne? Jeśli tak, to jakie? Jeśli nie, to dlaczego?

Brak jest możliwości podjęcia alternatywnych wobec opcji legislacyjnej środków, umożliwiających osiągnięcie celów interwencji. Dotychczas podejmowane działania nadzorcze nie przynoszą zadowalającej poprawy. Źródło problemu tkwi w wadliwych rozwiązaniach natury prawnej, odnoszących się do ustrojowych, organizacyjnych i proceduralnych aspektów funkcjonowania kuratorskiej służby sądowej Kosztem niepodjęcia działań w tym zakresie będzie dalsze pogłębianie negatywnych zjawisk w obszarze wykonywania orzeczeń i bezpieczeństwa publicznego.

Ustawa o kuratorach sądowych w sposób niewystarczający reguluje kwestie związane z rzecznikiem dyscyplinarnym, w szczególności:

1) Brak zastępcy rzecznika dyscyplinarnego w niektórych przypadkach uniemożliwia przeprowadzenie postępowania dyscyplinarnego, powodując bezkarność osób naruszających obowiązki służbowe lub jego samego, np.:

ustawa przewiduje wstrzymanie miesięcznego terminu na wszczęcie postępowania wyjaśniającego od momentu zawiadomienia prezesa sądu okręgowego o naruszeniu obowiązków służbowych w przypadku nieobecności kuratora, którego dotyczy zawiadomienie o naruszeniu obowiązków służbowych. Podobnego uregulowania nie przewidziano w przypadku nieobecności w pracy rzecznika dyscyplinarnego. Efektem tego może być uchybienie terminowi zawitemu, określonemu w ustawie i w efekcie brak możliwości wszczęcia postępowania wyjaśniającego, konsekwencją zaś będzie brak odpowiedzialności dyscyplinarnej kuratora;

ustawa nie przewiduje odwołania z pełnienia funkcji rzecznika w sytuacji, kiedy podejrzenie naruszenia obowiązków dotyczy rzecznika dyscyplinarnego; nie ma także możliwości przekazania sprawy innemu rzecznikowi dyscyplinarnemu;

nieobecność kuratora – rzecznika dyscyplinarnego, uniemożliwia prowadzenie postępowania przed sądami dyscyplinarnymi pierwszej i drugiej instancji, ponieważ jego obecność jest obligatoryjna, co w niektórych przypadkach istotnie wpływa na przewlekłość postępowania dyscyplinarnego. W razie długotrwałej nieobecności rzecznika w pracy, może zaistnieć konieczność zwołania zgromadzenia okręgowego, które jako jedyne ma uprawnienie do dokonania wyboru nowego rzecznika;

ustawa nie reguluje rezygnacji rzecznika z pełnionej funkcji;

ustawa nie daje rozwiązań problemów, które występują w praktyce, kiedy to zawiadomienie o naruszeniu obowiązków służbowych dotyczy osoby rzecznika dyscyplinarnego albo kiedy będzie niewłaściwie wykonywał powierzoną mu funkcję;

2) Obecnie w każdym z 45 okręgów sądów okręgowych funkcję rzecznika dyscyplinarnego pełni jedna osoba, niezależnie od tego, jak wielu kuratorów zatrudnionych jest w określonym okręgu sądowym. Różnice w tym zakresie są istotne, np. w okręgu Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej zatrudnionych jest ok. 70 kuratorów zawodowych, natomiast w okręgu Sądu Okręgowego w Poznaniu ok. 300 kuratorów zawodowych.

Proponowane rozwiązania legislacyjne wypływają zatem bezpośrednio z potrzeb praktyki i mają jedynie charakter

funkcjonalny.

8. Skutki dla sektora finansów publicznych (pozytywne in plus; negatywne in minus)

w mln PLN w mln PLN*

2012 2013 2014 2015 2016*

Koszty:

- zmiana zasad przyznawania świadczeń dla kuratorów zawodowych delegowanych do innego sądu rejonowego, do biura kuratora okręgowego oraz do Ministerstwa Sprawiedliwości (na obecnym etapie prac legislacyjnych nie jest możliwe wskazanie konkretnych kwot ze względu niemożność oszacowania liczby kuratorów delegowanych)

(na obecnym etapie prac legislacyjnych nie jest możliwe wskazanie konkretnych kwot ze względu

niemożność oszacowania liczby kuratorów delegowanych)

Korzyści:

- redukcja zapotrzebowania na usługi kurateli społecznej w związku z planowanym spadkiem jej liczby oraz poprawą sprawności postępowań wykonawczych (na obecnym etapie prac legislacyjnych nie jest możliwe wskazanie konkretnych kwot oszczędności wynikłych z powyższej zmiany)

(na obecnym etapie prac legislacyjnych nie jest możliwe wskazanie konkretnych kwot

oszczędności wynikłych z planowanej zmiany zmiany)

- modyfikacja unormowań określających zasady wynagradzania kuratorów zawodowych wynikająca z urealnienia rozwiązań dotyczących dodatku terenowego w sposób odpowiadający celowi tej instytucji, w szczególności wyeliminowania sytuacji, w których kurator zawodowy uzyskuje prawo do dodatku terenowego mimo faktycznego niewykonywania pracy w terenie (aktualnie wysokość dodatku terenowego kształtuje się na poziomie 936,92 zł brutto), a także z wydłużenia drogi awansu zawodowego z 3 do 5 lat i związanego z tym wydłużenia okresu potrzebnego na uzyskanie prawa do wynagrodzenia zasadniczego ustalanego w oparciu o większy mnożnik kwoty bazowej;

(na obecnym etapie prac legislacyjnych nie jest możliwe wskazanie konkretnych kwot

oszczędności wynikłych z powyższej zmiany)

- zniesienie ryczałtu z tytułu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w trybie art. 214 k.p.k. (w 2012 r. kuratorzy sądowi sporządzili w tym trybie 17.724 wywiady, na co budżet państwa wydatkował kwotę 1.328.414,00 zł).

Ok. 1.3 mln zł Ok. 1.3 mln

zł

Ok. 1.3 mln

zł

Ok. 1.3 mln zł

Ok. 1.3 mln zł

Opis metodologii: Na obecnym etapie prac nad przedmiotowym projektem, możliwe jest wskazanie jedynie niektórych skutków dla Sektora Finansów Publicznych, co przedstawiono poniżej.

Uzasadnienie wyliczenia kosztów niektórych rozwiązań m.in.:

świadczeń rekompensujących niedogodności, które wynikają z delegowania kuratorów Świadczenia rekompensujące niedogodności, które wynikają z delegowania kuratorów obejmować będą:

prawo do nieodpłatnego zakwaterowania albo zwrot kosztów zamieszkania w miejscu delegowania, w formie miesięcznego ryczałtu,

zwrot kosztów pierwszego przejazdu z miejsca stałego zamieszkania do miejsca delegowania, zwrot kosztów ostatniego przejazdu z miejsca delegowania do miejsca stałego zamieszkania oraz zwrot kosztów przejazdów odbywanych nie częściej niż raz w tygodniu do miejsca stałego zamieszkania i z powrotem - w wysokości nie większej niż równowartość ceny przejazdu środkami komunikacji kolejowej, z uwzględnieniem przysługującej kuratorowi delegowanemu ulgi na dany środek transportu, bez względu na to, z jakiego tytułu ulga ta przysługuje,

ryczałt na pokrycie kosztów dojazdów środkami komunikacji miejscowej, o którym mowa w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju,

diety, o których mowa w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju.

Przewiduje się, iż w ciągu roku zasadnym będzie delegowanie do Ministerstwa Sprawiedliwości dwóch zawodowych kuratorów sądowych na stanowiska głównych specjalistów. Jeśli uwzględni się średnio 20 dni roboczych w miesiącu oraz następujące kwoty:

2.285,00 zł tytułem zwrotu kosztów zamieszkania,

300,00 zł tytułem zwrotu kosztów przejazdów odbywanych nie częściej niż raz w tygodniu do miejsca stałego zamieszkania i z powrotem,

120,00 zł tytułem ryczałtu ryczałt na pokrycie kosztów dojazdów środkami komunikacji miejscowej,

600,00 zł tytułem diet, Roczne wydatki budżetu państwa na pokrycie wyżej wymienionych świadczeń wyniosą

79.320,00 zł ([2.285,00 zł + 300,00 zł + 120,00 zł + 600,00 zł] x 2 x 12). Jednocześnie wskazać należy, iż delegowanie kuratorów do Biura Kuratora Okręgowego

pozostanie w niezmienionym stanie i nie będzie generowało dodatków wydatków z budżetu państwa. Zauważyć również należy, że w projekcie przewidzianych jest szereg rozwiązań znacząco redukujących wydatki budżetowe (zwłaszcza na skutek ograniczeń w przyznawaniu dodatku terenowego, wydłużenia drogi awansu zawodowego oraz zniesienia ryczałtu z tytułu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w trybie art. 214 k.p.k.). Podkreślić również należy, że nowelizacja sama w sobie nie wywoła potrzeby wzmocnienia kadrowego kurateli sądowej, lecz opierając się na analizie aktualnych danych statystycznych oraz obserwacji obecnych tendencji w zakresie orzecznictwa i wykonawstwa, nie dostrzega się potrzeby dalszego zwiększania liczby etatów kuratorskich, a jednym z celów projektowanej nowelizacji jest zapewnienie lepszej alokacji i lepszego wykorzystania istniejących zasobów kadrowych.

lista zadań z zakresu postępowania dyscyplinarnego drugiej instancji sądom powszechnym i oszacowania skali środków przekazywanych na realizację tych zadań:

Propozycja przekazania sądom okręgowym spraw odwoławczych od orzeczeń sądów dyscyplinarnych dla zawodowych kuratorów sądowych I instancji będzie stanowiła niezauważalne

obciążenie o charakterze incydentalnym. Koszty będą dotyczyły przeprowadzenia do 10 postępowań odwoławczych rocznie, które z reguły kończą się na pierwszym posiedzeniu sądu.

Obecnie odwołania od orzeczeń sądu dyscyplinarnego II instancji przy Ministrze

Sprawiedliwości rozpatruje Sąd Apelacyjny w Warszawie. Proponowana zmiana legislacyjna spowoduje zniesienie sądu dyscyplinarnego II instancji przy Ministrze Sprawiedliwości. Sądem odwoławczym od orzeczenia sądu dyscyplinarnego I instancji dla zawodowych kuratorów sądowych będzie sąd okręgowy. Tym samym spraw odwoławczych nie będzie rozpatrywał Sąd Apelacyjny w Warszawie.

Należy podkreślić, że skala prowadzonych na terenie kraju postępowań wyjaśniających i dyscyplinarnych jest znikoma. Z danych przekazywanych przez kuratorów okręgowych za ostatnie 10 lat wynika, że w okręgach sądów okręgowych przeprowadza się rocznie od ok. 11 do 20 postępowań wyjaśniających, które kończą się wydaniem orzeczeń sądów dyscyplinarnych w I instancji w liczbie od ok. 12 do 15 spraw. Z tej liczby do sądu dyscyplinarnego II instancji trafia od 3 do 8 postępowań, zaś do Sądu Apelacyjnego zaledwie od jednej do 6 spraw.

Oznacza to, że w stosunku rocznym do sądów okręgowych, których w kraju jest 45, trafi najwyżej 10 spraw. Oznacza to, że do sądów powszechnych trafi do 5 spraw więcej, aniżeli w obecnym stanie prawnym.

oszacowanie kosztów ustanowienia funkcji zastępcy rzecznika dyscyplinarnego:

Wprowadzenie funkcji zastępcy rzecznika dyscyplinarnego nie spowoduje nowych kosztów o charakterze okresowym, ani tym bardziej stałym po stronie sądów. Należy podkreślić, że nie przewiduje się dodatku specjalnego dla kuratora zawodowego pełniącego tę funkcję. Kurator pełniący tę funkcję będzie wykonywał swoje zadania w sytuacjach szczególnych – w zastępstwie rzecznika dyscyplinarnego, np. nieobecnego z powodu choroby, czy zawieszenia w czynnościach kuratora zawodowego itp. Jedynie wówczas kurator okręgowy będzie mógł przyznać mu dodatek specjalny z tytułu wykonywanych czynności na zasadach ogólnych, już obowiązujących. Bowiem zgodnie z treścią przepisu art. 14 obowiązującej ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych (Dz.U. 2001 Nr 98, poz. 1071 ze zm.): Kuratorowi zawodowemu może być przyznany na czas określony dodatek specjalny, do wysokości 40% wynagrodzenia zasadniczego powiększonego o kwotę przyznanego dodatku funkcyjnego, w ramach posiadanych środków określonych na wynagrodzenia osobowe kuratorów zawodowych. Z obserwowanej praktyki wykorzystywania tego przepisu przez kuratorów okręgowych wynika, że powodem udzielenia dodatku specjalnego jest sprawowanie funkcji rzecznika dyscyplinarnego albo członka sądu dyscyplinarnego dla zawodowych kuratorów sądowych pierwszej lub drugiej instancji. Należy podkreślić, że kuratorzy okręgowi nie w każdym przypadku wykorzystują możliwość dodatkowego wynagrodzenia kuratorów zawodowych, uzależniając udzielenia dodatku specjalnego od prowadzenia postępowania wyjaśniającego (rzecznik dyscyplinarny) lub postępowania dyscyplinarnego (rzecznik dyscyplinarny oraz członkowie sądu dyscyplinarnego). Jest to racjonalna praktyka zważywszy na liczbę postępowań wszczynanych w okresie rocznym na żądanie prezesa sądu okręgowego.

Należy podkreślić, że skala prowadzonych na terenie kraju postępowań dyscyplinarnych (tj. ok. 20) nie będzie wymuszała częstego przekazywania spraw zastępcy rzecznika dyscyplinarnego. Projektowana zmiana ma zatem ściśle funkcjonalny wymiar i szczególny charakter.

dane szacunkowe dotyczące aktualnych potrzeb sądów rejonowych w zakresie delegowania i przenoszenia kuratorów sądowych oraz sytuacji związanej z nierównomiernym obciążeniem kuratorów pracą - analiza i koszty Projektodawca proponuje dostarczenie prezesowi sądu okręgowego dwóch narzędzi, pozwalających szybko reagować na przypadki nierównomiernego obciążenia pracą: - przeniesienie kuratora bez jego zgody w ramach tego samego sądu lub innego sądu w tej samej

miejscowości, - delegowanie kuratora bez jego zgody do innej miejscowości w tym samym okręgu sądowym. Szacuje się, że pierwsza z nakreślonych sytuacji nie wywoła skutków dla Sektora Finansów Publicznych ponieważ nie wiąże się z koniecznością dojazdu kuratora poza miejscowość, w której dotychczas wykonywał obowiązki służbowe. W przypadku drugiego z planowanych rozwiązań, w przypadku delegowania kuratora do innej miejscowości przewidziana jest wypłata diety i zwrot kosztów podróży. Instytucja ta będzie jednak miała wyjątkowy charakter i znajdzie zastosowanie w sytuacjach niespodziewanej nieobecności w pracy osoby na stałe zatrudnionej w danym zespole kuratorskiej służby sądowej lub nagłego wzrostu wpływu spraw do wykonania. Ekstraordynaryjny charakter delegowania powoduje, że na obecnym etapie prac legislacyjnych, niemożliwe jest oszacowanie jego kosztów. Nie można tego również zrobić w oparciu o dane historyczne, ponieważ tego rodzaju instytucja nie była w przepisach prawnych przewidziana. Potrzeba jej wprowadzenia nie budzi jednak wątpliwości w świetle licznych sygnałów ze strony prezesów sądów okręgowych oraz kuratorów okręgowych o braku możliwości reagowania na przypadki, o których mowa wyżej. Jednocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości zakłada, że nie będzie ona nadużywana, a prezes sądu będzie ją stosował tylko wtedy, gdy pozwoli mu na to limit wydatków na diety i inne należności z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju dla pracowników sądu. Należy podkreślić, że podstawowym narzędziem długofalowego wyrównywania obciążeń pomiędzy okręgami będzie instytucja każdorazowego zawiadamiania Ministra Sprawiedliwości o zwolnionym etacie kuratorskim i decydowania przez Ministra Sprawiedliwości o przydzieleniu tego etatu do wybranego okręgu, w oparciu o kryteria racjonalnego wykorzystania kadry kuratorskiej oraz potrzeb wynikających z obciążenia zadaniami poszczególnych okręgów (ppkt j) projektu założeń. Zgodnie z opracowaniem, sporządzonym przez Biuro Analiz i Etatyzacji Sądownictwa w 2008 r. pt. „Analiza pracy kuratorów zawodowych i społecznych za 2007 rok". występują rażące wręcz dysproporcje w zakresie obciążenia pracą w poszczególnych okręgach sądowych. Przykładowo należy wskazać, że w zakresie obciążenie kuratora zawodowego dla dorosłych wpływem wszystkich rodzajów zadań według limitu etatów wyniosło od 86,4 spraw w okręgu Sądu Okręgowego w Toruniu do 203,35 spraw w okręgu Sądu Okręgowego w Tarnowie, przy średniej krajowej wynoszącej 129,91 sprawy. Odnotowano wtedy, że w 24 okręgach na kuratora zawodowego przypadało mniej spraw niż średnia krajowa. Z kolei liczba spraw zakończonych ogółem według limitu etatów oscylowała w granicach od 77,8 spraw w okręgu Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej do 153,73 spraw w okręgu Sadu Okręgowego w Koszalinie, przy średniej krajowej wynoszącej 110,3 sprawy. W 26 okręgach liczba spraw zakończonych przypadająca na etat kuratora była mniejsza od średniej krajowej. Nie inaczej przedstawiała się sytuacja w zakresie kurateli rodzinnej - największe obciążenie kuratora zawodowego wpływem ogółu wszystkich rodzajów zadań według limitu etatów odnotowano w okręgu Sądu Okręgowego w Częstochowie (118,1 spraw) i było ono 4-krotnie większe niż w okręgu Sądu Okręgowego w Warszawie, gdzie odnotowano poziom tylko 27,0 spraw. Średnia krajowa wyniosła 48,6 spraw. W zakresie spraw zakończonych obciążenie wyniosło od 21,2 spraw w okręgu warszawskim do 114,2 spraw (ponad pięciokrotnie więcej) w okręgu częstochowskim, przy średniej krajowej wynoszącej 41,3 sprawy. Ministerstwo Sprawiedliwości nie dysponuje natomiast szczegółowym opracowaniem za okres późniejszy, jednak na podstawie analizy danych statystycznych (sprawozdania MS-S40), sprawozdań z wizytacji poszczególnych zespołów kuratorskich oraz relatywnie niewielkiego wzrostu etatyzacji na przestrzeni lat 2007-2013 (o ok. 190 etatów w skali kraju, czyli o 3,8 %) oraz dotychczasowego braku narzędzi służących przenoszeniu zwolnionych etatów pomiędzy okręgami i apelacjami, można dojść do wniosku o strukturalnym, niepodlegających istotnym wahaniom charakterze tych dysproporcji.

9. Koszty i korzyści społeczne

Grupa społeczna Liczebność grupy Korzyści (finansowe)

Koszty (finansowe)

Zawodowi kuratorzy sądowi i aplikanci kuratorscy

5204 1. Modyfikacja unormowań określajcych zasady wynagradzania kuratorów sądowych; 2. Zmiana zasad przyznawania świadczeń dla kuratorów delegowanych do innego sądu;

Społeczni kuratorzy sądowi 31136

Kandydaci do objęcia etatu kuratora zawodowego lub funkcji kuratora społecznego

Osoby poddane oddziaływaniom kuratorów sądowych

759886

Koszty i korzyści pozafinansowe: Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa w społeczeństwie poprzez ograniczanie powrotności osób skazanych do przestępstwa oraz eliminowanie patologii w rodzinach lub u osób poddanych nadzorowi lub innym oddziaływaniom kuratorów sądowych. Poprawienie oddziaływań kuratorskich w stosunku do osób im poddanych.

10. Inne dane podkreślające wagę projektu (dane ekonomiczne, np. udział sektora w PKB, wpływ na rynek pracy, CPI itp.)

11. Czy projekt redukuje obciążenia regulacyjne? W jakim obszarze?

TAK NIE

zmniejszenie liczby dokumentów Kalkulacja/komentarz:

zmniejszenie liczby procedur

skrócenie czasu

inne (jakie?)

12. Czy projekt wprowadza dodatkowe obciążenia regulacyjne w stosunku do stanu obecnego?

TAK NIE

zwiększenie liczby dokumentów Kalkulacja/komentarz: 1. Wprowadzenie procedury oceny bieżącej pracy kuratora sądowego; 2. Podniesienie standardu wymagań od kandydatów do służby kuratorskiej.

zwiększenie liczby procedur

wydłużenie czasu

inne (jakie?)

13. Jeżeli projekt zwiększa obciążenia regulacyjne proszę wskazać, w jakim obszarze kompetencji ministerstwa zostaną w związku z tym zredukowane obciążenia (zasada "1 za 1")

brak

14. Jak problem rozwiązano w innych krajach OECD/UE? (dobre praktyki)

Projektowana regulacja w istotnej mierze realizuje wytyczne i zalecenia sformułowane w opracowanych przez Komitet Ministrów Rady Europy Rekomendacjach nr R (92) 16 w sprawie europejskich reguł dotyczących sankcji i środków alternatywnych z dn. 19 października 1992 roku oraz nr Rec (2010) 1 w sprawie reguł probacji z dn. 20 stycznia 2010 r., określających minimalne standardy funkcjonowania systemów probacyjnych, w oparciu o najlepsze rozwiązania prawne, doświadczenia i dobre praktyki państw członkowskich. Znaczna część obu Rekomendacji poświęcona jest zagadnieniom natury organizacyjno kadrowej, jako kluczowym dla zagwarantowania wiarygodności i efektywności procesu wykonania sankcji i środków probacyjnych. Najważniejsze z zaleceń i wytycznych w tym obszarze wskazują na: a) potrzebę stworzenia czytelnego systemu rekrutacji, doboru i awansowania kadr w oparciu o obiektywne kryteria związane z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji zawodowych, umiejętności, doświadczenia oraz cech osobowości, z wyłączeniem jakiejkolwiek dyskryminacji; b) konieczność zapewnienia personelowi zawodowemu odpowiedniego przeszkolenia, a także możliwości dokształcania oraz poszerzania wiedzy i umiejętności zawodowych, co będzie połączone z obowiązkiem dokonywania okresowej oceny wyników pracy; c) potrzebę realizacji zasady, w myśl której personel zawodowy będzie podlegał organom władzy wykonawczej, określonym przez przepisy prawa, które to organy będą określały obowiązki, prawa i kompetencje podległych pracowników, będą sprawowały nad nimi nadzór, motywowały ich oraz przeprowadzały oceny wyników ich pracy; d) możliwość angażowania do niektórych aspektów pracy probacyjnej odpowiednio wyselekcjonowanych, wspieranych i wyposażanych wolontariuszy (przedstawicieli społeczeństwa), których praca będzie miała charakter pomocniczy i uzupełniający względem pracy wykonywanej przez kadry organów władzy wykonawczej.

15. Harmonogram (daty opracowania założeń projektu, zakończenia konsultacji i przekazania dokumentu do KSRM). Czy istnieją uwarunkowania decydujące o terminie wdrożenia projektu? Jeśli tak, jakie?

Data opracowania projektu założeń: styczeń 2014 r. Data zakończenia konsultacji społecznych: kwiecień 2014 r. Data przekazania dokumentu do KSRM: listopad 2014 r.

16. Kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu i jakie mierniki zostaną zastosowane? (ocena ex-post)

Ewaluacja efektów wprowadzenia regulacji może być dokonywana każdego roku, po uzyskaniu informacji statystycznej oraz analizy danych budżetowych za dany rok kalendarzowy. Pierwsza ewaluacja może być dokonana już po upływie roku od wejścia w życie projektowanej regulacji.

17. Kontakt merytoryczny: imię, nazwisko, departament, telefon, email (podpis)

Sędzia Krzysztof Mycka, (22) 23-90-829, Mycka@ms.gov.pl

18. Minister/Sekretarz/Podsekretarz stanu odpowiedzialny za projekt (podpis)

Michał Królikowski – Podsekretarz Stanu