Terminarz rachunkowo-sprawozdawczy 2015 Ustawa o systemie...

Małgorzata Kozłowska, Mirosław Łobanowski, Piotr Kostrzewa

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych 2015 z komentarzem

D O D AT E K D O N R . 3 / 2 015 „ S E R W I S U P P ”

Stan prawny na 5 lutego 2015 r.

Ustawa o system

ie ubezpieczeń społecznych 2015 z komentarzem

www.sklep.infor.pl 22 212 07 30, 801 626 666 [email protected]

Terminarzrachunkowo-sprawozdawczy 2015

dla jednostek sektora finansów publicznych

Wszystkie terminy ważne dla księgowych w 2015 roku!Do korzystania przez cały rok!„Terminarz rachunkowo-sprawozdawczy 2015 dla jednostek sektora finansów publicznych” stanowi pełne kalendarium dla jednostek sektora finansów publicznych.

Publikacja ta z pewnością ułatwi głównemu księgowemu oraz pracownikom służb finansowo-księgowych przestrzeganie terminów wypełniania nałożonych na nich obowiązków.

Uwidocznieniew każdym miesiącu

dni wolnych i dni ustawowo wolnych od pracy w formie

„macierzowej”

Miejsce na osobiste notatki

Określenie czynności

do wykonania w danym dniu

Oznaczenie w układzie

chronologicznym wszystkich dni

ustawowo wolnych od pracy

Pasek z nazwą miesiąca

ułatwiający szybkie przemieszczanie

się pomiędzy miesiącami

Wskazanie przepisów (art., §)

obligujących jednostkę do wykonania danej

czynności

2

luty 2015IFK

USTAWA z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442; Dz.U. z 2013 r., poz. 1623; Dz.U. z 2013 r., poz. 1650; Dz.U. z 2013 r., poz. 1717; Dz.U. z 2014 r., poz. 567; Dz.U. z 2014 r., poz. 598; Dz.U. z 2014 r., poz. 1146; Dz.U. z 2014 r., poz. 1161; Dz.U. z 2014 r., poz. 1662; Dz.U. z 2014 r., poz. 1831) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Rozdział 1. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5KOMENTARZ. Rozdział 1. Przepisy ogólne [art. 1–5] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81. Rodzaje ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82. Zasada równego traktowania na gruncie ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . 93. Podmioty wykonujące zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . 94. Wybrane definicje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 4.1. Ubezpieczony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 4.2. Płatnik składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 4.3. Przychód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105. Wyłączenie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 KOMENTARZ. Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym [art. 6–14] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211. Definicja osoby ubezpieczonej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 1.1. Pracownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 1.2. Osoba współpracująca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 1.3. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1.4. Twórca, artysta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1.5. Wspólnicy spółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242. Tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.1. Pracowniczy tytuł do ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 2.2. Podleganie ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 2.3. Pozarolnicza działalność jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń . . . . . . . . . 27 2.4. Ubezpieczenia członków rad nadzorczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294. Ubezpieczenie wypadkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295. Kto może przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych . . . . . 306. Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym . . . . 307. Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – przykłady najczęściej występujących

zbiegów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7.1. Umowa o pracę i umowa zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7.2. Umowa o pracę i pozarolnicza działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

SPIS TREŚCI

INFOR PL S.A.Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72, tel. 22 530 41 93

Biuro Obsługi Klienta03-308 Warszawa, ul. Batalionu Platerówek 3, tel. 22 212 07 30, 801 626 666,

e-mail: [email protected], strona: www.sklep.infor.pl

3

Kodeks kadr i płacIFK

7.3. Kilka umów zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 7.4. Umowa zlecenia i pozarolnicza działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 7.5. Członkostwo w radzie nadzorczej a inne tytuły do ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . 33

Rozdział 3. Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne . . . . . . . . . . . . . . 33KOMENTARZ. Rozdział 3. Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne [art. 15–32] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441. Stopy procentowe składek na ubezpieczenia społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 1.1. Składka wypadkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 1.2. Składka emerytalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 1.3. Składka rentowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 1.4. Składka chorobowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452. Finansowanie składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453. Obowiązki płatników składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454. Ustalanie podstawy wymiaru składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 4.1. Podstawa wymiaru składek pracowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 4.2. Podstawa wymiaru składek zleceniobiorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 4.3. Podstawa wymiaru składek osób prowadzących pozarolniczą działalność . . . . . 47 4.4. Podstawa wymiaru składek przedsiębiorców rozpoczynających działalność

gospodarczą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 4.5. Podstawa wymiaru składek członków rad nadzorczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 4.6. Podstawa wymiaru składek osób przebywających na urlopie wychowawczym

oraz sprawujących opiekę nad dzieckiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505. Roczne ograniczenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne

i rentowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516. Wyłączenia z podstawy wymiaru składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537. Ulgi w opłacaniu składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 7.1. Odroczenie terminu płatności a układ ratalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 7.2. Rozłożenie zapłaty składek na raty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 7.3. Umorzenie zaległych należności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568. Odsetki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589. Przedawnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 9.1. Przedawnienie składek nieopłaconych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 9.2. Przedawnienie składek opłaconych nienależnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Rozdział 4. Zgłoszenia do ubezpieczenia, prowadzenie kont i rejestrów oraz zasady rozliczania składek i zasiłków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63KOMENTARZ. Rozdział 4. Zgłoszenia do ubezpieczeń i zasady rozliczania składek[art. 33–50] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 841. Wymagane dane identyfikacyjne podawane w dokumentach przekazywanych

do ZUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wyrejestrowanie z ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 853. Zgłaszanie zmian wykazanych w dokumentach zgłoszeniowych . . . . . . . . . . . . . . . . 894. Zawieszenie działalności a dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe . . . . . . . 89

SPIS TREŚCI

4

luty 2015IFK

5. Decyzja ZUS o podleganiu ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 6. Sporządzanie dokumentów rozliczeniowych przez płatników składek oraz tryb

korygowania dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 7. Roczna informacja dla ubezpieczonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 8. Zgłoszenie płatnika składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 9. Rozliczanie składek na ubezpieczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9710. Zwolnienie z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowych za każdy miesiąc . . . . . 9911. Sporządzanie przez ZUS dokumentów z urzędu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9912. Informacja o stanie konta ubezpieczonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

Rozdział 5. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101KOMENTARZ. Rozdział 5. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych [art. 51–57] . . . . . . . . . . 102

Rozdział 6. Fundusz Rezerwy Demograficznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103KOMENTARZ. Rozdział 6. Fundusz Rezerwy Demograficznej [art. 58–65] . . . . . . . . . . . 105

Rozdział 7. Zakład Ubezpieczeń Społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106KOMENTARZ. Rozdział 7. Zakład Ubezpieczeń Społecznych [art. 66–79a] . . . . . . . . . . 112

Rozdział 8. Obowiązki ubezpieczonych oraz tryb odwoławczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113KOMENTARZ. Rozdział 8. Obowiązki ubezpieczonych oraz tryb odwoławczy [art. 80–83d] . . . . 1151. Obowiązki osób ubezpieczonych i płatników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1152. Decyzje wydawane przez ZUS i tryb odwoławczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1153. Spór dotyczący objęcia ubezpieczeniami i decyzja ZUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1184. Interpretacje indywidualne wydawane przez ZUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Rozdział 9. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetki za opóźnieniew wypłacie świadczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123KOMENTARZ. Rozdział 9. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń oraz odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczeń [art. 84–85] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

Rozdział 10. Kontrola wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych . . . . 126KOMENTARZ. Rozdział 10. Kontrola wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych [art. 86–97] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

Rozdział 11. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy . . . . . . 131KOMENTARZ. Rozdział 11. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy [art. 98] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

Rozdział 12. Zmiany w obowiązujących przepisach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Rozdział 13. Przepisy przejściowe i końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134KOMENTARZ. Rozdział 12. Zmiany w obowiązujących przepisach [art. 99–106]Rozdział 13. Przepisy przejściowe i końcowe [art. 107–127] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Najciekawsze interpretacje ZUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

Wykaz najważniejszych rozporządzeń wykonawczych do ustawy systemowej . . . . . . 145

SPIS TREŚCI

5


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 1–3]

USTAWAz dnia 13 października 1998 r.

o systemie ubezpieczeń społecznych(j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442; Dz.U. z 2013 r., poz. 1623; Dz.U. z 2013 r., poz. 1650; Dz.U.

z 2013 r., poz. 1717; Dz.U. z 2014 r., poz. 567; Dz.U. z 2014 r., poz. 598; Dz.U. z 2014 r., poz. 1146; Dz.U. z 2014 r., poz. 1161; Dz.U. z 2014 r., poz. 1662; Dz.U. z 2014 r., poz. 1831)1

Rozdział 1Przepisy ogólne

Art. 1. [Ubezpieczenia społeczne]2

Ubezpieczenia społeczne obejmują:1) ubezpieczenie emerytalne;2) ubezpieczenia rentowe;3) ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa,

zwane dalej „ubezpieczeniem chorobowym”;4) ubezpieczenie z t ytułu wypadków przy pracy

i chorób zawodowych, zwane dalej „ubezpie-czeniem wypadkowym”.Art. 2. [Zakres regulacji]1. Ustawa określa:

1) zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym;2) zasady ustalania składek na ubezpiecz enia

społeczne oraz podstaw ich wymiaru;3) zasady, tryb i terminy:

a) zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych,b) prowadzenia ewidencji ubezpieczonych

i płatników składek,c) rozliczania składek na ubezpiecz enia spo-

łeczne oraz zasiłków z ubezpieczeń choro-bowego i wypadkowego,

d) opłacania składek na ubezpiecz enia spo-łeczne;

4) zasady prowadzenia kont ubezpieczonych oraz kont płatników składek;

5) zasady działania Funduszu Ubezpieczeń Spo-łecznych, zwanego dalej „FUS”;

6) organizację, zasady działania i f inansowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej „Zakładem”;

7) zasady działania Funduszu Rezerwy Demogra-ficznej, zwanego dalej „FRD”, oraz zasady za-rządzania tym funduszem;

8) zasady kontroli wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.

2. Rodzaje świadczeń z ubezpieczeń społecz-nych, warunki nabywania prawa do nich oraz zasady i tryb ich przyznawania określają odrębne przepisy.

3. Wypłacalność świadczeń z ubezpiecz eń społecznych gwarantowana jest przez państwo.

Art. 2a. [Zasada równego traktowania]1. Ustawa stoi na gruncie równego traktowania

wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, stan cy-wilny oraz stan rodzinny.

2. Zasada r ównego traktowania dotyczy w szczególności:1) warunków objęcia systemem ubezpieczeń spo-

łecznych;2) obowiązku opłacania i obliczania wy sokości

składek na ubezpieczenie społeczne;3) obliczania wysokości świadczeń;4) okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa

do świadczeń.3. Ubezpieczony, który uważa, że nie zastoso-

wano wobec niego zasady r ównego traktowania, ma prawo dochodzić roszczeń z t ytułu ubezpie-czeń z ubezpieczenia społecznego przed sądem. Przepis art. 83 stosuje się odpowiednio.

Art. 3. [Zadania z zakresu ubezpiecz eń spo-łecznych]

1. Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą wykonują:1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych;2) otwarte fundusze emerytalne, określone w prze-

pisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, w zakresie gromadzenia i lokowa-nia składki na ubezpieczenie emerytalne, o któ-rej mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. a;

3) (uchylony);4) płatnicy składek.

2. Za wykonywanie zadań związanych z usta-laniem prawa do świadczeń i ich wy sokości oraz

1 W ujednoliconym przez redakcję tekście uwzględniono w szystkie dotychczasowe zmiany. Najnowsze zmiany zostały wyróżnione czcionką pogrubioną.

2 Hasła w klamrach pochodzą od redakcji.

6

luty 2015IFK

[art. 4] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

wypłatą świadczeń z ubezpieczenia chorobowego płatnicy składek mają praw o do wynagrodzenia. Wynagrodzenia płatników składek określa się jako procent kwoty tych świadczeń. Wysokość stopy procentowej oraz tr yb rozliczenia tego wynagro-dzenia określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego. Pozostałe zadania z zakresu ubezpiecz eń spo-łecznych płatnicy składek są zobowiązani wykony-wać nieodpłatnie.

3. Zakres zadań z ubezpiecz eń społecznych wykonywanych przez otwarte fundusze emerytal-ne określają przepisy o organizacji i funkcjonowa-niu funduszy emerytalnych.

Art. 4. [Definicje ustawowe]Użyte w ustawie określenia oznaczają:

1) ubezpieczeni – osob y fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 1;

2) płatnik składek:a) pracodawca – w stosunku do pracowników

i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba f izycz-na pozostająca z inną osobą fizyczną w sto-sunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowaw-czym albo pobierania zasiłku macier zyń-skiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład,

b) jednostka wypłacająca świadcz enia so-cjalne, zasiłki soc jalne oraz wynagrodze-nia przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie k o-rzystania ze stypendium na przekwalifiko-wanie – w stosunku do osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu, osób pobierających zasiłek socjal-ny wypłacany na czas pr zekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego za-trudnienia oraz osób pobierający ch wy-nagrodzenie przysługujące w okresie k o-rzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie k orzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,

c) podmiot, na kt órego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odb ywania kary pozbawienia wolności lub t ymczaso-wego aresztowania – w stosunku do osób, które ją wykonują, na podstawie skierowa-nia do pracy , lub podlegają ubezpiecz e-

niom społecznym z tytułu pobierania zasił-ku macierzyńskiego, jeżeli zasiłek wypłaca ten podmiot,

d) ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne,

e) Kancelaria Sejmu w s tosunku do posłów i posłów do P arlamentu Europejskiego, o których mowa w ar t. 1 us t. 1 us tawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 187, poz. 1925, z 2006 r . Nr 104, poz. 708 oraz z 2009 r. Nr 111, poz. 918), oraz Kancelaria Senatu w stosunku do senatorów,

f) duchowny niebędący członkiem zakonu albo przełożony domu zakonnego lub klasztoru w stosunku do członk ów swych zakonów lub, za zgodą Zakładu, inna zwier zchnia in-stytucja diecezjalna lub zakonna w stosunku do duchownych objętych tą zgodą,

g) jednostka organizacyjna podległa Ministro-wi Obrony Narodowej – w stosunku do żoł-nierzy niezawodowych pełniących czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką,

h) (uchylona),i) (uchylona),j) (uchylona),k) ośrodek pomocy społeczne j – w s tosun-

ku do osób rezy gnujących z zatrudnienia w związku z k oniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długo-trwale lub ciężko chorym członkiem rodzi-ny oraz wspólnie niezamieszkującymi mat-ką, ojcem lub rodzeństwem,

l) (uchylona),ł) powiatowy urząd pracy – w s tosunku do

osób pobierających zasiłek dla bezr obot-nych lub stypendium,

ł1) centrum integracji społecznej – w s tosun-ku do osób pobierający ch świadczenie in-tegracyjne,

ł2) powiatowy urząd pracy – w s tosunku do osób pobierających stypendium na pod-stawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odb y-wania studiów podyplomowych,

m) Zakład – w s tosunku do osób podlegają-cych ubezpieczeniom społecznym z t ytu-łu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wy sokości zasiłku macier zyń-

7


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 4]

skiego, jeżeli zasiłki t e wypłaca Zakład, oraz w s tosunku do osób określon ych w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1,

n) podmiot wypłacający s typendium sporto-we – w stosunku do osób pobierających te stypendia,

o) minister właściwy do spraw f inansów pub-licznych oraz dyrektor izby celnej – w s to-sunku do funkcjonariuszy celnych,

p) Krajowa Szkoła Administracji Publicznej – w stosunku do słuchaczy pobierający ch stypendium,

r) osoba prowadząca pozarolniczą działal-ność – w stosunku do osób współpracują-cych przy prowadzeniu tej działalności,

s) wojewódzki urząd pracy – w s tosunku do osób, których świadczenia pracownicze finan-sowane są ze środków Funduszu Gwaranto-wanych Świadczeń Pracowniczych, jeżeli świadczenia te wypłacane są przez ten urząd,

t) jednostka obsługi ek onomiczno-admini-stracyjnej utworzona przez jednostkę sa-morządu terytorialnego – jeż eli rozlicza i opłaca składki za ubezpiecz onych wyko-nujących pracę w podlegający ch jej szko-łach, przedszkolach i innych jednostkach organizacyjnych systemu oświaty,

u) podmiot, w kt órym jest pełniona służba – w odniesieniu do żołnier zy zawodowych i funkcjonariuszy oddelegowanych do peł-nienia w nim służby, jeżeli podmiot ten wy-płaca im uposażenie,

w) wójt, burmistrz lub prezydent miasta – w sto-sunku do osób otrzymujących świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opie-kuńczy, na podstawie przepisów o świad-czeniach rodzinnych, oraz zasiłek dla opie-kuna na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów,

z) podmiot, który wypłaca świadczenie szko-leniowe po us taniu zatrudnienia – w s to-sunku do osób, kt órym wypłaca to świad-czenie,

za) inne niż powiatowe urzędy pracy podmioty kierujące – w stosunku do osób pobierają-cych stypendium w okresie szkolenia, sta-żu lub przygotowania zawodowego – który-mi są:

– jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, z wyjątkiem wo-jewódzkich i powiatowych urzędów pracy,

– Ochotnicze Hufce Pracy, – agencje zatrudnienia, – instytucje szkoleniowe, – instytucje dialogu społecznego, – instytucje partnerstwa lokalnego, – organizacje pozarządowe działające na

rzecz rozwoju zasobów ludzkich i pr ze-ciwdziałania bezrobociu,

– jednostki naukowe, – organizacje pracodawców, – związki zawodowe, – ośrodki doradztwa rolniczego, – ośrodki poradnictwa zawodowego i psy -

chologicznego, – korzystające z publiczn ych środków

wspólnotowych i publiczn ych środków krajowych na podstawie umowy o dof i-nansowanie projektu albo decyzji, o któ-rych mowa w przepisach ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o N arodowym Pla-nie Rozwoju (Dz.U. Nr 116, poz. 1206, z późn. zm.) albo us tawy z dnia 6 gr ud-nia 2006 r . o zasadach pr owadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r . Nr 8 4, poz. 712, z późn. zm.),

zb) podmiot, w którym działa rada nadzorcza – w stosunku do członków rad nadzorczych;

3) składki – składki na ubezpiecz enia społeczne osób wymienionych w pkt 1;

4) zasiłki – zasiłki i świadcz enie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego oraz ubezpie-czenia wypadkowego;

5) deklaracja rozliczeniowa – zestawienie infor-macji o należnych składkach na fundusze, na które składki pobiera Zakład, kw ot rozlicza-nych w ciężar składek oraz kw ot należnych do zapłaty;

6) imienny raport miesięczny – informacje o oso-bie podlegającej ubezpieczeniom społecznym przedkładane Zakładowi pr zez płatnika skła-dek za dany miesiąc kalendarzowy;

7) konto ubezpieczonego – konto, na którym ewi-dencjonowane są składki oraz inf ormacje do-tyczące przebiegu ubezpieczeń społecznych danego ubezpieczonego;

8) konto płatnika – k onto, na którym ewidencjo-nowana jest kwota zobowiązań z t ytułu skła-dek oraz inn ych składek danego płatnika zbieranych przez Zakład, kwoty zapłaconych składek, stan rozliczeń oraz inne inf ormacje dotyczące płatnika składek;

8

luty 2015IFK

[art. 1–5 komentarz] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

9) przychód – przychody w rozumieniu prz epi-sów o podatku dochodowym od osób f izycz-nych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wyk onywania pracy w czasie odb ywania kary pozbawienia wolności lub t ymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świad-czenia integracyjnego i s typendium wypłaca-nych bezrobotnym oraz stypendium sportowe-go, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umo-wy zlecenia, jak ró wnież z t ytułu współpra-cy przy tej działalności lub w spółpracy przy wykonywaniu umowy oraz przychody z dzia-łalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, nieza-leżnie od sposobu ich powoływania;

10) przychód z t ytułu członkostwa w r olniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych – przychody z tytułu pracy w spół-dzielni i z tytułu wytwarzania na jej rzecz pro-duktów rolnych;

11) otwarty fundusz emerytalny – fundusz wybra-ny przez ubezpieczonego spośród funduszy emerytalnych, o których mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy eme-rytalnych;

12) (uchylony);12a) okresowa emerytura kapitałowa – świadcze-

nie pieniężne określone w us tawie z dnia 2 1 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz.U. Nr 228, poz. 1507, z późn. zm.);

12b) (uchylony);13) międzybankowy system elektroniczny – system

ELIXIR w Krajowej Izbie Rozliczeniowej S.A.;

14) (uchylony);15) numer NIP – numer ident yfikacji podatkowej

nadany zgodnie z pr zepisami o zasadach ewidencji i ident yfikacji podatników i płatni-ków;

16) rachunek bankowy – rachunek bank owy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnoś-ciowo-kredytowej przedsiębiorcy będącego jej członkiem;

17) osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzie-ckiem – osobę f izyczną sprawującą oso-bistą opiekę nad dzieckiem własn ym lub swojego małżonka, lub dzieckiem pr zyspo-sobionym, przez okres do 3 lat, nie dłuż ej jednak niż do uk ończenia przez nie 5. r oku życia, a w pr zypadku dziecka, kt óre z po-wodu stanu zdrowia potwierdzonego orze-czeniem o niepełnosprawności lub s topniu niepełnosprawności wymaga osobistej opie-ki tej osoby, przez okres do 6 lat, nie dłu-żej jednak niż do uk ończenia przez dziecko 18. roku życia.

Art. 5. [Wyłączenie działania ustawy]1. Ubezpieczenie społeczne r olników, jeżeli

nie podlegają oni obowiązk owi ubezpieczeń spo-łecznych na podstawie ustawy, regulują odrębne przepisy.

2. Nie podlegają ubezpiecz eniom społecz-nym określonym w ustawie obywatele państw ob-cych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakt eru stałego i którzy są za-trudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplo-matycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynaro-dowych, chyba że umowy międzynarodowe stano-wią inaczej.

KOMENTARZ Rozdział 1. Przepisy ogólne [art. 1–5]

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) określają ro-dzaje ubezpieczeń społecznych, zasady podlegania ubezpieczeniom or az obowiązki podmiotów wykonujących zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych.

1. Rodzaje ubezpieczeńUbezpieczenia społeczne zostały podzielone ze względu na zakres świadczeń i obejmują (art. 1

ustawy systemowej): ■ ubezpieczenie emerytalne, ■ ubezpieczenia rentowe, ■ ubezpieczenie chorobowe oraz ■ ubezpieczenie wypadkowe.

9


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 1–5 komentarz]

Stosunek ubezpieczeń społecznych ma char akter publicznoprawny. Składka na ubezpieczenia jest obowiązkowa, odpłatna i bezzwr otna. Jak stwierdził Sąd Apelacy jny w Gdańsku w wyroku z 9 lipca 2014 r. (III AUa 1814/13): „(…) objęcie ochroną ubezpieczeniową wiąże się z pow sta-niem obowiązku opłacania składek (…). Składk a w ubezpieczeniach społecznych jest wpr aw-dzie osobistym wkładem ubezpieczonego, ale z przeznaczeniem na tworzenie ogólnego funduszu ubezpieczeniowego, z którego prawo do świadczeń czerpią ci ubezpieczeni, którym ziści się okre-ślone ryzyko socjalne”.

Ustawodawca dokonał podziału ubezpieczeń ze względu na okr eślone ryzyka socjalne.Ubezpieczenie emerytalne jest związane z ryzykiem starości i osiągnięcia wieku emerytalne-

go. Z tego ubezpieczenia wypłacane są ś wiadczenia emerytalne. Warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z tego ubezpieczenia, ust alania wysokości świadczeń oraz zasady i tr yb przyznawania oraz wypłaty świadczeń reguluje ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i ren-tach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.).

Ubezpieczenia rentowe dotyczą ryzyka utraty zdolności do pracy. Z tych ubezpieczeń wypła-ca się rentę z tytułu niezdolności do pracy, a także rentę szkoleniową i rentę rodzinną.

Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego mają na celu zr ekompensowanie zarobków utraconych np. wskutek choroby lub macierzyństwa. Na podstawie ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w r azie choroby i macier zyństwa (j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 159 ze zm.) ubezpieczonym przysługują następujące świadczenia:

■ zasiłek chorobowy, ■ zasiłek macierzyński, ■ świadczenie rehabilitacyjne, ■ zasiłek opiekuńczy, ■ zasiłek wyrównawczy.

Ubezpieczenie wypadkowe obejmuje ryzyko wystąpienia wypadku przy pracy czy choroby zawodowej. Katalog świadczeń został określony w ust awie z 30 paździer nika 2002 r. o ubez-pieczeniu społecznym z t ytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.).

2. Zasada równego traktowania na gruncie ubezpieczeń społecznychUbezpieczeni mają prawo do równego traktowania bez względu na płeć, r asę, pochodzenie

etniczne, narodowość, stan cywilny oraz stan rodzinny. Dotyczy to w szczególności: ■ warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych, ■ obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na ubezpieczenia społeczne, ■ obliczania wysokości świadczeń, ■ okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.

Zasada równego traktowania jest doprecyzowaniem wyrażonej w ar t. 32 Konstytucji zasady równości. Zakazane jest różnicowanie sytuacji prawnej ubezpieczonych poprzez dyskryminowa-nie lub upr zywilejowanie m.in. ze względu na płeć, st an cywilny, warunki podlegania ubezpie-czeniom i opłacania składek. Nie oznacza to jednakowych zasad nabywania praw do świadczeń osób objętych ubezpieczeniami z różnych tytułów, np. stosunku pracy i umowy zlecenia.

Ubezpieczony, który uważa, że została naruszona wobec niego zasada r ównego traktowania, ma prawo dochodzić r oszczeń z t ytułu ubezpieczeń pr zed sądem, składając do ZUS pisemne odwołanie na zasadach określonych w art. 83 ustawy systemowej.

3. Podmioty wykonujące zadania z zakresu ubezpieczeń społecznychZadania z zakresu ubezpieczeń społecznych wykonują: ZUS, otwarte fundusze emerytalne oraz

płatnicy składek. Do zadań ZUS należą m.in.: (art. 68 ustawy systemowej): ■ stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,

10

luty 2015IFK


■ ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz ich wypłacanie, wymierza-nie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne or az innych składek, prowadzenie rozli-czeń z płatnikami co do należnych składek i wypłacanych pr zez płatników świadczeń,

■ orzekanie o stanie zdrowia na potrzeby ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń spo-łecznych,

■ opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu zabezpieczenia społecznego.

Natomiast płatnicy składek są zobowiązani pr zede wszystkim do obliczania i po trącania na-leżnych składek na ubezpieczenia społeczne or az przekazywania ich do ZUS. Za wyk onywanie zadań związanych z wypłatą zasiłków płatnikom składek przysługuje wynagrodzenie (art. 3 ust. 2 ustawy systemowej), które wynosi 0,1% kwoty prawidłowo wypłaconych świadczeń (rozporządze-nie z 14 grudnia 1998 r. w sprawie wysokości i tr ybu wypłaty wynagrodzenia płatnikom składek z tytułu wykonywania zadań z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Kwo-ta przysługującego płatnikowi wynagrodzenia jest potrącana z należnych od płatnika składek na ubezpieczenia społeczne.

Płatnik składek dokonuje rozliczenia należnego mu wynagrodzenia w deklaracji rozliczeniowej składanej za miesiąc, w którym dokonał wypłaty świadczeń.

4. Wybrane definicjeWarto zwrócić szczególną uwagę na znaczenie zdef iniowanych w ustawie pojęć, które wystę-

pują w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.

4.1. UbezpieczonyPrzez pojęcie „ubezpieczony” należy r ozumieć osoby f izyczne objęte chociaż jednym r odzajem

ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 1 ustawy systemowej. Jest to osoba f izyczna, która ze względu na określony rodzaj aktywności zawodowej podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i ren-towym obowiązkowo bądź dobrowolnie lub może podlegać wyłącznie ubezpieczeniu emer ytalnemu.

4.2. Płatnik składekUstawa systemowa, w zależności od tytułu do ubezpieczeń, wskazuje jako płatników składek

różne podmioty. Należy przy tym wskazać, że pracodawca jest płatnikiem składek nie tylko w sto-sunku do zatr udnionych pracowników, ale t akże w stosunku do osób, kt óre są pr acownikami w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, tj. pozostającymi w stosunku pracy i jednocześnie wykonującymi w ramach umowy cywilnoprawnej (o dzieło, zlecenia), zawartej z własnym praco-dawcą lub innym podmiotem, pracę na rzecz własnego pracodawcy.

Spółka cywilna jest płatnikiem składek t ylko w stosunku do zatr udnionych w niej osób (pra-cowników, zleceniobiorców itp.). Natomiast spółka nie jest płatnikiem w stosunku do wspólników.

Każdy ze wspólników spółki jest płatnikiem składek na własne ubezpieczenia. W ś wietle prze-pisów ustawy systemowej wspólnik spółki cywilnej prowadzący w tej spółce pozarolniczą dzia-łalność gospodarczą posiada własny, odrębny tytuł do ubezpieczeń społecznych. Zat em osoby prowadzące pozarolniczą działalność or az osoby podlegające ubezpieczeniom emer ytalnemu i rentowym dobrowolnie są płatnikami składek na własne ubezpieczenia.

ZUS jest płatnikiem składek w st osunku do osób podlegających ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wy sokości zasiłku macierzyńskiego, jeżeli wypłaca te zasiłki, oraz w stosunku do osób spr awujących osobistą opiekę nad dzieckiem (art. 6a ust. 1 i ar t. 6b ust. 1 ustawy systemowej).

4.3. PrzychódPrzychodem w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych są pr zy-

chody z t ytułu zatrudnienia w r amach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności

11



lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyj-nego i st ypendium wypłacanych bezr obotnym oraz stypendium sportowego, a t akże z t ytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z ty-tułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy, oraz przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu r ad nadzorczych, niezależ-nie od sposobu ich powoływania (art. 4 pkt 9 ustawy systemowej).

5. Wyłączenie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznymPrzepisów ustawy systemowej nie stosuje się do dwóch gr up podmiotów (art. 5 ust awy sy-

stemowej). Po pierwsze, są to rolnicy. Jeżeli nie podlegają oni ubezpieczeniom społecznym w r o-zumieniu ustawy, są objęci ubezpieczeniami na zasadach okr eślonych w ust awie z 20 gr udnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1403).

Rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakr esie z mocy ustawy, nie-przerwanie co najmniej przez 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospo-darczej lub w spółpracę przy prowadzeniu tej działalności, nadal podlega t emu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności, jeśli łącznie zostaną spełnione wymienione niżej warunki.

Warunki, jakie muszą być spełnione łącznie, aby rolnik prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą nadal mógł podlegać obowiązkowi ubezpieczenia rolnego:

■ złożył w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia roz-poczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalno-ści,

■ jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obej-mującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, lub w dziale specjalnym,

■ nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym, ■ nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, ■ kwota należnego podatk u dochodowego za popr zedni rok podatkowy od pr zychodów z poza-rolniczej działalności gospodarczej nie przekracza 3166 zł (w 2014 r.) – jest to tzw. roczna kwota graniczna podlegająca corocznej waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych.

(art. 5a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników)

Zaświadczenie albo oświadczenie, że nie została przekroczona kwota podatku dochodowego, rolnik lub domownik pr owadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, podlegający ubezpie-czeniu, ma obowiązek złożyć do 31 maja każdego roku podatkowego.

Niezachowanie terminu złożenia oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia jest r ówno-znaczne z ustaniem ubezpieczenia od dnia r ozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności. Termin na złożenie ww. oświad-czenia, a także zaświadczenia z urzędu skarbowego może zostać przywrócony na wniosek rolnika lub domownika, jeżeli udowodnią oni, że niezachowanie t erminu nastąpiło wskutek zdarzeń losowych (art. 5a ust. 4–7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). Oznacza to, że ubezpie-czeniom w KRUS nie będą podlegać rolnicy prowadzący działalność gospodarczą, którzy:

■ nie złożą wymaganego oświadczenia do 31 maja danego roku (chyba że przekroczenie terminu nastąpiło wskutek zdarzeń losowych) albo

■ za 2014 r. opłacili podatek od przychodów z działalności wyższy od kwoty 3166 zł.

Ponadto od 1 st ycznia 2015 r. istnieje możliwość dalszego podlegania ubezpieczeniom w KRUS w okresie podlegania ubezpieczeniom społecznym w ZUS z tytułu wykonywania umo-wy zlecenia lub powołania do r ady nadzorczej. Warunkiem, który musi być wówczas speł-niony, jest, aby pr zychód osiągany z t ych tytułów w rozliczeniu miesięcznym nie pr zekraczał kwoty połowy minimalnego wynagr odzenia za pr acę (np. w 20 15 r. – 875 zł). Rolnik lub

12

luty 2015IFK


domownik może w k ażdym czasie odst ąpić od ubezpieczenia w KR US, składając st osowne oświadczenie, jednak nie wcześniej niż od dnia złożenia t ego oświadczenia.

Po drugie, przepisy ustawy systemowej nie mają także zastosowania do obywateli państw obcych, których pobyt na obszar ze Rzeczypo-spolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i któ-rzy są zatrudnieni w:

■ obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, ■ urzędach konsularnych, ■ misjach, misjach specjalnych lub ■ instytucjach międzynarodowych,

chyba że umowy międzynarodowe stanowią ina-czej.

Jest to wyjątek od zasady podlegania ubezpieczeniom w P olsce przez cudzoziemców wykonu-jących pracę na terytorium Polski na rzecz polskich f irm.

Sąd Najwyższy w wyroku z 6 września 2011 r. (I UK 60/11) wskazał, że: „(…) zakresem podmio-towym art. 5 ust. 2 u.s.u.s. są ob jęci zarówno obywatele państw obcych zatr udnieni w placów-kach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczypo-spolitej Polskiej), jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile tylko ich pobyt na obszar ze Rzeczypospolitej Polskiej nie miał charakteru stałego (...)”.

Wskazane są zatem dwie odrębne kategorie podmiotów, w przypadku których jest wyłączony obowiązek ubezpieczeń społecznych (wymienione w ar t. 5 ustawy systemowej):

■ obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Polski nie ma charakteru stałego, ■ obywatele państw obcych, którzy są zatrudnieni w ww. placówkach (bez względu na charakter

ich pobytu).

O stałym pobycie może przykładowo świadczyć posiadanie karty stałego pobytu. Ponadto umo-wy międzynarodowe, których Polska jest stroną, mogą przewidywać, że cudzoziemiec zatrudniony w Polsce lub wykonujący w Polsce działalność nie będzie objęty z tego tytułu ubezpieczeniami.

PRZYKŁADObywatel Białorusi otrzymał kartę stałego pobytu na obszarze Polski. Od 1 lutego 2015 r. bę-dzie prowadził w Polsce działalność gospodarczą (spr zedaż artykułów budowlanych). Jego pobyt w Polsce ma charakter stały, dlatego z tytułu działalności będzie podlegał ubezpiecze-niom emerytalnemu i rentowym w Polsce, gdyż między P olską a Białorusią nie została za-warta umowa w zakresie zabezpieczenia społecznego, która wykluczałaby obowiązek ubez-pieczeń w państwie wykonywania pracy czy działalności.

Należy mieć także na względzie przepisy dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecz-nego, tj. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/200 4 z 29 kwietnia 200 4 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego or az rozporządzenie Parlamentu Eu-ropejskiego i Rady nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004. Określają one zasady ust alania właściwego ustawodawstwa w zakresie ubezpieczeń. Przepisy prawa wspólnotowego mają w tym przypadku pierwszeństwo przed ustawodawstwem kra-jowym. Zgodnie z t ymi regulacjami osoby podlegają w zakr esie ubezpieczeń ustawodawstwu tylko jednego państwa (art. 11 ust. 1 r ozporządzenia nr 883/2004). Z reguły będzie to państwo miejsca wykonywania pracy lub działalności na własny rachunek (art. 11 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004).

Zatem cudzoziemiec zatr udniony w Polsce nie będzie podlegał polskiemu ust awodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych, jeśli t aki obowiązek wyklucza umowa międzynar odowa, której Polska jest stroną (w przypadku państw spoza UE), lub prawo wspólnotowe.

UWAGA!Rolnik lub domownik, który świadczy pracę na pod-stawie umowy zlecenia lub zostanie powołany do rady nadzorczej i osiągnie z tego t ytułu przychód nieprze-kraczający 1/2 minimalnego wynagrodzenia w danym miesiącu, nadal może opłacać składki na ubezpiecze-nia społeczne w KRUS.

13



Rozdział 2Zasady podlegania ubezpieczeniom

społecznym

Art. 6. [Obowiązkowe ubezpieczenia emery-talne i rentowe]

1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytal-nemu i rent owym podlegają, z zas trzeżeniem art. 8 i 9, osob y fizyczne, które na obszar ze Rzeczypospolitej Polskiej są:1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów;2) osobami wykonującymi pracę nakładczą;3) członkami rolniczych spółdzielni pr odukcyj-

nych i spółdzielni k ółek rolniczych, zwanymi dalej „członkami spółdzielni”;

4) osobami wykonującymi pracę na pods tawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadcz enie usług, do kt órej zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zw anymi da-lej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4;

5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działal-ność oraz osobami z nimi współpracującymi;

6) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego, o któ-rych mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Euro-pejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej, zwanymi dalej „posłami i senatorami”;

7) osobami pobierającymi stypendium sportowe, zwanymi dalej „stypendystami sportowymi”;

7a) pobierającymi stypendium słuchaczami Krajo-wej Szkoły Administracji Publicznej;

8) osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie od-bywania kary pozbawienia wolności lub t ym-czasowego aresztowania;

9) osobami pobierającymi zasiłek dla bezr obot-nych, świadczenie integracyjne lub s typen-dium w okresie odb ywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy, zwanymi dalej „bezrobotnymi”;

9a) osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skie-rowane przez inne niż powiat owy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przy-gotowanie zawodowe dorosłych, zwanymi da-lej „osobami pobierającymi stypendium”;

9b) osobami pobierającymi st ypendium na pod-stawie przepisów o pr omocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywa-nia studiów podyplomowych;

10) duchownymi;11) żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czyn-

ną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką;

12) osobami odbywającymi służbę zastępczą;13) (uchylony);14) (uchylony);15) (uchylony);16) (uchylony);17) (uchylony);18) (uchylony);18a) funkcjonariuszami Służby Celnej;18b) (uchylony);19) osobami przebywającymi na urlopach wycho-

wawczych lub pobierającymi zasiłek macie-rzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku ma-cierzyńskiego;

20) osobami pobierającymi świadczenia socjal-ne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek soc jalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszu-kiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górnicze-go albo w okresie k orzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy;

21) osobami pobierającymi świadcz enie szkole-niowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia;

22) członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z tytułu pełnienia tej funkcji.2. Zasady podlegania ubezpiecz eniom emery-

talnemu i rentowym osób rezygnujących z zatrud-nienia w związku z k oniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długo trwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspól-nie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeń-stwem, za które ośrodek pomocy społecznej opła-ca składkę, regulują przepisy o pomocy społecznej.

2a. Za osobę pobierającą świadczenie pielęg-nacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasi-łek dla opiek una wójt, burmistrz lub prezydent miasta opłaca składkę na ubezpieczenia emery-talne i rentowe od podstawy odpowiadającej wy-sokości odpowiednio:1) świadczenia pielęgnacyjnego albo s pecjal-

nego zasiłku opiekuńczego przysługujących

14

luty 2015IFK

[art. 6a] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

na podstawie przepisów o świadczeniach ro-dzinnych,

2) zasiłku dla opiek una przysługującego na podstawie przepisów o us taleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów

– przez okres niezbędny do uzyskania 25-letniego okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskład-kowego), z zastrzeżeniem art. 87 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1440, z późn. zm.).

2b. Wójt, burmistrz lub prezydent mias ta nie opłaca składki na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe za osobę pobierającą świadczenie pie-lęgnacyjne, specjalny zasiłek opiek uńczy albo zasiłek dla opiek una, jeżeli podlega ona obo-wiązkowi ubezpieczenia społecznego z innego tytułu na podstawie ustawy lub na podstawie od-rębnych przepisów.

2c. Wójt, burmistrz lub prezydent mias ta, jeżeli wypłaca osobie świadcz enie pielęgna-cyjne, specjalny zasiłek opiek uńczy albo zasi-łek dla opiek una, może wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o udzielenie informa-cji o przebiegu ubezpieczenia oraz za jaki okres za tę osobę po winien opłacać składkę na ubez-pieczenia emerytalne i rentowe.

2d. Sposób opłacania składek na ubezpiecz e-nia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób świadczących pracę na pods tawie umowy uaktywniającej, reguluje us tawa z dnia 4 lut ego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. Nr 45, poz. 235, z późn. zm.).

3. (uchylony).3a. (uchylony).4. Osoby określone w us t. 1 pkt 4 nie podle-

gają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów , szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

4a. Przepisu ust. 4 nie stosuje się do osób świad-czących pracę na podstawie umowy uaktywniającej określonej w ustawie, o której mowa w ust. 2d.

5. (uchylony).6. (uchylony).Art. 6a. [Obo wiązkowe ubezpieczenia eme-

rytalne i rento we osób s prawujących osobistą opiekę nad dzieckiem]

1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytal-nemu i rent owym podlegają, z zas trzeżeniem art. 8 i 9, osob y sprawujące osobistą opiekę nad

dzieckiem, które na obszar ze Rzeczypospolitej Polskiej są:1) osobami, które prowadziły pozarolniczą dzia-

łalność gospodarczą przez okres co najmnie j 6 miesięcy i zapr zestały jej prowadzenia albo zawiesiły wykonywanie działalności gospodar-czej na podstawie art. 14a ust. 1d ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospo-darczej (Dz.U. z 2013 r. poz. 672, późn. zm.);

2) osobami, które prowadziły inną niż określona w przepisach o sw obodzie działalności go-spodarczej pozarolniczą działalność, o kt órej mowa w art. 8 ust. 6, przez okres co najmnie j 6 miesięcy i które zaprzestały jej prowadzenia;

3) zleceniobiorcami, którzy wykonywali pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zle-cenia albo innej umowy o świadcz enie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosu-je się przepisy dotyczące zlecenia, przez okres co najmniej 6 miesięcy i kt órzy zaprzestali jej wykonywania;

4) osobami współpracującymi, o których mowa w art. 8 ust. 11, przez okres co najmniej 6 mie-sięcy z osobami, o kt órych mowa w pkt 1–3, i które zaprzestały tej współpracy;

5) osobami duchownymi, podlegającymi z t ego tytułu ubezpieczeniom społecznym przez okres co najmniej 6 miesięcy.2. Warunek prowadzenia pozarolniczej dzia-

łalności, działalności zarobkowej i współpracy lub bycia osobą duchowną pr zez okres co najmnie j 6 miesięcy uważa się za spełnion y, jeżeli osoby, o których mowa w ust. 1, podlegały z t ych tytu-łów nieprzerwanie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym bezpośrednio przed dniem rozpoczę-cia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i opłacały składki na te ubezpieczenia.

3. Prawo do objęcia obowiązkowymi ubezpie-czeniami emerytalnym i rent owymi przysługuje jednemu z rodziców, pod warunkiem że drugi ro-dzic nie jest objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z t ego tytułu albo ubezpiecz eniami określonymi w art. 6 ust. 1 pkt 19 lub art. 6b.

4. Prawo do f inansowania składek z budż etu państwa, jeżeli jedno z r odziców przebywa na ur-lopie wychowawczym, a drugie jednocześnie speł-nia warunki określone w ust. 1, przysługuje osobie przebywającej na urlopie wychowawczym.

5. Prawo do ob jęcia obowiązkowymi ubez-pieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługu-je przez okresy, o których mowa w ar t. 4 pkt 1 7,

15


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 6b–8]

i może być wykorzystane w całości lub w nie wię-cej niż 4 częściach.

Art. 6b. [Obowiązkowe ubezpieczenie emery-talne]

1. Obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizycz-ne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami sprawującymi osobistą opiekę nad dzie-ckiem, a które nie spełniają w arunków do podle-gania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytal-nemu i rentowym, o których mowa w art. 6a.

2. Prawo do objęcia obowiązkowym ubezpie-czeniem emerytalnym przysługuje jednemu z r o-dziców, pod w arunkiem że drugi rodzic nie jes t objęty ubezpieczeniem emerytalnym z tego tytułu albo ubezpieczeniami określonymi w ar t. 6 ust. 1 pkt 19 lub art. 6a.

3. Prawo do objęcia obowiązkowym ubezpie-czeniem emerytalnym przysługuje przez okresy, o których mowa w ar t. 4 pkt 17, i może być wyko-rzystane w całości lub w nie więcej niż 4 częściach.

Art. 7. [Dobrowolne ubezpieczenia emerytal-ne i rentowe]

Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpiecze-niami emerytalnym i rentowymi przysługuje oso-bom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo.

Art. 8. [Definicja osoby ubezpieczonej]1. Za pracownika uw aża się osobę poz ostają-

cą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.2. Jeżeli pracownik spełnia kr yteria określo-

ne dla osób w spółpracujących, o których mowa w ust. 11 – dla celów ubezpiecz eń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

2a. Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uwa-ża się także osobę wykonującą pracę na pods ta-wie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub inne j umowy o świadcz enie usług, do kt órej zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy doty-czące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umo-wy wykonuje pracę na r zecz pracodawcy, z któ-rym pozostaje w stosunku pracy.

3. Za osobę wykonującą pracę nakładczą uwa-ża się osobę zatr udnioną na pods tawie umowy o pracę nakładczą.

4. Za członka spółdzielni uw aża się członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, innej spółdziel-ni zajmującej się produkcją rolną oraz spółdzielni kółek rolniczych, zajmujących się produkcją rolną,

działających zgodnie z ar t. 138–178 oraz ar t. 180 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spół-dzielcze (Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848, z późn. zm.), który wykonuje pracę na rzecz spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy lub wytw arza na jej rzecz produkty rolne w prowadzonym przez siebie gospodarstwie.

5. Na równi z członkiem spółdzielni, o kt órym mowa w ust. 4, traktuje się inne osob y, które wy-konują pracę w spółdzielni lub w gospodars twie rolnym spółdzielni na inne j podstawie niż s tosu-nek pracy, niebędące jej członkami i wynagradza-ne według zasad obowiązujący ch członków spół-dzielni, w tym kandydatów na członka spółdzielni.

6. Za osobę pr owadzącą pozarolniczą działal-ność uważa się:1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność

gospodarczą na podstawie przepisów o dzia-łalności gospodarczej lub inn ych przepisów szczególnych;

2) twórcę i artystę;3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wol-

nego zawodu:a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym

podatku dochodowym od niektórych przy-chodów osiąganych przez osoby fizyczne,

b) z której przychody są przychodami z dzia-łalności gospodarczej w rozumieniu prze-pisów o podatku dochodowym od osób f i-zycznych;

4) wspólnika jednoosobowej spółki z ogranicz o-ną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;

5) osobę prowadzącą publiczną lub niepublicz-ną szkołę, inną formę wychowania przedszkol-nego, placówkę lub ich z espół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.7. Za twórcę, o którym mowa w ust. 6 pkt 2, uwa-

ża się osobę, kt óra tworzy dzieła w zakresie archi-tektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plas tycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, cho-reografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludo-wej, będące przedmiotem prawa autorskiego.

8. Za ar tystę, o którym mowa w ust. 6 pkt 2, uważa się osobę wyk onującą zarobkowo działal-ność artystyczną w dziedzinie sztuki akt orskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztu-ki tanecznej i cyrk owej oraz w dziedzinie dyr y-gentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumo-grafii, scenografii, a także w dziedzinie pr odukcji

16

luty 2015IFK


audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operato-rów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.

9. Uznanie działalności za tw órczą lub ar ty-styczną i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatr zenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury.

10. Minister właściwy do spraw kultur y w uzgodnieniu z minis trem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego powołuje, w drodze rozporządzenia, komisję, o której mowa w ust. 9, oraz szczegółowo określa je j zadania, a takż e skład i tryb działania.

11. Za osobę w spółpracującą z osobami pr o-wadzącymi pozarolniczą działalność oraz zlece-niobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci dr ugie-go małżonka i dzieci pr zysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we w spólnym gospodar-stwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wyk onywaniu umowy agencyj-nej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z któ-rymi została zawarta umowa o pracę w celu pr zy-gotowania zawodowego.

12. Za stypendystę sportowego uważa się oso-bę pobierającą stypendium sportowe, z wyjątkiem osób uczących się lub studiujących, jeśli nie pod-legają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu.

13. Za osobę duchowną uw aża się duchow -nego oraz członków zakonów męskich i żeńskich Kościoła Katolickiego, innych kościołów i związ-ków wyznaniowych, z wyjątkiem alumnów semina-riów duchownych, nowicjuszów, postulantów i ju-niorystów, którzy nie ukończyli 25. roku życia.

14. Na równi z zatr udnieniem na obszar ze Rzeczypospolitej Polskiej uważa się zatrudnienie obywateli polskich za granicą w polskich pr zed-stawicielstwach dyplomatycznych i urzędach kon-sularnych, w s tałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych mi-sjach lub misjach spec jalnych, a także w innych polskich placówkach, ins tytucjach lub pr zedsię-biorstwach, chyba że umowy międzynar odowe stanowią inaczej.

15. Za osobę w stosunku służby uważa się żoł-nierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy:1) Policji;2) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

i Agencji Wywiadu;

2a) Centralnego Biura Antykorupcyjnego;3) Straży Granicznej;4) Państwowej Straży Pożarnej;5) Służby Więziennej;6) Służby Celnej;6a) Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służb y

Wywiadu Wojskowego;7) Biura Ochrony Rządu.

Art. 9. [Zbieg tytułów do ubezpieczeń]1. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1,

3, 10, 18a, 20 i 21, spełniające jednocześnie warun-ki do ob jęcia ich obowiązk owo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obej-mowane ubezpieczeniami tylko z t ytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub in-nej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się pr zepisy doty-czące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeż eli umo-wę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takie j umo-wy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spół-dzielni, służby, pobierania świadczenia szkolenio-wego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie ko-rzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być ob-jęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi rów-nież z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.

1a. Ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia eme-rytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członko-stwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagr odzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na prze-kwalifikowanie w pr zeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określone j w ar t. 18 ust. 4 pkt 5a, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z za-strzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

1b. Jeżeli ubezpieczeni, o kt órych mowa w ust. 1a, spełniają jednocz eśnie warunki do ob-jęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytal-nym i rentowymi z więcej niż jednego innego t ytu-łu, stosuje się do nich odpowiednio ust. 2.

1c. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10, spełniające jednocześnie warun-ki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami

17



emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasił-ku macierzyńskiego lub zasiłku w wy sokości za-siłku macierzyńskiego, podlegają obowiązk owo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytu-łu pobierania zasiłku macier zyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów.

1d. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 18a, spełniające jednocześnie warunki do obję-cia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z t ytułu pobierania zasiłku macier zyń-skiego lub zasiłku w wy sokości zasiłku macierzyń-skiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów.

2. Osoba spełniająca w arunki do objęcia obo-wiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rento-wymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4–6 i 1 0, jest objęta obowiązkowo ubezpie-czeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobr owolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rento-wymi także z pozostałych, wszystkich lub wybra-nych tytułów lub zmienić t ytuł ubezpieczeń, z za-strzeżeniem ust. 7.

2a. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 – prowadząca jednocześnie pozarolniczą działal-ność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 – podle-ga obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z t ytułu tej działalności, jeżeli z t ytu-łu wykonywania umowy agency jnej lub umowy zlecenia albo inne j umowy o świadcz enie usług, do której zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz w spółpracy przy wykonywaniu tych umów podstawa wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytalne i rent owe jest niższa od obowiązujące j tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób pr owadzą-cych pozarolniczą działalność. Może ona dobro-wolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpiecze-niami emerytalnymi i rentowymi również z t ytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4.

2b. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działal-ność, o której mowa w ar t. 8 ust. 6 pkt 1 , podle-ga obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania pracy nakładczej podstawa wymia-ru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązujące j tę osobę najniższej

podstawy wymiaru składek dla osób pr owadzą-cych pozarolniczą działalność. Może ona dobro-wolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpiecze-niami emerytalnym i rentowymi również z t ytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2.

3. Osoba prowadząca kilka rodzajów działalno-ści pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubez-pieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności.

4. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 18a i 22, mające us talone prawo do emer ytu-ry lub renty podlegają obowiązkowo ubezpiecze-niom emerytalnemu i rentowym.

4a. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, mające ustalone prawo do emerytury lub renty pod-legają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalne-mu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b.

4b. Osoby, o których mowa w ust. 4a, podle-gają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalne-mu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umow a o świadczenie usług, do której zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło, została zawarta z pracodawcą, z którym pozosta-ją równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ra-mach takiej umowy wykonują pracę na r zecz pra-codawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

4c. Osoby prowadzące pozarolniczą działal-ność, o której mowa w ar t. 8 ust. 6 pkt 1 , mają-ce ustalone prawo do renty z t ytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia pra-wa do emerytury.

5. Osoby, o których mowa w art. 6, niewymie-nione w ust. 4, 4a i 4c, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubez-pieczeniom emerytalnemu i rentowym.

6. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 8, art. 6a ust. 1 i ar t. 6b ust. 1, a także osoby prze-bywające na urlopach wy chowawczych podle-gają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalne-mu i rentowym albo odpowiednio ubezpiecz eniu emerytalnemu, jeżeli nie mają us talonego prawa do emerytury lub rent y i nie mają inn ych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

6a. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 9,9a,9b,11 i 12, obowiązkowo podlegają ubez-pieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubez-pieczeń społecznych.

18

luty 2015IFK


6b. Pracownik, który łączy dodatk owy urlop macierzyński, dodatkowy urlop na warunkach urlo-pu macierzyńskiego lub urlop rodzicielski z wyko-nywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu na zasadach określon ych w ar t. 1821 § 5 Kodeksu pracy, podlega obowiązkowo ubezpie-czeniom emerytalnemu i rentowym, z obu tytułów.

7. Duchowni spełniający w arunki do ob jęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i ren-towymi z t ytułu prowadzenia pozarolniczej dzia-łalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.

8. Osoby pozostające w stosunku służby, z wy-łączeniem osób, o kt órych mowa w ar t. 8 ust. 15 pkt 6, spełniające jednocześnie warunki do podle-gania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4–6 i 10, mogą być dobrowolnie objęte tymi ubezpie-czeniami na swój wniosek.

9. Członkowie rad nadz orczych spełniają-cy warunki do objęcia ubezpiecz eniami emery-talnym i rento wymi z inn ych tytułów podlegają ubezpieczeniom również z tytułu pełnienia funk-cji członka rady nadzorczej.

Art. 9. [Zbieg tytułów do ubezpieczeń]3

1. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 10, 18a, 20 i 21, spełniające jednocześnie warun-ki do ob jęcia ich obowiązk owo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obej-mowane ubezpieczeniami tylko z t ytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub in-nej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się pr zepisy doty-czące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeż eli umo-wę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takie j umo-wy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spół-dzielni, służby, pobierania świadczenia szkolenio-wego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie ko-rzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być ob-jęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi rów-nież z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.

1a. Ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia eme-rytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członko-

stwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagr odzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na prze-kwalifikowanie w pr zeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określone j w ar t. 18 ust. 4 pkt 5a, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z za-strzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

1b. Jeżeli ubezpieczeni, o kt órych mowa w ust. 1a, spełniają jednocz eśnie warunki do ob-jęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytal-nym i rentowymi z więcej niż jednego innego t ytu-łu, stosuje się do nich odpowiednio ust. 2.

1c. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10, spełniające jednocześnie warun-ki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasił-ku macierzyńskiego lub zasiłku w wy sokości za-siłku macierzyńskiego, podlegają obowiązk owo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytu-łu pobierania zasiłku macier zyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów.

1d. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 1, 3 i 18a, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami eme-rytalnym i rentowymi z t ytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wy sokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubez-pieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu t ytu-łów.

2. Osoba spełniająca warunki do objęcia obo-wiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rento-wymi z kilk u tytułów, o któr ych mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 2, 4–6 i 1 0, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał naj-wcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytal-nym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpie-czeń, z zastrzeżeniem ust. 2c i 7.

2a. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działal-ność, podlega obo wiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z t ytułu tej działalno-

3 W takim brzmieniu art. 9 będzie obowiązywał od 1 stycznia 2016 r.

19



ści, jeżeli z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadcze-nie usług, do której zgodnie z K odeksem cywil-nym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpracy przy wykonywaniu tych umów podsta-wa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytal-ne i rentowe jest niższa od najniższ ej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarol-niczą działalność, o której mo wa w art. 18 ust. 8. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być ob-jęta ubezpieczeniami emerytalnym i rento wymi również z t ytułu, o któr ym mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 4. Osoba, o której mo wa w art. 6 ust. 1 pkt 4, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działal-ność, dla której właściw a jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w ar t. 18a, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów, z zastrzeżeniem ust. 2c.

2b. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działal-ność, podlega obo wiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z t ytułu tej działalno-ści, jeżeli z tytułu wykonywania pracy nakładczej podstawa wymiaru s kładek na ubezpiecz enia emerytalne i rento we jest niższa od najniższ ej podstawy wymiaru składek dla osób pro wadzą-cych pozarolniczą działalność, o której mo wa w art. 18 ust. 8. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytal-nym i rentowymi również z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, prowadząca jednocześnie pozarolni-czą działalność, dla której właściw a jest podsta-wa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytal-ne i rentowe, o której mo wa w ar t. 18a, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów.

2c. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, której podstawa wymiaru s kładek na ubezpie-czenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od określonej w ar t. 18 ust. 4 pkt 5a, spełniająca warunki do objęcia obo wiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z in-nych tytułów podlega obowiązkowo ubezpiecze-niom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie s tosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru s kładek z t ytułu wykonywa-nia pracy na pods tawie umowy, o której mo wa w art. 6 ust. 1 pkt 4, lub z inn ych tytułów osiąga kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a.

3. Osoba prowadząca kilka rodzajów działalno-ści pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubez-pieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności.

4. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 18a i 22, mające us talone prawo do emer ytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

4a. Osoby, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 4, mające us talone prawo do emer ytury lub renty podlegają obowiązk owo ubezpieczeniom emerytalnemu i rent owym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b.

4b. Osoby, o których mowa w ust. 4a, podle-gają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalne-mu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umow a o świadczenie usług, do której zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło, została zawarta z pracodawcą, z którym pozosta-ją równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ra-mach takiej umowy wykonują pracę na r zecz pra-codawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

4c. Osoby prowadzące pozarolniczą działal-ność, o której mowa w ar t. 8 ust. 6 pkt 1 , mają-ce ustalone prawo do renty z t ytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia pra-wa do emerytury.

5. Osoby, o których mowa w art. 6, niewymie-nione w ust. 4, 4a i 4c, mające us talone prawo do emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubez-pieczeniom emerytalnemu i rentowym.

6. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 8, art. 6a ust. 1 i ar t. 6b ust. 1, a także osoby prze-bywające na urlopach wy chowawczych podle-gają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalne-mu i rentowym albo odpowiednio ubezpiecz eniu emerytalnemu, jeżeli nie mają us talonego prawa do emerytury lub rent y i nie mają inn ych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

6a. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9, 9a, 9b, 11 i 12, obowiązkowo podlegają ubezpie-czeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

6b. Pracownik, który łączy dodatk owy urlop macierzyński, dodatkowy urlop na warunkach urlo-pu macierzyńskiego lub urlop rodzicielski z wyko-nywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego

20

luty 2015IFK

[art. 10–13] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

urlopu na zasadach określon ych w ar t. 1821 § 5 Kodeksu pracy, podlega obowiązkowo ubezpie-czeniom emerytalnemu i rentowym, z obu tytułów.

7. Duchowni spełniający w arunki do ob jęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i ren-towymi z t ytułu prowadzenia pozarolniczej dzia-łalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.

8. Osoby pozostające w stosunku służby, z wy-łączeniem osób, o kt órych mowa w ar t. 8 ust. 15 pkt 6, spełniające jednocześnie warunki do podle-gania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4–6 i 10, mogą być dobrowolnie objęte tymi ubezpie-czeniami na swój wniosek.

9. Członkowie rad nadz orczych spełniający warunki do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlegają ubezpie-czeniom również z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej.

Art. 10. [Wyłączenie gwarancji minimalnego świadczenia]

Jeżeli okres dobr owolnego objęcia ubezpie-czeniami emerytalnym i rentowymi przekracza 10 lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalne-go świadczenia, w wypadku gdy s tan własnego konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał.

Art. 11. [Obowiązkowe i dobrowolne ubezpie-czenie chorobowe]

1. Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby wymienione w ar t. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12.

2. Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiąz-kowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 1 0.

Art. 12. [Ubezpieczenie wypadkowe]1. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowe-

mu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

2. Nie podlegają ubezpiecz eniu wypadkowe-mu bezrobotni pobierający zasiłek dla bezro-botnych lub świadczenie integracyjne, posłowie do Parlamentu Europejskiego, o któr ych mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o upo-sażeniu posłów do P arlamentu Europejskiego wybranych w Rz eczypospolitej Polskiej, oraz osoby, o któr ych mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 2, 1 1, 19–22, art. 6a i art. 7.

2a. (uchylony).3. (uchylony).

Art. 13. [Okresy podlegania ubezpieczeniom]Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu,

rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podle-gają osoby fizyczne w następujących okresach: 1) pracownicy – od dnia nawiązania s tosunku

pracy do dnia ustania tego stosunku; 2) osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zle-

ceniobiorcy – od dnia oznaczonego w umowie jako dzień r ozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy;

2a) (uchylony); 3) członkowie spółdzielni – od dnia rozpoczęcia

wykonywania pracy na r zecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania;

4) osoby prowadzące pozarolniczą działalność – od dnia r ozpoczęcia wykonywania działal-ności do dnia zapr zestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na kt ó-ry wykonywanie działalności zostało zawie-szone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej;

5) osoby współpracujące – od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agen-cyjnej albo umowy zlecenia do dnia zak oń-czenia tej współpracy;

6) posłowie i senatorowie – od dnia nabycia pra-wa do uposażenia do dnia utraty tego prawa;

7) stypendyści sportowi – od dnia spełnienia wa-runków, o których mowa w ar t. 8 ust. 12, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków;

8) osoby wykonujące odpłatnie pracę, na pod-stawie skierowania do pracy, w czasie odby-wania kary pozbawienia wolności lub tymcza-sowego aresztowania – od dnia r ozpoczęcia wykonywania pracy do dnia zakończenia wy-konywania tej pracy;

9) bezrobotni – od dnia nab ycia prawa do za-siłku, świadczenia integracyjnego lub stypen-dium do dnia utraty prawa do nich;

9a) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9a – od dnia nab ycia prawa do stypendium do dnia utraty prawa do niego;

9b) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9b – od dnia nab ycia prawa do stypendium do dnia utraty prawa do niego;

10) duchowni – od dnia pr zyjęcia do s tanu du-chownego do dnia wystąpienia z tego stanu, a w przypadku alumnów seminariów duchow-nych, nowicjuszów, postulantów i junior y-stów – od dnia ukończenia 25 lat;

21



11) żołnierze niezawodowi w służbie czynne j oraz osoby odbywające służbę zas tępczą – od dnia pow ołania lub skierowania do tej służby do dnia zwolnienia z tej służby;

12) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 18a – od dnia nawiązania stosunku służby do dnia zwolnienia ze służby;

13) osoby pozostające na urlopach wy chowaw-czych lub pobierające zasiłek macier zyński albo zasiłek w wy sokości zasiłku macierzyń-skiego – od dnia spełnienia warunków, o któ-rych mowa w art. 9 ust. 6, do dnia zaprzesta-nia spełniania tych warunków;

13a) osoby, o których mowa w art. 6a ust. 1 i ar t. 6b ust. 1 – od dnia określonego w oświadcz eniu, o którym mowa w art. 36 ust. 15, jako dzień roz-poczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzie-ckiem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym oświadczenie zostało złożone, do dnia wskazane-go w oświadczeniu jako dzień zakończenia spra-wowania osobistej opieki nad dzieckiem;

14) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 20 – od dnia nab ycia prawa do świadczenia so-cjalnego, zasiłku socjalnego, wynagrodzenia przysługującego w okresie świadcz enia gór-niczego lub w okresie s typendium na pr ze-kwalifikowanie do dnia utraty tego prawa;

15) pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej – od dnia uzyska-nia statusu słuchacza do dnia utraty tego statusu;

16) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 21 – od dnia nab ycia prawa do świadcz enia szkoleniowego do dnia utraty tego prawa;

17) członkowie rad nadzorczych – od dnia powo-łania na członka rady nadzorczej do dnia za-przestania pełnienia tej funkcji.

Art. 14. [Ubezpieczenia dobrowolne]1. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emery-

talnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpiecze-niami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w kt órym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a.

1a. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia w skazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubez-pieczeń emerytalnego i rentowych zostanie doko-nane w terminie określonym w art. 36 ust. 4.

2. Ubezpieczenia emerytalne i rent owe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają:1) od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie

z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;

2) od pierwszego dnia miesiąca kalendar zowe-go, za który nie opłacono w t erminie składki należnej na to ubezpieczenie – w pr zypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w ar t. 7; w uzasad-nionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po t erminie, z zas trzeże-niem ust. 2a;

3) od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpie-czeniom.2a. W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 2,

jeżeli za część miesiąca z ostał pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia nas tępu-jącego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje.

3. Za okres opłacania składek uważa się także okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdol-ności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Rozdział 2. Zasady podleganiaKOMENTARZ ubezpieczeniom społecznym [art. 6–14]

Podleganie ubezpieczeniom społecznym jest uzależnione od rodzaju tytułu do ubezpieczeń. Na jego podstawie ustala się bowiem m.in. rodzaje obowiązkowych i/lub dobrowolnych ubezpieczeń społecznych. Jeżeli ubezpieczony posiada kilk a tytułów ubezpieczeniowych, następuje tzw. zbieg tytułów. Należy wówczas ustalić, z którego tytułu składki na ubezpieczenia społeczne będą opła-cane obowiązkowo, a z którego tytułu dobrowolnie.

1. Definicja osoby ubezpieczonej1.1. PracownikZa pracownika w rozumieniu ustawy systemowej uważa się osobę:

■ pozostającą w stosunku pracy (na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowa-nia lub spółdzielczej umowy o pracę), a także

22

luty 2015IFK


■ wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świad-czenie usług, do kt órej zgodnie z K odeksem cywilnym stosuje się pr zepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli taką umowę zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosun-ku pracy lub w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Istotny jest przy tym fakt, że w wyniku zawarcia umowy cywilnoprawnej między pracodawcą a in-nym podmiotem (zleceniodawcą) w rezultacie to pracodawca odnosi korzyści z pracy wykonywanej przez pracownika na podst awie umowy zlecenia zawartej z tym innym podmiotem. W obu przypad-kach dla celów ubezpieczeń społecznych za warcie takiej umowy jest tr aktowane jak stosunek pracy. Płatnikiem składek jest wówczas pracodawca. Wy-nagrodzenie za pracę oraz z umowy zlecenia nale-ży zsumować i od łączne j kwoty naliczyć i opłacić składki na ubezpieczenia społeczne.

Z tytułu umowy zlecenia nie należy dokonywać odrębnego zgłoszenia do ubezpieczeń.

PRZYKŁADRobert W. jest zatrudniony w agencji reklamowej MC, w której zajmuje się graf iką kompute-rową. Od 1 marca 2015 r. będzie dodatkowo wykonywał umowę zlecenia w innej firmie, która przygotowuje kampanię w mediach społecznościowy ch dla agencji reklamowej MC. W ra-mach umowy zlecenia Robert W. będzie się zajmował m.in. przygotowaniem projektu logo tej kampanii oraz spotów reklamowych. Umowa zlecenia zawarta z inną firmą będzie faktycznie wykonywana na rzecz własnego pracodawcy, tj. agencji reklamowej MC. W tej sytuacji agen-cja reklamowa ma obowiązek opłacić składki na ubezpiecz enia społeczne za R oberta W. zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i z t ytułu umowy zlecenia.

Pracownik, który spełnia kr yteria określone dla osób w spółpracujących, dla celów ubezpie-czeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

1.2. Osoba współpracującaUbezpieczony, który współpracuje z osobą pr owadzącą pozarolniczą działalność gospodar-

czą, jest uważany za osobę w spółpracującą, jeżeli spełnia łącznie war unki wymienione w poniż-szym wykresie.

Osoby współpracujące przy prowadzeniu działalności

Osobą współpracującą przy prowadzeniu działalności jest ubezpieczony, który spełnia łącznie następujące warunki:

jest: ■ małżonkiem, ■ dzieckiem własnym, drugiego małżonka lub przysposobionym,

■ rodzicem, macochą, ojczy-mem,

■ osobą przysposabiającą

pozostaje we w spólnym go-spodarstwie domowym z oso-bą prowadzącą działalność

współpracuje przy wykony-waniu pozarolniczej działal-ności gospodarczej

UWAGA!Pracownicy zawierający umowy zlecenia z pracodaw-cą lub wykonujący taką umowę na rzecz pracodawcy w trakcie przebywania na urlopie macierzyńskim, ro-dzicielskim, wychowawczym czy bezpłatnym, do celów ustalenia obowiązku ubezpieczeń traktow ani są jak zleceniobiorcy, gdyż status pracownika w tym czasie ulega „zawieszeniu”.

23



Przepisy ustawy systemowej nie definiują pojęcia „pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym”. Natomiast w or zecznictwie za kr yteria decydujące o w spólnym gospodarstwie do-mowym przyjmuje się wspólny budżet domowy oraz wspólne koszty prowadzenia jednego gospo-darstwa domowego dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą i dla osoby współpracującej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 grudnia 2011 r., III AUa 724/2011). Jeżeli członko-wie rodziny nie zamieszkują razem, nie posiadają wspólnego budżetu domowego, to nie można przyjąć, że prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, t ym bardziej gdy każde z nich pr owadzi własne, odrębne gospodarstwo domowe i ponosi koszty związane z jego utr zymaniem.

Współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej polega na wyk onywaniu czynności mających bezpośredni związek z działalnoś cią gospodarczą o charakterze stałym, zorganizowa-nym lub powtarzającym się, które stanowią istotny wkład w działalność pr zedsiębiorcy.

Osoby współpracujące przy prowadzeniu pozarolniczej działalności podlegają obowiąz-kowym ubezpieczeniom emer ytalnemu, ren-towym i wypadk owemu od dnia r ozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności do dnia je j zakończenia (art. 13 pkt 5 ustawy systemowej).

Osobą współpracującą nie może być członek rodziny (wymieniony powyżej), z którym płatnik zawarł umowę o pr acę w celu pr zygotowania zawodowego. Natomiast członek rodziny zatrudniony na podstawie umowy o pr acę do ustale-nia obowiązku ubezpieczeniowego nadal będzie traktowany jako osoba współpracująca. Płatnik składek zgłasza go do ZUS i odprowadza za niego składki z kodem 05 11 xx. Osobą współpracują-cą nie będzie także członek rodziny, którego płatnik zatrudni na podstawie umowy zlecenia. Taka osoba podlega ubezpieczeniom na zasadach pr zewidzianych dla zleceniobiorców.

PRZYKŁADPrzedsiębiorca prowadzący biuro rachunkowe zatrudnił swoją córkę na s tanowisku księ-gowej, zawierając z nią umowę o pracę. Córka pr owadzi odrębne gospodarstwo domowe, zatem do celów ustalenia tytułu do ubezpieczeń będzie traktowana jako pracownik, gdyż nie spełniła wszystkich warunków określonych dla osoby współpracującej.

1.3. Osoba prowadząca pozarolniczą działalnośćZa osobę prowadzącą pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy systemowej (art. 8 ust. 6

tej ustawy) uważa się: ■ osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działal-

ności gospodarczej lub przepisów szczególnych, ■ twórcę i ar tystę, wykonujących działalność twórczą bądź ar tystyczną na podst awie decyzji

Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, ■ osobę wykonującą wolny zawód:

– w rozumieniu przepisów o zr yczałtowanym podatku dochodowym od niekt órych przycho-dów osiąganych przez osoby f izyczne,

– z którego przychody są pr zychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych;

■ wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, ■ osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szk ołę, inną formę wychowania przedszkolne-

go, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

1.4. Twórca, artystaZa twórcę uważa się osobę, kt óra tworzy dzieła w zakr esie architektury, architektury wnętrz,

architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plast ycznych, muzyki, fotografiki,

UWAGA!Okazjonalna pomoc pr zy prowadzeniu działalno-ści nie skutkuje uznaniem członka r odziny za osobę współpracującą.

24

luty 2015IFK


twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa ar tystycznego oraz sztuki ludowej, będące przedmiotem prawa autorskiego.

Artystą jest osoba wykonująca zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygen-tury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji au-diowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.

Uznanie działalności za twórczą lub ar tystyczną i ust alenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy mini-strze właściwym do spraw kultury.

1.5. Wspólnicy spółekStatus osoby pr owadzącej pozarolniczą działalność mają t akże wspólnicy: jednoosobowej

spółki z o.o. oraz spółek jawnej, partnerskiej i komandytowej.Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyr oku z 3 lut ego 2011 r. (II UK 2 71/10) wskazał, że ustawa

systemowa nie wprowadza definicji pojęcia działalności pozarolniczej. Definiuje natomiast pod-mioty prowadzące pozarolniczą działalność przez wymienienie w art. 8 ust. 6 ustawy systemowej osób o różnym statusie prawnym. Jak zauważył SN w przywołanym wyroku: „(…) pojęcie »prowa-dzenie działalności pozarolniczej« jest pojęciem szerszym od działalności gospodarczej określonej w art. 2 ustawy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodarczej (jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 zm.). Do pojęcia działalności gospodarczej w powyższym (wąskim) rozumieniu ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się t ylko w art. 8 ust. 6 pkt 1 , a w pozost ałych punktach tego przepisu wymienia osoby niepr owadzące działalności gospo-darczej w ścisłym znaczeniu tego pojęcia. Właśnie w kręgu tych osób znajduje się w ar t. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w spólnik jednoosobowej spółki z o.o., kt óry jest objęty obowiązkiem ubezpieczenia bez względu na f akt prowadzenia działalności gospodar-czej”. Celem tego przepisu było rozszerzenie obowiązku ubezpieczenia społecznego w przypadku wspólników jednoosobowych spółek z o.o., aby nie musieli oni w celu ob jęcia ubezpieczeniem zawierać umów z własną spółką. W związk u z powyższym obowiązek ubezpieczenia w spólnika jednoosobowej spółki z o.o. powiązany jest jedynie z posiadaniem pr zez niego takiego statusu prawnego, a nie z prowadzeniem działalności gospodarczej.

2. Tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznychUstawa systemowa wymienia tytuły do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi

ze względu na okr eślony rodzaj aktywności zawodowej. Wyliczenie to ma char akter katalogu zamkniętego. Obowiązkowo ubezpieczeniom emer ytalnemu i rentowym podlegają osoby, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in:

■ pracownikami (z wyłączeniem prokuratorów), ■ osobami wykonującymi pracę nakładczą, ■ osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej

umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy do-tyczące zlecenia,

■ osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi, ■ posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego,

o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej,

■ osobami pobierającymi zasiłek dla bezr obotnych, świadczenie integracyjne lub st ypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub pr zygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy,

■ duchownymi, ■ osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński

albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

25



■ członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z t ytułu pełnienia t ej funkcji (od 1 st ycznia 2015 r.).

Należy wskazać, że obowiązek ubezpieczenia społecznego nie jest uzależniony od woli ubez-pieczonego czy organu rentowego, lecz wynika z przepisów prawa (wyrok SN z 19 marca 2007 r., III UK 133/06).

Warunkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zatrudnienie (w różnych formach) na terytorium Polski. Dla powstania obowiązku ubezpieczeń istotne jest zawarcie umowy z polskim podmiotem oraz wykonywanie pracy na terytorium Polski. Obywatelstwo czy miejsce zamieszka-nia nie mają znaczenia. Ubezpieczeniami są więc ob jęci także cudzoziemcy, jeśli w Polsce wyko-nują taki rodzaj aktywności zawodowej, który w świetle przepisów ustawy systemowej stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, i pod war unkiem że polskie ust awodawstwo będzie miało wobec nich zastosowanie.

PRZYKŁADPolska firma zatrudniła obywatela Ukrainy. Z umowy o pracę wynika, ż e praca będzie wy -konywana w f ilii spółki we Lw owie. Ponieważ pracownik wykonuje pracę za granicą, a nie w Polsce, w rozumieniu ustawy systemowej nie może być uznany za pracownika na t eryto-rium Polski. W związku z tym nie będzie podlegał ubezpieczeniom w Polsce.

2.1. Pracowniczy tytuł do ubezpieczeńPracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowe-

mu i wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczeń tr wa od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania (art. 13 pkt 1 ustawy systemowej).

Samo zawarcie umowy o pr acę nie jest wy starczające do powstania obowiązku ubezpieczeń, ponieważ tylko rzeczywiste wykonywanie pracy na podst awie stosunku pracy powoduje obo-wiązek ubezpieczeń społecznych. Jeśli zatr udnienie nie nosi cech pr acowniczych określonych w art. 22 § 1 Kodeksu pracy, nie będzie ono stanowiło podstawy do objęcia pracowniczym ubez-pieczeniem społecznym, nawet gdy formalnie została zawarta umowa o pr acę i było wypłacane wynagrodzenie. W przypadku kontroli bądź w toku postępowania wyjaśniającego ZUS nie t ylko sprawdza sam fakt zawarcia umowy o pr acę, ale jest t akże uprawniony do ustalenia ważności umowy o pracę.

2.2. Podleganie ubezpieczeniom z tytułu umowy zleceniaZleceniobiorcy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadko-

wemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiąza-nia lub wygaśnięcia tej umowy (art. 13 pkt 2 ustawy systemowej). Ubezpieczenie chorobowe ma dla nich charakter dobrowolny.

W praktyce często, w celu ominięcia przepisów, zamiast umowy o pracę zawierana jest umowa zlecenia. Zgodnie z zasadą swobody umów strony mogą ułożyć stosunek prawny według własne-go uznania, lecz treść tego stosunku lub cel nie mogą sprzeciwiać się jego właściwości (naturze), ustawie ani zasadom w spółżycia społecznego (3531 Kodeksu cywilnego w związk u z ar t. 300 Kodeksu pracy).

Sąd Najwyższy w wyroku z 10 lipca 2014 r. (II UK 454/13) wyraził pogląd, że: „(…) Zakład Ubez-pieczeń Społecznych, który stwierdza podleganie ubezpieczeniu społecznemu, może – bez względu na nazwę umowy i je j postanowienia wskazujące na charakter stosunku prawnego, którym strony zamierzały się poddać – ustalić rzeczywisty jego charakter i istniejący tytuł ubezpieczenia (…)”.

Ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu wykonywania umowy zlecenia nie podle-gają natomiast:

■ uczniowie gimnazjów, ■ uczniowie szkół ponadgimnazjalnych,

26

luty 2015IFK


■ uczniowie szkół ponadpodstawowych oraz ■ studenci do ukończenia 26. roku życia.

Dla celów ubezpieczeń społecznych uznaje się, że uczniem do 3 1 sierpnia każdego roku jest osoba, która:

■ kontynuuje naukę w tej samej szkole, ■ skończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września, ■ ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki.

Ponadto za ucznia uzna wana jest osoba, kt óra do 30 wr ześnia danego roku przedstawi za-świadczenie o przyjęciu na studia wyższe.

Przepisy ustawy systemowej nie za wierają def inicji studenta. Kwestie t e reguluje ustawa z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym. W rozumieniu tej ustawy studentem jest oso-ba kształcąca się na studiach wyższych (art. 2 ust. 1 pkt 18k ustawy).

Studia wyższe są t o studia pier wszego stopnia, drugiego stopnia lub jednolite studia magi-sterskie, prowadzone przez uczelnię uprawnioną do ich prowadzenia (art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy).

Studentami nie są uczestnicy studiów dokt oranckich oraz uczestnicy studiów podyplomo-wych.

Osoba przyjęta na studia nabywa prawa studenta z chwilą immatrykulacji i złożenia ślubowa-nia. Natomiast dniem ukończenia studiów jest data:

■ złożenia egzaminu dyplomowego, ■ złożenia ostatniego egzaminu wymaganego planem studiów (w pr zypadku kierunków lekar-

skiego, lekarsko-dentystycznego i weterynarii), ■ zaliczenia ostatniej praktyki przewidzianej w planie studiów (dotyczy kierunku farmacja), ■ skreślenia z listy studentów.

PRZYKŁADKrzysztof P., 25-letni student informatyki, wykonuje umowę zlecenia na rzecz spółki cywilnej Vika s.c. 16 czerwca br. zdał egzamin dyplomowy i obr onił pracę magisterską. Od tego dnia spółka musi zgłosić go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadko-wego i zdrowotnego jako zleceniobiorcę.

PRZYKŁADRenata K., 20-letnia studentka drugiego roku ekonomii, została skreślona z lis ty studentów z datą 1 lut ego 2015 r. ze względu na niezalicz enie I semestru. Osoba ta od 1 lis topada 2014 r. wykonuje umowę zlecenia w spółce z o.o. Utrata s tatusu studenta spowodowała, że zleceniodawca ma obowiązek zgłoszenia jej do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczeń 04 11 00 od 1 lutego br.

Jeżeli data formalnej immatrykulacji jest późniejsza niż 1 paździer nika danego roku kalenda-rzowego, wówczas przyjmuje się, że osoba t a ma status studenta także w okresie między 1 paź-dziernika a dniem immatrykulacji.

Z obowiązującego od 1 paździer nika 2011 r. art. 167 ust. 2a ust awy wynika, że osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do 31 października roku, w któ-rym ukończyła te studia. Użyte w tym przepisie sformułowanie „zachowuje prawa studenta” nie jest tożsame z posiadaniem statusu studenta w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 18k ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym. St atus studenta posiadają osoby studiujące, niezależnie od tr ybu stu-diów, stopnia studiów czy rodzaju uczelni. W związku z tym jeżeli student ukończy studia pierw-szego stopnia np. w czerwcu danego roku i w tym czasie wykonuje umowę zlecenia, to z tytułu tej umowy podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emer ytalnemu i r entowym oraz wypadkowemu

27



i zdrowotnemu (ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne), nawet jeśli nie uk ończył 26. roku życia i prawa studenta zachowuje do 31 października roku kalendarzowego.

2.3. Pozarolnicza działalność jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeńOsoby prowadzące pozarolniczą działalność są objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami eme-

rytalnym, rentowymi i wypadkowym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia za-przestania jej wykonywania, z wyłączeniem okr esu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalnoś ci gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 13 pkt 4 ustawy systemowej). Mogą także na swój wniosek pr zystąpić do dobrowol-nego ubezpieczenia chorobowego.

Dla ustalenia obowiązku ubezpieczeń istotne jest stwierdzenie, czy działalność jest faktycznie wy-konywana. Sam fakt zarejestrowania działalności nie stanowi jeszcze o podleganiu ubezpieczeniom z tego tytułu. Zatem u osób, kt óre faktycznie takiej działalności nie prowadzą (nie świadczą żad-nych usług, nie podjęły żadnych innych czynności wchodzących w zakres działalności), mimo doko-nania wpisu w CEIDG, nie powstanie obowiązek ubezpieczeń. Wpis w CEIDG jest tylko podstawą rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Zgodnie z ust awą o swobodzie działalnoś ci gospodarczej przedsiębiorca może zawiesić wy-konywanie działalności gospodarczej na okr es od 30 dni do 2 4 miesięcy, pod war unkiem że nie zatrudnia pracowników. W tym celu składa odpowiedni wniosek w CEIDG. Podmioty wpisane w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Reje-stru Sądowego zgłaszają zawieszenie działalności w sądzie rejestrowym na formularzu KRS-Z62.

W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, który może trwać od 30 dni do 24 miesięcy (art. 14a ust. 1–1b ust awy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodarczej), ubezpieczenia emerytalne i r entowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą są dobrowolne. Przedsiębiorca w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie opłaca ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego.

Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej powoduje ust anie obowiązku ubezpie-czeń społecznych od dnia, w kt órym rozpoczy-na się za wieszenie wykonywania działalności gospodarczej, do dnia popr zedzającego dzień wznowienia wykonywania tej działalności.

Za okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem składek wyłącznie za siebie nie ma obowiązk u składania deklaracji rozliczeniowej ani opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przewidzianych w ustawie. Wznowienie wykonywania działalności gospodarczej nie wymaga ponownego zgłoszenia do ubezpieczenia (art. 36a ustawy systemowej).

Na podstawie kopii wniosku o zawieszenie działalności ZUS sporządza za osobę prowadzącą działalność gospodarczą:

■ wyrejestrowanie płatnika składek na druku ZUS ZWPA, ■ wyrejestrowanie z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA oraz ■ wyrejestrowanie członków rodziny (formularz ZUS ZCNA).

ZUS informuje przedsiębiorcę na piśmie o spor ządzonych za niego dokumentach wyrejestro-wujących.

Należy pamiętać, że ZUS nie dok ona wyrejestrowania przedsiębiorcy jako płatnika składek, jeżeli nadal zatr udnia on osoby, za które jest zobowiązany składać dok umenty rozliczeniowe, np. zleceniobiorców.

UWAGA!Obowiązek ubezpieczeń wiąże się z faktycznym wyko-nywaniem działalności gospodarczej, a nie z dokona-niem wpisu do CEIDG.

UWAGA!W przypadku wspólników spółki cywilnej zawieszenie wykonywania działalności w ramach spółki powoduje ustanie ubezpieczeń wobec wszystkich wspólników.

28

luty 2015IFK


Na podstawie danych pr zekazanych przez Centralny Rejestr Podmiotów Krajowej Ewidencji Podatników (CRP-KEP) ZUS zaktualizuje również dane i utworzy dokumenty zgłoszeniowe przed-siębiorcom wpisanym w KRS:

■ ZUS ZPA – w zakr esie zgłoszenia zmiany danych (ewidency jnych) płatnika składek – osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,

■ ZUS ZIPA – w zakr esie zgłoszenia zmiany danych identyfikacyjnych płatnika składek,

■ ZUS ZWPA – w zakr esie wyrejestrowania płatnika składek/zawieszenia działalności,

■ ZUS ZAA – w zakr esie zmiany adresu pro-wadzenia działalności gospodarczej przez płatnika składek,

■ ZUS ZBA – w zakr esie zmiany numer u ra-chunku bankowego płatnika składek.

2.4. Ubezpieczenia członków rad nadzorczychPocząwszy od 1 st ycznia 2015 r. ubezpieczeniom emer ytalnemu i rentowym podlegają obo-

wiązkowo także członkowie rad nadzorczych, bez względu na: ■ posiadanie innych tytułów ubezpieczeniowych, ■ uprawnienia do emerytury/renty, ■ miejsce zamieszkania,

o ile z t ego tytułu otrzymują wynagrodzenie. Nie podlegają nat omiast z mocy ust awy ubezpie-czeniu chorobowemu oraz wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczeń tr wa od dnia powołania na członka rady nadzorczej do dnia zapr zestania pełnienia tej funkcji (art. 6 ust. 1 pkt 22 w zw . z art. 13 pkt 17 ustawy systemowej). W sytuacji gdy funkcja ta była dotychczas sprawowana nie-odpłatnie, o powstaniu obowiązku ubezpieczeń decyduje data, od której członkowi rady nadzor-czej przyznano wynagrodzenie.

PRZYKŁADDo rady nadzorczej spółki akcyjnej 8 listopada 2014 r. powołano 5 członków. Do 28 lut ego 2015 r. członkowie rady nadzorczej będą pełnili sw oją funkcję nieodpłatnie. Począwszy od 1 marca 2015 r. zostanie im przyznane wynagrodzenie w kwocie 1500 zł miesięcznie. Spółka powinna dokonać zgłoszenia tych osób do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dopiero od 1 marca 2015 r.

Ubezpieczenie zdrowotne nadal jest obowiązk owe tylko dla osób, kt óre posiadają mie jsce zamieszkania w Polsce.

Członkowie rad nadzorczych, którzy nie otrzymują wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji w ra-dzie, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, pod warunkiem że miejscem ich zamiesz-kania jest terytorium naszego kraju. Wówczas powinni być zgłoszeni do ubezpieczenia zdr owotnego na druku ZUS ZZA z kodem 22 40 xx. Rozliczenie miesięczne takich osób będzie się odbywać na druku ZUS RZA z „zerową” kwotą podstawy na ubezpieczenie oraz z „zerową” kwotą składki.

Kody tytułów do ubezpieczeń dla członków rad nadzorczych

Kod tytułu do ubezpieczeń Opis kodu Kogo dotyczy

1 2 3

22 40 xx członek rady nadzorczej podlegający z tego tytułu wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu

członek rady nadzorczej nieotrzymu-jący wynagrodzenia z t ytułu pełnienia funkcji

UWAGA!Uaktualnienie danych płatnika w ZUS następuje po-przez dokładne wypełnienie wniosku w KRS w zakresie danych podstawowych lub w urzędzie skarbowym (for-mularz NIP-8) w zakresie danych uzupełniających.

29



1 2 3

22 41 xx członek rady nadzorczej, podlegający z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i ren-towym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu

członek rady nadzorczej posiadający miejsce zamieszkania w Polsce

22 42 xx członek rady nadzorczej, podlegający z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalne-mu i r entowym, niepodlegający ubezpie-czeniu zdrowotnemu

członek rady nadzorczej nieposiadają-cy miejsca zamieszkania w Polsce

3. Dobrowolne ubezpieczenie choroboweDobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają, na swój wniosek , osoby objęte obowiąz-

kowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi wymienione w art. 11 ust. 2 ustawy systemowej, tj.: ■ zleceniobiorcy, ■ chałupnicy (praca nakładcza), ■ osoby prowadzące działalność gospodarczą i osoby z nimi współpracujące, ■ osoby duchowne, ■ osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w okresie tymczasowe-

go aresztowania lub pozbawienia wolności, ■ sprawujący opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej (niania).

Oznacza to, że osoby, które nie podlegają obowiązk owi ubezpieczeń emer ytalnego i r ento-wych lub podlegają t ym ubezpieczeniom dobrowolnie, nie mogą zgłosić się do dobr owolnego ubezpieczenia chorobowego.

Miesięczna podstawa wymiaru składek na dobr owolne ubezpieczenie chor obowe podlega ograniczeniu do 250% pr ognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjmowanego do usta-lenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Maksymalna podst awa wymia-ru składki na dobr owolne ubezpieczenie chorobowe obowiązuje pr zez dany rok kalendarzowy. W 2015 r. jest to kwota 9897,50 zł.

4. Ubezpieczenie wypadkoweUbezpieczenie wypadkowe ma charakter obowiązkowy. Ubezpieczeniem tym są objęte osoby,

które podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zarówno obowiązkowo, jak i dobro-wolnie (z wyjątkiem objęcia dobrowolnie ubezpieczeniem na podstawie art. 7).

Ubezpieczeniem tym nie są natomiast objęci: ■ bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne, ■ posłowie do Parlamentu Europejskiego, którzy podjęli decyzję o pobieraniu uposażenia w Polsce, ■ osoby wykonujące pracę nakładczą, ■ żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę wo jskową, z wyłączeniem żołnier zy pełniących

służbę kandydacką, ■ osoby przebywające na ur lopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macier zyński albo

zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, ■ osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu, ■ osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas pr zekwalifikowania zawodowego i po-

szukiwania nowego zatrudnienia, ■ osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górni-

czego albo w okr esie korzystania ze st ypendium na pr zekwalifikowanie, wynikające z odręb-nych przepisów lub układów zbiorowych pracy,

■ osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia, ■ członkowie rad nadzorczych.

30

luty 2015IFK


Ubezpieczeniu wypadkowemu nie podlegają t akże osoby spr awujące osobistą opiekę nad dzieckiem oraz osoby podlegające dobr owolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 7 ustawy systemowej.

5. Kto może przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych

Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje oso-bom, które nie spełniają warunków do objęcia ich tymi ubezpieczeniami obowiązkowo. Oznacza to, że nie posiadają w Polsce żadnego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń.

Osoby podlegające dobrowolnym ubezpieczeniom emer ytalnemu i r entowym nie są ob jęte ubezpieczeniem wypadkowym (art. 12 ust. 2 ustawy systemowej). Nie mogą także przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chor obowego (art. 11 ust. 2 ust awy systemowej). Podstawę wy-miaru składek t ych osób stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż kwo ta płacy minimalnej (art. 18 ust. 7 ustawy systemowej).

6. Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym

Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześnie j jednak niż od dnia, w którym wniosek zost ał zgłoszony, chyba że zgłoszenie do ubezpieczeń emer ytalnego i r ento-wych (oraz dobrowolnego chorobowego) zostanie dokonane w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia – wówczas objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nastę-puje od daty wskazanej we wniosku.

Osoby przystępujące do dobrowolnych ubezpieczeń sporządzają formularz ZUS ZUA z kodem 19 00 xx. P onadto osoby te mają obowiązek składania deklar acji rozliczeniowej ZUS DRA or az opłacania składek na ubezpieczenia za dany miesiąc w terminie do 10. dnia następnego miesiąca.

Podstawę wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zade-klarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (w 2015 r. – 1750 zł).

Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają: ■ od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od

dnia, w którym wniosek został złożony, ■ od pierwszego dnia miesiąca k alendarzowego, za który nie opłacono w t erminie składki na-

leżnej na te ubezpieczenia, ■ od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

W przypadku osób pr owadzących pozarolniczą działalność gospodar czą oraz osób z nimi współpracujących, a także ubezpieczonych wymienionych w art. 7, ZUS może, na wniosek ubezpie-czonego, wyrazić zgodę na zapłacenie składki po t erminie (art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej).

7. Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – przykłady najczęściej występujących zbiegów

Jeżeli ubezpieczony spełnia war unki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi z kilk u tytułów, mamy do czynienia ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń. Obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń społecznych jest zawsze stosunek pracy, członkostwo w spółdzielni, zasiłek macierzyński lub służ-ba funkcjonariuszy służby celnej, a także członkostwo w radzie nadzorczej.

7.1. Umowa o pracę i umowa zleceniaPracownik, który jednocześnie wykonuje umowę zlecenia, podlega obowiązk owo ubezpiecze-

niom społecznym z t ytułu pozostawania w stosunku pracy, jeżeli podstawa wymiaru składek ze stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagro-dzenie za pracę. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu wykonywania umowy zlecenia mają

31


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH art. 6–14 komentarz]

wówczas charakter dobrowolny (art. 9 ust. 1 i 1a ustawy systemowej). Nie dotyczy to umów zlecenia zawartych z własnym pr acodawcą lub innym podmiotem, na podstawie których praca jest świadczona na rzecz pracodawcy.

Oznacza to, że jeżeli wynagr odzenie z umo-wy o pracę, stanowiące podstawę wymiaru skła-dek, w pr zeliczeniu na okres miesiąca, będzie niższe od minimalnego wynagr odzenia, osoba ta będzie objęta także ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu umowy zlecenia.

Osoby zatrudnione w pełnym wymiar ze czasu pracy mają zagwarantowane minimalne wyna-grodzenie. Z tego względu ubezpieczenia emerytalne i rentowe z innego tytułu (np. umowy zlece-nia) zawsze będą miały dla nich char akter dobrowolny. Jeżeli więc wynagrodzenie przysługujące pracownikowi jest równe co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia, wówczas dokonuje się przeliczenia podstawy wymiaru. Taka sytuacja ma miejsce zazwyczaj wtedy, gdy pracownik przez część miesiąca choruje albo gdy pracodawca nie wypłaca mu pensji w pełnej wysokości oraz gdy rozpoczyna pracę w trakcie miesiąca.

Natomiast nie pr zelicza się podst awy wymiaru składek, jeżeli pr acownik jest zatr udniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem niższym od płacy minimalnej.

Jeżeli zleceniobiorca pozostaje jednocześnie w dwóch st osunkach pracy, w celu ust alenia ty-tułu do obowiązkowych ubezpieczeń należy zsumować podst awy wymiaru obu umów o pr acę. Jeśli w sumie wyniosą one t yle, co minimalne wynagrodzenie, to z tytułu umowy zlecenia osoba ta będzie mogła przystąpić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dobrowolnie.

PRZYKŁADPracownica jest zatrudniona na stanowisku sprzedawcy w wymiarze 1/2 etatu z wynagro-dzeniem miesięcznym 1000 zł. Od 1 s tycznia 2015 r. wykonuje także umowę zlecenia w f ir-mie cateringowej. Osoba ta będzie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń społecznych zarów-no z etatu, jak i z umowy zlecenia, poniew aż podstawa wymiaru składek z umowy o pracę (w przeliczeniu na okres miesiąca) jest niższa od płacy minimalnej, tj. od 1750 zł w 2015 r.

7.2. Umowa o pracę i pozarolnicza działalnośćJeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub osoba z nią współpracująca jest zatrud-

niona na podstawie umowy o pracę, obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym tylko ze stosunku pracy. W tej sytuacji istotne jest, czy podstawa wymiaru z umowy o pracę w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa, równa lub wyższa od minimalnego wynagr odzenia za pracę (art. 9 ust. 1 i 1a ustawy systemowej).

PRZYKŁADTomasz P. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą – ser wis komputerowy. Jednocześnie od 19 grudnia 2014 r. został zatrudniony na podstawie umowy o pracę w ban-ku z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 2500 zł. T omasz P. będzie podlegał obo-wiązkowo ubezpieczeniom społecznym ze stosunku pracy, gdyż w pr zeliczeniu na okres miesiąca podstawa wymiaru składek z tego tytułu jest wyższa od minimalnego wynagrodze-nia. Natomiast z działalności gospodarcz ej ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą miały charakter dobrowolny. Z t ytułu prowadzonej działalności obowiązkowo Tomasz P. zapłaci składkę zdrowotną, która jest wymagana od każdego uzyskiwanego przychodu.

7.3. Kilka umów zleceniaOsoba spełniająca war unki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emer ytalnym i rento-

wymi z kilku tytułów (w tym umowy zlecenia) jest ob jęta obowiązkowo ubezpieczeniami z t ego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobr owolnie, na swój wniosek, być objęta

UWAGA!Stosunek pracy zawsze ma pier wszeństwo obowiąz-ku ubezpieczeń społecznych pr zed innymi t ytułami ubezpieczeniowymi.

32

luty 2015IFK


ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytu-łów lub zmienić tytuł ubezpieczeń.

PRZYKŁADZleceniobiorca wykonuje umowę zlecenia w spółce jawnej. Z tego tytułu został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA. Od 5 stycznia 2015 r. będzie także wykonywał umowę zlecenia w spółce z o.o. W t ej sytuacji obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń społecznych jest umowa zlecenia, która została za-warta jako pierwsza (ze spółką jawną). Zleceniobiorca może jednak w każdej chwili zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Od 1 st ycznia 2016 r. zacznie obowiązywać pr zepis art. 9 ust. 2c ust awy systemowej, zgodnie z którym zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe w danym miesiącu będzie niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, takich jak:

■ wykonywanie pracy nakładczej, ■ wykonywanie kolejnej umowy agency jnej, umowy zlecenia lub inne j umowy o ś wiadczenie

usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, ■ bycie posłem lub senatorem ■ bycie duchownym,

będzie podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych (wy-żej wskazanych) tytułów.

Zasady tej nie będzie się st osować, jeżeli łączna podst awa wymiaru składek z t ytułu wyko-nywania pracy na podst awie umowy zlecenia lub z innych t ytułów osiągnie kwotę co najmniej minimalnego wynagrodzenia.

W przypadku umów zlecenia ust awodawca przyjął więc, że zasada k umulacji tytułów będzie miała miejsce w sytuacji, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie niż-sza od minimalnego wynagrodzenia w danym miesiącu.

ZUS, na wniosek płatnik a składek, będzie badał prawidłowość wykazanych przez niego składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe ubezpieczonych. Jeżeli w wyniku sprawdzenia wy-sokości miesięcznej podstawy wymiaru składek ZUS stwierdzi błędne wykazanie składek, będzie niezwłocznie informował o tym płatnika składek i za jego pośrednictwem ubezpieczonego.

Jeżeli wskutek błędnego oświadczenia zlece-niobiorcy nie zostaną opłacone składki na ubez-pieczenia społeczne, t o zleceniobiorca będzie

zobowiązany do pokr ycia powstałej niedopłaty w całości (również w części finansowanej przez płatnika składek) wraz z należnymi odsetkami.

7.4. Umowa zlecenia i pozarolnicza działalnośćPrzedsiębiorca wykonujący jednocześnie umowę zlecenia (kt órej przedmiot nie pokr ywa się

z zakresem prowadzonej działalności) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emer ytalnemu i rentowym z tytułu działalności gospodarczej. Osoba ta może także, na swój wniosek , przystą-pić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu wykonywania umowy zlecenia na zasadzie dobrowolności (art. 9 ust. 2a ustawy systemowej).

Jeżeli jednak podst awa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy zlecenia jest wyższa od najniższe j podstawy wymiaru składek dla osób pr owadzących pozarolniczą działal-

UWAGA!Jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia eme-rytalne i rentowe będzie zobowiązany więce j niż je-den płatnik składek, składka będzie opłacana przez każdego płatnika, chyba że ubezpieczony pr zedłoży płatnikowi dokumenty, z których będzie wynikać brak konieczności opłacania składek.

33



ność, obowiązującej tego przedsiębiorcę, wówczas może on zmienić obowiązkowy tytuł ubezpie-czeń z pozarolniczej działalności na umowę zlecenia.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność inną niż działalność gospodar cza, np. twórcy, artyści, wspólnicy spółek jawnych, partnerskich, wspólnicy jednoosobowych spółek z o.o., które są jednocześnie zatr udnione na podst awie umowy zlecenia, podlegają obowiązk owo ubezpie-czeniom społecznym z t ego tytułu, który powstał wcześniej. Mogą one jednak dobr owolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z drugiego tytułu lub zmienić tytuł ubezpieczeń.

PRZYKŁADWspólnik spółki partnerskiej od 30 grudnia 2014 r. wykonuje także umowę zlecenia na rzecz spółki akcyjnej. W tej sytuacji ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy zlecenia są dla tej osoby dobrowolne. Obowiązkowo podlega ona ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność – w spólnik spółki par tnerskiej, który to tytuł powstał wcześniej.

Od 1 st ycznia 2016 r. osoby prowadzące pozarolniczą działalność (w t ym twórcy i ar tyści, wspólnicy spółek, osoby wykonujące wolny zawód) będą mogły wybr ać umowę zlecenia jak o obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń, jeżeli podst awa wymiaru składek z tej umowy będzie równa co najmniej kwocie 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Natomiast osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które opłacają składki na ubezpie-czenia społeczne na pr eferencyjnych warunkach, będą obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom społecznym zarówno z prowadzonej działalności, jak i z umowy zlecenia. Osoby t e będą mogły podlegać dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym z t ytułu prowadzonej działalności, pod wa-runkiem że podstawa wymiaru składek ze zlecenia będzie równa co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia.

7.5. Członkostwo w radzie nadzorczej a inne tytuły ubezpieczeńNabycie prawa do emerytury czy renty lub posiadanie innego t ytułu do ubezpieczeń społecz-

nych pozostaje bez wpływu na obowiązek ubezpieczeń emer ytalnego i rentowych z tytułu pełnie-nia funkcji członka rady nadzorczej.

Rozdział 3Zasady ustalania składek

na ubezpieczenia społeczne

Art. 15. [Stopy procentowe składek]1. Wysokości składek na ubezpiecz enia eme-

rytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w f or-mie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych.

2. Stopa procentowa składek na ubezpiecz e-nie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczegól-nych płatników składek i ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych za-grożeń.

Art. 16. [Finansowanie składek]1. Składki na ubezpieczenia emerytalne:

1) pracowników,2) osób wykonujących pracę nakładczą,

3) członków spółdzielni, 4) zleceniobiorców, 5) posłów i senatorów, 6) stypendystów sportowych, 7) pobierających stypendium słuchaczy Krajo-

wej Szkoły Administracji Publicznej, 8) osób wykonujących odpłatnie pracę, na pod-

stawie skierowania do pracy, w czasie odb y-wania kary pozbawienia wolności lub tymcza-sowego aresztowania,

9) osób współpracujących ze zleceniobiorcami,10) funkcjonariuszy Służby Celnej,11) osób odbywających służbę zastępczą,12) członków rad nadzorczych– finansują z własnych środków, w równych częś-ciach, ubezpieczeni i płatnicy składek.

1a. Składki na ubezpiecz enia emerytalne osób pobierających świadczenie szkoleniowe po ustaniu

34

luty 2015IFK


zatrudnienia finansują z własnych środków, w rów-nych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek.

1b. Składki na ubezpiecz enia rentowe osób, o których mowa w ust. 1 i 1a, finansują z własnych środków, w wy sokości 1,5% podstawy wymiaru ubezpieczeni i w wysokości 6,5% podstawy wymia-ru płatnicy składek.

1c. Składki na ubezpiecz enia emerytalne, rentowe i wypadkowe osób świadczących pracę na podstawie umowy uakt ywniającej określonej w ustawie, o której mowa w art. 6 ust. 2d, obliczo-ne od podstawy, którą stanowi kwota nie wyższa niż kwota minimalnego wynagr odzenia za pra-cę ustalonego na pods tawie odrębnych przepi-sów, finansuje budżet państwa za pośrednictwem Zakładu.

1d. Składki na ubezpieczenia emerytalne, rento-we i wypadkowe osób świadczących pracę na pod-stawie umowy uaktywniającej określonej w ustawie, o której mowa w ar t. 6 ust. 2d, obliczone od pod-stawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą okre-śloną w ust. 1c opłaca płatnik składek na zasadach określonych dla składek za zleceniobiorców.

2. Składki na ubezpiecz enie chorobowe podle-gających temu ubezpieczeniu osób, wymienionych w ust. 1 pkt 1–4, 8, 9 i 1 1, oraz w us t. 1c f inansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.

3. Składki na ubezpiecz enie wypadkowe osób wymienionych w ust. 1 pkt 1 i 3–1 0, osób współ-pracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, bezrobotnych pobierających stypen-dium oraz osób pobierających stypendium finansu-ją w całości, z własnych środków, płatnicy składek.

4. Składki na ubezpieczenia emerytalne, rento-we, chorobowe i wypadkowe:1) osób prowadzących pozarolniczą działalność,2) osób, o których mowa w art. 7,finansują w całości, z własn ych środków, sami ubezpieczeni.

5. Składki na ubezpiecz enia emerytalne i ren-towe żołnierzy niezawodowych pełniących czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełnią-cych służbę kandydack ą, są f inansowane z bu-dżetu państwa z części, kt órej dysponentem jest Minister Obrony Narodowej.

5a. Składki na ubezpieczenia emerytalne i ren-towe, chorobowe i wypadkowe osób współpracu-jących finansuje w całości z własn ych środków osoba prowadząca pozarolniczą działalność.

6. Składki na ubezpiecz enia emerytalne i ren-towe osób rezygnujących z zatrudnienia w związ-

ku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długo trwale lub ciężko cho-rym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamiesz-kującymi matką, ojcem lub rodzeństwem finansują w całości ośrodki pomocy społecznej.

6a. (uchylony).6b. Składki na ubezpiecz enia emerytalne

i rentowe osób pobierających:1) świadczenie pielęgnacyjne albo s pecjalny

zasiłek opiekuńczy na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych,

2) zasiłek dla opiekuna na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów

– finansuje w całości w ójt, burmistrz lub prezy -dent miasta.

7. (uchylony).7a. (uchylony).8. Składki na ubezpiecz enia emerytalne

i rentowe osób przebywających na urlopach wy-chowawczych, osób, o kt órych mowa w ar t. 6a ust. 1, lub osób pobierający ch zasiłek macie-rzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macie-rzyńskiego, oraz składki na ubezpieczenie eme-rytalne osób, o kt órych mowa w ar t. 6b us t. 1, finansuje w całości budż et państwa za pośred-nictwem Zakładu.

9. Składki na ubezpiecz enia emerytalne i ren-towe bezrobotnych finansują w całości powiatowe urzędy pracy z Funduszu Pracy.

9a. Składki na ubezpieczenia emerytalne i ren-towe osób pobierających stypendium w okresie szkolenia, stażu i pr zygotowania zawodowego, kierowanych przez podmioty inne niż powiat o-we urzędy pracy, finansują w całości, z własn ych środków, podmioty kierujące.

9b. Składki na ubezpieczenia emerytalne i ren-towe osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9b, finansują w całości powiat owe urzędy pracy z Funduszu Pracy.

10. Składki na ubezpiecz enia emerytalne, ren-towe i wypadkowe osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 0 podlegających obowiązkowo tym ubezpieczeniom, finansują:1) duchowni – w wysokości 20% składki oraz Fun-

dusz Kościelny – w wysokości 80% składki;2) Fundusz Kościelny – w wysokości 100% skład-

ki za członk ów zakonów kontemplacyjnych klauzurowych, misjonarzy w okresach pracy na terenach misyjnych.10a. Składki na ubezpiecz enia emerytalne

i rentowe duchownych, o których mowa w ar t. 9

35



ust. 1a, f inansuje Fundusz Kościelny, zgodnie z ust. 10 pkt 1, w części obliczonej od różnicy pod-stawy wymiaru składek określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5 i podstawy wymiaru składek na ubezpiecze-nia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy.

11. Składki na ubezpieczenia chorobowe, eme-rytalne i rentowe duchownych podlegających do-browolnie tym ubezpieczeniom finansują w cało-ści, z własnych środków, ubezpieczeni.

12. Składki na ubezpieczenia emerytalne i ren-towe osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 20, finansuje w całości budżet państwa.

13. (uchylony).14. (uchylony).Art. 17. [Obliczanie i prz ekazywanie składek

do ZUS]1. Składki na ubezpiecz enia emerytalne, ren-

towe, wypadkowe oraz chor obowe za ubezpie-czonych, o których mowa w ar t. 16 ust. 1–3, 5, 6 i 9–12, obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek .

2. Płatnicy składek, o których mowa w ust. 1, obliczają części składek na ubezpiecz enia eme-rytalne i rent owe oraz chor obowe finansowane przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środ-ków ubezpieczonych przekazują do Zakładu.

2a. Składki na ubezpieczenia emerytalne i ren-towe ubezpieczonych, o których mowa w ar t. 16 ust. 1c i 8:1) obliczają płatnicy składek;2) opłaca Zakład.

3. Składki na ubezpiecz enia emerytalne, ren-towe, chorobowe i wypadkowe ubezpieczeni nie-wymienieni w ust. 1 sami obliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu.

Art. 18. [Podstawa wymiaru składek na ubez-pieczenia emerytalne i rentowe]

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz e-nia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymie-nionych w ar t. 6 ust. 1 pkt 1–3 i pkt 1 8a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z za-strzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

1a. W pr zypadku ubezpieczonych, o kt órych mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do któ-rej zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

2. W podstawie wymiaru składek na ubezpie-czenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa

w art. 6 ust. 1 pkt 1–3, nie uwzględnia się wyna-grodzenia za czas niezdolności do pracy w skutek choroby lub odosobnienia w związku z chor obą zakaźną oraz zasiłków.

3. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz e-nia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z us t. 1, jeżeli w umowie agency jnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świad-czenie usług, do kt órej zgodnie z K odeksem cy-wilnym stosuje się pr zepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za je j wykonywanie kwoto-wo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

4. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz e-nia emerytalne i rentowe:1) posłów i senatorów – stanowi kwota uposaże-

nia,2) stypendystów sportowych – s tanowi kwota

stypendium,2a) słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Pub-

licznej – stanowi kwota stypendium,3) bezrobotnych – stanowi kwota zasiłku, świad-

czenia integracyjnego lub stypendium,4) osób, o których mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 20

– stanowi kwota świadczenia socjalnego, za-siłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługu-jącego w okresie świadcz enia górniczego lub w okresie stypendium na przekwalifikowanie,

5) żołnierzy niezawodowych pełniących czyn-ną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką, stanowi kwo-ta minimalnego wynagrodzenia za pracę obo-wiązującego w gr udniu roku poprzedniego, ustalonego na pods tawie odrębnych przepi-sów, z zastrzeżeniem ust. 9 i 10, a w przypad-ku żołnierzy pełniących służbę w ramach N a-rodowych Sił Rezerwowych kwota uposażenia z tytułu tej służby,

5a) duchownych – stanowi kwota minimalnego wy-nagrodzenia za pracę, us talonego na podsta-wie odrębnych przepisów, zwana dalej „kwotą minimalnego wynagrodzenia”, z zastrzeżeniem ust. 9 i 10,

6) żołnierzy odbywających nadterminową służbę wojskową – stanowi kwota uposażenia,

7) osób, o których mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 2 1 – stanowi kwota świadczenia szkoleniowego,

8) osób, o których mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 9a – stanowi kwota stypendium,

9) osób, o których mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 9b – stanowi kwota stypendium,

36

luty 2015IFK


10) osób, o któr ych mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 22 – stanowi przychód

– łącznie z k osztami uzyskania i kwotą podatku, o których mowa w przepisach o podatku docho-dowym od osób fizycznych.

4a. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecze-nia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o któ-rych mowa w art. 6 ust. 1 pkt 8, stanowi przysługu-jące im wynagrodzenie za pracę.

4b. Przepis ust. 4a stosuje się odpowiednio do ubezpieczonych wykonujących w czasie odb ywa-nia kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania pracę w ramach stosunku pracy.

4c. Podstawę wymiaru składek dla duchow -nych będących ubezpieczonymi, o których mowa w art. 9 ust. 1a, s tanowi różnica pomiędzy kwo-tą minimalnego wynagr odzenia a kw otą podsta-wy wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytal-ne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni lub służby.

4d. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecze-nie emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o któ-rych mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 1 2, stanowi świad-czenie pieniężne ustalone na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o służbie zastęp-czej (Dz.U. Nr 223, poz. 2217, z późn. zm.).

5. Podstawę wymiaru składek na ubezpie-czenia emerytalne i rentowe osób rezygnujących z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawo-wania bezpośredniej, osobistej opieki nad długo-trwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub ro-dzeństwem stanowi kwota kryterium dochodowe-go na osobę w r odzinie ustalona według odręb-nych przepisów, z zastrzeżeniem ust. 9.

5a. Podstawę wymiaru składek na ubezpie-czenia emerytalne i rentowe osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne albo spec jalny zasi-łek opiekuńczy na pods tawie przepisów o świad-czeniach rodzinnych stanowi odpowiednio kwota świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego za-siłku opiekuńczego.

5b. Podstawę wymiaru składek na ubezpie-czenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym oraz osób, o kt órych mowa w art. 6a ust. 1 pkt 1–4, s tanowi kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ogra-niczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogło-szonego w tr ybie art. 19 ust. 10 na dany rok ka-lendarzowy, z zastrzeżeniem ust. 14 i 15. Składka

w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

5c. Podstawę wymiaru składek na ubezpie-czenia emerytalne i rentowe osób wykonujących umowę uaktywniającą określoną w ustawie, o któ-rej mowa w ar t. 6 ust. 2d, ustala się na zasadach określonych dla zleceniobiorców.

5d. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecze-nia emerytalne i rentowe osób, o kt órych mowa w art. 6a ust. 1 pkt 5, s tanowi kwota minimalnego wynagrodzenia.

5e. Podstawę wymiaru s kładek na ubezpie-czenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek dla opiek una na pods tawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłk ów dla opiek unów stanowi kwota zasiłku dla opiekuna.

6. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz e-nia emerytalne i rentowe osób pobierających zasi-łek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego stanowi kwota tego zasiłku.

7. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w ar t. 6 ust. 1 pkt 4, oraz ubezpiecz onych podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom, o których mowa w ar t. 7, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kw ota minimalnego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 3, 9 i 10.

8. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przy-jętego do us talenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

9. Za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru skła-dek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.

10. Zasady zmnie jszania najniższej podstawy wymiaru składek, o których mowa w ust. 9, stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeż eli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.

11. Na wniosek ubezpiecz onych, o kt órych mowa w ar t. 6 us t. 1 pkt 1 0, podstawa wymiaru

37


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 18a–19]

może być wyższa niż określona w us t. 4 pkt 5a i ust. 4c. Składkę od podstawy wymiaru w części przewyższającej kwotę minimalnego wynagrodze-nia finansują duchowni, instytucje diecezjalne lub zakonne.

12. W pods tawie wymiaru składki na ubez-pieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe członków służby zagranicznej nie uwzględnia się dodatku zagranicznego i inn ych świadczeń przysługujących członkom służby za-granicznej wykonującym obowiązki służbowe w placówce zagranicznej.

13. (uchylony).14. Podstawa wymiaru składek na ubezpiecze-

nia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedza-jących urlop wychowawczy i nie moż e być niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

15. Podstawa wymiaru składek na ubezpiecze-nia emerytalne i rentowe osób, o kt órych mowa w art. 6a us t. 1 pkt 3, nie moż e być wyższa niż przeciętna miesięczna kwota stanowiąca podsta-wę wymiaru składek w okresie 6 miesięcy kalen-darzowych poprzedzających okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i nie może być niż-sza niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Art. 18a. [Preferencyjne zasady oskładkowania osób prowadzących działalność gospodarczą]

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpie-czenia emerytalne i rent owe ubezpieczonych, o których mowa w ar t. 8 ust. 6 pkt 1 , w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodar-czej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jed-nak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

2. Przepisy ust. 1 nie mają zas tosowania do osób, które:1) prowadzą lub w okresie os tatnich 60 miesięcy

kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wy-konywania działalności gospodarczej prowa-dziły pozarolniczą działalność;

2) wykonują działalność gospodarczą na r zecz byłego pracodawcy, na r zecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w popr zednim roku kalenda-rzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wyk onywanej działalno-ści gospodarczej.

Art. 18b. [Podstawa wymiaru s kładek na ubezpieczenie emerytalne]

Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enie emerytalne osób, o których mowa w art. 6b ust. 1, stanowi 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Art. 19. [Roczne ograniczenie podstawy wy-miaru składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe]

1. Roczna podstawa wymiaru składek na ubez-pieczenia emerytalne i rent owe osób, o kt órych mowa w art. 6 i 7, w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydzie-stokrotności prognozowanego przeciętnego wyna-grodzenia miesięcznego w gospodarce nar odowej na dany rok kalendarzowy, określonego w us tawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone – z zastrzeżeniem ust. 2 i 9.

2. Jeżeli brak jes t podstaw, o których mowa w ust. 1, dla ustalenia przeciętnego prognozowa-nego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, wynagrodzenie to ustala się na pod-stawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z trzeciego kwartału roku poprzedniego.

3. Do osiągnięcia kwoty, o której mowa w ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ob-licza się i pr zekazuje do Zakładu od pods tawy wy-miaru ustalonej zgodnie z ar t. 18. Od nadwyżki po-nad kwotę, o której mowa w ust. 1, nie pobiera się składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

4. (uchylony).5. Płatnik składek jest zobowiązany zaprzestać

obliczać i pr zekazywać składki na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe po przekroczeniu przez ubez-pieczonego kwoty rocznej podstawy wymiaru skła-dek, o której mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 6.

6. Jeżeli do opłacania składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż je-den płatnik składek, ubezpieczony jest zobowiązany zawiadomić wszystkich płatników składek o przekro-czeniu kwoty rocznej podstawy wymiaru składek. Za skutki błędnego zawiadomienia pow odującego nie-opłacenie należnych składek na ubezpieczenia eme-rytalne i rentowe odpowiada ubezpieczony.

6a. Do składek na ubezpiecz enia emerytal-ne i rentowe opłaconych po pr zekroczeniu rocz-nej podstawy wymiaru składek stosuje się ar t. 24 ust. 6a–8. Za dat ę stwierdzenia nienależnie opła-conych składek uważa się datę otrzymania przez Zakład imiennego raportu miesięcznego korygują-cego i deklaracji rozliczeniowej korygującej.

38

luty 2015IFK


6b. Jeżeli w wyniku sprawdz enia wysokości rocznej podstawy wymiaru składek Zakład stwier-dzi opłacenie składek od nadwyżki ponad kw otę określoną w ust. 1, informuje o t ym niezwłocznie płatników składek i ubezpiecz onego za pośredni-ctwem płatników składek.

7. Okres nieopłacania składek na ubezpiecz e-nia emerytalne i rentowe z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej pod-stawy wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, trak-tuje się jak okres ubezpieczenia w rozumieniu przepi-sów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanych dalej „przepisami o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”.

8. Przepis ust. 7 s tosuje się odpowiednio do osób, których podleganie ubezpieczeniom emery-talnemu i rentowym w myśl art. 13 i ar t. 14 ust. 2 w danym roku kalendarzowym ustało po opłace-niu składek od rocznej podstawy wymiaru, o której mowa w ust. 1.

9. Przepisu ust. 8 nie stosuje się przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniom chorobowemu i wy -padkowemu.

10. Minister właściwy do spraw zabezpiecz e-nia społecznego ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” do koń-ca poprzedniego roku kalendarzowego, w drodze obwieszczenia, kwotę ograniczenia rocznej pod-stawy wymiaru składki, o kt órej mowa w us t. 1, oraz przyjętą do jej ustalenia kwotę prognozowa-nego przeciętnego wynagrodzenia.

Art. 20. [Podstawa wymiaru składek na ubez-pieczenie chorobowe oraz wypadkowe]

1. Podstawę wymiaru składek na ubezpiecz e-nie chorobowe oraz ubezpiecz enie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpie-czenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z za-strzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

2. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe nie stosuje się ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1.

3. Podstawa wymiaru składek na ubezpie-czenie chorobowe osób, kt óre ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, nie może przekraczać miesięcznie 250% pr ognozowane-go przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 10.

4. Prezes Zakładu ogłasza kw otę 250% pr o-gnozowanego przeciętnego wynagrodzenia,

w formie komunikatu, w Dzienniku Ur zędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w ter-minie 7 dni kalendar zowych od dnia ogłosz enia przez ministra właściwego do spraw zabezpiecze-nia społecznego, w tr ybie określonym w ar t. 19 ust. 10, kwoty prognozowanego przeciętnego wy-nagrodzenia.

Art. 21. [Delegacja ustawowa]Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia

społecznego określa, w dr odze rozporządzenia, szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek, z uwzględnieniem ograniczenia, o którym mowa w ar t. 19 ust. 1, oraz wyłączenia z podsta-wy wymiaru składek niektórych rodzajów przycho-dów.

Art. 22. [Stopy procentowe składek]1. Stopy procentowe składek wynoszą:

1) 19,52% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie emerytalne, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4;

2) 8,00% podstawy wymiaru – na ubezpiecz enia rentowe;

3) 2,45% podstawy wymiaru – na ubezpiecz enie chorobowe;

4) od 0,40% do 8, 12% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie wypadkowe.2. Zasady r óżnicowania stopy procentowej

składek na ubezpieczenie wypadkowe określają przepisy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wy-padków przy pracy i chorób zawodowych.

3. W przypadku:1) odprowadzania składki do o twartego fundu-

szu emerytalnego część składki na ubezpie-czenie emerytalne wynosząca:a) 2,92% podstawy wymiaru składki jest od-

prowadzana przez Zakład do wybranego przez ubezpieczonego otwartego fundu-szu emerytalnego,

b) 4,38% podstawy wymiaru składki jest ewi-dencjonowana przez Zakład na subkoncie, o którym mowa w art. 40a,

2) nieodprowadzania lub zaprzestania odprowa-dzania składki do o twartego funduszu eme-rytalnego, o kt órym mowa w us t. 3d, część składki na ubezpiecz enie emerytalne wyno-sząca 7,3% pods tawy wymiaru składki jes t ewidencjonowana przez Zakład na subkoncie, o którym mowa w art. 40a

– z uwzględnieniem art. 111.3a. Zakład nie odprowadza do otwartego fundu-

szu emerytalnego i nie ewidencjonuje na subkoncie, o którym mowa w art. 40a, składek, o których mowa

39



w ust. 3, w przypadku zawiadomienia przez właściwy organ emerytalny o ustaleniu prawa ubezpieczonego do emerytury obliczonej na podstawie art. 15 lub pra-wa do jej zwiększenia na podstawie art. 14:1) ustawy z dnia 1 0 grudnia 1993 r. o zaopatrze-

niu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 2013 r. poz. 666, 675 i 1355) lub

2) ustawy z dnia 1 8 lutego 1994 r. o zaopatr ze-niu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agen-cji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowe-go, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralne-go Biura Ant ykorupcyjnego, Straży Granicz-nej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich r odzin (Dz.U. z 2013 r. poz. 667 i 675).3b. (uchylony).3c. (uchylony).3d. Zakład zaprzestaje odprowadzania do ot-

wartego funduszu emer ytalnego składek, o któ-rych mowa w us t. 3 pkt 1 lit. a, od dnia nas tę-pującego po dniu poinf ormowania przez Zakład otwartego funduszu emer ytalnego o obowiązku przekazania środków zgromadzonych na rachun-ku członka otwartego funduszu emer ytalnego na fundusz emerytalny FUS w związku z ukończeniem przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego, o kt órym mowa w ar t. 24 ustawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r. o emer yturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

3e. Przepis ust. 3d stosuje się odpowiednio do części składki, o której mowa w ust. 3 pkt 1 lit. a, na-leżnej za okres do dnia, o kt órym mowa w ust. 3d, opłaconej lub zidentyfikowanej po tym dniu.

3f. Składkę, o kt órej mowa w us t. 3e, ewi-dencjonuje się na subk oncie, o kt órym mowa w art. 40a.

3g. Zakład nie odpr owadza do otwartego fun-duszu emerytalnego i nie ewidencjonuje na subkon-cie, o którym mowa w art. 40a, składek, o których mowa w us t. 3, osobom, kt órym ustalono prawo do emerytury albo emer ytury częściowej, o której mowa w ar t. 26b ustawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem ust. 3h.

3h. Zakład ewidencjonuje na subkoncie, o któ-rym mowa w ar t. 40a, składki osobom mającym ustalone prawo do okresowej emerytury kapitało-wej, do emerytury pomostowej albo do nauczyciel-skiego świadczenia kompensacyjnego.

4. Część składki na ubezpieczenie emerytalne w wysokości określonej w art. 112 ust. 2–4 jest od-prowadzana przez Zakład do FRD.

Art. 22a. [Wniosek o przyznanie emer ytury częściowej]

1. W przypadku złożenia przez członka otwar-tego funduszu emer ytalnego wniosku o pr zyzna-nie emerytury częściowej, o której mowa w art. 26b ustawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r. o emer yturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych, po ustaleniu, że ubezpieczony spełnia w arunki do przyznania tej emerytury, Zakład zawiadamia otwarty fundusz emer ytalny o złożeniu wniosku i o obowiązku pr zekazania całości środków zgro-madzonych na rachunku w o twartym funduszu emerytalnym na fundusz emerytalny FUS.

2. Kwotę środków, o kt órej mowa w us t. 1, oraz kwotę zewidencjonowaną na subk oncie, o którym mowa w ar t. 40a, ewidencjonuje się na koncie ubezpieczonego na ostatni dzień miesią-ca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura częściowa.

3. Kwota środków, o kt órej mowa w us t. 2, zwiększa kwotę składek na ubezpiecz enie eme-rytalne stanowiących podstawę obliczenia kwo-ty emerytury ustalanej zgodnie z ar t. 26 us tawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po jej ze-widencjonowaniu na koncie ubezpieczonego.

Art. 23. [Odsetki za zwłok ę od należności składkowych]

1. Od nieopłaconych w terminie składek należ-ne są od płatnika składek odse tki za zwłokę, na zasadach i w wy sokości określonych w us tawie z dnia 29 sierpnia 1 997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.).

1a. Odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 6,60 zł.

2. Wyegzekwowane odsetki za zwłokę od skła-dek, o których mowa w ar t. 22 ust. 3, są, pr opor-cjonalnie do wysokości składek, odprowadzane do otwartego funduszu emerytalnego oraz ewidencjo-nowane na subkoncie, o którym mowa w art. 40a.

3. (uchylony).4. Przepisów ust. 1 i 2 nie s tosuje się do

składek opłacanych ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Art. 24. [Przedawnienie należności składkowych]1. (utracił moc).1a. W razie nieopłacenia składek lub opłace-

nia ich w zaniżone j wysokości Zakład może wy-

40

luty 2015IFK


mierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100% nieopłaconych składek. Od decy-zji w sprawie wymierzenia dodatkowej opłaty przy-sługuje odwołanie do sądu według zasad określo-nych w art. 83.

1b. W stosunku do płatnika składek będące-go osobą fizyczną, skazanego prawomocnym wy-rokiem za nieopłacenie składek lub opłacenie ich w zaniżonej wysokości, dodatkowej opłaty za ten sam czyn nie wymierza się.

1c. W razie w szczęcia postępowania w spra-wie o przestępstwo lub wykroczenie dotyczące nie-opłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wy-sokości postępowania o wymierzenie dodatkowej opłaty płatnikowi składek będącemu osobą f izycz-ną za ten sam czyn nie w szczyna się, a w szczęte zawiesza się do dnia zak ończenia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie.

1d. W razie praw omocnego skazania płatnika będącego osobą fizyczną za przestępstwo lub wy-kroczenie polegające na nieopłaceniu składek lub opłaceniu ich w zaniżonej wysokości:1) wszczęte postępowanie o wymier zenie do-

datkowej opłaty za ten sam czyn umar za się z urzędu;

2) decyzję o wymier zeniu dodatkowej opłaty za ten sam czyn uch yla się z ur zędu, a pobraną opłatę zwraca się, niezwłocznie wraz z odse t-kami, w wysokości i na zasadach określon ych przepisami prawa cywilnego od dnia pobrania dodatkowej opłaty.2. Składki oraz odse tki za zwłokę, koszty eg-

zekucyjne, koszty upomnienia i dodatk owa opła-ta, zwane dalej „należnościami z t ytułu składek”, nieopłacone w t erminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

3. (uchylony).4. Należności z t ytułu składek ulegają pr ze-

dawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w kt ó-rym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5–6.

5. Nie ulegają pr zedawnieniu należności z t y-tułu składek zabezpiecz one hipoteką lub zas ta-wem, jednakże po upływie t erminu przedawnie-nia należności t e mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odse tek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

5a. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczy-na się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia za-warcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a, do

dnia terminu płatności odroczonej należności z ty-tułu składek lub ostatniej raty.

5b. Bieg terminu przedawnienia zostaje zawie-szony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmie-rzającej do wyegzekwowania należności z t ytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

5c. Bieg t erminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu bieg termi-nu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu upraw omocnienia się po-stanowienia o ukończeniu postępowania upadłoś-ciowego lub jego umorzeniu.

5d. Przedawnienie należności z t ytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upły-wie 5 lat, licząc od k ońca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana.

5e. Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jes t uzależnione od r oz-strzygnięcia zagadnienia w stępnego przez inny organ lub sąd. Zawiesz enie biegu terminu prze-dawnienia trwa do dnia, w kt órym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłuż ej jednak niż pr zez 2 lata.

5f. W przypadku wydania przez Zakład decy -zji ustalającej obowiązek podlegania ubezpiecze-niom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w kt órym decyzja stała się prawomocna.

6. Bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w ust. 4, ulega zawieszeniu od dnia śmierci spad-kodawcy do dnia upraw omocnienia się postano-wienia sądu o s twierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadcz enia dziedzicze-nia, nie dłużej jednak niż do dnia, w kt órym upły-nęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.

6a. Nienależnie opłacone składki podlegają za-liczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na po-czet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwr ot składek, z zastrzeżeniem ust. 6c, 8 i 8d.

6b. Zakład zawiadamia płatnika składek o kwo-cie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą b yć zwrócone, chyba że nie prze-kraczają wysokości kosztów upomnienia w postę-powaniu egzekucyjnym.

41



6c. Po stwierdzeniu, że składki z ostały nie-należnie opłacone, płatnik składek moż e złożyć wniosek o ich zwrot.

6d. Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wnios-ku, o którym mowa w ust. 6c.

6e. Jeżeli nienależnie opłacone składki nie zosta-ną zwrócone w terminie określonym w ust. 6d, podle-gają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatk owych, od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 6c.

6f. W przypadku braku płatnika składek lub jego następcy prawnego Zakład zawiadamia ubezpie-czonego o kwocie nienależnie opłaconych składek w części sfinansowanej przez ubezpieczonego i na jego wniosek zwraca nienależnie opłacone składki. Przepisy ust. 6c–6e stosuje się odpowiednio.

6g. Nienależnie opłacone składki ulegają prze-dawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia:1) otrzymania zawiadomienia, o kt órym mowa

w ust. 6b;2) opłacenia składek, w przypadku braku zawia-

domienia, o którym mowa w ust. 6b.6h. Bieg t erminu przedawnienia, o kt órym

mowa w ust. 6g, ulega zawieszeniu:1) w przypadku wydania pr zez Zakład decyzji

w sprawie nienależnie opłacon ych składek – od dnia w szczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna;

2) jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek jest uzależnione od r oz-strzygnięcia zagadnienia w stępnego przez inny organ lub sąd – do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub or ze-czenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jed-nak niż na okres 2 lat;

3) od dnia śmierci spadk odawcy do dnia upra-womocnienia się postanowienia sądu o stwier-dzeniu nabycia spadku albo zare jestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy;

4) w przypadku wydania pr zez Zakład decyzji stwierdzającej brak obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym lub obniżające j podstawę wymiaru składek na t e ubezpiecze-nia – od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.7. (utracił moc).8. Nienależnie opłacona składka odpr owa-

dzona do otwartego funduszu emerytalnego pod-

lega zwrotowi w wysokości nominalnej wartości składki.

8a. (uchylony).8aa. Przepis ust. 8 stosuje się także do zewi-

dencjonowanych na subkoncie, o kt órym mowa w art. 40a:1) składek;2) kwot środków przekazanych przez otwarty fun-

dusz emerytalny, o których mowa w ar t. 40c ust. 2.8b. (uchylony).8c. (uchylony).8d. W przypadku gdy w wyniku błędu instytucji

obsługującej wpłaty składek nienależnie opłacone składki zostały sfinansowane ze środków tej insty-tucji, kwota nienależnie wpłacona jes t zwracana tej instytucji.

8e. Jeżeli nominalna wartość składki, o kt órej mowa w ust. 8, jest:1) wyższa od kwoty nienależnie otrzymanej skład-

ki, którą otwarty fundusz emerytalny jest zobo-wiązany zwrócić do Zakładu na podstawie prze-pisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych – różnica jest finansowana z fun-duszu emerytalnego, wyodrębnionego w ra-mach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;

2) niższa od kwoty nienależnie otrzymanej skład-ki, którą otwarty fundusz emerytalny jest zobo-wiązany zwrócić do Zakładu na podstawie prze-pisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych – różnica stanowi przychody fun-duszu emerytalnego, wyodrębnionego w ra-mach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.9. Odsetki za zwłok ę, koszty egzekucyjne

oraz dodatkowa opłata f inansowane są w całości z własnych środków przez płatnika składek.

Art. 25. [Wyłączenie należności z t ytułu skła-dek z postępowania układowego]

1. Należności z t ytułu składek są wyłącz one z postępowania układowego, określonego w usta-wie z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2012 r. poz. 1112, z późn. zm.), z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

2. Zakład moż e wyrazić zgodę na ob jęcie układem należności z t ytułu składek finansowane przez płatnika składek.

3. Spłata należności z tytułu składek, które zo-stały objęte układem, może polegać wyłącznie na rozłożeniu na raty. Rozłożenie na raty odbywa się na zasadach określonych w przepisach, o których mowa w ust. 1.

42

luty 2015IFK


Art. 26. [Ustanowienie hipoteki przymusowej]1. Zakład ma prawo do występowania z wnios-

kiem o założenie księgi wieczystej dla nierucho-mości dłużnika zalegającego z opłatą należności z tytułu składek także wtedy, gdy dłużnikiem jes t państwowa jednostka organizacyjna niebędąca jednostką budżetową.

2. Wystawione przez Zakład dokumenty stwier-dzające istnienie należności z tytułu składek oraz jej wysokość są podstawą wpisu hipoteki do księgi wie-czystej nieruchomości stanowiącej własność zobo-wiązanego. Jeżeli nieruchomość nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie jest dokonywane przez złożenie tych dokumentów do zbioru dokumentów.

3. Dla zabezpieczenia należności z tytułu skła-dek Zakładowi pr zysługuje hipoteka przymuso-wa na w szystkich nieruchomościach dłużnika, z uwzględnieniem ust. 3a i 3b. P odstawą ustano-wienia hipoteki przymusowej jest doręczona de-cyzja o określeniu wy sokości należności z t ytułu składek, o odpowiedzialności osob y trzeciej lub o odpowiedzialności następcy prawnego.

3a. Przedmiotem hipoteki przymusowej może być:1) część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi

udział dłużnika;2) nieruchomość stanowiąca przedmiot współ-

własności łącznej dłużnika i jego małżonka;3) nieruchomość stanowiąca przedmiot współ-

własności łącznej wspólników spółki cywilnej lub część ułamkowa nieruchomości stanowią-ca udział wspólników spółki cywilnej – w przy-padku gdy dłużnikiem jest spółka.3b. Przedmiotem hipoteki przymusowej może

być także:1) użytkowanie wieczyste wraz z budynkami

i urządzeniami na użytkowanym gruncie stano-wiącymi własność użytkownika wieczystego;

2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;3) wierzytelność zabezpieczona hipoteką;4) statek morski lub s tatek morski w budowie

wpisane do rejestru okrętowego.3c. Do hipo teki przymusowej określonej

w ust. 3a i 3b s tosuje się odpowiednio pr zepisy o hipotece na nieruchomości.

4. Do hipo teki, o kt órej mowa w us t. 3–3c, z uwzględnieniem ust. 5, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy – Ordynacja podatkowa, dotyczą-ce hipoteki przymusowej.

5. Na żądanie Zakładu lub kier ownika tere-nowej jednostki organizacyjnej Zakładu będące-

go jednocześnie organem egzekucyjnym dłużnik obowiązany jest do wy jawienia nieruchomości oraz przysługujących mu praw majątkowych, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej lub zastawu, jeżeli z dowodów zgromadzonych w po-stępowaniu wynika, że należności z tytułu składek mogą zostać nieopłacone.

5a. Wyjawienia, o którym mowa w ust. 5, do-konuje się w formie oświadczenia składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe ze-znania. Przed odebraniem oświadcz enia Zakład lub kierownik terenowej jednostki organizacyjnej będącej jednocześnie organem egzekucyjnym jest obowiązany uprzedzić dłużnika o odpowiedzialno-ści karnej za fałszywe zeznania.

6. Żądanie wyjawienia, o którym mowa w ust. 5, stosuje się także do:1) małżonka, następców prawnych i osób tr ze-

cich odpowiadających za zadłużenie płatnika składek;

2) osób, które pobrały nienależne świadcz enia, płatników składek lub innych podmiotów zobo-wiązanych do zwrotu nienależnych świadczeń, o których mowa w ar t. 84, z wy jątkiem przy-padku gdy nienależne świadcz enia podlegają potrąceniu z bieżąco wypłacanych świadczeń.Art. 27. [Zabezpieczenie należności składko-

wych ustawowym prawem zastawu]1. Należności z tytułu składek są zabezpieczo-

ne ustawowym prawem zas tawu na w szystkich będących własnością dłużnika oraz s tanowiących współwłasność łączną dłużnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zb ywalnych prawach majątkowych.

2. Do zastawu, o którym mowa w ust. 1, stosu-je się odpowiednio pr zepisy ustawy – Ordynacja podatkowa, dotyczące zastawów skarbowych.

2a. Zastaw, o którym mowa w ust. 1, wpisuje się do re jestru zastawów skarbowych prowadzo-nego na podstawie art. 43 ustawy – Ordynacja po-datkowa.

3. Wypis z rejestru zastawów, o którym mowa w art. 46 § 1 us tawy – Ordynacja podatkowa, wy-dawany jest na wniosek Zakładu nieodpłatnie.

Art. 28. [Umorzenie należności z tytułu składek]1. Należności z t ytułu składek mogą b yć

umarzane w całości lub w części pr zez Zakład, z uwzględnieniem ust. 2–4.

2. Należności z tytułu składek mogą być uma-rzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągal-ności, z zastrzeżeniem ust. 3a.

43



3. Całkowita nieściągalność, o kt órej mowa w ust. 2, zachodzi, gdy:1) dłużnik zmarł nie poz ostawiając żadnego ma-

jątku lub pozostawił ruchomości niepodlegają-ce egzekucji na podstawie odrębnych przepi-sów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocz eśnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;

2) sąd oddalił wniosek o ogłosz enie upadłości dłużnika lub umor zył postępowanie upadłoś-ciowe z pr zyczyn, o których mowa w ar t. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze;

3) nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalno-ści przy jednoczesnym braku majątku, z które-go można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesie-nia odpowiedzialności na osob y trzecie w ro-zumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa;

4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w za-kończonym postępowaniu likwidacyjnym;

4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w pos tępowaniu egzekucyjnym;

5) naczelnik urzędu skarbowego lub k omornik sądowy stwierdził brak majątku, z kt órego można prowadzić egzekucję;

6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyj-nym nie uzyska się kwot przekraczających wy-datki egzekucyjne.3a. Należności z tytułu składek na ubezpiecze-

nia społeczne ubezpieczonych będących równo-cześnie płatnikami składek na t e ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarza-ne pomimo braku ich całkowitej nieściągalności.

3b. Minister właściwy do spraw zabezpiecz e-nia społecznego określi, w dr odze rozporządze-nia, szczegółowe zasady umar zania, o kt órym mowa w ust. 3a, z uwzględnieniem przesłanek uza-sadniających umorzenie, biorąc pod uwagę ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia należno-ści z t ytułu składek oraz s tan finansów ubezpie-czeń społecznych.

4. Umorzenie składek powoduje także umorze-nie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i do-datkowej opłaty.

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 1, decyzję umarzającą należności z t ytułu składek pozostawia się w aktach sprawy.

Art. 29. [Odroczenie terminu płatności składek]1. Ze względów gospodarczy ch lub inn ych

przyczyn zasługujących na uwzględnienie Zakład może na wniosek dłużnika odr oczyć termin płat-ności należności z t ytułu składek oraz r ozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płat-nicze dłużnika oraz s tan finansów ubezpieczeń społecznych. Odroczenie terminu płatności może dotyczyć jedynie należności f inansowanej przez płatnika składek.

1a. Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy.

2. Od składek, które rozłożono na raty, nie na-licza się odsetek za zwłokę począwszy od następ-nego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.

3. Jeżeli dłużnik nie spłaci w t erminie ustalo-nych przez Zakład rat, poz ostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwło-kę naliczonymi na zasadach określon ych w usta-wie – Ordynacja podatkowa.

4. W pr zypadkach, o których mowa w ust. 1, Zakład ustala opłatę prolongacyjną na zasadach i w wysokości przewidzianej w ustawie – Ordynacja podatkowa dla podatków stanowiących dochód budżetu państwa.

Art. 30. [Wyłączenia ze stosowania przepisów ustawy]

Do składek f inansowanych przez ubezpieczo-nych niebędących płatnikami składek nie s tosuje się art. 28 i 29.

Art. 31. [Stosowanie przepisów Ordynacji po-datkowej]

Do należności z tytułu składek stosuje się od-powiednio: art. 12, art. 26, art. 29 § 1 i 2, ar t. 33, art. 33a, ar t. 33b, ar t. 51 § 1, art. 55, ar t. 59 § 1 pkt 1, 3, 4, 8 i 9, art. 60 § 1, art. 61 § 1, art. 62 § 1, 3–5, art. 72 § 1 pkt 1 i 4 i § 2, ar t. 73 § 1 pkt 1 i 5, ar t. 77b § 1 i 2, ar t. 91, art. 93, ar t. 93a–93c, art. 93e, ar t. 94, art. 97 § 1 , art. 98 § 1 i 2 pkt 1 , 2, 5 i 7, ar t. 100, art. 101, art. 105 § 1 i 2, ar t. 106 § 1 i 2, ar t. 107 § 1, 1a, i 2 pkt 2 i 4, ar t. 108 § 1 i 4, ar t. 110 § 1, § 2 pkt 2, § 3, ar t. 111 § 1–4 i 5 pkt 1, art. 112, art. 113, art. 114, art. 115, art. 116, art. 116a, art. 117, art. 118 § 1 i 2 oraz ar t. 119 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja po-datkowa.

44

luty 2015IFK


Art. 32. [Odpowiednie stosowanie przepisów w odniesieniu do FP, FGŚP, FEP]

Do składek na F undusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubez-pieczenie zdrowotne w zakresie: ich pobor u, eg-zekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodat-

kowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na w szystkich nieruchomościach, ruchomościach i praw ach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umor zeń stosuje się odpo-wiednio przepisy dotyczące składek na ubezpie-czenia społeczne.

Rozdział 3. Zasady ustalania składek KOMENTARZ na ubezpieczenia społeczne [art. 15–32]

Stopy procentowe składek na ubezpieczenia emer ytalne, rentowe i chorobowe są jednakowe dla wszystkich ubezpieczonych. Natomiast stopa procentowa składki wypadkowej jest zróżnico-wana dla poszczególnych płatników składek i ustalana w zależności od poziomu i skutków zagro-żeń zawodowych. Zasady jej ustalania reguluje ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z t ytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – j.t. Dz.U . z 2009 r., Nr 167, poz. 1322 ze zm.) – dalej ustawa wypadkowa.

1. Stopy procentowe składek na ubezpieczenia społeczne1.1. Składka wypadkowa

Przedsiębiorcom podlegającym wpisowi do r ejestru REGON, którzy zgłaszali do ubezpiecze-nia wypadkowego w popr zednim roku co najmniej 10 ubezpieczonych oraz złożyli ZUS IW A za ostatnie 3 lat a, stopę procentową określa ZUS. Pozostali płatnicy samodzielnie ust alają stopę procentową składki wypadkowej.

Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego nie więce j niż 9 ubezpieczonych wynosi 50% najwyższe j stopy procentowej ustalonej na dany r ok składkowy dla grup działalności, zgodnie z zasadami okr e-ślonymi w art. 30 ustawy wypadkowej.

Liczbę ubezpieczonych ustala się jako iloraz: ■ sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadk owemu w ciągu poszczególnych

miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i ■ liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w popr zednim roku kalendarzowym zgłoszony

w ZUS co najmniej 1 dzień.

Jeżeli płatnik składek jest zgłaszany w ZUS w okr esie od 1 st ycznia danego roku do 31 marca następnego roku, liczbę ubezpieczonych, ust ala się na podst awie liczby ubezpieczonych pod-legających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadk owego w miesiącu k alendarzowym, od którego płatnik składek został zgłoszony w ZUS.

Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych ustala ZUS jako iloczyn:

■ stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której należy płatnik składek, i

■ wskaźnika korygującego ustalonego dla płatnika składek.

Grupy działalności, kategorie ryzyka oraz stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypad-kowe dla grup działalności zostały określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia z 29 listopada

UWAGA!Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypad-kowe dla grupy działalności ustala się w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy.

45



2002 r. w spr awie zróżnicowania stopy pro-centowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawo-dowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 878).

Składki na ubezpieczenie wypadk owe są w całości finansowane przez płatników składek.

1.2. Składka emerytalnaSkładka na ubezpieczenie emerytalne m.in. pracowników, nakładców, zleceniobiorców (i osób

z nimi współpracujących) jest f inansowana w równych częściach przez płatników składek i ubez-pieczonych (po 9,76%).

1.3. Składka rentowaSkładka na ubezpieczenia rentowe wymienionych wyżej osób jest f inansowana przez:

■ ubezpieczonego w wysokości 1,5% podstawy wymiaru, ■ płatnika składek w wysokości 6,5% podstawy wymiaru.

1.4. Składka chorobowaSkładkę chorobową w wysokości 2,45% podstawy wymiaru finansuje w całości ubezpieczony,

np. pracownik, zleceniobiorca.

2. Finansowanie składekSkładki na ubezpieczenia emer ytalne, rentowe i wypadkowe osób świadczących pracę na pod-

stawie umowy uaktywniającej (niań) obliczone od podst awy, którą stanowi kwota nie wyższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę, finansuje budżet państwa za pośr ednictwem ZUS. Natomiast składki obliczane od podstawy wymiaru ponad kwotę minimalnego wynagrodzenia opłaca płatnik składek (rodzice) oraz ubezpieczony (niania) na zasadach dotyczących zleceniobiorców.

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe: ■ osób prowadzących pozarolniczą działalność, ■ osób, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo,

finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe osób współpracują-cych finansuje w całości z własnych środków osoba prowadząca pozarolniczą działalność.

Składki na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe osób pr zebywających na ur lopach wycho-wawczych, osób, o których mowa w ar t. 6a ust. 1, lub osób pobier ających zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego oraz składki na ubezpieczenie emerytalne osób, o których mowa w art. 6b ust. 1, finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem ZUS.

Za bezrobotnych z prawem do zasiłku, świadczenia integracyjnego lub st ypendium składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansują w całości powiatowe urzędy pracy z Funduszu Pracy.

3. Obowiązki płatników składekPłatnicy składek obliczają, r ozliczają i po po trąceniu części składek ze śr odków ubezpieczo-

nych przekazują co miesiąc do ZUS w całości składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz na FP i FGŚP za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1–3, 5, 6 i 9–12 ustawy systemo-wej, m.in. za pracowników, zleceniobiorców, nakładców, posłów i senatorów.

W przypadku ubezpieczonych zatrudnionych na podstawie umowy uaktywniającej oraz prze-bywających na urlopach wychowawczych składki na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe:

■ obliczają płatnicy składek, ■ opłaca ZUS (art. 17 ustawy systemowej).

UWAGA!Stopa procentowa składki wypadkowej obowiązuje przez 12 miesięcy, począwszy od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego.

46

luty 2015IFK


4. Ustalanie podstawy wymiaru składek

W zależności od tytułu podlegania ubezpieczeniom podstawę wymiaru składek stanowią m.in.: ■ przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych, ■ kwota zadeklarowana przez ubezpieczonego (z zastrzeżeniem ustawowego minimum), ■ kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę (np. w przypadku duchownych).

4.1. Podstawa wymiaru składek pracownikówPodstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pr acowników stanowi przychód. Za

przychody ze stosunku pracy uważa się w szelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pie-niężną świadczeń w natur ze bądź ich ekwiwalent y, bez względu na źr ódło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności:

■ wynagrodzenia zasadnicze, ■ wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, ■ różnego rodzaju dodatki, ■ nagrody, ■ ekwiwalenty za niewykorzystany urlop, ■ wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, świadczenia

pieniężne ponoszone za pracownika, ■ wartość innych nieodpłatnych świadczeń, ■ wartość świadczeń częściowo odpłatnych.

W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pr acownika uwzględnia się pr zy-chody otrzymane lub postawione do dyspozycji w danym miesiącu, pod warunkiem że nie zostały wyłączone z oskładkowania.

W przypadku pracowników, którzy zawar-li umowę cywilnopr awną (zlecenia, agency jną, umowę o dzieło itp.) z własnym pr acodawcą lub z innym podmiotem, ale w r amach której świad-czą prace na r zecz swojego pracodawcy, w pod-stawie wymiaru składek na ubezpieczenia emer y-talne i rentowe uwzględnia się r ównież przychód z tytułu tej umowy. W tej sytuacji płatnikiem skła-

dek na ubezpieczenia społeczne jest pr acodawca (uchwała SN z 2 wr ześnia 2009 r., II UZP 6/09, OSNP 2010/3–4/46). Wynagrodzenie za pracę należy zsumować z pr zychodem uzyskanym przez pracownika z umowy cywilnoprawnej i od łącznej kwoty naliczyć składki na ubezpieczenia społeczne.

PRZYKŁADMagdalena B. jest zatrudniona na stanowisku asystentki biura zarządu w spółce z o.o. z mie-sięcznym wynagrodzeniem w wysokości 3500 zł. Jednocz eśnie od 1 s tycznia 2015 r. wyko-nuje na podstawie umowy zlecenia zaw artej ze spółką tłumaczenia dokumentów na język francuski. Z tego tytułu otrzymuje 2500 zł miesięcznie. W tej sytuacji spółka powinna wykazać w imiennym raporcie ZUS RCA Magdaleny B. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 6000 zł i od tej kwoty naliczyć składki na ww. ubezpieczenia.

Oskładkowaniu podlega r ównież honorarium autorskie wypłacone pr acownikowi za utwór stworzony przez niego w r amach stosunku pracy. Sąd Najwyższy w uchwale z 1 4 lutego 2012 r. (III UZP 4/11, OSNP 2012/15–16/198) stwierdził, że: „(…) wynagrodzenie za pracę z tytułu naby-cia przez pracodawcę z mocy prawa autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe (…)”.

UWAGA!W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia spo-łeczne pracowników nie uwzględnia się wynagrodze-nia za czas niezdolności do pracy ani zasiłków.

47



PRZYKŁADPiotr K. jes t zatrudniony w f irmie komputerowej jako programista. W ramach umowy o pracę s tworzył program do pozycjonowania stron internetowych, za co o trzymał od pracodawcy dodatkowe wynagrodzenie (honorarium). Pracodaw ca powinien naliczyć składki na ubezpieczenia nie tylko od wynagrodzenia za pracę, ale takż e od wypłacone-go pracownikowi honorarium z tytułu nabycia autorskich praw majątkowych do programu komputerowego.

4.2. Podstawa wymiaru składek zleceniobiorcówZasadniczo podstawę wymiaru składek zleceniobiorców oraz ubezpieczonych podlegających

dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym stanowi zadeklarowana kwota, nie niż-sza jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (art. 18 ust. 7 ustawy systemowej). Natomiast przychód będzie st anowił podstawę wymiaru składek wówczas, gdy w umowie agency jnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywil-nym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie:

■ kwotowo, ■ w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo ■ prowizyjnie (art. 18 ust. 3 ustawy systemowej).

Na tych samych zasadach ust alana jest podst awa wymiaru składek osób zatr udnionych na podstawie umowy uaktywniającej (niań) – art. 18 ust. 5c ustawy systemowej.

4.3. Podstawa wymiaru składek osób prowadzących pozarolniczą działalnośćW przypadku osób pr owadzących pozarolniczą działalność or az osób z nimi w spół-

pracujących podstawę wymiaru składek st anowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pr zyjętego do ust alenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w tr ybie art. 19 ust. 10 usta-wy systemowej na dany r ok kalendarzowy. Tak ustalona podstawa wymiaru obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku (art. 18 ust. 8 ust awy systemowej). Jest to tzw. usta-wowe minimum, od którego przedsiębiorcy są zobowiązani opłacać składki na ubezpieczenia społeczne. Mogą oni zatem do podstawy wymiaru zadeklarować wyższą kwotę. ZUS nie może tego kwestionować.

Jak stwierdził SN w wyroku z 12 kwietnia 2012 r. (I UK 350/11): „(…) podstawa wymiaru skła-dek na ubezpieczenia społeczne osób pr owadzących pozarolniczą działalność została określona inaczej niż w pr zypadku ubezpieczonych, co do kt órych podstawę tę odniesiono do pr zychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych (…). Łączy się t o ze spe-cyfiką działalności prowadzonej na własny r achunek i trudnościami przy określaniu przychodu z tej działalności. Z tych względów określenie wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpie-czenia społeczne ustawodawca pozostawił osobom prowadzącym pozarolniczą działalność (…). W konsekwencji w przypadku tych ubezpieczonych obowiązek opłacania składek na ubezpiecze-nia społeczne i ich wysokość nie są powiązane z osiągniętym faktycznie przychodem, lecz wyłącz-nie z istnieniem t ytułu ubezpieczenia i zadeklar owaną przez ubezpieczonego kwotą, niezależnie od tego, czy ubezpieczony osiąga przychody i w jakiej wysokości (…). Po stronie osoby prowadzą-cej pozarolniczą działalność istnieje zatem uprawnienie do zadeklarowania w granicach zakreślo-nych ustawą dowolnej kwoty jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wobec czego sposób w jaki realizuje to uprawnienie zależy wyłącznie od jej decyzji. Ingerencja w tę sferę jakiegokolwiek innego podmiotu jest więc niedopuszczalna, chyba że ma wyr aźne umocowanie w przepisach (…)”.

W 2015 r. prognozowane przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosi 3959 zł. Zat em pod-stawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. jest kwota 2375,40 zł.

48

luty 2015IFK


Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne w 2015 r. (dla przedsiębiorcy opłacające-go składki od kwoty 2375,40 zł)

Rodzaj składki Kwota

Ubezpieczenie emerytalne (19,52%) 463,68 zł

Ubezpieczenia rentowe (8%) 190,03 zł

Ubezpieczenie chorobowe (2,45%) 58,20 zł

Ubezpieczenie wypadkowe (1,93%)* 45,85 zł

* Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe od 1 kwietnia 2015 r. może ulec zmianie.

Za miesiąc, w kt órym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emer ytalnym i rento-wymi lub ich ust anie i jeżeli tr wały one t ylko przez część miesiąca, kwo tę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie:

■ dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i ■ mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.

Powyższe zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczo-ny spełnia warunki do przyznania zasiłku (art. 18 ust. 9 i 10 ustawy systemowej).

PRZYKŁADPrzedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej od 19 stycznia 2015 r. Składki na ubezpieczenia społeczne za s tyczeń br. powinny zostać naliczone od podstawy nie niższej niż 996,14 zł, co wynika z następujących obliczeń:2375,40 zł (podstawa wymiaru składek za styczeń br.) : 31 (liczba dni stycznia) × 13 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom w styczniu) = 996,14 zł.

Należy zwrócić uwagę na rozbieżności dotyczące wykładni tego przepisu w orzecznictwie.Zdaniem Sądu Apelacy jnego w Lublinie wyrażonym w wyroku z 11 czerwca 2014 r. (III AUa

361/14) możliwość pr oporcjonalnego obniżenia podst awy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18 ust. 9 i 10 ustawy systemowej, przysługuje tylko tym osobom, które do podstawy wy-miaru składek zadeklarowały 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i opłacają składki w najniższej obowiązującej je wysokości.

Natomiast Sąd Apelacy jny w Łodzi w wyr oku z 19 lutego 2014 r. (III AUa 705/13) uznał, że zarówno osoby, które opłacają składki od kwo ty minimalnej podstawy wymiaru składek, jak i osoby, które zadeklarowały podstawę wymiaru składek w kwocie wyższe j niż minimalna, mogą dokonać proporcjonalnego jej zmniejszenia w miesiącu, w kt órym nastąpiło objęcie ubezpiecze-niem, lub w przypadku gdy choroba trwała przez część miesiąca.

ZUS jednak nadal stoi na stanowisku, że proporcjonalne obniżenie podstawy wymiaru składek dotyczy tylko tych płatników, którzy deklarują ją w najniższej kwocie.

4.4. Podstawa wymiaru składek przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe osób r ozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej w okr esie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Prawo do opłacania składek ZUS na preferencyjnych warunkach przysługuje przedsiębiorcy, który: ■ rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej, ■ kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej po przerwie dłuższej niż 60 miesięcy,

49



■ przed rozpoczęciem wykonywania działalności gospodarczej w Polsce prowadził działalność w innym państwie UE, EOG lub Szwajcarii i z t ego tytułu podlegał ustawodawstwu tego pań-stwa (nie podlegał ubezpieczeniom w P olsce). Wcześniejsze prowadzenie działalności gospo-darczej w krajach UE podlegające tamtemu ustawodawstwu w rozumieniu ustawy systemowej nie jest uznawane za działalność prowadzoną w Polsce,

■ przed rozpoczęciem działalności gospodarczej był zatr udniony na podst awie m.in. umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług, umowy agencyjnej i w ramach prowadzonej działalności świadczy usługi na r zecz byłego zleceniodawcy będące wcześnie j przedmiotem ww. umowy cywilnoprawnej.

PRZYKŁADPrzedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej 1 stycznia 2015 r. W ra-mach działalności świadczy usługi w zakresie doradztw a informatycznego dla spółki, w któ-rej wcześniej (tj. w okresie od 1 lut ego 2010 r. do 31 grudnia 2014 r.). wykonywał te same czynności na podstawie umowy zlecenia. W tej sytuacji przedsiębiorca może opłacać składki od obniżonej podstawy wymiaru składek (nie niższ ej niż 30% minimalnego wynagr odzenia za pracę), ponieważ z firmą, dla której w ramach prowadzonej działalności świadczy usługi, łączyła go umowa zlecenia, a nie stosunek pracy.

Obniżonych składek nie mogą opłacać osoby, które m.in.: ■ prowadzą lub w okr esie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wy-

konywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność; ■ wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem

rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w popr zednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzą-ce w zakres wykonywanej działalności gospodarczej,

■ są lub w okresie ostatnich 60 miesięcy przed rozpoczęciem wykonywania działalności gospodar-czej były wspólnikami spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, jednoosobowej sp. z o.o.,

■ prowadzą lub w okr esie ostatnich 60 miesięcy pr owadziły niepubliczną szkołę, placówkę itp. na podstawie ustawy o systemie oświaty,

■ wcześniej podlegały ubezpieczeniom jak o osoby w spółpracujące z osobami pr owadzącymi pozarolniczą działalność, jeżeli w ramach prowadzonej obecnie działalności wykonują te same czynności, które wykonywały jako osoby współpracujące, na podstawie umowy o pracę.

PRZYKŁADPrzedsiębiorca rozpocznie prowadzenie działalności gospodarczej (zakład fryzjerski) od 1 marca 2015 r. Wcześniej prowadził działalność w tym zakresie od 1 czerwca do 31 grudnia 2012 r. W tym przypadku przedsiębiorca nie będzie uprawniony do opłacania składek ZUS na preferency jnych warunkach, ponieważ nie spełnia warunku nieprowadzenia działalności gospodarczej w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendar zowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności go-spodarczej. Przedsiębiorca będzie zobowiązany do opłacania składek na zasadach ogóln ych, tj. od podstawy wymiaru nie niższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Nie każdy rodzaj czynności wykonywanych na rzecz byłego pracodawcy wyklucza zastosowanie ulgi w opłacaniu składek. Chodzi tu o czynnoś ci faktycznie wykonywane w ramach obowiązków pracowniczych na danym st anowisku, a nie o czynności, które pracownik mógłby wykonywać ze względu na posiadane kwalif ikacje. Zakaz wykonywania czynności w r amach prowadzonej działalności gospodarczej na r zecz byłego pracodawcy obowiązuje pr zez cały okres 24 miesięcy kalendarzowych. Oznacza to, że z chwilą gdy przedsiębiorca zacznie świadczyć usługi na rzecz by-łego pracodawcy, będzie zobowiązany opłacać składki na ogólnych zasadach (od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia).

50

luty 2015IFK


W przypadku osób rozpoczynających działalność podstawa wymiaru składek na ubezpiecze-nia społeczne w 2015 r. wyniesie 525 zł (tj. 30% z 1750 zł).

Wysokość składek na ubezpieczenia s połeczne w 2015 r. (dla przedsiębiorcy opłacają-cego składki od kwoty 525 zł)

Rodzaj składki Kwota

Ubezpieczenie emerytalne (19,52%) 102,48 zł

Ubezpieczenia rentowe (8%) 42,00 zł

Ubezpieczenie chorobowe (2,45%) 12,86 zł

Ubezpieczenie wypadkowe (1,93%)* 10,13 zł

* Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe od 1 kwietnia 2015 r. może ulec zmianie.

4.5. Podstawa wymiaru składek członków rad nadzorczych

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe członków rad nadzorczych stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych (w tym również przychód z działalności wykonywanej osobiście, niezależnie od sposobu ich powołania), z wyłączeniem t ych składników przychodu, które nie st anowią podstawy wymiaru składek na podstawie § 2 ust. 1 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustala-nia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.), m.in. należności z tytułu podróży służbowych, nagród jubileuszowych.

PRZYKŁADOd 26 stycznia 2015 r. Piotr P. został powołany do rady nadzorczej w spółce akcyjnej, z mie-sięcznym wynagrodzeniem w kwocie 2500 zł. W związku z t ym spółka zgłosiła Pio tra P. do ubezpieczeń emerytalno-rentowych oraz do ubezpieczenia zdrowotnego. W lutym br. oprócz wynagrodzenia Piotr P. otrzymał zwrot należności z t ytułu podróży służbowej w wysokości 1200 zł. Podstawę wymiaru składek ZUS za lut y 2015 r. stanowi tylko kwota wynagrodzenia w wysokości 2500 zł.

4.6. Podstawa wymiaru składek osób przebywających na urlopie wychowawczym oraz sprawujących opiekę nad dzieckiem

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe osób przebywających na ur-lopie wychowawczym oraz osób sprawujących osobistą opiekę nad dzieckiem stanowi kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograni-czenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 ustawy systemowej na dany rok kalendarzowy. Jest to maksymalna kwota podstawy wymiaru, jaką można zastosować do osób przebywających na urlopie wychowawczym lub osób sprawujących opiekę, z tym że:

■ dla osób przebywających na urlopie wychowawczym podstawa wymiaru nie może być:– wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzo-

wych poprzedzających urlop wychowawczy,– niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia; składka w nowej wysokości obowiązuje

od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku; ■ dla osób sprawujących opiekę nad dzieckiem, o kt órych mowa w ar t. 6a (np. kt óre wykony-

wały umowę zlecenia niepr zerwanie co najmniej przez 6 miesięcy i zapr zestały wykonywania tej umowy), podstawa wymiaru nie może być:– wyższa niż przeciętna miesięczna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek w okresie 6 mie-

sięcy kalendarzowych poprzedzających okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i – niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia;

51



■ dla osób sprawujących opiekę nad dzieckiem, o których mowa w art. 6b (np. zleceniobiorców wykonujących umowę zlecenia niepr zerwanie przez okres krótszy niż 6 miesięcy), podst awę wymiaru stanowi 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

5. Roczne ograniczenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe ubezpieczonych (objętych zarówno obowiązkowymi, jak i dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi) w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwo ty odpowiadającej 30-krotności prognozo-wanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodar ce narodowej na dany r ok ka-lendarzowy, określonego w ust awie budżetowej, ustawie o pr owizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone. W 2015 r. wynosi ona 118 770 zł.

Do osiągnięcia ww. kwoty składki na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe oblicza się i pr zeka-zuje do ZUS od podstawy wymiaru ustalonej zgodnie z art. 18 ustawy systemowej. Od nadwyżki ponad kwotę rocznego ograniczenia podstawy nie pobiera się składek na ubezpieczenia emer y-talne i rentowe do końca roku kalendarzowego. Płatnik składek jest nadal zobowiązany do obli-czania i przekazywania składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe.

PRZYKŁADRyszard C. zarabia miesięcznie 25 200 zł. Wynagrodzenie jest płatne do 30. dnia danego mie-siąca. Za okres od s tycznia do maja 20 15 r. osiągnie przychód w wysokości 126 000 zł. Ze względu na to, że w 2015 r. kwota 30-krotności wynosi 118 770 zł, podstawa wymiaru składek zostanie przekroczona w maju br. o kwotę 7230 zł. W celu ustalenia, od jakiej kwoty powinny być opłacone składki za maj br., kwotę wynagrodzenia należy pomniejszyć o kwotę przekro-czenia rocznej podstawy wymiaru składek: 25 200 zł – 7230 zł = 1 7 970 zł.W tej sytuacji składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za maj 2015 r. pracodawca po-winien naliczyć od kwoty 17 970 zł. Natomiast podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe (a także zdrowotne po ustawowych odliczeniach) będzie kwota wynagrodzenia, tj. 25 200 zł.

Jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, ubezpieczony powinien zawiadomić wszystkich płatników składek o pr ze-kroczeniu kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, składając stosowne oświadczenie.

Wzór oświadczenia

Wrocław, 5 maja 2015 r.Anna Kowalskaul. Tramwajowa 1553–457 Wrocław IKAR SA. ul. Wiśniowa 126/7 50-145 Wrocław Dział Kadr i Płac

OŚWIADCZENIEInformuję, że łączne wynagr odzenie stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpie-

czenia emerytalne i r entowe ze stosunku pracy w obu zakładach pr acy, w których jestem zatrudniona, w czerwcu br. przekroczy kwotę 30-krotności.

Zatem proszę o naliczenie składek na ww. ubezpieczenia za ten miesiąc od kwoty 3150 zł, tj. od kwoty brakującej do osiągnięcia rocznego limitu.

Z poważaniem Anna Kowalska

52

luty 2015IFK


PRZYKŁADPracownica jest zatrudniona w dwóch firmach. W f irmie A otrzymuje miesięczne wynagro-dzenie w kwocie 12 300 zł, natomiast w firmie B – 9800 zł. W sumie wynagr odzenie z tytułu zatrudnienia za okres do stycznia do czerwca 2015 r. wyniesie 132 600 zł. Tym samym prze-kroczy roczną podstawę wymiaru składek. W celu obliczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za czerwiec 2015 r. należy:

■ ustalić kwotę przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek: 132 600 zł (łączn y przychód od stycznia do czerwca br.) – 118 770 zł (roczna podstawa wymiaru składek) = 13 830 zł,

■ ustalić podstawę wymiaru składek za czerwiec 2015 r.:22 100 zł (łączny przychód miesięczny uzyskany w firmie A i B) – 1 3 830 zł (kw ota prze-kroczenia) = 8270 zł,

■ ustalić podstawę wymiaru składek u każdego z płatników składek według wzoru:

Z = (A x B) : C gdzie: Z – kwota przekroczenia podstawy wymiaru u danego płatnika, A – łączna kwota przekroczenia, B – przychód u danego płatnika za miesiąc, w kt órym doszło do przekroczenia rocznego limitu, C – suma przychodów za miesiąc, w którym doszło do przekroczenia rocznego limitu.

Pracodawca A (wyliczenie podstawy wymiaru według wzoru): ■ (13 830 zł x 12 300 zł) : 22 100 zł = 7697,24 zł (kwota przekroczenia), ■ 12 300 zł – 7697,24 zł = 4602,76 zł (podstawa wymiaru składek za czerwiec br.).

Pracodawca B (wyliczenie podstawy wymiaru według wzoru): ■ (13 830 zł x 9800 zł) : 22 1 00 zł = 6132,76 zł (kwota przekroczenia), ■ 9800 zł – 6132,76 zł = 3667,24 zł (podstawa wymiaru składek za czerwiec br.).

Za skutki błędnego zawiadomienia powodującego nieopłacenie należnych składek na ubez-pieczenia emerytalne i r entowe odpowiada ubezpieczony. Jeśli zatem ubezpieczony, składając oświadczenie w sprawie przekroczenia 30-krotności poda informacje niezgodne ze st anem fak-tycznym, tak że powstanie zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jest on zobowiązany do spłacenia całości tego zadłużenia.

Płatnik zaprzestaje opłacania składek z powodu osiągnięcia pr zez ubezpieczonego w da-nym roku kalendarzowym kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki r ównież w wyniku:

■ informacji uzyskanej z ZUS, że kwota ograniczenia została osiągnięta, ■ własnej dokumentacji płacowej.

W przypadku gdy z dok umentacji płacowej płatnika wynika, że w danym miesiącu nast ępuje przekroczenie kwoty ograniczenia, płatnik oblicza i pr zekazuje składki na ubezpieczenia emer y-talne i rentowe tylko od tej części podstawy wymiaru składek, która nie spowoduje przekroczenia kwoty ograniczenia.

ZUS zwraca składki obliczone i przekazane od nadwyżki ponad kwotę ograniczenia w terminie 30 dni od złożenia pr zez płatnika składek deklar acji rozliczeniowych korygujących i imiennych raportów miesięcznych korygujących, złożonych w związku z przekroczeniem kwoty ograniczenia. Po otrzymaniu zwrotu nadwyżki płatnik zobowiązany jest niezwłocznie zwr ócić ubezpieczonemu finansowaną przez niego część składki na ubezpieczenie emer ytalne i rentowe.

W sytuacji gdy do o trzymania zwrotu składek uprawnionych jest kilku płatników, ZUS dzieli kwotę nadpłaconych składek i zwraca ją płatnikom w takich częściach, w jakich opłacali składkę w miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty ograniczenia.

53



Okres nieopłacania składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe z t ytułu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek traktuje się jak okr es ubezpieczenia.

6. Wyłączenia z podstawy wymiaru składekNiektóre rodzaje przychodów są wyłączone z podst awy wymiaru składek. Katalog wyłączeń

określa rozporządzenie z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wymienione w rozporządzeniu przycho-dy nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe.

Wybrane przychody zwolnione z oskładkowania

Rodzaje przychodów wyłączonych z podstawy wymiaru:

■ nagrody jubileuszowe,

■ odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,

■ odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub roz-wiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z pr awem wypowiedzenia umowy o pr acę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skr ócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w t erminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy,

■ odszkodowania wypłacone byłym pr acownikom po r ozwiązaniu stosunku pracy, na podst awie umowy o zakazie konkurencji,

■ wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z t ego tytułu – do wy sokości nieprzekraczającej miesięcznie kwo ty 190 zł,

■ diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika – do wysokości określonej w prze-pisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samor ządowej jednostce sfery budżetowej, z t ytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, a także część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w ar t. 18 ust. 12 ustawy systemowej – w wy sokości równowartości diety przysługującej z t ytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wyso-kości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w pań-stwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granica-mi kraju, z zastr zeżeniem że tak ustalony miesięczny pr zychód tych osób, stanowiący podstawę wymiaru składek, nie może być niższy od kwo ty przeciętnego wynagrodzenia, o kt órym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy systemowej,

■ środki otrzymywane na r ehabilitację zawodową, społeczną or az leczniczą osób niepełnospr aw-nych na podst awie odrębnych przepisów, z zakładowego funduszu r ehabilitacji osób niepełno-sprawnych albo zakładowego funduszu akt ywności, z wyłączeniem wynagr odzeń finansowanych ze środków tych funduszy,

■ składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia re-habilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku,

■ korzyści materialne wynikające z układów zbior owych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż det a-liczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.

54

luty 2015IFK


PRZYKŁADW związku z r ozwiązaniem umowy o pracę z pracownikiem na mocy por ozumienia stron pracodawca wypłacił dodatkową rekompensatę w wysokości 2-krotnego miesięcznego wy -nagrodzenia. Wypłacone świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z us taniem sto-sunku pracy, zatem rekompensata nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

PRZYKŁADFirma finansuje pracownikom posiłki w wysokości 225 zł miesięcznie. Do kw oty 190 zł war-tość tych świadczeń nie stanowi podstawy wymiaru składek. Zatem oskładkowaniu będzie podlegała tylko nadwyżka ponad 190 zł, tj. 35 zł.

ZUS Oddział w L ublinie w interpretacji z 12 lipca 2013 r. (sygn. DIl/200000/451/886/2013) stwierdził, że: „(...) aby korzyść materialna nie rodziła obowiązku opłacania składek, to powinna zostać przyznana pracownikowi na mocy postanowień układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub pr zepisów o wynagr adzaniu, a t akże przybrać formę niepieniężną (formę zakupu po cenach niższych niż det aliczne lub formę usługi), a w r ezultacie pracownik powinien ponieść część kosztów zakupionej przez pracodawcę usługi”.

Od 1 st ycznia 2015 r., na mocy ust awy z 7 list opada 2014 r. o ułatwieniu wyk onywa-nia działalności gospodarczej, wprowadzono jednolite zasady ustalania wartości pieniężnej świadczenia z t ytułu wykorzystywania samochodu służbowego do celów pr ywatnych. I tak, wartość pieniężną świadczenia przysługującego pracownikowi z t ytułu wykorzystywania sa-mochodu służbowego do celów pr ywatnych ustala się jako ryczałt w wysokości:

■ 250 zł miesięcznie – dla samochodów o po jemności silnika do 1600 cm3, ■ 400 zł miesięcznie – dla samochodów o po jemności silnika powyżej 1600 cm3.

W przypadku wykorzystywania przez pracowników samochodu służbowego do celów pr y-watnych przez część miesiąca war tość świadczenia ustala się za k ażdy dzień wykorzystywania samochodu do celów pr ywatnych w wy sokości 1/30 w skazanego wyżej ryczałtu. Jeżeli świad-czenie pracownika jest częściowo odpłatne, to przychodem jest różnica pomiędzy kwotą ryczał-tu a odpłatnością ponoszoną pr zez pracownika. Tym samym oskładkowaniu podlega różnica między tymi kwotami. Świadczenia te podlegają wyłączeniu z podstawy wymiaru składek jedynie wówczas, gdy są pr zewidziane wyłącznie w układzie zbior owym, regulaminie wynagradzania lub przepisach o wynagrodzeniu, nie mogą natomiast wynikać tylko z umowy o pracę.

Powyższe zwolnienie znajduje także zastosowanie do zleceniobiorców, jeżeli w umowie zlecenia zostaną uregulowane kwestie świadczeń rzeczowych przysługujących zleceniobiorcom za częścio-wą odpłatnością.

7. Ulgi w opłacaniu składekJeśli płatnik składek pr zewiduje, że nie będzie mógł opłacić należnych składek w t erminie

albo ich nie zapłacił, może zwrócić się do ZUS o zastosowanie jednej z ulg w opłacaniu składek. W zależności od konkretnej sytuacji płatnik składek może starać się o:

■ odroczenie terminu płatności składek, ■ rozłożenie na raty zaległych należności z tytułu składek bądź ■ umorzenie zaległości.

ZUS może wyrazić zgodę na odroczenie terminu płatności, rozłożenie na raty albo umorzenie należności z t ytułu składek, z wyłączeniem składek f inansowanych ze środków ubezpieczonych niebędących płatnikami. Do składek f inansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatni-kami składek nie stosuje się bowiem przepisów, które umożliwiają rozłożenie na raty, odroczenie terminu płatności lub umorzenie należności z tytułu składek.

55



Oznacza to, że płatnik składek może wystąpić o udzielenie ulgi w odniesieniu do składek na: ■ ubezpieczenia społeczne, z wyłączeniem składek f inansowanych ze środków pracowników lub

innych ubezpieczonych niebędących płatnik ami składek na własne ubezpieczenia (np. zlece-niobiorców, chałupników),

■ Fundusz Pracy (FP) oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP), ■ Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP).

Inaczej wygląda sytuacja osób prowadzących działalność gospodarczą, które opłacają składki same za siebie. W ich pr zypadku ZUS może udzielić ulgi na całą kwo tę zadłużenia. U płatnik a, który płaci składki sam za siebie, nie ma podziału na część f inansowaną przez płatnika i część finansowaną przez ubezpieczonego. Dlatego w tym przypadku ulgą mogą być objęte składki na:

■ ubezpieczenia społeczne (tj. emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe), ■ FP, ■ ubezpieczenie zdrowotne.

Jeżeli natomiast prowadzący działalność gospodarczą zatrudnia pracowników, ulgą można objąć pełną kwotę składek należną za prowadzącego działalność oraz składki należne za zatrud-nionych pracowników w części finansowanej przez płatnika.

W przypadku płatników posiadających zadłużenie z t ytułu składek za okres od 1 st ycznia 1999 r., w tym z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne lub z t ytułu składek na ubezpie-czenie zdrowotne w częś ci f inansowanej przez ubezpieczonych, ZUS pozyt ywnie rozpatrzy wniosek dłużnika o udzielenie ulgi w formie układu ratalnego na należności z tytułu składek, jeżeli dłużnik opłaci należnoś ci niepodlegające uldze wr az z odsetkami za zwłokę należnymi od tych kwot.

Z kolei warunkiem pozytywnego rozpatrzenia wniosku o odr oczenie terminu płatności składek jest ur egulowanie w ust awowym terminie kwoty odpowiadającej wysokości skład-ki na ubezpieczenie emer ytalne oraz składki na ubezpieczenie zdr owotne za zatr udnionych pracowników, a także za innych ubezpieczonych niebędących płatnik ami składek na własne ubezpieczenia, za okres, który ma zostać objęty ewentualnym odroczeniem. Jeśli natomiast całość składek na ubezpieczenia społeczne lub na ubezpieczenie zdr owotne f inansuje z włas-nych środków płatnik składek , ulgą w opłacaniu należnoś ci z t ytułu składek można ob jąć pełną kwotę należności.

W przypadku dłużników, którzy nie opłacili w t erminie należności z t ytułu składek w częś ci finansowanej przez ubezpieczonych, a wy stępują o umor zenie należności z t ytułu składek, ZUS nie uzależnia rozpatrzenia wniosku w tym zakresie od uregulowania tych należności.

Brak możliwości udzielenia ulgi na część składek f inansowanych przez ubezpieczonych znaj-duje potwierdzenie m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2008 r. (I UK 360/07). Sąd stwierdził w nim, że z literalnego i niebudzącego wątpliwości interpretacyjnych brzmienia art. 30 ustawy systemowej wynika, iż przepisy art. 28 i 29 (do tyczące umorzenia, odroczenia płatności oraz rozłożenia na r aty należności składkowych) nie znajdują zast osowania w odniesieniu do składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnik ami składek. Oznacza to, że wskazanych w tym przepisie składek nie dotyczą ulgi w spłacie należności.

Odroczenie terminu płatności składki, rozłożenie należności z tytułu składek na raty czy umo-rzenie należności z t ytułu składek st anowi pomoc publiczną, jeżeli są udzielane pr zedsiębiorcy i łącznie spełniają w szystkie przesłanki określone w ar t. 107 ust. 1 T raktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Dlatego przedsiębiorca powinien określić we wniosku o udzielenie ulgi, o jaką pomoc publiczną się ubiega.

Czynności związane z załatwianiem wniosk ów o udzielenie ulgi w zapłacie należnoś ci z t y-tułu składek pr acownicy ZUS mają obowiązek pode jmować z zachowaniem zasad okr eślonych w przyjętych przez ZUS „Jednolit ych standardach udzielania ulg i umor zeń należności z t ytułu składek”. Określają one podst awowe kryteria i wskazówki, którymi osoby upr awnione do roz-

56

luty 2015IFK


strzygania w sprawie udzielania ulg powinny się kier ować przy rozpatrywaniu wniosków w t ym zakresie. Przewidują one m.in., że war unki, na jakich będą udzielane ulgi w zapłacie należnoś ci z tytułu składek, będą uzależnione od uzyskanej przez przedsiębiorcę kategorii ratingu, a katego-ria ratingu będzie ustalana dla pr zedsiębiorcy na podstawie analizy jego sytuacji ek onomiczno--finansowej.

7.1. Odroczenie terminu płatności a układ ratalnyW przypadku odroczenia terminu płatności następuje zmiana wynikającego z ustawy terminu

płatności na nowy, ustalony przez ZUS z płatnikiem. Aby uzy skać odroczenie terminu płatności, płatnik musi wy stąpić z wnioskiem pr zed upływem terminu płatności określonego ustawą. Po upływie terminu płatności mamy do czynienia z zaległością, wobec której może być zastosowana już tylko ulga w post aci układu ratalnego lub umor zenia. Oznacza to, że ulga w post aci odro-czenia terminu płatności może być st osowana tylko wobec bieżących lub pr zyszłych należności z tytułu składek.

W układzie r atalnym spłata zaległych należności jest r ozkładana na r aty. W związk u z od-roczeniem terminu płatności, a t akże rozłożeniem zaległych należności na r aty naliczana jest opłata prolongacyjna w wysokości połowy odsetek za zwłokę. W przypadku odroczenia terminu płatności opłata jest naliczana od nast ępnego dnia po ust awowym terminie płatności do dnia odroczenia włącznie, a pr zy układzie ratalnym – od dnia nast ępnego po dniu złożenia wniosk u o układ ratalny do dnia zapłaty poszczególnych należności.

Odroczenie terminu płatności oraz rozłożenie zaległych należności na raty następuje w drodze umowy zawieranej przez ZUS z płatnikiem. W tym zakresie nie stosuje się więc przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego.

Zgodnie z przyjętymi przez ZUS „Założeniami do st andardów obsługi klientów (...) przy roz-patrywaniu wniosków o udzielenie ulgi i umor zenie należności z t ytułu składek” (www.zus.pl) wniosek o udzielenie ulgi, zmianę war unków udzielonej ulgi lub utr zymaniu w mocy udzielone j ulgi powinien być r ozpatrzony niezwłocznie, nie pó źniej niż w t erminie 2 miesięcy od dnia jego wpływu do ZUS.

Należy pamiętać, że złożenie w ZUS wniosku o odroczenie terminu płatności składki nie gwa-rantuje udzielenia tej ulgi. W razie negatywnego rozpatrzenia przez ZUS wniosku w tym zakresie płatnik składek jest zobowiązany opłacić należne składki wr az z odsetkami za zwłokę.

7.2. Rozłożenie zapłaty składek na ratySpłata należności z t ytułu składek może zost ać rozłożona przez ZUS na r aty wówczas, gdy

płatnik nie opłaca składek w terminie i w związku z tym po jego stronie powstało zadłużenie. Co ważne, ZUS może rozłożyć na raty nie tylko już wymagalne należności z tytułu składek, ale rów-nież te należności z tytułu składek, które jeszcze nie są wymagalne, ale których płatnik składek nie będzie w stanie spłacić, korzystając z ulgi w postaci odroczenia terminu płatności.

ZUS może r ozłożyć zapłatę składek na r aty ze względów gospodar czych lub z innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie, kt óre powinny być r ozumiane analogicznie jak w przypadku odroczenia terminu płatności składek. Rozkładając płatność na r aty, ZUS bierze pod uwagę możliwoś ci płatnicze płatnik a składek or az stan f inansów ubezpieczeń społecznych.

Uwzględnienie wniosku o rozłożenie należności z tytułu składek na raty sprawia, że odsetki za zwłokę nie są naliczane począw szy od dnia nast ępnego po dniu wpływu wniosk u w tej sprawie. Rozłożenie należności z tytułu składek na raty powoduje również, że zostają zawieszone wcześniej wszczęte i niezakończone postępowania egzekucyjne dotyczące tych należności.

7.3. Umorzenie zaległych należnościUmorzenie zaległych należności z t ytułu składek może być dok onane jedynie w pr zypadku

całkowitej ich nieściągalności.

57



Sytuacje, w których następuje całkowita nieściągalność składek

Całkowita nieściągalność występuje, jeżeli:

dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił majątek niepodlegający egzekucji i jednocześnie brakuje następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności za zadłużenie na osoby trzecie

sąd oddalił wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości lub postępowanie upadłościowe zo-stało umorzone z przyczyn wskazanych w art. 13 oraz art. 361 pkt 1 ustawy – Prawo upad-łościowe i naprawcze, w szczególności jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystar-cza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania

nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z któ-rego można egzekwować zadłużenie, jak również nie ma możliwości przeniesienia odpowie-dzialności na następców prawnych oraz osoby trzecie

naczelnik urzędu skarbowego lub k omornik sądowy stwier dził brak majątku, z kt órego można prowadzić egzekucję

nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym

wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym lub jest oczywiste, że w postępowaniu nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne

Wyjątek dotyczy umorzenia należności za osoby opłacające składki wyłącznie za siebie. W ich przypadku umorzenie może być dok onane także w razie braku całkowitej nieściągalności, jeżeli zo-bowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny. Przesłanki umorzenia ze względu na szczególny int eres zobowiązanego są zawarte w rozporządzeniu z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia spo-łeczne (Dz.U. Nr 141, poz. 1365). Zgodnie z wykładnią ZUS będą to takie okoliczności, jak:

■ ubóstwo zobowiązanego zagrażające jego dalszej egzystencji oraz sytuacja, gdy po uiszczeniu należności z tytułu składek dłużnik nie będzie dy sponował środkami finansowymi pozwalają-cymi na zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych,

■ nadzwyczajne zdarzenia losowe i klęski żywiołowe, w wynik u których opłacenie należności z tytułu składek zagraża możliwości dalszego prowadzenia działalności,

■ choroba zobowiązanego lub członk ów jego najbliższej rodziny (np. małżonka, dzieci, rodzi-ców), nad którymi sprawuje on bezpośrednią opiekę – uniemożliwiająca pozyskiwanie docho-dów niezbędnych do spłaty zadłużenia.

Należy pamiętać, że na mocy przywołanych przepisów, a także w świetle orzecznictwa sądowe-go dotyczącego tej kwestii, to na dłużniku ciąży obowiązek udowodnienia zarówno szczególnych okoliczności mających wpływ na możliwość spłat y zadłużenia, jak i wy jątkowo trudnej sytuacji materialnej, w której uregulowanie zaległości spowodowałoby zbyt cię żkie skutki dla płatnika oraz jego rodziny.

Podobnie jak przy odroczeniu czy rozłożeniu na raty umorzeniem mogą być ob jęte jedynie składki w części finansowanej przez płatnika, z tym że jeśli chodzi o osoby opłacające składki wyłącznie za siebie,

58

luty 2015IFK


umorzeniem może być ob jęta pełna kwota zaległości. Jednak w pr zypadku osób opłacających składki na własne ubezpieczenia umorzenie pociągnie za sobą niekorzystne skutki w zakresie późniejszego pra-wa do świadczeń. Wówczas ani okres, za który zostaną umorzone składki, ani ich kwo ta nie zostaną uwzględnione przy ustalaniu prawa do przyszłej emerytury lub renty z ubezpieczeń społecznych.

W sprawach umarzania należności z tytułu składek ZUS stosuje przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. W związku z tym rozstrzygnięcie w sprawie umorzenia następuje w drodze decy-zji administracyjnej. Od tej decyzji nie przysługuje odwołanie do sądu powszechnego, lecz wniosek do Prezesa ZUS o ponowne r ozpatrzenie sprawy. Od wydanej przez Prezesa ZUS decyzji w wynik u ponownego rozpatrzenia sprawy przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Jeżeli dłużnik ma zaległe należnoś ci z tytułu składek zarówno za okres do 31 grudnia 1998 r., jak i za okr es od 1 st ycznia 1999 r., to należności te nie podlegają sumowaniu pr zy określaniu osoby uprawnionej do ich umor zenia. W t akim przypadku dla każdej z t ych należności osoba uprawniona do umorzenia jest ustalana odrębnie.

8. OdsetkiOd nieterminowo opłaconych składek należne są odsetki za zwłokę. Odsetki za zwłokę, koszty

egzekucyjne oraz dodatkowa opłata są w całości finansowane ze środków płatnika składek. Jeżeli płatnik nie opłaci składek w terminie, to ma obowiązek zapłacić składki z odsetkami. Szczegółowe zasady naliczania odsetek określa rozporządzenie z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania od-setek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz.U. Nr 165, poz. 1373 ze zm.).

Odsetki są naliczane począw szy od następnego dnia po dniu, w kt órym upłynął termin płat-ności, do dnia zapłaty włącznie. Nie nalicza się odsetek, jeżeli ich wysokość nie przekracza kwoty 6,60 zł. Podstawą naliczenia odsetek jest należna kwo ta składek za dany miesiąc odr ębnie na FUS, FEP, FP i FGŚP or az na ubezpieczenie zdrowotne. Płatnik, naliczając odsetki, powinien po-służyć się wzorem:

Kz x L x O = On = Opz 365

gdzie poszczególne symbole i liczby oznaczają:Kz – kwotę zaległości,L – liczbę dni zwłoki,O – stawkę odsetek za zwłokę w stosunku rocznym,365 – liczbę dni w roku,On – kwotę odsetek,Opz – kwotę odsetek po zaokrągleniu.

Warto zwrócić uwagę, że od 1 st ycznia 2009 r. zaległości ujawnione przez płatnika w wyniku złożenia deklaracji korygującej są obciążone odsetkami w zmniejszonej wysokości. Aby skorzystać z możliwości zapłaty zmniejszonej kwoty odsetek, płatnik musi:

■ samodzielnie ujawnić zaległości przez złożenie deklar acji korygującej, złożyć w ZUS pisem-ne wyjaśnienie przyczyn korekty (uzasadnione jest pr zedstawienie obiektywnych okoliczności wskazujących na konieczność dokonania korekty deklaracji rozliczeniowej) oraz

■ opłacić w terminie 7 dni od daty złożenia korekty zaległe składki ujawnione w deklaracji kory-gującej wraz z odsetkami.W tym przypadku płatnik powinien naliczać składki według wzor u:

Kz x L x O1 = On = Opz 365

gdzie poszczególne symbole i liczby oznaczają:Kz – kwotę zaległości,L – liczbę dni zwłoki,O1 – obniżoną stawkę odsetek za zwłokę w stosunku rocznym,365 – liczbę dni w roku,On – kwotę odsetek,Opz – kwotę odsetek po zaokrągleniu.

59



Należy jednak pamięt ać, że w niekt órych przypadkach, mimo dopełnienia powyższych warunków, płatnik składek nie będzie miał pr a-wa do zastosowania obniżonej stawki odsetek za zwłokę. Prawo to nie pr zysługuje bowiem płatnikowi składek wówczas, gdy k orekta do-kumentów rozliczeniowych następuje po do-ręczeniu zawiadomienia o zamiar ze wszczęcia kontroli przez ZUS, a w pr zypadkach, w których nie stosuje się zawiadomienia – po zakończeniu kontroli oraz wtedy, gdy korekta jest dokonywana w wyniku czynności sprawdzających ZUS.

9. PrzedawnienieJest wiele okoliczności powodujących pr zerwanie bądź zawieszenie biegu terminu przedaw-

nienia. Przerwanie biegu t erminu przedawnienia powoduje, że od chwili ust ania okoliczności powodującej przerwanie termin przedawnienia biegnie na nowo. W przypadku zawieszenia biegu terminu przedawnienia termin ten nie biegnie od chwili pow stania okoliczności powodującej zawieszenie do czasu jej ustania.

9.1. Przedawnienie składek nieopłaconychPrzedawnienie należności z t ytułu nieopłaconych składek powoduje wy gaśnięcie zobowiązania

(art. 59 § 1 pkt 9 Or dynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy systemowej). Nie ulegają pr zedaw-nieniu należności z t ytułu składek zabezpieczo-ne hipoteką lub zast awem, jednak po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane wyłącznie z pr zedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i od-setek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy o odroczenie terminu płatności lub umo-wy o ratalnej spłacie zaległych należnoś ci z t ytułu składek do dnia t erminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub zapłaty ostatniej raty.

Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierza-jącej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Ogłoszenie upadłości powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia. Po przerwaniu bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnie-nia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

Bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia śmier ci spadkodawcy do dnia upr a-womocnienia się postanowienia sądu o stwier dzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w kt órym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.

W przypadku wydania pr zez ZUS decyzji ust alającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na t e ubezpieczenia bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w kt ó-rym decyzja stała się prawomocna.

Przedawnienie należności z t ytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialnoś ci osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wydana decyzja.

UWAGA!Z obniżonej stawki odsetek za zwłokę nie może skorzy-stać płatnik, który złożył korekty dokumentów rozli-czeniowych po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli przez ZUS.

UWAGA!Bieg terminu przedawnienia nieopłaconych składek zostaje zawieszony, jeżeli wydanie decyzji jest uza-leżnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd.

60

luty 2015IFK


Od 1 stycznia 2012 r. należności z t ytułu składek ulegają pr zedawnieniu po upływie 5 lat od daty ich wymagalności. Datą wymagalności jest termin, w którym składki powinny być opłacone (art. 47 ust. 1 ust awy systemowej). Zmiana obowiązującego wcześnie j 10-letniego okresu prze-dawnienia należności została wprowadzona na mocy pr zepisów ustawy z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378 ze zm.), dalej ustawa deregulacyjna. Ustawa deregulacyjna skróciła termin przedawnienia należności w odniesieniu do składek nieopłaconych (należnych na r zecz ZUS), jak i opłaconych nienależnie (gdy zwrotu domaga się płatnik składek).

9.2. Przedawnienie składek opłaconych nienależnieNa mocy ustawy z 28 kwietnia 20 11 r. o zmianie ust awy o systemie ubezpieczeń społecznych

oraz niektórych innych ust aw (Dz.U. Nr 138, poz. 808) w odniesieniu do składek opłaconych nienależnie wprowadzono rozwiązania adekwatne do tych, jakie mają zastosowanie w przypadku dochodzenia należności przez ZUS. Nowelizacja wpr owadziła również 10-letni termin przedaw-nienia nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne pr zez płatnika równoważny 10-letniemu terminowi przedawnienia składek dochodzonych od płatnik ów przez ZUS, lecz t a długość terminu przedawnienia składek opłaconych nienależnie obowiązywała t ylko do końca 2011 r. Począwszy od 1 stycznia 2012 r. przedawnienie nienależnie opłaconych składek następuje po upływie 5 lat, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia ZUS o kwocie nienależnie opłaconych składek, a w przypadku braku takiego zawiadomienia – od dnia opłacenia składek.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia nienależnie opłaconych składek

Bieg terminu przedawnienia nienależnie opłaconych składek ulega zawieszeniu:

■ w przypadku wydania pr zez ZUS decyzji w spr awie nienależnie opłaconych składek – od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna,

■ jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd – do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż na okres 2 lat,

■ od dnia śmierci spadkodawcy do dnia upr awomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy,

■ w przypadku wydania pr zez ZUS decyzji stwier dzającej brak obowiązku podlegania ubezpie-czeniom społecznym lub obniżające j podstawę wymiaru składek na t e ubezpieczenia – od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek płatnik składek może złożyć w ZUS dopier o po stwierdzeniu nadpłaty. Z r eguły następuje ono po pr zekazaniu do ZUS dok umentów rozli-czeniowych korygujących. ZUS nie w k ażdej sytuacji pr zychyli się do wniosk u płatnika o zwrot nadpłaconych składek, nawet jeżeli będą t o składki opłacone nienależnie. Kwo ty nienależnie opłaconych składek podlegają w pier wszej kolejności zaliczeniu pr zez ZUS na poczet zaległych lub bieżących składek, a dopiero w razie braku takich należności ZUS może, na wniosek płatnika składek, dokonać ich zwrotu. W przypadku braku wniosku płatnika o zwrot nadpłaty ZUS zaliczy ją na poczet przyszłych składek.

Nienależnie opłacone składki ZUS powinien zwrócić w terminie 30 dni od dnia wpływu wnios-ku. Uchybienie temu terminowi przez ZUS sprawia, że podlegają one oprocentowaniu w wysoko-ści równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku o ich zwrot.

Brak płatnika składek lub jego nast ępcy prawnego nie wyklucza możliwości odzyskania przez ubezpieczonego składek nienależnie opłaconych z jego śr odków. W t akim przypadku ZUS ma

61



obowiązek zawiadomienia ubezpieczonego o kwocie nienależnie opłaconych składek (w częś ci finansowanej przez ubezpieczonego) i na jego wniosek dok onania ich zwrotu. W t ym zakresie stosuje się odpowiednio pr zedstawione reguły zwrotu nienależnie opłaconych składek . A zatem nienależnie opłacone składki podlegają zwr otowi w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosk u o ich zwr ot, a uchybienie t emu terminowi sprawia, że kwota nienależnie opłaconych składek podlega oprocentowaniu.

Termin przedawnienia należności składkowych wynosi obecnie 5 lat, jednak pr zez zastosowa-nie ustawy deregulacyjnej faktyczny okres przedawnienia może mieć różną długość – w zależności od momentu, kiedy należność stała się wymagalna.

Zmiany terminów dochodzenia należności składkowych od 1999 r.

Okres obowiązywaniaSkładki nieopłacone

(zadłużenie po stronie płatnika)

Składki opłacone nienależnie

(zadłużenie po stronie ZUS)

Akt prawny/zmiana przepisów

1 2 3 4

1 stycznia 1999 r.– 31 grudnia 2002 r.

termin przedawnienia – 5 lat

termin na dochodzenie zwrotu – 5 lat

art. 24 ust. 4, 5, 6 i 7 ustawy z 1 3 paździer-nika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-nych – Dz.U . Nr 1 37, poz. 887 ze zm.

1 stycznia 2003 r.– 7 maja 2008 r.

termin przedawnienia – 10 lat ( z wyjątkiem składek na ubezpiecze-nie zdrowotne, które w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 czer w-ca 2004 r. były ob ję-te 5-letnim t erminem przedawnienia)

termin na dochodzenie zwrotu – 5 lat

art. 1 pkt 9 lit. a ust a-wy z 18 grudnia 2002 r. o zmianie ust awy o systemie ubezpie-czeń społecznych or az o zmianie niekt órych innych ustaw – Dz.U . Nr 241, poz. 20 74 ze zm.

możliwość przerwania lub zawieszenia biegu terminu przedawnienia

brak możliwości zawie-szenia biegu t erminu dochodzenia należno-ści

8 maja 2008 r.– 14 czerwca 2010 r.

termin przedawnienia – 10 lat(z wyjątkiem składek na ubezpieczenie zdr o-wotne, które w okresie od 1 st ycznia 1999 r. do 30 czer wca 2004 r. były objęte 5-letnim terminem przedawnie-nia)

termin na dochodzenie zwrotu – 10 lat (z wy -jątkiem nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie zdr o-wotne, których zwrotu można było docho-dzić w t erminie 5 lat) – przepis obowiązujący do 19 lipca 2011 r.

art. 3 pkt 1 lit. b ust a-wy z 28 mar ca 2008 r. o zmianie ust awy o emeryturach i r en-tach z Funduszu Ubez-pieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw – Dz.U . Nr 6 7, poz. 411


brak możliwości zawie-szenia biegu t erminu dochodzenia należno-ści

62

luty 2015IFK


1 2 3 4

15 czerwca 2010 r. – 19 lipca 2011 r.

termin przedawnienia – 10 lat (z wy jątkiem składek na ubezpiecze-nie zdrowotne, które w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 czer w-ca 2004 r. były ob ję-te 5-letnim t erminem przedawnienia)

terminy na docho-dzenie należności nie obowiązują wskutek uchylenia niekonstytu-cyjnego przepisu przez TK (z wy jątkiem skła-dek na ubezpieczenie zdrowotne, których zwrotu nadal można było dochodzić w t er-minie 5 lat)

wyrok Trybunału Kon-stytucyjnego z 26 maja 2010 r., sygn. akt P 29/08 – Dz.U. Nr 105, poz. 668


20 lipca 2011 r. – 31 grudnia 2011 r.

termin przedawnienia – 10 lat art. 1 pkt 1 lit. e ust a-wy z 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ust awy o sy -stemie ubezpieczeń spo-łecznych oraz niektórych innych ustaw – Dz.U . Nr 138, poz. 808

możliwość przerwania lub zawieszenia biegu ter-minu przedawnienia

od 1 stycznia 2012 r. termin przedawnienia – 5 lat art. 11 pkt 1 ustawy z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywa-teli i pr zedsiębior-ców – Dz.U . Nr 232, poz. 1378

możliwość zawieszenia biegu t erminu przedaw-nienia

Termin przedawnienia nieopłaconych składek r ozpoczyna się w dniu wymagalnoś ci składki, a zatem w dniu terminu płatności obowiązującego danego płatnika. Od 1 stycznia 2012 r. należ-ności z tytułu obowiązkowych składek pobieranych przez ZUS, które stały się wymagalne po t ej dacie, przedawniają się po 5 latach.

Przedawnienie składek, które stały się wymagalne przed 1 stycznia 2012 r., również następuje po 5 latach, jednak liczonych nie od dat y wymagalności składki, lecz od 1 st ycznia 2012 r.

PRZYKŁADJan K. prowadzi od 1 sierpnia 2011 r. działalność gospodarczą. Z powodu trudności finanso-wych nie opłacił składek na ubezpiecz enia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne należnych za wrzesień 2011 r. Należności te stały się wymagalne 10 października 2011 r. (jest to termin płatności składek obowiązujący m.in. pr zedsiębiorców opłacających składki wyłącznie na własne ubezpieczenia). Należność składkowa za wrzesień 2011 r. ulegnie przedawnieniu po 5 latach, licząc od 1 stycznia 2012 r., czyli 1 stycznia 2017 r. (art. 31 ustawy systemowej w zw. z art. 12 § 4 Ordynacji podatkowej).

PRZYKŁADPrzedsiębiorstwo Bella Sp. z o.o. nie opłaciło składek ZUS za grudzień 2011 r. Składki te sta-ły się wymagalne 16 stycznia 2012 r. Ich termin przedawnienia upływa po 5 latach, licząc od daty wymagalności, czyli od 1 6 stycznia 2012 r. Nie ma znaczenia, że należność składkowa dotyczy okresu sprzed 1 stycznia 2012 r. – składki te stały się wymagalne dopiero w terminie

63



płatności obowiązującym tego przedsiębiorcę. Jeżeli nie nastąpi przerwanie bądź zawiesze-nie biegu przedawnienia, należność przedawni się 16 stycznia 2017 r. (art. 31 ustawy syste-mowej w zw. z art. 12 § 4 Ordynacji podatkowej).

Od przedstawionej zasady pr zepisy przewidują jeden wy jątek. Gdyby pr zedawnienie należ-ności z tytułu składek rozpoczęte przed 1 stycznia 2012 r. nastąpiło zgodnie z dotychczasowymi przepisami wcześniej niż 1 stycznia 2017 r. (czyli po 5 latach od wejścia w życie ustawy), wówczas przedawnienie nastąpi z upływem t ego wcześniejszego terminu (czyli faktycznie z upływem po-przednio obowiązującego 10-letniego terminu przedawnienia).

PRZYKŁAD Barca Sp. z o.o. jest płatnikiem składek od 2000 r. Firma nie opłaciła składek na ubezpiecze-nia społeczne za kwiecień 2005 r ., które stały się wymagalne 16 maja 2005 r. Przedawnienie tych należności nastąpi wcześniej niż po 5 latach licz onych od 1 s tycznia 2012 r., dlatego w stosunku do t ej należności tr zeba stosować poprzedni, 10-letni okres pr zedawnienia. Należność na rzecz ZUS przedawni się zatem 16 maja 2015 r., jeżeli bieg terminu przedaw-nienia nie zostanie przerwany bądź zawieszony (art. 31 ustawy systemowej w zw. z art. 12 § 4 Ordynacji podatkowej).

Rozdział 4Zgłoszenia do ubezpieczenia,

prowadzenie kont i rejestrów oraz zasady rozliczania składek i zasiłków

Art. 33. [Zadania ZUS]1. Zakład prowadzi:

1) konta ubezpieczonych, z kt órych każde jes t oznaczone numerem ewidency jnym nadanym osobie ubezpieczonej przez Rządowe Centrum Informatyczne Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (RCI PESEL);

2) konta płatników składek oznaczone numerem NIP, a w przypadku gdy płatnik składek nie po-siada numeru NIP, do czasu jego uzy skania – numerem z krajowego re jestru urzędowego podmiotów gospodarki nar odowej REGON, a jeżeli nie posiada również tego numeru – nu-merem PESEL lub serią i numerem dow odu osobistego albo paszportu;

3) Centralny Rejestr Ubezpieczonych;4) Centralny Rejestr Płatników Składek;5) Centralny Rejestr Członków Otwartych Fundu-

szy Emerytalnych;6) (uchylony);7) inne rejestry niezbędne do realizac ji zadań

określonych odrębnymi przepisami.1a. (uchylony).2. Jeżeli osoba ubezpieczona, o której mowa

w ust. 1 pkt 1, nie posiada numeru PESEL, nie po-

dała go lub podany numer budzi wątpliwości co do jego prawidłowości, konto ubezpieczonego ozna-cza się numerem NIP, a jeżeli nie posiada również tego numeru – serią i numerem dow odu osobiste-go albo paszportu.

3. (uchylony).4. Zakład jes t uprawniony do nieodpłatnego

korzystania z:1) Centralnej Bazy Danych RCI PESEL;2) danych zgromadzonych w Centraln ym Reje-

strze Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podat-ników na zasadach pr zewidzianych w pr ze-pisach o zasadach ewidenc ji i ident yfikacji podatników i płatników;

3) danych zgromadzonych w krajowym re jestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON), prowadzonym przez Prezesa Głów-nego Urzędu Statystycznego.5. Szczegółowy zakres danych zawartych w re-

jestrach, o których mowa w ust. 1 pkt 3–7, określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, uwzględniając w nich również dane do tyczące zawodu wykonywanego przez ubezpieczonych wykonujących pracę w szcze-gólnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Art. 34. [Ochrona danych osobowych]1. Zakład zapewnia r zetelność i kompletność

informacji gromadzonych na kontach ubezpieczo-nych i na kontach płatników składek w sposób ure-gulowany niniejszą ustawą.

64

luty 2015IFK


2. Informacje zawarte na koncie ubezpieczone-go i koncie płatnika składek prowadzonych w for-mie elektronicznej, które przekazane zostały w po-staci dokumentu pisemnego albo elektronicznego, są środkiem dowodowym w postępowaniu admini-stracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń spo-łecznych.

3. Do informacji zawartych na kontach ubez-pieczonych i kontach płatników składek oraz da-nych źródłowych będących podstawą zapisów na tych kontach stosuje się przepisy o ochronie da-nych osobowych.

4. Wykorzystywanie danych osobowych i in-nych informacji zgromadzonych na kontach ubez-pieczonych dopuszczalne jest jedynie w pr zypad-kach określonych w ustawie.

5. Zakład oraz o twarty fundusz emerytalny są obowiązane do wzajemnego udos tępniania da-nych osobowych osób zare jestrowanych w re je-strze, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 5.

Art. 34. [Ochrona danych osobowych]4

1. Zakład zapewnia r zetelność i kompletność informacji gromadzonych na kontach ubezpieczo-nych i na kontach płatników składek w sposób ure-gulowany niniejszą ustawą.

2. Informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek prowadzonych w formie elek-tronicznej, które przekazane zostały w postaci doku-mentu pisemnego albo elektronicznego, są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i są-dowym z zakresu ubezpieczeń społecznych.

3. Do informacji zawartych na kontach ubez-pieczonych i kontach płatników składek oraz da-nych źródłowych będących podstawą zapisów na tych kontach stosuje się przepisy o ochronie da-nych osobowych.

4. Wykorzystywanie danych osobowych i in-nych informacji zgromadzonych na kontach ubez-pieczonych dopuszczalne jest jedynie w pr zypad-kach określonych w ustawie.

5. Zakład oraz o twarty fundusz emerytalny są obowiązane do wzajemnego udos tępniania da-nych osobowych osób zare jestrowanych w re je-strze, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 5.

6. Zakład, na wniosek płatnika składek, bada prawidłowość wykazanych przez tego płatni-ka składek na ubezpieczenia emerytalne i ren-towe ubezpieczonych, o któr ych mowa w ar t. 9 ust. 2c. Jeżeli w wyniku sprawdzenia wysokości

miesięcznej podstawy wymiaru składek Zakład stwierdzi błędne wykazanie s kładek, informuje o tym niezwłocznie płatnika s kładek i ubezpie-czonego za pośrednictw em płatnika s kładek. Jeżeli do opłacania s kładek na ubezpiecz enia emerytalne i rento we jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik s kładek, składka jest opłacana przez każdego płatnika, ch yba że ubezpieczony przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wyni-ka brak konieczności opłacania składek.

Art. 35. [Dane zawarte w dokumentach ubez-pieczeniowych]

1. We wszystkich dokumentach związan ych z ubezpieczeniami społecznymi, w tym z rozlicza-niem i opłacaniem składek oraz pr zyznawaniem i wypłatą świadczeń określonych odrębnymi prze-pisami, należy podawać:1) w przypadku ubezpieczonych – numer PESEL,

a w razie gdy ubezpieczonemu nie nadano nu-meru PESEL – serię i numer dowodu osobiste-go lub paszportu, z zastrzeżeniem ust. 1a;

2) w przypadku płatników składek – numer y NIP i REGON, a jeżeli płatnikowi składek nie nada-no tych numerów lub jednego z nich – numer PESEL lub serię i numer dow odu osobistego albo paszportu.1a. W imienn ych raportach miesięcznych,

o których mowa w ar t. 41, należy podać numer PESEL, a w razie gdy ubezpiecz onemu nie nada-no tego numeru – serię i numer dowodu osobiste-go lub paszportu.

2. (uchylony).3. (uchylony).Art. 36. [Zgłoszenie do ubezpieczeń społecz-

nych]1. Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpie-

czeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgło-szeniu do ubezpieczeń społecznych.

2. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń spo-łecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1–4, 6–9b, 11, 12, 18a–22, ust. 2, 2a i 2d, ducho wnych będących członkami zakonów lub klasztorów oraz osób współpracujących, o których mowa w art. 8 ust. 11, należy do płatnika składek.

2a. Osoba przebywająca na urlopie wy chowaw-czym jest obowiązana poinformować płatnika skła-dek o ustaleniu prawa do emerytury lub renty albo o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż przebywanie na urlopie wychowawczym.

4 W takim brzmieniu art. 34 będzie obowiązywał od 1 stycznia 2016 r.

65



2b. Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych osób, o których mowa w ar t. 6a us t. 1 i ar t. 6b ust. 1, i wyre jestrowanie z t ych ubezpieczeń, w przypadku ustania warunków uzasadniających opłacanie składek, należy do Zakładu. Osoby te są obowiązane do przedłożenia Zakładowi:1) skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka;2) oświadczenia, o którym mowa w ust. 15;3) orzeczenia o niepełnosprawności lub s topniu

niepełnosprawności, w przypadku posiadania przez dziecko takiego orzeczenia.3. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń spo-

łecznych osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 10, z zastrzeżeniem ust. 2, należy do tych osób.

4. Zgłoszeń, o których mowa w ust. 2 i 3, do-konuje się w terminie 7 dni od daty powstania obo-wiązku ubezpieczenia, z zastrzeżeniem ust. 4a, 5, 5a i 9a.

4a. Zgłoszeń, o których mowa w ust. 3, twórcy i artyści dokonują w ciągu 7 dni od dnia o trzymania decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców ustalającej datę rozpoczęcia wykonywania działalności twórczej lub artystycznej.

5. Osoby, które są obe jmowane ubezpiecze-niami społecznymi na zasadach dobr owolności, zgłaszają wniosek o ob jęcie ich ubezpieczeniem w terminie przez nie wybranym. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

5a. Pracownicy, o kt órych mowa w ar t. 18 ust. 12, zgłaszani są do ubezpieczeń społecznych nie później niż w t erminie rozliczania i opłacania składek za miesiąc, w kt órym powstał obowiązek ubezpieczeń społecznych.

6. (uchylony).7. Prawdziwość danych zawartych w zgłosze-

niu do ubezpieczeń społecznych osoba zgłaszana potwierdza własnoręcznym podpisem, z wyłącz e-niem osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 19.

8. W przypadku przekazywania do Zakładu zgło-szeń do ubezpieczeń społecznych w postaci doku-mentu elektronicznego, zgłoszenie w postaci doku-mentu pisemnego z własnoręcznym podpisem osoby zgłaszanej płatnik przechowuje przez okres 5 lat.

9. Zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych we-dług ustalonego wzoru, z zastrzeżeniem ust. 9a, albo w formie dokumentu elektronicznego w rozu-mieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizują-cych zadania publiczne (Dz.U . z 2013 r. poz. 235) z oprogramowania, o kt órym mowa w ar t. 47a ust. 1, albo w f ormie wydruku z tego oprogramo-

wania dokonuje się w jednos tce organizacyjnej Zakładu. Na podstawie pierwszego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zakładane jes t konto, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 1.

9a. Zgłoszenia do ubezpieczeń osób, o kt ó-rych mowa w art. 6 ust. 1 pkt 19, dokonuje się po-przez wykazanie ubezpieczonego w imiennym ra-porcie miesięcznym.

10. Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych za-wiera w szczególności następujące dane dotyczące osoby zgłaszanej: dane, o kt órych mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1, nazwisko, imię pierwsze i drugie, datę urodzenia, nazwisko rodowe, obywatelstwo i płeć, tytuł ubezpieczenia, stopień niepełnosprawności, posiadanie ustalonego prawa do emer ytury lub renty, adres zameldowania na stałe miejsce poby-tu, adres zamieszkania, jeżeli jest inny niż adres za-meldowania na stałe miejsce pobytu, adres do kore-spondencji, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu i adres zamieszkania.

11. Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyre-jestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyre-jestrowania płatnik składek jes t zobowiązany zło-żyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu, z zastrzeżeniem ust. 12 i 14. Przepisy ust. 2, 3 i 9 stosuje się odpowiednio.

12. W pr zypadku pracowników, o kt órych mowa w ust. 5a, zgłoszenie wyrejestrowania płat-nik składek jes t zobowiązany złożyć w t erminie 30 dni od dnia ustania stosunku pracy.

13. O wszelkich zmianach w s tosunku do da-nych wykazanych w zgłoszeniach, o których mowa w ust. 10–12, płatnik składek zawiadamia Zakład w terminie 7 dni od zaistnienia zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub o trzy-mania zawiadomienia o s twierdzeniu nieprawidło-wości przez Zakład.

14. O zmianach w s tosunku do danych wykaza-nych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, doty-czących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubez-pieczeń i terminów ich powstania, płatnik składek zawiadamia Zakład poprzez złożenie zgłoszenia wy-rejestrowania i ponownego zgłosz enia do ubezpie-czeń społecznych zawierającego prawidłowe dane.

15. Osoby, o których mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1, składają oświadczenie o zamiarze podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub odpo-wiednio ubezpieczeniu emerytalnemu, które zawiera:1) imię i nazwisk o osoby sprawującej osobistą

opiekę nad dzieckiem oraz je j numer PESEL,

66

luty 2015IFK

[art. 36a–39a] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

a w razie gdy nie nadano numer u PESEL – se-rię i numer dowodu osobistego lub paszportu;

2) miejsce zamieszkania;3) dzień rozpoczęcia sprawowania osobistej

opieki nad dzieckiem;4) dzień zakończenia sprawowania osobistej

opieki nad dzieckiem;5) imię i nazwisko dziecka oraz datę jego urodzenia;6) informację o ostatnim okresie ubezpieczenia;7) informację o k orzystaniu lub niek orzystaniu

przez drugiego rodzica z uprawnień określo-nych w art. 6 ust. 1 pkt 19 lub art. 6a ust. 1 lub art. 6b ust. 1.16. Osoba, o kt órej mowa w ar t. 6a us t. 1

i art. 6b ust. 1, jest obowiązana zawiadomić Zakład o wszelkich zmianach w stosunku do danych wska-zanych w oświadczeniu, o którym mowa w ust. 15, w terminie 7 dni od dnia zaistnienia tych zmian.

Art. 36a. [Zawieszenie działalności]1. Ubezpieczenie emerytalne i rentowe w okre-

sie zawieszenia wykonywania działalności gospo-darczej, o którym mowa w art. 14a ust. 1–1b usta-wy z dnia 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalności gospodarczej, przez osoby prowadzące pozarol-niczą działalność gospodarczą jes t dobrowolne. Przedsiębiorca w okresie zawiesz enia wykonywa-nia działalności gospodarczej nie opłaca ubezpie-czenia chorobowego i wypadkowego.

2. Zawieszenie wykonywania działalności go-spodarczej powoduje ustanie obowiązku ubezpie-czeń społecznych od dnia, w kt órym rozpoczyna się zawieszenie wykonywania działalności gospo-darczej, do dnia poprzedzającego dzień wznowie-nia wykonywania działalności gospodarczej.

3. Za okres zawiesz enia wykonywania działal-ności gospodarczej przedsiębiorca będący płat-nikiem składek wyłącznie za siebie nie ma obo-wiązku składania deklarac ji rozliczeniowej oraz opłacania składek na ubezpiecz enia społeczne przewidzianych w ustawie.

4. Wznowienie wykonywania działalności go-spodarczej nie wymaga ponownego zgłosz enia do ubezpieczenia.

Art. 37. [Współpraca organów ZUS]1. (uchylony).2. Organy właściwe do wydaw ania uprawnień

na prowadzenie działalności pozarolniczej, o któ-rej mowa w ar t. 8 us t. 6, pr zekazują jednostce organizacyjnej Zakładu kopie uprawnień udzielo-nych osobom f izycznym i jednos tkom organiza-cyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, jak

również kopie decyzji cofających te uprawnienia, jeżeli nie mają one obowiązku uzy skiwania wpisu do krajowego re jestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON).

Art. 38. [Spór dot yczący obowiązku ubezpie-czeń społecznych]

1. W razie sporu dotyczącego obowiązku ubez-pieczeń społecznych Zakład wydaje decyzję oso-bie zainteresowanej oraz płatnikowi składek.

2. Nie pó źniej niż w t erminie 7 dni od upra-womocnienia się decyzji, o kt órej mowa w ust. 1, płatnik składek jes t zobowiązany przekazać do Zakładu dokumenty związane z ubezpiecz eniami społecznymi określone w ustawie za okres objęty decyzją.

Art. 39. [Otwarty fundusz emerytalny]1. Nie później niż w terminie 4 miesięcy, licząc

od daty powstania obowiązku, o kt órym mowa w art. 36 ust. 4, ubezpieczony może zawrzeć umo-wę z otwartym funduszem emerytalnym.

1a. Zakład odprowadza do wybranego pr zez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalne-go składkę, o której mowa w ar t. 22 ust. 3 pkt 1 lit. a, poczynając od składki opłacone j za miesiąc, w którym Zakład otrzymał od otwartego funduszu emerytalnego zawiadomienie o zawarciu umowy.

1b. Zakład inf ormuje ubezpieczonego, który nie zawarł umowy z o twartym funduszem emery-talnym, o obowiązku złoż enia pisemnego oświad-czenia o s tosunkach majątkowych istniejących między nim a jego w spółmałżonkiem oraz o t ym, że może wskazać osoby uprawnione do o trzyma-nia środków po jego śmierci. Pr zepis art. 82 usta-wy z dnia 28 sierpnia 1 997 r. o organizacji i funk-cjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 989, 1289 i 1717) stosuje się odpowiednio.

1c. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, wzór oświadczenia, o którym mowa w ust. 1b, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia ochrony interesu ubezpieczonych oraz kompletności oświadczenia.

2. (uchylony).2a. (uchylony).3. (uchylony).4. (uchylony).5. (uchylony).Art. 39a. [Oświadcz enie o prz ekazywaniu

składki do OFE oraz z ewidencjonowaniu na sub-koncie]

1. Począwszy od 2016 r., co cztery lata, w okre-sie od dnia 1 kwie tnia do dnia 3 1 lipca, członek

67



otwartego funduszu emer ytalnego lub osoba, której Zakład ewidencjonuje składkę na subkon-cie, o którym mowa w ar t. 40a, zgodnie z ar t. 22 ust. 3 pkt 2, moż e złożyć do Zakładu pisemnie lub w f ormie dokumentu elektr onicznego uwie-rzytelnionego z wyk orzystaniem kwalifikowane-go certyfikatu, w rozumieniu art. 3 pkt 1 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektr onicz-nym (Dz.U. z 2013 r. poz. 262), pr ofilu zaufanego ePUAP, w rozumieniu art. 3 pkt 1 4 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności pod-miotów realizujących zadania publiczne (Dz.U . z 2013 r. poz. 235), lub inn ych technologii umożli-wiających identyfikację określonych na podstawie art. 20a ust. 2 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o in-formatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, przez system teleinformatycz-ny udostępniony bezpłatnie przez Zakład, zgodne ze wzorem oświadczenie o:1) przekazywaniu do otwartego funduszu emerytal-

nego składki, o której mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. a, począwszy od składki opłaconej za lipiec;

2) zewidencjonowaniu składki, o kt órej mowa w art. 22 ust. 3 pkt 2, na subk oncie, o którym mowa w ar t. 40a, począwszy od składki opła-conej za miesiąc, w którym złożono wniosek.2. W pr zypadku osób, kt órych składka b yła

ewidencjonowana na subkoncie, o którym mowa w art. 40a, zgodnie z art. 22 ust. 3 pkt 2 i które nie były członkami otwartego funduszu emerytalnego, przepisy art. 39 ust. 1 i 1a s tosuje się odpowied-nio, z tym że:1) termin 4 miesięcy liczy się od dnia złoż enia

oświadczenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1;2) Zakład odprowadza składkę do wybranego o t-

wartego funduszu emerytalnego nie wcześniej, niż poczynając od składki opłaconej za lipiec.3. W przypadku złożenia oświadczenia, o któ-

rym mowa w ust. 1 pkt 1 , ubezpieczony oświad-cza, że chce, aby składka była przekazywana do otwartego funduszu emer ytalnego, którego jest członkiem, albo wpisuje nazwę o twartego fundu-szu emerytalnego, do którego ma być przekazy-wana składka, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych informuje o t ym wpisany w oświadczeniu otwarty fundusz emerytalny.

4. W przypadku złożenia oświadczenia, o któ-rym mowa w ust. 1 pkt 1, przepisy rozdziału 7 usta-wy z dnia 28 sierpnia 1 997 r. o organizacji i funk-cjonowaniu funduszy emer ytalnych stosuje się odpowiednio.

5. Jeżeli ubezpieczony nie zawr ze umowy z wpisanym w oświadcz eniu, o kt órym mowa w ust. 1 pkt 1, otwartym funduszem emerytalnym, składka, o której mowa w art. 22 ust. 3:1) pkt 1 lit. a, jes t przekazywana do o twartego

funduszu emerytalnego, którego ubezpieczo-ny jest członkiem – w pr zypadku ubezpieczo-nego będącego członkiem o twartego fundu-szu emerytalnego;

2) pkt 2, jes t ewidencjonowana na subk oncie, o którym mowa w art. 40a – w przypadku ubez-pieczonego niebędącego członkiem o twarte-go funduszu emerytalnego.6. Minister właściwy do spraw zabezpiecz e-

nia społecznego określi, w dr odze rozporządze-nia, wzory oświadczeń, o których mowa w ust. 1, uwzględniając, że w jego treści znajduje się aktu-alny wykaz w szystkich nazw otwartych funduszy emerytalnych, oraz biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia ochrony interesu ubezpieczonych, prawidłowości przekazywania lub ewidencjonowa-nia składek oraz uwzględniając wymogi kompletno-ści oświadczenia.

Art. 40. [Konto ubezpieczonego]1. Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje

się informacje o zwaloryzowanej wysokości skła-dek na ubezpieczenie emerytalne, z wyłączeniem składek podlegających odprowadzeniu do otwar-tego funduszu emerytalnego i zewidencjonowaniu na subkoncie, o którym mowa w art. 40a:1) należnych – w przypadku ubezpieczonych nie-

będących płatnikami składek;2) wpłaconych – w pr zypadku ubezpieczonych

będących płatnikami składek oraz osób współ-pracujących z osobami pr owadzącymi poza-rolniczą działalność.1a. Jeżeli ubezpieczony niebędący płatnikiem

składek w ciągu 3 miesięcy od upływu t erminu opła-cenia składki, o której mowa w ust. 1 pkt 1, stwierdzi, że składka ta nie została opłacona, może zwrócić się do Zakładu o udzielenie informacji, czy Zakład podjął działania zmierzające do jej ściągnięcia.

1b. Na koncie ubezpieczonego niebędącego płatnikiem składek ewidenc jonuje się inf ormacje o zwaloryzowanej wysokości należnych składek podlegających:1) odprowadzeniu do otwartego funduszu emery-

talnego,2) zewidencjonowaniu na subk oncie, o kt órym

mowa w art. 40a– które uległy przedawnieniu zgodnie z art. 24.

68

luty 2015IFK


1c. Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje się także informacje o zwaloryzowanej wysokości składek podlegających odprowadzeniu do otwar-tego funduszu emerytalnego lub zewidencjonowa-niu na subkoncie, o którym mowa w art. 40a:1) w przypadku ubezpieczonych, o kt órych

mowa w ust. 1 pkt 1 , należnych za okres do dnia złożenia wniosku o emer yturę określo-ną w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-czeń Społecznych oraz w ar t. 26b tej ustawy lub nabycia prawa do emerytury, jeżeli złoże-nie takiego wniosku nie jes t wymagane – nie-opłaconych lub niezidentyfikowanych do tego dnia, także wówczas gdy nie uległy one pr ze-dawnieniu;

2) w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w ust. 1 pkt 2, opłacon ych lub zident yfikowa-nych po dniu złoż enia wniosku o emer yturę określoną w ar t. 24 ustawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r. o emer yturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w ar t. 26b tej ustawy lub nabycia prawa do emerytury, jeżeli złożenie takiego wniosku nie jest wymagane.1d. Jako datę zewidencjonowania na k on-

cie ubezpieczonego składek, o kt órych mowa w ust. 1b i 1c, pr zyjmuje się dzień z ewidencjono-wania na koncie ubezpieczonego składek, o któ-rych mowa w ust. 1 pkt 1 , należnych za ten sam miesiąc kalendarzowy.

1e. Na koncie ubezpieczonego ewidencjonu-je się kw otę środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w ar t. 40a, na os tat-ni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc usta-lenia prawa do emer ytury z t ytułu osiągnięcia wieku, o którym mowa w ar t. 24 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, oraz z ty-tułu osiągnięcia wieku, o kt órym mowa w art. 24 ust. 1a tej ustawy, przez osobę, która nie speł-nia ustawowych warunków do us talenia prawa do okresowej emerytury kapitałowej, z zas trze-żeniem ust. 1f.

1f. Przepisu ust. 1e nie s tosuje się do osób spełniających ustawowe warunki do ustalenia pra-wa do okresowej emerytury kapitałowej.

1g. Przepis ust. 1e s tosuje się odpowiednio do osób, którym nie ustalono prawa do okresowej emerytury kapitałowej z przyczyn, o których mowa w art. 8 pkt 2 us tawy z dnia 2 1 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych.

2. Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje się także informacje: 1) wymienione w dr ukach: zgłoszenia do ube-

zpieczeń społecznych, imiennym raporcie miesięcznym i w deklaracji rozliczeniowej;

2) o członkostwie w otwartym funduszu emery-talnym i o terminach przekazania składek do tego funduszu;

3) o członkostwie w kasie chor ych i o t ermi-nach przekazania składek do tej kasy;

4) o wysokości należnych i wpłacon ych skła-dek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdr owotne oraz o wysokości należnych i odpr owadzonych składek podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego;

4a) o wartości środków wypłaconych z t ytułu okresowej emerytury kapitałowej;

5) o faktach pozaubezpieczeniowych, mających wpływ na praw o do świadcz eń z ubezpie-czeń społecznych i na ich wysokość;

6) (uchylony); 7) niezbędne do przyznania i wypłaty świadczeń

z ubezpieczeń społecznych, a także świad-czeń finansowanych z budżetu państwa oraz o dokonanych wypłatach;

8) niezbędne do ustalenia, ponownego ustale-nia lub przeliczenia kapitału początkowego;

9) o kapitale początkowym oraz zwaloryzowa-nym kapitale początkowym;

10) niezbędne do realizacji przez Zakład zadań zle-conych na podstawie odrębnych przepisów;

11) o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przekazane w zgłoszeniu danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szcz ególnym charakterze, o którym mowa w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emer yturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656, z późn. zm.);

12) o małżeńskich stosunkach majątkowych oraz o osobach fizycznych, na rzecz których ma na-stąpić w razie śmierci wypłata śr odków zewi-dencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a, w pr zypadku osób niebędący ch członkami otwartego funduszu emer ytalnego, dla których Zakład prowadzi to subkonto;

13) o kwocie środków, o której mowa w ar t. 25 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o eme-ryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych zewidencjonowanych na sub-koncie, o którym mowa w art. 40a;

69


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 40a–40c]

14) o osobach uposażon ych, o kt órych mowa w art. 25b us tawy z dnia 1 7 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F unduszu Ubezpie-czeń Społecznych;

15) o oświadczeniach:a) o przekazywaniu do o twartego fundu-

szu emerytalnego składki, o kt órej mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. a, począw szy od składki opłaconej za lipiec,

b) o zewidencjonowaniu składki, o kt órej mowa w art. 22 ust. 3 pkt 2, na subk oncie, o którym mowa w ar t. 40a, począwszy od składki opłaconej za miesiąc, w którym zło-żono wniosek.

3. (uchylony).4. (uchylony).5. (uchylony).6. (uchylony).7. (uchylony).8. Zakład może odmówić zewidencjonowania

na koncie ubezpieczonego nieopłaconej skład-ki na ubezpiecz enie emerytalne, o kt órej mowa w ust. 1 pkt 1 , a z ewidencjonowaną anulować, w razie współdziałania ubezpieczonego z płatni-kiem składek w celu uniknięcia obowiązku opła-cania składek.

8a. Na podstawie zawiadomienia pr zez właś-ciwy organ emer ytalny o us taleniu prawa ubez-pieczonego do emer ytury na pods tawie prze-pisów o zaopatr zeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich r odzin lub przepisów o za-opatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Graniczne j, Biura Ochrony Rządu, P aństwowej Straży P ożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin Zakład usuwa z ewidencji informacje o należnych i zwaloryzowa-nych składkach na ubezpiecz enie emerytalne za okresy służby uwzględnione w wymiarze emerytu-ry wojskowej lub policyjnej.

9. (uchylony).10. (uchylony).Art. 40a. [Subkonto]1. W ramach konta ubezpieczonego Zakład pro-

wadzi subkonto, na którym ewidencjonuje się infor-macje o zw aloryzowanej wysokości wpłaconych składek, o których mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. b i pkt 2, wraz z wy egzekwowanymi od tych składek odsetkami za zwłokę, o kt órych mowa w ar t. 23

ust. 2, oraz kw otę środków odpowiadających war-tości umorzonych przez otwarty fundusz emerytal-ny jednostek rozrachunkowych po poinformowaniu przez Zakład o twartego funduszu emer ytalnego o obowiązku przekazania środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytal-nego na fundusz emer ytalny FUS, o kt órym mowa w art. 55 us t. 1 pkt 1 , w związku z uk ończeniem przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 usta-wy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwane dalej „subkontem”.

2. Zewidencjonowanie składek na subk oncie następuje niezwłocznie, nie pó źniej jednak niż w ciągu 15 dni roboczych, licząc od dnia o trzy-mania składki opłaconej przy użyciu dokumentów płatniczych, raportów miesięcznych lub deklaracji.

3. Stan subkonta pomniejsza się o kw oty wy-płaconych okresowych emerytur kapitałowych. Pomniejszenia dokonuje się na dzień wypłacenia tych emerytur.

4. Na subkoncie ewidencjonuje się także infor-macje o wysokości należnych i wpłaconych składek, o których mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1 lit. b i pkt 2.

Art. 40b. [Śmierć ubezpiecz onego a składki zewidencjonowane na koncie]

1. W razie śmierci ubezpiecz onego, któ-ry osiągnął wiek emer ytalny i kt óremu do dnia śmierci nie us talono wysokości okresowej eme-rytury kapitałowej, stan subkonta pomniejsza się o kwoty niezrealizowanych świadczeń, o których mowa w art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

2. W razie śmierci osob y pobierającej okreso-wą emeryturę kapitałową stan subkonta pomniej-sza się o kw oty niezrealizowanych świadczeń, o których mowa w art. 136 ustawy z dnia 17 grud-nia 1998 r. o emer yturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych.

3. W razie zwr otu nienależnie pobranej okre-sowej emerytury kapitałowej zwracane kwoty ewi-dencjonuje się na subkoncie.

Art. 40c. [Waloryzacja składek zewidencjono-wanych na subkoncie]

1. Waloryzację kwot składek, środków i odse-tek za zwłokę, zewidencjonowanych na subkoncie, przeprowadza się corocznie, od dnia 1 cz erwca każdego roku. W wyniku przeprowadzonej walory-zacji stan subkonta nie może ulec obniżeniu.

70

luty 2015IFK

[art. 40d–40e] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

2. Waloryzacji podlega kw ota składek, środ-ków i odse tek za zwłok ę, zewidencjonowanych na subkoncie na dzień 3 1 stycznia roku, za któ-ry jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji.

3. Waloryzacja polega na pomnoż eniu kwoty składek, środków i odsetek za zwłokę, zewiden-cjonowanych na subkoncie, przez wskaźnik rocz-nej waloryzacji, o którym mowa w ust. 6.

4. Wskaźnik r ocznej waloryzacji jest równy średniorocznej dynamice wartości produktu kra-jowego brutto w cenach bieżących za okres ostat-nich 5 lat poprzedzających termin waloryzacji.

5. Wskaźnik r ocznej waloryzacji ustala się z dokładnością do setnych części procentu.

6. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego og-łasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w termi-nie do dnia 15 maja każdego roku, wskaźnik rocznej waloryzacji, o którym mowa w ust. 4.

Art. 40d. [Waloryzacja kwartalna składek i odse-tek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie]

1. Przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek, środków i odsetek za zwłokę, zewiden-cjonowanych na subk oncie po dniu 3 1 stycznia roku, za kt óry przeprowadzono ostatnią roczną waloryzację składek i środków, jest waloryzowana kwartalnie.

2. W przypadku ustalania wysokości emerytury:1) w pierwszym kwartale danego roku – ostatniej

kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;

2) w drugim kwartale danego r oku – os tatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;

3) w trzecim kwartale danego r oku – os tatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;

4) w czwartym kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku.3. Waloryzacji kwartalnej podlega kwota skła-

dek, środków i odsetek za zwłokę zewidencjono-wanych na subkoncie na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kw oty z t ytułu po-przednich waloryzacji kwartalnych.

4. Waloryzacja kwartalna polega na pomnoże-niu kwoty składek, środków i odsetek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie przez wskaź-nik kwartalnej waloryzacji, o którym mowa w ust. 7.

W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan sub-konta nie może ulec obniżeniu.

5. Wskaźnik kwartalnej waloryzacji jest oblicza-ny na podstawie ostatnio ogłoszonego wskaźni-ka rocznej waloryzacji, o którym mowa w art. 40c ust. 6, według następującego wzoru:

WKW = WRW – 100% + 100%4

– gdzie poszczególne symbole oznaczają:WKW – wskaźnik kwartalnej waloryzacji,WRW – w skaźnik rocznej waloryzacji, o kt órym mowa w art. 40c ust. 6.

6. Wskaźnik kwartalnej waloryzacji ustala się z dokładnością do setnych części procentu.

7. Prezes Zakładu ogłasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie do 25. dnia miesiąca po-przedzającego termin waloryzacji, wskaźnik kwartal-nej waloryzacji za poprzedni kwartał.

8. Kwota zwiększenia wynikająca z kw artalnej waloryzacji składek pr zeprowadzonej przy usta-laniu okresowej emerytury kapitałowej nie jes t uwzględniana przy dokonywaniu kolejnych walo-ryzacji rocznych.

Art. 40e. [Podział składek i odsetek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie]

1. Zwaloryzowane kwoty składek, środków i od-setek za zwłokę, zewidencjonowane na subkoncie, podlegają podziałowi w razie rozwodu, unieważnie-nia małżeństwa albo w pr zypadku śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi subkonto, na zasadach określonych w przepisach o organizacji i funkcjo-nowaniu funduszy emer ytalnych, dotyczących po-działu środków zgromadzonych na rachunku w o t-wartym funduszu emer ytalnym w razie r ozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci.

2. Część składek z ewidencjonowanych na subkoncie, która w wyniku podziału przypada mał-żonkowi, z zastrzeżeniem ust. 3, jest ewidencjo-nowana na subkoncie tego małżonka. Jeżeli dla małżonka nie jest prowadzone subkonto – Zakład zakłada subkonto.

3. W pr zypadku gdy małżonek osob y zmar-łej, dla której Zakład prowadzi subkonto, nabywa prawo do środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emer ytalnym jako osoba uprawniona wskazana przez zmarłego albo jak o jego spadkobierca, przypadającą mu w wyniku podziału część składek z ewidencjonowanych na subkoncie ewidencjonuje się na jego subk oncie,

71


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 40f–41]

jeżeli zażąda przekazania środków zmarłego zgro-madzonych na rachunku w o twartym funduszu emerytalnym na jego rachunek w otwartym fundu-szu emerytalnym.

4. Podział kwot składek, środków i odsetek za zwłokę, zewidencjonowanych na subkoncie, jest dokonywany w przypadku, gdy rozwód, unieważ-nienie małżeństwa albo śmierć nas tąpiły nie póź-niej niż w dniu:1) złożenia wniosku o emer yturę z t ytułu osiąg-

nięcia wieku, o którym mowa w art. 24 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecz-nych, oraz w art. 26b tej ustawy;

2) nabycia prawa do emerytury w wieku określo-nym w ar t. 24 ust. 1b ustawy z dnia 1 7 grud-nia 1998 r. o emer yturach i rentach z F undu-szu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli złożenie takiego wniosku nie jest wymagane lub

3) osiągnięcia wieku, o kt órym mowa w ar t. 24 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o eme-ryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych, przez osoby, które miały ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku.5. W pr zypadku osób będący ch członkami

otwartego funduszu emer ytalnego, otwarty fun-dusz emerytalny jest obowiązany zawiadomić Zakład o osobach, na r zecz których nastąpił po-dział środków zgromadzonych na rachunku w o t-wartym funduszu emer ytalnym w razie r ozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi subkonto, oraz o ich udzia-le w tych środkach, w terminie 14 dni od dnia do-konania tego podziału.

6. Dane do tyczące osób, o kt órych mowa w ust. 5, obejmują imię i nazwisko, numer PESEL i numer NIP, o ile osob y mają obowiązek posługi-wania się t ym numerem na pods tawie przepisów o zasadach ewidenc ji i ident yfikacji podatników i płatników, oraz adres i mie jsce zamieszkania. Jeżeli członkowi otwartego funduszu emer ytalne-go nie nadano numer u PESEL i numer u NIP lub jednego z nich, dane obe jmują serię i numer do-wodu osobistego lub paszportu.

7. W zawiadomieniu, o kt órym mowa w ust. 5, otwarty fundusz emerytalny podaje dodatkowo in-formacje o:1) żądaniu małżonka, o którym mowa w ust. 3;2) terminach wypłaty rat – jeż eli wypłata w o twar-

tym funduszu emerytalnym następuje w ratach.

8. W terminie 3 miesięcy od dnia o trzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 5, Zakład:1) część składek pr zypadających małżonkowi

w wyniku podziału składek z ewidencjonowa-nych na subkoncie ewidencjonuje na subkon-cie tego małżonka jako składki, odpowiednio na dzień ustania wspólności majątkowej albo dzień śmierci ubezpieczonego;

2) część składek pr zypadających uprawnionym w wyniku podziału składek z ewidencjonowa-nych na subkoncie wypłaca bezpośrednio tym uprawnionym w takiej formie, w jakiej następu-je wypłata w otwartym funduszu emerytalnym.9. Osobie, której Zakład założył subk onto na

podstawie ust. 2, jes t dokonywana jednorazowa wypłata składek zewidencjonowanych na subkon-cie, w przypadku gdy otwarty fundusz emer ytalny dokonał tej osobie jednorazowej wypłaty środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, na podstawie art. 129a ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 989).

10. Otwarty fundusz emer ytalny jest obowią-zany zawiadomić Zakład o dok onaniu jednorazo-wej wypłaty środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, o której mowa w ust. 9, w t erminie 14 dni od dnia dok onania tej wypłaty. Przepis ust. 6 stosuje się odpowiednio.

11. Zakład dok onuje jednorazowej wypłaty składek zewidencjonowanych na subkoncie w ter-minie 3 miesięcy od dnia o trzymania zawiadomie-nia, o którym mowa w ust. 10.

11a. W pr zypadku osób niebędący ch człon-kami otwartego funduszu emerytalnego podziału, o którym mowa w ust. 1, dokonuje Zakład, stosu-jąc odpowiednio przepisy art. 82, art. 83, art. 126–129a, art. 131 i ar t. 132 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizac ji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

12. Przepisy ust. 1–11a stosuje się odpowied-nio w pr zypadku ustania wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa albo umownego wy -łączenia lub ograniczenia wspólności ustawowej między osobą, dla której Zakład prowadzi subkon-to, a jej małżonkiem.

Art. 40f. (uchylony).Art. 41. [Imienny raport miesięczny]1. Płatnik składek pr zekazuje do Zakładu

imienne raporty miesięczne, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek.

72

luty 2015IFK


2. Jeżeli obowiązek ubezpieczeń społecznych wygasł w ciągu miesiąca kalendar zowego, płatnik składek przekazuje do Zakładu rapor t, o którym mowa w ust. 1, za okres ubezpiecz enia w danym miesiącu, w terminie i na zasadach określon ych w art. 47 ust. 1 i 2.

3. Imienny raport miesięczny zawiera informa-cje dotyczące płatnika składek określone w ar t. 43 ust. 4 i 5, miesiąc i rok, których raport dotyczy, oraz:1) numery identyfikacyjne ubezpieczonego z da-

nymi, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1;2) nazwisko i imię;3) wymiar czasu pracy;4) zestawienie należnych składek na ubezpiecze-

nia społeczne w podziale na ubezpiecz enie: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadko-we, zawierające dane o:a) tytule ubezpieczenia,b) podstawie wymiaru składek,c) kwocie składki w podziale na należną od

ubezpieczonego i płatnika składek oraz z innych źródeł finansowania,

d) kwocie obniżenia podstawy wymiaru skła-dek na ubezpieczenie emerytalne, rento-we, chorobowe i wypadk owe, wynikają-cego z us tawy z dnia 22 sierpnia 1 997 r. o pracowniczych programach emerytal-nych (Dz.U. z 2001 r. Nr 60, poz. 623 oraz z 2002 r. Nr 25, poz. 253 i Nr 141, poz. 1178);

5) podstawę wymiaru i kwotę składki na ubezpie-czenie zdrowotne, z uwzględnieniem podziału na podmioty, które finansują składki;

6) (uchylony);7) rodzaje i okresy pr zerw w opłacaniu składek

na ubezpieczenia społeczne;8) informacje o wypłaconych zasiłkach oraz wy -

nagrodzeniach z t ytułu niezdolności do pra-cy wypłaconych na pods tawie Kodeksu pra-cy oraz o zasiłkach f inansowanych z budżetu państwa;

9) oświadczenie płatnika składek, że dane zawar-te w raporcie są zgodne z e stanem faktycz-nym, potwierdzone podpisem płatnika składek lub osoby przez niego upoważnionej.4. Imienny raport miesięczny zawiera również

datę sporządzenia raportu miesięcznego, podpis płatnika składek lub osob y przez niego upoważ-nionej.

5. Imienne raporty miesięczne mogą zawierać informacje o złożeniu przez ubezpieczonego za-wiadomienia o pr zekroczeniu rocznej podstawy

wymiaru składek na ubezpiecz enia emerytalne i rentowe, o którym mowa w art. 19 ust. 5.

6. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć imienny raport miesięczny korygujący w f ormie nowego dokumentu zawierającego wszystkie pra-widłowe informacje określone w us t. 3–5, jeż eli zachodzi konieczność korekty danych podanych w imiennym raporcie miesięcznym w pr zypadku stwierdzenia nieprawidłowości:1) przez płatnika składek we własnym zakresie;2) przez Zakład.

6a. Nie koryguje się danych podanych w imien-nym raporcie miesięczn ym w pr zypadku stwier-dzenia przez płatnika składek we własn ym zakre-sie lub przez Zakład różnicy w podstawie wymiaru składek w wysokości nieprzekraczającej 2,20 zł, z zastrzeżeniem ust. 6b.

6b. Przepisu ust. 6a nie stosuje się w przypad-ku, gdy podstawę wymiaru składek stanowi zade-klarowana kwota.

7. (uchylony).7a. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć

imienny raport miesięczny korygujący, o którym mowa w ust. 6, w t erminie 7 dni od s twierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub o trzy-mania zawiadomienia o s twierdzeniu nieprawidło-wości przez Zakład, z zastrzeżeniem ust. 7b.

7b. Jeżeli konieczność korekty danych poda-nych w imiennym raporcie miesięcznym jest wyni-kiem stwierdzenia nieprawidłowości przez Zakład w drodze:1) decyzji – imienny raport miesięczny korygują-

cy powinien być złożony nie później niż w ter-minie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji;

2) kontroli – imienny raport miesięczny korygujący powinien być złożony nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli.8. Informacje zawarte w rapor tach, o których

mowa w ust. 1–6, płatnik składek przekazuje ubez-pieczonemu w podziale na poszcz ególne miesią-ce, za rok ubiegły w t erminie do dnia 28 lut ego roku następnego, na piśmie lub za zgodą ubezpie-czonego – w f ormie dokumentu elektronicznego – w celu ich weryfikacji.

8a. Informacja, o której mowa w ust. 8, powinna zawierać także datę jej sporządzenia oraz podpis płat-nika składek lub osoby przez niego upoważnionej.

8b. Informacje, o których mowa w ust. 8, płat-nik składek jest obowiązany przekazać na żądanie ubezpieczonego – nie częście j niż raz na miesiąc – za miesiąc poprzedni.

73



9. Przepisy ust. 1–8b stosuje się odpowiednio do składek na ubezpiecz enie zdrowotne, z za-strzeżeniem ust. 9a–10a.

9a. Informacja przekazywana ubezpieczone-mu obejmuje także symbol kasy chor ych, do któ-rej przekazywana jest składka na ubezpiecz enie zdrowotne.

10. Płatnik składek jest zwolniony z obowiąz-ku przekazywania informacji wynikającej z us t. 9 w przypadku pobierania wyłącznie s kładek na ubezpieczenie zdrowotne.

10a. Płatnik s kładek jest obowiązany prze-kazać informacje wynikające z us t. 9 na żądanie ubezpieczonego – nie częściej niż raz na miesiąc – za miesiąc poprzedni, z wyłączeniem przypad-ków pobierania składek z emerytur i rent.

11. Ubezpieczony zgłasza na piśmie lub do protokołu do płatnika składek wniosek o spr osto-wanie informacji zawartych w imiennym raporcie miesięcznym w terminie 3 miesięcy od otrzymania informacji, o których mowa w ust. 8, jeżeli, jego zdaniem, nie są one zgodne z e stanem faktycz-nym. O fakcie tym informuje Zakład. W razie nie-uwzględnienia przez płatnika składek reklamac ji w terminie jednego miesiąca od dat y jej wpływu, na wniosek ubezpieczonego, Zakład po pr zepro-wadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje decyzję.

12. Jeżeli ubezpieczony nie zakwestionuje in-formacji zawartych w imiennym raporcie miesięcz-nym w terminie określonym w ust. 11, to informa-cje te uznaje się za zgodne ze stanem faktycznym, chyba że informacje dotyczące okresu objętego raportem zakwestionuje Zakład, wydając decyzję.

13. Jeżeli Zakład zakwestionuje i zmieni inf or-macje przekazane przez płatnika składek, zawiada-mia o tym ubezpieczonego i płatnika składek. Jeżeli w terminie określonym w ust. 11 osoba ubezpieczo-na i płatnik składek nie złożą wniosku o zmianę sta-nowiska Zakładu, informacje uznane przez Zakład traktuje się jako prawdziwe. W razie złożenia takie-go wniosku, Zakład po pr zeprowadzeniu postępo-wania wyjaśniającego wydaje decyzję.

14. Przepisy ust. 11–13 mają zastosowanie do raportów, o których mowa w ust. 6.

Art. 42. (uchylony).Art. 43. [Obowiązki płatnika składek w zakre-

sie zgłoszenia do ubezpieczenia]1. Płatnicy składek, z zastrzeżeniem ust. 5a–5d,

są zobowiązani do złoż enia druku – zgłosz enie płatnika składek w Zakładzie w terminie 7 dni od:

1) daty zatrudnienia pierwszego pracownika lub powstania stosunku prawnego uzasadniają-cego objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi pierwszej osoby;

2) daty powstania obowiązku ubezpieczeń eme-rytalnego i rentowych dla ubezpieczonych wy-łącznie zobowiązanych do płacenia składek na własne ubezpieczenia, albo na ubezpiecz enia osób z nimi współpracujących.2. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 10,

oraz osoby podlegające dobrowolnie ubezpiecze-niom emerytalnemu i rent owym, z wyłącz eniem osób wymienionych w ar t. 6 ust. 1 pkt 5, wyłącz-nie zobowiązane do opłacania składek na własne ubezpieczenia, dokonują zgłoszenia płatnika skła-dek łącznie ze zgłoszeniem do ubezpieczeń spo-łecznych.

3. Płatnik składek jest obowiązany złożyć druk – zgłoszenie płatnika składek , o kt órym mowa w ust. 1, według ustalonego wzoru we wskazanej przez Zakład jednostce organizacyjnej Zakładu.

3a. (uchylony).4. Zgłoszenie płatnika składek – osob y fizycz-

nej zawiera w szcz ególności następujące dane: numery NIP i REGON , a w razie gdy płatnik o-wi składek nie nadano t ych numerów lub jedne-go z nich – numer PESEL lub serię i numer do-wodu osobistego albo paszpor tu, nazwisko, imię pierwsze i drugie, datę i mie jsce urodzenia, oby-watelstwo, rodzaj i numer uprawnienia, na podsta-wie którego prowadzona jest pozarolnicza działal-ność, nazwę organu wydającego uprawnienie oraz datę jego wydania, nazwę skr óconą firmy, pod którą prowadzona jest pozarolnicza działalność, datę powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, wykaz rachunk ów ban-kowych, adres siedziby, adres zamieszkania, jeżeli jest inny niż adres siedzib y, adres do k orespon-dencji, adres prowadzenia działalności.

5. Zgłoszenie płatnika składek – osob y praw-nej lub jednos tki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej zawiera w szcz ególności następujące dane: numer y NIP i REGON , nazwę skróconą płatnika, nazwę zgodną z akt em praw-nym konstytuującym płatnika, nazwę organu za-łożycielskiego płatnika, występowanie obowiązku wpisu do rejestru lub ewidencji, nazwę organu re-jestrowego lub ewidencyjnego, datę i numer wpisu do rejestru lub ewidencji, datę powstania obowiąz-ku opłacania składek na ubezpiecz enia społecz-ne, wykaz rachunk ów bankowych, adres siedzi-

74

luty 2015IFK


by i adres do k orespondencji, adres prowadzenia działalności.

5a. Zgłoszenie płatnika składek będącego przedsiębiorcą następuje na podstawie odrębnych przepisów.

5b. Zgłoszenie płatnika s kładek wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego zawiera dane:1) objęte treścią wpisu w Krajo wym Rejestrze

Sądowym, z wyłączeniem rejestru dłużników niewypłacalnych;

2) uzupełniające: nazwę skróconą płatnika, datę powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, wykaz rachunków bankowych, adres do k orespondencji, adres prowadzenia działalności, w przypadk u oso-bowych spółek handlowych i podmiotó w podlegających wpisowi do rejestru przedsię-biorców na zasadach określonych dla spółek osobowych – dane dot yczące poszczegól-nych wspólników, w tym ich numer NIP.5c. Płatnicy s kładek wpisani do Krajo wego

Rejestru Sądowego dokonują zgłoszenia wyłącz-nie w zakresie danych uzupełniających określonych w ust. 5b pkt 2 do właściw ego naczelnika urzędu skarbowego, w terminie określonym w ust. 1.

5d. Utworzenie konta płatnika s kładek na-stępuje po automat ycznym zamieszczeniu za pośrednictwem systemu teleinformatyczne-go w Centraln ym Rejestrze Płatników Składek danych przekazanych z Centralnego R ejestru Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników.

6. (uchylony).7. (uchylony).8. (uchylony).Art. 44. [Zmiana danych]1. O zmianach danych wykazanych w zgłosze-

niu, o którym mowa w ar t. 43, płatnik s kładek za-wiadamia wskazaną przez Zakład jednostkę orga-nizacyjną Zakładu, w terminie 7 dni od zais tnienia zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o s twierdze-niu nieprawidłowości przez Zakład. Zawiadomienia należy dokonać w formie dok umentu pisemnego według ustalonego wzoru albo w formie wydruk u z oprogramowania, o którym mowa w art. 47a ust. 1.

2. Płatnicy s kładek wpisani do Krajo wego Rejestru Sądowego dokonują zgłoszenia aktua-lizacyjnego wyłącznie w zakresie zmian y danych uzupełniających określonych w ar t. 43 us t. 5b pkt 2 do właściw ego naczelnika urzędu skarbo-wego, w terminie 7 dni od zais tnienia zmian.

3. Zmiana z ewidencjonowanych danych na koncie płatnika wpisanego do Krajo wego Rejestru Sądowego następuje automatycznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego po przekazaniu z Centralnego R ejestru Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników danych, o któ-rych mowa w art. 43 ust. 5b pkt 1 lub pkt 2.

Art. 45. [Konto płatnika składek]1. Na koncie płatnika składek:

1) ewidencjonuje się dane identyfikacyjne, numer NIP i numer ident yfikacyjny REGON, a jeżeli płatnikowi składek nie nadano t ych numerów lub jednego z nich – numer PESEL lub serię i numer dowodu osobistego albo paszpor tu, nazwy i numery rachunków bankowych płatni-ka, dane informacyjne płatnika składek, w tym szczególną formę prawną według krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON), kod rodzaju działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) oraz wszelkie inne dane konieczne do obsługi konta, a w szcz ególności dla celów r ozlicza-nia należności z t ytułu składek oraz dla celów prowadzenia postępowania egzekucyjnego, w tym informacje dotyczące wspólników spó-łek cywilnych, jawnych i komandytowych, w za-kresie rejestrowanym w Centralnym Rejestrze Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników;

1a) ewidencjonuje się liczbę pracowników, za któ-rych jest opłacana składka na Fundusz Emery-tur Pomostowych;

2) prowadzone są rozliczenia należnych składek, wypłacanych przez płatnika zasiłków oraz za-siłków rodzinnych i pielęgnacyjnych podlegają-cych zaliczeniu na poczet składek oraz innych składek pobieranych przez Zakład;

3) ewidencjonuje się dane niezbędne do realiza-cji przez Zakład zadań zlecon ych odrębnymi przepisami.2. Zakład ma prawo uzupełniać dane na koncie

płatnika składek o numery NIP i REGON.Art. 46. [Obowiązki płatnika składek]1. Płatnik składek jes t obowiązany według za-

sad wynikających z pr zepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpiecz onych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc ka-lendarzowy.

2. Rozliczenie składek, o kt órych mowa w ust. 1, oraz wypłaconych przez płatnika w t ym samym miesiącu zasiłków oraz zasiłków rodzin-nych i pielęgnacyjnych podlegających rozliczeniu

75



na poczet składek następuje w deklaracji rozlicze-niowej według us talonego wzoru. Nie podlegają rozliczeniu w deklaracji rozliczeniowej zasiłki wy -płacone przez płatnika bezpodstawnie.

3. Deklarację rozliczeniową oraz imienne ra-porty miesięczne płatnik składek pr zekazuje bez-pośrednio do wskazanej przez Zakład jednostki organizacyjnej.

4. Deklaracja rozliczeniowa zawiera:1) dane identyfikacyjne płatnika składek ,

a w szcz ególności dane, o kt órych mowa w art. 35 ust. 1 pkt 2, nazwę skr óconą firmy, a w pr zypadku płatników składek – osób f i-zycznych – nazwisko i imię;

2) informacje o liczbie ubezpieczonych;2a) informacje o uprawnieniu płatnika składek do

wypłaty zasiłków;3) zestawienie należnych składek na poszcz e-

gólne rodzaje ubezpieczeń społecznych, z uwzględnieniem podziału na składki f inan-sowane przez ubezpieczonego i przez płatni-ka oraz budżet państwa i Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;

4) kwoty wypłaconych zasiłków oraz zasiłk ów finansowanych z budżetu państwa, podlega-jących rozliczeniu w ciężar składek na ubez-pieczenia społeczne oraz kwoty wynagrodzeń z tytułu niezdolności do pracy;

5) kwoty przysługujących płatnikowi wynagro-dzeń w myśl art. 3 ust. 2;

6) zestawienie należnych składek na:a) ubezpieczenie zdrowotne uwzględniając po-

dział na podmioty, które finansują składki,b) Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych

Świadczeń Pracowniczych;6a) sumę należnych składek na Fundusz Emerytur

Pomostowych;6b) liczbę pracowników, za których jest opłacana

składka na Fundusz Emerytur Pomostowych;6c) liczbę stanowisk pracy w szczególnych warun-

kach lub o szczególnym charakterze;7) zestawienie zbiorcze i wynik owe należnych

składek i składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz kwot do zapłaty;

8) dla osób, które w całości opłacają składki na ubezpieczenia z własn ych środków – t ytuł ubezpieczenia, podstawę wymiaru i ewentual-ne pomniejszenia wynikające z art. 19 ust. 1;

9) oświadczenie płatnika składek, że dane zawar-te w deklaracji są zgodne z e stanem faktycz-nym, potwierdzone podpisem płatnika składek

lub osoby przez niego upoważnionej albo pod-pisem elektronicznym.5. Płatnicy składek zobowiązani do wykazywa-

nia w dokumentach ubezpiecz eniowych zasiłków oraz finansowanych z budżetu państwa zasiłków i innych świadczeń, podlegających rozliczeniu w ciężar składek lub wynagrodzeń z tytułu niezdol-ności do pracy, przekazują do Zakładu:1) w terminie do dnia 28 lutego 2001 r. informację

zawierającą dane ident yfikacyjne oraz dane o tych zasiłkach, świadcz eniach lub wyna-grodzeniach wypłaconych w okresie od dnia 1 grudnia 1999 r. do dnia 30 listopada 2000 r.;

2) w terminie do dnia 3 1 stycznia 2002 r. infor-mację zawierającą dane ident yfikacyjne oraz dane o tych zasiłkach, świadczeniach lub wy -nagrodzeniach wypłaconych w okresie od dnia 1 grudnia 2000 r. do dnia 30 listopada 2001 r.6. Minister właściwy do spraw zabezpiecz e-

nia społecznego określi, w dr odze rozporządzenia, wzór informacji, o której mowa w ust. 5, oraz sposób jej sporządzenia, przekazywania, a także korygowa-nia, kierując się potrzebą zapewnienia prawidłowości i kompletności danych gromadzonych na kontach płatników składek i kontach ubezpieczonych.

Art. 47. [Terminy przesyłania deklaracji i ra-portów]

1. Płatnik składek pr zesyła w t ym samym ter-minie deklarację rozliczeniową, imienne rapor ty miesięczne oraz opłaca składki za dan y miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż:1) do 10 dnia następnego miesiąca – dla osób f i-

zycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie;

2) do 5 dnia następnego miesiąca – dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów bu-dżetowych;

3) do 15 dnia następnego miesiąca – dla pozosta-łych płatników.1a. Twórcy i artyści przesyłają deklaracje rozli-

czeniowe i imienne rapor ty miesięczne oraz opła-cają składki za okres wyk onywania działalności twórczej lub artystycznej przed dniem wydania de-cyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców w terminie opłacania składek za miesiąc, w którym otrzymali decyzję.

2. Płatnik składek, który opłaca składki wyłącz-nie za siebie, pr zysyła jedynie deklarację rozlicze-niową.

2a. Osoby prowadzące pozarolniczą działal-ność, opłacające składki wyłącznie za siebie lub

76

luty 2015IFK


osoby z nimi współpracujące, są zwolnione z obo-wiązku składania deklarac ji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny mie-siąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozlicze-niowej lub imiennym raporcie miesięcznym zade-klarowały do podstawy wymiaru składek:1) na ubezpieczenia społeczne – kw otę w wyso-

kości najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, obowiązującej je i osoby z nimi współpracujące;

2) na ubezpieczenie zdrowotne – kwotę w wyso-kości najniższej podstawy wymiaru określonej w art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowa-nych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r . Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.), obowiązującej je i osoby z nimi współpracujące, i nie nastąpi-ła żadna zmiana w s tosunku do miesiąca po-przedniego, z zastrzeżeniem ust. 2c.2b. Osoby prowadzące pozarolniczą działal-

ność, opłacające wyłącznie składki na ubezpiecze-nie zdrowotne za siebie lub osob y z nimi w spół-pracujące, są zw olnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej lub imienn ym raporcie miesięcznym zadeklarowały do podsta-wy wymiaru składek kw otę w wy sokości najniż-szej podstawy wymiaru określonej w art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 200 4 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków pub-licznych, obowiązującej je i osoby z nimi współpra-cujące, i nie nastąpiła żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego, z zastrzeżeniem ust. 2c.

2c. Osoby, o których mowa w ust. 2a, 2b, 2d, 2e i 2f, są zwolnione z obowiązku składania dekla-racji rozliczeniowej lub imiennych raportów mie-sięcznych za kolejny miesiąc, także wówczas, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą minimalnego wy-nagrodzenia lub przeciętnego wynagrodzenia.

2d. Duchowni opłacający składki wyłącznie za siebie są zwolnieni z obowiązku składania deklara-cji rozliczeniowej za kolejny miesiąc, jeżeli w ostat-nio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklaro-wali do podstawy wymiaru składek:1) na ubezpieczenia społeczne – kwotę w wysoko-

ści określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a lub w ust. 4c;2) na ubezpieczenia zdrowotne – kwotę w wyso-

kości określonej w ar t. 81 ust. 1 lub 1 0 usta-wy z dnia 27 sierpnia 200 4 r. o świadczeniach

opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.2e. Osoby wymienione w ar t. 7 opłacające

składki wyłącznie za siebie są zw olnione z obo-wiązku składania deklaracji rozliczeniowej za ko-lejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowały do podstawy wymia-ru składek na ubezpiecz enia społeczne – kw otę w wysokości określonej w art. 18 ust. 7.

2f. Płatnik składek zgłaszający do ubezpiecze-nia wyłącznie osobę, o której mowa w art. 6 ust. 2d jest zwolniony z obowiązku składania deklarac ji rozliczeniowej oraz imiennych raportów miesięcz-nych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarował do podsta-wy wymiaru składek na ubezpiecz enia społeczne – kwotę w wysokości nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie.

3. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć, z zastrzeżeniem ust. 3a, deklarac ję rozliczenio-wą korygującą w formie nowego dokumentu za-wierającego wszystkie prawidłowe dane określo-ne w art. 46 ust. 4 w każdym przypadku, o którym mowa w art. 41 ust. 6, łącznie z raportem miesięcz-nym korygującym.

3a. Imiennych raportów miesięcznych nie skła-da się w przypadku, gdy korekta dotyczy wyłącznie danych wykazanych w deklaracji rozliczeniowej.

3b. W przypadkach, o któr ych mowa w ust. 3 i 3a, stosuje się odpowiednio art. 41 ust. 7a i 7b.

3c. Kopie deklaracji rozliczeniowych i imien-nych raportów miesięcznych oraz dokument ów korygujących te dokumenty płatnik składek jes t zobowiązany przechowywać przez okres 5 lat od dnia ich przekazania do wskazanej przez Zakład jednostki organizacyjnej Zakładu, w f ormie doku-mentu pisemnego lub elektronicznego.

4. Składki opłaca się na w skazane przez Zakład rachunki bank owe odrębnymi wpłatami, w podziale na:1) ubezpieczenia społeczne;2) ubezpieczenie zdrowotne;3) Fundusz Pracy i F undusz Gwarantowanych

Świadczeń Pracowniczych;4) (uchylony);5) Fundusz Emerytur Pomostowych.

4a. Składki, o kt órych mowa w ust. 4, płatnik składek opłaca przy użyciu:1) bankowych dokumentów płatniczych składa-

nych za pośrednictwem banku według wz o-rów, o których mowa w art. 49 ust. 3,

77



2) dokumentu elektronicznego z oprogramowa-nia, o którym mowa w ar t. 47a ust. 1, lub wy -druku z tego oprogramowania,

3) dokumentu elektronicznego z programu infor-matycznego udostępnianego płatnikom skła-dek przez bank,

4) dokumentu w postaci uzgodnionej z instytucją obsługującą wpłaty składek na ubezpiecz enia społeczne

– zwanych dalej „dokumentami płatniczymi”.4b. Płatnik składek jes t obowiązany opła-

cać należności z t ytułu składek, o których mowa w ust. 4, w f ormie bezgotówkowej w drodze ob-ciążenia rachunku bank owego płatnika składek lub obciążenia rachunku płatnicz ego płatnika w instytucji płatniczej w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczy ch (Dz.U. Nr 199, poz. 1175, z późn. zm.).

4c. Przepisu ust. 4b nie s tosuje się do płatni-ków składek będących osobami f izycznymi, jeże-li nie prowadzą pozarolniczej działalności gospo-darczej w r ozumieniu przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.

4d. W pr zypadku stwierdzenia niezgodności danych identyfikacyjnych płatnika składek , o któ-rym mowa w ust. 4b, podanych w zleceniu płatni-czym z danymi z Centralnego Re jestru Płatników Składek, Zakład informuje instytucję prowadzącą rachunek bankowy płatnika składek o obowiązku przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w celu wyeliminowania tych niezgodności.

4e. Płatnik składek będący mikr oprzedsię-biorcą w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalności gospodarcz ej może opłacać należności z tytułu składek również w for-mie przekazu pocztowego lub w f ormie przeka-zu pieniężnego za pośrednictwem ins tytucji płat-niczej lub biura usług płatniczy ch w r ozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płat-niczych.

5. Informacje zawarte w dokumentach płatni-czych przekazywane są w f ormie, o której mowa w art. 49 ust. 3a, poprzez międzybankowy system elektroniczny jako zlecenie płatnicze dla Zakładu lub poprzez system elektronicznych rozrachun-ków międzyoddziałowych Narodowego Banku Polskiego. Zlecenie to powinno w szcz ególności zawierać informacje o dan ych, o kt órych mowa w art. 35 ust. 1 pkt 2, a także o tytule wpłaty i okre-sie, za jaki jest dokonywana, oraz datę obciążenia rachunku bankowego płatnika, jeżeli wpłata doko-

nana jest w formie polecenia pr zelewu, lub datę dokonania wpłaty, jeżeli wpłata dok onana jest w formie gotówkowej.

5a. Zlecenia płatnicze przekazywane w formie innej niż forma, o której mowa w art. 49 ust. 3a, nie są przyjmowane.

6. Dokument płatniczy musi zawierać w szcze-gólności informacje o dan ych, o kt órych mowa w art. 35 ust. 1 pkt 2, a takż e o tytule wpłaty oraz okresie, za jaki jest dokonywana.

7. Brak możliwości zidentyfikowania wpłaty nie obciąża Zakładu.

8. Instytucje obsługujące wpłat y składek na ubezpieczenia społeczne są z obowiązane do nie-zwłocznego transferu za pośrednictwem między -bankowego systemu rozliczeń elektronicznych.

8a. Instytucje obsługujące wpłat y składek są zobowiązane do zawiadamiania Zakładu o błę-dach stwierdzonych w zleceniu płatniczym, o kt ó-rym mowa w us t. 5, w f ormie elektronicznej lub pisemnej.

9. Przekazanie składki do otwartego funduszu emerytalnego przez Zakład następuje niezwłocz-nie, nie później jednak niż w ciągu 1 5 dni robo-czych, licząc od otrzymania składki opłaconej przy użyciu dokumentów płatniczych, raportów mie-sięcznych i deklaracji.

10. (uchylony).10a. Jeżeli nie nas tąpiło przekazanie skład-

ki do o twartego funduszu emer ytalnego w t er-minie z pr zyczyn leżących po s tronie Zakładu, od Zakładu są należne odse tki liczone według zmiennej stopy procentowej, obowiązującej dla kolejnych trzymiesięcznych okresów, rozpoczy-nających się pier wszego dnia każdego kw artału kalendarzowego. Wysokość zmiennej stopy pro-centowej jest obliczana jako średnia ar ytmetycz-na średnich w ażonych stóp rentowności 52-ty-godniowych bonów skarbowych sprzedanych na czterech ostatnich przetargach, które odbyły się do końca miesiąca poprzedzającego ostatni mie-siąc przed rozpoczęciem danego kwartału, i jest zaokrąglana do dwóch miejsc po pr zecinku. Do obliczania odsetek przyjmuje się, że rok wynosi 365 dni.

10b. Odsetki, o kt órych mowa w us t. 10a, Zakład oblicza od kw oty nieprzekazanej w termi-nie składki na o twarte fundusze emerytalne, za okres od nas tępnego dnia po upływie t erminu określonego w ust. 9 do dnia pr zekazania składki do otwartego funduszu emerytalnego.

78

luty 2015IFK

[art. 47a] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

10c. Jeżeli nie nas tąpiło przekazanie przez Zakład składki do otwartego funduszu emerytalne-go w terminie z powodu nieprzekazania lub prze-kazania błędnego zgłoszenia do ubezpieczeń spo-łecznych, zgłoszenia płatnika składek , imiennego raportu miesięcznego, deklarac ji rozliczeniowej, dokumentu płatniczego lub zlecenia płatnicz ego, Zakład wymierza płatnikowi składek lub ins tytucji obsługującej wpłaty składek dodatkową opłatę.

10d. Zakład przesyła płatnikowi składek lub in-stytucji obsługującej wpłaty składek zawiadomie-nie o niepr zekazaniu lub pr zekazaniu błędnego dokumentu, o którym mowa w ust. 10c, nie póź-niej niż w ciągu 30 dni, licząc od nas tępnego dnia po upływie terminu określonego w ust. 9.

10e. Dodatkową opłatę, o której mowa w ust. 10c, Zakład ustala, w drodze decyzji, w wysokości odse-tek, określonych w ust. 10a, od kwoty nieprzekaza-nej w terminie składki na otwarte fundusze emerytal-ne, za okres od następnego dnia po upływie terminu określonego w ust. 9 do dnia o trzymania prawidło-wych dokumentów wymienionych w ust. 10c.

10f. Instytucje obsługujące wpłat y składek i płatnicy składek wpłacają dodatk ową opłatę w najbliższym terminie opłacania składek po upra-womocnieniu się decyzji, o której mowa w ust. 10e.

10g. Dodatkowa opłata nieopłacona w t ermi-nie, o którym mowa w ust. 10f, podlega ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

10h. Odsetki określone w us t. 10b lub pobra-na przez Zakład dodatkowa opłata, o której mowa w ust. 10c, są pr zekazywane na rachunek ubez-pieczonego do otwartego funduszu emerytalnego.

10i. Odsetek, o których mowa w ust. 10a, nie nalicza się, jeż eli ich wy sokość nie pr zekroczy-łaby 2,00 zł, a dodatk owej opłaty, o której mowa w ust. 10c, nie wymierza się, jeżeli jej wysokość nie przekroczyłaby 2,00 zł.

10j. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” wysokość odsetek, o których mowa w ust. 10a.

11. (uchylony).12. (uchylony).13. (uchylony).14. Przepisy niniejszego artykułu stosuje się od-

powiednio do składek na F undusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych i ubezpieczenie zdrowotne.

15. (uchylony).

Art. 47a. [Forma przekazywania dokumentów, podpis elektroniczny]

1. Z zastrzeżeniem ust. 1a–3, płatnicy składek są obowiązani przekazywać zgłoszenia do ubez-pieczeń społecznych, o których mowa w ar t. 36 ust. 10, imienne rapor ty miesięczne, o kt órych mowa w ar t. 41 ust. 3, deklaracje rozliczeniowe, o których mowa w ar t. 46 ust. 4, inne dokument y niezbędne do prowadzenia kont płatników składek i kont ubezpieczonych oraz k orekty tych doku-mentów poprzez transmisję danych w formie do-kumentu elektronicznego z oprogramowania, któ-rego zgodność z wymaganiami określonymi przez Zakład na podstawie art. 13 ust. 2 pkt 2 lit. a us ta-wy z dnia 1 7 lutego 2005 r. o informatyzacji dzia-łalności podmiotów realizujących zadania pub-liczne została potwierdzona w sposób określon y w art. 21 i 22 tej ustawy.

1a. Przepis ust. 1 stosuje się również do korekt zgłoszenia płatnika składek , z wyłączeniem przy-padków określonych w art. 44 ust. 2.

2. Płatnicy składek rozliczający składki nie wię-cej niż za 5 osób mogą pr zekazywać dokumenty, o których mowa w ust. 1, w formie dokumentu pi-semnego według us talonego wzoru albo w f or-mie wydruku z oprogramowania, o którym mowa w ust. 1.

2a. Dokumenty elektroniczne, o których mowa w ust. 1 oraz w ar t. 41 ust. 8, opatr uje się bez-piecznym podpisem elektronicznym weryfikowa-nym przy pomocy ważnego kwalifikowanego cer-tyfikatu, w rozumieniu ustawy z dnia 1 8 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. z 2013 r. poz. 262), osoby odpowiedzialnej za przekazanie tych dokumentów.

3. W uzasadnionych przypadkach Zakład może upoważnić płatnika składek r ozliczającego skład-ki za więce j niż 5 osób do pr zekazywania doku-mentów, o których mowa w ust. 1, w formie doku-mentu pisemnego według us talonego wzoru albo w formie wydruku lub na inf ormatycznych nośni-kach danych, z oprogramowania, o którym mowa w ust. 1.

3a. (uchylony).4. Dokumenty przekazywane w sposób nie-

zgodny z wymogami określonymi w ust. 1 i 2 nie są przez Zakład przyjmowane, co jest równoznaczne z nieprzekazaniem dokumentów.

5. Zakład nie pr zyjmuje dokumentów, o kt ó-rych mowa w ust. 1 i 2, kt óre nie mogą b yć prze-tworzone przy użyciu technologii automatycznego

79



odczytu stosowanej przez Zakład, co traktuje się jak nieprzekazanie dokumentów.

6. Płatnikom składek, o których mowa w ust. 1, Zakład ma prawo przekazywać informacje w formie dokumentu elektronicznego poprzez transmisję danych, mając na uwadze wymagania, jakie muszą spełnić płatnicy składek pr zekazujący dokumenty, o których mowa w ust. 1, w formie dokumentu elek-tronicznego poprzez transmisję danych.

7. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego, w porozumieniu z ministrem właści-wym do spraw informatyzacji, określi, w drodze roz-porządzenia, wymagania, jakie muszą spełnić płat-nicy składek pr zekazujący dokumenty, o kt órych mowa w ust. 1, w formie dokumentu elektronicznego poprzez transmisję danych, uwzględniając potrzebę zapewnienia warunków niezbędnych dla prawidłowe-go przekazywania dokumentów oraz zasadę równe-go traktowania wszystkich powszechnie używanych w kraju systemów operacyjnych, a także potrzebę umożliwienia, wszystkim podmiotom obowiązanym do przekazywania dokumentów elektronicznych, stosowania oprogramowania dostosowanego do używanych platform systemowych bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów licencyjnych.

Art. 48. [Wymiar składek z urzędu]1. Jeżeli płatnik składek nie złoży w terminie de-

klaracji rozliczeniowej, nie będąc z t ego obowiąz-ku zwolniony, Zakład dok onuje wymiaru składek z urzędu w wysokości wynikającej z ostatnio złożo-nej deklaracji rozliczeniowej, bez uwzględnienia wy-płaconych zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pie-lęgnacyjnych, zawiadamiając o tym płatnika.

2. Jeżeli po wymier zeniu składek z ur zędu płatnik składek złoży deklarac ję rozliczeniową, Zakład koryguje wymiar składek do wy sokości wynikającej ze złożonej deklaracji rozliczeniowej, z uwzględnieniem wykazanych w deklaracji zasił-ków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych.

Art. 48a. (uchylony).Art. 48b. [Dokumenty sporządzane przez ZUS

z urzędu]1. Zakład moż e sporządzać z ur zędu zgło-

szenia do ubezpieczeń społecznych, zgłoszenia wyrejestrowania ubezpieczonego z ubezpieczeń społecznych, imienne rapor ty miesięczne, zgło-szenia płatnika składek, zgłoszenia wyrejestrowa-nia płatnika składek, deklaracje rozliczeniowe oraz dokumenty korygujące te dokumenty, zwane da-lej „dokumentami związanymi z ubezpieczeniami społecznymi określonymi w ustawie”.

2. Zakład moż e korygować z ur zędu błędy stwierdzone w dokumentach związan ych z ubez-pieczeniami społecznymi określonych w ustawie.

3. Zakład moż e żądać od płatnika składek ponownego złożenia dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi określonych w ustawie, jeżeli dokumenty te nie zostały ziden-tyfikowane w systemie informatycznym Zakładu.

4. Zakład może z urzędu wprowadzać i kory-gować dane bezpośrednio na k ontach ubezpie-czonych lub kontach płatników składek, informu-jąc o tym ubezpieczonych i płatników składek.

Art. 49. [Delegacja ustawowa]1. Rada Ministrów określa, w drodze rozporzą-

dzenia:1) kolejność zaliczania wpłat składek na FUS oraz

innych należności, do których poboru jest zobo-wiązany Zakład, jeżeli płatnik opłaca je i przeka-zuje niezgodnie z przepisami ustawy,

2) szczegółowe zasady i tr yb postępowania w sprawach rozliczania składek i wypłaconych zasiłków, zasiłków rodzinnych i pielęgnacy j-nych oraz kolejność zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze,

3) szczegółowe zasady i tr yb sporządzania przez Zakład z urzędu dokumentów związanych z ubez-pieczeniami społecznymi określonych w ustawie,

4) szczegółowe zasady i tr yb korygowania przez Zakład z urzędu błędów stwierdzonych w do-kumentach związanych z ubezpiecz eniami społecznymi określonych w ustawie,

5) szczegółowe zasady i tryb wprowadzania i ko-rygowania przez Zakład z urzędu danych bez-pośrednio na k ontach ubezpieczonych i na kontach płatników składek,

z uwzględnieniem pier wszeństwa zaspokojenia należności funduszu emerytalnego.

2. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego, w drodze rozporządzenia, określa wzory:1) zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych,2) imiennych raportów miesięcznych i imiennych

raportów miesięcznych korygujących,3) zgłoszeń płatnika składek,4) deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozlicze-

niowych korygujących,5) innych dokumentów niezbędnych do pr owa-

dzenia kont płatników składek i k ont ubezpie-czonych,

6) zgłoszeń danych o pracy w szcz ególnych wa-runkach lub o szczególnym charakterze, o któ-

80

luty 2015IFK


rym mowa w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych oraz kody pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze

– z uwzględnieniem obowiązujących procedur pro-wadzenia rejestrów i wykazów w sy stemie ubez-pieczeń społecznych.

3. Minister właściwy do spraw f inansów pub-licznych w porozumieniu z minis trem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego określi, po zaopiniowaniu przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego, w drodze rozporządzenia, wzory ban-kowych dokumentów płatniczych stosowanych przez płatników składających dyspozycje płatno-ści składek na ubezpieczenia społeczne w postaci dokumentu pisemnego.

3a. Minister właściwy do spraw zabezpiecz e-nia społecznego, po zasięgnięciu opinii Prez esa Narodowego Banku Polskiego, kierując się potrze-bą zapewnienia prawidłowości ewidencjonowania składek, określi w drodze rozporządzenia:1) szczegółowe informacje przekazywane w zle-

ceniu płatniczym, o kt órym mowa w ar t. 47 ust. 5, oraz format zlecenia płatniczego w for-mie dokumentu elektronicznego;

2) (uchylony).4. Przepisy ust. 2–3a stosuje się odpowiednio

do innych należności, do kt órych poboru jest zo-bowiązany Zakład.

5. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego może określić, w dr odze rozporzą-dzenia, uproszczone zasady korygowania doku-mentów ubezpieczeniowych związanych z pr ze-kazywaniem składek na ubezpieczenie zdrowotne z emerytur i rent, uwzględniając po trzebę ograni-czenia liczby przekazywanych dokumentów.

Art. 50. [Informacja o stanie konta]1. Poczynając od 2006 r ., w terminie do dnia

31 sierpnia każdego r oku, Zakład jest zobowiąza-ny przesłać ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r. informację o zewidencjonowa-nych na koncie ubezpieczonego składkach ogó-łem, o których mowa w art. 40 ust. 1, według sta-nu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku, zwaną dalej „informacją o stanie konta”.

1a. W informacji o stanie konta Zakład podaje dodatkowo wysokość:1) zwaloryzowanego kapitału początkowego we-

dług stanu na dzień 3 1 grudnia poprzedniego roku, w pr zypadku gdy kapitał t en został już ubezpieczonemu obliczony;

2) hipotetycznej emerytury, z uwzględnieniem ust. 1b–1f i 2;

2a) kwot składek, środków i odsetek za zwłokę, ogó-łem, zewidencjonowanych na subkoncie, według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku;

3) składek na ubezpiecz enie emerytalne, z wyłą-czeniem składek podlegających odprowadze-niu do otwartego funduszu emerytalnego i ze-widencjonowaniu na subkoncie:a) należnych – w pr zypadku ubezpieczonych

niebędących płatnikami składek,b) wpłaconych – w pr zypadku ubezpieczo-

nych będących płatnikami składek oraz osób współpracujących z osobami prowa-dzącymi pozarolniczą działalność

– za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych, według stanu na dzień 3 1 grudnia poprzedniego roku, w wysokości nominalnej w podziale na mie-siące;4) składek na otwarte fundusze emerytalne, na-

leżnych i odprowadzonych;5) składek należn ych i wpłacon ych zewidencjo-

nowanych na subk oncie, o kt órych mowa w art. 40a ust. 4.1b. Wysokość hipotetycznej emerytury poda-

je się ubezpieczonemu, który na dzień 31 grudnia poprzedniego roku ukończył co najmniej 35 lat.

1c. Ubezpieczonemu, o kt órym mowa w ust. 1b, podaje się informacje o wysokości:1) hipotetycznej emerytury, jaką uzyskałby w wie-

ku emerytalnym, o kt órym mowa w ar t. 24 ust. 1a i 1b us tawy o emer yturach i rentach z FUS, lub w wieku, o kt órym mowa w ust. 1d i 1e, według stanu konta ubezpieczonego oraz

2) hipotetycznej emerytury, jaką uzyskałby w wie-ku, o którym mowa w pkt 1 , gdyby za każdy pełny miesiąc pr zypadający do osiągnięcia tego wieku na jego k oncie była ewidencjono-wana hipotetyczna kwota składki oblicz ona przez podzielenie ogólne j kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, o kt órych mowa w ust. 1, przez wyrażony w miesiącach okres podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu.1d. Jeżeli ubezpieczonemu, o kt órym mowa

w ust. 1b, do osiągnięcia wieku emer ytalnego, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy o eme-ryturach i rentach z FUS, brakuje nie więcej niż 5 lat, podaje się dodatkowo, poczynając od 2009 r., infor-macje o wysokości hipotetycznej emerytury, jaką by uzyskał w wieku pr zekraczającym ten wiek o r ok, a także o dwa, trzy, cztery lata i o pięć lat.

81



1e. Jeżeli ubezpieczony, o kt órym mowa w ust. 1b, przekroczył wiek emer ytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, i nie wy stąpił o ustalenie emery-tury, hipotetyczną emeryturę oblicza się dla jego faktycznego wieku oraz kolejnych pięciu lat.

1f. Hipotetycznej emerytury nie oblicza się ubezpieczonemu, o którym mowa w ust. 1b, któ-remu ustalono wysokość emerytury na zasadach określonych w ar t. 26 lub 1 83 ustawy o eme-ryturach i rentach z F unduszu Ubezpieczeń Społecznych. Nie oblicza się hipo tetycznej eme-rytury również w roku, w którym jest przesyłana informacja o stanie konta, jeżeli w okresie od dnia 1 stycznia tego roku do dnia pr zesłania tej infor-macji ubezpieczonemu ustalono wysokość emery-tury na podstawie tych przepisów.

1g. Jeżeli ubezpieczonemu, o kt órym mowa w ust. 1b, do osiągnięcia wieku uprawniającego członka otwartego funduszu emer ytalnego do okresowej emerytury kapitałowej brakuje nie wię-cej niż 12 miesięcy, podaje się dodatkowo informa-cję o możliwości skorzystania z prawa do okreso-wej emerytury kapitałowej.

1h. Zakład nie pr zesyła informacji o s tanie konta ubezpieczonym, którzy w systemie teleinfor-matycznym Zakładu utworzyli profil informacyjny. Zakres danych objętych informacją o stanie konta Zakład udostępnia tym ubezpieczonym w syste-mie teleinformatycznym w formie elektronicznej, z zastrzeżeniem ust. 1i.

1i. Informację o s tanie konta udostępnia się również w f ormie pisemnej na żądanie ubezpie-czonego.

2. Wysokości hipotetycznej emerytury oblicza się:1) w przypadku podawania informacji o wysokości

hipotetycznej emerytury według zasad określo-nych w ust. 1c pkt 1 – pr zez podzielenie sumy składek, o których mowa w ust. 1, i kapitału po-czątkowego, o którym mowa w us t. 1a pkt 1 – przez średnie dalsze trwanie życia dla oso-by, która osiągnęła wiek emer ytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b us tawy o emerytu-rach i rentach z FUS, lub wiek , o którym mowa w ust. 1d i 1e, a wy sokość hipotetycznej eme-rytury, jaką ubezpieczony uzyskałby w wieku przekraczającym wiek emerytalny – przez śred-nie dalsze trwanie życia dla tego wieku;

2) w przypadku podawania informacji o wy so-kości hipotetycznej emerytury według zasad określonych w ust. 1c pkt 2 – przez podzielenie

sumy składek, o których mowa w ust. 1, i kapi-tału początkowego, o którym mowa w ust. 1a pkt 1, zwiększonej o kw otę hipotetycznych składek, o kt órych mowa w us t. 1c pkt 2, przez średnie dalsz e trwanie życia dla oso-by, która osiągnęła wiek emer ytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b us tawy o emerytu-rach i rentach z FUS, lub wiek, o którym mowa w ust. 1d i 1e, a wy sokość hipotetycznej eme-rytury, jaką ubezpieczony uzyskałby w wie-ku przekraczającym wiek emer ytalny – pr zez średnie dalsze trwanie życia dla tego wieku.2a. Średnie dalsz e trwanie życia ustala się

według tablicy tr wania życia, ogłaszanej przez Prezesa Głównego Ur zędu Statystycznego na podstawie przepisów o emer yturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązu-jącej w dniu 31 grudnia ostatniego roku.

2b. Informację o stanie konta Zakład pr zesy-ła listem zwykłym na adres do korespondencji po-dany w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 10.

2c. Jeżeli ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych przez więcej niż jed-nego płatnika składek , informację o stanie konta przesyła się na adres do k orespondencji podany w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, które Zakład otrzymał jako ostatnie.

2d. Jeżeli adres do k orespondencji jest nie-prawidłowy lub niepełny, informację o stanie kon-ta Zakład pr zesyła na podan y w zgłosz eniu do ubezpieczeń społecznych adres zamieszkania lub adres zameldowania albo na adres zameldow ania na pobyt stały uzyskany z Centralnej Bazy Danych RCI PESEL.

2e. Jeżeli po o trzymaniu informacji o s tanie konta ubezpieczony niebędący płatnikiem składek stwierdzi, że na jego k oncie nie zostały zewiden-cjonowane wszystkie należne składki na ubezpie-czenie emerytalne lub zostały zewidencjonowane w niewłaściwej wysokości, powinien zgłosić do płatnika tych składek, na piśmie lub do pr otoko-łu, wniosek o spr ostowanie danych przekazanych do Zakładu w dokumentach związan ych z ubez-pieczeniami społecznymi określonych w ustawie lub przekazanie brakujących dokumentów, zwany dalej „wnioskiem o sprostowanie danych”.

2f. Płatnik składek jes t zobowiązany poinfor-mować ubezpieczonego na piśmie o sposobie roz-patrzenia wniosku o sprostowanie danych w termi-nie 60 dni od dnia jego otrzymania.

82

luty 2015IFK


2g. W pr zypadku uwzględnienia wniosku o sprostowanie danych płatnik składek jes t zobo-wiązany skorygować błędny lub uzupełnić braku-jący dokument związany z ubezpieczeniami spo-łecznymi określony w ustawie, w terminie 30 dni od dnia przekazania ubezpieczonemu informacji, o której mowa w ust. 2f.

2h. W przypadku nieuwzględnienia przez płat-nika składek wniosku o sprostowanie danych oraz w przypadku gdy płatnik składek już nie is tnie-je, ubezpieczony powinien złożyć we w skazanej przez Zakład jednos tce organizacyjnej Zakładu wniosek o przeprowadzenie postępowania wyjaś-niającego, przedkładając jednocześnie dokumen-ty potwierdzające wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kopię informacji, o której mowa w ust. 2f.

2i. Postępowanie wyjaśniające, o którym mowa w ust. 2h, Zakład powinien zak ończyć nie pó źniej niż w ciągu 3 miesięcy , a postępowanie szczególnie skomplikowane – nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania wniosku, o którym mowa w ust. 2h.

2j. Wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie moż e być udowad-niana zeznaniami świadków.

2k. Jeżeli w wyniku postępowania wyjaśniające-go okaże się, że przyczyną niezewidencjonowania na koncie ubezpieczonego wszystkich należnych składek na ubezpieczenie emerytalne lub zewiden-cjonowania ich w niewłaściwej wysokości są:1) błędy w dan ych podanych w zgłosz eniu do

ubezpieczeń społecznych, w zgłoszeniu wy-rejestrowania ubezpieczonego z ubezpieczeń społecznych, w zgłosz eniu płatnika składek lub w zgłosz eniu wyrejestrowania płatnika składek albo niezłoż enie tych dokumentów – Zakład dokonuje korekty tych danych z urzę-du bezpośrednio na k oncie ubezpieczonego lub na koncie płatnika składek , jeżeli uzna to za możliwe, albo po złoż eniu przez płatnika składek dokumentów korygujących te doku-menty lub brakujących dokumentów;

2) błędy w dan ych podanych w imienn ym ra-porcie miesięcznym lub w deklarac ji rozlicze-niowej albo niezłoż enie tych dokumentów – Zakład dok onuje korekty tych danych po złożeniu przez płatnika składek dokument ów korygujących te dokumenty albo brakujących dokumentów.2l. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć

korygujące lub brakujące dokument y, o których

mowa w ust. 2k, w terminie 30 dni od o trzymania z Zakładu zawiadomienia o s twierdzonych w wy -niku przeprowadzonego postępowania wyjaś-niającego nieprawidłowościach w dokumentach związanych z ubezpieczeniami społecznymi okre-ślonych w ustawie.

2m. Płatnik składek jes t zobowiązany złożyć korygujące lub brakujące dokument y, o których mowa w ust. 2k, w terminie 30 dni od dnia:1) uprawomocnienia się decyzji – jeżeli stwierdzenie

nieprawidłowości następuje w drodze decyzji;2) otrzymania protokołu kontroli – jeżeli stwier-

dzenie nieprawidłowości następuje w drodze kontroli.2n. W przypadku gdy płatnik składek już nie ist-

nieje lub uzyskanie korygujących lub brakujących dokumentów ubezpieczeniowych nie jest możliwe, Zakład dokonuje korekty danych z urzędu bezpo-średnio na koncie ubezpieczonego lub na k oncie płatnika składek, koryguje z urzędu błędy stwier-dzone w dokumentach związan ych z ubezpiecze-niami społecznymi określonych w ustawie lub spo-rządza z urzędu brakujące dokumenty.

2o. Przepisy ust. 2e–2m stosuje się odpowied-nio do ubezpieczonego będącego płatnikiem skła-dek, który po otrzymaniu informacji o stanie konta stwierdzi, że na jego k oncie nie zostały zewiden-cjonowane wszystkie wpłacone składki na ubez-pieczenie emerytalne lub zostały zewidencjonowa-ne w niewłaściwej wysokości.

3. Dane zgromadzone na koncie ubezpieczo-nego, o których mowa w art. 40, i na k oncie płat-nika składek, o któr ych mowa w ar t. 45, mogą być udostępniane sądom, prok uratorom, orga-nom kontroli skarbowej, organom podatkowym, Państwowej Inspekcji Pracy, Straży Granicznej, komornikom sądowym, organom egz ekucyjnym w rozumieniu us tawy z dnia 1 7 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w adminis tracji (Dz.U. z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.), ośrodkom pomocy społecznej, powiatowym centrom pomo-cy rodzinie, publiczn ym służbom zatrudnienia, Komisji Nadzoru Finansowego oraz wojewodzie i Szefowi Urzędu do Spraw Cudz oziemców w za-kresie prowadzonych postępowań dotyczących legalizacji pobytu cudzoziemców na ter ytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z uwzględnieniem prze-pisów dotyczących ochrony danych osobowych.

3a. Dane zgromadz one na k oncie ubezpie-czonego będącego ucz estnikiem w rozumieniu załącznika I lub załącznika II do rozporządz enia

83



Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1304/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uch ylającego rozporzą-dzenie Rady (WE) nr 1 081/2006 (Dz. Urz. UE L 3 47 z 20.12.2013, str. 470), o których mowa w art. 40, i na koncie płatnika składek, o których mowa w art. 45, mogą być udostępniane ministrowi właściwemu do spraw rozwoju regionalnego w celu s pełnienia wymogów określonych odpowiednio w załączniku I lub w załączniku II do tego rozporządzenia i w za-kresie do tego niezbędnym.

4. Dane, o których mowa w ust. 3, udostępnia się także na wniosek osób f izycznych i płatników składek, których dotyczą informacje zawarte na kontach, z zastrzeżeniem ust. 5 i 6.

5. Do czasu o trzymania przez ubezpieczone-go pierwszej informacji, o której mowa w ust. 1, dane zgromadzone na k oncie ubezpieczonego udostępnia się ustnie na ustny wniosek zgłoszony osobiście przez ubezpieczonego, którego dotyczą informacje zawarte na koncie, w jednostce organi-zacyjnej Zakładu.

6. Dane zgromadzone na koncie ubezpieczo-nego, udostępnione ustnie, na wniosek ubezpie-czonego Zakład potwierdza pisemnie.

7. W przypadkach, o których mowa w ust. 3–6, wniosek powinien zawierać:1) w przypadku danych zgromadzonych na kon-

cie ubezpieczonego – imię i nazwisk o ubez-pieczonego oraz numer y, o kt órych mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1;

2) w przypadku danych zgromadzonych na kon-cie płatnika składek – imię i nazwisk o lub na-zwę skróconą płatnika składek oraz numer y, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt 2.8. Zakład nie udos tępnia danych, jeżeli wnio-

sek nie zawiera inf ormacji określonych w ust. 7. W przypadku, gdy z wnioskiem wy stępuje komor-nik sądowy, dane, o kt órych mowa w ust. 3 udo-stępnia się w oparciu o inf ormacje zawarte w tym wniosku, chyba że są niewystarczające do identy-fikacji osoby, której wniosek dotyczy.

9. Dane zgromadz one na k ontach, o któr ych mowa w ust. 3, udostępnia się bezpłatnie sądom, pro-kuratorom, organom kontroli skarbowej, organom podatkowym, Państwowej Inspekcji Pracy, Straży Granicznej, ośrodkom pomocy społecznej, powiato-wym centrom pomocy rodzinie, publicznym służbom zatrudnienia, Komisji Nadzoru Finansowego, woje-wodzie i Szefowi Urzędu do Spraw Cudz oziemców w zakresie pro wadzonych postępowań dotyczą-

cych legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ministrowi właściwemu do spraw rozwoju regionalnego w zakresie wynika-jącym z ust. 3a, a także – w zakresie niezbędnym do realizacji świadczeń rodzinnych – wójtowi, burmi-strzowi lub prezydentowi miasta.

10. Dane zgromadzone na kontach, o których mowa w us t. 3, udos tępnia się komornikom są-dowym, w zakresie niezbędn ym do prowadzenia egzekucji, odpłatnie, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Minister właściwy do spraw za-bezpieczenia społecznego określi, w dr odze roz-porządzenia, wysokość opłaty pobieranej przez Zakład za udzielenie inf ormacji komornikom są-dowym oraz tryb jej pobierania, uwzględniając po-noszone przez Zakład koszty związane z udziela-niem informacji, a w szczególności:1) koszty wyszukania informacji;2) koszty sporządzenia zaświadczenia.

11. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeka-zuje Straży Granicznej oraz Państwowej Inspekcji Pracy:1) wykaz obejmujący dane płatnik ów, którzy

w ostatnim kwartale zgłosili do ubezpiecz eń społecznych co najmniej jednego cudzoziem-ca – w t erminie do końca ostatniego dnia ro-boczego miesiąca następującego po upływie kwartału, którego wykaz dotyczy oraz

2) dane ubezpieczonego cudzoziemca – w termi-nie 7 dni od dnia otrzymania pisemnego wnios-ku Straży Granicznej lub Państwowej Inspekcji Pracy.12. Dane, o których mowa w ust. 11 pkt 1, obej-

mują: 1) numer NIP; 2) numer REGON; 3) numer PESEL; 4) kod rodzaju działalności według P olskiej Kla-

syfikacji Działalności (PKD); 5) serię i numer dow odu osobistego albo pasz-

portu, jeżeli płatnikowi składek nie nadano nu-meru NIP, REGON lub jednego z nich;

6) nazwę skróconą; 7) imię i nazwisko; 8) adres siedziby; 9) adres do korespondencji;10) adres miejsca prowadzenia działalności;11) liczbę cudzoziemców zgłoszonych do ubez-

pieczeń społecznych;12) obywatelstwo cudzoziemca;13) tytuł ubezpieczenia cudzoziemca.

84

luty 2015IFK


13. Dane, o których mowa w ust. 11 pkt 2, obejmują: 1) rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości; 2) numer PESEL, jeżeli został nadany; 3) imię i nazwisko, datę urodzenia; 4) obywatelstwo; 5) płeć; 6) adres zameldowania; 7) adres zamieszkania; 8) adres do korespondencji; 9) kod tytułu ubezpieczenia;10) datę powstania obowiązku ubezpieczeń spo-

łecznych;11) datę zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych;12) datę wygaśnięcia obowiązku ubezpiecz eń

społecznych, wyrejestrowania ubezpieczone-go z ubezpieczeń społecznych;

13) wymiar czasu pracy;14) podstawę wymiaru składki na ubezpiecz e-

nia emerytalne i rentowe oraz datę opłacenia składki – w pr zypadku danych przekazywa-nych do Państwowej Inspekcji Pracy.

14. Zakład udos tępnia publicznym służbom zatrudnienia, w pos taci elektronicznej, dane zgromadzone na koncie ubezpieczonego, o któ-rych mowa w art. 40, obejmujące: 1) imię i nazwisko, 2) datę urodzenia, 3) numer PESEL, a w razie gdy nie nadano nu-

meru PESEL – rodzaj, serię i numer dok u-mentu tożsamości,

4) obywatelstwo, 5) kod i nazwę tytułu ubezpieczenia, 6) nazwę i dane identyfikacyjne płatnika, 7) datę powstania obowiązku ubezpieczeń spo-

łecznych, 8) datę zgłoszenia do ubezpiecz eń społecz-

nych lub do ubezpieczenia zdrowotnego, 9) datę wyrejestrowania z ubezpiecz eń spo-

łecznych lub z ubezpieczenia zdrowotnego,10) rodzaje ubezpieczeń wraz z określeniem,

czy dobrowolne, czy obowiązkowe,11) wymiar czasu pracy,

12) informację o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne,

13) opłacone składki na ubezpieczenia społecz-ne za osoby prowadzące pozarolniczą dzia-łalność i osoby z nimi współpracujące,

14) informację o przekroczeniu rocznej podsta-wy wymiaru składek na ubezpieczenia eme-rytalne i rentowe,

15) wykazane w imiennym raporcie miesięcznym przerwy w opłacaniu składek,

16) wypłacone świadczenia z ubezpieczenia cho-robowego i z ubezpieczenia wypadkowego,

17) wypłacane świadczenia z ubezpiecz enia emerytalnego i z ubezpieczeń rentowych,

18) imię i nazwisko oraz datę uzyskania lub utra-ty uprawnień do ubezpieczenia zdrowotnego przez członka rodziny

– w zakresie niezbędn ym do realizacji zadań określonych w przepisach o promocji zatrudnie-nia i instytucjach rynku pracy.

15. Zakład udostępnia powiatowym urzędom pracy i wojewódzkim urzędom pracy, w pos taci elektronicznej, wykaz obejmujący dane osób ubez-pieczonych, wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 9–9b, które w poprzednim miesiącu zostały zgłoszone do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego, także z innych tytułów – w terminie do 10 dnia roboczego następnego miesiąca.

16. Dane, o których mowa w ust. 15, obejmują:1) imię i nazwisko;2) datę urodzenia;3) numer PESEL, a w razie gdy nie nadano numeru

PESEL – rodzaj, serię i numer dok umentu tożsa-mości oraz datę urodzenia i obywatelstwo;

4) datę powstania obowiązku ubezpieczeń spo-łecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego z inne-go tytułu niż wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 9–9b;

5) datę wyrejestrowania z ubezpieczeń społecz-nych lub z ubezpiecz enia zdrowotnego z in-nego tytułu niż wymienione w ar t. 6 us t. 1 pkt 9–9b;

6) kod tytułu ubezpieczenia.

Rozdział 4. Zgłoszenia do ubezpieczeń KOMENTARZ i zasady rozliczania składek [art. 33–50]

1. Wymagane dane identyfikacyjne podawane w dokumentach przekazywanych do ZUS

We wszystkich dokumentach związanych z rozliczaniem i opłacaniem składek ZUS or az przy-znawaniem i wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych płatnik , co do zasady, powinien po-

85



sługiwać się numerem PESEL ubezpieczonego. Obowiązek posługiwania się okr eślonymi dany-mi identyfikacyjnymi, tj. numer em PESEL (w pr zypadku ubezpieczonych) or az numerem NIP (w przypadku firm), zarówno w dokumentach zgłoszeniowych do ubezpieczeń, jak i w dokumen-tach rozliczeniowych (deklaracjach, imiennych raportach miesięcznych) ma istotne znaczenie dla dokonywania prawidłowych zapisów na kontach ubezpieczonych i płatników składek.

Jakimi identyfikatorami należy się posługiwać w kontaktach z ZUS

Rodzaj identyfikatora

Ubezpieczony Płatnik

Numer PESEL* NIP** REGON

* W sytuacji gdy ubezpieczonemu nie nadano numeru PESEL – należy poda wać serię i numer dowodu osobistego lub paszportu.** Jeżeli płatnikowi składek nie nadano tych numerów lub jednego z nich – należy posługiwać się numerem PESEL lub serią i numerem

dowodu osobistego albo paszportu.

2. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Wyrejestrowanie z ubezpieczeń

Ustawa systemowa nakłada obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń k ażdego ubezpieczonego, który podlega tym ubezpieczeniom obowiązkowo (art. 36 ust. 1 ustawy systemowej).

Z reguły obowiązek dokonania zgłoszenia do ubezpieczeń spoczywa na płatnik u składek. Do-tyczy to przede wszystkim pracowników, zleceniobiorców oraz duchownych będących członkami zakonów lub klasztorów.

Natomiast osoby prowadzące pozarolniczą działalność i pozost ali duchowni sami zgłaszają się do ubezpieczeń.

Jakie dane powinno zawierać zgłoszenie do ubezpieczeń (art. 36 ust. 1 ustawy systemowej)

■ nazwisko, pierwsze i drugie imię, ■ datę urodzenia, ■ nazwisko rodowe, ■ obywatelstwo, ■ płeć, ■ tytuł ubezpieczenia, ■ stopień niepełnosprawności, ■ posiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty, ■ adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, ■ adres zamieszkania, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, ■ adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu i adres zamieszkania,

■ PESEL ubezpieczonego, ■ NIP, REGON płatnika.

Prawdziwość danych zawartych w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych zgłaszana osoba potwierdza własnoręcznym podpisem.

Zgłoszenia do ubezpieczeń należy dok onać w terminie 7 dni od dat y powstania obowiązku ubezpieczeń (art. 36 ust. 4 ustawy systemowej).

PRZYKŁADFirma 12 stycznia 2015 r. zatrudniła 3 pracowników i 2 zleceniobiorców . Powinna dokonać zgłoszenia tych osób do ubezpieczeń najpóźniej do 19 stycznia br. na odpowiednim formula-rzu i z właściwym kodem tytułu ubezpieczeń.

86

luty 2015IFK


Płatnik dokonuje zgłoszenia na odpowiednim for mularzu: ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpie-czeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego) albo ZUS ZZA (zgłoszenie do ubezpieczenia zdro-wotnego), w formie elektronicznej albo papierowej (wydruk z oprogramowania). Na podstawie pierwszego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zakładane jest k onto ubezpieczonego.

PRZYKŁADFirma POLDRUK Sp. z o.o. podpisała umowę o pracę z Kr ystyną Malinowską. Umowa o pra-cę obowiązuje od 1 s tycznia, zatem spółka musi dokonać zgłoszenia do ZUS do 8 s tycznia 2015 r., na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczeń 01 10 00.

Wzór formularza ZUS ZUA (zgłoszenie pracownika)

87



Należy pamiętać, że zgłoszenia do ubezpieczeń osób pr zebywających na ur lopie wychowaw-czym dokonuje się poprzez wykazanie ubezpieczonego w imiennym raporcie miesięcznym.

Osoby, które są obejmowane ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobr owolności, zgłaszają wniosek o objęcie ich ubezpieczeniem w terminie przez nie wybranym (art. 36 ust. 5 ustawy systemowej).

88

luty 2015IFK


Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyreje-strowaniu z tych ubezpieczeń. Płatnik składek jest zobowiązany złożyć zgłoszenie wyrejestrowania w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu (art. 36 ust. 11 ustawy systemowej).

PRZYKŁADPracodawca zwolnił pracownika dyscyplinarnie 14 stycznia br. W tej sytuacji powinien wyreje-strować go od 15 stycznia 2015 r. na druku ZUS ZWUA, z kodem przyczyny wyrejestrowania 100 (ustanie tytułu do ubezpieczeń).

Wzór formularza ZUS ZWUA

89



Natomiast w przypadku pracowników będących członkami służby zagranicznej i wykonujących obowiązki służbowe w placówce zagranicznej płatnik składek powinien zgłosić ich wyr ejestrowanie z ubezpieczeń w terminie 30 dni od daty ustania stosunku pracy (art. 36 ust. 12 ustawy systemowej).

3. Zgłaszanie zmian wykazanych w dokumentach zgłoszeniowychPłatnik składek jest zobowiązany za wiadomić ZUS o w szelkich zmianach w st osunku do danych

wykazanych w zgłoszeniach do ubezpieczeń. Ma na t o 7 dni, licząc od daty zaistnienia zmian, stwier-dzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu niepra-widłowości przez ZUS. O zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń, dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania, płatnik skła-dek zawiadamia ZUS poprzez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubez-pieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane (art. 36 ust. 13 i 14 ustawy systemowej).

PRZYKŁADZleceniobiorca został zgłoszony do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych od 5 stycznia br. Omyłkowo nie został zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W tym celu firma powinna najpier w wyrejestrować go z ubezpiecz eń na formularzu ZUS ZWUA z ko-dem 600 (inna przyczyna), a następnie zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz dobrowolnego chorobowego od 5 stycznia 2015 r. na dru-ku ZUS ZUA z kodem 04 11 xx.

Także w sytuacji, gdy w dokumencie zgłoszenia do ubezpieczeń został podany błędny kod tytułu ubezpieczenia ze słownika, tj. zgodnego z obowiązującym w danym okresie wykazem kodów, należy:

■ wyrejestrować daną osobę z ubezpieczeń z dniem zar ejestrowania – od dnia ob jęcia ubezpie-czeniami z nieprawidłowym kodem tytułu ubezpieczenia (na formularzu ZUS ZWUA),

■ złożyć zgłoszenie z pr awidłowym kodem tytułu ubezpieczenia (na for mularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA).

PRZYKŁADPracownica została zgłoszona do ubezpieczeń 2 stycznia 2015 r. z kodem 04 11 xx, zamiast z kodem 01 10 xx. W t ym przypadku pracodawca powinien wyrejestrować ją z ubezpieczeń od 2 stycznia na druku ZUS ZWUA z nieprawidłowym kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx. Następnie powinien ponownie zgłosić ją do ubezpiecz eń na druku ZUS ZUA z prawidłowym kodem 01 10 xx, z datą 2 stycznia br.

4. Zawieszenie działalności a dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospo-darczej (art. 14a ust. 1–1b ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej) przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą są dobrowolne. Osoba taka nie podle-ga ubezpieczeniu chorobowemu ani wypadkowemu (art. 36a ustawy systemowej).

Przedsiębiorca w celu ob jęcia go dobrowolnymi ubezpieczeniami emer ytalnym i r entowymi powinien złożyć w ZUS stosowny wniosek na druku ZUS ZUA z kodem 19 00 xx. Objęcie dobro-wolnymi ubezpieczeniami następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpiecze-niami, nie wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został złożony.

PRZYKŁADPrzedsiębiorca zamierza zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej od 1 lutego 2015 r. na okres 6 miesięcy. Chce jednak pr zystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rento-wych od tego dnia. W tym celu powinien dokonać zgłoszenia do tych ubezpieczeń na druku ZUS ZUA z kodem 19 00 xx, wpisując 1 lutego br. jako datę objęcia dobrowolnymi ubezpieczeniami.

90

luty 2015IFK


Wzór formularza ZUS ZUA (zgłoszenie do dobrowolnych ubezpieczeń)

91



92

luty 2015IFK


Przedsiębiorca rozlicza składki za dany miesiąc w deklar acji ZUS DRA i opłaca je w t erminie do 10. dnia następnego miesiąca.

W okresie zawieszenia działalności podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe ustala się na zasadach obowiązujących przed zawieszeniem działalności, tj. w wysokości:

■ 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pr zyjętego do ust alania kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiary składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (w 2015 r. – 2375,40 zł),

■ 30% minimalnego wynagrodzenia (w 2015 r. – 525 zł).

PRZYKŁADJacek K. w okresie zawiesz enia działalności złożył w ZUS wniosek o ob jęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Przed zawieszeniem działalności opłacał składki od kwoty 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (2375,40 zł), zatem w okresie pod-legania dobrowolnym ubezpieczeniom będzie opłacał składki od tej kwoty.

5. Decyzja ZUS o podleganiu ubezpieczeniom s połecznymZUS wydaje decyzję o podleganiu ubezpieczeniom w razie sporu dotyczącego obowiązku ubez-

pieczeń. Decyzję doręcza zarówno ubezpieczonemu, jak i płatnikowi składek. Obowiązkiem płat-nika składek jest, nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji, przekazanie do ZUS dokumentów korygujących za okres objęty decyzją (art. 38 ustawy systemowej).

ZUS jest także zobowiązany do wydania decyzji dotyczącej wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (uchwała SN z 6 wr ześnia 2006 r., II UZP 4/05).

Ponadto ZUS jest uprawniony do wydania decyzji dotyczącej wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Do jego właściwości nie należy natomiast wydawanie decyzji o pod-leganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu – jest to kompetencja dyrektora właściwego oddziału NFZ.

6. Sporządzanie dokumentów rozliczeniowych przez płatników składek oraz tryb korygowania dokumentów

W każdym miesiącu płatnik składek przekazuje do ZUS imienne raporty miesięczne za miesiąc poprzedni, w terminie ustalonym dla rozliczania składek (art. 41 ust. 1 ustawy systemowej).

Raport ZUS RCA składa się za osoby pod-legające ubezpieczeniom społecznym i ubez-pieczeniu zdrowotnemu, natomiast ZUS RZA – gdy ubezpieczony podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Raporty imienne za wierają przede wszyst-kim dane dotyczące podstawy wymiaru składek i wysokości składek za danego ubezpieczonego.

W raporcie ZUS RCA wykazuje się także dane dotyczące zasiłków wypłaconych z budżetu państwa.Dokumenty mogą zawierać też informacje o złożeniu pr zez ubezpieczonego zawiadomienia

o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe.Płatnik składek jest odpowiedzialny za pr awidłowe ustalenie podstawy wymiaru składek i ich

wysokości. Zatem w razie stwierdzenia błędów w przesłanych dokumentach, we własnym zakresie lub przez ZUS, jest zobowiązany złożyć imienny r aport miesięczny korygujący w formie nowego dokumentu zawierającego wszystkie prawidłowe dane.

Nie koryguje się danych podanych w imiennym r aporcie miesięcznym w przypadku stwierdze-nia różnicy w podst awie wymiaru składek w wy sokości nieprzekraczającej 2,20 zł, z wy jątkiem sytuacji, gdy podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota.

Od 1 stycznia 2015 r. płatnik składek nie ma już obowiązk u sprawdzania prawidłowości da-nych przekazanych do ZUS w imiennym raporcie miesięcznym dotyczącym danego roku kalenda-rzowego do 30 kwietnia następnego roku kalendarzowego.

UWAGA!Nie należy składać korekty dokumentów rozliczenio-wych, jeżeli wysokość podstawy wymiaru składek róż-ni się o kwotę nieprzekraczającą 2,20 zł.

93



W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości płatnik jest zobowiązany złożyć imienny r aport miesięczny korygujący, w terminie 7 dni od stwier dzenia nieprawidłowości we własnym zakr esie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS.

PRZYKŁADSpółka złożyła za grudzień 2014 r. za zleceniobiorcę raport ZUS RCA oraz jeden raport ZUS RSA. Po sprawdzeniu okazało się, że w raporcie ZUS R CA z kodem 04 11 00 wystąpił błąd dotyczący podstawy wymiaru składek. Aby dokonać korekty błędu popełnionego w raporcie składkowym ZUS RCA z kodem 04 11 00, płatnik powinien złożyć deklarac ję rozliczeniową korygującą ZUS DRA z załączonym do niej drukiem ZUS RCA, w którym wypełnia wyłącznie raport dotyczący kodu 04 11 00. Płatnik nie przekazuje natomiast korygującego raportu ZUS RSA, który został wypełniony prawidłowo.

Płatnik składek, który w imiennym r aporcie miesięcznym wpisał błędne dane ident yfikacyj-ne ubezpieczonego, np. nazwisk o lub imię albo numer PESEL, musi ponownie złożyć za t ego ubezpieczonego raport z poprawnymi danymi (raport ten i deklarację rozliczeniową oznacza się kolejnym numerem identyfikatora).

PRZYKŁADFirma, sporządzając za pracownika imienny raport miesięczny ZUS RCA za listopad 2014 r., wpisała błędny numer PESEL. Aby skorygować błąd, płatnik składek jest zobowiązany prze-kazać komplet dokumentów korygujących oznaczony identyfikatorem deklaracji/raportu 02 – zarówno deklarację rozliczeniową korygującą, jak i imienny raport miesięczny korygujący, po wpisaniu w raporcie imiennym korygującym prawidłowego numeru PESEL.

Wzór ZUS RCA

94

luty 2015IFK


95



Jeżeli konieczność korekty danych podanych w imiennym r aporcie miesięcznym jest wynikiem stwierdzenia nieprawidłowości przez ZUS w drodze:

■ decyzji – imienny raport miesięczny korygujący powinien być złożony nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji,

■ kontroli – imienny raport miesięczny korygujący powinien być złożony nie później niż w termi-nie 30 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli.

PRZYKŁADFirma błędnie ustaliła podstawę wymiaru składek na ubezpiecz enia społeczne w pr zypadku 3 pracowników. Po przeprowadzonej kontroli ZUS zawiadomił płatnika o nieprawidłowościach. Płatnik składek powinien spor ządzić korygujące raporty imienne za t e osoby z prawidłowo ustaloną podstawą wymiaru składek w terminie 30 dni od daty otrzymania protokołu z ZUS.

Ubezpieczony zgłasza płatnikowi składek na piśmie lub do protokołu wniosek o sprostowanie informacji zawartych w imiennym r aporcie miesięcznym w t erminie 3 miesięcy od o trzymania rocznej informacji, jeżeli jego zdaniem nie są one zgodne ze st anem faktycznym. O t ym fakcie informuje ZUS. W r azie nieuwzględnienia pr zez płatnika składek r eklamacji w terminie jednego miesiąca od dat y jej wpływu, na wniosek ubez-pieczonego, ZUS po pr zeprowadzeniu postępo-wania wyjaśniającego wydaje decyzję.

Jeśli ubezpieczony nie zakwestionuje informa-cji zawartych w imiennym r aporcie miesięcznym w terminie 3 miesięcy, to informacje te uznaje się za zgodne ze st anem faktycznym, chyba że informacje dotyczące okresu objętego raportem zakwestionuje ZUS, wydając decyzję.

W sytuacji gdy ZUS zakwestionuje i zmieni infor macje przekazane przez płatnika składek, za-wiadamia o t ym ubezpieczonego i płatnik a składek. Jeśli w t erminie 3 miesięcy ubezpieczony i płatnik składek nie złożą wniosku o zmianę stanowiska ZUS, informacje uznane przez ZUS trak-tuje się jako prawdziwe. W razie złożenia takiego wniosku ZUS po przeprowadzeniu postępowa-nia wyjaśniającego wydaje decyzję (art. 41 ust. 11–13 ustawy systemowej).

ZUS może zakwestionować wy sokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru skła-dek na ubezpieczenie chor obowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy spr zecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmier zającej do

UWAGA!Ubezpieczony ma 3 miesiące na zakwestionowanie in-formacji w imiennym raporcie miesięcznym.

96

luty 2015IFK


obejścia prawa (art. 58 K odeksu cywilnego) – uchwała SN z 2 7 kwietnia 2005 r . (II UZP 2/05). Jest t o jedno z upr awnień ZUS, kt óre obejmuje kontrolę wykonywania zadań i obo-wiązków w zakr esie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek. ZUS jest upr awniony

do badania poszczególnych postanowień umowy o pracę – szczególnie w zakresie wynagrodzenia, jeśli np. mają one na celu obe jście przepisów prawa. ZUS sprawdza podstawę wymiaru składek po otrzymaniu imiennych raportów miesięcznych.

7. Roczna informacja dla ubezpieczonegoInformacje zawarte w raportach imiennych płatnik składek przekazuje ubezpieczonemu na piśmie

w podziale na poszczególne miesiące, za r ok ubiegły, w terminie do 28 lut ego następnego roku. Za zgodą ubezpieczonego może spor ządzić roczną informację w formie dokumentu elektronicznego. Roczna informacja jest sporządzana w celu weryfikacji danych zawartych w raportach miesięcznych.

Dane zawarte w infor macji rocznej w po-szczególnych miesiącach dla osoby ubezpieczo-nej powinny więc odzwier ciedlać informacje, które zostały przekazane do ZUS za ubezpieczo-nego odpowiednio w imiennych raportach ZUS RZA, ZUS RCA lub ZUS RSA za dany miesiąc rozliczeniowy. Sposób wypełniania jest taki sam jak wymienionych powyżej dokumentów rozli-

czeniowych. Informacja powinna zawierać także datę jej sporządzenia oraz podpis płatnika składek lub osoby przez niego upoważnionej. Na żądanie ubezpieczonego płatnik składek przekazuje infor-macje nie częściej niż raz na miesiąc – za miesiąc popr zedni.

Płatnik składek nie ma obowiązk u przekazywania informacji rocznej, gdy ubezpieczony jest objęty tylko ubezpieczeniem zdrowotnym (art. 41 ust. 10 ustawy systemowej).

8. Zgłoszenie płatnika składekPłatnik składek powinien dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń w terminie 7 dni od:

■ daty zatrudnienia pierwszego pracownika lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi pierwszej osoby,

■ daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dla ubezpieczonych wyłącz-nie zobowiązanych do płacenia składek na własne ubezpieczenia albo na ubezpieczenia osób z nimi współpracujących.

Przedsiębiorca prowadzący działalność na podstawie wpisu w CEIDG nie ma obowiązku spo-rządzania odrębnego zgłoszenia płatnika składek (art. 25 ust. 5 pkt 3 ustawy o swobodzie działal-ności gospodarczej), ponieważ integralną częścią wniosku o wpis do CEIDG jest żądanie zgłosze-nia płatnika składek do ZUS. N a podstawie otrzymanej kopii wniosku ZUS sporządzi zgłoszenie płatnika składek na druku ZUS ZFA.

Jeśli chodzi o podmio ty wpisane w KRS, ZUS utwor zy konto płatnika składek na podst awie danych zawartych we wniosku o wpis. Według danych przekazanych z CRP-KEP ZUS spor ządzi dokumenty zgłoszeniowe płatnika składek:

■ ZUS ZPA – Zgłoszenie/zmiana danych płatnika składek – osoby prawnej lub jednostki organi-zacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,

■ ZUS ZAA – Adresy prowadzenia działalności gospodarczej przez płatnika składek, ■ ZUS ZBA – Informacja o numerach rachunków bankowych płatnika składek.

ZUS sporządzi dokumenty zgłoszeniowe pod war unkiem, że wniosek w KRS zost anie wypeł-niony poprawnie i dokładnie, a wniosek NIP-8 zostanie zgłoszony w urzędzie skarbowym w termi-

UWAGA!ZUS może zakwestionować wysokość wynagrodzenia określoną w umowie o pracę.

UWAGA!Płatnik musi do 28 lutego każdego r oku przekazać pracownikom roczną informację o wysokości odpro-wadzonych składek.

97



nie do 7 dni od dat y rejestracji w KRS. Jeśli wniosek NIP-8 będzie za wierał niepełne bądź błędne dane, ZUS przeprowadzi postępowanie wyjaśniające.

Osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności w formie jednoosobowej spółki z o.o., a tak-że będąca wspólnikiem spółki jawnej, komandytowej i par tnerskiej, jest zobowiązana dok onać zgłoszenia siebie jako płatnika składek do ubezpieczeń ZUS. K ażdy wspólnik takiej spółki jest płatnikiem składek na własne ubezpieczenia, zat em powinien spor ządzić i pr zekazać do ZUS zgłoszenie:

■ płatnika składek na formularzu ZUS ZFA, w którym wpisze własne dane identyfikacyjne, tj. nu-mery PESEL i NIP lub NIP, REGON i PESEL (jeśli wspólnik prowadzi również odrębną działal-ność gospodarczą, inną niż prowadzona w formie spółki),

■ siebie do ubezpieczeń jak o osobę ubezpieczoną – na for mularzu ZUS ZUA (bądź jeśli będzie podlegać tylko ubezpieczeniu zdr owotnemu – na for mularzu ZUS ZZA), z ident yfikatorem PESEL.

Każdy płatnik składek ma obowiązek poinformować ZUS o zmianie wszelkich danych wykaza-nych w zgłoszeniu płatnika składek, w terminie 7 dni od zaistnienia zmian, stwier dzenia niepra-widłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS (art. 44 ust. 1 ustawy systemowej).

Płatnicy składek wpisani do KRS dok onują zgłoszenia aktualizacy jnego do właściwego na-czelnika urzędu skarbowego, w terminie 7 dni od zaistnienia zmian wyłącznie w zakr esie zmiany danych uzupełniających, tj.:

■ nazwy skróconej płatnika, ■ daty powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, ■ wykazu rachunków bankowych, ■ adresu do korespondencji, ■ adresu prowadzenia działalności, ■ w przypadku osobowych spółek handlowych i podmiotów podlegających wpisowi do rejestru

przedsiębiorców na zasadach okr eślonych dla spółek osobowych – danych do tyczących po-szczególnych wspólników, w tym ich numerów NIP.

Zmiana zewidencjonowanych danych na k oncie płatnika wpisanego do KRS nast ępuje auto-matycznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego po przekazaniu danych z Centralnego Rejestru Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników.

9. Rozliczanie składek na ubezpieczeniaPłatnik składek jest zobowiązany , zgodnie z zasadami wynik ającymi z pr zepisów ustawy, ob-

liczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, r ozliczać oraz opłacać należne składki za k ażdy miesiąc kalendarzowy (art. 46 ust. 1 ust awy systemowej). W tym celu płatnik składek spor ządza i przekazuje do ZUS następujące dokumenty rozliczeniowe:

■ deklarację ZUS DRA, ■ raporty składkowe (ZUS RCA lub ZUS RZA), ■ raporty świadczeniowe ZUS RSA.

Rozliczenie składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdr owotne, a także wypłaco-nych przez płatnika w tym samym miesiącu zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych podlegających rozliczeniu na poczet składek nast ępuje w deklaracji rozliczeniowej według usta-lonego wzoru (ZUS DRA). Wzor y tych dokumentów określa rozporządzenie z 23 paździer nika 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdr o-wotnego, imiennych r aportów miesięcznych i imiennych r aportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń

98

luty 2015IFK


danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumen-tów (Dz.U. Nr 186, poz. 1444 ze zm.).

Deklaracja rozliczeniowa zawiera: ■ zestawienie należnych składek na: ubezpieczenia społeczne (z uwzględnieniem podziału na

składki f inansowane przez ubezpieczonego i płatnik a), ubezpieczenie zdr owotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwar antowanych Świadczeń Pr acowniczych, Fundusz Emer ytur Pomosto-wych, a oprócz tego:

■ dane identyfikacyjne płatnika składek:– NIP,– REGON– nazwę skróconą firmy, a w przypadku płatników składek – osób fizycznych – nazwisko i imię;

oraz ■ informacje o liczbie ubezpieczonych, ■ informacje o uprawnieniu płatnika składek do wypłaty zasiłków, ■ kwoty wypłaconych zasiłków oraz zasiłków finansowanych z budżetu państwa, podlegających

rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne oraz kwoty wynagrodzeń z tytułu nie-zdolności do pracy.

Terminy na przekazanie dokumentów rozliczeniowych do ZUS

Terminy do Termin dla

5. dnia następnego miesiąca jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych

10. dnia następnego miesiąca osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie

15. dnia następnego miesiąca pozostałych płatników

Płatnik składek, który opłaca składki wyłącznie za siebie, sporządza jedynie deklarację rozlicze-niową. Rozlicza w niej składki na:

■ ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe), ■ Fundusz Emerytur Pomostowych, ■ ubezpieczenie zdrowotne, ■ Fundusz Pracy, ■ Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Ponadto w deklaracji płatnik składek rozlicza: ■ zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyr ównawczy, zasiłek macier zyński

i zasiłek opiekuńczy, ■ zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze, należne za okres do 30 kwietnia 200 4 r., oraz

świadczenia rodzinne, należne za okres do 31 sierpnia 2006 r.

Rozliczenia składek, zasiłków oraz świadczeń rodzinnych płatnik dokonuje za okres, za który był uprawniony do ich wypłaty, w terminach określonych w ustawie.

Rozliczenia składek oraz wypłaconych w danym miesiącu kalendarzowym zasiłków i świadczeń rodzinnych dokonuje się w jednej deklaracji. Do deklaracji płatnik składek załącza imienne rapor-

ty miesięczne dotyczące ubezpieczonych.Dla każdego ubezpieczonego, którego pod-

stawę wymiaru składek na ubezpieczenia eme-rytalne i r entowe stanowi przychód, w r ozu-mieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, płatnik składek w raporcie (lub imiennym raporcie miesięcznym korygującym)

UWAGA!Dane zamieszczone w deklaracji za dany miesiąc ka-lendarzowy powinny być zgodne z danymi wynikający-mi z raportów za dany miesiąc kalendarzowy.

99



oraz w deklar acji (lub w deklar acji rozliczeniowej korygującej) uwzględnia należne składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od wszystkich dokonanych lub postawionych do dyspozycji ubezpieczonego wypłat – od pier wszego do ostatniego dnia miesiąca k alendarzowego, którego deklaracja dotyczy – stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdro-wotne.

10. Zwolnienie z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowych za każdy miesiąc

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające składki wyłącznie za siebie lub osoby z nimi współpracujące, są zwolnione z obowiązk u składania deklaracji rozliczeniowej lub imien-nych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ost atnio złożonych dokumentach rozli-czeniowych zadeklarowały do podstawy wymiaru składek kwotę w wysokości najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdr owotne oraz nie nast ąpiła żadna zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca.

PRZYKŁADPrzedsiębiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdro-wotnemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Opłaca składki od zadeklarowanej podstawy wymiaru, tj. 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (2375,40 zł). Podstawa ta obowiązuje przez cały rok. Nie ma więc obowiązku składania deklarac ji rozliczeniowej za kolejne miesiące.

Z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych za kolejny miesiąc jest t akże zwolniony płatnik składek, który zatrudnia nianię na podst awie umowy uakt ywniającej, pod war unkiem że w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarował do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę w wy sokości nie wyższej niż minimalne wynagr odzenie (art. 47 ust. 2f ustawy systemowej).

11. Sporządzanie przez ZUS dokumentów z urzęduJeżeli płatnik składek nie złoży w t erminie deklaracji rozliczeniowej, wówczas ZUS dok onuje

wymiaru składek z urzędu, w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej, bez uwzględnienia wypłaconych zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, o czym in-formuje płatnika.

PRZYKŁADFirma ABC złożyła ostatnią deklarację ZUS DRA za wrzesień 2014 r. Za październik, listopad i grudzień 2014 r. nie złożyła żadnych dokumentów rozliczeniowych. W tej sytuacji ZUS do-kona przypisu składek na podstawie deklaracji za wrzesień 2014 r.

W sytuacji gdy po wymier zeniu przez ZUS składek z ur zędu płatnik składek złoży deklar ację rozliczeniową, ZUS koryguje wymiar składek do wysokości wynikającej ze złożonej deklaracji roz-liczeniowej, z uwzględnieniem wyk azanych w deklaracji zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pie-lęgnacyjnych (art. 48 ustawy systemowej).

12. Informacja o stanie konta ubezpieczonegoW terminie do 31 sierpnia każdego roku ZUS jest zobowiązany przesłać ubezpieczonemu uro-

dzonemu po 31 grudnia 1948 r. informację o zewidencjonowanych na k oncie ubezpieczonego składkach na ubezpieczenie emerytalne, tzw. informację o stanie konta.

W informacji ZUS podaje wysokość: ■ zwaloryzowanego kapitału początkowego według st anu na dzień 3 1 grudnia poprzedniego

roku, w przypadku gdy kapitał ten został już ubezpieczonemu obliczony;

100

luty 2015IFK


■ hipotetycznej emerytury; ■ kwot składek, środków i odsetek za zwłokę, ogółem, zewidencjonowanych na subk oncie, we-

dług stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku; ■ składek na ubezpieczenie emer ytalne, z wyłączeniem składek podlegających odpr owadzeniu

do OFE i zewidencjonowaniu na subkoncie:– należnych – w przypadku ubezpieczonych niebędących płatnikami składek,– wpłaconych – w pr zypadku ubezpieczonych będących płatnikami składek oraz osób współ-

pracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność – za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych, według stanu na 31 grudnia poprzedniego roku, w wysokości nominalnej, w podziale na miesiące;

■ składek na OFE, należnych i odprowadzonych; ■ składek należnych i wpłaconych zewidencjonowanych na subkoncie.

Jeżeli po otrzymaniu informacji o stanie kon-ta ubezpieczony niebędący płatnikiem składek stwierdzi, że na jego koncie nie zostały zewiden-cjonowane wszystkie należne składki na ubezpie-czenie emerytalne lub zostały zewidencjonowa-ne w niewłaściwej wysokości, powinien zgłosić to do płatnika składek, na piśmie. Płatnik skła-dek powinien poinfor mować ubezpieczonego

o sposobie rozpatrzenia wniosku w terminie 60 dni od jego o trzymania. W razie uwzględnienia wniosku o sprostowanie danych lub o pr zekazanie brakujących dokumentów płatnik musi do-konać korekty błędnych dokumentów lub złożyć w ZUS br akujący dokument ubezpieczeniowy w terminie 30 dni od dnia powiadomienia ubezpieczonego o sposobie załatwienia wniosk u.

W sytuacji gdy wniosek ubezpieczonego zo-stanie rozpatrzony negatywnie lub jeśli płatnik już nie istnie je, ubezpieczony powinien zwr ócić się do ZUS z wnioskiem o pr zeprowadzenie po-stępowania wyjaśniającego. Do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kopię informacji płatnika o ne-

gatywnym rozpatrzeniu wniosku o sprostowanie danych. ZUS powinien zakończyć postępowanie wyjaśniające nie później niż w ciągu 3 miesięcy, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia o trzymania wniosku ubezpieczonego.

Jeżeli w wyniku postępowania wyjaśniającego okaże się, że pr zyczyną niezewidencjonowania na koncie ubezpieczonego wszystkich należnych składek na ubezpieczenie emer ytalne lub zewi-dencjonowania ich w niewłaściwej wysokości są:

■ błędy w danych podanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, w zgłoszeniu wyr ejestro-wania ubezpieczonego z ubezpieczeń społecznych, w zgłoszeniu płatnik a składek lub w zgło-szeniu wyrejestrowania płatnika składek albo niezłożenie t ych dokumentów – ZUS dok onuje korekty danych z urzędu bezpośrednio na koncie ubezpieczonego lub na koncie płatnika skła-dek, jeżeli uzna to za możliwe, albo po złożeniu pr zez płatnika składek dokumentów korygu-jących te dokumenty lub brakujących dokumentów,

■ błędy w danych podanych w imiennym r aporcie miesięcznym lub w deklar acji rozliczeniowej albo niezłożenie tych dokumentów – ZUS dokonuje korekty danych po złożeniu przez płatnika składek dokumentów korygujących te dokumenty albo brakujących dokumentów.

Obowiązkiem płatnika składek jest złożenie k orygujących lub br akujących dokumentów w terminie 30 dni od o trzymania z ZUS za wiadomienia o stwierdzonych w wyniku przepro-

UWAGA!Płatnik składek ma 60 dni na r ozpatrzenie wniosku ubezpieczonego w sprawie niezgodności w zakr esie wysokości składek ZUS.

UWAGA!Wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpiecze-nia społeczne nie może być udowodniona zeznania-mi świadków.

101



wadzonego postępowania wyjaśniającego nieprawidłowościach w dokumentach ubez-pieczeniowych.

Płatnik składek jest zobowiązany złożyć ko-rygujące lub brakujące dokumenty w terminie 30 dni od dnia:

■ uprawomocnienia się decyzji – jeśli stwier -dzenie nieprawidłowości następuje w drodze decyzji,

■ otrzymania protokołu kontroli – jeśli stwierdzenie nieprawidłowości następuje w drodze kontroli.

Jeśli płatnik składek już nie istnie je albo uzy skanie korygujących lub br akujących dokumen-tów ubezpieczeniowych nie jest możliwe, ZUS dok onuje korekty danych z ur zędu bezpośrednio na koncie ubezpieczonego lub na k oncie płatnika składek, koryguje z ur zędu błędy stwierdzone w dokumentach ubezpieczeniowych lub sporządza z urzędu brakujące dokumenty.

Rozdział 5Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

Art. 51. [Fundusz Ubezpieczeń Społecznych]1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest pań-

stwowym funduszem celowym, powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.

2. Dysponentem FUS jest Zakład.Art. 52. [Przychody FUS]1. Przychody FUS pochodzą:

1) ze składek na ubezpiecz enia społeczne, nie-podlegających przekazaniu na r zecz otwar-tych funduszy emerytalnych;

1a) ze środków rekompensujących kwoty składek przekazanych na r zecz otwartych funduszy emerytalnych;

1b) z wpłat, o kt órych mowa w ar t. 111c ust. 1 ustawy z dnia 28 sierpnia 1 997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

2) (uchylony);3) z wpłat z budż etu państwa oraz z inn ych insty-

tucji, przekazanych na świadczenia, których wy-płatę zlecono Zakładowi, z wyjątkiem świadczeń finansowanych z odrębnych rozdziałów budżeto-wych oraz wpłat z instytucji zagranicznych;

4) z oprocentowania rachunku bankowego FUS;4a) z lokat dokonywanych w jednostki uczestni-

ctwa funduszy r ynku pieniężnego, o których mowa w art. 178 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwes tycyjnych (Dz.U. Nr 146, poz. 1546, z późn. zm.);

5) z odsetek od nieterminowo regulowanych zo-bowiązań wobec FUS;

6) ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami;

7) z dodatkowej opłaty, o której mowa w art. 24 ust. 1a, i z opłaty prolongacyjnej;

8) z dotacji z budżetu państwa; 9) ze środków FRD, o których mowa w art. 59;10) z innych tytułów.

2. Składkę na ubezpieczenia społeczne zalicza się do przychodów FUS w miesiącu następującym po miesiącu, za który składka jest należna.

3. (uchylony).4. Minister właściwy do spraw finansów publicz-

nych przekazuje na rachunek bank owy Funduszu Ubezpieczeń Społecznych środki, o których mowa w ust. 1 pkt 1a, w terminie 3 dni po przedstawieniu przez Zakład wniosku zawierającego inf ormacje o terminie i wysokości składek pr zekazanych na rzecz otwartych funduszy emerytalnych.

Art. 53. [Dotacje z budżetu państwa]1. W granicach określon ych w ustawie budże-

towej FUS może otrzymywać z budżetu państwa dotacje i nieoprocentowane pożyczki.

2. Dotacje i pożyczki, o których mowa w ust. 1, mogą być przeznaczone wyłącznie na uzupełnie-nie środków na wypłat y świadczeń gwarantowa-nych przez państwo, jeżeli przychody przeka-zywane na rachunek bank owy FUS oraz śr odki zgromadzone na funduszu rez erwowym nie za-pewniają pełnej i t erminowej wypłaty świadczeń finansowanych z przychodów FUS.

3. Za zgodą minis tra właściwego do spraw f i-nansów publicznych FUS może zaciągać kredyty.

Art. 54. [Działalność finansowana ze środków FUS]Ze środków zgromadzonych w FUS f inanso-

wane są: 1) wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego,

rentowego, chorobowego oraz wypadkowego;

UWAGA!Jeżeli płatnik składek już nie istnieje, ZUS dokona ko-rekty danych z urzędu bezpośrednio na koncie ubez-pieczonego lub na koncie płatnika.

102

luty 2015IFK


2) wydatki na prewencję rentową; 3) spłaty kredytów i pożyczek wraz z odsetkami,

zaciąganych w celu wypłaty świadczeń z FUS; 4) odsetki za nieterminowe wypłaty świadczeń; 5) należności dla płatnik ów składek, o kt órych

mowa w art. 3 ust. 2; 6) wydatki związane z realizacją zadań, o których

mowa w art. 52 ust. 1 pkt 3; 7) (uchylony); 8) odpis stanowiący przychód Zakładu, o którym

mowa w art. 76 ust. 1 pkt 1; 9) wydatki na pokr ycie niedoboru środków nie-

zbędnych do zapewnienia wypłat emerytur ka-pitałowych;

10) emerytury kapitałowe, śr odki gwarantowane oraz jednorazowe wypłaty, ustalane ze składek zewidencjonowanych na subkoncie.Art. 55. [Fundusze FUS]1. W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:

1) emerytalny, z którego są f inansowane wypłaty emerytur i wydatki, o kt órych mowa w ar t. 54 pkt 9 i 10;

2) rentowy, z którego są finansowane:a) wypłaty rent z t ytułu niezdolności do pra-

cy, rent szk oleniowych, rent r odzinnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zu-pełnych, dodatków pielęgnacyjnych,

b) wypłaty emerytur przyznanych z ur zędu zamiast rent z tytułu niezdolności do pracy osobom urodzonym przed dniem 1 s tycz-nia 1949 r., które nie mają okresu skład-kowego i nieskładk owego wynoszącego co najmniej 20 lat dla k obiet i co najmnie j 25 lat dla mężczyzn,

c) wypłaty zasiłków pogrzebowych,d) świadczenia zlecone Zakładowi do wypłaty

podlegające finansowaniu z budżetu pań-stwa, a także

e) wydatki na prewencję rentową;3) chorobowy, z którego finansowane są świad-

czenia określone w odrębnych przepisach;

4) wypadkowy, z którego finansowane są świad-czenia określone w odrębn ych przepisach, a także koszty prewencji wypadkowej określo-ne w odrębnych przepisach;

5) rezerwowy tworzony dla ubezpiecz eń rento-wych, chorobowego i wypadkowego.2. Dla funduszy , o kt órych mowa w us t. 1

pkt 1–4, nie pr owadzi się odrębnych rachunków bankowych.

Art. 56. [Fundusze rezerwowe]1. Fundusz rezerwowy tworzy się:

1) ze środków pozostających w dniu 3 1 grudnia każdego roku na rachunku bank owym FUS pomniejszonych o kwoty niezbędne do zapew-nienia wypłat świadcz eń przypadających na pierwszy miesiąc kolejnego roku;

2) z odsetek od ulokowanych środków funduszu rezerwowego.2. Środki funduszu rez erwowego mogą b yć

wykorzystane na uzupełnienie niedobor ów fundu-szu rentowego, chorobowego lub wypadkowego.

3. Środki funduszu rezerwowego mogą być loko-wane jedynie na lokatach bank owych, w papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz w jednos tkach uczestnictwa funduszy r yn-ku pieniężnego, o których mowa w ar t. 178 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych.

4. Minister właściwy do spraw zabezpiecz e-nia społecznego, w por ozumieniu z minis trem właściwym do spraw f inansów publicznych, okre-śli, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasa-dy gospodarki f inansowej oraz zasady lok owania środków FUS, mając na względzie efekt ywność zarządzania i bezpieczeństwo środków.

Art. 57. [Prewencja rentowa]W ustawie budżetowej określa się cor ocznie

kwotę wydatków na prewencję rentową w wysoko-ści do 0,4% wydatk ów na świadczenia z ubezpie-czenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego, przewidzianych w planie f inanso-wym FUS na dany rok budżetowy.

KOMENTARZ Rozdział 5. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych [art. 51–57]

W celu r ealizacji zadań z zakr esu ubezpieczeń społecznych Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-nych został powierzony do dyspozycji państwowy fundusz celowy – Fundusz Ubezpieczeń Spo-łecznych (FUS).

Przychody FUS pochodzą m.in. od płatników składek i ubezpieczonych, w szczególności: ■ z wpłat składek na ubezpieczenia społeczne (poza częścią składki na ubezpieczenie emerytalne

przekazywaną do otwartego funduszu emerytalnego),

103



■ ze środków przekazanych z rachunku członka OFE w związk u z ukończeniem przez ubezpieczo-nego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego,

■ z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań z tytułu składek, ■ z oprocentowania rachunku bankowego FUS, ■ ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z odsetkami, ■ z opłaty dodatkowej i opłaty prolongacyjnej, do której uregulowania ZUS zobowiązał płatnika.

Ponadto fundusz jest zasilany środkami z budżetu państwa. Część jego przychodów pochodzi także z oprocentowania rachunków bankowych i z lokat.

Zgromadzone w ramach FUS pr zychody są pr zekazywane na pięć funduszy , z których finan-sowane są konkretne rodzaje zadań wymienione w ar t. 55 ustawy systemowej. Są to fundusze:

■ emerytalny (z którego przede wszystkim jest realizowana wypłata emerytur), ■ rentowy (z którego pokrywane są koszty prewencji rentowej oraz następuje wypłata m.in. rent, do-

datków pielęgnacyjnych, emerytur przyznanych z urzędu zamiast renty, zasiłków pogrzebowych), ■ chorobowy (z którego są finansowane świadczenia z tytułu choroby lub macierzyństwa, a także wy-

nagrodzenie dla płatników składek z tytułu ustalania uprawnień oraz wypłacania zasiłków z ubezpie-czenia chorobowego i wypadkowego w wysokości 0,1% kwoty prawidłowo naliczonych świadczeń),

■ wypadkowy (z którego są finansowane świadczenia przysługujące w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową oraz koszty prewencji wypadkowej),

■ rezerwowy, tworzony dla ubezpieczeń r entowych, chorobowego i wypadkowego (dla t ego funduszu prowadzone jest odrębne konto).

Fundusz rezerwowy jest tworzony: ■ ze środków pozostających na rachunku bankowym 31 grudnia bieżącego roku (po pomniej-

szeniu o kwoty niezbędne do wypłaty świadczeń w pierwszym miesiącu następnego roku), ■ z odsetek od ulokowanych środków funduszu rezerwowego.

Środki funduszu r ezerwowego są wyk orzystywane do uzupełnienia niedobor ów funduszu rentowego, chorobowego, wypadkowego. Mogą być lok owane tylko na lokatach bankowych, w papierach wartościowych Skarbu Państwa oraz w jednostkach uczestnictwa funduszy r ynku pieniężnego (art. 178 ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych).

Rozdział 6Fundusz Rezerwy Demograficznej

Art. 58. [Fundusz Rezerwy Demograficznej]1. Dla ubezpieczenia emerytalnego tworzy się

Fundusz Rezerwy Demograficznej.2. FRD zasilany jest:

1) ze środków, o których mowa w art. 22 ust. 4;2) z przekazywanych środków z pr ywatyzacji

mienia Skarbu Państwa w wysokości 40% przy-chodów z ogólnej kwoty brutto, pomniejszonej o kwoty obowiązkowych odpisów na fundusz celowy, o którym mowa w ar t. 56 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1 996 r. o komercjali-zacji i pr ywatyzacji (Dz.U. z 2013 r. poz. 216), uzyskanej ze wszystkich procesów prywatyza-cyjnych prowadzonych w danym roku;

3) z przychodów od środków FRD ulokowanych zgodnie z art. 63 ust. 2 i art. 65 ust. 2 i 4;

4) z odsetek uzyskanych z lokat na rachunkach prowadzonych przez Zakład, a nies tanowią-cych przychodów FUS i Zakładu;

4a) aktywami pochodzącymi z przeniesienia akty-wów, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 2–4 ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie nie-których ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzo-nych w otwartych funduszach emer ytalnych (Dz.U. poz. 1717), które są wyodrębniane ewi-dencyjnie;

5) z innych źródeł.Art. 59. [Wykorzystanie środków FRD]1. Środki FRD mogą być wykorzystane wyłącz-

nie na:1) uzupełnienie wynikającego z pr zyczyn demo-

graficznych niedoboru funduszu emer ytalne-go, o którym mowa w art. 55 ust. 1 pkt 1, z za-strzeżeniem ust. 3 i art. 112 ust. 1;

104

luty 2015IFK


2) nieoprocentowaną pożyczkę uzupełniającą środki funduszu emerytalnego na bieżącą wy -płatę świadczeń, zapewniającą płynność finan-sową FUS, zwrotną w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia o trzymania środków przez FUS;

3) zasilenie funduszu emer ytalnego z akt ywów, o których mowa w ar t. 58 us t. 2 pkt 4a, po-większonych o przychody uzyskane z tych ak-tywów.2. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia,

może zarządzić wykorzystanie środków FRD na cel, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, mając na wzglę-dzie konieczność zapewnienia wypłaty świadczeń finansowanych z funduszu emerytalnego.

2a. Rada Minis trów, w dr odze rozporządze-nia, może zarządzić wykorzystanie środków FRD na cel, o kt órym mowa w ust. 1 pkt 2, określając termin i sposób zwrotu pożyczki, mając na wzglę-dzie konieczność zapewnienia wypłaty świadczeń finansowanych z funduszu emerytalnego.

2b. Rozporządzenia, o którym mowa w ust. 2, nie wydaje się, jeż eli ustawa budżetowa na dany rok kalendarzowy ujmuje w pr zychodach FUS środki, o których mowa w ust. 1 pkt 1.

2c. Zarząd Zakładu uruchamia środki FRD na cel, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 3, do wysokości ujętej w planie finansowym FUS.

3. Koszty bieżącego zar ządzania środkami FRD finansowane są z jego śr odków. Wysokość środków na zarządzanie określana jest corocznie w planie finansowym FRD.

Art. 60. [Osobowość prawna FRD]1. FRD posiada osobowość prawną.2. Statut FRD nadaje minis ter właściwy do

spraw zabezpieczenia społecznego, w drodze roz-porządzenia.

3. Organem FRD jest Zakład.4. Środkami FRD dysponuje Zakład, z zastrze-

żeniem art. 59 i 64.5. Zakład reprezentuje FRD w sposób określo-

ny dla reprezentacji Zakładu w jego statucie.6. Siedzibą FRD jest siedziba Zakładu.7. Nazwa FRD jest prawnie chroniona.Art. 61. [Gospodarka finansowa FRD]1. Gospodarka f inansowa FRD odbywa się na

podstawie wieloletniej prognozy kroczącej docho-dów i wydatków funduszu emerytalnego.

2. Podstawą prognozy, o której mowa w ust. 1, są w szczególności założenia dotyczące sytuacji demograficznej i społeczno-ekonomicznej kraju,

a zwłaszcza założenia dotyczące płodności, umie-ralności, wzrostu gospodarczego, wysokości za-robków, migracji, inflacji, stopy bezrobocia, struk-tury populacji w podziale na poszcz ególne grupy zawodowe oraz grupy znajdujące się poza siłą ro-boczą, oraz wskaźniki waloryzacji składek i świad-czeń wypłacanych z ubezpieczeń społecznych.

3. Prognoza, o której mowa w ust. 1, sporzą-dzana jest przez Zarząd Zakładu.

4. Prognoza, o kt órej mowa w us t. 3, jes t przedstawiana Radzie Minis trów co 3 lata, do dnia 30 czerwca, wraz z opinią aktuariusza dzia-łającego na pods tawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej. Wyboru aktuariusza dokonuje minister właściwy do spraw zabezpiecz enia spo-łecznego w drodze konkursu.

5. Prognoza publikowana jest corocznie w Biuletynie Informacyjnym. Zakres publikac ji określi minister właściwy do spraw zabezpiecz e-nia społecznego, w drodze rozporządzenia.

Art. 62. [Gwarancje budżetu państwa]FRD nie może zaciągać pożyczek lub kredy -

tów. Budżet państwa gwarantuje wypłatę świad-czeń emerytalnych z FUS.

Art. 63. [Obrót środkami FRD]1. FRD lokuje swoje środki w celu osiągnięcia

ich maksymalnego bezpieczeństwa i rentowności.2. Do dnia 31 grudnia 2001 r. FRD lokuje swo-

je środki w bonach i obligacjach skarbowych oraz innych papierach w artościowych emitowanych przez Skarb Państwa.

3. FRD nie moż e lokować swoich środków z aktywów, o których mowa w art. 58 ust. 2 pkt 2, w instrumentach, o których mowa w art. 65 ust. 2 pkt 2–5.

Art. 64. [Zarządzanie środkami FRD]1. Po zgromadzeniu przez FRD środków wyż-

szych niż 250 000 t ys. zł zar ządzanie środkami FRD może być powierzone przez Zakład upraw -nionemu podmiotowi zewnętrznemu na zasadach określonych w ustawie i umowie o zarządzaniu.

2. Wybór zarządzającego środkami FRD odby-wa się w tr ybie negocjacji z ogłoszeniem lub ne-gocjacji bez ogłoszenia. Przepisy o zamówieniach publicznych stosuje się odpowiednio.

Art. 65. [Ograniczenia w zarządzaniu środka-mi FRD]

1. Żadnemu podmiotowi lub grupie podmiotów związanych, w rozumieniu przepisów o organiza-cji i funkcjonowaniu funduszy emer ytalnych, nie może być powierzone w zarządzanie więcej niż:

105



1) 40% środków FRD, jeżeli wartość tych środ-ków nie przekracza 1 000 000 tys. zł;

2) 25% środków FRD, jeżeli wartość tych środ-ków przekracza 1 000 000 t ys. zł, a nie pr ze-kracza 2 000 000 tys. zł;

3) 15% środków FRD, jeżeli wartość tych środ-ków przekracza 2 000 000 tys. zł.2. Zarządzający jest obowiązany, z zastrzeże-

niem ust. 3 i 4, lok ować środki FRD tylko w kraju i wyłącznie w:1) bonach, obligacjach skarbowych i innych pa-

pierach wartościowych Skarbu Państwa;2) papierach wartościowych emitowanych przez

gminy, związki gmin i mias to stołeczne War-szawa;

3) dłużnych papierach wartościowych gwaranto-wanych przez Skarb Państwa;

4) akcjach i obligac jach zdematerializowanych zgodnie z pr zepisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384, z późn. zm.);

5) obligacjach emitowanych przez spółki publicz-ne w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadza-nia instrumentów finansowych do zorganizo-wanego systemu obrotu oraz o spółkach pub-licznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1382);

6) (uchylony).3. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia

społecznego w por ozumieniu z minis trem właś-ciwym do spraw f inansów publicznych, mając na

względzie efektywność zarządzania, bezpieczeń-stwo i rentowność lokat, określi, w dr odze rozpo-rządzenia:1) obowiązkowe istotne elementy, które powinna

zawierać umowa o zarządzanie środkami FRD, z uwzględnieniem w szczególności określenia obowiązków i praw uprawnionego podmio tu zewnętrznego oraz opłaty za zarządzanie;

2) dopuszczalne proporcje udziału poszczegól-nych lokat środków FRD, z uwzględnieniem ry-zyka inwestycyjnego i celów powołania FRD;

3) sposób lokowania środków z aktywów, o któ-rych mowa w art. 58 ust. 2 pkt 4a, wraz z zasa-dami ich wyceny;

4) szczegółowy sposób ustalania kosztów, o któ-rych mowa w art. 59 ust. 3, z uwzględnieniem w szczególności kosztów, które mogą b yć uznane za koszty zarządzania środkami FRD.3a. Minister właściwy do spraw zabezpiecz e-

nia społecznego, w por ozumieniu z minis trem właściwym do spraw f inansów publicznych, może określić, w drodze rozporządzenia, inne formy lo-kowania środków FRD, z uwzględnieniem bezpie-czeństwa i rentowności lokat.

4. Środki FRD mogą b yć lokowane przez Zakład także bezpośrednio w jednostkach uczest-nictwa funduszy inwestycyjnych wybranych w try-bie, o którym mowa w ar t. 64, jeżeli ich polit yka inwestycyjna określona w s tatucie i faktycznie re-alizowana nie jest sprzeczna z wymogami określo-nymi w ust. 2 i 3.

KOMENTARZ Rozdział 6. Fundusz Rezerwy Demograficznej [art. 58–65]

W celu zapewnienia ciągłoś ci wypłaty świadczeń z funduszu emer ytalnego został utworzo-ny Fundusz Rezer wy Demograficznej (FRD), którym dysponuje ZUS. Celem t ego funduszu jest gromadzenie i pomnażanie r ezerw finansowych przeznaczonych na uzupełnianie niedobor ów funduszu emerytalnego wynikających z przyczyn demograficznych.

Finanse zgromadzone w ramach tego funduszu pochodzą m.in.: ■ z części składki emer ytalnej w wysokości 0,35% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie

emerytalne, ■ ze środków z prywatyzacji Skarbu Państwa, ■ z odsetek uzyskanych z lokat prowadzonych przez ZUS, ■ z aktywów przeniesionych z OFE, które są wyodrębniane ewidencyjnie.

FRD jest funduszem „a waryjnym”, uruchamianym wyłącznie na podst awie rozporządzenia Rady Ministrów. Możliwość powier zenia zarządzania środkami zgromadzonymi w ramach FRD oraz ich lokowania może się odbywać wyłącznie na zasadach okr eślonych w ar t. 63–65 ustawy systemowej. Fundusz ten posiada osobowość prawną, ale nie może zaciągać pożyczek ani kredy-tów. Wypłatę świadczeń z funduszu emerytalnego gwarantuje budżet państwa.

106

luty 2015IFK

[art. 66–68a] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Rozdział 7Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Art. 66. [Zakład Ubezpieczeń Społecznych]1. Zakład jes t państwową jednostką organi-

zacyjną i posiada osobow ość prawną. Siedzibą Zakładu jest miasto stołeczne Warszawa.

2. Nadzór nad zgodnością działań Zakładu z obowiązującymi pr zepisami sprawuje minis ter właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego. Nadzór ten nie może dotyczyć spraw indywidual-nych rozstrzyganych w drodze decyzji administra-cyjnej.

3. Zakład działa na podstawie niniejszej ustawy oraz innych ustaw regulujących poszczególne za-kresy jego działalności.

4. W zakresie prowadzonej działalności, o któ-rej mowa w art. 68–71, Zakładowi przysługują środ-ki prawne właściwe organom adminis tracji pań-stwowej.

5. W postępowaniu administracyjnym organem wyższego stopnia w stosunku do terenowych jedno-stek organizacyjnych Zakładu jest Prezes Zakładu.

Art. 67. [Organizacja ZUS]1. W skład Zakładu wchodzą:

1) centrala;2) terenowe jednostki organizacyjne.

2. (uchylony).Art. 68. [Zakres działania ZUS]1. Do zakresu działania Zakładu należy między

innymi:1) realizacja przepisów o ubezpieczeniach spo-

łecznych, a w szczególności:a) stwierdzanie i us talanie obowiązku ubez-

pieczeń społecznych,b) ustalanie uprawnień do świadczeń z ubez-

pieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń, chyba że na mocy odrębn ych przepisów obowiązki te wykonują płatnicy składek,

c) wymierzanie i pobieranie składek na ubez-pieczenia społeczne, ubezpieczenie zdro-wotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwaranto-wanych Świadczeń Pracowniczych,

d) prowadzenie rozliczeń z płatnikami skła-dek z t ytułu należnych składek i wypłaca-nych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z funduszy ubezpieczeń spo-łecznych lub innych źródeł,

e) prowadzenie indywidualnych kont ubezpie-czonych i kont płatników składek,

f) orzekanie przez lekarzy orzeczników Za-kładu oraz komisje lekarskie Zakładu dla potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;

1a) opiniowanie projektów aktów prawnych z za-kresu zabezpieczenia społecznego;

2) realizacja umów i por ozumień międzynarodo-wych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych;

2a) wystawianie osobom uprawnion ym do eme-rytur i rent z ubezpiecz eń społecznych imien-nych legitymacji emeryta-rencisty, potwierdza-jących status emeryta-rencisty;

3) dysponowanie środkami finansowymi fundu-szów ubezpieczeń społecznych oraz środkami Funduszu Alimentacyjnego;

4) opracowywanie aktuarialnych analiz i prognoz w zakresie ubezpieczeń społecznych;

5) kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolno-ści do pracy;

6) kontrola wykonywania przez płatników składek i przez ubezpieczonych obowiązków w zakre-sie ubezpieczeń społecznych oraz innych za-dań zleconych Zakładowi;

7) wydawanie Biuletynu Informacyjnego;8) popularyzacja wiedzy o ubezpieczeniach spo-

łecznych.2. W ramach realizac ji zadań określon ych

w ust. 1 pkt 1 lit. f i pkt 5 oraz zadań związan ych z orzekaniem przez lekarzy orzeczników i komisji lekarskiej Zakładu dla potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń innych niż z ubezpiecz eń społecz-nych Zakład udziela zamówień na dodatk owe opi-nie lekarza konsultanta lub psychologa oraz wyniki czasowej obserwacji szpitalnej – zgodnie z po-trzebami orzecznictwa lekarskiego z wyłączeniem przepisów o zamówieniach publicznych.

3. Przepis ust. 1 pkt 2a s tosuje się odpowied-nio do osób uprawnionych do emerytur i rent wy -płacanych przez Zakład w ramach zadań zleco-nych na mocy odrębnych przepisów.

4. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego określi, w dr odze rozporządzenia, wzór legitymacji emeryta-rencisty, tryb jej wydawa-nia, wymiany lub zwrotu, a także zakres informacji, jakie legitymacje mogą zawierać, kier ując się ko-niecznością zapewnienia sprawności postępowania przy wydawaniu legitymacji emeryta-rencisty.

Art. 68a. [Działalność ZUS w zakresie pro wa-dzenia punktu kontaktowego]

1. Do zakresu działania Zakładu należy pr o-wadzenie punktu kontaktowego, o którym mowa

107



w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie k oordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Ur z. UE L 28 4 z 30.10.2009, str. 1, z późn. zm.), służącego do wy-miany danych w ramach Sy stemu Elektronicznej Wymiany Informacji dotyczących Zabezpieczenia Społecznego w zakresie: 1) określania ustawodawstwa mającego zas to-

sowanie; 2) świadczeń pieniężnych z tytułu choroby; 3) świadczeń z t ytułu macierzyństwa i r ówno-

ważnych świadczeń dla ojca; 4) świadczeń z tytułu inwalidztwa; 5) świadczeń z tytułu starości; 6) rent rodzinnych; 7) świadczeń pieniężnych z t ytułu wypadków

przy pracy i chorób zawodowych; 8) zasiłków na wypadek śmierci; 9) świadczeń przedemerytalnych;10) specjalnych świadczeń pieniężnych o charak-

terze nieskładkowym;11) odzyskiwania należności z t ytułu składek lub

nadpłaconych świadczeń.2. W zakresie określonym w ust. 1 Zakład jest in-

stytucją właściwą, instytucją miejsca zamieszkania, instytucją miejsca pobytu, o których mowa w roz-porządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwie tnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społeczne-go (Dz. Urz. WE L 1 66 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 5, s tr. 72, z pó źn. zm.) oraz ins tytucją łączniko-wą, o kt órej mowa w r ozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 98 7/2009 z dnia 1 6 września 2009 r. dotyczącym wykonywania rozpo-rządzenia (WE) nr 883/200 4 w sprawie k oordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

3. Zakład moż e przetwarzać dane osobowe, jeżeli jest to niezbędne do pr owadzenia punktu kontaktowego, o którym mowa w ust. 1, w tym do realizacji praw lub obowiązków wynikających z roz-porządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie ko-ordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie k oordynacji systemów za-bezpieczenia społecznego.

Art. 69. [Działalność ZUS w zakresie pre wen-cji rentowej]

1. Do zakresu działania Zakładu należy takż e prowadzenie prewencji rentowej, obejmującej:1) rehabilitację leczniczą ubezpieczonych zagro-

żonych całkowitą lub częściową niezdolnością do pracy, osób uprawnionych do zasiłku cho-robowego lub świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobo-wego lub wypadkowego, a także osób pobie-rających rentę okresową z t ytułu niezdolności do pracy;

2) badania i analizy pr zyczyn niezdolności do pracy;

3) inne działania prewencyjne.2. W ramach prewencji rentowej Zakład:

1) kieruje ubezpieczonych i osob y, o kt órych mowa w ust. 1 pkt 1 , do ośrodków rehabilita-cyjnych;

2) może tworzyć i prowadzić własne ośrodki re-habilitacyjne;

3) udziela zamówień na usługi rehabilitacy jne w innych ośrodkach;

4) prowadzi we własnym zakresie badania i anali-zy przyczyn niezdolności do pracy;

5) może zamawiać pr zeprowadzanie przez inne podmioty badań nauk owych dotyczących przyczyn niezdolności do pracy oraz me tod i rozwiązań zapobiegających niezdolności do pracy;

6) może finansować inne działania do tyczące prewencji rentowej.3. Do zamówień, o kt órych mowa w us t. 2

pkt 3, nie s tosuje się przepisów o zamówieniach publicznych.

4. Rada Ministrów określi, w drodze rozporzą-dzenia, szczegółowe zasady i tryb:1) kierowania na rehabilitację leczniczą;2) (uchylony);3) udzielania zamówień na usługi rehabilitacyjne.

Art. 70. [Prognoza sytuacji f inansowej ZUS]1. Zakład spor ządza dla każdego funduszu

wymienionego w ar t. 55 ust. 1 pkt 1–4 pr ognozę sytuacji finansowej na najbliższy r ok obrotowy. Rachunek jest zestawieniem przewidywanych zo-bowiązań i wpływów na dany rok z tytułu składek i innych źródeł.

2. Dla kolejnych 5 lat obr otowych Zakład spo-rządza dla każdego z funduszy upr oszczony ra-chunek ubezpieczeń. Przepis art. 61 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

108

luty 2015IFK

[art. 71–73a] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Art. 71. [Inne zadania ZUS]1. Zakład wykonuje również zadania powierzo-

ne na podstawie innych ustaw.2. Zakład może wykonywać inne zlecone za-

dania z dziedziny ubezpieczeń lub zabezpieczenia społecznego.

3. Zadania, o których mowa w ust. 1 i 2, Zakład wykonuje odpłatnie, na zasadach określon ych w przepisach lub w umow ach albo w por ozumie-niach zawartych z jednostką zlecającą.

Art. 71a. [Doręczenie pism i decyzji ZUS]1. Zakład może przesyłać pisma i decyzje li-

stem zwykłym.2. W razie spor u ciężar dowodu doręczenia

pisma lub decyzji, o kt órych mowa w ust. 1, spo-czywa na Zakładzie.

Art. 71b. [Świadczenia zlecone przez zagra-niczne instytucje]

1. Zakład może pośredniczyć w przekazywaniu świadczeń zleconych przez zagraniczne instytucje do wypłaty osobom uprawnionym zamieszkałym w Polsce poprzez wystawianie zleceń dewizowych do realizacji wypłat tych świadczeń przez banki.

2. Koszty realizacji wypłat świadczeń, o któ-rych mowa w ust. 1, ponosi Zakład.

Art. 72. [Organy ZUS]Organami Zakładu są:

1) Prezes Zakładu;2) Zarząd, którego przewodniczącym jest z urzę-

du Prezes Zakładu;3) Rada Nadzorcza Zakładu.

Art. 73. [Prezes ZUS]1. Działalnością Zakładu kier uje Prezes

Zakładu, który reprezentuje Zakład na zewnątrz.2. Prezesa Zakładu pow ołuje Prezes Rady

Ministrów, na wniosek minis tra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, spośr ód osób wyłonionych w drodze otwartego i konkuren-cyjnego naboru. Prezes Rady Ministrów odwołuje Prezesa Zakładu na wniosek minis tra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

2a. (uchylony).2b. (uchylony).2c. (uchylony).3. Do zakresu działania Prez esa Zakładu nale-

ży w szczególności:1) kierowanie pracami Zarządu;2) koordynowanie współpracy Zakładu z ur zęda-

mi administracji rządowej, w t ym w szczegól-ności z Komisją Nadzoru Finansowego, a tak -że z innymi organami rentowymi;

3) tworzenie, przekształcanie i znoszenie tereno-wych jednostek organizacyjnych oraz określa-nie ich siedziby, właściwości terytorialnej i rze-czowej;

4) powoływanie i odwoływanie kierowników jed-nostek organizacyjnych Zakładu, ich zas tęp-ców oraz głównych księgowych;

5) zwierzchni nadzór nad or zecznictwem lekar-skim dla celów ubezpieczeń społecznych;

6) przyznawanie świadczeń w drodze wyjątku;7) spełnianie funkcji pracodawcy w r ozumieniu

przepisów Kodeksu pracy;8) zatwierdzanie projektów dotyczących admini-

strowania środkami FRD.Art. 73a. [Kandydat na Prezesa ZUS]1. Stanowisko Prezesa Zakładu może zajmo-

wać osoba, która:1) posiada tytuł zawodowy magistra lub równo-

rzędny;2) jest obywatelem polskim;3) korzysta z pełni praw publicznych;4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za

umyślne przestępstwo lub umyślne przestęp-stwo skarbowe;

5) posiada kompetencje kierownicze;6) posiada co najmniej 6-letni staż pracy, w t ym

co najmniej 3-letni staż pracy na s tanowisku kierowniczym;

7) posiada wykształcenie i wiedzę z zakresu spraw należących do właściwości Zakładu.2. Informację o naborze na stanowisko Prezesa

Zakładu ogłasza się pr zez umieszczenie ogłosze-nia w miejscu powszechnie dostępnym w siedzibie Zakładu oraz w Biule tynie Informacji Publicznej, o którym mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198, z pó źn. zm.), i Biule tynie Informacji Publicznej Kancelarii Prez esa Rady Minis trów. Ogłoszenie powinno zawierać:1) nazwę i adres Zakładu;2) określenie stanowiska;3) wymagania związane ze stanowiskiem wynika-

jące z przepisów prawa;4) zakres zadań wykonywanych na stanowisku;5) wskazanie wymaganych dokumentów;6) termin i miejsce składania dokumentów;7) informację o metodach i technikach naboru.

3. Termin, o którym mowa w ust. 2 pkt 6, nie może być krótszy niż 10 dni od dnia opublik owa-nia ogłoszenia w Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

109



4. Nabór na stanowisko Prezesa Zakładu prze-prowadza zespół, powołany przez ministra właś-ciwego do spraw zabezpiecz enia społecznego, liczący co najmniej 3 osoby, których wiedza i do-świadczenie dają rękojmię wyłonienia najlepszych kandydatów. W toku naboru ocenia się doświad-czenie zawodowe kandydata, wiedzę niezbędną do wykonywania zadań na s tanowisku, na które jest przeprowadzany nabór, oraz kompetencje kie-rownicze.

5. Ocena wiedzy i k ompetencji kierowniczych, o których mowa w ust. 4, może być dokonana na zlecenie zespołu przez osobę niebędącą człon-kiem zespołu, która posiada odpowiednie kw alifi-kacje do dokonania tej oceny.

6. Członek zespołu oraz osoba, o której mowa w ust. 5, mają obowiąz ek zachowania w tajemni-cy informacji dotyczących osób ubiegających się o stanowisko, uzyskanych w trakcie naboru.

7. W toku naboru zespół wyłania nie więcej niż 3 kandydatów, których przedstawia ministrowi właś-ciwemu do spraw zabezpieczenia społecznego.

8. Z przeprowadzonego naboru zespół sporzą-dza protokół zawierający:1) nazwę i adres Zakładu;2) określenie stanowiska, na które był prowadzo-

ny nabór, oraz liczbę kandydatów;3) imiona, nazwiska i adresy nie więce j niż 3 naj-

lepszych kandydatów uszeregowanych we-dług poziomu spełniania pr zez nich wymagań określonych w ogłoszeniu o naborze;

4) informację o zastosowanych metodach i tech-nikach naboru;

5) uzasadnienie dokonanego wyboru albo powo-dy niewyłonienia kandydata;

6) skład zespołu.9. Wynik naboru ogłasza się niezwłocznie

przez umieszczenie informacji w biule tynach in-formacji publicznej, o kt órych mowa w us t. 2. Informacja o wyniku naboru zawiera:1) nazwę i adres Zakładu;2) określenie stanowiska, na które był prowadzo-

ny nabór;3) imiona, nazwiska wybranych kandydatów oraz

ich miejsca zamieszkania w rozumieniu przepi-sów Kodeksu cywilnego albo informację o nie-wyłonieniu kandydata.10. Umieszczenie w Biule tynie Informacji

Publicznej Kancelarii Prez esa Rady Minis trów ogłoszenia o naborze oraz o wyniku t ego naboru jest bezpłatne.

Art. 74. [Zarząd ZUS]1. Zarząd Zakładu składa się z Prez esa

Zakładu oraz z 2–4 osób, powoływanych i odwoły-wanych przez Radę Nadzorczą Zakładu, na wnio-sek Prezesa Zakładu.

2. Zarząd kieruje działaniami Zakładu w zakre-sie niezastrzeżonym dla Prezesa Zakładu.

3. Do zadań Zarządu należy w szczególności: 1) bieżące zarządzanie funduszami, kt órych

dysponentem jest Zakład; 2) przygotowywanie projektów dotyczących ad-

ministrowania środkami FRD; 3) prowadzenie gospodarki finansowej Zakładu; 4) opracowywanie projektu rocznego planu f i-

nansowego FUS i FRD oraz pr zekazywanie go w tr ybie określonym w przepisach doty-czących prac nad pr ojektem budżetu pań-stwa – po zaopiniow aniu przez Radę N ad-zorczą Zakładu – minis trowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego;

5) sporządzanie rocznych sprawozdań finansowych Zakładu, FUS i FRD i pr zedkładanie ich – po za-opiniowaniu przez biegłego rewidenta niebędące-go pracownikiem Zakładu – minis trowi właściwe-mu do spraw zabezpieczenia społecznego;

5a) sporządzanie rocznych sprawozdań z wyko-nania planów finansowych FUS i FRD i przed-kładanie ich – po zaopiniow aniu przez Radę Nadzorczą Zakładu – ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego;

6) przedstawianie Radzie N adzorczej Zakładu informacji o pracy Zakładu – w formie, zakre-sie i terminach określonych przez Radę Nad-zorczą Zakładu;

7) (uchylony); 8) sporządzanie planu f inansowego Zakładu

i sprawozdań z jego wyk onania oraz przed-kładanie ich – po zatwier dzeniu przez Radę Nadzorczą Zakładu – ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego;

9) opracowywanie rocznych sprawozdań z dzia-łalności Zakładu i pr zedkładanie ich – po za-twierdzeniu przez Radę Nadzorczą Zakładu – ministrowi właściwemu do spraw zabezpie-czenia społecznego;

10) sporządzanie wieloletniej prognozy kroczą-cej dochodów i wydatk ów funduszu emer y-talnego, o której mowa w art. 61 ust. 3.

3a. W sprawozdaniu z wykonania planu f inan-sowego Zakładu, o kt órym mowa w ust. 3 pkt 8, podaje się także informację o kwocie składek na-

110

luty 2015IFK

[art. 74a–75] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

leżnych, o których mowa w art. 40 ust. 1 pkt 1, nie-opłaconych przez płatników składek.

4. Tryb pracy Zar ządu określa regulamin uchwalany przez Radę Nadzorczą Zakładu.

5. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego, na wniosek Prezesa Zakładu, zaopi-niowany przez Radę Nadzorczą Zakładu, nadaje, w drodze rozporządzenia, statut Zakładowi, w któ-rym określa w szczególności:1) strukturę organizacyjną Zakładu oraz zakres

rzeczowy działania centrali i t erenowych jed-nostek organizacyjnych Zakładu;

2) tryb funkcjonowania i kompetencje organów Zakładu.6. (uchylony).Art. 74a. [Rekrutacja pracowników ZUS]1. Nabór kandydatów do zatrudnienia na wolne

stanowiska pracy w Zakładzie jes t otwarty i kon-kurencyjny.

2. Ogłoszenie o nabor ze zamieszcza się w Biuletynie Informacji Publicznej, o którym mowa w ustawie z dnia 6 wr ześnia 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, oraz w miejscu powszechnie dostępnym w jednostce organizacyjnej, w której jest prowadzony nabór.

Art. 74b. [Rekrutacja pracowników ZUS]Informacje o kandydatach, kt órzy zgłosili się

do naboru, stanowią informację publiczną w za-kresie objętym wymaganiami określonymi w ogło-szeniu o naborze.

Art. 74c. [Rekrutacja pracowników ZUS]Termin do składania dokument ów, określony

w ogłoszeniu o nabor ze, nie moż e być krótszy niż 14 dni od dnia opublik owania tego ogłoszenia w Biuletynie Informacji Publicznej.

Art. 74d. [Rekrutacja pracowników ZUS]1. Po upływie terminu do składania dokumentów

określonego w ogłoszeniu o naborze niezwłocznie upowszechnia się listę kandydatów, którzy spełniają wymagania formalne określone w ogłoszeniu o na-borze, przez umieszczenie jej w miejscu powszech-nie dostępnym w jednostce organizacyjnej, w której jest prowadzony nabór, a także przez opublikowa-nie jej w Biuletynie Informacji Publicznej.

2. Lista, o której mowa w ust. 1, zawiera imię i nazwisko kandydata oraz jego mie jsce zamiesz-kania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego.

Art. 74e. [Rekrutacja pracowników ZUS]1. Sporządza się protokół przeprowadzonego

naboru kandydatów do zatrudnienia na wolne sta-nowiska pracy w Zakładzie.

2. Protokół zawiera w szczególności:1) określenie stanowiska pracy, na które był pro-

wadzony nabór, liczbę kandydatów oraz imio-na, nazwiska i adresy nie więce j niż 5 najlep-szych kandydatów uszeregowanych według poziomu spełniania przez nich wymagań okre-ślonych w ogłoszeniu o naborze;

2) informację o zastosowanych metodach i tech-nikach naboru;

3) uzasadnienie dokonanego wyboru.Art. 74f. [Rekrutacja pracowników ZUS]1. Informację o wyniku nabor u upowszechnia

się w terminie 14 dni od dnia zatr udnienia wybra-nego kandydata albo zakończenia naboru, w przy-padku gdy w jego wyniku nie doszło do zatrudnie-nia żadnego kandydata.

2. Informacja, o której mowa w ust. 1, zawiera:1) nazwę i adres urzędu;2) określenie stanowiska pracy;3) imię i nazwisko kandydata oraz jego mie jsce

zamieszkania w rozumieniu przepisów Kodek-su cywilnego;

4) uzasadnienie dokonanego wyboru kandyda-ta albo uzasadnienie niezatr udnienia żadnego kandydata.3. Informację o wyniku nabor u upowszechnia

się w Biuletynie Informacji Publicznej i w mie jscu powszechnie dostępnym w jednostce organizacyj-nej, w której był prowadzony nabór.

Art. 74g. [Rekrutacja pracowników ZUS]Jeżeli stosunek pracy osoby wyłonionej w dro-

dze naboru ustał w ciągu 3 miesięcy od dnia na-wiązania stosunku pracy, można zatrudnić na tym samym stanowisku kolejną osobę spośród najlep-szych kandydatów wymienionych w protokole tego naboru. Przepisy art. 74f stosuje się odpowiednio.

Art. 75. [Rada Nadzorcza ZUS]1. Rada Nadzorcza Zakładu jest powoływana

przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią ka-dencję, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b, przy czym:1) 4 członków, w tym przewodniczący Rady, po-

woływanych jest na wniosek minis tra właści-wego do spraw zabezpiecz enia społecznego, złożony w por ozumieniu z minis trem właści-wym do spraw finansów publicznych;

2) po 1 członku jes t powoływanych na wniosek każdej z organizacji pracodawców, reprezen-tatywnej w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Spo-łeczno-Gospodarczych i w ojewódzkich ko-misjach dialogu społecznego (Dz.U . Nr 100,

111



poz. 1080, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno--Gospodarczych”;

3) po 1 członku jes t powoływanych na wniosek każdej organizacji związkowej, reprezentatyw-nej w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych;

4) 1 członek jest powoływany na wniosek ogólno-krajowych organizacji emerytów i rencistów.1a. Członek Rady N adzorczej Zakładu może

być odwołany przez Prezesa Rady Minis trów przed upływem kadenc ji w pr zypadku złożenia przez niego rezygnacji lub na wniosek organu albo organizacji, która zgłosiła jego kandydaturę.

1b. Prezes Rady Minis trów dokonuje uzupeł-nienia składu Rady N adzorczej Zakładu w tr ybie przewidzianym dla powołania.

2. Do zadań Rady N adzorczej Zakładu należy w szczególności: 1) uchwalanie regulaminu działania Zar ządu Za-

kładu; 2) ustalanie wynagrodzenia członków Zarządu,

z wyłączeniem Prezesa Zakładu; 3) okresowa ocena – w pr zyjętym przez siebie

trybie – pracy Zarządu; 4) zatwierdzanie projektu rocznego planu f inan-

sowego Zakładu i sprawozdania z jego wyko-nania, a także rocznego sprawozdania z dzia-łalności Zakładu;

5) opiniowanie projektów planów f inansowych FUS i FRD oraz sprawozdań z ich wykonania;

6) opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz zgłaszanie inic ja-tyw w tym zakresie kierowanych do ministra właś-ciwego do spraw zabezpieczenia społecznego;

7) (uchylony); 8) wybór biegłego rewidenta wyk onującego ba-

danie rocznego sprawozdania finansowego Zakładu, FUS i FRD;

9) (uchylony);10) (uchylony);11) opiniowanie projektu statutu Zakładu.

3. Prezes Rady Minis trów określi, w dr odze rozporządzenia:1) tryb zgłaszania kandydatów na członków Rady

Nadzorczej Zakładu;2) regulamin i zasady wynagradzania członk ów

Rady Nadzorczej Zakładu.Art. 75a. [Współpraca organów z ZUS]Organy Zakładu w spółpracują z Sz efem

Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w za-

kresie niezbędnym do realizacji jego zadań us ta-wowych.

Art. 76. [Przychody ZUS]1. Zakład uzyskuje przychody z:

1) odpisu z FUS obciążającego fundusz e, o któ-rych mowa w art. 55; wysokość odpisu ustala się corocznie w ustawie budżetowej na pod-stawie planu f inansowego FUS zatwierdzone-go przez ministra właściwego do spraw za-bezpieczenia społecznego w por ozumieniu z ministrem właściwym do spraw budżetu;

1a) odpisu z Funduszu Emerytur Pomostowych, o którym mowa w ustawie z dnia 1 9 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych;

2) należności z t ytułu poniesionych kosztów po-boru i dochodzenia składek na:a) ubezpieczenie zdrowotne od Narodowego

Funduszu Zdrowia,b) Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pra-

cowniczych,c) (uchylona),d) Fundusz Pracy – których wysokość określają odrębne przepisy;

3) należności z t ytułu poniesionych kosztów po-boru i dochodzenia składek na otwarte fundu-sze emerytalne w wysokości nie wyższej niż 0,4% kwoty przekazanych do otwartych fundu-szy emerytalnych składek na to ubezpieczenie, z tym że wysokość należności ustala się co-rocznie w ustawie budżetowej;

4) wpływów z t ytułu wykonywania innych zadań zlecanych Zakładowi;

5) dotacji z budżetu państwa;6) należności z tytułu poniesionych kosztów bie-

żącej działalności Zakładu związanych z:a) (uchylona),b) obsługą świadczeń wypłacanych z FUS,

podlegających finansowaniu ze środków budżetu państwa,

c) obsługą rent socjalnych, finansowanych ze środków budżetu państwa;

6a) (uchylony);6b) oprocentowania środków Zakładu na rachun-

kach bankowych;7) innych dochodów.

2. Należności z tytułu poniesionych kosztów, o których mowa w ust. 1 pkt 6, podlegają refun-dacji z budżetu państwa w części proporcjonal-nej do liczby świadczeń finansowanych z t ych źródeł.

3. (uchylony).

112

luty 2015IFK

[art. 66–79a komentarz] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

4. Koszty związane z t eletransmisją, obsłu-gą bankową, zakupami licencji oraz amor tyzacją ustalane są w każdym roku odrębnie na podstawie aktualnych potrzeb i cen.

Art. 77. [Gospodarka finansowa ZUS]1. Zakład gospodar uje swoim mieniem oraz

prowadzi samodzielną gospodark ę finansową w ramach posiadanych środków.

2. Z pr zychodów, o których mowa w ar t. 76, pokrywa się w szczególności:1) wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane

od wynagrodzeń;2) wydatki na zakup towarów i usług;3) koszty bieżącej działalności Rady N adzorczej

Zakładu;4) pozostałe koszty bieżącej działalności Zakładu;5) wydatki na inwestycje;6) wydatki na działalność szkoleniową i populary-

zatorską w zakresie ubezpieczeń społecznych;7) koszty obsługi świadcz eń finansowanych

z FUS, a realiz owanych przez Kasę Rolnicze-go Ubezpieczenia Społecznego;

8) koszty wypłaty świadczeń, w t ym realizowa-nych na mocy umów międzynarodowych;

9) wydatki na prowadzenie punktu kontaktowe-go, o którym mowa w art. 68a ust. 1.3. Zakład dy sponuje środkami finansowymi

w walutach obcych pochodzących z wpłat ins ty-tucji zagranicznych przekazywanych na pokr ycie wypłat świadczeń zagranicznych osobom upraw -nionym zamieszkałym w Polsce.

4. Zakład zwraca osobom wezw anym do osobi-stego stawiennictwa w sprawach świadczeń z ubez-pieczeń społecznych i innych świadczeń wypłacanych przez Zakład poniesione k oszty przejazdu. Minister

właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego okre-śli, w drodze rozporządzenia, rodzaje i wysokość kosz-tów podlegających zwrotowi oraz warunki dokonywa-nia ich zwr otu, uwzględniając uzasadnion y interes osób wezwanych oraz możliwości finansowe Zakładu.

5. W sprawach świadczeń z ubezpieczeń spo-łecznych Zakład ma praw o do nieodpłatnego k o-rzystania z dokumentac ji medycznej zakładów opieki zdrowotnej.

Art. 78. [Sprawozdanie finansowe ZUS]Sprawozdanie finansowe Zakładu podlega

badaniu i ogłosz eniu na zasadach określon ych w przepisach o rachunkowości.

Art. 79. [Tajemnica służbowa]1. Indywidualne dane zawarte na kontach ubez-

pieczonych i kontach płatników składek, a także w rejestrach prowadzonych przez Zakład oraz dane źródłowe będące podstawą zapisów na tych kontach i w rejestrach stanowią tajemnicę prawnie chronioną Zakładu. Do przestrzegania tej tajemni-cy obowiązani są:1) pracownicy Zakładu;2) członkowie Rady Nadzorczej Zakładu.

2. Przepis ust. 1 stosuje się również do indywi-dualnych danych osób, przetwarzanych w Zakładzie w zakresie przyznawania, ustalania i wypłaty świad-czeń z ubezpieczeń społecznych, a także świadczeń finansowanych z budżetu państwa oraz o dok ona-nych wypłatach, w związku z realizac ją zadań zleco-nych Zakładowi na podstawie odrębnych przepisów.

Art. 79a. [Ochrona funkcjonariuszy publicznych]Pracownicy Zakładu k orzystają z ochr ony

przewidzianej w K odeksie karnym dla funk cjo-nariuszy publicznych, chyba że pełnią wyłącznie czynności usługowe.

KOMENTARZ Rozdział 7. Zakład Ubezpieczeń Społecznych [art. 66–79a]

ZUS jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną. Organem nad-zorczym wobec ZUS jest Minister Pracy i Polityki Społecznej. W postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez terenowe jednostki ZUS organem wyższego stopnia jest Prezes ZUS.

Do kompetencji ZUS należą zadania określone w art. 68–69 ustawy systemowej, m.in.: ■ ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, ust alanie uprawnień do świadczeń i ich wy -

płata, wymierzanie i pobier anie składek – na ubezpieczenia społeczne i zdr owotne oraz na fundusze pozaubezpieczeniowe, a także prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek oraz kont płatników składek i ubezpieczonych;

■ kontrola wykonywania zadań przez płatników składek i ubezpieczonych; ■ kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy; ■ prowadzenie prewencji rentowej, realizacja umów i porozumień międzynarodowych dotyczą-

cych ubezpieczeń społecznych;

113



■ prowadzenie punktu kontaktowego, o którym mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europej-skiego i Rady (WE) nr 98 7/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącym wykonywania rozporzą-dzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L 28 4 z 30.10.2009, str. 1, ze. zm.), służącego do elektr onicznej wymiany danych dotyczących zabezpieczenia społecznego w zakresie:

— określania ustawodawstwa mającego zastosowanie, — świadczeń pieniężnych z tytułu choroby, — świadczeń z tytułu macierzyństwa i równoważnych świadczeń dla ojca, — świadczeń z tytułu inwalidztwa, — świadczeń z tytułu starości, — rent rodzinnych, — świadczeń pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, — zasiłków na wypadek śmierci, — świadczeń przedemerytalnych, — specjalnych świadczeń pieniężnych o charakterze nieskładkowym, — odzyskiwania należności z tytułu składek lub nadpłaconych świadczeń.

W skład ZUS wchodzą Centrala oraz terenowe jednostki organizacyjne, tj. oddziały, inspekto-raty i biura terenowe. Na zewnątrz ZUS jest reprezentowany przez Prezesa ZUS.

Przychody, jakie uzy skuje ZUS (pochodzące m.in. z odpisów z funduszy wydzielonych w r a-mach FUS, odpisu z Funduszu Emerytur Pomostowych, należności z tytułu poniesionych kosztów poboru i egzekucji składek na ubezpieczenie zdr owotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowa-nych Świadczeń Pracowniczych oraz na otwarte fundusze emer ytalne), są pr zeznaczane na wy-datki na wynagrodzenia pracowników ZUS, należne składki od tych wynagrodzeń, koszty bieżącej działalności czy wydatki na inwestycje.

ZUS może wy syłać pisma i decyzje list em zwykłym. W r azie sporu na ZUS ciąży obowiązek udowodnienia, że takie pismo czy decyzja zostały skutecznie doręczone.

Indywidualne dane ubezpieczonych oraz płatników składek są objęte tajemnicą prawnie chro-nioną przez ZUS. Obowiązek jej przestrzegania mają zarówno pracownicy ZUS, jak i członkowie Rady Nadzorczej ZUS.

Pracownicy ZUS korzystają z ochrony przewidzianej w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych (nie dotyczy to pracowników, którzy wykonują wyłącznie czynności usługowe).

Rozdział 8Obowiązki ubezpieczonych oraz tryb

odwoławczy

Art. 80. [Obowiązki ubezpieczonych]W celu ustalenia prawa do świadczeń oraz ich

wysokości ubezpieczeni zobowiązani są do:1) przedstawiania stanów faktycznych mających

wpływ na prawo lub wysokość świadczeń;2) informowania o wszelkich zmianach mających

wpływ na świadczenie;3) przedkładania na żądanie środków dowodowych;4) osobistego stawiennictwa, jeżeli okoliczności

sprawy tego wymagają;5) poddania się badaniom lekarskim, a takż e le-

czeniu lub rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że

leczenie lub rehabilitacja przywróci zdolność do pracy lub spowoduje, że zdolność do pracy zostanie zachowana.Art. 81. [Wyłączenie stosowania przepisu

ustawy]Przepisu art. 80 nie stosuje się, jeżeli:

1) Zakład ma możliw ości mniejszym nakładem niż ubezpieczony ustalić okoliczności niezbęd-ne do przyznania i wypłaty świadczenia;

2) badanie mogłoby narazić ubezpieczonego na pogorszenie stanu zdrowia lub zagrażać jego życiu.Art. 82. [Utrudnianie postępowania]W przypadku gdy ubezpieczony utrudnia moż-

liwość wyjaśnienia wszystkich okoliczności spra-wy, Zakład może, w drodze decyzji, wstrzymać wy-

114

luty 2015IFK

[art. 83–83d] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

płatę świadczenia lub zawiesić pos tępowanie do chwili podjęcia współpracy.

Art. 83. [Decyzja ZUS]1. Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidu-

alnych spraw dotyczących w szczególności:1) zgłaszania do ubezpieczeń społecznych;2) przebiegu ubezpieczeń;3) ustalania wymiaru składek i ich pobor u, a tak-

że umarzania należności z tytułu składek;3a) ustalania wymiaru składek na Fundusz Emery-

tur Pomostowych i ich poboru, a także umarza-nia należności z tytułu tych składek;

4) ustalania uprawnień do świadcz eń z ubezpie-czeń społecznych;

5) wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.2. Od decyzji Zakładu pr zysługuje odwołanie

do właściwego sądu w t erminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

3. Odwołanie do sądu pr zysługuje również w razie niewydania decyzji w t erminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłosz enia wniosku o świadcz enie lub inne roszczenia.

4. Od decyzji pr zyznającej świadczenie w dro-dze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyzna-nia takiego świadczenia, a także od decyzji w spra-wach o umorzenie należności z t ytułu składek na ubezpieczenia społeczne, odw ołanie, o kt órym mowa w ust. 2, nie przysługuje. Stronie przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prez esa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach do-tyczących decyzji wydane j w pier wszej instancji przez ministra. Do wniosku s tosuje się odpowied-nio przepisy dotyczące odwołań od decyzji, okre-ślone w Kodeksie postępowania administracyjnego.

5. Odwołanie wnosi się na piśmie do jednostki organizacyjnej Zakładu, która wydała decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę.

6. Jeżeli Zakład uzna odw ołanie za słuszne, zmienia lub uchyla decyzję niezwłocznie, nie pó ź-niej niż w t erminie 30 dni od dnia wniesienia od-wołania. W tym wypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu.

7. Jeżeli odwołanie nie zostało w całości lub w części uwzględnione, Zakład pr zekazuje nie-zwłocznie, nie pó źniej niż w t erminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem.

Art. 83a. [Wznowienie postępowania]1. Prawo lub zobowiązanie stwierdzone decy-

zją ostateczną Zakładu ulega ponownemu us tale-

niu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzę-du, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okolicz-ności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie.

2. Decyzje ostateczne Zakładu, od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez Zakład uchylone, zmie-nione lub unieważnione, na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania administra-cyjnego.

3. W sprawach rozstrzygniętych orzeczeniem właściwego sądu Zakład, na pods tawie dowodów lub okoliczności, o których mowa w ust. 1:1) wydaje we własnym zakresie decyzję przyzna-

jącą prawo lub określającą zobowiązanie, jeśli jest to korzystne dla zainteresowanego;

2) występuje do właściwego sądu z wnioskiem o wznowienie postępowania przed tym orga-nem, gdy z przedłożonych dowodów lub ujaw-nionych okoliczności wynika, ż e prawo nie istnieje lub zobowiązanie jest wyższe niż okre-ślone w decyzji.4. Przepisów ust. 1–3 nie s tosuje się w pos tę-

powaniu o ustalenie uprawnień do emer ytur i rent i ich wysokości.

Art. 83b. [Decyzja kończąca postępowanie] 1. Jeżeli przepisy Kodeksu postępowania ad-

ministracyjnego przewidują wydanie postanowie-nia kończącego postępowanie w sprawie, Zakład w tych przypadkach wydaje decyzję.

2. Od wydan ych w trak cie postępowania in-nych postanowień Zakładu zażalenie nie pr zysłu-guje.

Art. 83c. [Zażalenie na postanowienie]1. Dla postanowień, od których przysługuje za-

żalenie, wydanych przez kierownika terenowej je-dnostki organizacyjnej Zakładu działającego jak o organ egzekucyjny na podstawie przepisów o po-stępowaniu egzekucyjnym w adminis tracji, orga-nem odwoławczym jest dyrektor izby skarbowej.

2. Od wydanych w trakcie postępowania egze-kucyjnego postanowień Zakładu w sprawie stano-wiska wierzyciela zażalenie nie przysługuje.

Art. 83d. [Interpretacje indywidualne]Zakład wydaje int erpretacje indywidualne,

o których mowa w ar t. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o sw obodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpiecz e-niom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpiecz enie zdro-

115


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 80–83d komentarz]

wotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i F undusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych skła-dek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem

o wydanie interpretacji, po usunięciu danych iden-tyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmio ty wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocz-nie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej.

Rozdział 8. Obowiązki ubezpieczonych KOMENTARZ oraz tryb odwoławczy [art. 80–83d]

1. Obowiązki osób ubezpieczonych i płatników

W celu umożliwienia ZUS lub płatnik om składek prawidłowego ustalenia prawa i wysokości świadczeń ubezpieczeni mają obowiązek:

■ przedstawić stan faktyczny wpływający na prawo lub wysokość świadczeń (muszą np. pr zed-stawić określone dokumenty, złożyć odpowiedni wniosek),

■ informować o wszelkich zmianach wpływających na świadczenie (w pr zeciwnym razie może dojść do nadpłaty świadczenia i konieczności jego zwrotu z odsetkami),

■ przedkładać na żądanie środki dowodowe, ■ stawić się osobiście, jeżeli wymagają tego okoliczności sprawy, ■ poddać się badaniom lekarskim, a także leczeniu lub rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że lecze-

nie lub rehabilitacja przywrócą zdolność do pr acy lub spowodują, że zdolność do pr acy zo-stanie zachowana (chyba że badanie mogłoby nar azić ubezpieczonego na pogor szenie stanu zdrowia lub zagrażać jego życiu).

Ubezpieczony jest zwolniony z tych obowiązków tylko wtedy, gdy ZUS ma możliwość ustalenia wszelkich niezbędnych okoliczności do pr zyznania i wypłat y świadczenia we własnym zakr esie mniejszym nakładem niż ubezpieczony lub gdy badanie może nar azić ubezpieczonego na pogor-szenie stanu zdrowia albo zagraża jego życiu.

Jeśli ubezpieczony utrudnia wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, ZUS może: ■ wstrzymać wypłatę świadczenia lub ■ zawiesić postępowanie w spr awie do momentu, gdy ubezpieczony pode jmie współpracę

(art. 82 ustawy systemowej).

2. Decyzje wydawane przez ZUS i tryb odwoławczyPostępowanie przed ZUS jest postępowaniem administracyjnym kończącym się decyzją admi-

nistracyjną, która podlega kontroli sądowej.

W jakich sprawach ZUS wydaje decyzję (art. 83 ustawy systemowej)

ZUS wydaje decyzję w szczególności w sprawach:

zgłaszania do ubezpieczeń

społecznych

przebiegu ubezpieczeń

ustalania wymiaru

składek i ich poboru, a także

umarzania należności

z tytułu składek

ustalania wymiaru

składek na Fun-dusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarza-nia należności z tytułu tych

składek

ustalania uprawnień

do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

wymiaru świadczeń

z ubezpieczeń społecznych

116

luty 2015IFK

[art. 80–83d komentarz] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Katalog spraw wymienionych w art. 83 usta-wy systemowej nie jest katalogiem zamkniętym. ZUS jest zobowiązany wydać decyzję we wszyst-kich sprawach z zakr esu ubezpieczeń społecz-nych, w których istnieje potrzeba rozstrzygnięcia o prawach lub obowiązk ach płatnika składek lub ubezpieczonego. N ależy do nich r ównież decyzja o wstrzymaniu wypłaty świadczenia do

czasu podjęcia współpracy przez osobę ubezpieczoną.Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 23 marca 2011 r. (I UZP 3/10, OSNP 2011/17–18/233):

„(...) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (or ganu rentowego) wydanej na podst awie art. 83a ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) w przedmiocie nieważności decyzji przysługuje odwołanie do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych”.

ZUS wydaje decyzje w indywidualnych sprawach osób ubezpieczonych lub płatników składek, dotyczących w szczególności:

■ zgłaszania do ubezpieczeń, ■ ustalania wymiaru składek i ich poboru, ■ umarzania należności z tytułu składek, ■ ustalania prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, ■ wysokości świadczeń.

Decyzje wydawane przez ZUS podlegają kontroli sądu. Osoba ubezpieczona lub płatnik, którzy otrzymają niekorzystną dla siebie decyzję ZUS, do czasu je j uprawomocnienia mogą od-wołać się do sądu pr acy i ubezpieczeń społecz-nych. Termin na odwołanie wynosi 1 miesiąc od

doręczenia decyzji. Po tym terminie decyzja staje się prawomocna i podlega wykonaniu. Część decyzji pr zesyłana jest pr zez ZUS zwykłym list em. W r azie sporu, czy decyzja zost ała

doręczona, ciężar dowodu jej doręczenia spoczywa na ZUS (art. 71a ust. 2 ustawy systemowej). Inny tryb odwoławczy obowiązuje w odniesieniu do decyzji:

■ przyznającej świadczenie w drodze wyjątku, ■ odmawiającej przyznania takiego świadczenia, ■ w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.

Od tych decyzji nie przysługuje odwołanie do sądu powszechnego. Osobie, która taką decy-zję otrzymała, przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa ZUS o ponowne r ozpatrze-nie sprawy, na zasadach do tyczących decyzji wydanej w pier wszej instancji przez ministra (art. 83 ust. 4 ust awy systemowej). Jeżeli prezes ZUS, po ponownym r ozpatrzeniu sprawy, pod-trzyma decyzję organu, stronie przysługuje skar-ga do sądu administracyjnego. Sąd administra-cyjny w odróżnieniu od sądu powszechnego nie

bada merytorycznej treści orzeczenia, jedynie kontroluje, czy przy wydawaniu decyzji nie zostały naruszone procedury postępowania administracyjnego.

Odwołać można się nie t ylko od wydanej decyzji. Odwołanie pr zysługuje również w sytuacji, gdy ZUS nie wydał decyzji w t erminie 2 miesięcy liczonych od dnia zgłoszenia r oszczenia (art. 83

UWAGA!ZUS jest zobowiązany wydać decyzję we wszystkich sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w któ-rych istnieje potrzeba rozstrzygnięcia o prawach lub obowiązkach płatnika składek lub ubezpieczonego.

UWAGA!Odwołanie od decyzji ZUS należy wnieść w ciągu mie-siąca od dnia doręczenia decyzji.

UWAGA!Decyzje ZUS dot yczące świadczeń pr zyznawanych w drodze wyjątku oraz decyzje w spraw ach o umo-rzenie należności z t ytułu składek na ubezpieczenia społeczne podlegają kontroli sądu administracyjne-go, który orzeka tylko w kwestiach poprawności pro-ceduralnej, a nie co do samej treści decyzji.

117



ust. 3 ustawy systemowej). W tym przypadku odwołanie można wnieść w każdym czasie po upły-wie tego terminu.

Zdarza się, że sprawa nie jest kończona decyzją administracyjną, lecz jedynie zwykłym pismem, które nie posiada w szystkich elementów decyzji. W or zecznictwie od wielu lat jest utr walony pogląd, że jeżeli w spr awie, w której przepisy prawa przewidują wydanie decyzji, or gan zobo-wiązany do jej wydania rozstrzygnie sprawę inaczej, wówczas pismo or ganu jest traktowane jak decyzja ze wszystkimi wynikającymi z tego tytułu konsekwencjami. Brak koniecznych elementów decyzji, np. pouczenia o pr awie i terminie wniesienia odwołania, ma t ylko ten skutek, że strona może wnieść odwołanie w każdym czasie. Pisma zawierające rozstrzygnięcia w sprawie załatwia-nej w drodze decyzji są bowiem decyzjami, mimo niezachowania w pełni for my decyzji (przewi-dzianej w art. 107 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego), jeśli tylko zawierają minimum elementów niezbędnych do zakwalif ikowania ich jako decyzji.

Podstawowe elementy decyzji administracyjnej

wskazanie rozstrzygnięcie adresata aktu o istocie sprawy

oznaczenie organu administracji podpis osoby państwowej wydającego akt reprezentującej organ

W razie załatwienia sprawy pismem zamiast decyzją można wystąpić do ZUS o wydanie decy-zji administracyjnej, a po odmowie wydania decyzji lub upływie t erminu do jej wydania wnieść odwołanie od pisma do sądu.

Kodeks postępowania cywilnego nie nakłada specjalnych wymagań formalnych w odniesieniu do odwołania się od decyzji ZUS (lub od br aku decyzji w okr eślonym terminie). Każde pismo, w którym odwołujący się wyr azi swoje niezadowolenie z tr eści decyzji (lub je j braku), ZUS ma obowiązek potraktować jako odwołanie. Odwołanie można spor ządzić na piśmie (sytuacja zde-cydowanie najczęstsza) lub ustnie – do protokołu sporządzonego przez pracownika ZUS. Odwo-łanie składa się w jednostce ZUS, która wydała decyzję (art. 83 ust. 5 ustawy systemowej).

Jeżeli ZUS uzna odwołanie za słuszne, może zmienić lub uchylić decyzję nie pó źniej niż w cią-gu 30 dni od dnia wniesienia odwołania. Wt edy sprawie nie nadaje się już dalszego biegu. Jeśli natomiast ZUS nie uzna r oszczenia, odwołanie zostaje przekazane do sądu pr acy i ubezpieczeń społecznych (art. 83 ust. 6 i 7 ust awy systemo-wej) razem z odpowiedzią or ganu na zar zuty podniesione w odwołaniu. P ostępowanie prze-prowadzane zarówno przed ZUS, jak i pr zed sądem pracy w spr awach z zakr esu ubezpieczeń społecznych jest dla osoby ubezpieczonej bezpłatne.

Ustawa systemowa przewiduje szczególne ur egulowania dotyczące możliwości wzruszenia prawomocnej decyzji ZUS, a także zmiany sytuacji ubezpieczonego nawet w przypadku, gdy spra-wa została rozstrzygnięta przez sąd (z wy jątkiem postępowania o ust alenie prawa i wysokości emerytury lub renty).

Jeżeli zostaną przedłożone nowe dowody albo pr zed wydaniem decyzji istniały ok oliczności ujawnione dopiero po upr awomocnieniu się decyzji, kt óre mają wpływ na stwier dzone decyzją prawo albo zobowiązanie ubezpieczonego lub płatnik a, ZUS na wniosek osoby zaint eresowanej albo z ur zędu ponownie ust ali to prawo lub zobowiązanie. ZUS z ur zędu może t akże uchylić, zmienić lub unieważnić ost ateczną decyzję, od kt órej nie zostało wniesione odwołanie do sądu na zasadach określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Jeśli natomiast zostaną

UWAGA!Postępowanie sądowe w zakr esie ubezpieczeń spo-łecznych jest bezpłatne.

118

luty 2015IFK


przedstawione nowe dowody albo uja wnione okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji w sprawach rozstrzygniętych orzeczeniem sądu, ZUS odpowiednio:

■ wydaje nową decyzję pr zyznającą prawo lub określającą zobowiązanie, jeśli jest t o korzystne dla zainteresowanego, albo

■ występuje z wnioskiem o wznowienie post ępowania przed sądem, jeśli pr zedstawione nowe dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji powodują, że prawo nie istnieje lub zobowiązanie jest wyższe niż okr eślone w decyzji.

3. Spór dotyczący objęcia ubezpieczeniami i decyzja ZUSW razie sporu dotyczącego obowiązku ubezpieczeń społecznych ZUS wydaje decyzję osobie

ubezpieczonej i płatnikowi składek. Po uprawomocnieniu się tej decyzji płatnik składek ma obo-wiązek złożyć w ciągu 7 dni dok umenty ubezpieczeniowe za okres objęty decyzją (art. 38 ustawy systemowej).

W tym przypadku chodzi zarówno o sytuację, gdy ze st anowiskiem ZUS w spr awie ubezpie-czeń nie zgadza się płatnik czy ubezpieczony, jak i o sytuację, gdy ZUS kwestionuje zgłoszenie do ubezpieczeń i opłacanie składek . Od decyzji ZUS w spr awie obowiązku ubezpieczeń przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Decyzje w spr awie obowiązku ubezpieczeń mogą być wydawane wtedy, gdy jest pr owadzone postępowanie w indywidualne j sprawie na wniosek ubezpieczonego, a także wówczas, gdy w wyniku kontroli u płatnika zostały stwierdzone nieprawidłowości w zakresie ubezpieczeń (może to być decyzja tzw. pokontrolna).

PRZYKŁADSpółka zatrudniała 15 pracowników do sprzątania firmy, których nie zgłosiła do ubezpieczeń ani nie opłacała za nich składek , gdyż zdaniem spółki b yły to osoby wykonujące umowy o dzieło (takie umowy nie s tanowią tytułu do objęcia ubezpieczeniami). ZUS po pr zepro-wadzeniu kontroli, na podstawie zebranych dowodów i ustaleń, wydał płatnikowi składek i ubezpieczonym decyzje o podleganiu zatr udnionych osób sprzątających obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako pracowników. Spółka ma 7 dni od dat y doręczenia decy-zji na złożenie do ZUS dokument ów zgłoszeniowych i rozliczeniowych za okres w skazany w decyzji za wszystkie osoby uznane przez ZUS za pracowników. Jeżeli natomiast płatnik nie zgadza się z tą decyzją, ma miesiąc na złożenie odwołania od decyzji ZUS. Wówczas sprawa trafi pod rozstrzygnięcie sądu.

PRZYKŁADJednoosobowa spółka z o.o. zgłosiła do ubezpieczeń społecznych właściciela firmy i równo-cześnie prezesa zarządu jako pracownika. Po przeprowadzeniu postępowania ZUS stwier-dził, że nie było podstaw do podlegania przez prezesa ubezpieczeniu pracowniczemu, a sta-tus właściciela jednoosobowej spółki z o.o. s tanowi tytuł do objęcia ubezpieczeniami jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność. ZUS wezwał spółkę do złożenia wyrejestrowa-nia prezesa jako pracownika. Spółka nie zgodziła się na złożenie dokumentów wyrejestrowu-jących. W związku z t ym ZUS wydał decyzję w sprawie niepodlegania ubezpiecz eniom pra-cowniczym właściciela jednoosobowej spółki z o.o. i podlegania ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność.

4. Interpretacje indywidualne wydawane przez ZUSPrzedsiębiorca może złożyć do właś ciwego organu administracji publicznej lub państwowej je-

dnostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastoso-wania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdr owotne, w jego indywidualne j sprawie (art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Do uzyskania interpretacji indywidualnej ZUS uprawnieni są jedynie przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

119



Przedsiębiorcą jest: ■ osoba fizyczna, ■ osoba prawna, ■ jednostka organizacyjna niebędąca osobą

prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

Podmioty nieposiadające st atusu przedsiębiorcy nie mogą uzy skać interpretacji indywidual-nej. Jeżeli wystąpią do ZUS z wnioskiem w tej sprawie, ZUS wyda decyzję odmawiającą udzielenia interpretacji. Od takiej decyzji również przysługuje odwołanie do sądu.

Każda interpretacja indywidualna (niezależnie od t ego, jaki or gan ją wydaje) musi do tyczyć przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdr owotne, w jego indywidualne j sprawie. Dodatkowo zakres przedmiotowy interpretacji indywidualnych wydawanych przez ZUS został doprecyzowany w przepisach ustawy systemowej.

Co może być przedmiotem interpretacji indywidualnej wydawanej przez ZUS

Interpretacje indywidualne są wydawane w zakresie:

podstawy wymiaru składek

obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym

zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP i Fundusz Emerytur Pomostowych

Przedmiotem interpretacji wydawanej przez ZUS nie mogą być zatem przepisy dotyczące: ■ objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym (dotyczy to samego obowiązku ubezpieczenia zdrowot-

nego, ponieważ kwestia składek na ubezpieczenie zdr owotne, ich podst awy wymiaru oraz wysokości pozostaje w gestii ZUS),

■ zasady składania i wypełniania dokumentów ubezpieczeniowych, ■ uznania danej pracy za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (spra-

wy tego rodzaju nie zaliczają się do k ompe-tencji ZUS),

■ zasady przyznawania i podst awy wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Interpretacja indywidualna musi obejmować swoim zakresem indywidualną sprawę wniosko-dawcy. Nie można zat em w tr ybie interpretacji wystąpić o udzielenie ogólnych wy jaśnień w nie-sprecyzowanej i nieukonkretnionej kwestii. Płatnik wniosk ujący o wydanie int erpretacji może wnioskować o wykładnię tylko w swojej sprawie.

PRZYKŁADBiuro rachunkowe (przedsiębiorca w r ozumieniu przepisów o sw obodzie działalności gospodarczej), którego klientem jest m.in. spółka z o.o. r ozliczająca składki za 550

UWAGA!Jeżeli płatnik niebędący pr zedsiębiorcą w rozumie-niu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej wystąpi do ZUS z wnioskiem o wydanie inter pretacji, otrzyma decyzję odmawiającą jej udzielenia.

UWAGA!Płatnik może wnioskować o wydanie interpretacji tyl-ko na rzecz swojej firmy.

120

luty 2015IFK


ubezpieczonych, ma problem z prawidłowym oskładk owaniem nowego składnika wyna-grodzenia, który został wprowadzony do przepisów o wynagradzaniu od 1 grudnia 2014 r. Właścicielka biura rachunkowego chciałaby wystąpić do ZUS o uzy skanie interpretacji indywidualnej w tej sprawie. Mimo ż e biuro rachunkowe jest przedsiębiorcą, nie może wystąpić we własnym imieniu o udzielenie int erpretacji dotyczącej problemu spółki, któ-ra jest klientem biura. Nie będzie t o bowiem wniosek we własne j sprawie płatnika. O in-terpretację w tej sprawie może skutecznie wnioskować tylko spółka, w kt órej wystąpił problem z oskładkowaniem nowego składnika wynagrodzenia. Spółka może jednak upo-ważnić właścicielkę biura rachunkowego (lub inną uzgodnioną osobę) do wy stąpienia w imieniu płatnika z wnioskiem o int erpretację oraz reprezentowanie go w t oku postę-powania o wydanie interpretacji. Wówczas do wniosku o int erpretację konieczne będzie dołączenie pełnomocnictwa udzielonego właścicielce biura.

Ponadto należy mieć na względzie, że funk cja ochronna interpretacji ograniczona jest pod-miotowo wyłącznie do przedsiębiorcy występującego z wnioskiem. Inny pr zedsiębiorca nie może korzystać z funkcji ochronnej interpretacji wydanej w sprawie innego płatnika.

Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej przez ZUS powinien zawierać: ■ firmę przedsiębiorcy, ■ oznaczenie siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy, ■ numer identyfikacji podatkowej (NIP), ■ numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo w Ewidencji Działal-

ności Gospodarczej, ■ adres do korespondencji, jeśli jest on inny niż adr es siedziby albo adr es zamieszkania przed-

siębiorcy, ■ opis stanu faktycznego lub zdar zenia przyszłego oraz własne st anowisko wnioskodawcy

w sprawie.

Wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji podlega opłacie w wysokości 40 zł, którą należy uiścić w t erminie 7 dni od dnia złożenia wniosk u na r achunek organu. W pr aktyce najlepiej

jest to uczynić pr zed złożeniem wniosku i załą-czyć potwierdzenie uiszczenia tej opłaty, ponie-waż rozpatrzeniu podlega wniosek o udzielenie interpretacji, który został opłacony. W r azie nieuiszczenia opłaty w t erminie wniosek po-zostawia się bez r ozpatrzenia. Jeśli w jednym wniosku o wydanie int erpretacji występują od-rębne stany faktyczne lub zdar zenia przyszłe, opłatę pobiera się od każdego przedstawionego we wniosku odrębnego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. W t ej sytuacji uiszczenie

tylko jednej opłaty spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania w zakresie pozostałych stanów faktycznych.

Wnioski o interpretację indywidualną są rozpatrywane przez dwa oddziały ZUS – w Gdańsk u i w Lublinie. Opłaty za wniosek o wydanie int erpretacji dotyczącej obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne należy dokonać na rachunek właściwego oddziału ZUS. Właściwość wskazanego oddziału do rozpatrywania danego wniosku ustala się zgodnie z adr esem wniosko-dawcy podanym na wniosku.

Wniosek może być złożony w dowolnym oddziale ZUS czy w Centr ali Zakładu. W k ażdym przypadku zostanie on przekazany do jednego z dwóch oddziałów, który będzie go rozpatrywał. Termin na wydanie pisemnej interpretacji biegnie od dnia wniesienia wniosk u o interpretację do ZUS, a nie od dnia wpływu do właś ciwego (według wewnętrznych uregulowań ZUS) oddziału.

UWAGA!Jeżeli płatnik wnioskuje o wydanie interpretacji w kil-ku stanach faktycznych, a wniosek zost ał opłacony w pojedynczej wysokości, ZUS rozstrzygnie tylko jed-no pytanie wnioskodawcy, pozostawiając pozostałe bez rozpatrzenia.

121



Oddziały ZUS wydające interpretacje indywidualne

Lp. Oddział ZUS Adresoddziału ZUS Numer rachunku bankowego

1. ZUS o/Gdańsk (wydaje interpretacje w sprawach wnioskodawców oddzia-łów ZUS w : Białymstoku, Bydgosz-czy, Elblągu, Gdańsk u, Gorzowie Wielkopolskim, Koszalinie, Łodzi I, Olsztynie, Ostrowie Wielkopolskim, Pile, Płocku, Poznaniu I, Poznaniu II, Siedlcach, Słupsku, Szczecinie, Toru-niu, Warszawie I, Warszawie II, War-szawie III, Zielonej Górze)

80-748 Gdańsk,ul. Chmielna 27/33

PKO BP SAI Regionalny Oddział Korporacyjnyw WarszawieI Centrum Korporacyjne w Warszawie26 1020 5590 0000 0902 8090 1015

2. ZUS o/Lublin (wydaje int erpretacje w sprawach wnioskodawców od-działów ZUS w: Bielsku-Białej, Biłgo-raju, Chorzowie, Chrzanowie, Czę-stochowie, Jaśle, Kielcach, Krakowie, Legnicy, Lublinie, Łodzi II, Nowym Sączu, Opolu, Radomiu, R ybniku, Rzeszowie, Sosnowcu, Tarnowie, To-maszowie Mazowieckim, W ałbrzy-chu, Wrocławiu, Zabrzu)

20-601 Lublin,ul. T. Zana 36–38c

PKO BP SAI Regionalny Oddział Korporacyjnyw WarszawieI Centrum Korporacyjnew Warszawie61 1020 5590 0000 0302 8160 1019

Na formularzu przelewu w polu z tytułem wpłaty należy podać NIP wnioskodawcy oraz wpisać „opłata za wniosek o wydanie interpretacji”.

ZUS ma obowiązek wydać int erpretację bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania kompletnego i opłaconego wniosku. W razie niewydania interpretacji w terminie uznaje się, że w dniu nast ępującym po dniu, w którym upłynął termin wydania inter-pretacji, została wydana interpretacja stwierdzająca prawidłowość stanowiska przedsiębiorcy przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji.

PRZYKŁADSpółka Alibaba SA wy stąpiła do ZUS z wnioskiem o udzielenie int erpretacji indywidualnej w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pra-cownicy przebywającej na urlopie wy chowawczym. Opłacony i kompletny wniosek został przesłany, za zwrotnym poświadczeniem odbioru, do oddziału ZUS w Kielcach, kt óremu spółka podlega zgodnie z pr zynależnością terytorialną. Oddział ZUS w Kielcach po twier-dził odbiór wniosku 3 lutego 2015 r. Następnie wniosek został przekazany do Oddziału ZUS w Lublinie, który zajął się jego r ozpatrzeniem. Pieczątka na wniosku po twierdza datę jego wpływu do Oddziału ZUS w Lublinie 6 lut ego 2015 r.Niezależnie od wewnętr znych uregulowań obowiązujących w ZUS, 30-dniowy t ermin na udzielenie interpretacji indywidualnej biegnie od daty wpływu wniosku do ZUS (czyli od 3 lu-tego 2015 r. – wpływ wniosku do Oddziału ZUS w Kielcach), a nie od daty wpływu do oddziału, który finalnie zajmuje się jego rozpatrzeniem. Jeżeli ZUS nie wyda interpretacji w ustawowym terminie, wówczas stanowisko, które przedstawił płatnik w swoim wniosku, zostanie uznane za prawidłowe.

Istotną cechą decyzji o int erpretacji jest szczególna ochr ona przedsiębiorcy. Podmiot, który zastosował się do uzy skanej interpretacji, nie może być bowiem obciążony jakimik olwiek nega-

122

luty 2015IFK


tywnymi daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi i f inansowymi ani karami w zakre-sie, w jakim się do niej zastosował.

Składając wniosek o interpretację, przedsiębiorca powinien przedstawić stan faktyczny w spo-sób wyczerpujący, ze wskazaniem wszystkich okoliczności mogących mieć znaczenie dla ewentu-alnego rozstrzygnięcia sprawy. Gdyby okazało się, że stan faktyczny zawiera inne istotne dla roz-strzygnięcia okoliczności, które nie były podniesione pr zez przedsiębiorcę we wniosku o wydanie interpretacji, wówczas ZUS może w pó źniejszym terminie próbować na t ej podstawie uchylić ochronną funkcję interpretacji.

Interpretacja może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania (art. 145 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego). Nie zmienia się interpretacji, w wyniku której na-stąpiły nieodwracalne skutki prawne.

Jeżeli płatnik nie zgadza się z wydaną przez ZUS interpretacją i uważa, że właściwa wykładnia prze-pisów jest inna niż prezentowana przez ZUS, może złożyć odwołanie w terminie miesiąca od wydania decyzji. Wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych, które rozstrzygają takie sprawy, mogą orzekać nie tylko w kwestiach proceduralnych, ale również co do istoty sprawy. Oznacza to, że sąd może zmienić

decyzję ZUS i jeżeli wyrok stanie się prawomocny, wówczas dla ZUS wiążąca będzie wykładnia sądu, a nie jego własna interpretacja.

Przez długi czas wątpliwości budziła kwestia, czy odwołania od int erpretacji indywidualnych wydawanych przez ZUS powinny r ozpatrywać sądy administracyjne czy pow szechne. Począt-kowo jako organ właściwy do ponownego r oz-

patrzenia wniosku o wydanie interpretacji sądy wskazywały Prezesa ZUS, którego decyzja miałaby potem podlegać kontroli sądu administracyjnego (jest to postępowanie zgodne z procedurą ad-ministracyjną). Taka procedura była słusznie krytykowana przez płatników. Obecnie uznaje się, że właściwy do rozpatrzenia odwołania od decyzji interpretacyjnej jest sąd powszechny

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 6 kwietnia 2011 r. (II UK 331/10, OSNP 2012/11–12/147) stwier-dził, że: „(...) sąd ubezpieczeń społecznych jest właś ciwy w sprawie z odwołania od decyzji or ganu ren-towego w przedmiocie interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne w jego indywidualnej sprawie (art. 83 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-nych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm. oraz art. 10 ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.)”.

Natomiast w postanowieniu z 4 lut ego 2011 r. (II UZP 1/11, OSNP 2012/7–8/102) Sąd Naj-wyższy wyraził pogląd, że przyjęcie administracyjnej drogi rozpoznania odwołań od takich decyzji doprowadziłoby do sytuacji, w kt órych te same kwestie musiałyby być r ozstrzygane w niezależ-nych pionach sądownictwa.

Mimo że od 1 st ycznia 2013 r. ZUS został zobowiązany do publik owania wydawanych interpre-tacji, mogą one pełnić t ylko funkcję pomocniczą pr zy rozstrzyganiu własnych problemów interpre-tacyjnych. Płatnik, który uważa, że jego sytuacja jest analogiczna do pr zedstawionej w interpretacji, stosuje wykładnię ZUS na własną odpowiedzialność. Na swojej stronie internetowej ZUS wskazuje, że:

■ uzasadnienia przedstawionych decyzji zawierają jedynie przywołanie opisu stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego zawartego we wniosku. Oznacza to, że nie w każdym przypadku będą one stanowiły pełne odzwierciedlenie treści wniosku;

■ nawet najmniejsza różnica w zawartym we wniosku o wydanie int erpretacji opisie stanu fak-tycznego lub zdar zenia przyszłego (w t ym pominięcie lub dodanie jakiegok olwiek elementu) może mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia zawartego w interpretacji.

Interpretacje dotyczą stanu prawnego obowiązującego w chwili ich wydania. Niektóre z opub-likowanych decyzji będą odnosiły się do nieobowiązujących już pr zepisów.

UWAGA!Od interpretacji ZUS udzielanej w formie decyzji płat-nikowi służy odwołanie do sądu, który może uznać wy-kładnię ZUS za nieprawidłową.

123



Interpretacja indywidualna ZUS, nawet opublikowana w BIP, nie jest źródłem prawa, lecz jedy-nie informuje o zajętym przez organ rentowy stanowisku w danej sprawie. Aby zatem skorzystać z ochrony, jaką daje interpretacja, płatnik powinien wystąpić o indywidualne rozstrzygnięcie ZUS w jego własnej sprawie.

Rozdział 9Zwrot nienależnie pobranych

świadczeń oraz odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczeń

Art. 84. [Nienależne świadczenia]1. Osoba, która pobrała nienależne świadcz e-

nie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odse tkami, w wysokości i na zasadach określon ych przepisami prawa cy-wilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

2. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:1) świadczenia wypłacone mimo zais tnienia oko-

liczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w ca-łości lub w części, jeż eli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku praw a do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na pod-stawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świa-domego wprowadzania w błąd organu wypła-cającego świadczenia przez osobę pobierają-cą świadczenia.3. Nie można żądać zwr otu kwot nienależnie

pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż os tatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadcz enia zawiadomiła or -gan wypłacający świadcz enia o zajściu ok olicz-ności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadcze-nia były nadal wypłacane, a w poz ostałych przy-padkach – za okres dłuższy niż os tatnie 3 lata.

4. Kwoty nienależnie pobran ych świadczeń ustalone prawomocną decyzją oraz kwoty odsetek i kosztów upomnienia, zwane dalej „należnościami z tytułu nienależnie pobranych świadczeń”, pod-legają potrąceniu z wypłacanych świadczeń, a je-żeli prawo do świadczeń nie istnieje – ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, z zastrzeżeniem ust. 8c.

4a. Nienależnie pobrane świadczenia mogą być zabezpieczane hipoteką przymusową i ustawowym prawem zastawu, z wyjątkiem przypadku, gdy pod-

legają potrąceniu z bieżąco wypłacan ych świad-czeń. Przepisy art. 26 i 27 stosuje się odpowiednio.

5. Przepisów ust. 2–4 i 8 nie s tosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady pr zyzna-wania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej.

6. Jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zo-stało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża od-powiednio płatnika składek lub inny podmiot.

7. Należności z t ytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają pr zedawnieniu po upływie 1 0 lat, licząc od dnia upraw omocnienia się decyzji ustalającej te należności. Przepisy art. 24 ust. 5–5c stosuje się odpowiednio.

8. Zakład może odstąpić od żądania zwrotu na-leżności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatno-ści albo rozłożyć je na raty, jeżeli:1) zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczno-

ści lub2) kwota nienależnie pobran ych świadczeń nie

przewyższa kosztów upomnienia w pos tępo-waniu egzekucyjnym w administracji.8a. Od kwot nienależnie pobranych świadczeń,

które rozłożono na rat y albo których termin płat-ności odroczono, nie nalicza się odsetek, począw-szy od dnia wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.

8b. Rozłożenie na raty kwot należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń albo odroczenie terminu ich płatności następuje w formie umowy.

8c. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, poz ostała kwota staje się natych-miast wymagalna wraz z odsetkami w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

8d. Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, których termin płatności odr oczono lub które rozłożono na raty, nie podlegają potrące-niu z wypłacanych świadczeń.

8e. Jeżeli wpłata na pocz et należności z t ytu-łu nienależnie pobranych świadczeń nie pokr ywa w całości t ych należności, dokonaną wpłatę zali-cza się w pierwszej kolejności na pokrycie w cało-

124

luty 2015IFK


ści kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych, a pozostałą część zalicza się pr oporcjonalnie na poczet kwoty nienależnie pobran ych świadczeń oraz kwoty odsetek w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota nienależnie pobran ych świadczeń do kwoty odsetek.

9. Przepisy ust. 1–8 stosuje się także do pie-niężnych świadczeń innych niż z ubezpieczeń spo-łecznych, wypłacanych przez Zakład na mocy od-rębnych przepisów.

10. Przepis ust. 8 stosuje się odpowiednio do świadczeń wypłaconych bezpośrednio przez pra-codawcę.

11. Jeżeli osoba pobierająca świadcz enia za-wiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zaj-ściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależ-nie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecz-nych podlegają zwrotowi bez odsetek za zwłokę.

Art. 85. [Opóźnienia w wypłacie świadczeń]1. Jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych

w przepisach określających zasady pr zyznawa-

nia i wypłacania świadcz eń pieniężnych z ubez-pieczeń społecznych lub świadcz eń zleconych do wypłaty na mocy odrębn ych przepisów albo umów międzynarodowych – nie us talił prawa do świadczenia lub nie wypłacił t ego świadcze-nia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie do-tyczy to przypadku, gdy opóźnienie w pr zyzna-niu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpo-wiedzialności.

1a. Do odsetek, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisów o finansach publicznych.

2. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego w por ozumieniu z minis trem właś-ciwym do spraw f inansów publicznych określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wypłacania odsetek.

2a. Przepis ust. 1 stosuje się również do płat-ników składek zobowiązanych z mocy odrębn ych przepisów do wypłat y świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych.

Rozdział 9. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń KOMENTARZ oraz odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczeń [ar t. 84–85]

Każda osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczenia społecznego, musi je zwrócić wraz z odsetk ami, w wy sokości i na zasadach okr eślonych przepisami prawa cywilnego. Zwrot świadczenia następuje na zasadach okr eślonych w ar t. 138 ust. 4 i 5 ustawy o emer yturach i r entach z FUS, nat omiast odesłanie do pr awa cywilnego dotyczy wyłącznie zasad zapłat y i wy sokości odsetek (wyrok SA w Kr akowie z 21 marca 2013 r., III AUa 1311/12)

Osoba, która pobrała nienależne świadczenie, jeżeli powiadomiła organ rentowy wypłacający to świadczenie o braku do niego prawa, a mimo to świadczenie nadal było jej wypłacane, zwraca je bez odsetek. W pozostałych przypadkach świadczenie musi zostać zwrócone z odsetkami usta-wowymi (wynoszą 8% w stosunku rocznym).

Co jest nienależnie pobranym świadczeniem

Nienależnie pobrane świadczenia to:

świadczenia wypłacone mimo zaistnienia ok o-liczności, które spowodowały ust anie prawa do świadczenia albo konieczność wstrzymania jego wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o br a-ku prawa do jego pobierania

świadczenia przyznane lub wypłacone na pod-stawie nieprawdziwych zeznań lub f ałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świa-domego wprowadzania w błąd or ganu wypła-cającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia

125



Oznacza to, że pobr anie nienależnego ś wiadczenia ma mie jsce wtedy, gdy osoba, kt óra je pobrała, miała lub powinna mieć ś wiadomość (ponieważ została pouczona o ok olicznościach powodujących brak prawa do świadczenia), że to świadczenie jej się nie należy lub pr zysługuje w niższej wysokości. Podanie nieprawdziwych, a nie niekompletnych danych stanowi przesłankę odpowiedzialności płatnika. To organ rentowy ma obowiązek zgr omadzenia dokumentów nie-zbędnych do wydania decyzji (wyrok SA w Lublinie z 6 marca 2013 r., III AUa 124/13). Nie zawsze też podanie nieprawdziwych danych oznacza, że są one niezgodne z pr awem. Należy pamiętać, że obowiązkiem or ganu rentowego jest wszechstronne i wnikliwe r ozpatrzenie sprawy i ust ale-nie stanu faktycznego. Przesłanką odpowiedzialności jest pr zekazanie nieprawdziwych danych, przy czym pr zesłanka ta jest niezależna od winy płatnika.

ZUS może żądać zwr otu nienależnie po-branego świadczenia za okr es nie dłuższy niż ostatnie 3 lat a. Krótszy, 12-miesięczny okres, za który ZUS może żądać zwr otu wypłaconego świadczenia, ma zastosowanie do osób, kt óre otrzymały świadczenie z ubezpieczenia społecz-nego, mimo że zawiadomiły organ wypłacający to świadczenie o braku do niego pr awa lub ko-nieczności wstrzymania jego wypłaty (art. 84 ust. 3 ustawy systemowej). Jeśli powodem przyzna-nia świadczenia lub naliczenia go w złe j wysokości były infor macje przekazane przez płatnika, wówczas płatnik zostaje zobowiązany pr zez ZUS do zwr otu świadczenia nienależnie pobranego przez ubezpieczonego (art. 84 ust. 6 ustawy systemowej).

Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń przedawniają się po upływie 10 lat od dnia uprawomocnienia się decyzji wydanej w tej sprawie przez ZUS (art. 84 ust. 7 ustawy systemowej).

ZUS może odstąpić od żądania zwr otu należności z t ytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:

■ zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub ■ kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu

egzekucyjnym w administracji.

Przedstawione zasady dochodzenia zwr otu nienależnie pobr anych świadczeń mają zastoso-wanie zarówno wtedy, gdy świadczenie wypłacił ZUS, jak i wt edy, gdy wypłacił je inny podmio t, np. pracodawca, zleceniodawca.

W praktyce często dochodzi do wypłat y zasiłku chorobowego pracownikowi za okr es niezdolności do pr acy orzeczony w zwolnieniu lek arskim, który następnie został skrócony w wyniku badania pr zez lekarza orzecznika ZUS. W takiej sytuacji płatnik zasiłku (praco-dawca, zleceniodawca) nie może samodziel-nie dochodzić zwr otu nienależnie pobr anego świadczenia. Podstawą do dochodzenia zwro-tu zasiłku jest pr awomocna decyzja wydana przez ZUS.

Podmiot zobowiązany do ust alania uprawnień i wypłat y świadczeń z ubezpieczenia społecz-nego, np. pracodawca lub ZUS, ma obowiązek wypłacać t e świadczenia w terminie określonym w przepisach. Wypłata świadczeń po terminie powoduje obowiązek naliczenia odset ek ustawo-wych, chyba że płatnik nie ponosi odpowiedzialnoś ci za okoliczności, które opóźniły przyznanie lub wypłacenie świadczenia.

Zasiłki z ubezpieczenia społecznego powinny być wypłacane: ■ gdy płatnikiem jest ZUS – na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień, nie później niż w ciągu 30 dni

od dnia złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku,

UWAGA!ZUS może żądać zwrotu nienależnie pobranego świad-czenia za okres 3 lat, a jeśli ubezpieczony poinformo-wał ZUS o braku prawa do świadczenia, okres ten wy-nosi 12 miesięcy.

UWAGA!Jeżeli ZUS nie wypłaci świadczenia w terminie, będzie zobowiązany wypłacić odsetki.

126

luty 2015IFK


■ w przypadku płatników składek (pr acodawców, zleceniodawców) – w pr zyjętym u płatnika terminie wypłaty wynagrodzeń, nie później niż w ciągu 30 dni od dnia złożenia dok umentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku.

Jeżeli jednak płatnik składek zobowiązany do wypłacenia należnego ubezpieczonemu ś wiad-czenia nie wypłaci go, to obowiązek rozpatrzenia sprawy i wypłaty zasiłku spoczywa na ZUS.

Jeśli nie nast ąpi terminowa wypłata świadczenia, obowiązek wypłat y odsetek istnieje także wtedy, gdy opóźnienie jest wynikiem innych pr zyczyn niezależnych od or ganu rentowego. Nie są to odsetki za zwłokę, tylko odsetki za niewypłacenie w terminie należnego świadczenia. Obowią-zek zapłaty odsetek za zwłokę istnieje wówczas, gdy ubezpieczony pr zedłoży wszelkie wymagane dokumenty, a or gan rentowy podejmuje postępowanie sprawdzające. W tej sytuacji mamy do czynienia z nieterminową wypłatą świadczenia.

W zakresie spraw regulowanych ustawą systemową zastosowanie mają przepisy Kodeksu po-stępowania administracyjnego. Oznacza to m.in., że „(...) ost ateczne decyzje ZUS, od kt órych nie wniesiono odwołania do właś ciwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, mogą być uchy -lone, zmienione lub unieważnione na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jedynie z urzędu, a nie na wniosek str ony” (postanowienie Sądu Najwyższego z 25 lutego 2003 r., III KKO 18/02, OSNP 2004/5/91). Przepis szczególny zawarty w regulacjach ubezpieczeniowych ma jednak pier wszeństwo stosowania przed przepisem ogólnym zawartym w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych należy rozumieć (art. 180 § 2 Kodeksu postę-powania administracyjnego) sprawy wynikające z przepisów o:

■ ubezpieczeniach społecznych, ■ zaopatrzeniach emerytalnych i rentowych, ■ funduszu alimentacyjnym, ■ innych świadczeniach wypłacanych z funduszów pr zeznaczonych na ubezpieczenia społeczne.

Rozdział 10Kontrola wykonywania zadań

z zakresu ubezpieczeń społecznych

Art. 86. [Zakres kontroli ZUS]1. Kontrolę wykonywania zadań i obowiązk ów

w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatni-ków składek przeprowadzają inspektorzy kontroli Zakładu.

2. Kontrola może obejmować w szczególności:1) zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;2) prawidłowość i r zetelność obliczania, po trą-

cania i opłacania składek oraz inn ych składek i wpłat, do kt órych pobierania z obowiązany jest Zakład;

3) ustalanie uprawnień do świadcz eń z ubezpie-czeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu;

4) prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;

5) wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie da-nych dla celów ubezpieczeń społecznych;

6) dokonywanie oględzin składnik ów majątku płatników składek zalegających z opłatą należ-ności z tytułu składek.Art. 87. [Uprawnienia inspektora kontroli

Zakładu]1. W trakcie przeprowadzania kontroli inspek-

tor kontroli Zakładu ma prawo:1) badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-

-księgowe i osobowe oraz inne nośniki inf or-macji związane z zakresem kontroli;

1a) dokonywać oględzin i spisu składników mająt-ku płatników składek zalegających z opłatą na-leżności z tytułu składek;

2) zabezpieczać zebrane dowody;3) żądać udzielania informacji przez płatnika skła-

dek i ubezpieczonego;4) legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsa-

mości, jeśli jest to niezbędne dla potrzeb kon-troli;

5) przesłuchiwać świadków;6) przesłuchiwać płatnika składek i ubezpiecz o-

nego, jeżeli z powodu braku lub po wy czerpa-

127



niu innych środków dowodowych pozostały niewyjaśnione okoliczności mające znaczenie dla postępowania kontrolnego.2. Inspektor kontroli Zakładu wyk orzystuje

dla celów kontroli informacje zawarte na kontach ubezpieczonych i na kontach płatników składek.

Art. 88. [Obowiązki płatnika składek w zakre-sie kontroli przez ZUS]

1. Płatnicy składek są zobowiązani:1) udostępnić wszelkie księgi, dokument y i inne

nośniki informacji związane z zakresem k on-troli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób trzecich w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na pods tawie odrębnych umów;

1a) udostępniać do oględzin składniki majątku, których badanie wchodzi w zakres kontroli, je-żeli zalegają z opłatą należności z t ytułu skła-dek;

2) sporządzić i wydać kopie dokumentów związa-nych z zakresem k ontroli i określonych przez inspektora kontroli Zakładu;

3) zapewnić niezbędne w arunki do pr zeprowa-dzenia czynności k ontrolnych, w t ym udo-stępnić środki łączności, z wyjątkiem środków transportowych, oraz inne niezbędne śr odki techniczne do wykonania czynności kontrol-nych, którymi dysponuje płatnik;

4) udzielać wyjaśnień kontrolującemu;5) przedstawić tłumaczenie na język polski spo-

rządzonej w języku obcym dokumentac ji fi-nansowo-księgowej i osobowej przedłożonej przez płatnika składek.2. Czynności określonych w ust. 1 płatnik skła-

dek jest obowiązany dokonać nieodpłatnie.3. W spraw ach objętych zakresem k ontroli

płatnik składek ma obowiąz ek, w wyznaczonym terminie, dostarczyć inspektorowi kontroli Zakładu żądane dokumenty.

Art. 89. [Wszczęcie kontroli u płatnika składek]1. Inspektor kontroli Zakładu wszczyna kontro-

lę u płatnika składek po okazaniu legit ymacji służ-bowej i po doręcz eniu upoważnienia do przepro-wadzenia kontroli.

1a. Upoważnienie, o którym mowa w ust. 1, po-winno zawierać co najmniej:1) wskazanie podstawy prawnej;2) oznaczenie jednostki organizacyjnej Zakładu;3) datę i miejsce wystawienia;4) imię i nazwisk o inspektora kontroli Zakładu

oraz numer jego legitymacji służbowej;

5) oznaczenie kontrolowanego płatnika składek;6) wskazanie daty rozpoczęcia kontroli i przewi-

dywanego terminu zakończenia kontroli;7) zakres przedmiotowy kontroli;8) podpis osoby udzielającej upoważnienia z po-

daniem zajmowanego stanowiska lub funkcji;9) pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolo-

wanego płatnika składek.2. Datą wszczęcia kontroli jest dzień doręcze-

nia kontrolowanemu płatnikowi składek upoważ-nienia do przeprowadzenia kontroli.

3. W przypadku nieobecności płatnika składek kontrola może być wszczęta po okazaniu dokumen-tów, o których mowa w ust. 1, osobie upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia spraw płatni-ka składek. Z czynności t ych sporządza się proto-kół i doręcza niezwłocznie płatnikowi składek.

4. Obecny w czasie k ontroli płatnik składek , a także osoba przez niego wskazana, mają prawo uczestniczyć w czynnościach kontrolnych.

5. Płatnik składek powinien b yć zawiadomio-ny o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków lub oględzin, w sposób umoż-liwiający mu udział w przeprowadzaniu tego dowo-du, nie później niż bezpośrednio przed podjęciem tych czynności.

6. Przepisu ust. 5 nie s tosuje się, jeżeli oko-liczności faktyczne uzasadniają nat ychmiastowe podjęcie czynności, a płatnik jes t nieobecny. Fakt nieobecności płatnika odnotowuje się w protokole przeprowadzonej kontroli.

Art. 90. [Miejsce prowadzenia czynności kon-trolnych]

1. Czynności kontrolne prowadzone są w sie-dzibie płatnika składek oraz w mie jscach prowa-dzenia przez niego działalności, a takż e w mie j-scu prowadzenia działalności przez osoby trzecie w związku z powier zeniem tym osobom niekt ó-rych czynności na podstawie odrębnych umów.

2. Inspektor kontroli Zakładu jes t uprawnio-ny do wstępu i poruszania się po t erenie siedzi-by płatnika oraz mie jsc prowadzenia przez niego działalności, na podstawie dokumentów, o których mowa w ar t. 89 ust. 1, bez potrzeby uzyskiwania przepustki oraz nie podlega rewizji osobistej prze-widzianej w wewnętrznym regulaminie określonym przez płatnika składek.

3. Inspektor kontroli Zakładu podlega pr zepi-som o bezpieczeństwie i higienie pracy obowiązu-jącym na terenie, gdzie wykonuje czynności kon-trolne.

128

luty 2015IFK


4. Czynności k ontrolne mogą b yć wykonywa-ne poza mie jscami określonymi w us t. 1 w razie niezapewnienia przez płatnika składek w arunków, o których mowa w art. 88 ust. 1 pkt 3, a także w przy-padkach, gdy charakter czynności tego wymaga.

5. W przypadkach określonych w ust. 4 płatnik składek jest obowiązany, na żądanie inspekt ora kon-troli Zakładu, wydać określone przez niego dokumen-ty wymienione w art. 88 ust. 1 pkt 1 na czas niezbędny do przeprowadzenia czynności kontrolnych, nie dłuż-szy jednak niż 3 t ygodnie. Czynności w t ym zakresie są prowadzone w terenowej jednostce organizacyjnej Zakładu. Z wydania dokumentów sporządza się proto-kół, który podpisuje również płatnik składek.

6. Zakład zapewnia płatnikowi składek, na jego żądanie, dostęp do wydanych dokumentów.

Art. 91. [Protokół kontroli] 1. Ustalenia kontroli opisuje się w pr otokole

kontroli, który powinien zawierać: 1) oznaczenie terytorialnej jednostki organiza-

cyjnej Zakładu; 2) oznaczenie kontrolowanego płatnika składek; 3) oznaczenie inspektorów kontroli Zakładu wy-

konujących kontrolę; 4) określenie zakresu kontroli; 5) czas trwania kontroli z określeniem dat y

wszczęcia i zakończenia kontroli oraz z wy -mienieniem dni przerwy w kontroli;

6) opis dokonanych ustaleń z podaniem pod-staw prawnych;

7) przedstawienie dowodów; 8) pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń; 9) pieczęć i podpis inspektora kontroli Zakładu;10) informacje o wpisie do książki kontroli.

2. Protokół sporządza się w dw óch jedno-brzmiących egzemplarzach, z których jeden do-ręcza się kontrolowanemu płatnikowi składek lub osobie upoważnionej do reprezentowania lub pro-wadzenia jego spraw.

3. Płatnik składek ma praw o w terminie 14 dni od daty otrzymania protokołu złożyć pisemne za-strzeżenia do jego ustaleń, wskazując równocześ-nie stosowne środki dowodowe.

4. Inspektor kontroli Zakładu ma obowiąz ek rozpatrzyć zgłoszone zastrzeżenia i w razie po-trzeby podjąć dodatkowe czynności k ontrolne. O sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń płatnika skła-dek informuje się na piśmie.

5. Protokół kontroli stanowi podstawę do wydania decyzji w zakresie i tr ybie określonym w art. 83.

Art. 91a. (uchylony).Art. 91b. [Odpowiednie zastosowanie przepi-

sów] Przepisy art. 87 ust. 1 pkt 1a, ar t. 88 us t. 1

pkt 1a i art. 89 ust. 5 stosuje się odpowiednio do:1) następców prawnych i osób trzecich odpowia-

dających za zadłużenie płatnika składek;2) osób, które pobrały nienależne świadcz enia,

płatników składek lub innych podmiotów zobo-wiązanych do zwrotu nienależnych świadczeń, o których mowa w ar t. 84, z wy jątkiem przy-padku, gdy nienależne świadcz enia podlegają potrąceniu z bieżąco wypłacanych świadczeń.Art. 92. [Wyłączenie inspektora kontroli] 1. Inspektor kontroli Zakładu podlega wyłącze-

niu z udziału w k ontroli w razie s twierdzenia oko-liczności, które mogą mieć wpływ na bezs tron-ność w jego postępowaniu.

2. Inspektor kontroli Zakładu jest obowiązany zachować w tajemnicy inf ormacje, które uzyskał w związku z wyk onywaniem obowiązków służ-bowych. Obowiązek zachowania tajemnicy tr wa również po ustaniu zatrudnienia na stanowisku in-spektora kontroli Zakładu.

Art. 92a. [Kontrola przedsiębiorców] Do kontroli płatnika składek będącego pr zed-

siębiorcą stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności go-spodarczej.

Art. 93. [Inspektor kontroli ZUS] 1. Inspektorem kontroli Zakładu może być pra-

cownik Zakładu, który:1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i k o-

rzysta w pełni z praw cywiln ych i ob ywatel-skich;

2) ma nienaganną opinię i nie był karany za prze-stępstwo z winy umyślnej;

3) posiada wyższe wykształcenie;4) jest zatrudniony w centrali lub w t erenowej

jednostce organizacyjnej Zakładu co najmnie j dwa lata;

5) złożył egzamin kw alifikacyjny na s tanowisko inspektora kontroli Zakładu z wynikiem pozy -tywnym przed komisją powołaną przez głów-nego inspektora kontroli Zakładu.2. Inspektora kontroli Zakładu powołuje Prezes

Zakładu na wniosek głównego inspektora kontroli Zakładu.

3. W szcz ególnie uzasadnionych przypad-kach Prezes Zakładu, na wniosek głównego inspektora kontroli Zakładu, może powołać na

129



stanowisko inspektora kontroli Zakładu oso-bę niespełniającą w arunków, o kt órych mowa w ust. 1 pkt 3 i 4.

4. Prezes Zakładu, na wniosek głównego in-spektora kontroli Zakładu, odwołuje ze stanowiska inspektora kontroli Zakładu osobę, która:1) złożyła rezygnację ze stanowiska;2) nie spełnia w arunków określonych w us t. 1

pkt 1 i 2;3) utraciła zdolność f izyczną lub psychiczną do

pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzo-ną orzeczeniem lekarskim;

4) otrzymała ujemną ocenę kw alifikacyjną, po-twierdzoną ponowną ujemną oceną dok onaną nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy i nie później niż w ciągu roku od poprzedniej oceny;

5) (uchylony).5. Pracownicy Zakładu uprawnieni do wyk o-

nywania czynności k ontrolnych przed wejściem w życie ustawy, którzy spełniają warunki określo-ne w us t. 1 pkt 1 , 2 i 4, zachowują uprawnienia do prowadzenia kontroli płatników składek, jeże-li w okresie 1 8 miesięcy złożą egzamin, o kt órym mowa w ust. 1 pkt 5.

Art. 94. [Główny inspektor kontroli ZUS] 1. Prezes Zakładu powołuje i odwołuje głów-

nego inspektora kontroli Zakładu po zasięgnięciu opinii Rady Nadzorczej Zakładu.

2. Główny inspektor kontroli Zakładu oraz upo-ważnieni przez niego inspektorzy kontroli Zakładu zarządzają kontrole płatników składek, a w imieniu Prezesa Zakładu nadzór nad ich pr zeprowadze-niem sprawuje główny inspektor kontroli Zakładu.

Art. 95. (uchylony).Art. 96. [Współpraca z organami podatkowymi] 1. Izby i urzędy skarbowe są obowiązane prze-

kazywać Zakładowi inf ormacje o s twierdzonych przypadkach naruszenia przepisów o ubezpiecze-niach społecznych.

2. Organy kontroli, rewizji i inspekcji działające w administracji rządowej i samorządzie terytorial-nym są zobowiązane do udostępniania Zakładowi, na jego wniosek, wyników kontroli przeprowadzo-nych przez te organy.

Art. 97. [Delegacja ustawowa] Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, okre-

śli szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania kon-troli płatników składek.

Rozdział 10. Kontrola wykonywania zadań KOMENTARZ z zakresu ubezpieczeń społecznych [art. 86–97]

Jednym z zadań nałożonych na ZUS jest k ontrola wykonywania obowiązków z zakresu ubez-pieczeń społecznych, obejmująca w szczególności:

■ zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych, ■ prawidłowość i r zetelność obliczania, potrącania i opłacania składek na ubezpieczenia spo-

łeczne oraz innych składek i wpłat, do kt órych pobierania jest zobowiązany ZUS, ■ ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie t ych świadczeń

oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu, ■ prawidłowość i t erminowość opracowywania wniosków o ś wiadczenia emerytalne i r en-

towe, ■ wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych do celów ubezpieczeń społecznych, ■ dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłat ą należno-

ści z tytułu składek.

Kontrola ZUS może do tyczyć nie t ylko samego zgłoszenia do ubezpieczeń, ale t akże jego za-sadności. ZUS może w r amach tego postępowania badać zar ówno fakt np. zawarcia umowy o pracę, jak i ważność je j poszczególnych post anowień, jak choćby wy sokość wynagrodzenia w zakresie zgodności z pr awem i zasadami współżycia społecznego or az ewentualnego nadużycia prawa do świadczeń. Ustalenia ZUS w tym zakresie mają zastosowanie wyłącznie na gruncie ubezpieczeń społecznych i nie do tyczą innych kwestii, np. podatkowych.

UWAGA!Zakres kontroli ZUS nie może wykraczać poza okr e-ślony w upoważnieniu.

130

luty 2015IFK


Kontrolę przeprowadzają inspektorzy kontroli ZUS na podst awie upoważnienia do pr zepro-wadzenia kontroli. Zakres kontroli nie może wykraczać poza określony w upoważnieniu.

Inspektor, który przeprowadza kontrolę u płatnika składek, ma prawo analizować m.in.: ■ wszystkie księgi płatnika, ■ dokumenty finansowo-księgowe i osobowe, ■ wszelkie inne dokumenty, które mają związek z pr zedmiotem przeprowadzanej kontroli.

Może również ustalać stan faktyczny na podstawie informacji uzyskanych od płatnika i ubez-pieczonych czy zeznań świadków. Jeśli płatnik zalega z opłatą należności z tytułu składek, inspek-tor kontroli ZUS może ponadto dokonywać oględzin i spisu składników majątku.

Kontrolowany płatnik składek ma obowiązek: ■ udostępnić i dostarczyć wszelkie dokumenty i inne nośniki informacji objęte przedmiotem kontroli; ■ nieodpłatnie sporządzać i wydawać kopie dokumentów objętych przedmiotem kontroli; ■ zapewnić warunki do przeprowadzania kontroli – tzn. udostępnić pomieszczenie, środki łącz-

ności i inne śr odki techniczne niezbędne do pr owadzenia kontroli (poza środkami transpor-towymi); jeśli płatnik nie ma t akiej możliwości, czynności kontrolne mogą być wyk onywane w jednostce ZUS, ale płatnik musi wówczas na żądanie inspektora wydać określone dokumen-ty niezbędne do prowadzenia kontroli na okres nie dłuższy niż 3 t ygodnie;

■ udzielać wszelkich wyjaśnień; ■ przedstawiać przetłumaczoną na język polski dokumentację finansowo-księgową i osobową

sporządzoną w języku obcym; ■ umożliwić oględziny składników majątku – jeśli zalega z opłacaniem składek .

Kontrola może być w szczęta po okazaniu przez inspektora ZUS legit ymacji służbowej i upo-ważnienia płatnikowi składek lub – w r azie jego nieobecności – osobie upoważnione j do jego reprezentowania. Uczestniczenie w czynnościach kontrolnych jest uprawnieniem, a nie obowiąz-kiem płatnika składek/osoby go reprezentującej.

Czynności kontrolne są prowadzone w: ■ siedzibie płatnika składek, ■ miejscach prowadzenia przez niego działalności, ■ miejscu prowadzenia działalności przez osoby trzecie w związku z powierzeniem tym osobom

niektórych czynności na podstawie odrębnych umów (np. w biur ze rachunkowym prowadzą-cym rozliczenia płatnika).

Jeśli płatnik nie ma możliwoś ci zapewnienia odpowiednich warunków do prowadzenia kon-troli, czynności kontrolne są wykonywane w jed-nostce ZUS. Ust alenia inspektora kontroli są opisywane w protokole sporządzanym w dwóch egzemplarzach. Jeden z nich o trzymuje płatnik

składek, który w terminie 14 dni ma pr awo do wniesienia zastr zeżeń i wskazania dowodów. In-spektor kontroli ma obowiązek rozpatrzyć zastrzeżenia i w razie konieczności podjąć dodatkowe czynności kontrolne. O sposobie r ozpatrzenia zastrzeżeń inspektor informuje płatnika składek na piśmie.

Jeśli w tr akcie kontroli zostały ujawnione nieprawidłowości, protokół pokontrolny jest podstawą do wydania pr zez ZUS decyzji. Do tyczy to np. sytuacji, gdy w tr akcie kontroli zo-staną ujawnione nieprawidłowości w naliczaniu składek na ubezpieczenia społeczne, w wy -sokości wypłaconych zasiłków, w ustaleniu obowiązku ubezpieczeń społecznych. Od decyzji wydanej przez ZUS płatnikowi przysługuje prawo odwołania do sądu pr acy i ubezpieczeń społecznych.

UWAGA!Płatnik w terminie 14 dni może wnieść zastr zeżenia do protokołu pokontrolnego.

131



Szczególne przepisy dotyczące prowadzenia kontroli odnoszą się do pr zedsiębiorców, tj. do:

■ osób f izycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobą prawną, która posiada zdolność pr awną – jeśli wyk onują we własnym imieniu działalność gospo-darczą,

■ wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Do takich osób mają zast osowanie przepisy ustawy o swobodzie działalnoś ci gospodarczej regulujące sposób pr zeprowadzania kontroli (art. 77–84d tej ustawy). Odrębności w zakr esie prowadzenia kontroli u t ych płatników przejawiają się m.in. w obowiązk u prowadzenia i pr ze-chowywania w siedzibie płatnik a książki kontroli (służącej do dok umentowania liczby i czasu trwania kontroli jego działalności), upoważnień i pr otokołów kontroli. W przypadku tych płat-ników istnieje zakaz jednoczesnego prowadzenia więcej niż jednej kontroli, chyba że zachodzą szczególne, wymienione w ustawie okoliczności (np. gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne w celu przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa).

Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli w jednym roku kalendarzowym

Rodzaj płatnika Maksymalny czas trwania kontroli w roku kalendarzowym

mikroprzedsiębiorca 12 dni roboczych

mały przedsiębiorca 18 dni roboczych

średni przedsiębiorca 24 dni robocze

żaden z powyższych 48 dni roboczych

Rozdział 11Odpowiedzialność za wykroczenia

przeciwko przepisom ustawy

Art. 98. [Odpowiedzialność płatnika składek] 1. Kto, jako płatnik składek albo osoba obowią-

zana do działania w imieniu płatnika:1) (utracił moc),1a) nie dopełnia obowiązku opłacania składek na

ubezpieczenia społeczne w pr zewidzianym przepisami terminie,

2) nie zgłasza wymagan ych ustawą danych lub zgłasza nieprawdziwe dane albo udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia,

3) udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kon-troli,

4) nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zasiłków finan-

sowanych z budżetu państwa albo wypłaca je nienależnie,

5) nie prowadzi dokumentacji związanej z obli-czaniem składek oraz z wypłatą świadcz eń z ubezpieczeń społecznych,

6) nie dopełnia obowiązku pr zesyłania deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów mie-sięcznych w przewidzianym terminie,

6a) (uchylony),7) nie dopełnia obowiązku pr zekazywania doku-

mentów związanych z ubezpieczeniami spo-łecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym w for-mie określonej w art. 47a ust. 1 i 2,

podlega karze grzywny do 5000 złotych.2. (utracił moc).3. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się

czynów określonych w ust. 1 przy opłacaniu skła-dek lub dokonywaniu wpłat z inn ych tytułów, do których poboru jest obowiązany Zakład.

132

luty 2015IFK

[art. 98 komentarz] USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Rozdział 11. Odpowiedzialność za wykroczenia KOMENTARZ przeciwko przepisom ustawy [art. 98]

Ustawa systemowa definiuje pewne zachowania jako wykroczenie polegające na niewypełnia-niu obowiązków wynikających z przepisów o ubezpieczeniach społecznych. Odpowiedzialność za wykroczenia ponosi płatnik lub osoba upoważniona do działania w jego imieniu. Odpowiedzial-ność ponosi nie tylko osoba, która dopuściła się czynów przeciwko ubezpieczeniom społecznym (opisanych w ar t. 98 ust. 1 ust awy systemowej), ale t akże ten, kto dopuszcza się okr eślonych czynów w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego oraz w zakresie opłacania składek na FP , FGŚP i FEP. Za niewypełnianie obowiązk ów ubezpieczeniowych odpowiada osoba, kt óra je popełniła zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie.

Odpowiedzialność za popełnienie wykroczenia określonego w art. 98 ustawy systemowej usta-je po upływie roku od daty jego popełnienia. Jeżeli w t ym czasie zostało wszczęte postępowanie, wówczas odpowiedzialność ustaje po upływie 2 lat. Sprawca wykroczenia podlega karze grzywny do 5000 zł. W ymierzając karę, sąd bier ze pod uwagę nie t ylko sytuację osobistą sprawcy, jego dochody i stosunki rodzinne, ale też stopień zawinienia.

Oprócz odpowiedzialności na podstawie art. 98 ustawy systemowej odpowiedzialność może być też ponoszona na podst awie art. 218 i ar t. 219 Kodeksu karnego. Zgodnie z powołanymi przepisami sankcji karnej podlega ten, kto wykonując czynności w spr awach z zakr esu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych złośliwie lub upor czywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, a t akże ten, kto dopuszcza się zachowania polegającego na niezgłaszaniu, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo na zgłaszaniu nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Za te czyny Kodeks karny przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wol-ności do 2 lat.

Sankcje za niewykonanie zobowiązań wobec płatników składek

Rodzaj sankcji Przesłanki zastosowania sankcji

1 2

Odsetki za zwłokę(art. 23 ustawy systemowej)

Płatnik, który nieterminowo opłaca składki na ubezpieczenia spo-łeczne, zdrowotne, Fundusz Pr acy i Fundusz Gwar antowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych, ma obowiązek sam wyliczyć odsetki od zaległych składek i wpłacić je na konto ZUS r azem ze składk ami (wysokość odsetek płatnik wylicza na podstawie Ordynacji podatkowej i rozporządzenia z 22 sier pnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolon-gacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w ra-chunkach). Płatnik nie nalicza odsetek za zwłokę, jeżeli ich wysokość nie przekracza 6,60 zł.

Dodatkowa opłata(art. 24 ust. 1a–1d ustawy systemowej)

W przypadku nieopłacenia składek lub opłacenia ich w niższej wyso-kości niż należna ZUS może nałożyć na płatnik a dodatkową opłatę do wysokości 100% nieopłaconych składek. Od decyzji o nałożeniu dodatkowej opłaty płatnikowi przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.

Grzywna do 5000 zł(art. 98 ustawy systemowej)

Grzywnie podlega płatnik, który: ■ nie dopełnia obowiązku opłacania składek w przepisanym terminie, ■ nie zgłasza danych lub zgłasza nieprawdziwe dane albo udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia,

133



1 3

■ udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli ZUS, ■ nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zasiłków finansowanych z budżetu państwa albo wypłaca je nienależnie,

■ nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

■ nie przesyła deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów miesięcznych w terminie,

■ nie przekazuje dokumentów związanych z ubezpieczeniami spo-łecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym w formie elektronicznej, a w wyjątkowych przypadkach – w formie papierowej.

O karze grzywny na wniosek ZUS orzeka sąd.

Ustanowienie hipoteki przy-musowej lub zastawu (art. 26, art. 27 ustawy systemowej)

ZUS może wystąpić o ustanowienie hipoteki przymusowej na wszyst-kich nieruchomościach dłużnika w związku z zadłużeniem wobec ZUS. Jeżeli ZUS nie może ust anowić hipoteki na nieruchomościach dłużni-ka, może wy stąpić o ust anowienie zastawu na r zeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych będących własnością dłużnika oraz stanowiących współwłasność łączną dłużnika i jego małżonka.

Odpowiedzialność karna (art. 218 § 1a i art. 219Kodeksu karnego)

Pracodawca, który złośliwie lub upor czywie narusza obowiązki wo-bec pracownika wynikające z ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozba wienia wolności do lat 2.Pracodawca, który narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach spo-łecznych, nie zgłaszając, na wet za zgodą zaint eresowanego, wyma-ganych danych albo zgłaszając niepr awdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego(art. 24 ust. 2 ustawy syste-mowej)

Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnie-nia i dodatkowa opłata, nieopłacone w terminie, mogą być ściągane w trybie egzekucji o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

Ogłoszenie upadłości niewy-płacalnego dłużnika(art. 20 Prawa upadłościo-wego i naprawczego)

ZUS może wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości niewypłacal-nego dłużnika-płatnika.Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań.Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacal-nego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.Sąd może r ównież oddalić wniosek o ogłoszenie upadłoś ci w r azie stwierdzenia, że mająt ek dłużnika jest obciążony hipo teką, zasta-wem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipo teką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Rozdział 12Zmiany w obowiązujących przepisach

Art. 99 – 106 (pominięte).

134

luty 2015IFK


Rozdział 13Przepisy przejściowe i końcowe

Art. 107. [Zgłoszenie pierwszorazowe do 31 stycz-nia 1999 r.]

1. Płatnicy składek z obowiązani są dokonać imiennych zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych wszystkich osób, za kt óre są zobowiązani opła-cać składki na ubezpiecz enia społeczne za dzień 31 grudnia 1998 r. i dzień 1 stycznia 1999 r., w ter-minie do dnia 31 stycznia 1999 r.

2. Zgłoszeń, o których mowa w ust. 1, zobo-wiązani są dokonać również płatnicy składek opła-cający składki na własne ubezpiecz enia społecz-ne za dzień 3 1 grudnia 1998 r. i dzień 1 s tycznia 1999 r., w terminie do dnia 31 stycznia 1999 r.

3. Płatnicy składek , o których mowa w ust. 1 i 2, zobowiązani są dokonać zgłoszenia płatnika składek w terminie do dnia 31 stycznia 1999 r.

Art. 108. [Termin dokonania zgłoszenia iden-tyfikacyjnego]

Płatnicy składek na ubezpiecz enia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne, którzy nie posia-dają, jako podatnicy, numeru identyfikacji podat-kowej NIP lub nie złożyli wniosku o nadanie t ego numeru, obowiązani są dok onać zgłoszenia iden-tyfikacyjnego, w celu o trzymania NIP, w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy, w trybie określonym w przepisach o zasadach ewi-dencji i identyfikacji podatników.

Art. 109. [Rozliczanie składek i świadczeń do 31 grudnia 1998 r.]

Składki na ubezpieczenie społeczne i zasiłki oraz zasiłki rodzinne i pielęgnacy jne należne za okres do dnia 31 grudnia 1998 r. płatnicy składek są zobowiązani rozliczać i opłacać na pods tawie przepisów dotychczasowych.

Art. 110. [Ubruttowienie przychodów należ-nych od 1 stycznia 1999 r.]

1. Płatnicy składek podwyższą ubezpiecz o-nym, o których mowa w ar t. 16 ust. 1, przychód należny od dnia 1 s tycznia 1999 r., przeliczając go w taki sposób, ab y po potrąceniu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubez-pieczenie chorobowe nie był on niższy niż pr zed przeliczeniem.

2. (uchylony).3. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia

społecznego określi, w dr odze rozporządzenia, sposób przeliczania przychodu, o którym mowa w ust. 1.

4. Minister właściwy do spraw zabezpiecz enia społecznego ogłosi wysokość najniższego wyna-grodzenia pracowników po pr zeliczeniu w spo-sób określony w rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 3.

5. Ilekroć w przepisach dotyczących zakłado-wego funduszu świadczeń socjalnych jest mowa o „przeciętnym wynagrodzeniu miesięcznym w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego” lub „pla-nowanych rocznych środkach przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe” oznacza to:1) przeciętne wynagrodzenie miesięczne w go-

spodarce narodowej w roku poprzednim lub drugim półroczu roku poprzedniego,

2) planowane roczne środki przeznaczone na wy-nagrodzenia osobowe – pomniejszone o potrą-cone od ubezpieczonych składki na ubezpie-czenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe.Art. 111. [Przystąpienie do OFE] 1. Podział składki, o kt órym mowa w ar t. 22

ust. 3, jest obowiązkowy dla ubezpieczonych uro-dzonych po dniu 31 grudnia 1968 r.

2. Ubezpieczeni, o których mowa w ust. 1, są zobowiązani do zawarcia umowy z o twartym fun-duszem emerytalnym w terminie do dnia 30 wrześ-nia 1999 r. Przepis art. 39 ust. 2 stosuje się odpo-wiednio.

3. Ubezpieczeni urodzeni po dniu 3 1 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 s tycznia 1969 r., z wyjąt-kiem osób pobierających emeryturę, mogą na swój wniosek przystąpić – poprzez zawarcie umowy – do wybranego otwartego funduszu emerytalnego.

4. Ubezpieczeni, o kt órych mowa w us t. 3, mogą zawrzeć umowę z o twartym funduszem emerytalnym w terminie do dnia 31 grudnia 1999 r., z zastrzeżeniem ust. 6.

5. Przystąpienie przez ubezpieczonych, o któ-rych mowa w ust. 3, do otwartego funduszu eme-rytalnego jest nieodwołalnym oświadczeniem woli o wyborze ubezpieczenia emerytalnego na zasa-dach określonych dla osób ur odzonych po dniu 31 grudnia 1968 r.

6. Termin, o którym mowa w ust. 4, uważa się za zachowany, jeżeli osoba urodzona w okresie określonym w us t. 3 nie podlegała obowiązk owi ubezpieczeń społecznych w 1999 r., lecz przystą-piła do otwartego funduszu emerytalnego w ciągu 6 miesięcy od pow stania obowiązku ubezpiecze-nia po dniu 31 grudnia 1999 r. oraz w dniu powsta-nia tego obowiązku nie ukończyła 50 lat.

135


USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 112–113c]

7. Cała składka na ubezpiecz enie emerytalne ubezpieczonych, którzy nie pr zystąpili do otwar-tego funduszu emer ytalnego, przekazywana jest na FUS.

8. Składka, o kt órej mowa w ar t. 22 us t. 3, podlega przekazaniu na r zecz otwartego fun-duszu emerytalnego, począwszy od najbliższej płatności składek na ubezpiecz enie emerytalne, dokonanej po o trzymaniu przez Zakład od o t-wartego funduszu emer ytalnego zawiadomienia o zawarciu umowy członkowskiej przez ubezpie-czonego.

9. Składka ubezpieczonych, o których mowa w ust. 1, podlega przekazaniu do otwartych fun-duszy emerytalnych na zasadach określon ych w ust. 8, jednakże w przypadku, gdyby ubezpie-czony nie zaw arł umowy w t erminie, o kt órym mowa w us t. 2, składka, począw szy od skład-ki z t ytułu zatrudnienia w październiku 1 999 r., przeznaczona na o twarty fundusz emer ytalny podlega przekazaniu do o twartego funduszu emerytalnego niezwłocznie po nab yciu człon-kostwa w o twartym funduszu emer ytalnym. Przepis art. 39 us t. 4 zdanie dr ugie stosuje się odpowiednio.

Art. 112. [Uruchomienie środków FRD] 1. Uruchomienie środków FRD może nastąpić

nie wcześniej niż w 2009 r.2. W latach 2002 i 2003 część składki, o kt órej

mowa w art. 22 ust. 4, wynosi 0,1% podstawy wy-miaru składek na ubezpieczenie emerytalne.

3. Począwszy od 2004 r. część składki, o kt ó-rej mowa w us t. 2, ulega r ocznie podwyższeniu o 0,05% podstawy wymiaru składek na ubezpie-czenie emerytalne.

4. Począwszy od 2009 r. część składki, o której mowa w art. 22 ust. 4, wynosi 0,35% podstawy wy-miaru składek na ubezpieczenie emerytalne.

Art. 113. [Kadencja dot ychczasowych rad nadzorczych ZUS]

Kadencja dotychczasowych rad nadzorczych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, powołanych na podstawie art. 20 i 2 1 ustawy, o której mowa w art. 122 ust. 1 pkt 1 , ustaje z dniem pow ołania Rady Nadzorczej Zakładu, o której mowa w art. 75.

Art. 113a. [Termin sprawowania funkcji przez dotychczasowego Prezesa ZUS]

1. Do dnia pow ołania Prezesa Zakładu, o kt ó-rym mowa w art. 73, jego funkcje sprawuje Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powołany w try-bie ustawy, o której mowa w art. 122 ust. 1 pkt 1.

2. Z dniem powołania Prezesa Zakładu, o któ-rym mowa w art. 73, wygasa akt powołania Prezesa sprawującego jego funkcje.

Art. 113b. [Wygaśnięcie aktów powołania dy-rektorów oddziałów ZUS]

1. Z dniem 1 stycznia 1999 r. wygasają akty po-wołania dyrektorów oddziałów Zakładu.

2. Osoby, o których mowa w ust. 1, pełnią obo-wiązki do czasu pow ołania kierowników tereno-wych jednostek organizacyjnych Zakładu, o kt ó-rych mowa w art. 67 ust. 1 pkt 2.

Art. 113c. [Pracownicy ZUS zatrudnieni na podstawie przepisów dotychczasowych]

1. Stroną stosunków pracy pracowni-ków zatrudnionych w Zakładzie Ubezpiecz eń Społecznych działającym na pods tawie art. 7 ustawy, o której mowa w art. 122 ust. 1 pkt 1, oraz w jednostkach, o których mowa w ar t. 117 ust. 1, staje się Zakład, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.

2. Pracownikom, o których mowa w ust. 1, nie przysługują odprawy i inne świadcz enia pienięż-ne wypłacane na pods tawie przepisów o szcze-gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z pr zyczyn dotyczących zakła-du pracy oraz na pods tawie przepisów o pracow-nikach urzędów państwowych, z zas trzeżeniem ust. 4 i 5.

3. Zakład w terminie do dnia 31 stycznia 1999 r. zawiadamia na piśmie pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę o w arunkach pra-cy oraz o skutkach w zakresie s tosunków pracy związanych ze zmianą, o której mowa w ust. 1 oraz w art. 113b ust. 1.

4. W terminie 30 dni od zawiadomienia przewi-dzianego w ust. 3, pracownik zatrudniony na pod-stawie umowy o pracę moż e bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać sto-sunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w t ym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie prze-pisy prawa pracy wiążą z r ozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę z przyczyn dotyczących zakładu pracy.

5. Pracownikom zatrudnionym na podstawie mianowania Zakład do dnia 3 1 stycznia 1999 r. przedstawi na piśmie nowe w arunki pracy i płac z wynagrodzeniem nie niższym niż do tychczaso-we. Pracownicy w t erminie 30 dni winni złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie pr zyjęcia proponowanych warunków. W razie nieuzgodnie-nia warunków, dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu r ównego okre-

136

luty 2015IFK


sowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w kt ó-rym pracownik złożył oświadcz enie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego winien złożyć takie oświadcz enie. Rozwiązanie stosunku pracy w t ym trybie po-woduje skutki, jakie pr zepisy ustawy o pracow -nikach urzędów państwowych wiążą z r ozwią-zaniem stosunku pracy w związku z likwidac ją urzędu.

6. Do czasu zaw arcia układu zbiorowego, za-sady wynagradzania pracowników Zakładu oraz wielkość środków na wynagr odzenia określa Prezes Zakładu.

Art. 114. [Majątek ZUS] 1. Z dniem wejścia w życie ustawy majątek po-

zostający w zarządzie Zakładu, stanowiący włas-ność Skarbu Państwa, staje się nieodpłatnie włas-nością Zakładu.

2. Nabycie z mocy praw a własności nierucho-mości w ramach majątku, o którym mowa w ust. 1, stwierdza w formie decyzji wojewoda.

3. Ostateczna decyzja s twierdzająca nabycie własności nieruchomości stanowi podstawę wpi-su w księdze wieczystej.

4. W zakresie pr owadzonej działalności okre-ślonej w ustawie Zakład nie ponosi opłat skarbo-wych i sądowych.

5. Przepisy ust. 1–4 s tosuje się odpowiednio do nieruchomości, w stosunku do których Zakład nabył przed dniem 1 s tycznia 1999 r. prawo użyt-kowania wieczystego na r zecz Skarbu Państwa. W tym przypadku Zakład nabywa prawo użytko-wania wieczystego gruntów oraz własność poło-żonych na tych gruntach budynków i budowli lub innych części składowych.

Art. 115. [Następstwo prawne] 1. Zakład jest następcą prawnym działających

do 1950 r. Zakładu Ubezpiecz eń Społecznych, ubezpieczalni społecznych i funduszy ubezpie-czeniowych w zakresie ubezpieczeń społecznych i jest uprawniony, jeżeli nie nar usza to ujawnio-nego w księdze wieczystej prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego osób tr zecich, do występowania o zwrot nieruchomości stano-wiących w podanym okresie własność t ych pod-miotów.

2. Zakład występuje o zwrot nieruchomości, je-żeli nieruchomość jest niezbędna dla wyk onywa-nia jego zadań.

3. Stwierdzenie, że Zakład jest następcą praw-nym właściciela nier uchomości, w r ozumieniu

ust. 1, oraz orzeczenie o zwrocie na rzecz Zakładu nieruchomości następuje w drodze decyzji admini-stracyjnej wydanej przez wojewodę.

4. Ostateczna decyzja w ojewody, o kt órej mowa w ust. 3, s tanowi podstawę wpisu w księ-dze wieczystej.

5. Decyzja, o kt órej mowa w us t. 3, nie jes t wymagana, jeżeli jedynym ujawnionym w księdze wieczystej właścicielem jest działający do 1 950 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczalnia społeczna lub fundusze ubezpieczeniowe, które-go następcą prawnym jest Zakład, oraz nie jes t ujawnione w księdze wieczystej prawo użytkowa-nia wieczystego osób trzecich. Wpis prawa włas-ności Zakładu do księgi wieczy stej następuje na jego jednostronny wniosek.

6. Wnioski o wszczęcie postępowania zgłasza się do dnia 31 grudnia 2010 r.

Art. 116. [Likwidacja FUS działającego na podstawie przepisów dotychczasowych]

1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, utwo-rzony na pods tawie ustawy, o kt órej mowa w art. 122 ust. 1 pkt 1 , z dniem 1 s tycznia 1999 r. likwiduje się, a jego śr odki pieniężne, wierzytelno-ści i zobowiązania przejmuje fundusz emer ytalny wyodrębniony z FUS zgodnie z ar t. 55.

2. Aktywa i pasyw a w zakresie działalności bieżącej i inwes tycyjnej Zakładu Ubezpiecz eń Społecznych, działającego na pods tawie ustawy, o której mowa w ust. 1, stają się z dniem 1 stycznia 1999 r. aktywami i pasywami Zakładu.

3. Fundusz emerytalny sfinansuje przejściowo koszty Zakładu. Zwrot kosztów funduszowi emery-talnemu następuje po uzyskaniu przez fundusze, o których mowa w art. 55, przychodów ze składek na ubezpieczenia społeczne.

Art. 117. (pominięte).Art. 118. (uchylony).Art. 118a–121 (pominięte).Art. 122. [Przepisy uchylone] 1. Tracą moc:

1) ustawa z dnia 25 lis topada 1986 r. o organiza-cji i f inansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137, z późn. zm.);

2) art. 1, art. 8, ar t. 14 ustawy z dnia 27 wr ześnia 1973 r. o zaopatr zeniu emerytalnym twórców i ich r odzin (Dz.U. z 1983 r. Nr 3 1, poz. 145, z późn. zm.);

3) art. 1–5, art. 25–32, art. 34 ustawy z dnia 19 grud-nia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agen-

137USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH [art. 99–127 komentarz]

cyjnej lub umowy zlecenia (Dz.U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333, z późn. zm.);

4) art. 1–4, ar t. 22–26, ar t. 28, ar t. 32 us tawy z dnia 1 8 grudnia 1976 r. o ubezpiecz eniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich r odzin (Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250, z późn. zm.);

5) rozdział 8 us tawy z dnia 28 kwie tnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich r odzin (Dz.U. Nr 23, poz. 99, z późn. zm.);

6) art. 1–6, ar t. 27–32, ar t. 34 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym duchownych (Dz.U. Nr 29, poz. 1 56, z późn. zm.).2. Do czasu wydania przepisów wykonawczych

przewidzianych w ustawie pozostają w mocy prze-pisy aktów wykonawczych wydane na pods tawie ustawy wymienionej w us t. 1 pkt 1 , jeżeli nie są sprzeczne z przepisami ustawy.

3. Ilekroć przepisy:1) odsyłają do pr zepisów o organizac ji i f inan-

sowaniu ubezpieczeń społecznych, do pr ze-pisów o ubezpieczeniach społecznych lub do przepisów o ubezpiecz eniach społecznych pracowników – należy pr zez to rozumieć ode-słanie do pr zepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

2) określają jako organ właściwy oddział Zakła-du Ubezpieczeń Społecznych lub Biuro Rent Zagranicznych – należy przez to rozumieć jed-nostkę organizacyjną Zakładu.

Art. 123. [Odpowiednie stosowanie przepi-sów k.p.a.]

W sprawach uregulowanych ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administra-cyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Art. 124. [Termin stosowania przepisów doty-czących informowania o danych zgromadzonych na koncie]

Przepisy art. 50 ust. 1 w części do tyczącej in-formowania o danych zgromadzonych na koncie stosuje się od dnia 1 stycznia 2000 r.

Art. 125. (uchylony).Art. 126. [Termin stosowania przepisów doty-

czących emerytury hipotetycznej] Przepisy art. 50 us t. 1 w części do tyczą-

cej emerytury hipotetycznej stosuje się od dnia 1 stycznia 2004 r.

Art. 127. [Wejście w życie przepisów ustawy] Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 s tycznia

1999 r., z wyjątkiem:1) art. 24–31, 33, 73 ust. 2, art. 74 ust. 1 i 5, art. 75

ust. 1, ust. 2 pkt 1, 2, 9 i 10 oraz ust. 3, art. 109, 117 ust. 2–4, art. 119 i 120, które wchodzą w ży-cie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia;

2) art. 108, który wchodzi w życie z dniem 1 grud-nia 1998 r.;

3) art. 39 ust. 1–4, który wchodzi w życie z dniem 1 października 1999 r.;

4) art. 15 ust. 2, art. 22 ust. 1 pkt 4 i us t. 2, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2000 r.;

5) art. 22 ust. 4, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2002 r.

Rozdział 12. Zmiany w obowiązujących przepisach [art. 99–106]KOMENTARZ Rozdział 13. Przepisy przejściowe i końcowe [art. 107–127]

W zakresie spraw regulowanych ustawą o sy stemie ubezpieczeń społecznych zast osowanie mają przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ust awa stanowi inaczej (art. 123 ustawy systemowej). Oznacza t o m.in., że „ost ateczne decyzje ZUS, od kt órych nie wniesiono odwołania do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, mogą być uchylone, zmienione lub unieważnione na zasadach okr eślonych w przepisach Kodeksu postępowania ad-ministracyjnego jedynie z ur zędu, a nie na wniosek str ony” – postanowienie Sądu Najwyższego z 25 lutego 2003 r. (III KKO 18/02, OSNP 2004/5/91). Przepis szczególny zawarty w regulacjach ubezpieczeniowych ma jednak pier wszeństwo stosowania przed przepisem ogólnym zawartym w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Małgorzata Kozłowska, Mirosław Łabanowski, Piotr Kostrzewa – specjaliści z zakresu ubezpieczeń społecznych

138

luty 2015IFK

NAJCIEKAWSZE INTERPRETACJE ZUS

Najciekawsze interpretacje ZUS dotyczące zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym w 2014 r.

Obowiązek ubezpieczenia społecznego a pełnienie funkcji członka zarządu spółki(decyzja ZUS z 30 kwietnia 2014 r. nr 467, sygn. WPI/200000/43/467/2014)

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ust awy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodar-czej (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 672 z późn. zm.), w związk u z ar t. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U . z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko zawarte we wniosku złożonym w dniu 8 kwietnia 2014 r. przez (...) w sprawie braku obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia spo-łeczne i ubezpieczenie zdr owotne od wynagrodzenia uzyskiwanego z t ytułu pełnienia na podst awie aktu powołania, niezależnie od wykonywanej umowy o pracę, funkcji członka zarządu spółki.

UzasadnienieW dniu 8 kwietnia 2014 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w (...) Inspektorat (...) wpły-

nął wniosek płatnika (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalno-ści gospodarczej. Powyższy wniosek został uzupełniony pismem z 24 kwietnia 2014 r. (wpływ do Oddziału w dniu 28 kwietnia 2014 r.).

Wnioskodawca poinformował, że w przyszłości ma zostać powołany na członka zarządu na podstawie aktu powołania obecny pracownik spółki. Z tytułu pełnionej funkcji będzie on otrzymywał wynagrodzenie. Ponadto w piśmie z 24 kwietnia 2014 r. wnioskodawca wskazał, iż zakres obowiązków wynikających z peł-nienia na podstawie powołania funkcji członka zarządu będzie różny od zakresu obowiązków tej samej osoby, wynikających z umowy o pracę.

W związku z powyższym spółk a powzięła wątpliwość, czy wynagr odzenie z t ytułu pełnienia funkcji członka zarządu przez osobę będącą jednocześnie pr acownikiem spółki należy ob jąć obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym.

Zdaniem wnioskodawcy przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 6) i ustawy zdro-wotnej (art. 66) nie wymieniają jako tytułu do ubezpieczeń pełnienia na podstawie aktu powołania funkcji członka zarządu spółki kapitałowej, nawet jeśli jest on jednocześnie pr acownikiem tej spółki. Dlatego od uzyskiwanego wynagrodzenia z t ytułu pełnionej funkcji członka zarządu wnioskodawca nie powinien naliczać obowiązkowych składek ZUS.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obo-wiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Stosownie do ust. 5 cytowanego przepisu w związku z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującym od 1 stycznia 2013 r., udzielenie interpretacji dotyczącej obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpiecze-nia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowni-czych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,

Zgodnie z pr zepisami ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (j.t. Dz.U . z 2013 r., poz. 1030) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką handlową o kapitałowym charakterze, mają-cą osobowość prawną, działającą w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na udziały i ponoszącą odpowie-dzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Zdolność do czynności prawnych spółki z o.o. rea-lizuje zarząd spółki. Jego kompetencje określone są generalnie jako prowadzenie spraw i reprezentacja.

W myśl art. 201 § 4 powołanej powyżej ustawy – Kodeks spółek handlowych członek zarządu powoływa-ny i odwoływany jest uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Powołanie jest ogólnym terminem obejmującym każdą formę prowadzącą do nawiązania stosunku organizacyjnego, jako czynność prawna stanowi bowiem oświadczenie woli spółki, mocą kt órego ustanawiany jest jeden z je j organów, a konkretnie jego członek bądź członkowie. Następstwem nawiązanego stosunku organizacyjnego może być nawiązanie stosunku obligacyjnego, tj. podpisanie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. Jednakże to od woli spółki zależy, czy to stosunek organizacyjny będzie wyłączną podst awą wykonywania obowiązków członka zarządu oraz czy będzie się wiązał z wynagrodzeniem, czy nie. Podstawą pełnienia funkcji członka za-

139



rządu może być w rezultacie zarówno zatrudnienie na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej o świadczenie usług, jak też jedynie powołanie uchwałą zgromadzenia wspólników.

Katalog osób, za które płatnicy składek są zobowiązani do naliczania i odprowadzania składek na ubez-pieczenia społeczne, określono w ar t. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-nych, natomiast obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie zdr owotne reguluje ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U . z 2008 r . Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.), uzależniając zaistnienie t egoż obowiązku nie od f inansowego wymiaru pełnionej funkcji, a od formy, w jakiej został mianowany na stanowisko członek zarządu. Powołane przepisy nie zaliczają do ubezpieczonych osoby pełniące j funkcję członka zarządu spółki pod warunkiem, że funkcja ta nie jest wykonywana w ramach stosunku prawnego określonego w tym przepisie (np. umowy o pracę).

Uwzględniając powyższe, należy wskazać, iż pełnienie funkcji członka zarządu wyłącznie na podstawie aktu powołania przez osobę mającą zawartą umowę o pracę, z której nie wynikają czynności związane z tą funkcją, nie będzie skutkowało zaistnieniem obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpiecze-nie zdrowotne od wynagrodzenia z tytułu pełnionej funkcji, niemającego źródła w wykonywanym niezależnie stosunku pracy. W rezultacie, jeżeli funkcja członka zarządu pełniona jest wyłącznie na podst awie stosunku organizacyjnego i nie wynika z posiadanej umowy o pracę, to wynagrodzenie pobierane z tego tytułu nie będzie stanowiło podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdr owotne

Biorąc powyższe pod uwagę, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznał za prawidłowe sta-nowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 8 kwietnia 2014 r. w sprawie braku obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdr owotne od wynagrodzenia uzyskiwanego z tytułu peł-nienia na podstawie powołania, niezależnie od wykonywanej umowy o pracę, funkcji członka zarządu spółki.

Mając na uwadze powyższe or zeczono jak w sentencji.

Wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dodatkowych świadczeń medycznych współfinansowanych przez pracowników(decyzja ZUS z 1 października 2014 r. nr 371, sygn. DI/100000/43/1120/2014)

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ust awy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodarczej (Dz.U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.), w związk u z ar t. 83d ust awy z 13 października 1998 r. o sy stemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku uznaje za prawidłowe stanowisko zawarte we wniosku z 19 września 2014 r. złożonym w dniu 23 września 2014 r. przez (…) w sprawie nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracowników spółki wartości dodatkowych świadczeń medycznych w części finansowanej przez pracodawcę.

UzasadnienieW dniu 23 września 2014 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął wnio-

sek (…) z dnia 19 września 2014 r. o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

Wnioskodawca w tr eści złożonego wniosk u wskazał, iż wpr owadził do Regulaminu wynagr adzania pracowników zasadę, zgodnie z kt órą pracownicy mają prawo do zakupu, po cenie niższe j niż r ynkowa, pakietów ubezpieczenia zdrowotnego umożliwiających korzystanie z prywatnej opieki medycznej. Wartość ponoszonej opłaty przez pracowników to (…) zł i jest ona potrącona z wynagrodzenia w miesiącu, w któ-rym pakiet medyczny jest postawiony do dyspozycji pracownika. Różnicę pomiędzy ceną rynkową a kwotą opłaconą przez pracownika finansuje spółka.

Z przyjętych przez spółkę wewnętrznych regulacji wynika zatem, że z t ytułu powyższego świadczenia spółki na r zecz pracownika różnica pomiędzy war tością pakietu a odpłatnoś cią za pakiet medyczny po-noszony przez pracownika będzie finansowana przez pracodawcę. Z uwagi na to, że cena nabycia powyż-szych usług przez pracownika będzie niższa niż cena pakietu świadczeń medycznych, Spółka ustala kwotę korzyści materialnej (przychodu), którą pracownik uzyskuje z tytułu świadczeń częściowo nieodpłatnych. Przychody uzyskane przez pracownika będą opodatkowane w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o po-datku dochodowym od osób f izycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.).

Wątpliwości spółki budzi to, czy jako płatnik składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdro-wotne, w momencie wprowadzenia opisanych regulacji wewnętrznych regulujących zasady wynagradzania pracowników, powinna odpr owadzać składki na t e ubezpieczenia od w skazanej wartości przychodu, który pracownik uzyskuje w związku z zakupem pakietu świadczeń medycznych po cenie niższe j niż cena tego pakietu f inansowanego przez pracodawcę.

140

luty 2015IFK


Spółka wnosi o potwierdzenie, że słuszne jest jej stanowisko, że w opisanym stanie faktycznym nie ist-nieje obowiązek uwzględniania w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne wartości dodatkowych świadczeń medycznych oferowanych przez spółkę swoim pracownikom.

We własnym stanowisku w sprawie wnioskodawca wskazuje, iż zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Zgodnie z tr eścią art. 18 ust. 1 i 2 or az art. 20 ust. 1 ust awy z 13 października 1998 r. o sy stemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pr acowników stanowi przychód w r ozumieniu przepisów o podatk u dochodowym od osób f izycznych z t ytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem przychodów wymienionych w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru skła-dek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jak również wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wsku-tek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Jednocześnie zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 26 r ozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią korzyści materialne wynikające z układów zbior owych pracy, regulaminów wynagradzania lub pr zepisów o wynagra-dzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przed-miotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.

Konstrukcja § 1 i 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia jednoznacznie wskazuje, iż aby móc zastosować wskaza-ne wyłączenie, dana korzyść musi stanowić przychód pracownika z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz dodatkowo prawo do uzyskania korzyści (w t ym przypadku w postaci świadczeń dodatkowej opieki medycznej) musi wynikać z pr zepisów układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu przewidujących partycypację pracownika (choćby symboliczną) w poniesieniu kosztów nabycia tych świadczeń. Uzyskanie przez pracownika prawa do tych świadczeń po cenach niższych niż detaliczne umożliwi wyłączenie war tości tych korzyści z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe oraz analogicznie (na zasadzie przepisu art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe.

W odniesieniu do ubezpieczenia zdr owotnego wnioskodawca wskazuje, iż zgodnie z ar t. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne dla pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób.

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdr owotne pomniejsza się natomiast zgodnie z ar t. 81 ust. 6 wskazanej ustawy o kwoty składek na ubezpieczenia emer ytalne, rentowe i chorobowe finanso-wanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. W opinii wnioskodawcy z po-wyższego wynika, iż wartość pakietu medycznego finansowana przez pracodawcę za pracowników będzie wyłączona również z podstawy wymiaru na ubezpieczenie zdrowotne.

Podsumowując, przedsiębiorca uważa, że kwota przychodu, którą pracownik osiąga z tego tytułu, nie będzie stanowiła podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe ani na ubezpieczenie zdr owotne (art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków pub-licznych – Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.). Wskazane przepisy znajdują również zastosowanie do składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe. Tym samym spółka nie będzie obowiązana do odprowadzania, jako płatnik, składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.

Mając na uwadze treść wniosku, jak również obowiązujące w tym przedmiocie przepisy prawa Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył, co następuje:

Stanowisko wyrażone przez wnioskodawcę we wniosk u o wydanie pisemne j interpretacji w tr ybie art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej uznać należy za prawidłowe.

Zgodnie z tr eścią art. 18 ust. 1 i 2 or az art. 20 ust. 1 ust awy z 13 października 1998 r. o sy stemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pr acowników stanowi przychód w r ozumieniu przepisów o podatk u dochodowym od osób f izycznych z t ytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem przychodów wymienionych w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru skła-dek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jak również wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wsku-tek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Za przychody ze stosunku pracy uważa się: wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pienięż-ną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent y, bez względu na źr ódło finansowania tych wypłat i świad-czeń, a w szczególnoś ci: wynagrodzenia zasadnicze, wynagr odzenia za godziny nadliczbowe, r óżnego

141



rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Zgodnie z pr zywołanym przez wnioskodawcę § 2 ust. 1 pkt 26 ww . rozporządzenia w sprawie szcze-gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączone są korzyści materialne wynikające z układów zbio-rowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług.

Wskazany przepis ma zastosowanie, jak podniósł wnioskodawca, również do składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe. W myśl bowiem art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia stanowi podstawa wymiaru składek na ubez-pieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, przy czym nie znajduje zastosowania ograniczenie wysoko-ści rocznej podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 19 ust. 1 tej ustawy.

Z literalnego brzmienia § 2 ust. 1 pkt 26 r ozporządzenia wynika, jak podnosi wnioskodawca, iż z wy-łączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne k orzystają jedynie te przychody, które wynikają z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, przy-bierając postać niepieniężną (formę zakupu po cenach niższych niż detaliczne lub formę usługi).

W świetle powyższego składki na ubezpieczenia społeczne nie powinny być naliczane od przychodu pracow-nika z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy stanowiącego korzyść materialną wynikającą z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegającą na umożliwieniu pracownikowi skorzystania z artykułów, przedmiotów lub usług jedynie za częściową odpłatnością.

Częściowa odpłatność polega w t ym przypadku na par tycypowaniu pracownika (choćby symbolicz-nym) w pokryciu kosztów zakupu niektórych artykułów, przedmiotów lub usług. Pracownik uzyska efekt, o którym mowa w pr zepisie rozporządzenia, wówczas, gdy pr acodawca dokona zakupu towarów lub udostępni korzystanie z usług po cenie niższe j od tej, do której uiszczenia pracownik zobowiązany byłby w przypadku osobistego (uzyskanego w oderwaniu od zatrudnienia) nabycia tychże dóbr.

Podsumowując, jeżeli świadczenie na rzecz pracownika wynikające z regulaminu wynagradzania przybiera po-stać zakupu po cenach niższych niż detaliczne stosownego pakietu dodatkowych świadczeń medycznych oraz nie stanowi ekwiwalentu w formie pieniężnej i stanowi przychód uzyskiwany przez pracownika w ramach stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób f izycznych, to zostanie ono wyłączone z pod-stawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie powołanego wyżej przepisu rozporządzenia.

W praktyce oznacza to, że wyłączeniu z podst awy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie podlegała wartość różnicy pomiędzy ceną nabycia usługi a ponoszoną pr zez pracownika odpłatnością. Jest to równoznaczne z brakiem obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od ww. wartości.

W konsekwencji należy uznać, iż war tość pakietu ś wiadczeń medycznych (składki) opłacana pr zez pracodawcę za pr acowników, wobec spełnienia powyższych war unków, będzie wyłączona z podst awy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Jednocześnie, jak podniósł przedsiębiorca, z art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) wynika, iż do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe tych osób. Tym samym powyższe wyłączenie, pr zewidziane w § 2 ust. 1 pkt 26 r ozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe, będzie miało zastosowanie również do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.


Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia(decyzja ZUS z 3 grudnia 2014 r. nr 460, sygn. DI/100000/43/1289/2014)

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ust awy z 2 lipca 200 4 r. o swobodzie działalnoś ci gospodarczej (Dz.U. z 2013 r., poz. 672 z późn. zm.), w związku z art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Od-dział w Gdańsku: uznaje za pr awidłowe stanowisko zawarte we wniosku z 4 list opada 2014 r. złożonym w dniu 5 list opada 2014 r. przez Panią (...) prowadzącą działalność gospodarczą jako wspólnik spółki cywilnej (...) dotyczące prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

142

luty 2015IFK


UzasadnienieDnia 5 listopada 2014 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsk u wpłynął wniosek

Pani (...) prowadzącej działalność gospodarczą jako wspólnik spółki cywilnej (...) o wydanie pisemne j interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek został uzupełniony pismem z 21 listopada 2014 r. doręczonym dnia 25 listopada 2014 r.

Zainteresowana wskazała, iż w okresie do 14 września 2014 r. na podstawie umowy o pracę pracowała w (...) na st anowisku referent księgowości. Od 15 września 2014 r. ww. została wspólnikiem ww. spółki cywilnej, nowa nazwa spółki br zmi (...).

Wnioskodawczyni kieruje pytanie, czy w związku z zaistniałą sytuacją przysługuje jej prawo do opłaca-nia składek na ubezpieczenia społeczne od ulgowe j podstawy i jednocześnie informuje, iż nie prowadziła żadnej działalności gospodarczej.

Pani (...) uważa, iż je j przystąpienie do spółki, której była pracownikiem, nie pozbawia jej możliwości opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklar owanej kwoty, nie niższej niż 30% kwo ty mi-nimalnego wynagrodzenia, ponieważ z chwilą r ozpoczęcia działalności w spółce działa w imieniu spółki, ale na swoją rzecz. Wnioskodawczyni świadczy więc usługi nie dla byłego pr acodawcy, ale dla siebie jako podmiotu gospodarczego.

Uzupełniając wniosek pismem z 21 listopada 2014 r. doręczonym dnia 25 listopada 2014 r. wniosko-dawczyni oświadczyła, iż w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem 15 września 2014 r. nie prowadziła żadnej działalności pozarolniczej.

Od 15 września 2014 r. wnioskodawczyni wykonuje jedynie działalność gospodar czą w formie spółki cywilnej jako jeden ze wspólników.

Wnioskodawczyni nadmienia, iż wcześniej, tj. od 1 września 1998 r. do 14 września 2014 r. pracowała na mocy umowy o pr acę, na pełny etat, na stanowisku referent księgowości w (...), tak więc jej jedynym pracodawcą było ………………….

W związku z powyższym ww . nie wykonuje działalności gospodarczej na r zecz jakiegokolwiek byłego pracodawcy. Na podstawie umowy spółki cywilne j z byłymi pr acodawcami, tj. (...) jest r ównorzędnym wspólnikiem w spółce cywilne j, pracodawcami są na podst awie umów o pr owadzenie księgowości po-szczególni klienci.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył, co następuje:

Stanowisko wyrażone przez Panią (...) prowadzącą działalność gospodarczą jako wspólnik spółki cy-wilnej we wniosku o wydanie interpretacji uznać należy za prawidłowe.

Zgodnie z ar t. 18a ust. 1 ust awy o systemie ubezpieczeń społecznych podst awę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i r entowe osób prowadzących działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia r ozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zade-klarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Powyższe nie ma zastosowania do osób, które:1) (...) prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykony-

wania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;2) (...) wykonują działalność gospodarczą na r zecz byłego pr acodawcy, na r zecz którego przed dniem

rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywa-nej działalności gospodarczej (art. 18a ust. 2 ustawy).Wnioskodawczyni oświadczyła, iż w okr esie ostatnich 60 miesięcy k alendarzowych przed dniem roz-

poczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziła działalności pozarolniczej, w związk u z czym pr zyjąć należy, iż spełniony jest pier wszy z war unków, o którym mowa w ar t. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Należy przy tym podnieść, iż poprzez zawarcie umowy spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, przy czym osiąg-nięcie tego celu możliwe będzie głównie popr zez podjęcie się pr owadzenia działalności gospodarczej. Strony umowy spółki cywilne j stają się z mocy pr awa wspólnikami tej spółki, uzyskującymi w momencie dokonania rejestracji w organie ewidencyjnym status przedsiębiorców. Wspólnik spółki cywilne j (nawet w przypadku świadczenia uprzednio na jej rzecz pracy) podejmujący się prowadzenia działalności gospo-darczej w ramach tej spółki, działa w rzeczywistości wprawdzie w imieniu spółki, ale na swoją rzecz. Oko-liczność ta przesądza o tym, iż w kontekście art. 18a ust. 2 pkt 2 wnioskodawczyni stając się wspólnikiem spółki cywilnej nie świadczy pracy na r zecz byłego pracodawcy, lecz na swo ją rzecz jako przedsiębiorca prowadzący swoją działalność gospodarczą.


143



Podstawa wymiaru składek pracownika – nagroda jubileuszowa(decyzja ZUS nr 954/2014 z 9 września 2014 r., sygn. WPI/200000/43/954/2014)

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.), w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U . z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko Wnioskodawcy ........................ sp. z o.o. wyrażane we wniosku złożonym w dniu 5 sierpnia 2014 r. (uzupełnionym w dniu 1 września 2014 r.) w sprawie bra-ku obowiązku uwzględnienia w podst awie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne nagrody jubileuszowej.

UzasadnienieW dniu 5 sier pnia 2014 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L ublinie wpłynął wniosek

przedsiębiorcy ....................... sp. z o.o. o wydanie pisemne j interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swo-bodzie działalności gospodarczej.

Wnioskodawca wskazał, iż zamier za wprowadzić do Zakładowego Układu Zbior owego Pracy zapis w brzmieniu:

„W razie ustania stosunku pracy w związku z pr zejściem na rentę z t ytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 mie-sięcy, licząc od dnia r ozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu r ozwiązania stosunku pracy”.

Wnioskodawca pismem z dnia 2 7 sierpnia 2014 r., uzupełniając wniosek, poinformował, że w Zakła-dowym Układzie Zbiorowym Pracy istnieje zapis stanowiący o tym, iż nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikowi nie częściej niż co 5 lat. Zapis br zmi następująco:

„Pracownik nabywa prawo do wypłaty nagrody jubileuszowej po 5 latach od daty ostatnio wypłaconej nagrody jubileuszowej przez Pracodawcę”.

Ponadto Wnioskodawca poinformował, że kwota nagrody jubileuszowej stanowi dla pracownika przy-chód ze stosunku pracy i jest od niej pobrany podatek dochodowy od osób f izycznych.

Zdaniem Wnioskodawcy nagroda zostanie wyłączona z podst awy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

W ocenie pr zedsiębiorcy w opisanej sytuacji znajdzie zast osowanie § 2 ust. 1 pkt 1 r ozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Wnioskodawca z powyższego zapisu wnioskuje, że nagroda jubileuszowa według brzmienia zapisu, jaki zamierza wprowadzić, jest wolna od składki na ubezpieczenia społeczne i zdr owotne.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca może złożyć do właś-ciwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Stosownie do ustępu 5 powołanego powyżej artykułu w związku z art. 83d ustawy o systemie ubez-pieczeń społecznych, obowiązującym od dnia 1 st ycznia 2013 r.. udzielenie interpretacji dotyczącej ustalania podstawy wymiaru składek następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Ponadto Zakład nie jest właś ciwy do udzielenia int erpretacji w zakr esie spraw dotyczących objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, jednakże na podst awie art. 109a ust. 2 ust awy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) sprawy dotyczące obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdr owotne na-leżą do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 oraz art. 20 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych or az § 1 r ozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przy-chód w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.) z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Ponadto stosownie do ar t. 81 ust. 1 ust awy o świadczeniach opieki zdrowotnej f inansowanych ze środków publicznych do ust alenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdr owotne pracowni-

144 NAJCIEKAWSZE INTERPRETACJE ZUS

ków stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i rentowe tych osób.

Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i r entowe pracowników nie zalicza się przychodów określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emer ytalne i ren-towe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 1 powyższego r ozporządzenia z podst awy wymiaru składek wyłączone są nagrody jubileuszowe, które według zasad okr eślających warunki ich przyznawania przysługują pracow-nikowi nie częściej niż co 5 lat.

Powołany powyżej przepis będzie miał zast osowanie również w sytuacji, gdy nagr oda jubileuszowa przysługująca nie częściej niż co 5 lat wypłacana jest w dniu r ozwiązania stosunku pracy pracownikowi, któremu do nabycia pr awa do nagrody z tytułu upływu kolejnych 5 lat br akuje mniej niż 12 miesięcy, li-cząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, a rozwiązanie to następuje w związku z przejściem pracownika na emeryturę lub rentę z t ytułu niezdolności do pr acy w związku z wypadkiem pr zy pracy lub chorobą zawodową albo rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowitej niezdolności do pracy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa.

Należy podkreślić, iż przepis § 2 ust. 1 pkt 1 r ozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy z pr acownikiem rozwiązano stosunek pracy z powodu przejścia na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo na rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowitej niezdolności do pracy z innych pr zyczyn niż wypadek pr zy pracy lub choroba zawodowa, a do nabycia przez niego prawa do nagrody z tytułu upływu kolejnych 8 lat brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy.

W tym miejscu należy podkreślić, że jeżeli nagroda jubileuszowa jest wypłacana pr zed upływem 5 lat, a przyczyną jej wypłaty jest przejście na rentę osoby, która częściowo utraciła zdolność do pr acy, to na-groda taka będzie stanowiła podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdro-wotne.

Z przedstawionego przez Wnioskodawcę stanu faktycznego wynika, iż prawo do nagrody jubileuszowej przysługuje pracownikom na podst awie zapisu w Zakładowym Układzie Zbior owym Pracy, dodatkowo zapis stanowi, iż nagrody jubileuszowe przysługują pracownikom nie częściej niż co 5 lat.

Przedsiębiorca zamierza również wprowadzić zapis stanowiący, że: „W razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, pracownikowi, któremu do nabycia prawa da nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosun-ku pracy, nagrodę te wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy”.

Reasumując, nagrody jubileuszowe wypłacone na podst awie powyższego zapisu nie będą st anowiły podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli wypłata nagrody jubileuszowej przed upływem kolejnych 5 lat związana jest z przejściem na emeryturę lub na rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem pr zy pracy lub chorobą zawodową albo na r entę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowitej niezdolności do pracy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa.

W związku z powyższym Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał st anowisko Wnioskodawcy za pr a-widłowe.

145


WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH ROZPORZĄDZEŃ DO USTAWY SYSTEMOWEJ

Wykaz najważniejszych rozporządzeń wykonawczych do ustawy systemowej

Lp. Tytuł aktu prawnego Opublikowany w Wejście w życie

1 2 3 4

1 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 14 grudnia 1998 r. w spr awie wysokości i tr ybu wypłaty wynagrodzenia płatnikom składek z t ytułu wykonywania zadań z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

Dz.U. z 1998 r. Nr 153, poz. 1005

1 stycznia 1999 r.

2 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych za-sad ustalania podstawy wymiaru składek na ubez-pieczenia emerytalne i rentowe

Dz.U. z 1998 r. Nr 161, poz. 1106; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 1967

1 stycznia 1999 r.

3 Rozporządzenie Ministra Pracy i P olityki Spo-łecznej z 16 grudnia 2009 r . w spr awie określe-nia szczegółowych informacji przekazywanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pr zez instytu-cje obsługujące wpłaty składek na ubezpieczenia społeczne w zleceniu płatniczym or az formatu zlecenia płatniczego w for mie dokumentu elek-tronicznego

Dz.U. z 2009 r. Nr 219, poz. 1711

6 stycznia 2010 r.

4 Rozporządzenie Rady Ministr ów z 30 gr udnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu prze-prowadzania kontroli płatników składek

Dz.U. z 1998 r. Nr 164, poz. 1165

1 stycznia 1999 r.

5 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych

Dz.U. z 1999 r. Nr 12, poz. 104

1 stycznia 1999 r.

6 Rozporządzenie Rady Ministr ów z 1 8 kwietnia 2008 r. w spr awie szczegółowych zasad i tr ybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpie-czeń Społecznych

Dz.U. z 2008 r. Nr 78, poz. 465; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 144, poz. 1181

22 maja 2008 r.

7 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 2 lutego 2001 r. w sprawie określenia wzoru infor-macji o zasiłkach, świadczeniach lub wynagrodze-niach z tytułu niezdolności do pracy, wypłaconych przez płatników składek, oraz sposobu jej sporzą-dzania, przekazywania i korygowania

Dz.U. z 2001 r. Nr 10, poz. 81

17 lutego 2001 r.

8 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Poli-tyki Społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegó-łowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne

Dz.U. z 2003 r. Nr 141, poz. 1365

13 sierpnia 2003 r.

9 Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 12 sierpnia 2004 r. w spr awie wzoru legitymacji emeryta-rencisty oraz trybu jej wydawania, wymiany lub zwrotu

Dz.U. z 2004 r. Nr 203, poz. 2082; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 283, poz. 2834

2 października 2004 r.

146

luty 2015IFK

WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH ROZPORZĄDZEŃ DO USTAWY SYSTEMOWEJ

1 2 3 4

10 Rozporządzenie Ministra Finansów z 5 list opada 2009 r. w sprawie wzoru bankowego dokumentu płat-niczego należności z tytułu składek, do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Dz.U. z 2009 r. Nr 202, poz. 1561

1 stycznia 2010 r.

11 Rozporządzenie Ministra Pracy i P olityki Społecz-nej z 23 paździer nika 2009 r . w spr awie określe-nia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdr owotnego, imiennych r aportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych ko-rygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczenio-wych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgło-szeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów

j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1844; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 1957

1 stycznia 2010 r.

12 Rozporządzenie Ministra Pracy i P olityki Społecz-nej z 29 st ycznia 2014 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej oraz zasad lokowania środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Dz.U. z 2014 r., poz. 156

1 lutego 2014 r.

13 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2014 r. w sprawie lokowania środków Funduszu Rezerwy Demograficznej

Dz.U. z 2014 r., poz. 152

1 lutego 2014 r.

14 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 28 st ycznia 2014 r. w spr awie określenia wzoru oświadczenia o st osunkach majątkowych istnieją-cych między ubezpieczonym a jego w spółmałżon-kiem

Dz.U. z 2014 r., poz. 146

1 lutego 2014 r.

15 Rozporządzenie Ministra Pracy i P olityki Społecz-nej z 1 kwietnia 20 10 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełnić płatnicy składek pr zekazujący doku-menty ubezpieczeniowe w formie dokumentu elek-tronicznego poprzez transmisję danych

Dz.U. z 2010 r. Nr 75, poz. 479

20 maja 2010 r.

16 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Poli-tyki Społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegó-łowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne

Dz.U. z 2003 r. Nr 141, poz. 1365

13 sierpnia 2003 r.

17 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecz-nej z 21 grudnia 2009 r. w spr awie szczegółowe-go zakresu danych zawartych w centr alnych reje-strach prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych

j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 219

1 stycznia 2010 r.

18 Rozporządzenie Rady Ministr ów z 2 7 stycznia 2014 r. w spr awie określenia wzoru oświadczenia członka otwartego funduszu emerytalnego o prze-kazywaniu składki do o twartego funduszu emer y-talnego oraz o zapoznaniu się z infor macją doty-czącą powszechnego systemu emerytalnego oraz informacją dotyczącą otwartych funduszy emer y-talnych

Dz.U. z 2014 r., poz. 140

1 lutego 2014 r.

T e m aT wa r s z TaT ó w

Jak prawidłowo zawierać i rozliczać umowy zlecenia, o dzieło i inne umowy cywilnoprawne po zmianie przepisów od 1 stycznia 2015 r.

T e r m i n i l o k a l i z a c ja 6 lutego 2015 r., Warszawa

P r o wa d z ą c yPaweł Ziółkowski

ko s z T469 zł (w tym 23% VAT)

Zapraszamy na warsztaty

1. Zasada swobody umów2. Umowa zlecenia3. Umowa o dzieło4. Umowy przenoszące prawa autorskie5. Członkostwo w organach osób prawnych6. Samozatrudnienie7. Podatek dochodowy8. Składki ZUS9. Omówienie wybranych świadczeń10. Sesja pytań i odpowiedzi.

w P r o g r a m i e wa r s z TaT ó w

Więcej informacji na stronie www.okk.infor.plInformacje I zamówIenIa: 22 212 07 [email protected]

165x235_umowy-cywilnoprawne_fc.indd 1 2015-01-20 14:52:33

luty 2015

2

USTAWA z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442; Dz.U. z 2013 r., poz. 1623; Dz.U. z 2013 r., poz. 1650; Dz.U. z 2013 r., poz. 1717; Dz.U. z 2014 r., poz. 567; Dz.U. z 2014 r., poz. 598; Dz.U. z 2014 r., poz. 1146; Dz.U. z 2014 r., poz. 1161; Dz.U. z 2014 r., poz. 1662; Dz.U. z 2014 r., poz. 1831) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Rozdział 1. Przepisy ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5KOMENTARZ. Rozdział 1. Przepisy ogólne [art. 1–5] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81. Rodzaje ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82. Zasada równego traktowania na gruncie ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . 93. Podmioty wykonujące zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . 94. Wybrane definicje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 4.1. Ubezpieczony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 4.2. Płatnik składek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 4.3. Przychód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105. Wyłączenie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 KOMENTARZ. Rozdział 2. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym [art. 6–14] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211. Definicja osoby ubezpieczonej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 1.1. Pracownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 1.2. Osoba współpracująca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 1.3. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1.4. Twórca, artysta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1.5. Wspólnicy spółek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242. Tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.1. Pracowniczy tytuł do ubezpieczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 2.2. Podleganie ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 2.3. Pozarolnicza działalność jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń . . . . . . . . . 27 2.4. Ubezpieczenia członków rad nadzorczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294. Ubezpieczenie wypadkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295. Kto może przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych . . . . . 306. Objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym . . . . 307. Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – przykłady najczęściej występujących

zbiegów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7.1. Umowa o pracę i umowa zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7.2. Umowa o pracę i pozarolnicza działalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

SPIS TREŚCI

INFOR PL S.A.Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72, tel. 22 530 41 93

Biuro Obsługi Klienta03-308 Warszawa, ul. Batalionu Platerówek 3, tel. 22 212 07 30, 801 626 666,

e-mail: [email protected], strona: www.sklep.infor.pl

IFK

Małgorzata Kozłowska, Mirosław Łobanowski, Piotr Kostrzewa

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych 2015 z komentarzem

D O D AT E K D O N R . 3 / 2 015 „ S E R W I S U P P ”

Stan prawny na 5 lutego 2015 r.

Ustawa o system

ie ubezpieczeń społecznych 2015 z komentarzem

www.sklep.infor.pl 22 212 07 30, 801 626 666 [email protected]

Terminarzrachunkowo-sprawozdawczy 2015

dla jednostek sektora finansów publicznych

Wszystkie terminy ważne dla księgowych w 2015 roku!Do korzystania przez cały rok!„Terminarz rachunkowo-sprawozdawczy 2015 dla jednostek sektora finansów publicznych” stanowi pełne kalendarium dla jednostek sektora finansów publicznych.

Publikacja ta z pewnością ułatwi głównemu księgowemu oraz pracownikom służb finansowo-księgowych przestrzeganie terminów wypełniania nałożonych na nich obowiązków.

Uwidocznieniew każdym miesiącu

dni wolnych i dni ustawowo wolnych od pracy w formie

„macierzowej”

Miejsce na osobiste notatki

Określenie czynności

do wykonania w danym dniu

Oznaczenie w układzie

chronologicznym wszystkich dni

ustawowo wolnych od pracy

Pasek z nazwą miesiąca

ułatwiający szybkie przemieszczanie

się pomiędzy miesiącami

Wskazanie przepisów (art., §)

obligujących jednostkę do wykonania danej

czynności

Terminarz rachunkowo-sprawozdawczy 2015 Ustawa o systemie...

Documents

Transcript of Terminarz rachunkowo-sprawozdawczy 2015 Ustawa o systemie...