Katarzyna Spychała

Podyplomowe Studia Historii

i Wiedzy o Społeczeństwie

w zakresie Historii

2008/2009

Temat: Konstytucja 3 Maja – ocena zjawiska historycznego

Metoda pracy – meta plan

Cele lekcji

Uczeń powinien:

• łączyć wydarzenia w związki przyczynowo – skutkowe

• poszerzać wiedzę z zakresu historii i kultury narodu

• rozumień znaczenie Konstytucji 3 Maja

• umieć korzystać z różnych źródeł informacji, a zwłaszcza literatury i tekstów źródłowych

• umieć dokonywać oceny wydarzeń historycznych

Tok lekcji

1. Założenia Konstytucji 3 Maja 1791 (właściwie Ustawy Rządowej z dnia 3 maja 1791):

Zmiana ustroju:

• monarchia dziedziczna

• trójpodział władzy:

o władza ustawodawcza – Sejm

o władza wykonawcza – król i Straż Praw (rząd)

o władza sądownicza – sądy stanowe

• konstytucja podstawą funkcjonowania państwa

Wprowadzane zmiany społeczne:

• zniesienie liberum veto

• zachowanie przywilejów szlacheckich

• uwzględnienie pozycji mieszczaństwa :

o możliwość nabywania ziemi

o możliwość piastowania urzędów

o możliwość nabywania stopni oficerskich

Zmiany dotyczące suwerenności państwa:

• preambuła sugerowała uniezależnienie Polski o d wpływów Rosji

• ukrócenie oligarchii magnackiej w celu wzmocnienia ustroju

2. Jak było:

• Konstytucja przyjęta z entuzjazmem przez obóz patriotyczny i dworski

• plan realizacji konstytucji zahamowany przez obóz hetmański Rzewuskich, Branickich,

Potockich

• dzieło Konstytucji zniweczone przez Branickich, Rzewuskich i Potockich, którzy w Targowicy

zainicjowali konfederację (konfederacja targowicka) w 1792 roku

konfederacja – zbrojne zawiązanie sojuszu przez szlachtę w celu osiągnięcia celu

• w akcie konfederacji zniesiono Konstytucję 3 Maja

• nie zmieniono ustroju a powrócono do tego z czasów Rady Nieustającej

• król został zmuszony do przystąpienia do Targowicy (naciski carycy)

• wojna domowa zakończona II Rozbiorem Polski – 1793 rok

3. Wnioski

• wpływ zaborców uniemożliwił wprowadzenie konstytucji w życie

• polityka Stanisława Augusta Poniatowskiego – uległość wobec Rosji – zahamowała

tendencje zmiany ustroju

• brak zgody oligarchii magnackiej na reformy

• społeczeństwo niedojrzałe do wspólnych działań, których celem by było wzmocnienie kraju

4. Lektury polecane przez nauczyciela:

• Norman Davies „Boże igrzysko. Historia Polski”. Kraków. Znak, 2006

• Paweł Jasienica „Rzeczpospolita obojga narodów”. Warszawa. Świat Książki, 1997, 1998

5. Podręcznik

• Historia. Liceum Ogólnokształcące. Liceum Profilowane. Technikum. Z Pegazem. Znak dla

szkoły. Kraków, 2003

6. Ciekawostka: fragment wypowiedzi prof. Normana Daviesa z dnia 03.05.2003r.:

Konstytucja 3 Maja przetrwała bardzo krótko – zaledwie kilka miesięcy. Konstytucja 3 Maja została

obalona i anulowana przez konfederatów Targowicy z pomocą armii cesarskiej po jednym tylko roku

istnienia. To jest głęboki i ważny paradoks. Dlaczego, 200 lat później, pamiętamy, szanujemy i celebrujemy

taką konstytucję, która w swoim czasie miał absolutnie minimalny, nikły wpływ na publiczne życie tego

kraju? Na to pytanie są trzy odpowiedzi. Po pierwsze,

Konstytucja 3 Maja byłą pierwsza w długiej kolejce różnych późniejszych konstytucji. Po drugie, ona była

swoja, wydana przez Polaków i Litwinów dla korzyści obojga narodów. Po trzecie, wcieliła ona w siebie

nadzieje wielu pokoleń, które do niedawna musiały żyć albo pod obcą okupacją albo pod niesuwerennym

reżimem. Tu w Warszawie, konstytucje wydane pod pieczęcią Napoleona lub cara Aleksandra, lub PRL

zawsze cierpiały z braku prawdziwego autorytetu. Konstytucja trzeciomajowa natomiast była prawdziwa,

była kochanym dzieckiem zadławionym w kolebce.

7. Materiały dodatkowe:

Rysunek 1. Oryginalny manuskrypt Konstytucji 3 Maja

Rysunek 2. Strona tytułowa Konstytucji wydania z 1791 r. Piotra Dufoura

Rysunek 3. Zamek Królewski w Warszawie

Rysunek 4. Sala Senatorska na Zamku Królewskim w Warszawie, miejsce uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Rysunek 5. Medal wybity w 1791 z okazji uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Rysunek 6. Medale wybite z okazji uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Rysunek 7. Rzeczpospolita po I rozbiorze Polski (1772)

Rysunek 8. Konstytucja 3 Maja 1791 roku (obraz Jana Matejki, 1891)

Rysunek 9. W 1791, "Wielki" lub Czteroletni Sejm między 1788–1792 przyjął Konstytucje 3. Maja w warszawskim Pałacu

Królewskim

Rysunek 10. Jan Suchorzewski na obrazie Jana Matejki Konstytucja 3 Maja

Rysunek 11. Obraz Jana Norblina przedstawiający symboliczne wieszanie targowiczan