Tekst opracowany na seminarium specjalistyczne w ramach ... ruchowa_PiotrTodys.pdf ·...

Sieć na rzecz promowania równości i różnorodności w działaniach administracji

publicznej – „Równość i różnorodność – Praktycznie” projekt Funduszu

Współpracy i Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Str

ona1

Tekst opracowany na seminarium specjalistyczne w ramach Specjalistycznej Szkoły Facylitacji

Społecznej na rzecz Przeciwdziałania Dyskryminacji – poziom zaawansowany.

Seminarium 2

Niepełnosprawność ruchowa i intelektualna, jako przesłanki dyskryminacji

Piotr Todys

Przejawy dyskryminacji osób z niepełnosprawnością ruchową

1. O KIM MOWA?

Osoby niepełnosprawne lub przewlekle chore stanowią ponad 15% ogółu ludności Unii

Europejskiej. W 2020 roku co czwarty Polak będzie miał ponad 60 lat.

Z Narodowego Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku wynika, że w Polsce

jest prawie 5,5 mln osób niepełnosprawnych. Z tej liczby około 4,5 mln to osoby

niepełnosprawne prawnie, czyli mające aktualne orzeczenie o niepełnosprawności.

Oznacza to, że, w zależności o definicji niepełnosprawności, w Polsce niepełnosprawni

stanowią od 11% do 14% ludności. Nie wiadomo, jaki procent stanowią osoby niesprawne

ruchowo; przyjmuje się, że jest ich około 10% ogólnej liczby osób niepełnosprawnych.

Liczba ta rośnie, jeśli przyjąć, że niepełnosprawność ruchowa wraz z wiekiem dotyka

większości mieszkańców naszego kraju.

Osoby z niepełnosprawnością są gorzej wykształcone niż reszta społeczeństwa. W 2010

roku osoby ze średnim wykształceniem stanowiły prawie 34% populacji niepełnosprawnych;

w przypadku osób sprawnych odsetek ten wynosi 54%. Wykształceniem wyższym pochwalić

może się ponad 6% niepełnosprawnych; wśród osób sprawnych jest to poziom ponad 19%.

Sytuacja społeczno-ekonomiczna jest pochodną sytuacji zawodowej. W 2010 roku

pracowało prawie 22% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym. Wśród osób

sprawnych ten odsetek jest prawie dwa razy większy.

Kogo uznajemy za niepełnosprawnego zależy od przyjętej definicji. W medycznym ujęciu

niepełnosprawności ograniczenia, na jakie natrafiają niepełnosprawni, są konsekwencją

choroby lub urazu. Właściwym lekarstwem na niepełnosprawność jest nomen omen

działanie medyczne, ewentualnie rehabilitacja.





Str

ona2

Niepełnosprawność w tym ujęciu jest niejako osobistą sprawą czy problemem konkretnej

osoby i widziana jest w kontekście pacjent – system opieki medycznej. W modelu

społecznym niepełnosprawność występuje na styku osoby z niepełnosprawnościami i

społeczności. Patrząc szeroko, można niepełnosprawność widzieć w kategoriach takich jak:

uprzedzenia innych osób, bariery techniczne i architektoniczne, niedostosowany transport

publiczny, ograniczony dostęp do informacji, ograniczenia na rynku pracy.

Taka definicja niepełnosprawności zakłada, że jej źródła znajdują się nie w jednostce, ale

w otoczeniu społecznym. Jednocześnie zmiana otoczenia, czy to nastawienia ludzi czy

zmiany techniczne, mogą niepełnosprawność rekompensować i zmniejszać jej dolegliwości.

Międzynarodowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 2001 roku zdefiniowała pojęcie

niepełnosprawności w następujący sposób: niepełnosprawność (ang. disability) rozumie się

jako „wielowymiarowe zjawisko wynikające ze wzajemnych oddziaływań między ludźmi a

ich fizycznym i społecznym otoczeniem”.

Niepełnosprawność to szeroki termin, obejmujący także uszkodzenia, ograniczenia

aktywności i ograniczenia uczestnictwa. W klasyfikacji tej podano szczegółowe definicje

niepełnosprawności, np. osoby niepełnosprawne fizycznie, osoby z niepełnosprawnością

sensoryczną oraz zdefiniowano takie pojęcia jak, np.:

aktywność – wykonywanie zadań lub czynności przez daną osobę;

ograniczenie aktywności – oznacza trudności, których człowiek może doświadczać

podczas podejmowania aktywności;

uczestnictwo – zaangażowanie człowieka w sytuacje życiowe;

ograniczenia uczestnictwa – problemy, których dana osoba może doświadczać,

angażując się w sytuacje życiowe.

W przyjętych w 1993 roku przez ONZ Standardowych Zasadach Wyrównywania Szans Osób

Niepełnosprawnych odnaleźć można terminy:

niepełnosprawność - obejmującą wiele ograniczeń funkcjonalnych, występujących

w każdym społeczeństwie i w każdym kraju na świecie. Niepełnosprawność może

być fizyczna, intelektualna lub polegać na dysfunkcji zmysłów; może wynikać z

choroby somatycznej lub choroby umysłowej. Wymienione zaburzenia, sytuacje lub

choroby mogą mieć charakter stały lub przejściowy.





Str

ona3

upośledzenie - oznaczające utratę lub ograniczenie możliwości uczestniczenia w

życiu społeczeństwa w tym samym stopniu, co inni obywatele.

Termin ten wskazuje na konflikt pomiędzy osobą niepełnosprawną a jej

środowiskiem. Celem tego terminu jest zwrócenie uwagi na braki w środowisku i w

wielu zorganizowanych działaniach społecznych, dotyczących na przykład

informacji, komunikacji międzyludzkiej i edukacji, które uniemożliwiają osobom

niepełnosprawnym uczestnictwo na równych zasadach.

2. JAK MÓWIMY O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

W języku polskim można znaleźć wiele określeń dotyczących niepełnosprawności. Garbus,

inwalida, kaleka, kulawy, paralityk, platfus, kuternoga to tylko kilka opisujących

niepełnosprawność ruchową. Trudno określenia te uznać za pozytywne.

Słowo kaleka było w użyciu jeszcze na początku XX wieku i było podstawowym pojęciem

rehabilitacji i pedagogiki specjalnej; dziś używane jest raczej w znaczeniu negatywnym,

dla określenie kogoś niezaradnego, niezręcznego. Innym popularnym określeniem osób

niesprawnych ruchowo był termin inwalida. Inwalida za słownikiem języka polskiego to

„człowiek, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy”. Z łaciny invalidus to

człowiek słaby, schorowany, bez wartości. Słowo inwalida pojawia się czasem w

towarzystwie określenia „wojenny”. Inwalida wojenny, czyli „żołnierz, który utracił

zdrowie lub uległ kalectwu podczas działań wojennych” – ten, który poświęcił swoje

zdrowie dla ratowania ojczyzny, to pierwsze w historii pozytywne skojarzenie z

niepełnosprawnością. Ma ono wyraz w nazwie placu poświęconego takim bohaterom – Plac

Inwalidów w Warszawie czy Hotel des Invalides w Paryżu. Hotel Inwalidów to pierwsze na

taką skale działanie mające na celu wspieranie weteranów, będące alternatywą dla

żebractwa. Od początku istnienia, w XVII wieku, służył jako szpital i pensjonat dla

inwalidów wojennych. W swoich salach mógł pomieścić około czterech tysięcy chorych i

rannych. Symbolicznie inwalidzi zostali docenieni, gdy w Hotelu des Invalides spoczęły

włoki Cesarza Napoleona. Zupełnie niedawno, bo w latach 70-80 tych XX wieku w użycie

weszło słowo niepełnosprawny. Zgodnie ze słownikową definicją niepełnosprawny to

„nieosiągający pełnej sprawności fizycznej lub psychicznej” . Termin ten zastąpił w dużym

stopniu stosowane wcześniej słowo inwalida. Pokonanie w czasie i społecznym odbiorze

drogi od kaleka, poprzez inwalida, do niepełnosprawny zajęło kilka wieków. Obecnie

używa się terminu osoba niepełnosprawna lub osoba z niepełnosprawnością, by wyraźnie

odejść od opisywania istoty ludzkiej jedynie przez prymat jej sprawności.





Str

ona4

3. PRZEJAWY DYSKRYMINACJI

Stanowienie prawa

Panująca powszechnie opinia głosi, że rozwiązania stosowane w polskim systemie prawnym

chronią w wystarczający sposób prawa osób z niepełnosprawnościami. Mówi się, że prawo

jest wystarczająco skuteczne, by dbać o interesy tej grupy – głównym mankamentem

istniejących rozwiązań jest ich… niestosowanie. Słabe stanowienie prawa,

nieprzestrzeganie przepisów, swobodne traktowanie zapisów ustawowych, niestaranność

instytucji publicznych we wdrażaniu rozwiązań legislacyjnych jest, niestety, bardzo częstą

praktyką.

W Ustawie z dnia 3 grudnia 2010 roku o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej

w zakresie równego traktowania zakazuje się nierównego traktowania m. in. w zakresie

dostępu i warunków korzystania z zabezpieczenia społecznego, usług mieszkaniowych,

jednak w katalogu wymienionych grup nie ma osób niepełnosprawnych. W tej samej

ustawie zakazuje się nierównego traktowania osób fizycznych w zakresie opieki zdrowotnej

oraz oświaty i szkolnictwa wyższego – i znów ustawodawca pominął niepełnosprawnych.

Bardzo trudno zrozumieć, dlaczego ustawodawca wprowadził takie wyłączenia.

Polska do dzisiaj nie ratyfikowała Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych przyjętej przez

Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 2006 roku. 23 grudnia 2010 roku

Konwencja została ratyfikowana przez Unię Europejską, a w 2007 roku została podpisana

przez Polskę. Celem dokumentu jest „promowanie, ochrona oraz umożliwienie osobom

niepełnosprawnym nieograniczonego dostępu do wszystkich fundamentalnych swobód i

praw”. Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych wymienia szereg praw fundamentalnych,

między innymi takich, jak: poszanowanie godności, równość, niedyskryminacja, wolność i

bezpieczeństwo osobiste, mobilność, wolność ekspresji, wolność poruszania się, dostęp do

edukacji i opieki zdrowotnej. Wydaje się, że polski rząd boi się finansowych konsekwencji,

jakie niosłoby ratyfikowanie Konwencji.

Innym przykładem jest nie egzekwowanie prawa budowlanego. Od kilkunastu lat istnieją w

polskim prawie rozwiązania zobowiązujące inwestorów do budowania dostosowanych

obiektów użyteczności publicznej. Jednak praktyka jest zupełnie inna. Nadal powstaje

wiele budynków niedostosowanych do potrzeb osób mających utrudnione poruszanie się.

Budynki są najeżone schodami, wejścia bronione są przez ciężkie drzwi, stosuje się drzwi

obrotowe, brak jest wind – dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich czy o

kulach są to bariery nie do przebycia.





Str

ona5

Często dostosowanie budynków kończy się na wejściu do nich. Brak jest dostosowania

wewnętrznych ciągów komunikacyjnych, np.: różnice poziomów łączone są za pomocą

schodów. Często brak jest dostosowanych toalet.

Komunikacja publiczna

Innym rażącym przykładem dyskryminacji jest niedostosowana komunikacja publiczna, tak

na poziomie taboru, jak infrastruktury. Przytłaczająca większość pociągów w Polsce,

praktycznie 100%, nie jest w stanie obsłużyć klientów niesprawnych ruchowo. Dostanie się

do wagonu czy skorzystanie z toalety jest praktycznie niemożliwe. W większości

przypadków podróż możliwa jest jedynie przy samym wejściu, tuż obok drzwi do toalety.

Raport NIK dotyczący infrastruktury dworców kolejowych pokazuje gigantyczną skalę

zaniedbań. Zarządzający dworcami nie podejmowali praktycznie żadnych działań

zmierzających do zapewnienia odpowiednich warunków obsługi osób niepełnosprawnych.

„Tylko nieliczna grupa 11 dworców (4,9% obiektów czynnych) spełniała podstawowe

kryteria dostępności dla tej grupy pasażerów. W obszarze pozostałych dworców czynnych

(214 z 223) występowały bariery architektoniczne i transportowe, częściowo lub

całkowicie uniemożliwiające osobom niepełnosprawnym dotarcie do budynków i peronów

oraz korzystanie ze świadczonych na ich obszarze usług. Przede wszystkim niedostosowane

były parkingi oraz toalety.”

Korzystanie z komunikacji miejskiej jest w praktyce także niemal niemożliwe. Autobusy i

tramwaje w skali kraju są praktycznie niedostosowane. Brak w nich informacji świetlnej i

głosowej. Przystanki pociągów, autobusów i tramwajów są w większości niedostosowane.

Podobnie sytuacja wygląda w autobusowej komunikacji krajowej.

Rozwiązania techniczne

Postęp techniczny wykorzystywany nierozważnie w dużej mierze obraca się przeciw

osobom niepełnosprawnym i starszym. Bankomaty ułatwiające życie są nie do obsługi dla

osób niesprawnych ruchowo. Osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich w wielu

przypadkach nie są w stanie do nich dotrzeć. Bankomaty są zbyt wysoko, w głębokich

wnękach, w pomieszczeniach ze schodami.

Miniaturyzacja powoduje, że urządzenia techniczne, jak choćby telefony komórkowe z

małymi klawiaturami i nieczytelnymi wyświetlaczami, stają się niedostępne dla osób mniej

sprawnych fizycznie. Mała czcionka w drukach reklamowych, folderach czy instrukcjach

obsługi staje się kolejną przeszkodą.





Str

ona6

Coraz częściej szczegóły wielu ofert można znaleźć jedynie w internecie lub uzyskać za

pomocą poczty elektronicznej. Choć wiadomo, że osoby z niepełnosprawnością to jedna z

największych grup społecznych zagrożonych wykluczeniem cyfrowym.

Oferty usług

Coraz więcej usług kierowanych jest do osób młodych i super sprawnych. Banki nie chcą

udzielać pożyczek, kredytów, wystawiać kart kredytowych i wydawać zgody na zakupy na

raty osobom starszym i niepełnosprawnym mimo udokumentowanego dochodu. Firmy

ubezpieczeniowe ograniczają swoją ofertę dla osób z tych dwóch grup. Osoby starsze i

niepełnosprawne mają trudności w zakupie ubrań czy obuwia właściwego do ich potrzeb.

Prawa obywatelskie

Jaskrawym przykładem dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami jest utrudnianie

dostępu do punktów wyborczych. Zgodnie ze znowelizowanym w 2011 roku Kodeksem

Wyborczym, co najmniej 1/5 lokali obwodowych komisji wyborczych w każdej gminie

powinna być dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. Zgodnie z informacjami

Państwowej Komisji Wyborczej, podczas ostatnich wyborów w Polsce było ponad 24 tys.

obwodów wyborczych, dostosowanych zostało zaś ponad 7 tys. czyli powyżej 28%. Jednak

to tylko pozornie dobre wiadomości. Nadal niedostosowanych jest ponad 70% wszystkich

lokali, głosowanie w dostępnym lokalu wiąże się często z koniecznością przeniesienia się

do innego obwodu wyborczego, a dostosowuje się lokale głównie w dużych miastach.

Instytucja głosowania przez pełnomocnika oznacza ujawnienie preferencji wyborczych i

może stanowić usprawiedliwienie dla tych samorządów, które nie spieszą się z

dostosowywaniem lokali.

Ochrona zdrowia

Polska służba zdrowia nie jest przystosowana do świadczenia usług osobom niesprawnym

ruchowo, w tym osobom starszym. Brakuje lekarzy geriatrów, są województwa, gdzie nie

ma osób z taką specjalnością. Narodowy Fundusz Zdrowia nie jest w stanie uwzględnić

specyfiki wynikającej z odrębnego podejścia do leczenia osób starszych i

niepełnosprawnych - potrzeby dłuższej hospitalizacji, występowania złożonych i

wieloczynnikowych schorzeń, zaangażowania w proces diagnozowania i leczenia większej

niż zwykle liczby specjalistów. Skutkuje to niedoszacowaniem kosztów leczenia w obu tych

grupach. Brakuje programów profilaktycznych i prewencyjnych. Zdarza się, że lekarze nie

kierują osób starszych na kompleksowe badania, oszczędzają na profilaktyce.





Str

ona7

Wiek czy niepełnosprawność staje się wyłączną podstawą diagnozy – może to prowadzić do

nierozpoznania wielu chorób.

Osoby starsze mają do czynienia z ograniczeniami wiekowymi w dostępie do

specjalistycznych badań, np.: badań prostaty czy mammografii. Ograniczeniom podlega

także dostęp do usług z zakresu rehabilitacji. Zdarzają się też rezygnacje z

przeprowadzenia specjalistycznego zabiegu ze względu na wiek pacjenta, np.:

wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego.

Brakuje także mobilnych gabinetów medycznych dla osób unieruchomionych w domu.

Niedostępne są mobilne usługi stomatologiczne czy ginekologiczne. Starość czy

niepełnosprawność są traktowane jako rodzaj nieuleczalnej choroby.

Stereotypowe widzenie ról społecznych

Stereotypy, jakimi posługujemy się w codziennym życiu, zawężają role, jakie pozwalamy

odgrywać innym aktorom społecznej rzeczywistości. W Polsce dominują dwa sposoby

widzenia osób niepełnosprawnych: bohater, zdobywca bieguna, Mount Everest oraz biedny,

nieradzący sobie w codziennym życiu, godny litości. Obie perspektywy nie pozwalają na

nawiązanie równorzędnych, partnerskich relacji z taką osobą. „Skośna relacja” w tym

przypadku skutkuje paternalizmem albo bałwochwalstwem.

Także język, jakim posługujemy się w opisie rzeczywistości, staje się narzędziem

kreowania świata społecznego. Wobec osób starszych stosuje się także określenia, które

dalekie są od okazywania szacunku wobec innych istot ludzkich. Publiczne używanie przez

funkcjonariuszy służb publicznych wobec niespokrewnionych osób określeń w rodzaju:

„dziadziu”, „babciu” są przykładem deprecjonowania osób starszych i niewłaściwego

skracania dystansu. Zdarzające się odsyłanie w urzędach osób starszych i niedołężnych,

proponowanie im, by przyszły z młodszymi krewnymi w celu załatwienia sprawy, jest

kolejnym przykładem zachowań dyskryminujących.

Pozorna integracja – dyskryminujące rozwiązania specjalnie dedykowane osobom

niepełnosprawnym

W Polsce istnieją rozwiązania, które działają sprzecznie z założeniami przyjętymi przez

ustawodawcę. Osoby, którym brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku

emerytalnego chronione są przed zwolnieniem. Jednak paradoksalnie przepis ten

powoduje, że pracodawcy unikają zatrudniania takich osób.





Str

ona8

Pozbawianie świadczenia rentowego osób niepełnosprawnych, gdy podejmą pracę i osiągną

określone zarobki, przez lata demotywowało do poszukiwania pracy. Od 1 stycznia 2012

osoba pobierająca rentę socjalną czy z tytułu niezdolności do pracy będzie mogła zarobić

70 proc. średniej krajowej czyli 2356,30 zł brutto bez utraty świadczenia. Wiele osób

niepełnosprawnych bało się podejmować pracę ze strachu o utratę świadczenia na zawsze.

Jednocześnie wiadomo, że koszty życia osób niepełnosprawnych są większe niż sprawnych i

renta w pewnym stopniu może te koszty rekompensować.

Osoby z niepełnosprawnościami do niedawana miały zagwarantowany ustawowo

zmniejszony dobowy i tygodniowy wymiar czasu pracy (z zachowaniem wynagrodzenia jak

w pełnym wymiarze pracy), dodatkową przerwę w pracy na gimnastykę usprawniającą,

zakaz pracy w nocy i w nadgodzinach, dodatkowy urlop wypoczynkowy (10 dni), płatne

zwolnienie na turnus rehabilitacyjny. Na skutek takich zapisów wydajność pracowników

niepełnosprawnych w porównaniu z innymi pracownikami jest z założenia niższa o co

najmniej 20%. Takie uprawnienia powodują, że zatrudnianie niepełnosprawnych jest

utrudnione w zmianowym systemie pracy, powoduje konieczność zatrudniania

dodatkowych pracowników, może powodować konflikty w zespole pracowniczym.

Innym przykładem działań pozornie niedyskryminujących mogą być rozwiązania dostępności

budynków dla osób poruszających się na wózkach. Często zdarza się, że dostosowane

wejścia są umiejscawiane z tyłu budynku lub w innym miejscu, niż ogólnie dostępne dla

wszystkich pozostałych osób. Osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich

niejednokrotnie dostają się do budynków tą samą drogą co dostawcy towarów.

Dyskryminacja na rynku pracy

Dyskryminacja ze względu na wiek i co za tym idzie często ze względu na

niepełnosprawność, na rynku pracy zdarza się już po ukończeniu 40. roku życia. Podobnie

rzecz ma się z osobami niepełnosprawnymi. Wśród pracodawców pokutuje opinia, że starsi

czy niepełnosprawni pracownicy są mniej wydajni, częściej chorują, są gorzej

wyedukowani. Nadal można znaleźć ogłoszenia, w których określona jest wyraźna granica

wiekowa zatrudnienia.

W przypadku zwolnień grupowych to właśnie starsi pracownicy są częściej zwalniani.

Stopa aktywności zawodowej osób w przedziale 55-64 lata wynosi w Polsce zaledwie 26,2%,

i jest jedną z najniższych w Europie. Odpowiednio: w Szwecji wynosi 69,1% , w Wielkiej

Brytanii 56,2%, w Niemczech 41,8%.





Str

ona9

Psychologiczne aspekty dyskryminacji osób niepełnosprawnych

Etykietki i stereotypy, które stosowane są wobec osób niepełnosprawnych potrafią

skutecznie przekonać ich, że jako osoby są niewiele warci i niepotrzebni. Zapisy

znajdujące się w orzeczeniach o niepełnosprawności (wystawianych przez ZUS czy

Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności) w rodzaju: „żadna praca”,

„zatrudnienie - nie dotyczy”, „całkowicie niezdolny do pracy” skutecznie przekonują

samych niepełnosprawnych, że właściwie mają zakaz pracy i nie są w stanie funkcjonować

samodzielnie bez pomocy innych osób. Tak wystawione swego rodzaju „cenzurki” poparte

autorytetem poważnych państwowych instytucji są w stanie skutecznie zniechęcić do

jakiejkolwiek aktywności.

Czarny humor dyskryminacyjny

Coraz częściej w miejscach użyteczności publicznej można spotkać specjalnie dostosowane

toalety dla osób z niepełnosprawnościami. Bywa tak, że specjalnie dostosowana toaleta

znajduje się w części np.: tylko dla kobiet, tak jakby niepełnosprawni byli tylko jednej płci

lub byli tej płci pozbawieni jak małe dzieci. Często dostosowane toalety są zamknięte na

klucz, a klucz znajduje się w recepcji, piętro niżej lub w niedostosowanej części budynku.

W jednym z centrów handlowych toaleta dla osób niepełnosprawnych nie jest zamykana od

wewnątrz ze względu na bezpieczeństwo znajdujących się w niej osób. Drzwi wejściowe

otwierają się dokładnie na wprost muszli klozetowej.

W jednym z warszawskich urzędów przyschodowy podnośnik dla osób poruszających się na

wózkach inwalidzkich zamknięty jest na klucz, by osoby sprawne nie mogły z niego

korzystać. Klucz do podnośnika jest w recepcji na parterze, a informacja o tym

przyczepiona jest do podnośnika znajdującego się na pierwszym piętrze.

4. POLSKIE I ZAGRANICZNE PRZYKŁADY ROZWIĄZAŃ PRZEŁAMUJĄCYCH DYSKRYMINACJĘ

Podejmowane są różne inicjatywy mające na celu przeciwdziałanie dyskryminacji osób

niepełnosprawnych.

W Warszawie z inicjatywy Uniwersytetu Warszawskiego prowadzone były szkolenia

wszystkich kierowców komunikacji miejskiej (w sumie około 3,5 tysiąca osób). Miały one na

celu dostarczenie wiedzy pomocnej przy obsłudze niepełnosprawnych klientów. Poza

zdobytą wiedzą dotyczącą osób z niepełnosprawnościami, kierowcy doskonalili swoje

umiejętności związane z obsługą wszystkich klientów.





Str

ona10

W Hamburgu działa hotel, który jest jednocześnie domem opieki społecznej dla seniorów.

Goście hotelowi i osoby starsze korzystają z takich wspólnych przestrzeni jak stołówka,

kawiarnia, ogród, sala gimnastyczna. Działanie tego hotelu doskonale przełamuje izolację

osób starszych, a także daje szansę na coraz już rzadszą we współczesnym świecie

możliwość kontaktu z osobami starszymi.

W Urzędzie Dzielnicy Warszawa Wola realizowany był program zatrudniania osób chorych

na schizofrenię. Władze Dzielnicy wspólnie ze Stowarzyszeniem Dom Pod Fontanną

zatrudniły kilka niepełnosprawnych osób do obsługi interesantów w Biurze Obsługi Klienta,

czyli na pierwszej linii kontaktu Urzędu z mieszkańcami. Okazało się, że przy pewnym

wsparciu osoby chore mogą być wartościowymi pracownikami, a przy tym przełamano

wśród kolegów i koleżanek z pracy stereotyp osoby chorej psychicznie.

W jednym z niemieckich miast działa przedszkole, w którym poza zwykłą obsługą pracują

„przyszywani” dziadkowie i babcie. Dzieci mają bezpośredni kontakt z osobami starszymi,

często nie mając już własnych dziadków. Mogą czerpać z życiowego doświadczenia i

spokoju osób starszych, jednocześnie osoby starsze mają możliwość bycia aktywnymi i

czują się potrzebne.

W ramach Programu Rozwoju Bibliotek Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego

prowadzone były szkolenia pracowników bibliotek w dziedzinie obsługi niepełnosprawnego

klienta. Biblioteki często są jedyną instytucja kultury na terenie gminy i przygotowani

pracownicy mają duże szanse na angażowanie osób niepełnosprawnych. Efekt integracyjny

szkolenia osiągano także poprzez zespół trenerski złożony z osoby sprawnej i

niepełnosprawnej.

Ciekawy sposób na pokazywanie absurdów życia osoby niepełnosprawnej, ale też działań

dyskryminacyjnych znalazł Marek Sołtys – Szalony Wózkowicz. Marek Sołtys zamieszcza w

Internecie filmy pokazujące, jak trudno żyje się w wielkim mieście osobie poruszającej się

na wózku. Wszystko to pokazane z humorem i dużym dystansem do siebie. Jedna z akcji

nosi tytuł „Kaleka czy COOL-awy”. Gra słów pokazuje jak można próbować odczarować

wizerunek osoby niepełnosprawnej za pomocą językowych skojarzeń.

Koncepcją świetnie przeciwdziałającą dyskryminacyjnemu myśleniu jest Uniwersalne

Projektowanie. Jest to taki sposób podejścia do planowania i projektowania - tak

produktów, urządzeń, jak i otoczenia - przestrzeni publicznej, by były one dostępne dla

wszystkich użytkowników w jak największym stopniu.





Str

ona11

To pomysł mający na celu promowanie społeczeństwa włączającego wszystkich obywateli

niezależnie od ich sprawności. Jednym z celów Uniwersalnego Projektowania jest

promowanie równości i zapewnienie pełnego uczestnictwa w życiu społecznym osobom z

niepełnosprawnościami poprzez usuwanie istniejących barier i zapobieganie powstawaniu

nowych.

5. PODSUMOWANIE

Konieczne wydaje się kształtowanie i promocja pozytywnego wizerunku osób

niepełnosprawnych. Tak wśród samych zainteresowanych, jak w odbiorze społecznym.

Kultura masowa zdominowana jest przez kult ludzi wiecznie młodych i super sprawnych.

Inni, w tym starsi i z niepełnosprawnościami, postrzegani są jako nieproduktywni, mało

aktywni, niepotrzebni. W zasadzie jedynie konsumenci postrzegani są jako ważni i

potrzebni. Osoby starsze i niepełnosprawne dysponujące mniejszą siła nabywczą nie są

atrakcyjni dla mediów i rynku. Także oferta rozrywki kierowana jest do tych „młodszych” i

„sprawniejszych”. Inni pozostają poza obrębem jej zainteresowania.

Europejska kultura zdaje się zapominać, że starość czy mniejsza sprawność jest

nieodzowną cechą ludzkiej egzystencji. Stąd tak bardzo jesteśmy bezbronni w momencie

przejścia na emeryturę czy zmniejszenia lub zaprzestania aktywności ze względu na

niepełnosprawność. Wraz ze wzrastającą liczbą osób starszych i niepełnosprawnych coraz

większym problemem dla państwa będzie finansowe wpieranie osób, które nie są w stanie

samodzielnie sprostać wyzwaniom współczesności. Ważne też wydaje się edukowanie ludzi

do pogodzenia się z ze stanem, w jakim się znaleźli i przeciwdziałanie ich

samowykluczaniu się ze społeczeństwa. Wiele do zrobienia mają w tej dziedzinie

organizacje pozarządowe i celowe jest, by były w tym wspierane przez państwo i samorząd

lokalny. Konieczna jest też współpraca z mediami. Ważne jest, by zmieniać stereotypowe

widzenie niepełnosprawności: pokazywać ludzi z ich pasjami, aktywnościami. Jednocześnie

by obrazy te miały wymiar normalności, a nie tylko postaw heroicznych czy takich, nad

którymi można się jedynie litować.

Same osoby niepełnosprawne mogą sporo dla siebie zrobić pod warunkiem, że opuszczą

getto, w którym same się zamykają. Nieodzowne jest szukanie sojuszników i włączanie się

w walkę z dyskryminacją wespół z innymi dyskryminowanymi grupami, tak jak to np.: ma

miejsce na forum Koalicji na rzecz równych szans.





Str

ona12

Organizacje pozarządowe:

Akademia Rozwoju Filantropi w Polsce

Fundacja Aktywnej Rehabilitacji

Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego

Fundacja TUS

Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego – Koalicja na rzecz równych szans

Pomorska Fundacja Sportu i Turystyki Osób Niepełnosprawnych "Keja"

Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji

Towarzystwo Przyjaciół Szalonego Wózkowicza

Przy przygotowywaniu tekstu korzystałem z następujących materiałów:

www.senior.info.pl; Eurostat; Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej; GUS; raport

SMG/KRC - Osoby Niepełnosprawne Na Rynku Pracy; „Podejście historyczne i językowe do

pojęć „niepełnosprawny” oraz „niepełnosprawność”” - oprac. Renata Niecikowska,

Warszawa grudzień 2006 r.; “Opis Prawnych podstaw definicji niepełnosprawności” - oprac.

Renata Niecikowska, Warszawa grudzień 2006 r.; Rekomendacje do polityki społecznej

państwa dotyczącej osób nie pełnosprawnych, Fundacja Pomocy Ludziom

Niepełnosprawnym, Warszawa 2008; Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób

Niepełnosprawnych; Uwagi Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego (PTPA) do

Projektu ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego

traktowania; Raport Departamentu Komunikacji I Systemów Transportowych Najwyższej

Izby Kontroli - Informacja o wynikach kontroli stanu technicznego i przygotowania

kolejowych obiektów dworcowych do obsługi pasażerów - Warszawa październik 2008;

„Praktyczny poradnik savoir – vivre wobec osób niepełnosprawnych”; „Projektowanie

uniwersalne. Objaśnienie koncepcji.

http://www.senior.info.pl/

Tekst opracowany na seminarium specjalistyczne w ramach ... ruchowa_PiotrTodys.pdf ·...

Documents

Transcript of Tekst opracowany na seminarium specjalistyczne w ramach ... ruchowa_PiotrTodys.pdf ·...