Technik rachunkowosci 412[01] Z3.03 u -...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI

Ewa Kawczyńska-Kiełbasa

Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli 412[01].Z3.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005


1

Recenzenci: mgr inż. Leonia Jadzewicz mgr Krystyna Kielan Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Maćkowska Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska Korekta: Joanna Iwanowska Edyta Kozieł

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z3.03 Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik rachunkowości.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 42. Wymagania wstępne 53. Cele kształcenia 64. Materiał nauczania 74.1. Organizacja rachunkowości ubezpieczycieli 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 11 4.1.3. Ćwiczenia 11 4.1.4. Sprawdzian postępów 124.2. Pośrednictwo ubezpieczeniowe 13 4.2.1. Materiał nauczania 13 4.2.2. Pytania sprawdzające 15 4.2.3. Ćwiczenia 15 4.2.4. Sprawdzian postępów 174.3. Majątek i kapitały zakładu ubezpieczeń 18 4.3.1. Materiał nauczania 18 4.3.2. Pytania sprawdzające 19 4.3.3. Ćwiczenia 19 4.3.4. Sprawdzian postępów 214.4. Lokaty zakładu ubezpieczeń 22 4.4.1. Materiał nauczania 22 4.4.2. Pytania sprawdzające 25 4.4.3. Ćwiczenia 25 4.4.4. Sprawdzian postępów 284.5. Ewidencja składek ubezpieczeniowych i rozrachunków 29 4.5.1. Materiał nauczania 29 4.5.2. Pytania sprawdzające 37 4.5.3. Ćwiczenia 37 4.5.4. Sprawdzian postępów 404.6. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 41 4.6.1. Materiał nauczania 41 4.6.2. Pytania sprawdzające 42 4.6.3. Ćwiczenia 42 4.6.4. Sprawdzian postępów 444.7. Przychody i koszty 45 4.7.1. Materiał nauczania 45 4.7.2. Pytania sprawdzające 47 4.7.3. Ćwiczenia 47 4.7.4. Sprawdzian postępów 504.8. Wynik finansowy 51 4.8.1. Materiał nauczania 51 4.8.2. Pytania sprawdzające 54 4.8.3. Ćwiczenia 55 4.8.4. Sprawdzian postępów 564.9. Sprawozdawczość 57 4.9.1. Materiał nauczania 57 4.9.2. Pytania sprawdzające 67


3

4.9.3. Ćwiczenia 68 4.9.4. Sprawdzian postępów 715. Sprawdzian osiągnięć 736. Literatura 82


4

1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawach rachunkowości zakładów ubezpieczeniowych i poznaniu specyfiki rachunkowości ubezpieczycieli, zakładając znajomość pojęć i zasad rachunkowości dla jednostek prowadzących działalność gospodarczą. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinien posiadać

uczeń przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej, - cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności uczeń opanuje po przeprowadzeniu procesu

kształcenia, - materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne, aby poznać podstawy

rachunkowości zakładów ubezpieczeniowych (budowę planu kont, sposób ewidencji operacji gospodarczych, sprawozdawczość finansową jednostek ubezpieczeniowych),

- pytania sprawdzające, które umożliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń potwierdzających nabycie umiejętności,

- ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierające: polecenie, sposób wykonania oraz opis niezbędnych materiałów do wykonania ćwiczenia, niektóre z ćwiczeń mogą wymagać pomocy nauczyciela,

- sprawdzian postępów, który pomoże ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń, - sprawdzian osiągnięć, znajdujący się po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki

modułowej pozwalający ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia danej jednostki modułowej,

- wykaz literatury. Zamiarem autorki było napisanie poradnika, który może służyć jako materiał dydaktyczny do nauczania jednostki modułowej – prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli.

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 412[01].Z3 Specyficzne i szczególne

zasady rachunkowości

412[01].Z3.01 Prowadzenie

rachunkowości budżetowej


Rachunkowości bankowej


rachunkowości ubezpieczycieli


rachunkowości jednostek

organizacyjnych nie prowadzących

działalności gospodarczej


5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − korzystać z różnych źródeł informacji, − korzystać z ustawy o rachunkowości, − znać zasady rachunkowości, − znać zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, − sporządzać podstawowe dokumenty księgowe, − znać budowę i funkcjonowanie kont księgowych, − poprawiać błędy księgowe, − posługiwać się terminologią z zakresu rachunkowości, finansów, sprawozdawczości, − wykorzystać poznane zasady ewidencji, wyceny, metod amortyzacji omówione w module

„Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa”, które są jednakowe także dla specyfiki zakładów ubezpieczeniowych,

− znać pojęcie inwentaryzacji, metod przeprowadzania, sposobu rozliczeń.


6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: - określić podstawy prawne działalności ubezpieczeniowej, - określić istotę, zadania i funkcje ubezpieczeń gospodarczych, - scharakteryzować specyfikę rachunkowości ubezpieczeniowej, - posłużyć się planem kont zakładu ubezpieczeń, - zadekretować dokumenty księgowe, - dokonać ewidencji składek ubezpieczeniowych, - zaewidencjonować rozrachunki, - zaewidencjonować koszty akwizycji, odszkodowania, świadczenia oraz inne koszty

gospodarcze i przychody techniczne,

- zaksięgować operacje dotyczące reasekuracji, - ewidencjonować rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe, lokaty, kapitały, fundusze, - obliczyć margines opłacalności, - ustalić wynik finansowy zakładu ubezpieczeń, - określić strukturę sprawozdania finansowego zakładów ubezpieczeniowych, - scharakteryzować elementy sprawozdania finansowego, - sporządzić sprawozdanie finansowe zakładu ubezpieczeniowego.


7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Organizacja rachunkowości ubezpieczycieli

4.1.1. Materiał nauczania Działalność ubezpieczeniowa jest to wykonywanie czynności związanych z udzieleniem ochrony na wypadek ryzyka skutków zdarzeń losowych. Działalność ubezpieczeniowa funkcjonuje w trzech systemach: - emerytalno-rentowym, - ubezpieczeń zdrowotnych, - ubezpieczeń majątkowych i osobistych stwarzających podstawy rynku ubezpieczeniowego

ubezpieczycieli i towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. Prowadzenie rachunkowości zakładów ubezpieczeniowych jest uregulowana przede wszystkim ustawą o rachunkowości. Przepisy ustawy o rachunkowości zostały uszczegółowione rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń. Specyfika rachunkowości ubezpieczycieli wynika ze specyfiki zakładów ubezpieczeniowych, których działalność jest uregulowana ustawą o działalności ubezpieczeniowej. Ustawa ta określa tryb uzyskiwania koncesji, dozwoloną formę prawną, wymagania kadrowe, dokonywanie lokat, obowiązek określenia kapitału gwarancyjnego i marginesu wypłacalności oraz postępowanie upadłościowe. Rachunkowość zakładów ubezpieczeniowych dotyczy kategorii ogólnych (majątku trwałego, inwestycji, środków pieniężnych, rozrachunków pozaubezpieczeniowych, kapitałów własnych, funduszów specjalnych, kosztów działalności administracyjnej, podatków), które są ewidencjonowane i rozliczane analogicznie do innych podmiotów gospodarczych. Natomiast działalność podstawowa zakładów ubezpieczeniowych wymaga specjalnych rozwiązań w rachunkowości, które są stosowane tylko na potrzeby tych jednostek. Działalność zakładów ubezpieczeniowych dotyczy ubezpieczeń na życie oraz ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych, które stanowią ogólną grupę ubezpieczeń gospodarczych. Część tych ubezpieczeń ma charakter dobrowolny a część obowiązkowy. Ubezpieczający się zawierają umowy z zakładami ubezpieczeniowymi, wpłacają składki ubezpieczeniowe, będące głównym źródłem tworzenia funduszów finansujących działalność ubezpieczeniową. Zgromadzone fundusze zakłady ubezpieczeniowe lokują na rynku finansowym w celu aktualizacji ich wartości oraz pozyskania dodatkowych środków. Ubezpieczenia obowiązkowe dotyczą: - odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, - ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych

zdarzeń losowych, - odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, - odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania zawodu, np.: adwokatów, radców

prawnych, notariuszy, biegłych rewidentów, doradców podatnika, osób prowadzących biura rachunkowe, pośredników nieruchomości.

Ubezpieczenia dobrowolne obejmują: - ubezpieczenia na życie, - pozostałe ubezpieczenia majątkowe.


8

Zakłady ubezpieczeniowe obowiązane są stosować wymienione przez ustawę o rachunkowości zasady nadrzędne oraz zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, które obowiązują także w innych podmiotach: opisu przyjętej polityki rachunkowości, posiadania zakładowego planu kont, opisu komputerowego systemu ewidencji, przestrzegania procedury otwierania i zamykania ksiąg, prowadzenia prawidłowej dokumentacji księgowej, prawidłowego poprawiania błędów, terminowego przeprowadzania inwentaryzacji, wyceny aktywów i pasywów, sporządzania sprawozdań finansowych według załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości, przechowywania dokumentacji. Ubezpieczyciel jako jednostka prowadząca działalność gospodarczą jest odbiorcą i wystawcą dokumentów księgowych. Dokumentami sprzedaży są kopie polis ubezpieczeniowych lub innych dokumentów potwierdzających zawarcie umowy ubezpieczeniowej. Polisy nie są dokumentowane rachunkami powszechnie występującymi w obrocie handlowym. Zakłady ubezpieczeniowe muszą posiadać zakładowy plan kont, który obejmuje wykaz kont księgi głównej z komentarzem, zasady prowadzenia ksiąg pomocniczych i ich powiązania z kontami księgi głównej. Konstrukcja ZPK musi być dostosowana do specyfiki zakładów ubezpieczeniowych i struktury sprawozdań finansowych. Plan kont obejmuje 8 zespołów od 0 do 8: - zespół 0 - Aktywa trwałe, służy do ewidencji rzeczowego majątku trwałego, wartości

niematerialnych i prawnych, inwestycji oraz lokat, które w zakładach ubezpieczeniowych muszą być wyodrębnione ze względów kontrolnych,

- zespół 1 – Środki pieniężne i kredyty, oprócz środków pieniężnych i kredytów służy do ewidencji krótkoterminowych papierów wartościowych,

- zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia, służy do ewidencji rozrachunków poza ubezpieczeniowych oraz dotyczących działalności ubezpieczeniowej (rozrachunki z klientami, pośrednikami, reasekuracyjne),

- zespół 3 – Materiały, do ewidencji i rozliczania zapasów materiałowych oraz innych składników majątkowych,

- zespół 4 – w zakładach ubezpieczeniowych nie występuje, - zespół 5 – Koszty akwizycji i administracji, do ewidencji podstawowych kosztów

działalności zakładów ubezpieczeniowych oraz kosztów administracyjnych, - zespół 6 – Odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe oraz rozliczenia międzyokresowe,

do ewidencji wypłaconych odszkodowań, tworzenia rezerw technicznych, rozliczeń kosztów w czasie,

- zespół 7 – Przychody działalności ubezpieczeniowej oraz inne przychody i koszty, do ewidencji przychodów z tytułu składek ubezpieczeniowych, z lokat, przeniesienia rezerw,

- zespół 8 – Kapitały, fundusze, rezerwy i wynik finansowy, do ewidencji kapitałów własnych oraz rezerw, rozliczanych w czasie przychodów.

WYKAZ KONT SYNTETYCZNYCH ZAKŁADU UBEZPIECZENIOWEGO

Tabela 4.1 Przykładowy wykaz kont syntetycznych

Symbol konta

Nazwa konta

Zespół 0 Aktywa trwałe 010 Środki trwałe 020 Wartości niematerialne i prawne 030 Nieruchomości 040 Pożyczki hipoteczne 041 Pozostałe pożyczki


9

043 Dłużne papiery wartościowe 044 Akcje i udziały w innych jednostkach 049 Pozostałe papiery wartościowe 050 Lokaty terminowe w instytucjach finansowych 051 Udziały we wspólnych przedsięwzięciach lokacyjnych 052 Jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych 059 Pozostałe lokaty 060 Umorzenie nieruchomości 064 Odpisy aktualizujące 070 Odpisy umorzeniowe środków trwałych 071 Odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych 080 Środki trwałe w budowie

Zespół 1 Środki pieniężne i kredyty 100 Kasa 131 Rachunek bieżący 134 Inne rachunki bankowe 136 Kredyty bankowe 140 Krótkoterminowe aktywa finansowe 145 Inne środki pieniężne 149 Środki pieniężne w drodze

Zespół 2 Rozrachunki i roszczenia 200 Rozrachunki z ubezpieczającymi z tytułu składek 201 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi 203 Rozrachunki z tytułu regresów 206 Wniesione kaucje 210 Rozrachunki z cedentami 211 Rozrachunki z reasekuratorami 212 Należności depozytowe od cedentów 213 Zobowiązania depozytowe wobec reasekuratorów 214 Rozrachunki z brokerami reasekuracyjnymi 220 Rozrachunki publicznoprawne 230 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń 234 Inne rozliczenia z pracownikami 239 Pożyczki otrzymane 240 Rozrachunki z tytułu komisarki awaryjnej 241 Rozrachunki z tytułu koasekuracji 248 Rozrachunki i roszczenia funduszu prewencyjnego 249 Pozostałe rozrachunki 250 Należne wpłaty na poczet kapitału 280 Odpisy aktualizujące

Zespół 3 Materiały 300 Rozliczenie zakupu 310 Materiały 340 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów 370 Pozostałe składniki majątku

Zespół 4 Koszty według rodzaju i ich rozliczenie Zespół 5 Koszty akwizycji i administracji


10

501 Koszty akwizycji 502 Koszty prowizji reasekuracyjnych 503 Otrzymane prowizje reasekuracyjne 520 Pozostałe koszty techniczne 531 Koszty utrzymania nieruchomości 532 Koszty innej działalności lokacyjnej 550 Koszty administracyjne

Zespól 6 Odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe i rozliczenia międzyokresowe 600 Wypłacone odszkodowania i świadczenia z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich 601 Wypłacone odszkodowania i świadczenia z tytułu reasekuracji czynnej 602 Regresy i zwrot odszkodowań 603 Koszty likwidacji szkód i windykacji regresów 610 Udział reasekuratorów w wypłaconych odszkodowaniach i świadczeniach 620 Zmiana stanu rezerw na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia 621 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw na nie wypłacone odszkodowania i

świadczenia 630 Zmiana stanu pozostałych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych 631 Udział reasekuratorów w zmianie stanu pozostałych rezerw techniczno-

ubezpieczeniowych 632 Zmiana stanu rezerw na wyrównanie szkodowości 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów

Zespól 7 Przychody z działalności ubezpieczeniowej oraz inne przychody i koszty 700 Składki z ubezpieczeń bezpośrednich 701 Składki z reasekuracji czynnej 702 Udział reasekuratorów w składkach ubezpieczeniowych 710 Zmiana stanu rezerwy składek ubezpieczeniowych 711 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw 712 Zmiana stanu rezerw na ryzyko niewygasłe 713 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerwy na ryzyka niewygasłe 720 Pozostałe przychody techniczne 731 Przychody z nieruchomości 732 Przychody z udziałów i akcji 733 Przychody z pozostałych lokat 734 Sprzedaż lokat 735 Wynik z rewaloryzacji lokat 736 Niezrealizowane straty na lokatach 737 Niezrealizowane zyski z lokat 751 Inne przychody finansowe 752 Inne koszty finansowe 761 Pozostałe przychody operacyjne 762 Pozostałe koszty operacyjne 770 Zyski nadzwyczajne 771 Straty nadzwyczajne

Zespół 8 Kapitały, fundusze, rezerwy i wynik finansowy 801 Kapitał akcyjny 802 Kapitał zapasowy 803 Kapitał rezerwowy


11

804 Kapitał z aktualizacji wyceny 811 Rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia z ubezpieczeń

bezpośrednich 812 Udział reasekuratorów w rezerwach na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia813 Rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia z reasekuracji czynnej 814 Udział retrocesjonariuszy w rezerwach na nie wypłacone odszkodowania 820 Rozliczenie wyniku finansowego 831 Rezerwa składek z ubezpieczeń bezpośrednich 832 Udział reasekuratorów w rezerwie składek ubezpieczeniowych 833 Rezerwa na ryzyka niewygasłe 834 Udział reasekuratorów w rezerwie na ryzyka niewygasłe 835 Rezerwy na wyrównanie szkodowości 836 Pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 837 Udział reasekuratorów w pozostałych rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych 842 Inne rezerwy 845 Przychody przyszłych okresów 850 Fundusze specjalne 858 Fundusz prewencyjny 860 Wynik finansowy 861 Wynik techniczny ubezpieczeń 870 Podatek dochodowy i inne obciążenia wyniku finansowego

Źródło: opracowanie na podstawie M. Stępień, K Jonas, A. Szkarłat – Rachunkowość zakładów ubezpieczeń. Zbiór zadań, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków 2004. Zakłady ubezpieczeniowe podlegają przepisom podatkowym: ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych oraz jako pracodawca ustawie o podatku od osób fizycznych. Działalność ubezpieczeniowa jest zwolniona od podatku od towarów i usług. Do sprzedanych usług ubezpieczeń nie dolicza się podatku VAT. Jednak sprzedaż inna niż produktów ubezpieczeniowych podlega opodatkowaniu VAT. 4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie akty prawne regulują rachunkowość zakładów ubezpieczeniowych? 2. Jakie są rodzaje ubezpieczeń? 3. Jakie zasady rachunkowości muszą stosować zakłady ubezpieczeniowe? 4. Jakie elementy składają się na księgi rachunkowe zakładów ubezpieczeniowych? 5. Jaka jest struktura planu kont zakładów ubezpieczeniowych? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek ubezpieczeniowych. 1. Zasada memoriału w rachunkowości polega na: ......................................................................... ...................................................................................................................................................... 2. Podaj datę otwarcia i zamknięcia ksiąg rachunkowych w zakładach ubezpieczeniowych ........ .......................................................................................................................................................


12

3. Zasada ciągłości bilansowej polega na: ...................................................................................... . 4. Akty prawne regulujące rachunkowość zakładów ubezpieczeniowych to: .................................. ...................................................................................................................................................... 5. Konta ksiąg pomocniczych służą do: .......................................................................................... ..................................................................................................................................................... . 6. Podstawowym dokumentem potwierdzającym sprzedaż w jednostkach ubezpieczeniowych

jest ................................................................................................................................................ 7. Poprawa błędu w dokumencie obcym jest możliwa poprzez

....................................................... 8. Konta księgi głównej służą do ..................................................................................................... 9. Ubezpieczenia obowiązkowe obejmują: ...................................................................................... 10. Ubezpieczenia dobrowolne dotyczą: ..........................................................................................

Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) -zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z art. 4-8 ustawy o rachunkowości, 3) zapoznać się z rozdziałem drugim ustawy o rachunkowości, 4) zapoznać się z rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczególnych zasad

rachunkowości zakładów ubezpieczeń, 5) uzupełnić arkusz ćwiczeniowy – tekst z lukami, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.1 niniejszego poradnika, - literatura do JM 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie, - ustawa o rachunkowości, - rozporządzenie ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów

ubezpieczeń, - arkusze ćwiczeniowe zawarte w ćwiczeniu 1.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić akty prawne regulujące działalność zakładów

ubezpieczeniowych □ □ 2) scharakteryzować zasady nadrzędne rachunkowości □ □ 3) wymienić elementy ksiąg rachunkowych zakładów

ubezpieczeniowych □ □ 4) określić strukturę planu kont zakładu ubezpieczeniowego □ □ 5) sklasyfikować rodzaje ubezpieczeń □ □ 6) określić specyfikę rachunkowości ubezpieczeń □ □


13

4.2. Pośrednictwo ubezpieczeniowe

4.2.1. Materiał nauczania Zakłady ubezpieczeniowe sprzedają swoje usługi miedzy innymi poprzez pośredników. Pośrednictwo polega na wykonywaniu za wynagrodzeniem czynności związanych z zawieraniem umów, inkasowaniem składek, przyjmowaniem wniosków, wykonywaniem innych czynności zleconych przez zakład ubezpieczeń. Pośrednictwem ubezpieczeniowym zajmują się: agenci, brokerzy, akwizytorzy. Pośrednicy są pracownikami zakładów ubezpieczeniowych lub prowadzą swoje samodzielne przedsiębiorstwa. Agent ubezpieczeniowy – działa w oparciu o ustawę o działalności ubezpieczeniowej. Jest upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia na rzecz zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów. Agent otrzymuje pełnomocnictwo od zakładu ubezpieczeń oraz wynagrodzenie prowizyjne za prowadzoną działalność. Agentem ubezpieczeniowym może być osoba fizyczna lub prawna. Osoba fizyczna musi mieć miejsce zamieszkania na terenie RP, posiadać zdolność do czynności prawnych, nie może być karana, musi ukończyć specjalne szkolenie zorganizowane przez zakład ubezpieczeń (określone przez właściwego ministra co do tematyki, zakresu i trybu składnia egzaminów). Agent na wykonywanie czynności pośrednictwa musi uzyskać zezwolenie Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń. Broker ubezpieczeniowy – również działa w oparciu o ustawę o działalności ubezpieczeniowej. Jest niezależnym pośrednikiem działającym nieodpłatnie na rzecz ubezpieczającego (osoby, która zawiera z zakładem umowę ubezpieczenia), a nie zakładu ubezpieczeń. Za swoją działalność broker otrzymuje jednak wynagrodzenie, tzw. kurtaż od zakładu z którym została zawarta umowa ubezpieczenia na rzecz ubezpieczającego. Broker nie może pozostawać w stosunku pracy z żadnym zakładem ubezpieczeń, ani być stroną umowy agencyjnej lub pośrednictwa na rzecz określonego zakładu ubezpieczeń. Musi posiadać zezwolenie Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń. Akwizytor – jest upoważnionym przedstawicielem zakładu ubezpieczeń, który zawiera umowy ubezpieczenia i zbiera oferty na rzecz danego zakładu ubezpieczeń. Zakłady ubezpieczeń korzystają również z pośrednictwa typu „bancassurance” – pośrednictwo banków w sprzedaży usług ubezpieczeniowych. Koszty wynagrodzenia pośredników są jednym ze znaczących kosztów. Rozrachunki z pośrednikami prowadzone są głównie z tytułu pobranych składek za ubezpieczenia, kosztów poniesionych przez pośredników, które podlegają zwrotowi, wypłaconych odszkodowań, zainkasowanych regresów (roszczeń od osób trzecich, odpowiedzialnych za zdarzenie wywołujące szkodę, za które zostało przez zakład wypłacone odszkodowanie), wypłaty prowizji. Podstawą księgowań są dokumenty kasowe i bankowe oraz rozliczenia agencyjne według poszczególnych rodzajów ubezpieczeń.


14

1. Ewidencja składek ubezpieczeniowych pobranych za pośrednictwem agentów 700 Składki przypisane 201 Rozrachunki 100 Kasa z ubezpieczeń bezpośrednich z pośrednikami ubezp. 131 Rachunek bieżący 1., 4. 2., 3.

5. 6.

7.

720 Pozostałe przychody 600 Wypłacone

techniczne odszkodowania i świadczenia

9. 8.

Rys. 4.1 Ewidencja składek ubezpieczeniowych pobranych przez pośrednika. Źródło własne. Objaśnienia do schematu:

1. naliczenie składki z umowy ubezpieczenia zawartej przez pośrednika 2. wpłata przez pośrednika pobranej składki 3. wpłata przez pośrednika innych kwot wynikających z rozliczeń 4. naliczenie rat składek z tytułu umów zawartych na czas nieokreślony, które ma pobrać

pośrednik 5. wpłata pobranych przez pośrednika składek od umów na czas nieokreślony 6. korekta zmniejszająca naliczonej składki 7. wypłata poprzez pośrednika błędnie naliczonych składek 8. rozliczenie pośredników z wypłaconych przez nich odszkodowań 9. zarachowanie odsetek inkasowanych przez pośrednika od nieterminowo zapłaconych

składek.


15

2. Ewidencja pozostałych rozrachunków z pośrednikami 201 Rozrachunki 249 Pozostałe rozrachunki z pośrednikami ubezp. 501 Koszty akwizycji 3. 1. 600 Wypłacone 602 Regresy i zwrot odszkodowania odszkodowań i świadczenia 4. 2. 100 Kasa 603 Koszty likwidacji 131 Rachunek bieżący szkód i windykacji regresów 6. 5.

Rys. 4.2 Ewidencja pozostałych rozrachunków z pośrednikami. Źródło własne. Objaśnienia do schematu: 1. naliczenie należnych pośrednikowi prowizji 2. rozliczenie pośrednika z wypłaconych odszkodowań 3. rozliczenie pośrednika z pobranych regresów naliczonych przez zakład ubezpieczeń 4. regresy i zwroty odszkodowań pobrane przez pośrednika (nie naliczone wcześniej przez

zakład ubezpieczeń) 5. naliczenie prowizji dla pośrednika za likwidację szkód i windykację regresów 6. wypłata prowizji pośrednikom 4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Na czym polega pośrednictwo w działalności ubezpieczeniowej? 2. Kto może wykonywać czynności pośrednika ubezpieczeniowego? 3. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące rozliczenia z pośrednikami?


16

4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych z pośrednikami ubezpieczeniowymi. W zakładzie ubezpieczeń „A” salda wybranych kont wynoszą: 201 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi Wn 3 000,00 Ma 1 400,00100 Kasa 5 000,00131 Rachunek bieżący 50 000,00 Operacje gospodarcze w bieżącym okresie sprawozdawczym: 1. Przypisano składkę ubezpieczeniową z tytułu ubezpieczenia OC i NW budynku

960,00

2. Agent wpłaca do kasy pobraną od klienta składkę z tytułu polisy OC i NW budynku wysokości I raty 576,003. Naliczono prowizję dla agenta ubezpieczeniowego 90,004. Pośrednik wpłacił do kasy pobrany regres 1 400,005. Rozliczenie pośrednika z pobranych środków na wypłatę odszkodowania 3 000,006. Na podstawie zbiorczego zestawienia polis dokonano przypisu składek 10 000,007. Wpłata przez pośrednika pobranych składek 9 000,008. Naliczono prowizję dla pośrednika 1 000,009. Naliczono prowizję dla pośrednika za windykacje regresu 140,0010. WB przelew prowizji pośrednikom 1 230,00


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji operacji 5) ustalić saldo „Rozrachunków z pośrednikami ubezpieczeniowymi”, 6) określić znaczenie salda. 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.2 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 2

Ewidencja pośrednictwa ubezpieczeniowego. W bieżącym miesiącu Agent ubezpieczeniowy zawarł umowy ubezpieczenia AC dwóch samochodów. Składka za jedną polisę zainkasowana została w całości 750,00. Płatność składki drugiej polisy rozłożona została na dwie raty: I rata 720,00, II rata 480,00. Agent zainkasował I ratę. Agent zainkasował także przeterminowaną składkę wraz z odsetkami za ubezpieczenie komunikacyjne OC: składka 700,00, odsetki 50,00. Składka i odsetki zostały wcześniej zarachowane przez zakład ubezpieczeń. Agent zainkasował również regres za odszkodowanie


17

wcześniej wypłacone przez zakład ubezpieczeń w wysokości 3 000,00. Za pośrednictwo naliczono agentowi 500,00 prowizji, którą wypłacono przelewem.


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) ułożyć treść operacji, 4) otworzyć konta, których salda początkowe wynikają z treści, 5) dokonać ewidencji operacji według ułożonej treści, 6) określić znaczenie salda. 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.2 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować pośrednictwo ubezpieczeniowe? □ □ 2) wymienić rodzaje pośrednictwa ubezpieczeniowego? □ □ 3) scharakteryzować rodzaje pośrednictwa? □ □ 4) ewidencjonować typowe operacje dotyczące pośrednictwa? □ □


18

4.3. Majątek i kapitały zakładu ubezpieczeń

4.3.1. Materiał nauczania Majątek zakładu ubezpieczeniowego obejmuje aktywa trwałe i obrotowe o charakterze rzeczowym i finansowym. Stanowi formę zabezpieczenia powierzonych środków przez ubezpieczonych i oczekiwań w związku z wypełnieniem zawartych umów ubezpieczeniowych. W porównaniu do majątku innych jednostek gospodarczych majątek zakładów ubezpieczeniowych zawiera podobne składniki, ale ma odmienną strukturę. Największy udział w majątku zakładów ubezpieczeniowych stanowią inwestycje w postaci lokat (zwykle około 70%): w nieruchomości, lokat bankowych, udziałów i akcji w spółkach, jednostek uczestnictwa w funduszach, papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa. Pozostałe składniki majątku to rzeczowe składniki aktywów trwałych (środki trwałe i środki trwałe w budowie), wartości niematerialne i prawne, należności, aktywa pieniężne, krótkoterminowe aktywa finansowe, rozliczenia międzyokresowe czynne. Ich ewidencja jest analogiczna do ewidencji w innych jednostkach. Majątek odzwierciedla wartość kapitałów własnych i obcych. Kapitały własne tworzą: - kapitał podstawowy – wniesiony przez akcjonariuszy, podlega wpisowi do rejestru

handlowego, zmiany w kapitale mogą być dokonywane zgodnie z przepisami Kodeksu Spółek Handlowych; wysokość kapitału zakładu ubezpieczeniowego nie może być niższa niż najwyższa minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego dla grup ubezpieczeń, w których zakład prowadzi działalność (dział I – ubezpieczenia na życie – równowartość 800 000 euro, dział II – pozostałe ubezpieczenia osobowe i ubezpieczenia majątkowe – równowartość 200 000 – 400 000 euro); kapitał podstawowy w zakładach ubezpieczeniowych nosi nazwę kapitału akcyjnego, w towarzystwach Ubezpieczeń Wzajemnych kapitału zakładowego,

- kapitał zapasowy – tworzony z zysku, obligatoryjnie dokonuje się odpisów z zysku w wysokości 8%, aż do momentu, gdy kapitał zapasowy osiągnie 1/3kapitału akcyjnego, może być tworzony z dopłat akcjonariuszy, z różnicy między ceną emisyjną a nominalną akcji własnych, wykorzystywany jest przede wszystkim na pokrycie straty,

- kapitał rezerwowy – tworzony w wysokości kwoty równej wartości obniżenia kapitału podstawowego (w kwocie umorzonych akcji),

- kapitał z aktualizacji wyceny – z aktualizacji wartości majątku. Do kapitałów obcych zalicza się:

- zobowiązania podporządkowane - które w razie likwidacji lub upadłości zakładu ubezpieczeń spłacane są po zaspokojeniu innych wierzycieli,

- rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe – na pokrycie ewentualnych odszkodowań i świadczeń wynikających z zawartych umów ubezpieczeniowych, mają duże znaczenie dla bezpieczeństwa finansowego zakładu ubezpieczeń,

- pozostałe rezerwy – na podatek dochodowy i inne, - zobowiązania depozytowe reasekuratorów – wysokość zdeponowanych przez

reasekuratorów (zakłady udzielające ochrony, przejmujące na siebie część ryzyka) aktywów finansowych,

- inne zobowiązania – wobec ubezpieczających, z tytułu reasekuracji, wobec instytucji finansowych, z tytułu bieżącej działalności,

- fundusze specjalne – ZFŚS, - rozliczenia międzyokresowe – bierne kosztów, przychody przyszłych okresów.


19

Ponadto zakład ubezpieczeniowy w momencie ubiegania się o koncesję na działalność ubezpieczeniową musi posiadać fundusz organizacyjny na koszty utworzenia zakładu i sieci przedstawicielstw. Środki tego funduszu są na wyodrębnionym rachunku. W trakcie prowadzenia działalności fundusz ten jest stopniowo umarzany zgodnie z zapisem w statucie. Wartość majątku i kapitałów musi wykazywać równowagę. Usystematyzowane zestawienie tych składników stanowi bilans.

Struktura aktywów i pasywów Tabela 4.2 Struktura aktywów i pasywów

Aktywa Pasywa A. Wartości niematerialne i prawne B. Lokaty C. Lokaty środków z tytułu ubezpieczeń na życie, gdzie ryzyko ponosi ubezpieczający D. Należności E. Inne składniki aktywów F. Rozliczenia międzyokresowe

A. Kapitał własny B. Zobowiązania podporządkowane C. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe D. Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych E. Pozostałe rezerwy F. Zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów G. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalneH. Rozliczenia międzyokresowe

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 ustawy o rachunkowości. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaka jest struktura majątku zakładu ubezpieczeniowego? 2. Jakie składniki zaliczamy do kapitałów własnych? 3. Jakie składniki zaliczamy do kapitałów obcych? 4. W jaki sposób tworzony jest kapitał podstawowy zakładu ubezpieczeniowego? 5. Co to jest fundusz organizacyjny? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Ustal wartość majątku i kapitałów zakładu ubezpieczeń: Składniki majątku i kapitałów zakładu ubezpieczeniowego przedstawiały się (w tys. zł.): Zobowiązania podporządkowane 250Zysk z lat ubiegłych 50Budynki 2 100Samochody osobowe 230Kapitał zapasowy 70Lokata terminowa 36 miesięczna 100Gotówka 20Programy komputerowe 30Zysk netto 50Środki na rachunku bankowym 120Weksle obce 10Obligacje Skarbu Państwa 2 letnie 500Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 600Zobowiązania wobec ubezpieczających 120


20

Należności od ubezpieczających 60Należne wpłaty na kapitał 100Kapitał podstawowy ?Należności od pośredników 140Lokata terminowa 3 miesięczna 100Akcje spółek 250Zobowiązania wobec budżetu 20


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) uporządkować składniki majątku w podziale na aktywa trwałe i obrotowe, 4) ustalić wartość aktywów trwałych, aktywów obrotowych, aktywów razem, 5) uporządkować składniki kapitałów w podziale na kapitały własne i obce, 6) ustalić wartość kapitałów własnych, kapitałów obcych, kapitałów ogółem, 7) ustalić wartość brakującego kapitału podstawowego. 8) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.3 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 2 Ustal wartość majątku i kapitałów zakładu ubezpieczeń: Zakład ubezpieczeń posiada majątek i kapitały (w tys. zł.): Zysk netto 140Lokaty w jednostkach zależnych 600Pozostałe składniki aktywów 10Przychody przyszłych okresów 900Należności z tytułu reasekuracji 160Inne należności 90Kapitał z aktualizacji wyceny 20Rezerwa składek 1 800Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich 80Inne zobowiązania 120Pozostałe rezerwy 170Akcje i udziały 480Rzeczowe składniki aktywów 110Oprogramowanie wraz z licencją 15Fundusze specjalne 51Prawo do użytkowania gruntu 10Środki pieniężne 140Należności depozytowe 10Zobowiązania z tytułu reasekuracji 90Obligacje 3 letnie 5 200


21

Należności z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich 900Prawo do lokalu 10Nieruchomości 250Pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 400Rezerwy na nie wypłacone odszkodowania 3 000Zobowiązania depozytowe 300Rezerwy na wyrównanie szkodowości 330Inne lokaty finansowe 6 050Kapitał akcyjny ?Inne wartości niematerialne i prawne 1Kapitał zapasowy 620Lokaty terminowe w banku 400Należności od budżetu 3Rozliczenia międzyokresowe czynne 90


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) uporządkować składniki majątku według struktury, 4) ustalić wartość aktywów, 5) uporządkować składniki kapitałów według struktury, 6) ustalić wartość kapitałów, 7) ustalić wartość brakującego kapitału podstawowego. 8) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.3 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. 4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) sklasyfikować składniki aktywów według struktury □ □ 2) obliczyć wartość aktywów □ □ 3) sklasyfikować składniki pasywów według struktury □ □ 4) obliczyć wartość pasywów □ □ 5) określić sposób tworzenia kapitału podstawowego □ □ 6) określić fundusz organizacyjny □ □


22

4.4. Lokaty zakładu ubezpieczeń

4.4.1. Materiał nauczania Lokaty mają największe znaczenie wśród wszystkich aktywów zakładu ubezpieczeniowego. Z punktu widzenia ustawy o rachunkowości mieszczą się w kategorii inwestycji długoterminowych. Utrzymywane są celem zabezpieczenia kontynuacji działania oraz wypłacalności ubezpieczyciela. Sposób lokowania środków przez zakłady ubezpieczeniowe nie jest dowolny. Nadzór nad tą działalnością sprawuje Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych. Lokowanie środków musi szczególnie uwzględniać stopień bezpieczeństwa i odpowiednią rentowność. Zakłady mogą inwestować na rynku kapitałowym, pieniężnym oraz nieruchomości. Państwo poprzez ustawę o działalności ubezpieczeniowej wyznacza sposoby lokowania oraz limity dokonywania lokat na określonym rynku. Nakłada także obowiązek posiadania przez zakład aktywów stanowiących pełne pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Aktywa te muszą znajdować się na terytorium RP. Do lokat zalicza się w szczególności: - papiery wartościowe emitowane i gwarantowane przez Skarb Państwa, - obligacje i inne instrumenty jednostek samorządu terytorialnego, - papiery wartościowe dłużne o stałej stopie dochodu, - papiery wartościowe o zmiennej stopie dochodu (akcje, udziały), - jednostki uczestnictwa i certyfikaty w funduszach inwestycyjnych, - listy zastawne, - pożyczki zabezpieczone hipotecznie, gwarancjami, - lokaty w jednostkach zależnych i stowarzyszonych, - depozyty bankowe, - nieruchomości (z wyłączeniem rolnych i na własne potrzeby), - należności depozytowe od cedentów (inne zakłady ubezpieczeniowe, które przejmują część

ryzyka ubezpieczeniowego udzielając tym samym ochrony reasekuracyjnej). Lokaty mogą mieć charakter krótkoterminowy i długoterminowy. Krótkoterminowe mają płynność do 12 miesięcy, długoterminowe powyżej 12 miesięcy. Lokaty pod względem wartości powinny być co najmniej równe wysokości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, odpowiadać strukturze rezerw pod względem płynności, pewności i rentowności. Wyceny lokat na dzień bilansowy dokonuje się według wartości godziwej (akcje), wartości nabycia (papiery wartościowe dłużne), wartości nominalnej (lokaty bankowe), wartości nabycia lub kosztu wytworzenia z uwzględnieniem trwałej utraty wartości lub dotychczasowego umorzenia (nieruchomości). W strukturze aktywów wyodrębnia się lokaty środków z tytułu ubezpieczeń na życie, gdzie ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający z powodu wyceny według wartości godziwej. Wartość lokat zmienia się w zależności od wahań cen. Od wartości tych lokat zależą przyszłe świadczenia na rzecz ubezpieczających. Różnice między wartością godziwą a wartością według cen nabycia odpowiednio zwiększają lub zmniejszają rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe. Wartość godziwa ustalana jest przez rzeczoznawcę co najmniej raz na 5 lat.


23

Schematy ewidencji

100 Kasa 131 Rachunek bieżący 249 Pozostałe rozrachunki 044 Akcje, udziały 050 Lokaty terminowe

1., 2. 5.

043 Dłużne papiery wartościowe

030 Nieruchomości 3.

6.

040, 041 Pożyczki 4.

Rys. 4.3 Ewidencja nabycia lokat. Źródło własne. Objaśnienia do schematu: 1. zakup akcji i udziałów za gotówkę, przelewem, z odroczonym terminem płatności 2. koszty zakupu zwiększające wartość akcji i udziałów (prowizje maklerskie, opłaty

bankowe) 3. zakup dłużnych papierów wartościowych za gotówkę, przelewem, z odroczonym terminem

płatności 4. udzielone pożyczki 5. założenie lokaty terminowej 6. zakup nieruchomości


24

731, 732, 733 100 Kasa Przychody z lokat 131 Rachunek bieżący

1.

030, 040, 041, 043, 044 131 Rachunek bieżący 050 Lokaty 734 Sprzedaż lokat 249 Pozostałe rozrachunki 3. 2. 804 Kapitał z aktualizacji 040, 041, 043, 044, 050 064 Odpisy aktualizujące wyceny

Lokaty 4. 11. 5., 10.

12. 735 Wynik z rewaloryzacji

lokat 737 Niezrealizowane 6.

zyski z lokat 7. 9. 736 Niezrealizowane

starty na lokatach 8.

Rys. 4.4 Ewidencja przychodów i kosztów z lokat. Źródło własne. Objaśnienia do schematu: 1. otrzymane przychody z lokat (dywidendy, odsetki, czynsze dzierżawne) 2. przychód ze sprzedaży lokat o charakterze rzeczowym i finansowym w cenie sprzedaży 3. rozchód sprzedanych lokat o charakterze rzeczowym i finansowym w cenie nabycia lub

wartości początkowej (nieruchomości) 4. nadwyżka wartości godziwej nad wartością nabycia lokaty długoterminowej nie zaliczanej

do aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych (dodatnia aktualizacja)

5. ujemna aktualizacja lokaty długoterminowej nie zaliczanej do aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych (ujemna różnica pomiędzy wartością godziwą a wartością nabycia) do wysokości kapitału

6. zwiększenie wartości lokat innych niż w operacji 4 7. zmniejszenie wartości lokat innych niż w operacji 4


25

8. trwała utrata wartości lokat długoterminowych 9. przywrócenie utraconej wartości lokat długoterminowych 10. rozwiązanie utworzonego kapitału w przypadku sprzedaży lokaty 11. korekta odpisu z tytułu trwałej utraty dotycząca sprzedanej lokaty 12. przeniesienie dodatniego odpisu dotyczącego sprzedanej lokaty 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie czynniki mają wpływ na sposoby dokonywania lokat przez zakłady ubezpieczeniowe? 2. Jakie aktywa zaliczamy do lokat? 3. W jaki sposób wycenia się lokaty na dzień bilansowy? 4. Jaki jest powód wyodrębnienia lokat środków z tytułu ubezpieczeń na życie, gdzie ryzyko

ponosi ubezpieczający? 5. W jaki sposób dokonuje się ewidencji typowych operacji dotyczących lokat? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokonaj ewidencji lokat w zakładzie ubezpieczeniowym. Salda wybranych kont zakładu ubezpieczeniowego wynoszą: 131 Rachunek bankowy 270 000,00100 Kasa 10 000,00043 Dłużne papiery wartościowe 500 000,00040 Pożyczki hipoteczne 400 000,00044 Akcje i udziały w innych jednostkach 200 000,00 Operacje gospodarcze: 1. Nabyto z odroczonym terminem płatności udziały w sp. z o.o. 70 000,002. WB otrzymano odsetki od udzielonych pożyczek 8 000,003. Zakupiono płacąc przelewem 3 letnie obligacje Skarbu Państwa 30 000,004. Zakupiono za gotówkę bony skarbowe 5 000,005. Sprzedano część obligacji a) w cenie sprzedaży 50 000,00 b) w cenie nabycia 45 000,006. WB otrzymano dywidendę z tytułu posiadanych akcji 10 000,007. Zakupiono grunt celem lokaty 80 000,008. WB udzielono pożyczki hipotecznej 40 000,00


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji operacji, 5) ustalić wartość lokat finansowych i rzeczowych. 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.


26

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.4 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 2

Dokonaj ewidencji lokat w zakładzie ubezpieczeniowym. Zakład ubezpieczeniowy posiada stany początkowe wybranych kont: 030 Nieruchomości 2 000 000,00044 Akcje i udziały w innych jednostkach 200 000,00050 Lokaty terminowe 150 000,00131 Rachunek bieżący 500 000,00 Operacje gospodarcze: 1. WB otrzymano czynsze od najemców lokali 40 000,002. WB założono lokatę terminową 100 000,003. Sprzedano część akcji a) wartość w cenie sprzedaży 30 000,00 b) wartość w cenie nabycia 25 000,004. Trwała utrata wartości nieruchomości 50 000,005. WB otrzymano odsetki od lokaty terminowej 10 000,00


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji operacji, 5) ustalić wartość lokat finansowych i rzeczowych. 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.4 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 3 Dokonaj wyceny lokat na koniec kolejnych lat obrotowych. Zakład ubezpieczeniowy posiada lokaty długoterminowe o wartości 15 000,00. Na dzień bilansowy wycenia je według wartości godziwej. Wartość godziwa w kolejnych latach wynosiła: na 31.12 xxx1 16 000,00 na 31.12.xxx2 15 200,00 na 31.12.xxx3 15 700,00


27


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) dokonać ewidencji skutków zmian na kolejne momenty bilansowe, jeżeli lokaty stanowią

pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, 4) dokonać ewidencji skutków zmian na kolejne momenty bilansowe, jeżeli lokaty nie stanowią

pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.4 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 4 Dokonaj wyceny lokat. Zakład ubezpieczeń posiada akcje długoterminowe, które wycenia według ceny nabycia skorygowanej o trwałą utratę wartości. Na początek roku wartość lokaty w cenie nabycia wynosi 10 000,00. Z powodu trwałej utraty wartości dokonano odpisu 1 000,00. Po dwóch miesiącach sprzedano lokatę za cenę 12 000,00.


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć odpowiednie konto, 4) ułożyć treść operacji, 5) dokonać ewidencji ułożonych operacji, 6) ustalić wynik na sprzedaży akcji. 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.4 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki.


28

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić czynniki wpływające na swobodę dokonywania lokat? □ □ 2) wymienić aktywa zaliczane do lokat? □ □ 3) określić sposoby wyceny lokat na dzień bilansowy? □ □ 4) dokonać wyceny lokat? □ □ 5) ewidencjonować typowe operacje dotyczące lokat? □ □


29

4.5. Ewidencja składek ubezpieczeniowych i rozrachunków

4.5.1. Materiał nauczania Zakład ubezpieczeń ze względu na specyfikę prowadzi szeroki zakres rozrachunków. Szczególnie z ubezpieczającymi, ubezpieczonymi i pośrednikami. Poza tym zakład jak inne jednostki prowadzi rozrachunki z pracownikami, publicznoprawne, oraz z tytułu bieżącej działalności. Rozrachunki z pośrednikami zostały omówione w punkcie 4.2 „Pośrednictwo ubezpieczeniowe”.

Rozrachunki z ubezpieczającymi i ubezpieczonymi dotyczą opłacania składek ubezpieczeniowych oraz wypłacania świadczeń przez zakład. Składka – jest to świadczenie pieniężne dokonywane przez ubezpieczającego w zamian za ochronę ubezpieczeniową w określonym umową (polisą) czasie. Jej wysokość ustala się w oparciu o taryfę składek uwzględniającą ryzyko, rabaty, malusy (podwyższenie składki, jeżeli ubezpieczający miał „szkodowy” przebieg ubezpieczenia). Składki mają różne poziomy ustalania, w związku z czym wyróżniamy: - składki przypisane – tworzą przychód, stanowią należne kwoty z tytułu zawartych umów

ubezpieczeniowych, niezależnie czy zostały otrzymane (zasada memoriału); dotyczy to także składek, których termin zapłaty przypada później, a zakład ubezpieczeń już ubezpieczonego obejmuje ochroną; jeżeli umowa dotyczy dłuższego okresu czasu lub jest zawarta na czas nieokreślony z płatnościami składek np.: co miesiąc lub kwartał, przypisu dokonuje się na początku miesiąca lub kwartału,

- składki przypisane brutto – ustalone przed uwzględnieniem udziału reasekuratorów, - składki przypisane netto – po przekazaniu części składki reasekuratorowi w związku

z umową o reasekurację, - składka zarobiona – przypisana w danym okresie sprawozdawczym, skorygowana o zmiany

stanu rezerwy składek (składki przypisywane są w danym okresie, a mogą dotyczyć innego okresu).

Podstawą ewidencji rozrachunków z tytułu składek są polisy ubezpieczeniowe oraz dowody wpłat w kasie, w banku, u pośrednika. Wypłata odszkodowań oznacza zmniejszenie zobowiązań wobec ubezpieczonych.


30

200 Rozrachunki 100 Kasa z ubezpieczającymi 131 Rachunek bieżący

700 Składka z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich 2., 5.

1., 4. 3.

600 Wypłacone odszkodowania i świadczenia

720 Pozostałe przychody techniczne 6.

8. 249 Pozostałe rozrachunki

7.

Rys. 4.5 Ewidencja składek z tytułu umów zawartych bezpośrednio przez zakład ubezpieczeniowy. Źródło własne. Objaśnienia do schematu:

1. przypis składki z umowy zawartej bezpośrednio przez zakład ubezpieczeniowy 2. wpłata składki jednorazowo przez ubezpieczającego 3. przypis składki i jednoczesna jednorazowa zapłata przez ubezpieczającego 4. przypis kolejnych rat składki 5. wpłata rat składki 6. potrącenie niezapłaconych składek z przyznanego odszkodowania 7. uznanie składki przez kompensatę należności z tytułu składek z innymi zobowiązaniami

zakładu wobec ubezpieczającego 8. naliczenie odsetek za nieterminowa spłatę

Rozrachunki z tytułu reasekuracji, występują wtedy, gdy zakład ubezpieczeń (cedent) ceduje na reasekuratora część ryzyka ubezpieczeniowego, które przyjął na siebie w momencie podpisania umowy z ubezpieczającym. Część zebranej składki zostaje przekazana reasekuratorowi w zamian za partycypację reasekuratora w wypłacanych przez zakład odszkodowaniach. Rozrachunki z tytułu reasekuracji będą obejmować: - przekazania części składki reasekuratorowi, - otrzymania prowizji od części składki od reasekuratora (prowizje reasekuracyjne stanowiące

przychód), - zwrotu części wypłaconych odszkodowań od reasekuratora (zgodnie z umową

resekuracyjną). Wyróżnia się dwa typy reasekuracji: czynną i bierną. Reasekuracja czynna oznacza przyjęcie ryzyka przez reasekuratora, bierna odstąpienie ryzyka na rzecz reasekuratora. Ponadto rozróżnia się reasekuracje:


31

- ekscedentową (nadwyżkową) – umowa ma charakter proporcjonalny, zakład ubezpieczeniowy ustala udział w ryzyku, określając tzw. zachowek, a na część przewyższającą zachowek (ekscendent) podpisuje umowę reasekuracji,

- fakultatywną – wyróżnia się swobodą w ustalaniu podziału ryzyka, - kwotową – reasekuratorowi przekazywana jest taka część składki, jaki jest ustalony

procentowy podział ryzyka, - nadwyżki szkody – reasekurator pokrywa tą część szkody, która jest wyższa od przyjętego

udziału cedenta w szkodzie, - obligatoryjną (automatyczną) – najbardziej powszechna forma, jest porozumieniem, że

reasekurator będzie chronił każde ryzyko objęte programem reasekuracji. Rozrachunki z tytułu depozytów, związane są z reasekuracją i dotyczą:

- zobowiązań depozytowych wobec reasekuratorów – zdeponowane przez reasekuratora środki u cedenta, które pozostają jego własnością, podlegają również ewidencji na koncie pozabilansowym, wykazane w sprawozdaniu finansowym jako otrzymane gwarancje i poręczenia, odsetki od zdeponowanych środków zwiększają zobowiązania, chyba że umowa mówi inaczej,

- należności depozytowych od cedentów – zdeponowane środki w innym zakładzie ubezpieczeniowym, od którego przyjęto ryzyko do reasekuracji.

Depozytem jest nie przekazana reasekuratorowi część składki, w celu zabezpieczenia cedenta w zakresie wywiązania się reasekuratora z obowiązku zwrotu części wypłaconych odszkodowań (tzw. depozyt składkowy). Jednakże zatrzymany przez cedenta depozyt w postaci nie przekazanych składek stanowi własność reasekuratora i stanowi zobowiązanie, natomiast u reasekuratora pozostawiona część składki stanowi należność. Reasekurator traktuje należność z tytułu depozytu jako lokatę, z której uzyskuje przychody w postaci odsetek, chyba że umowa stanowi inaczej. Depozyty może mieć również charakter szkodowy, stanowi wówczas środki przekazane przez reasekuratora cedentowi na poczt przyszłych wypłat odszkodowań i świadczeń z tytułu reasekurowanego ryzyka. Umowy reasekuracji mogą być podpisywane przez brokerów reasekuracyjnych, którzy działają na zlecenie cedenta i w ich imieniu zawierają umowy reasekuracyjne. W stosunku do określonego ryzyka może być sprawowana reasekuracja przez kilka zakładów (koreasekuracja).


32

701 Składki z reasekuracji 210 Rozrachunki 100 Kasa

czynnej z cedentami 131 Rachunek bieżący 2.

1. 3.

601 Wypłacone odszkodowania 502 Koszty prowizji z reasekuracji czynnej reasekuracyjnych

5. 4.

212 Należności depozytowe 720 Pozostałe przychody

od cedentów techniczne 6.

8.

7.

Rys. 4.6 Ewidencja reasekuracji czynnej u reasekuranta. Źródło własne. Objaśnienia do schematu:

1. naliczona składka z tytułu umów reasekuracji czynnej 2. wpłata przez cedenta naliczonych składek 3. spłata zobowiązań wobec cedenta 4. odszkodowane wypłacone z tytułu reasekuracji skompensowane z należnościami od

cedenta 5. naliczenie prowizji reasekuracyjnych należnych cedentowi 6. zatrzymanie depozytu przez cedenta 7. naliczenie odsetek należnych od depozytu zatrzymanego przez cedenta 8. zwrot depozytu przez cedenta wraz z odsetkami


33

Rys. 4.7 Ewidencja reasekuracji biernej u cedenta. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu:

1. wysokość składki przypadająca na reasekuratora 2. przelew składek na konto reasekuratora 3. wpłata przez reasekuratora kwot na zabezpieczenie ryzyka 4. ustalenie wysokości odszkodowań wypłaconych po uwzględnieniu udziału reasekuratora 5. prowizje reasekuracyjne należne cedentowi 6. zatrzymanie przez cedenta depozytu składkowego 7. naliczenie odsetek należnych reasekuratorowi od depozytu 8. zwrot depozytu reasekuratorowi wraz z odsetkami 9. naliczenie udziału w zyskach reasekuratora

702 Udział reasekuratora 211 Rozrachunki 100 Kasa w składce ubezpieczeniowej z reasekuratorami 131 Rachunek bieżący

3. 1.

2. 610 Udział reasekuratora 503 Przychody z prowizji w wypłaconych odszkodowaniach reasekuracyjnych

4. 5.

213 Zobowiązania depozytowe 721 Pozostałe koszy wobec reasekuratorów techniczne 8.

6. 7.

720 Pozostałe przychody

techniczne

9.


34

702 Udział reasekuratora 214 Rozrachunki z brokerami 100 Kasa

w składce ubezpieczeniowej reasekuracyjnymi 131 Rachunek bieżący 2. 1.

3. 610 Udział reasekuratora 503 Przychody z prowizji w wypłaconych odszkodowaniach reasekuracyjnych

4. 6.

720 Pozostałe przychody 502 Koszty prowizji techniczne reasekuracyjnych

7. 5.

Rys. 4.8 Ewidencja reasekuracji biernej u cedenta za pośrednictwem brokera. Źródło: opracowanie własne.

Objaśnienia do schematu: 1. wysokość składki przypadająca na reasekuratora 2. wpłata przez brokera kwot wynikających z umów reasekuracji na zabezpieczenie ryzyka 3. uregulowanie przez cedenta zobowiązań wobec brokera 4. ustalenie wysokości odszkodowań wypłaconych po uwzględnieniu udziału reasekuratora 5. naliczenie prowizji brokerom z tytułu pośrednictwa w imieniu cedenta zawarcia umów

reasekuracji 6. prowizje reasekuracyjne należne cedentowi od umowy reasekuracji za pośrednictwem

reasekuratora 7. naliczenie udziału w zyskach reasekuratora za pośrednictwem brokera

Rozrachunki z tytułu odszkodowań dotyczą wypłaty odszkodowań z tytułu roszczeń bezpośrednich, przysługujących osobie uprawnionej bezpośrednio od zakładu, z którym zawarto umowę i należności regresowych z tytułu zwrotu wypłaconego odszkodowania od osób trzecich, winnych spowodowania zdarzeń wywołujących szkody. Ewidencji regresów dokonuje się na podstawie pisemnych zobowiązań sprawców szkody do wpłat regresu. W przypadkach spornych należność ta księgowana jest na podstawie wyroków sądowych. Jeżeli następuje wątpliwość co do windykacji należności z tytułu regresu należy dokonać odpisu aktualizującego należności z tytułu regresu. Po wpłacie należności odpis podlega korekcie.


35

600 Wypłacone 200 Rozrachunki 100 Kasa odszkodowania 602 Regresy i zwroty z ubezpieczającymi 131 Rachunek bieżący i świadczenia odszkodowań 1.

2. 3. 202 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi

4. 5.

249 Pozostałe rozrachunki 6.

203 Rozrachunki z tytułu regresów

8. 7.

9.

280 Odpisy aktualizujące 10. 11.

Rys. 4.9 Ewidencja rozrachunków z tytułu odszkodowań i regresów. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu:

1. wypłata odszkodowania lub świadczenia rentowego z kasy zakładu lub z rachunku bieżącego

2. potrącenie składek z należnego ubezpieczającemu odszkodowania 3. zwrot odszkodowania przez osobę trzecią tytułem regresu 4. rozliczenie pośrednika z wypłaconych odszkodowań 5. rozliczenie pośrednika z pobranych regresów i zwrotów odszkodowań 6. kompensata należnego odszkodowania z należnościami wobec zakładu z innych tytułów 7. naliczenie regresu należnego zakładowi od osoby trzeciej w związku z wypłaconym

odszkodowaniem


36

8. wpłata tytułem należnego regresu 9. wpłata nieujętego wcześniej regresu 10. odpis aktualizujący na regres wątpliwy 11. korekta odpisu na wpłacony regres

Zakład ubezpieczeń może realizować funkcję komisarza awaryjnego, jednostki, która zastępuje na zasadzie pełnomocnictwa ubezpieczyciela na terenie danego lub innego państwa w przypadku powstania szkód objętych ochroną ubezpieczeniową. Komisarz awaryjny ma udzielić pomocy osobom poszkodowanym ubezpieczonym w innym zakładzie, tzn.: - udokumentować rozmiary i przyczyny szkody, - dokonać ekspertyz, - zabezpieczyć prawa regresowe, - sfinansować naprawy. Czynności te powodują powstanie różnych rozrachunków z kontrahentami w zakresie wykonania usług, świadczeń, regresów. Za wykonanie czynności komisarza awaryjnego pobierana jest prowizja. Księgowane one są na koncie 240 „Rozrachunki z tytułu komisarki awaryjnej”. 761 Pozostałe przychody 240 Rozrachunki z tytułu 100 Kasa operacyjne komisarki awaryjnej 131 Rachunek bieżący

1., 2. 4. 3., 5. 751 Inne przychody 752 Inne koszty finansowe finansowe 6. 7.

Rys. 4.10 Ewidencja rozrachunków z tytułu komisarki awaryjnej. Źródło: oppracowanie własne. Objaśnienia do schematu:

1. poniesienie wydatków w imieniu innych ubezpieczycieli 2. przekazanie pobranych regresów na rzecz innych ubezpieczycieli 3. zainkasowanie regresów na rzecz innych ubezpieczycieli 4. faktura za wykonanie usługi komisarki awaryjnej 5. zwrot wydatków poczynionych w imieniu innych ubezpieczycieli, 6. dodatnie różnice kursowe dotyczące uregulowanych zobowiązań i należności z tytułu

komisarki awaryjnej 7. ujemne różnice kursowe dotyczące uregulowanych zobowiązań i należności z tytułu

komisarki awaryjnej


37

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie rozróżnia się składki z punktu widzenia ewidencyjnego? 2. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące składek ubezpieczeniowych? 3. Co to jest reasekuracja? 4. Jakie są rodzaje reasekuracji? 5. W jaki sposób tworzone są depozyty z tytułu reasekuracji? 6. W jaki sposób ewidencjonowane są typowe operacje dotyczące reasekuracji? 7. Co to jest regres? 8. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące regresów i wypłaty

odszkodowań? 9. Na czym polegają czynności komisarza awaryjnego? 10. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące rozrachunków z tytułu

komisarki awaryjnej? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Ewidencja składek ubezpieczeniowych. W dniu 10 kwietnia Jan Iksiński podpisał umowę ubezpieczenia komunikacyjnego OC i AC bezpośrednio w zakładzie ubezpieczeniowym. Polisa została zawarta na rok, składka ubezpieczeniowa należna za cały okres umowy wynosi 1 400,00. Składka została rozłożona na dwie raty: I rata 840,00, II rata 560,00. Pierwsza rata została zapłacona przez ubezpieczającego gotówką w kasie zakładu.


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) ułożyć treść operacji, 4) dokonać ewidencji ułożonych operacji, 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.5 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 2

Ewidencja składek ubezpieczeniowych. Salda początkowe wybranych kont w zakładzie ubezpieczeniowym: 100 Kasa 5 000,00131 Rachunek bieżący 12 000,00


38

Operacje gospodarcze: 1. Na podstawie kopii polisy ubezpieczeniowej przypisano należną

składkę z tytułu ubezpieczenia budynku 800,00

2. WB ubezpieczający wpłacił przelewem 60% należnej składki .............3. Na podstawie zbiorczego zestawienia polis ubezpieczeniowych

przypisano należne składki w kwocie 3 000,004. KP wpłata gotówką części składek 2 000,005. KW wypłata odszkodowania 1 500,006. Naliczenie regresu w związku z wypłatą odszkodowania 1 500,007. WB przelew tytułem należnego regresu 1 500,00


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji operacji, 5) ustalić wartość należności z tytułu składek ubezpieczeniowych. 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.5 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 3

Ewidencja składek ubezpieczeniowych. W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarcze dotyczące tego samego ubezpieczającego:

1. Na podstawie kopii polisy ubezpieczeniowej z tytułu ubezpieczenia komunikacyjnego przypisano składkę 1 200,00 płatną w dwóch ratach.

2. Wpłata I raty przez ubezpieczającego pośrednikowi 720,00 3. Wpłata pobranej składki przez pośrednika do kasy zakładu ubezpieczającego 720,00 4. Przyznano ubezpieczającemu odszkodowanie z tytułu szkody 1 000,00 5. Zaliczono na poczet wpłaty II ratę należną od ubezpieczającego w ramach przyznanego

odszkodowania 480,00 6. KW wypłacono odszkodowanie z potrąceniem II raty ubezpieczenia komunikacyjnego

......... Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji operacji, 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.


39

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.5 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 4 Ewidencja rozliczeń z reasekuratorami. Stan środków na rachunku bieżącym zakładu ubezpieczeniowego wynosi 100 000,00. W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarcze:

1. Na podstawie otrzymanych wykazów polis przypisano składki ubezpieczeniowe w wysokości 50 000,00

2. WB wpłata przez ubezpieczających składek w wysokości 40 000,003. Zgodnie z umową reasekuracji odstąpiono 25% ryzyka reasekuratorowi: a) składki reasekuracyjne 10 000,00b) prowizja reasekuracyjna 15% składki reasekuracyjnej ...............c) zatrzymany depozyt składkowy 60% składki reasekuracyjnej ...............4. WB przelano reasekuratorowi kwotę zgodną z rozliczeniem w operacji 3 ...............5. WB wypłacono odszkodowania z tytułu zawartych umów 12 000,006. Przypis należności regresowych 4 000,007. WB wpływ należności regresowych 2 000,008. Ustalono udział reasekuratora w wypłaconych odszkodowaniach:

a) odszkodowania 3 000,00b) regresy 1 000,00c) zwolniony depozyt składkowy 4 000,00d) odsetki od depozytu 300,00

9. WB uregulowano zobowiązanie wobec reasekuratora na podstawie rozliczenia w operacji 8 ..............


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konto księgowe, 4) dokonać rozliczenia i ewidencji operacji, 5) ustalić saldo rozliczeń z reasekuratorem, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.5 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 5 Ewidencja operacji z tytułu komisarki awaryjnej. Zakład ubezpieczeniowy pełni funkcję komisarza awaryjnego. Stan środków na rachunku bieżącym wynosi 50 000,00. W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarcze w związku z pełnieniem funkcji komisarza awaryjnego:


40

1. Opłacono fakturę za naprawę uszkodzonego samochodu 5 000,002. WB wpływ regresu uzyskanego przez komisarza awaryjnego 2 000,003. WB przekazanie regresu innemu ubezpieczycielowi 2 000,004. Naliczono wynagrodzenie dla likwidatora szkody: a) wynagrodzenie brutto 1 000,00 b) składka na ubezpieczenie społeczne ............. c) składka na ubezpieczenie zdrowotne ............. d) zaliczka na podatek dochodowy ............. e) wynagrodzenie netto .............5. Narzuty obciążające wynagrodzenie brutto likwidatora .............6. Naliczono prowizję za wykonanie usługi komisarki awaryjnej 500,00


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konto księgowe, 4) dokonać obliczeń do operacji 4 b, c, d, e, 5, stosując aktualne stopy procentowe dla składek

na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz dla podatku dochodowego od osób fizycznych, 5) dokonać rozliczenia i ewidencji operacji, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.5 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy, - arkusze papieru, - pisaki. 4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować składkę ubezpieczeniową? □ □ 2) podać moment ujęcia składki ubezpieczeniowej jako przychodu? □ □ 3) rozróżnić składki ubezpieczeniowe? □ □ 4) ewidencjonować operacje dotyczące składek ubezpieczeniowych? □ □ 5) zdefiniować pojęcie regresu? □ □ 6) określić funkcje komisarza awaryjnego? □ □ 7) ewidencjonować operacje dotyczące odszkodowań i regresów? □ □ 8) ewidencjonować operacje dotyczące rozrachunków z komisarki

awaryjnej? □ □ 9) wyjaśnić różnice między reasekuracją czynną i bierną? □ □ 10) zdefiniować depozyt składkowy i szkodowy? □ □ 11) ewidencjonować operacje dotyczące reasekuracji? □ □


41

4.6. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

4.6.1. Materiał nauczania Rezerwy techniczo-ubezpieczeniowe tworzone są na pokrycie bieżących i przyszłych zobowiązań wynikających z umów ubezpieczenia. Stanowią kapitał zakładu ubezpieczeniowego w celu zagwarantowania środków na wypłatę odszkodowań i świadczeń. Tworzone są na koniec okresów sprawozdawczych uwzględniając udział reasekuratorów. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe obejmują: - rezerwę składek – w wysokości składek przypisanych, przypadających na przyszłe okresy

sprawozdawcze proporcjonalnie do okresu na jaki składka została przypisana, - rezerwę na ryzyka niewygasłe – na przyszłe ewentualne szkody z tytułu zawartych umów,

których okres trwania wykracza poza okres sprawozdawczy, - rezerwę na niewypłacone odszkodowania i świadczenia – w wysokości ustalonej lub

przewidywanej ostatecznej wartości przyszłych wypłat odszkodowań i świadczeń powiększonej o koszty likwidacji szkód,

- rezerwę na skapitalizowaną wartość rent – na pokrycie zobowiązań z tytułu przyznanych świadczeń okresowych w postaci rent,

- rezerwę na wyrównanie szkodowości – na wyrównanie wahań współczynnika szkodowości na udziale własnym w latach następnych, rezerwy są tworzone oddzielnie dla rodzajów ubezpieczeń, np.: dla ubezpieczenia od ognia i innych żywiołów,

- rezerwę ubezpieczeń na życie – w wysokości świadczeń należnych ubezpieczonym lub uposażonym uwzględniającej koszty obsługi umów, koszty wypłaty świadczeń; rezerwę tworzy się indywidualnie dla każdej umowy na podstawie obliczeń aktuariusza,

- rezerwę ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający – w wysokości wartości lokaty dokonanej zgodnie z postanowieniami umowy,

- rezerwę na premie i rabaty dla ubezpieczonych – w wysokości kwot, o które powiększone są przyszłe świadczenia lub pomniejszone składki,

- pozostałe rezerwy przewidziane w statucie. Rezerwy mogą być tworzone różnymi metodami: - indywidualną – ustalanie rezerwy dla każdej zgłoszonej szkody lub poszczególnej umowy

ubezpieczenia, - ryczałtową – ustalenie rezerwy zbiorczo dla portfela ubezpieczeń jako procent zbioru

składek lub wartości wypłaconych odszkodowań, świadczeń; może być stosowana, gdy wyliczone w ten sposób wyniki będą zbliżone do tych, które byłyby uzyskane metoda indywidualną,

- aktuarialną – przez uprawnionych aktuariuszy, metodami matematyki (rachunek podobieństwa) i statystyki, zakład musi posiadać dokumentację pozwalającą na odtworzenie odpowiednich obliczeń.

Różnica rezerw między stanem na koniec okresu a stanem na początek okresu jest zmianą stanu rezerw.


42

„8” Rezerwy 71x Zmiana stanu rezerw

1.

2.

211 Rozrachunki 702 Udział reasekuratorów z resekuratorami w składkach brutto

3.

71x Udział reasekuratorów 83x Udział reasekuratorów

w zmianie stanu rezerw w rezerwie 4.

5.

Rys. 4.11 Ewidencja rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu:

1. utworzenie rezerwy na konie roku 2. rozwiązanie rezerwy z poprzedniego okresu 3. naliczenie udziału reasekuratorów w składce przypisanej 4. naliczenie udziału reasekuratorów w utworzonej rezerwie 5. rozwiązanie udziału reasekuratorów w rezerwie z poprzedniego okresu

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaka jest potrzeba tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych? 2. Jakie są rodzaje rezerw techniczno-ubezpieczeniowych? 3. Jakie są metody tworzenia rezerw? 4. W jaki sposób ewidencjonuje się rezerwy? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokonaj ewidencji rezerw. Salda wybranych kont w zakładzie ubezpieczeń wynosiły: 700 Składki przypisane brutto z ubezpieczeń bezpośrednich 40 000,00702 Udział reasekuratorów w składkach brutto 6 000,00831 Rezerwa składek brutto z ubezpieczeń bezpośrednich 30 000,00


43

Operacje gospodarcze: 1. Rozwiązano rezerwę składek z poprzedniego okresu 30 000,002. Rozwiązanie udziału reasekuratorów w rezerwie poprzedniego okresu 3 000,003. Przypis składek na podstawie wykazu polis 10 000,004. Utworzono rezerwę składek 4 000,005. Zarachowano część składek należnych reasekuratorowi 1 000,006. Utworzono rezerwę przypadającą na udział reasekuratorów 400,007. Zarachowano składki z tytułu reasekuracji czynnej 1 500,00 Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji operacji, 5) obliczyć wysokość składki przypisanej i zarobionej, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.6 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 2 Dokonaj ewidencji rezerw. Zakład ubezpieczeniowy posiada stan rezerw na początek okresu sprawozdawczego: Rezerwa składek ubezpieczeniowych brutto 80 000,00Rezerwa składek na udziale reasekuratora 30 000,00Rezerwa na niewypłacone odszkodowania 10 000,00Rezerwa na niewypłacone odszkodowania na udziale reasekuratora 3 000,00Składki przypisane brutto 15 000 Operacje gospodarcze:

1. Rozwiązano rezerwę składek ubezpieczeniowych brutto z poprzedniego okresu ...............2. Utworzono rezerwę składek ubezpieczeniowych brutto 90 000,003. Rozwiązano rezerwę składek na udziale reasekuratora z poprzedniego okresu ............... 4. Utworzono rezerwę składek na udziale reasekuratora 40

000,00 5. Rozwiązano rezerwę na niewypłacone odszkodowania z poprzedniego okresu ...............6. Utworzono rezerwę na niewypłacone odszkodowania 12 000,007. Rozwiązano rezerwę na niewypłacone odszkodowania na udziale reasekuratora z

poprzedniego okresu ................8. Utworzono rezerwę na niewypłacone odszkodowania na udziale reasekuratora 3 500,00


44

Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji operacji, 5) obliczyć wysokość składki przypisanej i zarobionej, 6) ustalić wartość bilansową rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.6 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. 4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić potrzebę tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych □ □ 2) scharakteryzować rodzaje rezerw □ □ 3) określić metody tworzenia rezerw □ □ 4) ewidencjonować rezerwy □ □


45

4.7. Przychody i koszty

4.7.1. Materiał nauczania Przychody Zakład ubezpieczeń jak każda inna jednostka prowadząca działalność gospodarczą uzyskuje przychody i ponosi koszty. Do podstawowych przychodów zakładu ubezpieczeń zalicza się:

przychody techniczne (działalności ubezpieczeniowej) – stanowią największą grupę przychodów zakładu, wiążą się bezpośrednio z zawieranymi umowami ubezpieczeń i reasekuracji, obejmują:

składki ubezpieczeniowe – przypisane, z tytułu zawartych umów w danym okresie sprawozdawczym (przychód powstaje z chwilą podpisania polisy ubezpieczeniowej),

pozostałe przychody techniczne – opłaty za cesję, za wystawienie certyfikatów, opłaty manipulacyjne, odsetki od depozytów złożonych przez cedenta, opłaty za wystawienie duplikatów polis odsetki za nieterminową zapłatę składek.

przychody z działalności lokacyjnej – otrzymane czynsze dzierżawne, odsetki od lokat na rachunkach bankowych, dywidendy, udziały w zyskach, odsetki od obligacji i innych papierów wartościowych, odsetki od udzielonych pożyczek, dodatnie różnice z rewaloryzacji lokat.

Ewidencja składek dokonywana jest na podstawie kopii polis lub innych dokumentów potwierdzających zawarcie umowy oraz na podstawie zestawień zbiorczych polis według daty wymagalności, tzn. zgodnie z datą odpowiedzialności za szkody objęte umową ubezpieczenia. Ewidencja przychodów z tytułu składek oraz innych przychodów technicznych i z działalności lokacyjnej pokazana jest na schematach przedstawionych przy omawianiu dotychczasowych zagadnień poradnika. Zakłady ubezpieczeń osiągają także przychody nie związane bezpośrednio z działalnością ubezpieczeniową lub lokacyjną – pozostałe przychody operacyjne. Dotyczą one działalności finansowej, akwizycyjnej na rzecz Otwartych Funduszy Emerytalnych, uzyskanych prowizji z działalności komisarza awaryjnego, otrzymanych darowizn, przychodów ze sprzedaży rzeczowych składników majątku oraz wartości niematerialnych i prawnych, przedawnionych i umorzonych zobowiązań, dodatnich różnic kursowych. Jeżeli zakład ubezpieczeniowy uzyskuje przychody w związku z powstaniem nieprzewidywalnych, jednorazowych, niepowtarzalnych zdarzeń – ta kategoria przychodów stanowi zyski nadzwyczajne. Zalicza się do nich w szczególności: przyznane we własnym zakresie odszkodowania za straty losowe, otrzymane od innych ubezpieczycieli odszkodowania za straty losowe, przychody ze sprzedaży zorganizowanych jednostek zakładu.

Koszty Podstawowe koszty zakładu ubezpieczeń to koszty techniczne i koszty działalności lokacyjnej. Koszty techniczne – są związane z realizacją umów, a w szczególności: - wypłacone odszkodowania i świadczenia, - zmiany stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia, - premie i rabaty dla ubezpieczonych na udziale własnym, - koszty administracyjne (pośrednie związane z działalnością ubezpieczeniową zakładu:

inkaso składek, zarządzanie portfelem umów, obsługa reasekuracji; koszty ogólnego zarządzania zakładem: utrzymanie biur, koszty usług obcych, zużycie energii i materiałów, amortyzacja, wynagrodzenia pracowników, podróże służbowe, reklama),

- koszty akwizycji.


46

Obok wypłaconych odszkodowań i świadczeń jedna z podstawowych kategorii kosztów są koszty akwizycji. Są one związane z pozyskiwaniem klientów i zawieraniem umów ubezpieczenia. Koszty akwizycji dzielą się na: - koszty bezpośrednie - prowizje pośredników wypłacane po zainkasowaniu składek,

wynagrodzenia pracowników wraz z narzutami zajmującymi się akwizycją, koszty badań lekarskich, koszty atestów i ekspertyz przy ocenie ryzyka, koszty wystawienia polis, koszty włączenia umów do portfela,

- koszty pośrednie – reklama i promocja, badanie wniosków, wystawianie polis. 201 Rozrachunki

z pośrednikami 501 Koszty akwizycji 1. 230 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń

2. 220 Rozrachunki publicznoprawne

3. 234 Inne rozliczenia z pracownikami

4. 249 Pozostałe rozrachunki

5.

Rys. 4.12 Ewidencja kosztów akwizycji. Źródło własne. Objaśnienia do schematu:

1. należne prowizje dla pośredników 2. wynagrodzenia brutto pracowników zajmujących się działalnością akwizycyjną 3. narzuty na wynagrodzenia pracowników prowadzących działalność akwizycyjną 4. inne koszty poniesione przez pracowników zaliczone do kosztów akwizycji 5. faktury, rachunki za czynności związane z zawieraniem umów ubezpieczeń (ekspertyzy,

badania lekarskie, promocja itp.) Pozostałe koszty techniczne – są kosztami pośrednimi działalności ubezpieczeniowej innymi niż odszkodowania, koszty akwizycji, koszty administracji. Zalicza się do nich: - koszty działalności prewencyjnej – zapobieganie powstawania niepomyślnych zdarzeń

w kierunku liczby i rozmiarów szkód (regresy od osób trzecich, prowadzenie działalności


47

kontrolnej związanej z warunkami bezpieczeństwa, finansowanie działalności prewencyjnej, np.: przebudowa niebezpiecznych odcinków dróg, placów zabaw, zakup sprzętu ratunkowego, wyposażenie punktów rehabilitacji, finansowanie szczepień zwierząt gospodarskich, profilaktyki weterynaryjnej, budowa zbiorników wodnych, hydrantów przeciwpożarowych, urządzeń czujnikowych, alarmów, prowadzenie szkoleń i działalności propagandowej w zakresie bezpieczeństwa),

- wpłaty na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny – w celu zabezpieczenia roszczeń ubezpieczających w sytuacji upadłości zakładu ubezpieczeń oraz wypłaty odszkodowań z tytułu OC (komunikacyjnych i rolnych), gdy sprawca, który spowodował szkodę nie posiadał ubezpieczenia OC lub sprawca nie mógł być zidentyfikowany,

- wpłaty na koszty nadzoru nad działalnością ubezpieczeniową prowadzoną przez Komisję Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych,

- wpłaty członkowskie dla Polskiej Izby Ubezpieczeń. Koszty działalności lokacyjnej – koszty utrzymania nieruchomości zaliczanych do lokat, koszty zarządzania lokatami, prowizje bankowe, prowizje maklerskie, opłaty notarialne, odsetki od zatrzymanych reasekuratorom depozytów. Ponadto zakład ubezpieczeniowy ponosi koszty nie związane bezpośrednio z działalnością ubezpieczeniową, tzn. pozostałe koszty operacyjne, związane przede wszystkim z likwidacją, sprzedażą, nieodpłatnym przekazaniem składników majątkowych, umorzeniem przedawnionych należności, wykonywaniem czynności komisarza awaryjnego, z ujemnymi różnicami kursowymi. Straty nadzwyczajne powstają w wyniku niepowtarzalnych, trudnych do przewidzenia zdarzeń, do których w szczególności zalicza się: straty losowe, koszty usuwania skutków zdarzeń losowych, koszty postępowania układowego, wartość netto sprzedanej zorganizowanej części jednostki. Ewidencja podstawowych kosztów została przedstawiona przy omawianiu dotychczasowych zagadnień ujętych w poradniku. 4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie rodzaje kosztów ponosi zakład ubezpieczeń? 2. Jakie rodzaje przychodów uzyskuje zakład ubezpieczeń? 3. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące kosztów akwizycji? 4. Jakie koszty zaliczamy do kosztów technicznych? 5. Jakie przychody zaliczamy do przychodów technicznych? 6. W jaki sposób ewidencjonuje się podstawowe przychody i koszty techniczne? 7. Jakie kategorie zaliczamy do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych w zakładzie

ubezpieczeniowym? 4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokonaj dekretacji przychodów i kosztów. Poniżej w arkuszu ćwiczeniowym przedstawiono operacje gospodarcze dotyczące przychodów i kosztów zakładu ubezpieczeń.


48

Treść operacji gospodarczej Wn Ma 1. Składki należne pobrane gotówką przez pracownika zakładu ubezpieczeń

2. Naliczone składki ubezpieczeniowe z tytułu zawartych umów 3. Składki należne od cedentów 4. Czynsze i opłaty od najemców nieruchomości nabytej jako lokata 5. Otrzymane przelewem dywidendy z tytułu posiadania akcji 6. Odsetki od lokat terminowych dopisane przez bank do rachunku

zakładu

7. Sprzedaż obligacji według cen sprzedaży 8. Naliczenie rat składek od umów zawartych na czas nieokreślony

9. Naliczenie odsetek od nieterminowych wpłat składek 10. Naliczona prowizja od czynności komisarza awaryjnego 11. Naliczone prowizje za pośrednictwo dla agentów ubezpieczeniowych działających w imieniu zakładu

12 Naliczone pośrednikom prowizje za windykacje regresów 13 Wynagrodzenia brutto pracowników zakładu zajmujących się

likwidacją szkód

14. Wypłata przelewem odszkodowania 15. Faktura za poniesione ekspertyzy związane z badaniem wniosku 16. Utworzenie rezerwy na należności regresowe 17. Naliczenie prowizji należnych brokerom z tytułu zawarcia umów

reasekuracyjnych na rzecz zakładu

18. Sprzedaż obligacji w cenie nabycia 19. Amortyzacja budynków 20. Faktura za usługi obce


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) dokonać dekretacji podanych treści operacji gospodarczych, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu niniejszego poradnika, - plan kont zakładu ubezpieczeń zawarty w poradniku, - arkusze ćwiczeniowe. Ćwiczenie 2 Dokonaj ewidencji przychodów i kosztów. Salda wybranych kont w zakładzie ubezpieczeń wynoszą (dla uproszczenia podano tylko niezbędne salda kont):


49

044 Akcje i udziały 100 000,00100 Kasa 10 000,00131 Rachunek bieżący 300 000,00201 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi Dt Ct

30 000,00 5 000,00

203 Rozrachunki z tytułu regresów Dt 2 000,00811 Rezerwa na niewypłacone odszkodowania 50 000,00812 Udział reasekuratorów w rezerwach na niewypłacone odszkodowania 12 500,00 Operacje gospodarcze: 1. Rozwiązano rezerwę poprzedniego okresu na niewypłacone odszkodowania i świadczenia 2. Rozwiązano w części rezerwę przypadającą na udział reasekuratorów 5 000,003. Naliczono amortyzację środków trwałych 300,004. Naliczono pośrednikom na podstawie zestawienia polis i wpłaconych składek prowizję

4 000,00

5. WB wypłacono odszkodowania z tytułu ubezpieczeń majątkowych 20 000,006. KW wypłacono odszkodowania komunikacyjne 1 500,007. Pośrednik przedłożył rozliczenie potwierdzające dokonaną wypłatę odszkodowania

400,00

8. WB wpływ regresu 2 000,009. WB otrzymano od reasekuratorów kwoty przypadających na nich

odszkodowań 5 000,00

10. Zatrzymano depozyt składkowy reasekuratora 10 000,0011. Ustalono wysokość składki przypadającej na reasekuratora 12 000,0012. WB wpłata przez reasekuratora naliczonej składki 12 000,0013. Naliczono składki z tytułu zawartych umów ubezpieczeń 25 000,0014. WB wpłata składek przez ubezpieczających 7 000,0015. Przypis składki z umowy zawartej za pośrednictwem agenta 2 500,0016. KP wpłata składki przez pośrednika 2 300,0017. Naliczono prowizję za pośrednictwo 230,0018. WB wpływ czynszów z tytułu dzierżawy gruntu stanowiącego własność

zakładu

1 000,0019. FV za ekspertyzę przy badaniu ryzyka ubezpieczeniowego brutto 2 000,0020. FV brutto za podróż służbową pracownika w celu promocji nowego

produktu 300,00

21. LP wynagrodzenie brutto pracownika administracji 2 000,0022. Narzuty na wynagrodzenia brutto ...............23. Składki należne od cedentów 15 000,0024. WB potwierdzający wpływ dywidendy 30 000,0025. Sprzedano część udziałów: a) cena nabycia 10 000,00b) cena sprzedaży 17 000,0026. Otrzymano prowizję z tytułu wykonania czynności komisarz awaryjnego 1 200,00 Sposób wykonania ćwiczenia: Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe,


50

4) obliczyć narzuty na wynagrodzenia, 5) dokonać ewidencji operacji, 6) ustalić wartość przychodów technicznych, 7) ustalić wartość kosztów technicznych, 8) ustalić wartość przychodów z działalności lokacyjnej, 9) ustalić wartość kosztów akwizycji bezpośrednich i pośrednich, 10) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu niniejszego poradnika, - kalkulator, - plan kont zakładu ubezpieczeń zawarty w poradniku, - arkusze papieru, - pisaki, - zeszyty przedmiotowe. 4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) sklasyfikować koszty zakładu ubezpieczeń? □ □ 2) sklasyfikować przychody zakładu ubezpieczeń? □ □ 3) ewidencjonować operacje dotyczące kosztów? □ □ 4) ewidencjonować operacje dotyczące przychodów? □ □ 5) klasyfikować koszty techniczne zakładu ubezpieczeń? □ □ 6) klasyfikować przychody techniczne zakładu ubezpieczeń? □ □ 7) klasyfikować pozostałe przychody i koszty operacyjne? □ □ 8) ustalić przychody i koszty dla każdej kategorii? □ □


51

4.8. Wynik finansowy

4.8.1. Materiał nauczania Wynik finansowy w zakładach ubezpieczeniowych ustala się w dwóch etapach: - sporządza się wynik techniczny na ubezpieczeniach na życie i majątkowych, - sporządza się ogólny wynik finansowy netto. Wynik techniczny jest prezentowany w technicznym rachunku ubezpieczeń. Stanowi różnicę między przychodami obejmującymi: składki (skorygowane o składki przekazane reasekuratorom oraz o zmianę stanu rezerw) oraz pozostałe przychody techniczne a kosztami ich osiągnięcia obejmującymi: wypłacone odszkodowania i świadczenia (skorygowane o zwroty od reasekuratorów oraz zmianę stanu rezerw) i pozostałe koszty techniczne. Wynik techniczny księgowo może być ustalany na wyodrębnionym koncie 861 „Wynik techniczny ubezpieczeń” a następnie przeksięgowany na konto 860 „Wynik finansowy” lub bezpośrednio na koncie 860 „Wynik finansowy”. Konto „Wynik techniczny ubezpieczeń” może wykazywać saldo Dt oznaczające stratę z działalności ubezpieczeniowej lub Ct oznaczające zysk z działalności ubezpieczeniowej. Saldo Dt konta „Wynik finansowy” oznacza stratę netto, Ct zysk netto.

- = + - =

+/- =

=

Przychody techniczne +

Pozostałe przychody techniczne

Koszty techniczne +

Pozostałe koszty techniczne

Wynik techniczny (na działalności ubezpieczeniowej)

Przychody z lokat +

Pozostałe przychody operacyjne

Koszty działalności lokacyjnej +

Pozostałe koszty operacyjne

Wynik na działalności operacyjnej

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych


52

-

= WYNIK FINANSOWY NETTO

Rys. 4.13 Etapy ustalania wyniku finansowego. Źródło: opracowanie własne.

Ewidencja ogólnego ustalenia wyniku finansowego

861 Wynik techniczny ubezpieczeń 860 Wynik finansowy „7” Przychody z lokat

1a.

6. 1b.

531, 532 Koszty 761 Pozostałe przychody działalności lokacyjnej operacyjne 2. 7. 762 Pozostałe koszty 771 Zyski nadzwyczajne

operacyjne 8. 3.

772 Straty nadzwyczajne 4. 870 Podatek dochodowy i inne obciążenia wyniku finansowego 5.

Rys. 4.14 Ewidencja księgowań rocznych w celu ustalenia wyniku finansowego. Źródło: opracowanie własne.

Objaśnienia do schematu: 1. przeksięgowanie wyniku technicznego

a) zysku b) straty

2.- 5. przeksięgowanie kosztów, strat, obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego 6. – 7. przeksięgowanie przychodów i zysków

Wynik finansowy brutto

Obowiązkowe obciążenia wyniku brutto


53

Ewidencja wyniku technicznego 702 Udział reasekuratorów 861 Wynik techniczny 700 Składki z ubezpieczeń

w składkach ubezpieczeń bezpośrednich 1. 7.

Udział reasekuratorów Zmiana stanu rezerwy w zmianie stanu rezerw 710 składek brutto 711 składek brutto 712 na ryzyka niewygasłe

713 na ryzyka niewygasłe 8a. 2a.

2b. 8b. 600 Wypłacone 610 Udział reasekuratorów odszkodowania w wypłaconych i świadczenia odszkodowaniach 3. 9. 620 Zmiana stanu rezerw 621 Udział reasekuratorów na niewypłacone w zmianie stanu rezerw odszkodowania na niewypłacone

4a. 10b. 10a.

4b 501 Koszty akwizycji 632 Zmiana stanu rezerw

520 Pozostałe koszty na wyrównanie szkodowości techniczne 10b. 550 Koszty administracyjne 10a. 5. 503 Otrzymane prowizje

reasekuracyjne 860 Wynik finansowy 12.

6a. 6b. 720 Pozostałe przychody

techniczne 13.

Rys. 4.15 Ewidencja księgowań w celu ustalenia wyniku technicznego ubezpieczeń. Źródło: opracowanie własne.


54

Objaśnienia do schematu: 1. przeksięgowanie składek przypadających reasekuratorom 2. przeksięgowanie udziału reasekuratorów w zmianie stanu rezerwy składek i na ryzyka

niewygasłe a) zwiększenie b) zmniejszenie

3. przeksięgowanie wypłaconych odszkodowań 4. przeksięgowanie zmiany stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia

a) zwiększenie b) zmniejszenie

5. przeksięgowanie kosztów akwizycji, administracyjnych, pozostałych kosztów technicznych

6. przeksięgowanie salda wyniku technicznego a) zysku technicznego b) straty technicznej

7. przeksięgowanie należnych składek 8. przeksięgowanie zmiany stanu rezerwy składek i na ryzyka niewygasłe

a) zwiększenie b) zmniejszenie

9. przeksięgowanie udziału reasekuratorów w odszkodowaniach i świadczeniach 10. przeksięgowanie udziału reasekuratorów w zmianie stanu rezerwy na niewypłacone

odszkodowania i świadczenia a) zwiększenie b) zmniejszenie

11. przeksięgowanie zmiany stanu rezerwy na wyrównanie szkodowości a) zwiększenie b) zmniejszenie

12. przeksięgowanie otrzymanych prowizji reasekuracyjnych 13. przeksięgowanie pozostałych przychodów technicznych

Pod datą zatwierdzenia wyniku finansowego podlega on rozliczeniu. Zasady rozliczania wyniku są analogiczne do innych spółek akcyjnych, które prowadzą działalność gospodarczą. Zagadnienia te zostały omówione w jednostce modułowej „Sporządzanie sprawozdań rocznych”. 4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są kolejne etapy ustalania wyniku finansowego w zakładzie ubezpieczeń? 2. W jaki sposób ustala się wynik techniczny? 3. W jaki sposób ustala się wynik finansowy netto? 4. Co oznacza saldo debetowe i kredytowe wyniku technicznego? 5. Co oznacza saldo debetowe i kredytowe wyniku netto? 6. W jaki sposób można dokonać podziału wyniku finansowego?


55

4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Ustalanie wyniku finansowego. Salda kont zakładu ubezpieczeń na 31.12. 2xxx r. wynosiły: 501 Koszty akwizycji 30 000,00520 Pozostałe koszty techniczne 25 000,00531 Koszty utrzymania nieruchomości 50 000,00532 Koszty innej działalności lokacyjnej 35 000,00550 Koszty administracyjne 32 000,00600 Wypłacone odszkodowania i świadczenia z ubezpieczeń bezpośrednich 43 000,00620 Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia Dt 11 000,00632 Zmiana stanu rezerw na wyrównanie szkodowości Ct 18 000,00700 Składki naliczone z ubezpieczeń bezpośrednich 200 000,00710 Zmiana stanu rezerw składek brutto Ct 38 000,00712 Zmiana stanu rezerw na ryzyko niewygasłe brutto Ct 12 000,00720 Pozostałe przychody techniczne 43 000,00732 Przychody z udziałów i akcji 63 000,00731 Przychody z nieruchomości 49 000,00761 Pozostałe przychody operacyjne 23 000,00762 Pozostałe koszty operacyjne 31 000,00771 Zyski nadzwyczajne 15 000,00772 Straty nadzwyczajne 10 000,00


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji księgowań rocznych w celu ustalenia wyniku technicznego, 5) dokonać ewidencji księgowań rocznych w celu ewidencji wyniku brutto, 6) ustalić kwotę podatku dochodowego – stopa 19%, 7) nanieść wartość podatku dochodowego jako stan na odpowiednie konto, 8) dokonać przeksięgowania podatku dochodowego, 9) ustalić wynik finansowy netto, 10) zinterpretować saldo wyniku technicznego i wyniku netto. 11) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 12) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.8 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki, - zeszyty przedmiotowe.


56

Ćwiczenie 2 Podział wyniku finansowego.

Sprawozdanie finansowe za ubiegły rok obrotowy zostało zatwierdzone. Podjęto uchwałę o podziale wypracowanego zysku netto. Dane o wysokości zysku z ćwiczenia 1 (lub określić kwotę samodzielnie). Według uchwały zysk przeznaczono na: - 30% na wypłaty dla akcjonariuszy, - 40% na nagrody i premie, - 10% na kapitał zapasowy, - 5% na kapitał rezerwowy.


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć w roku bieżącym konto „Wynik finansowy”, 4) przeksięgować zysk do podziału na konto „Rozliczenie wyniku finansowego”, 5) dokonać księgowań podziału zysku według danych, 6) uwzględnić dla naliczonych nagród brutto narzuty na nagrody, 7) ustalić saldo konta „Rozliczenie wyniku finansowego”, 8) zinterpretować ustalone saldo, 9) dokonać powtórnego podziału według własnej propozycji, 10) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.8 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki, - zeszyty przedmiotowe. 4.8.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) określić kolejne etapy ustalania wyniku finansowego w zakładzie ubezpieczeń?? □ □

2) ustalić wynik na kolejnych etapach? □ □ 3) ustalić księgowo wynik techniczny? □ □ 4) ustalić księgowo wynik finansowy netto?/ □ □ 5) zinterpretować salda kont wyniku technicznego i finansowego? □ □ 6) dokonać podziału wyniku finansowego? □ □


57

4.9. Sprawozdawczość

4.9.1. Materiał nauczania Zakłady ubezpieczeniowe sporządzają sprawozdanie finansowe zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. Wzory sprawozdań stanowią załącznik nr 3 do ustawy. Na sprawozdanie finansowe zakładu składają się: - bilans, - techniczny rachunek ubezpieczeń, - ogólny rachunek zysków i strat, - informacja dodatkowa, - zestawienie zmian w kapitale własnym, - rachunek przepływów pieniężnych. Do rocznego sprawozdania zakład ma obowiązek również sporządzić sprawozdanie z działalności zakładu. Jeżeli zakład funkcjonuje w obrocie giełdowym musi dla potrzeb obrotu (na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi) sporządzać dodatkowe sprawozdania oraz dla potrzeb nadzoru sporządzać sprawozdania roczne i kwartalne. Sprawozdanie musi być sporządzone w języku polskim i walucie polskiej, dane liczbowe mogą być zaokrąglane do tysięcy złotych, jeżeli nie zniekształca to obrazu zakładu. Sprawozdanie jest sporządzane na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych oraz na każdy inny dzień bilansowy. Bilans – wykazuje stany aktywów i pasywów na dany dzień, w ujęciu netto, tzn. że wykazana wartość poszczególnych aktywów i pasywów jest skorygowana o odpisy umorzeniowe i aktualizujące. Bilans zakładów ubezpieczeniowych wyróżnia się odmienną strukturą aktywów i pasywów. Charakterystyczne cechy to: - niewielki udział aktywów rzeczowych, - bardzo duży udział lokat i płynnych środków finansowych, - znaczny udział w pasywach rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, tworzonych w celu

zapewnienia bezpieczeństwa, - dość duży udział rozrachunków zarówno w aktywach jak i pasywach (należności z tytułu

składek, zobowiązania z tytułu niewypłaconych odszkodowań). Dane w bilansie prezentują stan na początek roku i na koniec. Tabela 4.3 Bilans zakładu ubezpieczeń

BILANS JEDNOSTKI UBEZPIECZENIOWEJ AKTYWA PASYWA

A. Wartości niematerialne i prawne 1. Wartości firmy 2. Inne wartości niematerialne

i prawne B. Lokaty I. Nieruchomości

1. Grunty własne oraz prawo wieczystego użytkowania gruntu

2. Budynki, budowle oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

3. Inwestycje budowlane i zaliczki

A. Kapitały własne I. Kapitał podstawowy II. Należne wpłaty na kapitał

podstawowy (wielkość ujemna) III. Akcje własne (wielkość ujemna) IV. Kapitał (fundusz) zapasowy V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji

wyceny VI. Pozostałe kapitały rezerwowe VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych VIII. Zysk (strata) netto

B. Zobowiązania podporządkowane


58

na poczet tych inwestycji II. Lokaty w jednostkach

podporządkowanych 1. Udziały i akcje w jednostkach

podporządkowanych 2. Pożyczki udzielone jednostkom

podporządkowanym oraz dłużne papiery wartościowe emitowane przez te jednostki

3. Pozostałe lokaty III. Inne lokaty finansowe

1. Udziały i akcje oraz inne papiery wartościowe o zmiennej kwocie dochodu oraz jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne w funduszach inwestycyjnych

2. Dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe o stałej kwocie dochodu

3. Udziały we wspólnych przedsięwzięciach lokacyjnych

4. Pożyczki zabezpieczone hipotecznie

5. Pozostałe pożyczki 6. Lokaty terminowe w instytucjach

finansowych 7. Pozostałe lokaty

IV. Depozyty od cedentów C. Aktywa netto ubezpieczeń na życie,

gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający

D. Należności I. Należności z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich

1. Należności od ubezpieczających, w tym:

1.1. Od jednostek podporządkowanych 1.2. Od pozostałych jednostek

2. Należności od pośredników ubezpieczeniowych, w tym: 2.1. Od jednostek podporząd. 2.2. Od pozostałych jednostek

3. Inne należności 3.1. Od jednostek podporządk. 3.2. Od pozostałych jednostek

II. Należności z tytułu reasekuracji, w tym: 1. Od jednostek podporządkowanych 2. Od .pozostałych jednostek

III. Inne należności

C. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

I. Rezerwa składek i rezerwa na pokrycie ryzyka niewygasłego

II. Rezerwa ubezpieczeń na życie III. Rezerwa na niewypłacone

odszkodowania i świadczenia IV. Rezerwy na premie i rabaty dla

ubezpieczonych V. Rezerwy na wyrównanie

szkodowości (ryzyka) VI. Rezerwy na zwrot składek dla

członków VII. Pozostałe rezerwy techniczno-

ubezpieczeniowe określone w statucie

VIII. Rezerwa ubezpieczeń na zycie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający

D. Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych (wartość ujemna)

I. Udział reasekuratorów w rezerwie składek i rezerwa na pokrycie ryzyka niewygasłego

II. Udział reasekuratorów w rezerwie ubezpieczeń na życie

III. Udział reasekuratorów w rezerwie na niewypłacone odszkodowania i świadczenia

IV. Udział reasekuratorów w rezerwie na premie i rabaty dla ubezpieczonych

V. Udział reasekuratorów w pozostałych rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych określonych w statucie

VI. Udział reasekuratorów w rezerwie ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający

E. Oszacowane regresy i odzyski (wielkość ujemna) 1. Oszacowane regresy i odzyski brutto 2. Udział reasekuratorów w

oszacowanych regresach i odzyskach F. Pozostałe rezerwy

I. Rezerwy na świadczenia emerytalne oraz inne obowiązkowe świadczenia pracowników

II. Rezerwa z tytułu odroczonego


59

1. Należności od budżetu 2. Pozostałe należności i roszczenia

Od jednostek podporządkowanych Od pozostałych jednostek

E. Inne składniki aktywów I. Rzeczowe składniki majątku II. Środki pieniężne III. Pozostałe składniki aktywów

F. Rozliczenia międzyokresowe I. Aktywa z tytułu odroczonego

podatku dochodowego II. Aktywowane koszty akwizycji III. Zarachowane odsetki i czynsze IV. Inne rozliczenia

międzyokresowe Razem aktywa

podatku dochodowego III. Inne rezerwy

G. Zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów

H. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne I. Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń

bezpośrednich, w tym: 1.Zobowiązania wobec

ubezpieczających 1.1.Wobec jednostek podporządkow. 1.2.Wobec pozostałych jednostek

2.Zobowiązania wobec pośredników ubezpieczeniowych, w tym: 2.1.Wobec jednostek podporządkow. 2.2.Wobec pozostałych jednostek

3.Inne zobowiązania z tytułu ubezpieczeń, w tym: 3.1.Wobec jednostek podporządkow. 3.2.Wobec pozostałych jednostek

II. Zobowiązania z tytułu reasekuracji 1. Wobec jednostek podporządkow. 2. Wobec pozostałych jednostek

III. Zobowiązania z tytułu emisji własnych dłużnych papierów wartościowych oraz pobranych pożyczek, w tym:

1. Zobowiązania zamienne na akcje zakładu ubezpieczeń

2. Pozostałe IV. Zobowiązania wobec instytucji

kredytowych V. Inne zobowiązania

1. Zobowiązania wobec budżetu 2. Pozostałe zobowiązania

Wobec jednostek podporządkow. Wobec pozostałych jednostek

VI. Fundusze specjalne I. Rozliczenia międzyokresowe

1.Rozliczenia międzyokresowe kosztów2.Ujemna wartość firmy 3. Przychody przyszłych okresów

Razem pasywa

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr3 do ustawy do rachunkowości. Techniczny rachunek ubezpieczeń sporządza się odrębnie dla ubezpieczeń na życie oraz dla ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych. Prezentuje przychody i koszty z działalności ubezpieczeniowej. W technicznym rachunku ubezpieczeń na życie przychody z lokat ujmowane są w rachunku, a przychody nie związane z rezerwami techniczno-


60

ubezpieczeniowymi przenoszone są do ogólnego rachunku zysków i strat. W technicznym rachunku ubezpieczeń majątkowych i pozostałych na życie przychody z lokat ujmowane są w ogólnym rachunku zysków i strat, a przychody związane z rezerwami przenoszone są do techniczno-ubezpieczeniowymi przenoszone są do rachunku technicznego. W obydwu wyliczany jest wynik techniczny.

Tabela 4.4 Techniczny rachunek ubezpieczeń na życie

TECHNICZNY RACHUNEK UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE I. Składki

1. Składki przypisane brutto 2. Udział reasekuratorów w składce przypisanej brutto 3. Zmiana stanu rezerw i na ryzyko niewygasłe brutto 4. Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw składek

II. Przychody z lokat 1. Przychody z lokat w nieruchomości 2. Przychody z lokat w jednostkach podporządkowanych

Z udziałów lub akcji Z pożyczek i dłużnych papierów wartościowych Z pozostałych lokat

3. Przychody z innych lokat finansowych Z udziałów, akcji, innych papierów wartościowych o zmiennej kwocie

dochodu oraz jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych

Z dłużnych papierów wartościowych oraz innych papierów wartościowych o stałej kwocie dochodu

Lokat terminowych w instytucjach kredytowych Z pozostałych lokat

4. Wynik dodatni w rewaloryzacji lokat 5. Wynik dodatni w realizacji lokat

III. Niezrealizowane zyski z lokat IV. Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym V. Odszkodowania i świadczenia

1. Odszkodowania i świadczenia wypłacone na udziale własnym 1.1. Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto 1.2. Udział reasekuratorów w odszkodowaniach i świadczeniach wypłaconych

2. Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia na udziale własnym 2.1. Rezerwy brutto 2.2. Udział reasekuratorów

VI. Zmiany stanu innych rezerw technicznych na udziale własnym 1. Zmiana stanu rezerw w ubezpieczeniach na życie na udziale własnym

Rezerw brutto Na udziale reasekuratorów

2. Zmiana stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych na udziale własnym dla ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający Rezerw brutto Na udziale reasekuratorów


61

3. Zmiana stanu pozostałych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych przewidzianych w statucie na udziale własnym Rezerw brutto Na udziale reasekuratorów

VII. Premie i rabaty łącznie ze zmianą stanu rezerw na udziale własnym VIII. Koszty działalności ubezpieczeniowej

1. Koszy akwizycji W tym zmiana stanu aktywowanych kosztów akwizycji

2. Koszty administracyjne 3. Prowizje reasekuracyjne i udziały w zyskach

IX. Koszty działalności lokacyjnej 1. Koszty utrzymania nieruchomości 2. Pozostałe koszty działalności lokacyjnej 3. Wynik ujemny z rewaloryzacji lokat 4. Wynik ujemny z realizacji lokat

X. Niezrealizowane straty na lokatach XI. Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym XII. Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione do ogólnego

rachunku zysku i strat XIII. Wynik techniczny ubezpieczeń na życie Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości. Tabela 4.5 Techniczny rachunek ubezpieczeń majątkowych i osobowych

TECHNICZNY RACHUNEK UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH I OSOBOWYCH

I. Składki 1. Składki przypisane brutto 2. Udział reasekuratorów w składce przypisanej 3. Zmiana stanu rezerw składek i rezerwy na ryzyko niewygasłe brutto 4. Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw składek

II. Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione z ogólnego rachunku zysku i strat

III. Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym IV. Odszkodowania i świadczenia

1. Odszkodowania i świadczenia wypłacone na udziale własnym Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto Udział reasekuratorów w odszkodowaniach i świadczeniach wypłaconych

2. Zmiana stanu rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia na udziale własnym Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia brutto Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania

i świadczenia V. Zmiany stanu pozostałych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych na udziale

własnym 1. Zmiany stanu pozostałych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto 2. Udział reasekuratorów w zmianie stanu pozostałych rezerw techniczno-

ubezpieczeniowych VI. Premie i rabaty na udziale własnym łącznie ze zmianą stanu rezerw


62

VII. Koszty działalności ubezpieczeniowej 1. Koszty akwizycji

W tym zmiana stanu aktywowanych kosztów akwizycji 2. Koszty administracyjne 3. Prowizje reasekuracyjne i udział w zyskach reasekuratorów

VIII. Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym IX. Zmiany stanu rezerw na wyrównanie szkodowości (ryzyka) X. Wynik techniczny ubezpieczeń majątkowych Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości. Ogólny rachunek zysków i strat sporządzany jest za rok ubiegły i bieżący. Z danych liczbowych ogólnego rachunku zysków i strat wynika ostateczny wynik netto.

Tabela 4.6 Ogólny rachunek zysków i strat

OGÓLNY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

5. Wynik techniczny 6. Przychody z lokat

1. Przychody z lokat w nieruchomości 2. Przychody z lokat w jednostkach podporządkowanych

Z udziałów lub akcji Z pożyczek i dłużnych papierów wartościowych Z pozostałych lokat

3. Przychody z innych lokat finansowych Z udziałów, akcji, innych papierów wartościowych o zmiennej kwocie dochodu

oraz jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych

Z dłużnych papierów wartościowych oraz innych papierów wartościowych o stałej kwocie dochodu

Z lokat terminowych w instytucjach kredytowych Z pozostałych lokat

4. Wynik dodatni z rewaloryzacji lokat 5. Wynik dodatni z realizacji lokat

7. Niezrealizowane zyski z lokat 8. Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione z technicznego

rachunku ubezpieczeń na życie 9. Koszty działalności lokacyjnej

1. Koszty utrzymania nieruchomości 2. Pozostałe koszty działalności lokacyjnej 3. Wynik ujemny z rewaloryzacji lokat 4. Wynik ujemny z realizacji lokat

10. Niezrealizowane straty na lokatach 11. Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione do technicznego

rachunku ubezpieczeń majątkowych i osobowych 12. Pozostałe przychody operacyjne 13. Pozostałe koszty operacyjne 14. Zysk (strata) z działalności operacyjnej 15. Zyski nadzwyczajne


63

16. Straty nadzwyczajne 17. Zysk (strata) brutto 18. Podatek dochodowy 19. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) 20. Zysk (strata) netto

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości. Informacja dodatkowa stanowi integralną część sprawozdania finansowego. Powinna zawierać niezbędne informacje uzupełniające do bilansu, technicznego rachunku ubezpieczeń, ogólnego rachunku ubezpieczeń. W szczególności: - wprowadzenie do sprawozdania (opis stosowanych zasad rachunkowości, metod wyceny,

zmiany w stosunku do roku poprzedniego i wywołane skutki tych zmian, zdolność do kontynuacji działania), ta część poprzedza bilans,

- dodatkowe informacje i wyjaśnienia do sprawozdań, propozycje podziału wyniku, informacje dotyczące pracowników, inne istotne informacje określone rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń.

Zestawienie zmian w kapitale własnym zawiera informacje o zmianach składników kapitałów własnych za poprzedni i bieżący rok. Pokazuje zmiany przychodów i kosztów, które mają bezpośredni wpływ na zmiany kapitału. Zawiera propozycje podziału wyniku finansowego.

Tabela 4.7 Zestawienie zmian w kapitale własnym

ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE WŁASNYM I. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO) - korekty błędów podstawowych I.a. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO) po korektach 1. Kapitał (fundusz) podstawowy na początek okresu 1.1. Zmiany kapitału podstawowego a) zwiększenie (z tytułu) - emisji akcji - …………………… b) zmniejszenie (z tytułu) - umorzenia akcji - …………………… 1.2. Kapitał (fundusz) podstawowy na koniec okresu 2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na początek okresu 2.1. Zmiany należnych wpłat na kapitał podstawowy a) zwiększenie b) zmniejszenie 2.2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na koniec okresu 3. Akcje własne na początek okresu 3.1. Zmiany akcji własnych a) zwiększenie b) zmniejszenie 3.2. Akcje własne na koniec okresu 4. Kapitał zapasowy na początek okresu 4.1. Zmiany kapitału zapasowego


64

a) zwiększenie (z tytułu) - emisji akcji powyżej wartości nominalnej - podziału zysku (ustawowo) - Podziału zysku (ponad wymaganą ustawowo minimalną wartość) - ……………………

b) zmniejszenie (z tytułu) - pokrycia straty - …………………… 4.2. Kapitał zapasowy na koniec okresu 5. Kapitał z aktualizacji wyceny na początek okresu 5.1. Zmiany kapitału z aktualizacji wyceny a) zwiększenie (z tytułu) - …………………… b) zmniejszenie (z tytułu) - …………………… 5.2. Kapitał z aktualizacji wyceny na koniec okresu 6. Pozostałe kapitały rezerwowe na początek okresu 6.1. Zmiany pozostałych kapitałów rezerwowych a) zwiększenie (z tytułu) - …………………… b) zmniejszenie (z tytułu) - …………………… 6.2. Pozostałe kapitały rezerwowe na koniec okresu 7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu 7.1. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu - korekty błędów podstawowych 7.2. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach a) zwiększenie (z tytułu) - podziału zysku z lat ubiegłych - ………………… b) zmniejszenie (z tytułu) - ………………… 7.3. Zysk z lat ubiegłych na koniec okresu 7.4. Strata z lat ubiegłych na początek okresu - korekty błędów podstawowych 7.5. Strata z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach a) zwiększenie (z tytułu) - przeniesienia straty z lat ubiegłych do pokrycia - …………………… b) zmniejszenie (z tytułu) - …………………… 7.6. Strata z lat ubiegłych na koniec okresu 7.7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na koniec okresu 8. Wynik netto a) zysk netto b) strata netto II. Kapitał własny na koniec okresu (BZ) III. Kapitał własny, po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty)


65

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości. Rachunek przepływów pieniężnych zakładu ubezpieczeń sporządza się metodą bezpośrednią. Obejmuje: - wpływy i wydatki z działalności operacyjnej – podstawowej działalności ubezpieczeniowej

i innej nie zaliczonej do działalności lokacyjnej i finansowej, - wpływy i wydatki z działalności lokacyjnej – nabywania i zbywania składników aktywów

trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz związanych z tym kosztów i korzyści,

- wpływy i wydatki z działalności finansowej – pozyskiwania i utraty źródeł finansowania i związanych z tym pieniężnych kosztów i korzyści.

Tabela 4.8 Rachunek przepływów pieniężnych

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH . A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej I. Wpływy

1. Wpływy z działalności bezpośredniej i reasekuracji czynnej Wpływy z tytułu składek brutto Wpływy z tytułu regresów, odzysków i zwotów odszkodowań Pozostałe wpływy z działalności bezpośredniej

2. Wpływy z reasekuracji biernej Wpłaty reasekuratorów z tytułu udziału w odszkodowaniach Wpłaty z tytułu prowizji reasekuracyjnych i udziałów w zyskach

reasekuratorów Pozostałe wpływy z reasekuracji biernej

3. Wpływy z pozostałej działalności operacyjnej Wpływy z tytułu czynności komisarza awaryjnego Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych składników

aktywów trwałych innych niż lokaty Pozostałe wpływy

II. Wydatki 1. Wydatki z tytułu działalności bezpośredniej i reasekuracji czynnej

Zwroty składek brutto Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto Wydatki z tytułu akwizycji Wydatki o charakterze administracyjnym Wydatki z tytułu likwidacji szkód i windykacji regresów Wypłacone prowizje i udziały w zyskach z tytułu reasekuracji czynnej Pozostałe wydatki z działalności bezpośredniej oraz reasekuracji czynnej

2. Wydatki z tytułu reasekuracji biernej Składki zapłacone z tytułu reasekuracji Pozostałe wydatki z tytułu reasekuracji biernej

3. Wydatki z pozostałej działalności operacyjnej Wydatki z tytułu czynności komisarza awaryjnego Nabycie wartości niematerialnych i prawnych i rzeczowych składników

aktywów trwałych innych niż lokaty Pozostałe wydatki operacyjne

III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej


66

. B. Przepływy środków pieniężnych z działalności lokacyjnej I. Wpływy

1. Zbycie nieruchomości 2. Zbycie udziałów, akcji w jednostkach podporządkowanych 3. Zbycie udziałów, akcji w pozostałych jednostkach oraz jednostek

uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych

4. Realizacja dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez jednostki podporzadkowane oraz spłata pożyczek udzielonych tym jednostkom

5. Realizacja dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez pozostałe jednostki

6. Likwidacja lokat terminowych w instytucjach kredytowych 7. Realizacja pozostałych lokat 8. Wpływy z nieruchomości 9. Odsetki otrzymane 10. Dywidendy otrzymane 11. Pozostałe wpływy z lokat

II. Wydatki 1. Nabycie nieruchomości 2. Nabycie udziałów, akcji w jednostkach podporządkowanych 3. Nabycie udziałów, akcji w pozostałych jednostkach oraz jednostek

uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych 4. Nabycie dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez jednostki

podporządkowane oraz udzielenie pożyczek tym jednostkom 5. Nabycie dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez pozostałe

jednostki 6. Nabycie lokat terminowych w instytucjach kredytowych 7. Nabycie pozostałych lokat 8. Wydatki na utrzymanie nieruchomości 9. Pozostałe wydatki na lokaty

. C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej I. Wpływy 1. Wpływy netto z emisji akcji oraz dopłat do kapitału 2. Kredyty, pożyczki oraz emisja dłużnych papierów wartościowych 3. Pozostałe wpływy finansowe II. Wydatki

1. Dywidendy 2. Inne niż wypłata dywidend wydatki z tytułu podziału zysku 3. Nabycie akcji własnych 4. Spłata kredytów, pożyczek oraz wykup własnych dłużnych papierów

wartościowych 5. Odsetki od kredytów, pożyczek oraz wyemitowanych dłużnych papierów

wartościowych 6. Pozostałe wydatki finansowe

III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej D. Przepływy pieniężne netto, razem (A.III+/-B.III+/-C.III) E. Bilansowa zmiana środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych F. Środki pieniężne na początek okresu


67

G. Środki pieniężne na koniec okresu, w tym: - o ograniczonej możliwości dysponowania Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości. Sprawozdanie z działalności jednostki sporządzają określone przez ustawę o rachunkowości jednostki, w tym zakłady ubezpieczeniowe. Obejmuje istotne informacje o stanie majątkowym i finansowym zakładu, wskazuje czynniki ryzyka, zdarzenia wpływające istotnie na działalność jednostki w trakcie roku, informacje o przewidywanym rozwoju, ważniejsze osiągnięcia w dziedzinie rozwoju. Sprawozdanie finansowe powinno być sporządzone w ciągu 90 dni od dnia bilansowego, podpisane przez kierownika jednostki oraz dodatkowo przez aktuariusza zakładu ubezpieczeń na życie. Zakłady ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych dołączają do sprawozdania opinie o prawidłowości wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Sprawozdanie podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia bilansowego. Przed zatwierdzeniem musi być poddane badaniu przez biegłego rewidenta, który wydaje opinię. Procedura badania sprawozdań oraz zatwierdzania jest analogiczna jak w innych jednostkach gospodarczych. W ciągu 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego podlega ono ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym RP „Monitorze Polski B”. Adresatami sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeniowych są akcjonariusze, ubezpieczający się, ubezpieczeni, organy nadzorujące, agencje ratingowe, doradcy inwestycyjni. Analiza danych powinna dać odpowiedź na temat sytuacji finansowej i bezpieczeństwa finansowego zakładu. Oceny tej dokonuje się m.in. w oparciu o margines opłacalności. Margines opłacalności oznacza najniższą wysokość środków własnych, jaką powinien posiadać zakład ubezpieczeń w danym momencie. Obowiązujący margines wypłacalności w zakładach ubezpieczeń majątkowych i pozostałych na życie to większy z dwóch marginesów obliczonych na bazie składek i na bazie odszkodowań. Margines wypłacalności na bazie składek (MWS) = (0,18 · S1 + 0,16 · S2) · R S1 – zbiór składki należnej brutto za ostatnie 12 miesięcy do wysokości 10 mln euro, S2 - zbiór składki należnej brutto za ostatnie 12 miesięcy będący nadwyżką ponad 10 mln euro R – współczynnik reasekuracyjny (procentowa łączna suma odszkodowań na udziale własnym za 12ostatnich miesięcy pomniejszona o zwroty, regresy, rezerwy na niewypłacone odszkodowania na udziale własnym lub sumy odszkodowań wypłaconych w tym okresie skorygowanej o zwiększenie lub zmniejszenie rezerwy na nie wypłacone odszkodowania, który powinien być niższy niż 50%). Margines wypłacalności na bazie odszkodowań (MWO) = (0,26 · O1 + 0,23 · O2 ) · R - O1 – średnia suma odszkodowań i świadczeń z okresu 3 lub 7 lat do wysokości 7 mln euro, - O2 - średnia suma odszkodowań i świadczeń z okresu 3 lub 7 lat przekraczająca 7 mln euro. 4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są elementy składowe sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń? 2. Jaka jest konstrukcja bilansu? 3. Czym różni się techniczny rachunek ubezpieczeń od ogólnego rachunku zysków i strat? 4. Jaki jest zakres informacji dodatkowej? 5. Jaka jest struktura technicznego rachunku ubezpieczeń?


68

6. Jakie informacje zawiera rachunek z przepływów pieniężnych? 7. Jakie informacje zawiera zestawienie zmian w kapitale własnym? 8. Kto jest użytkownikiem sprawozdań finansowych zakładu ubezpieczeń? 9. Co to jest margines wypłacalności? 4.9.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Sporządź rachunek zysków i strat oraz techniczny rachunek ubezpieczeń. Obroty kont wynikowych na 31.12.2xxx w zakładzie ubezpieczeń kształtowały się następująco (w tys. zł): Symbol konta

Nazwa konta wynikowego

Obroty Wn

Obroty Ma

501 Koszty akwizycji 5 300 532 Koszty innej działalności lokacyjnej 8 400 550 Koszty administracyjne 3 400 600 Wypłacone odszkodowania i świadczenia 8 300 610 Udział reasekuratorów w odszkodowaniach i świadczeniach 4 700620 Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania 2 800 621 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw na

niewypłacone odszkodowania 950

631 Udział reasekuratorów w zmianie stanu pozostałych rezerw 80 632 Zmiana stanu rezerw na wyrównanie szkodowości 1 400 690 Zmiana stanu rezerw pozostałych 200700 Składki należne z ubezpieczeń bezpośrednich 16 000702 Udział reasekuratorów w składkach brutto 5 500 710 Zmiana stanu rezerw składek brutto 5 000711 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerwy składek 1 800 761 Pozostałe przychody operacyjne 1 300762 Pozostałe koszty operacyjne 2 300 734 Sprzedaż lokat 17 200870 Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia 900


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) sporządzić techniczny rachunek ubezpieczeń za rok 2xxx, 4) sporządzić ogólny rachunek zysków i strat za rok 2xxx. 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.9 poradnika, - załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości,


69

- druki rachunku zysków i strat, - druki technicznego rachunku ubezpieczeń, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 2 Bilans zakładu ubezpieczeń. Salda kont bilansowych w zakładzie ubezpieczeń na koniec roku 2xxx kształtowały się (w tys. zł):

Symbol konta

Nazwa konta bilansowego salda Wn salda Ma

010 Środki trwałe 680 020 Wartości niematerialne i prawne 5 400 030 Nieruchomości 10 043 Dłużne papiery wartościowe 131 044 Akcje i udziały w innych jednostkach 770 050 Lokaty terminowe w instytucjach finansowych 990 059 Pozostałe lokaty 115 060 Umorzenie nieruchomości 2064 Odpisy aktualizujące 9071 Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych 1100 Kasa 990 131 Rachunek bieżący 4 992 200 Rozrachunki z ubezpieczającymi z tytułu składek 5 400 2 100201 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi 22 113211 Rozrachunki z reasekuratorami 362 488220 Rozrachunki publiczno-prawne 127249 Pozostałe rozrachunki 124 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów 2 750 801 Kapitał akcyjny ?802 Kapitał zapasowy 81812 Udział reasekuratorów w rezerwie na

niewypłacone odszkodowania i świadczenia

2 800 813 Rezerwa na niewypłacone odszkodowania

i świadczenia 4 400

831 Rezerwa składek z ubezpieczenia społecznego 4 800832 Udział reasekuratorów w rezerwie składek

ubezpieczeniowych

1 100 835 Rezerwa brutto na wyrównanie szkodowości 950842 Inne rezerwy 127845 Przychody przyszłych okresów 490860 Wynik finansowy 430


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,


70

4) sporządzić bilans końcowy za rok 2xxx, 5) ustalić wartość kapitału akcyjnego i uwzględnić w bilansie. 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.9 poradnika, - załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości, - druki bilansu zakładu ubezpieczeń, - kalkulator. Ćwiczenie 3 Zestawienie zmian w kapitale własnym. W zakładzie ubezpieczeń miały miejsce zdarzenia, które wpłynęły na stan kapitałów własnych: - kapitał podstawowy na początek okresu 10 000 000 zł (100 000 akcji o wartości nominalnej

100 zł), - kapitał zapasowy na początek okresu 2 000 000 zł, - w sprawozdaniu z podziału zysku, który wynosił 300 000 zł. zysk podzielono w całości

przeznaczając 180 000 zł. na kapitał zapasowy, 20 000 zł. na kapitał rezerwowy, pozostała część na wypłaty dywidend; pokryto stratę z lat ubiegłych 70 000 zł z kapitału zapasowego,

- dokonano aktualizacji wyceny środków trwałych – zwiększenie wartości początkowej o 20 000 zł. oraz zwiększenie umorzenia o 5 000 zł., - dokonano nowej emisji akcji – sprzedano 3000 szt. o cenie nominalnej 100 zł. i cenie

emisyjnej 150 zł..


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) sporządzić zestawienie zmian w kapitale własnym, 4) ustalić niezbędne stany kapitałów na początek, 5) uwzględnić zmiany, 6) ustalić kapitał własny na koniec okresu sprawozdawczego. 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.9 poradnika, - załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości, - druki zestawienia zmian w kapitale własnym zakładu ubezpieczeń. - kalkulator. Ćwiczenie 4 Rachunek przepływów pieniężnych. W zakładzie ubezpieczeń miały miejsce operacje finansowe i gospodarcze (dane w tys. zł.): wypłacone odszkodowania i świadczenia 1 000wpływ ze sprzedanych udziałów 1 000Skarb Państwa wykupił w terminie obligacje o wartości 5 000otrzymane prowizje reasekuracyjne 50zapłacono za zakupione środki trwałe 20


71

sprzedaż posiadanych akcji przedsiębiorstwa X 60wypłacone akcjonariuszom dywidendy 100odsetki od lokat terminowych 15zakupiono nieruchomość stanowiącą lokatę 500wpłaty na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny 5zakupiono obligacje i bony skarbowe o wartości 6 000otrzymane dywidendy z tytułu posiadanych akcji 40zakupiono akcje i udziały o łącznej wartości 90 000odsetki otrzymane od pożyczkobiorców 12wpływy z tytułu składek 13 000wpłaty reasekurantów z tytułu udziału w odszkodowaniach 4 000nabyto licencję, płacąc gotówką 60składki zapłacone z tytułu reasekuracji netto 1 500zapłacono prowizje od operacji na rachunkach lokat bankowych 1wpływy z emisji akcji 12 000likwidacja lokat długoterminowych w banku „B” 1 600


1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) sporządzić rachunek przepływów pieniężnych, 4) dokonać analizy przepływów z działalności operacyjnej, 5) dokonać analizy przepływów z działalności lokacyjnej, 6) dokonać analizy przepływów z działalności finansowej, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.9 poradnika, - załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości, - druki rachunku przepływów środków pieniężnych. zakładu ubezpieczeń, - kalkulator. 4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić elementy składowe sprawozdań finansowych zakładów

ubezpieczeń □ □ 2) scharakteryzować konstrukcję bilansu □ □ 3) sporządzić bilans zakładu ubezpieczeń □ □ 4) wskazać różnice między technicznym rachunkiem ubezpieczeń a ogólnym

rachunkiem ubezpieczeń □ □ 5) sporządzić techniczny rachunek ubezpieczeń □ □ 6) określić jaki jest zakres informacji dodatkowej □ □ 7) scharakteryzować strukturę technicznego rachunku ubezpieczeń □ □


72

8) scharakteryzować strukturę rachunku przepływów pieniężnych □ □ 9) określić jakie informacje zawiera rachunek przepływów pieniężnych □ □ 10) sporządzić rachunek przepływów pieniężnych □ □ 11) określić jakie informacje zawiera zestawienie zmian w kapitale

własnym □ □ 12) sporządzić zestawienie zmian w kapitale □ □ 13) określić użytkowników sprawozdań finansowych □ □ 14) zdefiniować margines wypłacalności □ □ 15) ustalić margines wypłacalności □ □


73

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Zadanie zawiera 25 pytań testu teoretycznego, który jest testem wyboru, prawidłowa

odpowiedź jest tylko jedna. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x . W przypadku

pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i zakreśl odpowiedź prawidłową. 6. Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów. 7. Rozwiązuj zadania samodzielnie. 8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.


74

Zestaw zadań testowych 1. Podstawą ewidencji składki przypisanej jest: a) dowód wpłaty składki, b) wyłącznie kopia polisy ubezpieczeniowej, c) kopia polisy ubezpieczeniowej lub inny dokument potwierdzający zawarcie umowy

ubezpieczenia, d) wezwanie do zapłaty składki. 2. Składka przypisana w okresie sprawozdawczym odnosi się: a) do danego okresu sprawozdawczego lub okresów przyszłych, b) wyłącznie do danego okresu sprawozdawczego, c) wyłącznie do przyszłych okresów sprawozdawczych, d) zostanie odniesiona do okresu sprawozdawczego po zapłacie. 3. Koszty wystawienia polis zalicza się do kosztów: a) akwizycji, b) pozostałych kosztów technicznych, c) kosztów administracyjnych, d) pozostałych kosztów operacyjnych. 4. Składka zarobiona to: a) składka zainkasowana skorygowana o zmianę stanu rezerwy składek, b) składka przypisana skorygowana o wzrost rezerwy składek, c) składka przypisana skorygowana o zmianę stanu rezerwy składek, d) składka zainkasowana. 5. Składki należne od brokerów stanowią: a) należności z tytułu reasekuracji, b) należności od pośredników, c) pozostałe należności, d) należności depozytowe. 6. Składka jako przychód ujmowana jest w momencie; a) wpłaty, b) wpłaty pierwszej raty, c) przypisu, d) z dniem wpłaty całej składki. 7. Składka ubezpieczeniowa ujmowana jest na kontach: a) środków pieniężnych, b) przychodów, c) kosztów, d) kapitałów. 8. Pośrednim kosztem akwizycji jest: a) prowizja dla pośrednika ubezpieczeniowego, b) wynagrodzenie pracowników, c) reklama zakładu ubezpieczeń, d) ekspertyza wykonana w celu oceny ryzyka.


75

9. Regresy stanowią: a) przychód, b) koszt, c) nie wpływają na wynik, d) zobowiązaniem. 10. Odpisy z tytułu regresu tworzy się: a) na regresy wątpliwe, b) z chwilą ujęcia regresu, c) na regresy przedawnione, d) nie dokonuje się odpisu. 11. Należne od reasekuratora prowizje z tytułu reasekuracji biernej stanowią: a) koszt, b) przychód, c) nie wpływają na wynik, d) żadna z powyższych. 12. Reasekuracja bierna to: a) przyjęcie na siebie dodatkowego ryzyka, b) przeniesienie na inny zakład części ryzyka ubezpieczeniowego, c) przeniesienie na inny zakład całego ryzyka, d) żadna z powyższych. 13. Depozyt reasekuracyjny jest zatrzymywany przez: a) cedenta, b) reasekuratora, c) brokera, d) nie jest zatrzymywany. 14. Udział w zysku z umowy reasekuracyjnej otrzymuje: a) reasekurator b) cedent, c) broker, d) agent. 15. W reasekuracji czynnej odszkodowania i świadczenia są płatne: a) reasekuratorowi przez cedenta, b) cedentowi przez reasekuratora, c) brokerowi przez reasekuratora, d) reasekuratorowi przez brokera. 16. Odsetki od zatrzymanego depozytu przez cedenta z tytułu umowy reasekuracji: a) nie mają wpływu na wynik techniczny, b) zwiększają wynik techniczny, c) zmniejszają wynik techniczny, d) zwiększają ogólny rachunek zysków i strat. 17. Wartość lokat jest ujmowana: a) w rachunku przepływów pieniężnych, b) w technicznym rachunku ubezpieczeń,


76

c) w ogólnym rachunku zysków i strat, d) w bilansie. 18. Lokaty ewidencjonuje się: a) w cenie sprzedaży, b) w cenie nabycia, c) w cenie rynkowej, d) według wartości godziwej. 19. Nieruchomości w zakładzie ubezpieczeń mogą stanowić: a) lokaty, b) aktywa rzeczowe, c) lokaty lub rzeczowe aktywa trwałe, d) rzeczowe aktywa trwałe. 20. Lokaty terminowe w banku na dzień bilansowy wycenia się: a) według wartości godziwej, b) według wartości nabycia, c) według wartości nominalnej, d) według wartości wymagalnej. 21. Rezerwę na niewypłacone odszkodowania i świadczenia tworzy się na pokrycie: a) wyłącznie szkód zgłoszonych, b) wyłącznie szkód zaistniałych, c) wyłącznie szkód oszacowanych, d) szkód zgłoszonych i zaistniałych choć jeszcze nie zgłoszonych. 22. Rezerwy muszą być ustalane przez aktuariusza w przypadku: a) rezerw ubezpieczeń na życie, b) rezerw na niewypłacone odszkodowania, c) wszystkich rezerw, d) rezerw składek. 23. Wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych ujmowana jest: a) w rachunku przepływów pieniężnych, b) w bilansie, c) w technicznym rachunku ubezpieczeń, d) w ogólnym rachunku zysków i strat. 24. Wynik techniczny prezentowany jest w: a) bilansie, b) technicznym rachunku ubezpieczeń, c) rachunku przepływów pieniężnych, d) ogólnym rachunku zysków i strat. 25. Prowizja z tytułu wykonywania czynności komisarza awaryjnego jest: a) przychodem technicznym, b) pozostałym przychodem technicznym, c) pozostałym przychodem operacyjnym, d) kosztem technicznym.


77

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ................................................................................................ Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli. Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

21 a b c d

22 a b c d


78

23 a b c d

24 a b c d

25 a b c d

Razem:


79

Test zadań praktycznych

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Zadanie zawiera 10 pytań testu praktycznego, który jest testem wyboru, prawidłowa

odpowiedź jest tylko jedna, w celu udzielenia odpowiedzi niezbędne są obliczenia w pamięci lub na osobnej kartce.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

7. Rozwiązuj zadania samodzielnie. 8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Zadania: 1. Zakład ubezpieczeń zawarł umowę ubezpieczenia na cały rok. Składka roczna wynosi

1 200,00 płatna w ratach miesięcznych. Składka przypisana za pierwszy kwartał wyniesie: a) 300,00 b) 1 200,00 c) 900,00 d) wartość składek wpłaconych. 2. Zakład ubezpieczeń zawarł umowę ubezpieczenia na czas nieokreślony. Składka miesięczna

wynosi 200,00 płatna w ratach miesięcznych. Składka przypisana za pierwszy kwartał wyniesie:

a) 600,00 b) 0,00 c) wartość składek wpłaconych d) 2 400,00 3. Wartość nabycia sprzedanych lokat wynosi 5 000,00, sprzedaży lokat 6 000,00, to: a) saldo konta „Sprzedaż lokat” ma charakter Dt i wynosi 1 000,00 b) saldo konta „Sprzedaż lokat” ma charakter Ct i wynosi 1 000,00 c) saldo konta „Sprzedaż lokat” ma charakter Ct i wynosi 6 000,00 d) saldo konta „Sprzedaż lokat” ma charakter Dt i wynosi 5 000,00 4. Składka należna wynikająca z umów zawartych przez pośredników wynosi 4 000,00.

Pośrednicy zainkasowali 3 000,00. Pozostała część stanowi: a) wartość składki przypisanej, b) należność od pośrednika, c) koszty akwizycji, d) regres. 5. Składka przypisana brutto wynosi 24 000,00, udział reasekuratorów 10 000,00, zmiana stanu

rezerw 5 000,00. Składka zarobiona brutto wynosi: a) 9 000,00 b) 14 000,00 c) 19 000,00 d) 5 000,00


80

6. Składka przypisana brutto wynosi 24 000,00, udział reasekuratorów 10 000,00, zmiana stanu rezerw 5 000,00. Składka zarobiona na udziale własnym wynosi:

a) 9 000,00 b) 14 000,00 c) 19 000,00 d) 5 000,00 7. W okresie sprawozdawczym koszty akwizycji wyniosły 3 000,00, otrzymane prowizje

reasekuracyjne 2 500,00, koszty prowizji reasekuracyjnych 1 000,00. Koszty akwizycji wpływające na wynik wynoszą:

a) 7 500,00 b) 2 000,00 c) 4 500,00 d) 1 500,00 8. Zysk na działalności ubezpieczeniowej wynosi 40 000,00, przychody z działalności lokacyjnej

10 000,00. koszty działalności lokacyjnej 7 000,00, wynik pozostałej działalności operacyjnej (-) 3 000,00, wynik zdarzeń nadzwyczajnych 1 000,00. Wynik finansowy brutto wynosi:

a) 51 000,00 b) 41 000,00 c) 37 000,00 d) 30 000,00. 9. W okresie sprawozdawczym składki przypisane wynoszą 20 000,00, udział reasekuratorów

w składkach ubezpieczeniowych 4000,00. Składki przypisane na udziale własnym wynoszą: a) 24 000,00 b) 20 000,00 c) 16 000,00 d) 4 000,00 10. Naliczenie regresu od osoby trzeciej ewidencjonuje się: a) Dt Kasa Ct Regresy i zwroty odszkodowań, b) Dt Inne rozrachunki Ct Regresy i zwroty odszkodowań, c) Dt Regresy i zwroty odszkodowań Ct Rozrachunki z tytułu regresów i zwrotów, d) Dt Rozrachunki z tytułu regresów i zwrotów Ct Regresy i zwroty odszkodowań.


81

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ................................................................................................ Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli. Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

Razem:


82

6. LITERATURA 1. H. Henzel, Cz. Paczuła, Rachunkowość jednostek ubezpieczeniowych, część 2 ewidencja,

finanse, kontrola, Difin, Warszawa 2001, 2. M. Larnet, Rachunkowość ubezpieczeniowa. Zbiór zadań, Wydawnictwo Politechniki

Radomskiej, Radom 2001, 3. S. Nowak, Rachunkowość ubezpieczeniowa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej,

Poznań 1998, 4. Cz. Paczuła, Rachunkowość jednostek ubezpieczeniowych. Część I, Difin, Warszawa 1999, 5. Praca zbiorowa pod. red. A. Karmańskiej, Rachunkowość finansowa zakładów ubezpieczeń,

Difin, Warszawa 2003, 6. Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów

ubezpieczeń, 7. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (Dz. U. 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.).

Technik rachunkowosci 412[01] Z3.03 u -...

Documents

Transcript of Technik rachunkowosci 412[01] Z3.03 u -...