Teatr ForumTeatrForum

krtki przewodnik po metodzie

"Braam udzia w warsztatach metod Augusto Boala i byo to dla mnie fascynujce dowiadczenie. Pocztkowo sdziam, i zaproponowane wiczenia nie su adnemu celowi poza integracj i rozbudzeniem empatii. Jednak z rozwojem warsztatw widziaam jak poprzez proste czynnoci buduje si niezwykle skuteczne narzdzie komunikacji dla grupy. Wsplnota studentw do ktrej nale ma problemy warte ukazania. Ten rodzaj praktyki teatralnej wydaje si w sposb nienarzucajcy aktywizowa ludzi do dziaa. Sposb ukazania problemw wsplnoty przez teatr staje si podstaw do analizy i prby rozwizania, niczym rozoenie maszyny na czci i naprawienie jej."

Justyna Stasiowska

Teatr Forum daje moliwo ubra skr drugiego czowieka, uczy patrze innymi oczami, wsuchiwa si w gosy otoczenia. wietna nauka empatii. - Juri

Teatr Forum daje moliwo ubra skr drugiego czowieka, uczy patrze innymi oczami, wsuchiwa si w gosy otoczenia. wietna nauka empatii. - Juri

spis treci:

1 .

C z y m

jest Teatr

F o r u m ? s . 6

2 . T e a t r

S t o s o w a n y s.10

3.Posta Augusta Boala s.12

4. Korzyci praktykowania

Teatru Forum s.16

5 . P r z y k l a d y p r o j e k t w s . 1 8

6. Spis organizacji Teatru Forum na wiecie s.32

7. Gdzie szuka wicej informacji? s.34

spis treci:

1 .

C z y m

jest Teatr

F o r u m ? s . 6

2 . T e a t r

S t o s o w a n y s.10

3.Posta Augusta Boala s.12

4. Korzyci praktykowania

Teatru Forum s.16

5 . P r z y k l a d y p r o j e k t w s . 1 8

6. Spis organizacji Teatru Forum na wiecie s.32

7. Gdzie szuka wicej informacji? s.34

1. Teatr Forum to specyficzna metoda teatralna amica konwencjonalne mylenie o tym, czym moe by teatr, stworzona przez brazylijskiego twrc Augusto Boala i praktykowana na caym wiecie. Jest to metoda przeznaczona do pobu-dzania aktywnoci spoecznej i mobilizujca do zwikszania wpywu obywateli na ksztat wiata, w jakim yjemy. Wykorzys-tuje si j w pracy antydyskrymina-cyjnej i wzmacniajcej (empowermentowej) w bardzo zrnicowanych grupach, by prowokowa refleksj nad procesami spoecznymi zachodzcymi w co-dziennym yciu. Jest te najbardziej popularn koncepcj z caego repertuaru niekonwencjonalnych technik teatralnych skonstruowanych przez Augusto Boala, nazwanych Teatrem Ucinionych (Theatre of the Oppressed).

Najoglniej rzecz ujmujc, Teatr Forum to krtki spektakl teatralny przygotowany przez grup ludzi chccych mwi o danym problemie spoecznym. Spektakl pokazywany jest publicznie i wtedy do gosu dochodz widzowie czy - jak chce Boal - spektaktorzy; mog oni zaproponowa swoje rozwizanie danego problemu, wej na scen i je odegra. W taki sposb zaczyna si dyskusja nad podejmowanym proble-mem, a jej temperatura ronie wraz z istotnoci i powszechnoci po-ruszanej kwestii.

Teatr Forum skada si w najszerszym znaczeniu z dwch etapw pracy - pierwsz czci jest praca warszta-towa konkretnej grupy tworzcej spe-ktakl, drug natomiast publiczny pokaz spektaklu, w ktry interweniuj spektaktorzy.

Czym jest Teatr Forum?1. Praca warsztatowa oparta jest na rze-telnie skonstruowanych przez Boala wiczeniach teatralnych, ktre wpywaj nie tylko na integracj w grupie, budowanie zaufania, rozwj ekspresji aktorskiej, ale przede wszystkim na pobu-dzanie krytycznej refleksji nad proble-matycznymi sytuacjami z ycia codzienne-go, ktrych dowiadczaj uczestnicy warsztatw. W trakcie zaj, poprzez zastosowanie technik teatru obrazu, czyli tworzenia sytuacji bez uycia sw, uczestnicy przedstawiaj sytuacje znane im osobicie: ktrych dowiadczyli na wasnej skrze bd byli wiadkami, ale zawsze musz by to historie autobio-graficzne, ktre zdarzyy si w realnym yciu i ktre ich dotycz. To sytuacje, na ktre te osoby si nie godz, ktre zdenerwoway, dotkny, zabolay, obraziy. Nastpnie, przy zastosowaniu rnorakich technik, dana historia jest rozwijana poprzez wsplne improwizacje. Bardzo wane jest, aby wszyscy z uczestnikw identyfikowali si w jaki sposb z przedstawianym problemem w swoim codziennym yciu. Brak takiego zwizku

moe skutkowa popadniciem w ste-reotypy. Wsplne improwizacje poprze-dzone s rozgrzewk, wiczeniami pobudzajcymi kreatywno oraz zwikszajcymi wiadomo ciaa i eks-presji aktorskiej. Co wane, wiczenia te s zaprojektowane w taki sposb, aby wspiera demokratyczne mechanizmy grupowe - s to wiczenia, ktry kady moe wykona, wpywaj na budowanie dialogu, moliwo wypowiedzenia swo-jego zdania przez wszystkich, a take tworz mechanizmy wyaniania si lide-rw oraz konstruktywnej krytyki.

Skonstruowany spektakl zostaje poka-zany przed publicznoci. Zazwyczaj pokazy odbywaj si w przestrzeniach nieteatralnych oraz poprzedzone s przeamaniem tradycyjnej konwencji teatralnej za pomoc rnorakich gier z publicznoci. Wane jest, aby ju na pocztku zatrze podzia na scen i widowni, aktorw i widzw, wyjani, e po spektaklu odbdzie si dalsza cz spotkania teatralnego. Bardzo czsto widzami tego typu spektakli s osoby bezporednio zaproszone przez

aktorw, grupy dowiadczajce podo-bnych problemw, zainteresowane konkretn tematyk. Odegrany zostaje spektakl, bdcy okoo 20-30-minutow etiud teatraln przedstawiajc konkretny problem. Po jego zakoczeniu na scen wchodzi osoba nazwana przez Boala jokerem - mediator midzy scen a widowni - ktry zadaje publicznoci pytanie, czy to, co widzieli na scenie, jest realn i znan im sytuacj i czy zgadzaj si na ni. W stron widowni padaj kolej-ne pytania dotyczce przedstawionej sytuacji oraz moliwego rozwizania takie-go problemu. Spektakl odgrywany jest ponownie, z zamierzeniem, by nie zakoczy si on tak niekorzystnie jak w pierwszej wersji, co zaley tylko od publicznoci. Ktokolwiek ma pomys, jak inaczej zareagowa w danej sytuacji, moe powiedzie STOP! wej na scen i odegra, w jaki sposb on/ona by si zachowa/a. Spektaktorzy wcielaj si w protagonist akcji i odgrywaj propo-nowane przez siebie rozwizanie, aktorzy natomiast pozostaj w swoich rolach i reaguj na zachowania spekaktora jako postaci sceniczne. Tutaj rozpoczyna si teatralna dyskusja i gra o okrelonych zasadach, z ktrych najwaniejsz jest realno przedstawionych zachowa. Publiczno i joker stoj na stray realnoci proponowanych rozwiza. Po odegraniu moliwego rozwizania padaj znw pytania w stron publicznoci - jak takie zachowanie wpyno na rozwj sytuacji, czy co zmienio i jeli tak, to w jaki sposb, jeli nie, to dlaczego. Kolejna osoba majca pomys, jak pomc osobie dowiadczajcej problemu, wchodzi na scen i proponuje swoje rozwizanie, a emocje rosn.

Teatr Forum wciga wic spektaktorw w swojego rodzaju gr o okrelonych reguach, ktrej przedmiotem jest zasta-nowienie si nad moliwoci zmiany nie-korzystnej sytuacji. Mona powiedzie, e Teatr Forum jest form refleksji oraz

zarzdzania konfliktem. Bazuje on na meto-dach negocjacji integratywnych, czyli takich, ktrych celem jest dotarcie do rze-czywistych potrzeb, a nie tylko pozycji pre-zentowanych przez strony konfliktu. To spe-cyficzne laboratorium spoeczne, gdzie wyprbowywane s moliwe rozwizania problematycznej sytuacji oraz szeroka dys-kusja nad nimi. Celem Teatru Forum nie jest znalezienie jednego, najlepszego rozwizania, ale spontaniczne, kreatywne wyszukiwanie alternatywnych moliwych rozwiza, wyprbowywanie sytuacji spoecznych oraz wzbudzenie dyskusji nad dan kwesti.

Teatr Forum jest wykorzystywany w pracy z grupami dyskryminowanymi, spoecznociami lokalnymi, w szkoach, wizieniach, uniwersytetach. Jego celem jest tworzenie przestrzeni dialogu nad wanymi, definiowanymi przez same te grupy, problemami, wspieranie oraz rozwi-janie krytycznej refleksji nad wiatem spoecznym, jaki tworzymy. Koncepcja Teatru Forum bazuje na przeko-naniu, e wiat, w ktrym yjemy, rozgrywany jest na zasadzie performatywnej - ycie codzienne to te teatr, cigle odgrywamy swoje role i mamy wpyw na ich ksztatowanie. Metoda ta wykorzystuje to zaoenie, aby zmienia ksztat wiata, podejmowa trudne problemy, razem szuka ich rozwiza. Prawdziwy Teatr Forum zaczyna dziaa wtedy, kiedy wszys-cy schodz ze sceny teatralnej, a wchodz na scen ycia codzienne-go, gdzie rozgrywaj si sytuacje podob-ne do tych przedstawionych na scenie. Celem Teatru Forum jest wzbudzanie refle-ksji nad naszymi reakcjami, kwestionowanie swoich zachowa, tak aby znajdujc si w podobnej sytuacji, podj lepsze dziaanie.

zarzdzania konfliktem. Bazuje on na meto-dach negocjacji integratywnych, czyli takich, ktrych celem jest dotarcie do rze-czywistych potrzeb, a nie tylko pozycji pre-zentowanych przez strony konfliktu. To spe-cyficzne laboratorium spoeczne, gdzie wyprbowywane s moliwe rozwizania problematycznej sytuacji oraz szeroka dys-kusja nad nimi. Celem Teatru Forum nie jest znalezienie jednego, najlepszego rozwizania, ale spontaniczne, kreatywne wyszukiwanie alternatywnych moliwych rozwiza, wyprbowywanie sytuacji spoecznych oraz wzbudzenie dyskusji nad dan kwesti.

Teatr Forum jest wykorzystywany w pracy z grupami dyskryminowanymi, spoecznociami lokalnymi, w szkoach, wizieniach, uniwersytetach. Jego celem jest tworzenie przestrzeni dialogu nad wanymi, definiowanymi przez same te grupy, problemami, wspieranie oraz rozwi-janie krytycznej refleksji nad wiatem spoecznym, jaki tworzymy. Koncepcja Teatru Forum bazuje na przeko-naniu, e wiat, w ktrym yjemy, rozgrywany jest na zasadzie performatywnej - ycie codzienne to te teatr, cigle odgrywamy swoje role i mamy wpyw na ich ksztatowanie. Metoda ta wykorzystuje to zaoenie, aby zmienia ksztat wiata, podejmowa trudne problemy, razem szuka ich rozwiza. Prawdziwy Teatr Forum zaczyna dziaa wtedy, kiedy wszys-cy schodz ze sceny teatralnej, a wchodz na scen ycia codzienne-go, gdzie rozgrywaj si sytuacje podob-ne do tych przedstawionych na scenie. Celem Teatru Forum jest wzbudzanie refle-ksji nad naszymi reakcjami, kwestionowanie swoich zachowa, tak aby znajdujc si w podobnej sytuacji, podj lepsze dziaanie.

Spektaktor - to termin sformuowany przez Augusto Boala dla okrelenia podwjnego statusu osb biorcych udzia w Teatrze Forum, z poczenia angielskich sw widz (spectator) oraz aktor. Spektaktorem jest zatem kto, kto krytycznie oglda, ale i moe uczestniczy w tworzeniu akcji scenicznej. Spektaktor to kto, kto w wy-branyn przez siebie momencie moe wej na scen (czy to teatraln, czy spoeczn) i zmieni bieg wydarze.

Dla kogo?Teatr Forum przeznaczony jest dla kadego, kto chce sprbowa tej metody, niezalenie od wieku, kondycji zycznej, dowiadczenia teatralnego. Augusto Boal swoj podstawow ksik nazwa Gry dla aktorw i nie-aktorw podkrelajc, e jest to metoda skierowana do wszystkich, niezalenie od czasu spdzonego przez nich na deskach teatralnych.

fot.

Agat

a Kr

amar

z

Teatr sto Wykorzystajmy poten cja teatru czyli 2.

Teatr Stosowany jest to specyczny rodzaj teatru na styku socjologii oraz sztuk performatywnych. Najoglniej rzecz ujmujc Teatr Stosowany to uywanie technik teatralnych do celw pozateatralnych, aby angaowa si w kwestie istotne spoecznie na poziomie pracy lokalnej danych grup. Jest to teatr wykorzystywany w szczeglnoci w: edukacji, w tym edukacji prozdrowotnej, rozwizywaniu koniktw, wypracowywania lokalnych strategii rozwoju, wspierania, wzmacniania konkretnych jednostek i grup, kreowania demokratycznych przestrzeni, budowania sieci wsparcia, rozwijania postawy aktywnoci obywatelskiej oraz denia do zmiany zastanej sytuacji spoecznej.

Teatr Stosowany nie jest jednak kolejn nazw na teatr poli-tyczny (ktry jest terminem szer-szym, mieszczcym w sobie te teatr stosowany), ale oglnym terminem majcym na celu zebranie praktyk tego typu pod jednym szyldem, aby stworzy przestrze wymiany dowiadcze. Rnica w rozumieniu teatru politycznego i stosowanego to pewnego rodzaju polityka przyimkw teatr polityczny czy zaangaowany to tworzenie teatru o konkretnych problemach dla jakich grup (np. edukacyjne spe-ktakle antynarkotykowe dla modziey), teatr stosowany to tworzenie z i przez konkretne grupy osb. Tworzenie spektaklu teatral-nego w tym rodzaju teatru nie jest jedynie celem samym w sobie, ale przede wszystkim wehikuem do wpywania na konkretne kwestie czy transformacji sytuacji zastanej.

Teatr stosowany Wykorzystajmy poten cja teatru czyli

Teatr Stosowany charakteryzuje si wieloma cechami, ktre w zalenoci od konkretnego projektu bd realizowane raz w mniejszym, innym razem w wikszym stopniu. Nie za kadym razem te wszystkie te aspekty musz by obecne, to raczej ich kombinacja:

+ bazowanie na historiach autobiogracznych uczestnikw + bezporednia partycypacja widzw w wydarzeniu teatralnym, przeamywanie bariery midzy scen a widowni

+ ograniczenie kcyjnoci do minimum + role aktorw czsto s bliskie ich rolom spoecznym + wsparcie grup zagroonych marginalizacj spoeczn + wydarzenia czsto znajdujce si poza gwnym nurtem teatralnym+ przestrze: przestrze nie uznawana klasycznie za teatraln np. szkoa, wizienie, szpital

+ twrcami czsto osoby nie majce profesjonalnego wyksztacenia teatralnego

+ widzowie: osoby zainteresowane konkretnym problemem, osoby nalece do danej grupy spoecznej, osoby zwizane w jaki sposb z performerami

+ tekst: czsto grupowe i procesualne tworzenie tekstu, ktry czasem nawet nie zostaje spisany

+ zaufanie dla improwizacji + kolektywne podejcie do tworzenia spektakli + poruszanie kwestii lokalnych, aktualnych politycznie

Agnieszka Krl

+Po s t a A u g u s t oB o a l a

3.

( 1 9 3 1 - 2 0 0 9 )

Reyser, dramatopisarz, twrca koncepcji Teatru Ucinionych, w tym Teatru Forum, wychowywa si i dorasta w Rio de Janeiro. Ukoczy studia w School of Dramatic Arts na Columbia University, ale rwnie w zakresie inynierii chemicznej. W poowie lat pidziesitych rozpocz wspprac z Teatro do Arena w Sao Paulo, gdzie by reyserem zarwno wystawiajcym klasyczne sztuki, jak i eksperymentujcym z nowymi forma-mi teatru, ktre daleko odbiegay od jego konwencjonalnego rozumienia m.in. wyksztaci tzw. system Jokera oraz praktykowa dramaturgi symultaniczn, w ktrej widzowie mogli przerwa spektakl i zaproponowa swoj wersj wydarze.

W 1971 roku wadze panujcego w Brazylii reimu wojskowego uznay praktyki Boala za kontrowersyj-ne. Zosta porwany, torturowany, a nastpnie wyg-nany do Argentyny, gdzie spdzi pi kolejnych lat.

W tym czasie wyda dwie ksiki: jedn na temat uywania tortur w wizieniach drug natomiast o praktyce nowego rodzaju teatru Teatr Ucinionych (ang. The Theatre of the Oppressed), gdzie przedstawi krytyk klasycznego teatru z pers-pektywy jego funkcji spoecznej oraz sformuowa swoj koncepcj teatru, ktry ma zmienia pasywnych widzw w aktywnych uczestnikw nie tylko akcji scenicznej, ale take w krytycznych i wiadomych aktorw teatru ycia codzienne-go. Wspczenie ksika Boala uznawana jest za jedn z podstawowych lektur teatru stosowanego, politycznego czy zaangaowanego. Trzeba doda, e jego praca jest w duej mierze rozwiniciem na grun-cie teatralnym koncepcji pedagogiki emancypacyj-nej Paula Freirego, ktr autor przedstawia w ksice Pedagogy of the Oppressed. Kwestionuje w niej hierar-chiczne przelewanie wiedzy z nauczyciela na ucznia, w zamian proponujc bardziej dialogiczny model.

W trakcie pobytu w Peru Boal by rwnie wsptwrc synnego programu ALFIN, majcego na celu alfabetyzacj ludnoci (analfabetyzm siga wwczas 25%) zarwno w jzyku hiszpaskim, jzykach mniejszoci, jak i w jzykach arytystycznych, w tym teatralnym.

Boal praktykowa Teatr Niewidzialny oraz Symultani-czny, zanim rozwin w peni Teatr Forum. Legendar-na ju wrd praktykw Teatru Forum staa si histo-ria o jego genezie. Podczas jednej z sesji dramaturgii symultanicznej pewna kobieta zasiadajca na widowni prbowaa zasugerowa swoj wizj

sytuacji, ktrej aktor jednak nie mg w peni zrozumie. Widzc zdenerwowanie kobiety, Boal zaproponowa, aby to ona wesza na scen i sama odegraa to, co prbowaa przekaza. Na tym pros-tym przeamaniu konwencji opara si koncepcja spektaktora, ktra staa si nie tylko inspiracj dla rozwoju rnego rodzaju teatrw, ale take oddol-nej aktywnoci obywatelskiej.

Boal przyznaje, e wyjazd z Ameryki Poudniowej do Europy w 1976 roku nie by dla niego atwy. Stopie rozwinicia gospodarczego krajw modykuje w tak znaczcy sposb problemy, z jakimi borykaj si ludzie, e przeniesienie na grunt europejski technik, ktre miay suy rozwizywaniu problemw godu, gospoda-rowania ywnoci czy zmagania si z reimem pastwowym, wydawao si niemoliwe. Duym zaskoczeniem byy dla niego statystyki liczby samo-bjstw, ktre wyranie pokazuj, e w Europie znacznie wicej ludzi ni w Ameryce Poudniowej decyduje si na samobjstwo. Gdy rozpocz prac w Europie, zauway, e wiele osb za swoje najwiksze problemy uznawao samotno, niemono komunikacji, bezcelowo. Transfor-macja technik majcych suy wzbudzaniu oporu w techniki terapeutyczne wydawaa si prawie niewykonalna. Z prby zrozumienia kultury indywi-dualistycznej, jak jest kultura europejska, zrodziy si techniki takie jak Rainbow of Desire czy Cop-in-the-Head, ktre s praktykami introspektywny-mi, z pogranicza psychodramy, cigle jednak majcymi na celu krytyk praktyk spoecznych. To techniki w wikszym stopniu bazujce na osobis-tych dowiadczeniach, ktrych celem jest rozpoz-nanie zinternalizowanych i zmechanizowanych form represji i skonfrontowanie si z nimi.

Teatr Forum to specyficzna metoda teatralna amica konwencjonalne mylenie o tym, czym moe by teatr, stworzona przez brazylijskiego twrc Augusto Boala i praktykowana na caym wiecie. Jest to metoda przeznaczona do pobu-dzania aktywnoci spoecznej i mobilizujca do zwikszania wpywu obywateli na ksztat wiata, w jakim yjemy. Wykorzys-tuje si j w pracy antydyskrymina-cyjnej i wzmacniajcej (empowermentowej) w bardzo zrnicowanych grupach, by prowokowa refleksj nad procesami spoecznymi zachodzcymi w co-dziennym yciu. Jest te najbardziej popularn koncepcj z caego repertuaru niekonwencjonalnych technik teatralnych skonstruowanych przez Augusto Boala, nazwanych Teatrem Ucinionych (Theatre of the Oppressed).

Boal powrci do Brazylii w 1986 roku, by zaoy Centrum Teatru Ucinionych, ktrego celem byo stworzenie pola do dyskusji teatralnej nad rozmaitymi kwestiami politycznymi, a w konsekwen-cji - paszczyzny do dziaania wielu grup teatralnych.

Nastpnie Boal z sukcesem kandydowa na pozycj radnego w Rio de Janeiro i podczas swojej kadencji wykorzystywa wypracowane przez siebie techniki Teatru Forum do rozmowy nad aktualnymi kwestia-mi politycznymi, istotnymi dla danych spoecznoci lokalnych. W taki sposb powsta TeatrLegislatywny, ktrego celem jest nie tylko stworzenie przestrzeni do dyskusji, ale take konkret-nych narzdzi, dziki ktrym obywatele mog mie wpyw na prawa, jakim podlegaj.

Swoj dziaalno rozpocz od zorganizowania akcji Bd parlamentarzyst przez 3 minuty, gdzie kady, kto zechcia (wrd nich Boal wymienia dziennikarzy, czonkw zwizkw zawodowych, osoby bezrobot-ne, studentw, rolnikw, osoby wykonujce prace domowe, intelektualistw, prawnikw), mg w cigu trzech minut zaproponowa zmiany prawne, ktre chciaby wprowadzi. Teatr Legislatywny jest prb wpynicia na transformacj demokracji repre-zentatywnej w form demokracji opartej przede wszystkim na kategorii uczestnictwa i interaktywnoci. W tym zamyle rola obywatela nie ma ogranicza si jedynie do biernego obserwowania tego, co dzieje si na scenie politycznej, ale ma zawiera elementy czynnego uczestnictwa w dyskusjach, stawiania kontrargu-mentw, wzicia rwnie na siebie odpowiedzialnoci za ksztat rzeczywistoci spoecznej. Za pomoc Teatru Legislatywnego udao si wprowadzi 13 obowizujcych norm prawnych, m.in. ustawa w kwestii specjalistycznej geriatrycznej opieki zdrowotnej zostaa zainicjowana przez Teatr Trzeciego Wieku (Terceira Idade), w ktrym dziaay osoby po szedziesitym roku

ycia. Spektakl, ktry przygotowali, rozgrywa sytuacj, gdzie starsza osoba udaje si do modego lekarza, ktry przepisuje jej niedosto-sowane do jej wieku leki. Zesp Teatru Forum zebra informacje dotyczce tego tematu w szpi-talach miejskich. Projekt ustawy zosta przyjty 22 listopada 1995 roku. Wprowadzono rwnie poprawki do konstytucji miasta, ktre zakazyway jakichkolwiek praktyk nieodwracal-nie szkodzcych zdrowiu pacjenta, w tym m.in. wstrzsw elektrycznych, zamykania w odosob-nieniu czy agresji zarwno psychicznej, jak i zycznej. W zakresie innych kwestii wprowadzone zostay udogodnienia dla osb niewidomych i niedowidzcych zamontowano przyziemne platformy, ktre pozwalay na wykrycie przez osoby niewidzce urzdze w przestrzeni miejskiej znajdujcych si tu nad ziemi, np. telefonw miejskich czy koszy na mieci, ktre wczeniej byy duymi przeszkoda-mi na ich drodze, oraz najwaniejsze wedug Boala prawo, ktre chroni wiadkw przestpstw miasto musi zapewni schronienie z dala od miejsca zagroenia, now prac, now kcyjn tosamo na okrelony czas. W trakcie kadencji Boalowi udao si stworzy podwaliny pod mechanizmy funkcjonujcej platformy rzeczywistych konsultacji spoecznych przy uyciu dramaturgii teatralnej.

W kolejnych latach Boal rozwija swoje koncep-cje teatralne, prowadzi niezliczon ilo warsztatw i spotka, napisa kolejne ksiki, takie jak Estetyka ucinionych (ang. The Aeste-tics of the Oppressed), wsppracowa z wieloma teatrami na caym wiecie, od bengalskich wiosek zaczynajc, na Royal Shakespeare Com-pany koczc. W 2008 roku Augusto Boal zosta nominowany do Pokojowej Nagro-dy Nobla, a w 2009 roku otrzyma nadawany przez UNESCO tytu World Theatre Ambasador.

Agnieszka Krl

Przesanie na Midzynarodowy Dzie Teatru 2009

Wszystkie spoeczestwa s "spektakularne" w codziennym yciu i tworz spektakle w szcze-glnych momentach. S "spektakularne" jako forma organizacji spoecznej i tworz "spektakle" jak ten, ktry przyszede zobaczy. Nawet jeeli jest to nieuwiadomione, ludzkie relacje maj struktur teatraln. Wykorzys-tywanie przestrzeni, mowy ciaa, doboru sw i modulacji gosu, konfrontacja idei i pasji, wszystko to, co pokazujemy na scenie, wszystkim tym yjemy w naszych yciach. My jestemy teatrem. luby i pogrzeby s "spektaklami", ale take s nimi codzienne rytuay, tak znajome, e nie jestemy tego wiadomi. Specjalne okazje i okolicznoci, ale take poranna kawa, wymieniane dzie dobry, niemiaa mio i burza zmysw, posiedzenie senatu czy spotkanie dyplomatyczne - wszystko jest teatrem. Jedn z gwnych funkcji naszej sztuki jest uwraliwienie ludzi na "spektakle" dnia codzienne-go, w ktrych aktorzy s swoimi wasnymi widzami, a scena czy si z widowni. Wszyscy jestemy artystami. Robic teatr, uczymy si dostrzega to, co oczywiste, ale czego zazwyczaj nie widzimy, poniewa jestemy przyzwyczajeni tylko do patrzenia. To, co dla nas znajome, staje si niedostrzegal-ne: robienie teatru rzuca wiato na scen ycia codziennego. We wrzeniu zeszego roku zostalimy zaskoczeni teatralnym wydarzeniem: my, ktrzy mylelimy e yjemy w bezpiecznym wiecie, pomimo wojen, ludobjstwa, rzeni i tortur, ktre niezaprzeczalnie istniej, ale daleko od nas, w odlegych i dzikich miejscach. My, ktrzy ylimy w poczuciu bezpieczestwa, z naszymi pienidzmi zainwestowanymi w jakim renomowanym banku albo w rkach zaufanego maklera giedowego, zostalimy poinformowani, e te pienidze nie istniej, e byy wirtualnym, kcyjnym wymysem jakich ekonomistw, ktrzy zupenie nie byli kcyj-ni, nie byli te godni zaufania ani szacunku. Wszystko byo kiepskim teatrem, ciemnym wtkiem, w ktrym kilku ludzi wygrao wiele, a wielu ludzi stracio wszystko. Niektrzy politycy z bogatych krajw odbywali potajemne spotkania, na ktrych znaleli kilka magicznych rozwiza. I my, oary ich decyzji, pozostalimy widzami z ostatniego rzdu balkonu. Dwadziecia lat temu wystawiaem Fedr Racine'a w Rio de Janeiro. Scenograa bya bardzo uboga: krowie skry na pododze, otoczone bambusowymi kijami. Przed kad prezentacj zwykem mwi do moich aktorw: "Skoczya si kcja tworzona dzie po dniu. Kiedy przekraczacie te bam-busy, aden z was nie ma prawa do kamstwa. Teatr jest Ukryt Prawd". Kiedy patrzymy, odrzucajc wszystkie pozory, widzimy opresorw i ludzi opresjonowanych we wszystkich spoeczestwach, grupach etnicznych i pciowych, klasach spoecznych i kastach; dostrzegamy niesprawiedliwy i okrutny wiat. Musimy stworzy inny wiat, poniewa wiemy, e jest to moliwe. Ale to my musimy zbudowa ten inny wiat wasnymi rkami poprzez granie na scenie i w naszym wasnym yciu. We udzia w tym spektaklu, ktry wanie si zaczyna, i kiedy tylko wrcisz do domu z przyjacimi, odgrywaj swoje wasne spektakle i patrz na to, czego nigdy wczeniej nie widziae: na to, co jest oczywiste. Teatr to nie jest tylko wydarzenie, to sposb ycia!

Wszyscy jestemy aktorami: bycie obywatelem to nie ycie w spoeczestwie, to zmienianie go.

Augusto Boal

tumaczenie: Dominika Akuszewska, Agnieszka Krl

+tworzenie przestrzeni dialogu

+diagnoza problemw

+rozwj kreatywnoci

4. POZYTYWNE ASPEKTY wykorzystania met ody teatru forum

DOBRA WOLA

Teatr Forum moe by narzdziem eksploracji problemw, z ktrymi w codziennym yciu stykaj si konkretne grupy ludzi, wykrywaniem sytuacji problematycznych czy dyskryminujcych. Metoda ta moe by rozumiana jako forma Action Research, czyli takiego badania socjologi-cznego, ktre nie tylko ma diagnozowa problemy, ale rwnie formuowa moliwe jego rozwizania na drodze demokratycznego i uczestniczcego procesu tworzenia wiedzy praktycznej.

Zaprojektowane przez Boala wiczenia kad nacisk na przerwanie monologu zarwno scenicznego (scena/widownia), politycznego (wadze/obywatele) jak i innych (wykadowcy/studenci, pracodawcy/pracownicy). Dla Boala sytuacja monologu jest z zaoenia niekorzystna, poniewa nie pozwala na przepyw idei i pozytywne konfrontowanie si ze sob z rnych pozycji. Jego wiczenia rozwijaj umiejtno prowadzenia dialogu i aktywnego suchania.

wiczenia z zakresu Teatru Forum opieraj si na rozwijaniu zmysw - tak aby sysze to, czego suchamy, widzie to, na co patrzymy, czu to, czego dotykamy itd. Poprzez zastosowanie bardzo zrnicowanych wicze i gier bazujcych na rozwoju wiadomoci ciaa, umiejtnoci wsppracy i improwizacji wpywaj pozytywnie na rozwj kreatywne-go mylenia i dziaania.

Teatr Forum opiera si na pracy z konkretnymi grupami dowiadczajcymi proble-mw natury spoecznej, jej celem jest oddanie gosu poszczeglnym grupom i osobom, aby same wybieray temat, ktry jest istotny, oraz wychodziy z nim do przestrzeni publicznej. Konfrontujc kwesti z publicznoci, poszerzaj pole dys-kusji spoecznej, co jest podstawowym elementem demokracji partycypacyjnej. Gos oddany jest tu samym zainteresowanym, a nie tylko ich reprezentantom.

+wspieranie mechanizmw demokracji partycypacyjnej

+budowanie odpowiedzialnoci

+pole ekspresji

+trening antydyskryminacyjny

+4. POZYTYWNE ASPEKTY wykorzystania met ody teatru forumTeatr Forum moe by narzdziem eksploracji problemw, z ktrymi w codziennym yciu stykaj si konkretne grupy ludzi, wykrywaniem sytuacji problematycznych czy dyskryminujcych. Metoda ta moe by rozumiana jako forma Action Research, czyli takiego badania socjologi-cznego, ktre nie tylko ma diagnozowa problemy, ale rwnie formuowa moliwe jego rozwizania na drodze demokratycznego i uczestniczcego procesu tworzenia wiedzy praktycznej.

wiczenia z zakresu Teatru Forum opieraj si na rozwijaniu zmysw - tak aby sysze to, czego suchamy, widzie to, na co patrzymy, czu to, czego dotykamy itd. Poprzez zastosowanie bardzo zrnicowanych wicze i gier bazujcych na rozwoju wiadomoci ciaa, umiejtnoci wsppracy i improwizacji wpywaj pozytywnie na rozwj kreatywne-go mylenia i dziaania.

Teatr Forum opiera si na pracy z konkretnymi grupami dowiadczajcymi proble-mw natury spoecznej, jej celem jest oddanie gosu poszczeglnym grupom i osobom, aby same wybieray temat, ktry jest istotny, oraz wychodziy z nim do przestrzeni publicznej. Konfrontujc kwesti z publicznoci, poszerzaj pole dys-kusji spoecznej, co jest podstawowym elementem demokracji partycypacyjnej. Gos oddany jest tu samym zainteresowanym, a nie tylko ich reprezentantom.

Teatr Forum tworzy niekonwencjonalne pole do ekpresji wiata przeywanego za pomoc rodkw artystycznych. wiczenia wpywajce na rozwijanie ekspresji aktorskiej wpywaj take pozytywnie na procesy wyraania emocji, umiejtno budowania relacji interpersonalnych, poczucie wasnej wartoci. Rozwijanie ekspresji pozawerbalnej, ktra jest bardzo wana w Teatrze Forum, pozwala na wyraenie uczu, ktre trudno nazwa sowami. Poprzez praktykowanie teatru przez grupy lokalne, nieuprzywilejowane spoecznie, wpywamy rwnie korzystnie na demokratyzacj sztuki, ktra zbyt czsto zarezerwowana bywa dla tych ktry maj ku temu tzw. odpowiedni kapita ekonomiczny, spoeczny czy kul-turowy. W ujciu Teatru Forum wszyscy moemy tworzy sztuk.

wiczenia Teatru Forum s wiczeniami uwraliwiajcymi na osobiste dowiadczenie, wielo perspektyw, rnorodno, rozbijanie stereotypw. Teatr Forum nie tylko daje moliwo dyskusji nad kwestiami zwizanymi z dyskryminacj, jako e jednym z gwnych tematw s wadza oraz wyklu-czenie, ale take daje szans na przewiczenie i sprawdzenie umiejtnoci reagowania w sytuacjach dyskryminacji.

Poprzez dyskusj nad poszczeglnymi tematami, dzielenie si trudnymi historiami i sytuacjami oraz sceniczne przedstawianie ich konsekwencji zarwno w uczestnikach warsztatw, jak i spe-ktaktorach moe by wspierany proces budowania globalnej odpowiedzialnoci. Spektakle Teatru Forum jasno pokazuj, e zwyky brak reakcji moe mie dla kogo innego bardzo powane skutki, celem Teatru Forum jest ref leksja z tej perspe-ktywy nad yciem codziennym. By moe poprzez udzia w teatralnej dyskusji nad danym problemem kto z widowni ju w realnej sytuacji yciowej zareaguje inaczej.

+p r o j ek t w

p r z y k a d yp r o j ek t w

5.

DOBRA WOLA

Projekt Teatr Forum prowadzony przez Fundacj Dobra Wola z Krakowa, w partnerstwie ze Szko Podstawow nr 72, przy wsparciu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, trwa ptora roku: od sierpnia 2010 do grudnia 2011. By skierowany do dzieci z ostatnich klas szkoy podstawowej i modziey gimnazjalnej. W ramach projektu zorganizowane zostay cotygodniowe 4-godzinne warsztaty odbywajce si w soboty w Szkole Podstawowej 72, a take dwa wsplne wyjazdy: na warsztat integracyjny oraz na festiwal teatralny Krzykowisko w Maszewie.

W trakcie spotka prowadzone byy wiczenia metod Teatru Forum, ktre miay na celu rozwj ekspresji twrczej modziey, pobudzenie kreatywnoci, stworzenie przestrzeni do wspl-nej dyskusji. W ramach warsztatw powstao wiele etiud teatralnych, ktrych tematyka oscylowaa wok dyskryminacji, pojcia normalnoci i jej przeamywania, poczucia bycia innym, nonkonformizmu. Jednoczenie duo dyskutowalimy nad tymi kwestiami. W cigu tego czasu pracowalimy nad kilkoma historiami, midzy innymi otyego chopaka, ktry zmaga si z odrzuceniem przez rwienikw, gdy z powodw zdrowotnych nie mg uczestniczy w zajciach sportowych, czy historii nastolatki dowiadczajcej przemocy domowej, ktra robi wszystko, aby nikt si o tym nie dowiedzia w obawie przed stygmatyzacj ze strony znajomych. Poruszane tematy zawsze byy wynikiem wsplnej pracy, a uczestnicy warsztatw proponowali je na podstawie swoich osobistych dowiadcze.

F U N DACJ AOrganizator: Fundacja Dobra Wola

Miejsce: Krakw

Podejmowana tematyka: nkanie

w szkole, dowiadczenie bycia innym,

dyskryminacja

Grupa: modzie szkolna

DOBRA WOLA

W trakcie spotka prowadzone byy wiczenia metod Teatru Forum, ktre miay na celu rozwj ekspresji twrczej modziey, pobudzenie kreatywnoci, stworzenie przestrzeni do wspl-nej dyskusji. W ramach warsztatw powstao wiele etiud teatralnych, ktrych tematyka oscylowaa wok dyskryminacji, pojcia normalnoci i jej przeamywania, poczucia bycia innym, nonkonformizmu. Jednoczenie duo dyskutowalimy nad tymi kwestiami. W cigu tego czasu pracowalimy nad kilkoma historiami, midzy innymi otyego chopaka, ktry zmaga si z odrzuceniem przez rwienikw, gdy z powodw zdrowotnych nie mg uczestniczy w zajciach sportowych, czy historii nastolatki dowiadczajcej przemocy domowej, ktra robi wszystko, aby nikt si o tym nie dowiedzia w obawie przed stygmatyzacj ze strony znajomych. Poruszane tematy zawsze byy wynikiem wsplnej pracy, a uczestnicy warsztatw proponowali je na podstawie swoich osobistych dowiadcze.

F U N DACJ A Gwnym tematem, ktry rozwinlimy poprzez improwizacje metodami Teatru Forum, zosta bullying, czyli nkanie w szkole. Historia stanowica baz spektaklu jest oparta na osobis-tym dowiadczeniu jednej z uczestniczek warsz-tatw. Cay scenariusz spektaklu zosta spisany po dugotrwaych wiczeniach i rozmowach na temat podobnych dowiadcze osb znanych uczestnikom. Gwn postaci w spektaklu jest czternastoletnia Dominika, ktra przenosi si do nowej szkoy, gdzie od razu spotyka si z barier wrogoci. Jest wymiewana, przezywana i zaguszana, koledzy z klasy zabieraj jej rzeczy, omieszaj j za pomoc mediw spoecznociowych (cyber-bullying), a wszystko to prowadzi do tego, e nie umie sobie poradzi z now sytuacj: ucieka z lekcji, nie mogc znale wsparcia ani w szkole, ani w rodzinie. Po stworzeniu scenariusza skonfrontowalimy si z naukowymi informacjami na temat nkania w szkole, ktre okazay si by bardzo bliskie temu, co wypracowalimy wsplnie. Temat

nkania jest obecny w szkoach od pokole i w bardzo drastyczny sposb dotyka osoby, ktre z rnych powodw go dowiadczaj, zagraajc ich bezpieczestwu oraz zdrowiu psychicznemu, powodujc czsto nie tylko niech do szkoy, ale i dolegliwoci psychosomatyczne. Dlatego tak wane jest, by podejmowa ten temat w szkoach, zarwno wobec uczniw, jak i nauczycieli

Bullying czyli nkanie: Nkanie w szkole to dugotrwae negatyw-ne dziaanie skierowane na konkretn osob, zmierzajce do wykluczenia jej z grupy rwieniczej, oparte na nierwnowadze si pomidzy sprawc/sprawcami a oar, ktre prowadzi do psychicznego lub zycznego przy-musu.

Przejawy nkania: popychanie, plucie, omieszanie, zabieranie rzeczy, bicie, zmuszanie do wykonywania omieszajcych czynnoci, groenie, ponianie, prowokowanie, obmawianie, rozpuszczanie plotek, namawianie innych do izolacji, umieszczanie w sieci oszczer-czych informacji.

Agnieszka Krl

p r o j ek t w Z ACZ Y N A J S I O D P R AW DZ I ECII M O DZ I E Y

P R AWA CZ OW I E K A

W drugiej edycji projektu zorganizowanego przez Midzynarodowy Dom Spotka Modziey w 2011 r. wzio udzia 30 uczniw i uczennic ze szk rednich w Owicimiu, Ktach, Tychach i Czstochowie. Przygotowujc tegoroczny projekt, staralimy si uwzgldni potrzeby edukacyjne modziey oraz uwagi i propozycje wniesione przez uczestnikw pierwszej edycji w 2010 r. Punktem wyjcia koncepcji projektu jest zaoenie, e aby uwiadomi i wyjani nalene ludziom prawa i ich znaczenie w yciu jednostek i spoeczestw, nieodzowne staje si spojrzenie na kwesti praw czowieka przez pryzmat historii. Jeli poz-namy przykady historycznego bezprawia, bdziemy umieli by moe lepiej ni inni uwiadomi sobie przejawy wspczesnego braku poszanowania ludzkiej godnoci.

Najlepszym sposobem, by co powiedzie, jest to zrobi! Augusto Boal

Organizator: Midzynarodowy Dom Spotka Modziey w OwicimiuMiejsce: OwicimPodejmowana tematyka: prawa czowieka, prawa ucznia, prawakonsumenta, pomoc osobom dowiadczajcym przemocy domowejGrupa: licealici

Rozpoczlimy prac warsztatow od zapoznania si z wczesnymi wiadectwami dzieci ydowskich, spisanymi w latach 1944-1948. Z prawie 6 milionw oar Holokaustu ponad 1,5 miliona to dzieci poniej 15-go roku ycia. Na podstawie zachowanych protokow analizowalimy mecha-nizmy pozbawienia ich praw, dyskryminacji, wyklu-czenia i przeladowania na tle niemieckiej okupacji w Europie. Prawa czowieka, w tym prawa dziecka, deniowalimy na poziomie wartoci i ideaw, ktre po wojnie stay si punktem wyjcia do opra-cowania dokumentw sucych ich prawnej ochronie. Kolejne zajcia miay na celu przyblienie i wyjanienie najwaniejszych poj, specyki i rozwoju midzynarodowej ochrony praw czowieka, a do przyjcia Konwencji o Prawach Dziecka. Zastanawialimy si nad tym, czy i jak

skutecznie uczy dzieci o prawach czowieka i czy edukacja o prawach dziecka i prawach czowieka przynosi korzyci? W toku dyskusji okazywao si, e wartoci, ktre znajduj swe odbicie w formie normatywnych aktw prawnych, maj charakter uniwersalny, bliski kademu uczestnikowi i zrozumiay. Ta konstatacja pozwolia pniej na analiz zapisw ujtych w treci Konwencji o Prawach Dziecka i ich przeoenie na codzienne i typowe sytuacje, ktrych dowiadczali uczestnicy. Nastpne zagadnienie, ktremu powicilimy nasz uwag, to prawa czowieka w szkole. Na og uczniowie i uczennice nie dysponuj du wiedz w tym zakresie: jak rozumie i korzysta w praktyce z wasnych praw, jak dziaa na rzecz swojej lokalnej spoecznoci. Zajcia prowadzone przez pani Elbiet Czy, ekspertk z Helsiskiej Fundacji Praw

p r o j ek t wW drugiej edycji projektu zorganizowanego przez Midzynarodowy Dom Spotka Modziey w 2011 r. wzio udzia 30 uczniw i uczennic ze szk rednich w Owicimiu, Ktach, Tychach i Czstochowie. Przygotowujc tegoroczny projekt, staralimy si uwzgldni potrzeby edukacyjne modziey oraz uwagi i propozycje wniesione przez uczestnikw pierwszej edycji w 2010 r. Punktem wyjcia koncepcji projektu jest zaoenie, e aby uwiadomi i wyjani nalene ludziom prawa i ich znaczenie w yciu jednostek i spoeczestw, nieodzowne staje si spojrzenie na kwesti praw czowieka przez pryzmat historii. Jeli poz-namy przykady historycznego bezprawia, bdziemy umieli by moe lepiej ni inni uwiadomi sobie przejawy wspczesnego braku poszanowania ludzkiej godnoci.

skutecznie uczy dzieci o prawach czowieka i czy edukacja o prawach dziecka i prawach czowieka przynosi korzyci? W toku dyskusji okazywao si, e wartoci, ktre znajduj swe odbicie w formie normatywnych aktw prawnych, maj charakter uniwersalny, bliski kademu uczestnikowi i zrozumiay. Ta konstatacja pozwolia pniej na analiz zapisw ujtych w treci Konwencji o Prawach Dziecka i ich przeoenie na codzienne i typowe sytuacje, ktrych dowiadczali uczestnicy. Nastpne zagadnienie, ktremu powicilimy nasz uwag, to prawa czowieka w szkole. Na og uczniowie i uczennice nie dysponuj du wiedz w tym zakresie: jak rozumie i korzysta w praktyce z wasnych praw, jak dziaa na rzecz swojej lokalnej spoecznoci. Zajcia prowadzone przez pani Elbiet Czy, ekspertk z Helsiskiej Fundacji Praw

Czowieka, miay pokaza uczniom i uczennicom, e prawa czowieka s ywym, zrozumiaym instrumentem, z ktrego naley korzysta w sytuacji zagroenia praw, zarwno w indywi-dualnych relacjach z wadz szkoln, jak i w relacjach spoeczestwo obywatelskie - wadza. W tym roku szczegln uwag zwrcilimy rwnie na zjawisko dyskryminacji. Punktem wyjcia do dyskusji nad tym problemem by lm dokumentalny Niebieskoocy oraz dyskusja zogniskowana wok pyta: czy jako ucze/uczennica mam jakkolwiek wadz?; czy wiem jaki mam wpyw na swoje otoczenie?; czy mimochodem wypowiedziane sowo, albo prosty gest, mog rzeczywicie kogo skrzywdzi?

W czwartym, zamykajcym drug edycj projektu module zastosowalimy form pracy opart na metodzie Teatru Forum. Obecnie w ponad 70 krajach na 6 kontynentach wiata Teatr Forum staje si drog do zmiany politycznej, spoecznej i terapeutycznej. W rkach Boala teatr sta si narzdziem do stworzenia przestrzeni, w ktrej dokonuje si transformacja tradycyjnego teatral-nego monologu w dialog pomidzy scen a publicznoci. Przestrze owa pozwala na rozpoznanie i utosamienie si z przedmiotem opresji, na jej dyskusj w grupie i swobodn prb wpynicia na ni. Podczas piciodniowych war-sztatw poprzez wiczenia teatralne rozwijajce ekspresj, budujce zaufanie, podnoszce temat praw czowieka pracowalimy nad przytoczonymi przez uczestnikw projektu konkretnymi przykadami narusze praw czowieka, w tym dzieci i modziey, ktrych dowiadczyli osobicie bd zaobserwowali w swoim otoczeniu.

Spektakl Teatru Forum, ktry odby si 17 listopa-da 2011 r. w atrium Powiatowego Zespou nr 2 Szk Oglnoksztaccych Mistrzostwa Sportowe-go i w ktrym aktywnie wzia udzia zaproszona publiczno: uczniowie i uczennice, porusza kwestie:

nienaruszalnoci godnoci osobistej w kontekcie problemu przemocy domowej - fabu bya ch pomocy dziewczy-nie przez jej przyjaciki, ktre wiedziay, e dowiadcza przemocy domowej;

praw ucznia na tle relacji ucze - wadza szkolna - gwnym wtkiem by tutaj problem z nauczycielem jzykw obcych niewypeniajcym swoich obowizkw mimo podpisania przez rodzicw petycji o zmian nauczyciela, nie udao si zmieni niekorzystnej sytuacji;

ochrony praw konsumenckich. - sytuacja w sklepie, gdzie mimo uregulowa prawnych sprzedawczyni, ze wzgldu na polecenie szefa, nie chce przyj reklamacji na niedawno zakupio-ne buty, w kocu ugina si, natomiast to ona ponosi konsekwencje niesubordynacji wobec szefa.

W trakcie pokazu Teatru Forum spektaktorzy szukali moliwych rozwiza tych sytuacji.

Prawdziwy Teatr Forum zaczyna si jednak w momencie, gdy spektakl si koczy - publiczno, powracajc do swej codziennoci, moe wdroy nabyte dowiadczenie sceniczne we wasne ycie.

Elbieta Pasternak

Projekt Prawa czowieka zaczynaj si od praw dzieci i modziey nansowany jest z programu grantowego dla nauczania o prawach czowieka poprzez edukacj historyczn Menschen Rechte Bilden niemieckiej Fundacji Pami, Odpowiedzialno i Przyszo (EVZ).

Partnerami w realizacji projektu s eksperci z ydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Helsiskiej Fundacji Praw Czowieka w Warszawie, Katedry Europeistyki Uniwersytetu Jagielloskiego w Krakowie, Stowarzyszenia Pro Humanum w Warszawie, Centrum ydowskiego w Owicimiu oraz trenerki Teatru Forum.

Koncepcja i prowadzenie projektu: Elbieta Pasternak pasternak@mdsm.plProwadzenie warsztatw Teatru Forum: Dominika Akuszewska, Dominika Bedryjczuk, Agnieszka Krl

The 1 in 4Theatre Company

Grupa teatralna zaoona w 2009 roku przy organizacji charytatywnej MIND for Better Mental Health w Oxfordzie w Centrum Terapii przez Sztuk The Mill dla osb z powanymi i dugotrwaymi problemami zdrowia psychicznego. W skad grupy wchodziy osoby w rnym wieku: od 20 do 66 lat, z rnych sfer spoecznych: studenci, wolontariusze, profesjonalici instytucji zdrowia psychicznego psychologowie, psychiatrzy, pielgniarki oddziaw psychiatrycznych oraz najwaniejsi: czonkowie/klienci/pacjenci centrw zdrowia psychicznego i szpitali psychiatrycznych.

W cigu ponad rocznej wsplnej pracy organizowalimy spektakle i warsztaty w oddziaach MIND-u, angaujc wane osobistoci w krgu instytucji zdrowia psychicz-nego art-terapeutw, psychiatrw, przedstawicieli NHS (Narodowego Funduszu Zdrowia w Wielkiej Brytanii) oraz PRT (Primary Care Trust).

Gwnym tematem naszej pracy byo zagadnienie stygmy, procesu stygmatyzacji osb dowiadczajcych problemw zdrowia psychicznego. Nasza praca skupiaa si na konfron-tacji z przejawami dyskryminacji osb chorych psychicznie w rodowisku spoecznym, rodzinnym, pracy i dziaaniach instytucji zdrowia psychicznego (psychiatrw, psychologw, lekarzy rodzinnych) na niekorzy jednostki w problemami psychicznymi.

Warsztaty miay charakter grupy samopomocowej, grupy wsparcia. Spotkania odbyway si co tydzie i byy otwarte na nowych czonkw. W rezultacie warsztatw zauwaalny by korzystny rezultat terapeutyczny traktowany jako skutek uboczny, a nie zamierzony, a osoby uczestniczce w warsztatach dowiadczyy poprawy jakoci ycia.

organizacja: MINDmiejsce: Oxford, Wielka Brytaniatematyka: stygmatyzacja osb z zaburzeniami psychicznymigrupy: osoby dowiadczajce problemw zdrowia psychicznego

The 1 in 4Theatre Company

Grupa teatralna zaoona w 2009 roku przy organizacji charytatywnej MIND for Better Mental Health w Oxfordzie w Centrum Terapii przez Sztuk The Mill dla osb z powanymi i dugotrwaymi problemami zdrowia psychicznego. W skad grupy wchodziy osoby w rnym wieku: od 20 do 66 lat, z rnych sfer spoecznych: studenci, wolontariusze, profesjonalici instytucji zdrowia psychicznego psychologowie, psychiatrzy, pielgniarki oddziaw psychiatrycznych oraz najwaniejsi: czonkowie/klienci/pacjenci centrw zdrowia psychicznego i szpitali psychiatrycznych.

W cigu ponad rocznej wsplnej pracy organizowalimy spektakle i warsztaty w oddziaach MIND-u, angaujc wane osobistoci w krgu instytucji zdrowia psychicz-nego art-terapeutw, psychiatrw, przedstawicieli NHS (Narodowego Funduszu Zdrowia w Wielkiej Brytanii) oraz PRT (Primary Care Trust).

Gwnym tematem naszej pracy byo zagadnienie stygmy, procesu stygmatyzacji osb dowiadczajcych problemw zdrowia psychicznego. Nasza praca skupiaa si na konfron-tacji z przejawami dyskryminacji osb chorych psychicznie w rodowisku spoecznym, rodzinnym, pracy i dziaaniach instytucji zdrowia psychicznego (psychiatrw, psychologw, lekarzy rodzinnych) na niekorzy jednostki w problemami psychicznymi.

Warsztaty miay charakter grupy samopomocowej, grupy wsparcia. Spotkania odbyway si co tydzie i byy otwarte na nowych czonkw. W rezultacie warsztatw zauwaalny by korzystny rezultat terapeutyczny traktowany jako skutek uboczny, a nie zamierzony, a osoby uczestniczce w warsztatach dowiadczyy poprawy jakoci ycia.

Nasz grup nazwalimy Jeden na Czterech - ta nazwa zwizana jest z faktem, e "zy stan zdrowia psychicznego dotyczy jednego obywatela na czterech i moe prowadzi do samobjstwa, ktre jest przyczyn zbyt wielu mierci" .

z raportu ZIELONA KSIGA. Poprawa zdrowia psychicznego ludnoci.

Dominika Akuszewska

Najwaniejszymi dla nas obszarami tematycznymi byy:

zjawisko nadmiernej farmakoterapii naduywania rozwizywania problemw za pomoc silnych lekw, ktre maj wiele skutkw ubocznych i negatywny wpyw na sfery ycia osb je przyjmujcych

analiza roli psychiatrw i innych profes-jonalistw oraz funkcjonowania instytucji szpitali psychiatrycznych na dobrostan pacjentw - poszuki-wanie i ustalanie dobrze funkcjonujcych organizacji, ktre wspieraj pacjentw w okresach silnych nawrotw choroby

teatralne dyskusje na temat funkcjonowania ludzi z

chorob psychiczn w rodowisku lokalnym i rodzinnym

tematyka zwizana z przejawami dyskryminacji osb z zaburzeniami w rodowisku pracy lub moliwoci znalezienia pracy i normalnego

funkcjonowania w sferze ekonomiczno-spoecznej.

Z Teatrem Forum spotkaam si po raz pierwszy jako studentka psychologii, przebywajc na stypendium we Francji. Moja przygoda z t form teatru staa si dla mnie nie tylko pasj, prac, ale take sposobem na ycie. Co robi i jak reagowa na niesprawiedliwo, ktra nas otacza? Jak walczy z ignorancj? Jak przekona innych, e mamy prawo i obowizek sta si aktywnymi aktorami na scenie nasze-go ycia? Teatr Forum by dla mnie doskona odpowiedzi na te pytania. Spektakle, ktre obejrzaam, zanim sama staam si trenerk, otworzyy mi perspektyw poprowadzenia dialogu w grupie, ktra pragnie szuka rozwiza dla wsplnego problemu. Taka forma pracy i zaangaowania spoecznego, bardzo do mnie przemawiaa. Przez rok byam uczestniczk warsztatw, a potem przez trzy lata szkoliam si i pracowaam z Teatrem Forum TOP w Lille. Od tego czasu zaangaowaam si w prac z wieloma stowarzyszeniami, placwkami i instytucjami, ktre pragny zastosowa Teatr Forum jako metod dyskusji i walki z opresj. Dowiadczenie zdobyte przy wsppracy z rozmaitymi grupami i praktykami pozwala mi na integracj tej metody do projektw edukacyjnych w rnych wymiarach tematycznych oraz w rnych kontekstach kulturowych. Praca ta pozwolia mi zrozumie dogbnie zdanie tak czsto wypowiada-ne przez Augusto Boala: Najlepszym sposobem, by co powiedzie, jest to zrobi. Teatr Forum jest dla mnie form treningu, rodzajem prby generalnej przed wkroczeniem na prawdziw scen ycia. Oto niektre z projektw, ktre udao mi si zrealizowa:

Wsplnie stworzylimy projekt, w ktrym Teatr Forum by zaproszeniem lokalnej spoecznoci do reeksji nad problematyk ekologii i imigracji. W ramach tego projektu powstay dwie sceny, ktre odgrywalimy na targowiskach i ulicach maej wioski afrykaskiej:

Ekologia: problematyka wycinki drzew w obszarze wioski oraz zwizane z tym konsekwencje (postpujca susza, brak opau, nielegalny handel drzewem, itp.)

Imigracja: scena ta zostaa stworzona z nielegalnymi imigrantami we Francji (sans-papier) i pokazywaa zawio sytuacji, na ktra skazani s imigranci we Francji.

Warsztaty Teatru Forum dla modziey pochodzenia czeczeskiego yjcej w Belgii. Celem naszej pracy bya reeksja nad warunkami integracji w spoeczestwie belgijskim, dyskryminacj, rnicami kulturowymi i trudnociami, jakie powoduje wspomnienie wojny i przymusowe oddalenie od ojczyzny.

Warsztaty przeprowadzone w ramach szkolenia osb pracujcych w placwkach dla mlodziezy z trudnociami zachowania, moja praca skupia si na przekazaniu wiedzy o Teatrze Forum, tak aby sta on sie narzdziem pracy z modzie, metod na wyraenie problemw i poszukiwanie ich pozytywnych rozwiza.

Belgia, Stowarzyszenie U Move 4 Peace i Top Theatre

Burkina Faso, AfrykaStowarzyszenie Roue Libre i Couleurs Unies

Francja, Cemea

T e a t r F o r u m w w i e l u k o n t e k s t a c h

Dominika Bedryjczuk

Wsplnie stworzylimy projekt, w ktrym Teatr Forum by zaproszeniem lokalnej spoecznoci do reeksji nad problematyk ekologii i imigracji. W ramach tego projektu powstay dwie sceny, ktre odgrywalimy na targowiskach i ulicach maej wioski afrykaskiej:

Ekologia: problematyka wycinki drzew w obszarze wioski oraz zwizane z tym konsekwencje (postpujca susza, brak opau, nielegalny handel drzewem, itp.)

Imigracja: scena ta zostaa stworzona z nielegalnymi imigrantami we Francji (sans-papier) i pokazywaa zawio sytuacji, na ktra skazani s imigranci we Francji.

Warsztaty Teatru Forum dla modziey pochodzenia czeczeskiego yjcej w Belgii. Celem naszej pracy bya reeksja nad warunkami integracji w spoeczestwie belgijskim, dyskryminacj, rnicami kulturowymi i trudnociami, jakie powoduje wspomnienie wojny i przymusowe oddalenie od ojczyzny.

Roczny projekt pracy ze studentami nad warunkami ycia i studiowania, problematyka poruszana przez dana grup prezentowana bya wielokrotnie przed innymi studentami a take przez zarzdem akade-mikw i uczelni.

Proczny projekt, ktry obj osiem szk gimnazjalnych, mia na celu zaprezentowanie scen Teatru Forum stworzonych przez Top Theatre z Lille, a nastpnie zaproponowanie warsztatw dla uczniw. Warsztaty poruszay tematyk warunkw nauczania, relacji ucze-ucze oraz ucze-nauczyciel. Stworzone sceny zostay odegrane przed publicznoci uczniowsk, nauczycielami oraz dyrekcj szk.

Warsztaty przeprowadzone w ramach szkolenia osb pracujcych w placwkach dla mlodziezy z trudnociami zachowania, moja praca skupia si na przekazaniu wiedzy o Teatrze Forum, tak aby sta on sie narzdziem pracy z modzie, metod na wyraenie problemw i poszukiwanie ich pozytywnych rozwiza.

Francja, Crous i Top Theatre

Francja, Top Theatre

Belgia, Stowarzyszenie U Move 4 Peace i Top Theatre

Burkina Faso, AfrykaStowarzyszenie Roue Libre i Couleurs Unies

T e a t r F o r u m w w i e l u k o n t e k s t a c h

Jana Sanskriti (Teatr Ludzi) to ogromna organiza-cja zaoona ju w 1985 roku przez Sanjoya Ganguly, ktra stanowi niesamowity przykad tego, w jaki sposb i na jak skal mona wykorzysta metod Teatru Forum. Swoj siedzib ma w niewielkiej miejscowoci Badu, niedaleko Kalkuty, w Indiach jednak jej zasig jest znacznie szerszy. Wystarczy powiedzie, e za cisych czonkw, to znaczy aktorw czy instruktorw, uwaa si okoo 600 osb. Sam teatr dziaa jednak na jeszcze bardziej imponujc skal. Za zbiorowo spektaktorw, czyli osb przychodzcych stale na spektakle i biorcych udzia w teatralnych debatach, uwaa si okoo 20 tysicy osb, a spektakle docieraj w samym regionie do 250 tysicy widzw.

Obecnie Jana Sanskriti skada si z ponad 30 zespow pracujcych w rnych miejscach. Ich praca koncentruje si przede wszystkim wok sabo rozwinitych regionw wiejskich. Najczciej pracuj z adiwasi, czyli rdzenn ludnoci wiejsk, nad tematami, ktre za kadym razem s samodzielnie wybierane przez grup.

Ich dziaalno sceniczna przeplata si z dziaalnoci polityczn na szczeblach lokal-nych w wielu obszarach dotyczcych przemocy zarwno rodzinnej, jak i politycznej - od krytycz-

nej analizy pozycji kobiet w domach do oporu przeciw agresywnym formom rozwoju. Dziaanie Jana Sanskriti opiera si przede wszytkim na dugoterminowym istnieniu Teatru Forum w miejscowociach, gdzie wytwarza przestrze do wsplnego dialogu, podejmowania trudnych kwestii oraz budowania odpowiedzialnoci. Organizacja interweniuje w wielu sprawach, z ktrych wikszo dotyczy tragicznych i pilnych problemw w skali, jaka czsto nie jest zrozumiaa dla osb spoza Indii. Dla przykadu, ostatnio palcym tematem bya fala samobjstw rolnikw. Jana Sanskriti zajmowaa si okreleniem spoecznych przyczyn tych samo-bjstw oraz prb przeciwdziaania.

Czonkowie Jana Sanskriti twierdz, i ich celem nie jest dostarczanie wskazwek czy roszcze dotyczcych priorytetw dla lokalnego rozwoju, ale przede wszystkim budowanie dialogu w spoeczestwie. Wedug nich dialog zapewnia krytyczne mylenie oraz kwestionuje lepe naladowanie w podaniu za ideologi, rzecza-mi materialnymi czy osobami.

Obecnie Jana Sanskirit cigle angauje nowe miejsca, najpierw przyjedajc ze spektaklami, nastpnie organizujc warsztaty i pomagajc w organizacji spektakli, tak e po dwch latach pracy grupy staj si zupenie samodzielne.

Festival MuktadharaMidzynarodowy festiwal Teatru Forum, odbywajcy si zazwyczaj co 2 lata w Indiach. Bengalskie Muktadhara skada si z dwch sw: Mukta wolny i Dhara pynca woda, co ma odnosi si do swobodnego przepywu myli i konceptw. W 2010 roku w festiwalu wziy udzia zaproszone zespoy zajmujce si Teatrem Forum z wielu regionw wiata, poczynajc od Singapuru, poprzez Hiszpani, Francj, Nepal, Argentyn, Brazyli, Kanad, a do grup teatralnych z Iranu czy Tasmanii.

organizacja: Jana Sanskritimiejsce: Bengal Zachodni, Indietematy: sytuacja kobiet, sytuacja rolnikw, krytyka neoliberalizmu, relacje midzy partiami politycznymi a obywatelami; relacja pracodawca/pracownik, ekologia, przemoc domowa, molestowanie seksualne w pracygrupy: kobiety, rolnicy, spoeczno wiejska, adiwasi.

Teatr Forum w IndiachJana San sk r i t i

Kwesti kluczow dla Jana Sanskriti, w ktrej szczeglnie domagaj si oni poprawy sytua-cji jest dyskryminacja kobiet. Jest to sprawa najwaniejsza ju od pocztkw ich dziaalnoci, choby ze wzgldu na to, e na pocztku role kobiece musiay by odgrywane przez mczyzn. Wynikao to z niewielkiej liczby kobiet angaujcych si w Jana Sanskriti, z powodu braku zgody mczyzn (mw, ojcw) na ich udzia w spektaklach. Obecnie, po wielu latach, liczba kobiet i mczyzn na widowni i wrd aktorw jest waciwie zrwnowaona. Trzeba jednak podkreli, e nie by to atwy proces.

Twrcy Jana Sanskriti stwierdzili, e dialog nie bdzie moliwy bez penego w nim udziau kobiet. Ze wzgldu na silny podzia gende-rowy w wioskach postanowiono utworzy warsztaty jedynie dla kobiet i skupi si na proble-mach, ktrych one dowiadczaj. Taka strategia okazaa si kluczem do dalszej pracy. W trakcie wielu warsztatw stworzonych zostao ponad sto obrazw przedstawiajcych sytuacje z ycia kobiet. Na tej podstawie zosta skonstruowany spektakl Teatru Forum Shonar Meye, czyli Zota Dziewczyna. Tytu ten odwouje si do posagu, z ktrym zostaje oddana kobieta w trakcie zalubin, ale take do bengalskiego powiedzenia wyraajcego pozytywne uczu-cia do dziewczyny. Od swego powstania spektakl by on wystawiony w rnych regionach Indii przez grupy Jana Sanskriti ponad 3000 razy.

Spektakl Shonar Meye opowiada o trzech etapach ycia kobiety, w ktrym kluczowy jest moment zalubin. Pierwsza cz opisuje nierwno w rodzinie midzy

synem a crk: chopiec moe zdobywa edukacj, dziewczyna natomiast karcona jest za ch uczszczania do szkoy czy prb nauki czytania. Druga cz skupia si na problemach zwizanych z okolicznociami zalubin, w szczeglnoci z posa-giem oraz brakiem wpywu przyszej ony na fakt i okolicznoci zawarcia lubu. Ostatnia cz przedstawia monologiczno sytuacji domowej - kobieta nadal nie moe o sobie stanowi, poniewa zarwno dom, w ktrym mieszka, jak i pole, na ktrym pracuje, nale do jej ma bd ojca. Ta cz opowiada rwnie o cikiej pracy, ktr ona codziennie wykonuje i za ktr nie jest wynagradzana, oraz o przemocy domowej i braku moliwoci uzyskania jakiejko-lwiek pomocy z zewntrz.

Spektakl przedstawia stadia ycia kobiety z Zachodniego Bengalu w taki sposb, e wikszo kobiet w tym czy innym momen-cie moe zidentykowa si z gwn bohaterk. Jest on do fragmentaryczny, przeplatany choreograami bazujcymi na bengalskich tacach, tak aby swobodnie mona byo przestawia poszczeglne sceny, w zalenoci od problemu, ktry jest dla widowni najistotniejszy.

Interwencje spektaktorw s zazwyczaj bardzo emocjonalne i traaj w samo sedno tego skomplikowanego problemu, niejednokrotnie prowokujc oburzenie widowni. Wywoujc temat silnych nierwnoci midzy kobietami i mczyznami Jana Sanskriti mocno konfrontu-je spektaktorw ze znan z ycia codziennego sytuacj, pytajc, czy rzeczywicie tak musi by.

Festival MuktadharaMidzynarodowy festiwal Teatru Forum, odbywajcy si zazwyczaj co 2 lata w Indiach. Bengalskie Muktadhara skada si z dwch sw: Mukta wolny i Dhara pynca woda, co ma odnosi si do swobodnego przepywu myli i konceptw. W 2010 roku w festiwalu wziy udzia zaproszone zespoy zajmujce si Teatrem Forum z wielu regionw wiata, poczynajc od Singapuru, poprzez Hiszpani, Francj, Nepal, Argentyn, Brazyli, Kanad, a do grup teatralnych z Iranu czy Tasmanii.

Agnieszka Krl

Teat r For umna rzecz poprawy sytuacji kobiet

Centrum Teatru Ucinionych (CTO - The Center of Theater of the Oppressed) w Rio de Janeiro zostao zaoone przez Augusto Boala w roku 1986, po jego powrocie z wygnania, i od tej pory prowadzi badania, upowszechnia i rozwija zaprojektowane przez niego techniki teatralne.

Miaam okazj bra udzia w ich dziaaniach w okresie od kwietnia do maja 2011 roku, ktry niestety by trudny dla CTO z uwagi na koszty i problemy wewntrzne poszczeglnych grup - mam nadziej, e problemy te ju zostay rozwizane. Niemniej jednak praca, ktr wykonuj brazylijscy curingas (animatorzy, jokerzy) bya dla mnie niezwykle interesujca. Postaram si tutaj opisa niektre z ich projek-tw w celu zilustrowania rnorodnoci i efektywnoci metod Boala.

Najnowsze projekty CTO Rio s raczej zorien-towane w kierunku, ktry wyznacza Estetyka Ucinionych (The Aesthetics of the Oppressed), ostatnia wydana przez niego ksika. Najogl-niej rzecz ujmujc, jest to zastosowanie wszyst-kich rodzajw sztuki, nie tylko teatru, do rozwi-jania umiejtnoci artystycznych, ktre mog wpywa na zmian spoeczn, odkrywanie siebie jako artysty/ki i obywatela/ki, co oznacza

znajdowanie w sobie i innych wolnego, wiadomego i aktywnego czowieka. Praktyka ta obejmuje swoim zasigiem szerokie spektrum sztuk plastycznych, muzyk, taniec, fotografi, poezj oraz syntez wszystkich tych jakoci, czyli teatr.

Grupy tworzce z sukcesem wydarzenia artys-tyczne Teatru Forum w Rio de Janeiro to midzy innymi grupa winiw Heitor Carrilho Manic-mio - szpitala psychiatrycznego i wizienia, grupa Diversidade (rnorodnoci seksualnej), a take grupy byych alkoholikw i narkomanw.

Dziaajca w Niteroi grupa osb z zaburzeniami psychicznymi Pirei km Cenna, ktra zostaa zaoona kilka lat temu w ramach duego programu spoecznej reintegracji, stworzya scen Teatru Forum podejmujc tematyk dyskryminacji w miejscu pracy ze wzgldu na chorob psychiczn lub niepenosprawono fizyczn. Jest to opowie pracownika, ktry zostaje zwolniony po tym, jak jego pracodawca dowiaduje si o jego chorobie.

Marias do Brasil to rwnie jedna ze starszych grup Teatru Forum, ktra porusza tematy warunkw pracy kobiet z biednych regionw

Organizator: Centrum Teatru Ucinionych CTO RIOMiejsce: Rio de Janeiro, BrazyliaPodejmowana tematyka: warunki pracy ubogich kobiet migrujcych z pnocnego wschodu Brazylii, LGBT, zdrowie psychiczne, opieka psychiatryczna, leczenie winiw z zaburzeniami psychicznymi, Grupy: zrnicowane w zalenoci od podejmowanego tematu

Centrum Teatru UcinionychRIO DE JANEIRO

Emilie Girardin

pnocno-wschodniej Brazylii, ktre przyjedaj do Rio w poszukiwaniu lepszego ycia, czsto jednak kocz jako molestowane pokojwki. Spektakle przez nich przygotowywane s kolo-rowe, wypenione piosenkami i muzyk, tacem i poezj. Teatr Forum traktowany jako narzdzie wiernie odzwierciedla rzeczywisto, zmieniajc jedynie jej estetyczne aspekty, po to, eby lepiej zrozumie problemy i moliwoci ich rozwiza. W przeciwiestwie do innych form sztuki, ktre nie obejmuj kompleksowego dziaania poli-tycznego, Teatr Forum nie tylko oferuje bezporednie, konstruktywne dziaania wrd grup o okrelonym problemie, ale rwnie moe by uywany jako skuteczne narzdzie legisla-cyjne, przyjmujc form Teatru Legislatywnego, dziki czemu w latach 1993-1999 wprowadzono kilkanacie funkcjonujcych do dzisiaj praw, ktre zmieniy brazylijsk rzeczywisto.

W 1992 roku Boal zosta czonkiem Rady Miasta z ramienia Partido dos Trabalhores (Partii Pracujcych) po intensywnej teatralnej kampa-nii, cho nie do koca wierzy, e zostanie wybrany. Zacz wwczas pracowa z publicznoci nie jako z aktorami teatralnymi,

ale aktorami politycznymi, pytajc ich o moliwe prawne rozwizania problemu pokazywanego na scenie. Formula ta jest stale rozwijana, nawet po zakoczeniu mandatu Boala, i nazywana jest sessoes solenes simbolicas - teatralne sesje sym-boliczne, w ktrych inscenizacja danego prawa zostaje odegrana, po czym propozycje spektaktorw s czytane i przeformuowywane przez prawnikw, a nastpnie kierowane do wadz politycznych. W ten sposb Boal osign cel: konkretna poprawa rzeczywistoci poprzez sztuk, przynoszca ludziom nadziej. Techniki cigle s rozwijane, obecnie gwnie przez Olivara Bendelaka, koordynatora projektw w pnocno- wschodniej Brazylii Fbrica de teatro do Nordeste.

Gwnym celem CTO jest multiplikacja i rozpowszechnianie metody dziki stworzeniu Midzynarodowej Szkoy Teatru Ucinionych w Rio de Janeiro. Oczywicie nauka z uczniami Boala jest okazj sam w sobie, pod warunkiem, e Teatr Forum pozostanie demokratyczn, ekscytujc i ewoluujc form, przechwytujc to, co dostaje od wspczesnego wiata.

JAN EIROJAN EIROJAN EIRO

Organizator: Centrum Teatru Ucinionych CTO RIOMiejsce: Rio de Janeiro, BrazyliaPodejmowana tematyka: warunki pracy ubogich kobiet migrujcych z pnocnego wschodu Brazylii, LGBT, zdrowie psychiczne, opieka psychiatryczna, leczenie winiw z zaburzeniami psychicznymi, Grupy: zrnicowane w zalenoci od podejmowanego tematu

Centrum Teatru UcinionychRIO DE JANEIRO

Cardboard Citizens /Wielka Brytania/

Jasna Sanskriti /Indie/

Third Way Thearte /Australia/

Afghanistan Human Rights & Democr

cy Organization (AHRDO) /Kabul/

Drama Box /Singapure/

Fallen Leaves Theatre Company

/Malezja/

Forumclub - drama in education center

/Azerbejdan/Theatre for Changes NGO /Armenia/

Tiyatro Boyali Kus /Turcja/

Theatre for Research Education and Em-

powerment (TREE) /Bangladesz/

Theatre Center for Social Change -

Al-Laz Theatre /Izrael/

Fundacja Dobra Wola /Polska/

Compagnie Thtrale GINDI /Senegal/

GTO Maputo /Mozambik/

Tamale Forum Theatre Group /Ghana/

Change Moves /RPA/

PULA FORUM THEATRE FESTIVAL

w w w . t h e a t r e o f t h e o p p r e s s e d . o r g

6. Spis organizacji Teatru Forum na wiecie.

wejd tutaj :

/Chorwacja/

Centre for Applied Theatre Research

(CATR) /Wielka Brytania/

Teatraviesas GTO /Hiszpania/

En Vie Theatre de l'Opprime /Francja/

Formaat, Workplace for Participatory

Drama /Holandia/

GTO Lisboa /Portugalia/

Mind the Gap /Wielka Brytania/

Paulo-Freire-Gesellschaft /Niemcy/

STOPKLATKA /Polska/

TdU Wien /Austria/

Center for Applied Theatre /USA/

ImaginAction/USA/

Kampania Przeciwko Homofobii /Polska/

Pedagogy & Theatre of the Oppressed

/USA/

Theatre of the Oppressed NYC /USA/

Dramatic Problem Solving /Kostaryka/

Actuarnos Otros /Argentyna/

CTO Rio de Janeiro /Brazylia/

Tentempies /Urugwaj/

w w w . t h e a t r e o f t h e o p p r e s s e d . o r g

bibliograf ia

nej analizy pozycji kobiet w domach do oporu przeciw agresywnym formom rozwoju. Dziaanie Jana Sanskriti opiera si przede wszytkim na dugoterminowym istnieniu Teatru Forum w miejscowociach, gdzie wytwarza przestrze do wsplnego dialogu, podejmowania trudnych kwestii oraz budowania odpowiedzialnoci. Organizacja interweniuje w wielu sprawach, z ktrych wikszo dotyczy tragicznych i pilnych problemw w skali, jaka czsto nie jest zrozumiaa dla osb spoza Indii. Dla przykadu, ostatnio palcym tematem bya fala samobjstw rolnikw. Jana Sanskriti zajmowaa si okreleniem spoecznych przyczyn tych samo-bjstw oraz prb przeciwdziaania.

Czonkowie Jana Sanskriti twierdz, i ich celem nie jest dostarczanie wskazwek czy roszcze dotyczcych priorytetw dla lokalnego rozwoju, ale przede wszystkim budowanie dialogu w spoeczestwie. Wedug nich dialog zapewnia krytyczne mylenie oraz kwestionuje lepe naladowanie w podaniu za ideologi, rzecza-mi materialnymi czy osobami.

Obecnie Jana Sanskirit cigle angauje nowe miejsca, najpierw przyjedajc ze spektaklami, nastpnie organizujc warsztaty i pomagajc w organizacji spektakli, tak e po dwch latach pracy grupy staj si zupenie samodzielne.

bibliograf ia

Babbage Frances. Routledge Performance Practitioners: Augusto Boal. London and New York: Routledge, 2005.

Boal Augusto. Games for Actors and Non-Actors. London: Routledge, 1992.. Legislative Theatre. Using performance to make politics. New York and London: Rout-ledge, 1998.. The Aesthetics of the Oppressed. London and New York: Routledge, 2006.. The Rainbow of Desire. The Boal Method of Theatre and Therapy. London: Routledge, 1995.. Theatre of the Oppressed. London: Pluto Press, 2000/1974.Cohen-Cruz Jan, Schutzman Mary (red.), A Boal Companion: Dialogues on Theatre and Cultural Politics, New York: Routledge, 2006.

. Playing Boal: Theatre, Therapy, Activism, New York: Routledge, 1994.

Czerepniak-Walczak Maria. Pedagogika emancypacyjna. Gdask: Gdaskie Wydaw-nictwo Psychologiczne, 2006.

Da Costa Dia (red.). Scripting Power: Jana Sanskriti On and Offstage. Kolkata: CAMP, 2010.

Epskamp Kees. Theatre for Develompent. An Introduction to Context, Applications and Training. London and New York: Zed Books, 2006.

Finley Susan. Badania posugujce si sztuk. Rewolucyjna pedagogika oparta na performansie. W: Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln. Metody bada jakociowych. Warszawa: PWN, 2009. .

Freire Paulo. Pedagogy of the Oppressed. New York: Continuum, 2007.

Ganguly Sanjoy. Jana Sanskriti. Forum Theatre and Democracy in India. London and New York: Routledge, 2010.

Nicholson Helen. Applied Drama. The gift of theatre. New York: Palgrave Macmillan, 2005.

Prendergast Monica, Saxton Juliana. Applied Theatre. International Case Studies and Challenges for Practice. Bristol/Chicago: Intellect, 2009.

A u t o r k i :koncepcja i opracowanie: Agnieszka Krl

projekt graficzny: Gabriela Szymeczko

korekta: Alina Doboszewska

autorki tekstw: Dominika Akuszewska Dominika BedryjczukEmilie GirardinAgnieszka Krl Elbieta Pasternak

kontakt:Agnieszka Krl agnieszkakrol@op.pl

Partnerzy projektu:Projekt dofinansowany ze rodkw Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich

organizacja projektu / publikacja: