TAELA KLAS GRUNTÓW - podgik.jgora.pl³w.pdf · Bonitacja gleb Kuźnicki i in., 1979 Ważnepytania:...

TABELA KLAS GRUNTÓW

dr Bożena Smreczak

Zakład Gleboznawstwa Erozji i Ochrony Gruntów, IUNG-PIB, Puławy

Bonitacja gleb Kuźnicki i in., 1979

Ważne pytania:Jaka jest gleba najlepsza, a jaka najgorsza w takich samych warunkach topograficznych iklimatycznych, przy podobnym poziomie agrotechniki, nawożenia i nakładów?

Która z gleb da wyższy plon rośliny uprawnej?

Zaliczenie do odpowiednich klas jakości np. kilku tysięcy różnych odmian gleb na zróżnicowanym obszarze kraju wymagało opracowania jasnego systemu i wprowadzenia jednoznacznych kryteriów.

Kryteria: właściwości gleb i siedliska skorelowane z urodzajnością czyli ilością wyprodukowanej masy roślinnej.

Właściwości: bezpośrednio i pośrednio (typ i podtyp) wpływające na urodzajność.

Klasyfikacja gruntów dla podatku gruntowego z dnia 26 marca 1935 r.

Przeprowadzona przez Ministerstwo Skarbu we współpracy z Ministerstwem Rolnictwai Reform Rolnych– klasyfikacja skarbowa.

„Ilość klas oraz rodzaje gleb w poszczególnych kategoriach gruntów podaje tabela, załączona doustawy niniejszej. Tabela ta jest ustalona dla gruntów o przeciętnej kulturze i wydajności zuwzględnieniem ich właściwości naturalnych. Przy klasyfikacji nie będą uwzględnianeindywidualne różnice w bonitacji, spowodowane nakładami i zabiegami posiadaczy gruntów,powodującymi przychodowość nietrwale wyższą od przeciętnej”.

- instrukcje regionalne- powiatowe komisje klasyfikacyjne, wojewódzkie i główna komisja klasyfikacyjna- powiatowe rejestry gruntowe


Kategorie gruntów według rodzaju użytkowaniaGrunty orne: klasy od I- do VI Łąki: klasy od I do VI Pastwiska: klasy od I do VI Grunty pod wodami: klasy od I do VI Grunty pod lasami: klasy od I do IIINieużytki

Klasa I grunty orne najlepsze:

a) Mady chude, średnio ciężkie, położone tak wysoko, że nie zamakają podczas wylewów rzeki w dolinie której leżą. Warstwa mady gruba, co najmniej 1m spoczywa na podłożu piaszczystym.

b) Niektóre czarnoziemy stepowe leżące na podłożu lessowem i niektóre czarnoziemy stepowe zdegradowane (pozbawione znacznej ilości próchnicy), na lessach grubości od 1-1,5 m, leżące średnio wysoko na podłożu piaszczystem. Próchnica tych gleb słodka.

Odniesienie do typów gleb tylko w przypadku gruntów ornych


Klasa I. Łąki najlepsze:

a) Łąki nadrzeczne i polne, zasilane naturalnymi zalewami, żyzną wodą z rzek i pól, przy czemzalewy przychodzą w porze odpowiednie i woda nie pozostaje na łące zbyt długo, mającodpowiedni odpływ; melioracji nie wymagają.

b) Łąki mineralne, zmeliorowane, nawadniane, przy czem możliwe jest doprowadzenie wmiarę potrzeb do każdej parceli dostatecznej ilości wody żyznej i ciepłej.

W klasie I występują szlachetne trawy słodkie, jak: rajgrasy, kostrzewy, wyczyniec łąkowy, orazrośliny motylkowe jak: koniczyny, komonica, lucerna chmielowa. Wśród traw nie ma grubej ikwaśnej flory, skrzypów, trzcin, sitów, turzycy, mchów itp.

- doskonalenie klasyfikacji bonitacyjnej gleb

- współpraca z Komisją Klasyfikacyjną przy Ministerstwie Skarbu;

- w 1938 r. koncepcja utworzenia w Puławach centralnego ośrodka szkolenia dla klasyfikatorów

Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r.

Rozporządzenie mówi o gleboznawczej klasyfikacji gruntów, którą przeprowadza się w sposób jednolity dla kraju na podstawie tabeli klas gruntów.

Tabela Klas Gruntów, a w niej ogólne zasady systemu klasyfikacyjnego:

- Wprowadzono układ i hierarchiczność tabeli- Podział na tereny wyżynne i nizinne oraz górzyste - Podział na kategorie użytków- Dla każdego z obszarów wymieniono typy gleb oraz symbolikę (oprócz łąk i pastwisk)- Dla gleb bielicowych i brunatnych wprowadzone rodzaje gleb- Szczegółowo zostały opisane `gatunki gleb


Tabela Klas Gruntów, a w niej ogólne zasady systemu klasyfikacyjnego:

Typy gleb symbol rodzaj klasy

Bielicowe i brunatne

AB

A i B

ze żwirów IV -VI

z pisaków III-VI

z glin I-V

z iłów II-V

z pyłów wodnego pochodzenia

II-V

z lessów I-V

Czarnoziemy C - I-IV

Czarne ziemie D - I-V

Gleby bagienne E - II-VI

Mady F - I-VI

Rędziny G - I-VI

Tereny wyżynne i nizinne

GLEBY ORNE



Gleby pierwotnego stadium rozwojowego o niewykształconym profilu

H - VI

Gleby bielicowe i brunatne

I - II-VI

Mady J - III-V

Rędziny K - III-V

Tereny górzyste

GLEBY ORNE


Tereny górzyste

GLEBY ORNE

A. Gleby bielicowe i B. gleby brunatne1. gleby wytworzone ze żwirówKlasa IV

a) Gleby żwirowe gliniaste, całkowite, z domieszką części pyłowych w całym profilu, posiadające wykształcony poziom próchniczny miąższości nie mniejszej niż 30 cm. W podłożu może występować piasek. Węglan wapnia występuje często pod warstwą próchniczną. Grunty dość urodzajne, chociaż czasem zbyt suche, Udają się na nich dobrze żyto, ziemniaki i owies.

b) Gleby żwirowe silnie gliniaste, niecałkowite na glinach przepuszczalnych leżących nie głębiejniż 80 cm. Poziom próchniczny dobrze wykształcony, miąższości ponad 30 cm. Dobre glebyżytnio-ziemniaczane. Czasem za suche. W korzystnych warunkach udają się na nich innerośliny.

Podstawę klasyfikacji bonitacyjnej gleb zawsze stanowią badania terenowe!

Badania gleb w terenie zostały oparte na założeniach:- gleby posiadają szereg indywidualnych cech morfologicznych, które można bezpośrednio

zaobserwować w polu,- cechy morfologiczne wiążą się ze zdolnością produkcyjną gleb

Ocenę produkcyjności gleb dla wszystkich użytków rolnych przeprowadza się na postawieodkrywek glebowych, dla których określa się typ, rodzaj i gatunek gleby.


Klasę bonitacyjną gleby należy określić w oparciu o obowiązująca tabelę

klas gruntów dla danego użytku po uprzednim rozpoznaniu:

- cech morfologicznych profilu glebowego,

- uziarnienia poziomów genetycznych,

- odczynu,

- głębokości występowania węglanów,

- stosunków wodnych,

- usytuowania odkrywki w stosunku do elementów rzeźby terenu

11


12


W klasyfikacji bonitacyjnej typy gleb odpowiadały Systematyce gleb Polski z 1956 r.

Klasyfikacja utworów glebowych wg Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego z 1956 r.:

żwiry: zg i zppiaski: pl, plp, ps, psp, pgl, pglp, pgm, pgmpgliny: gl, glp, gs, gsp, gc, gcpiły: i, ippyły: plz, plilessy: l, li

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 1957 r.

wprowadzenie dla gleb ornych klas III a i IIIb oraz IVa i IVb


Bielicowe i brunatne

AB

A i B

ze żwirów IVa -VI

z pisaków IIIa-VI

z glin I-V

z iłów II-V

z pyłów wodnego pochodzenia

II-V

z lessów I-V

Czarnoziemy C - I-IVb

Czarne ziemie D - I-V

Gleby bagienne E - II-VI

Mady F - I-VI

Rędziny G - I-VI

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 1957 r.

Zmiany klas gleb ornych, spowodowały zmiany oznaczeń gatunków, natomiast nie zmieniły się zasady oznaczeń gleb, ich symboliki.

Zasady klasyfikacji trwałych użytków zielonych oraz lasów również nie uległy zmianie

Kolejne lata:-zakrojone prace terenowe-poznanie pokrywy glebowej kraju-opracowanie wielu instrukcji terenowych-rozpoznanie gleb użytków zielonych

Komentarz do tabeli klas gruntów w zakresie bonitacji gleb gruntów ornych terenów równinowych,wyżynnych i nizinnych wraz z regionalnymi instrukcjami dotyczącymi bonitacji gleb ornych terenówgórzystych i komentarzami dotyczącymi bonitacji gleb użytków zielonych i gleb pod lasamidla użytku klasyfikatorów gleb i pracowników kartografii gleb - I U N G

Komentarz do tabeli klas gruntów z 1963 r.

Ministerstwo Rolnictwa pismem z dnia 5.IV.1960 r. Nr UR. Kl-15/35/60 zobowiązałowykonawców klasyfikacji do wyróżniania i opisywania dodatkowych typów, podtypów,rodzajów i gatunków gleb w formie uwag na drukach dotyczących opisów odkrywekglebowych.

W ten sposób komentarz uzupełniający zawierał całość materiałów, na podstawie którychklasyfikatorzy obowiązani byli określać gleby i klasy bonitacyjne oraz opisywać je na drukachdotyczących klasyfikacji.

Komentarz do 2012 r. stanowił uzupełnienie do tabeli klas gruntów i wprowadził klasę RZVI (gleby pod zalesienia), zmienioną następnie na VIz.


- Zachowano podział na klasy, ale zmienionio w glebach wytworzonych ze żwirów i piasków klasę RZ VI na VIzWłączono szczegółowy opis gleb ornych terenów górzystych w postaci instrukcji włączając dwa dodatkowe typy L czarne ziemie i M gleby bagienne,

- załączono instrukcje dla terenów górzystych

- wydzielono strefy wysokościowe gleb górskich

- podzielono niektóre typy gleb na podtypy

- opisano gatunki gleb użytków zielonych, i zastosowano odrębną symbolikę FZ oraz FZ(G)

- włączono opisy typów siedliskowych lasów

Strefa

Wysokość w m npm

Bieszczady Karpaty Zachodnie Sudety

I poniżej 400 poniżej 450 poniżej 400 (450)

II 400-500 450-600 400-550 (450-600)

III 500-650 600-800 550-700 (600-750)

IV powyżej 650 powyżej 800 powyżej 700 (750)


Kolejne propozycje tabeli klas gruntów

Tabela klas gruntów z 1992 r. zwierała informację o kompleksach przydatności rolniczej gleb.

Tabela klas gruntów z 1999 r. zmieniała symbolikę gleb w zapisach na mapach klasyfikacyjnych, zamiast doboru roślin wprowadziła propozycja kompleksów rolniczej przydatności gleb.

Tabela klas gruntów z 2010 r. obowiązuje obecnie i jest częścią Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 2012 r. w sprawie gleboznawczej klasyfikacji gruntów.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 2012 r.

- przepisy prawne artykuł 26 Ustawy z dn. 17 maja 1989 r. Prawo Geodezyjne i Kartograficzne (Rada Ministrów została upoważniona do określenia w drodze rozporządzenia: urzędowej

tabeli klas gruntów oraz sposobu i trybu przeprowadzania gleboznawczej klasyfikacji gruntów).

- wprowadzenie tabeli klas gruntów zrekultywowanych na cele rolne, które w świetle obowiązujących przepisów prawnych podlegają klasyfikacji bonitacyjnej,

- dostosowania nazewnictwa do nomenklatury obowiązującej obecnie w gleboznawstwie,

Plany opracowania tabeli nie obejmowały zmiany całego systemu, który jest częścią ewidencji gruntów i budynków.

Przyczyny podjęcia prac

Kategorie użytków

1. Grunty orne: tereny wyżynne i nizinne oraz górskie

2. Grunty zrekultywowane z przeznaczeniem na grunty orne

3. Łąki trwałe, pastwiska trwałe: tereny wyżynne i nizinne oraz górskie

4. Lasy: tereny wyżynne i nizinne oraz górskie

5. Grunty zadrzewione i zakrzewione

6. Grunty pod stawami rybnymi

7. Nieużytki

8. Pozostałe kategorie gruntów rolnych

Część

Dział

Rozdział

Oddział

Rozporządzenie Rady Ministrów z 2012 r.

Tabela Klas Gruntów z 2012 r.

Stałe zasady zbierania danych o glebach i jednorodny sposób zapisu od 1956 r.

Stałe zasady zapisywania informacji glebowej na mapach od 1956 r.


Ważny jest układ poziomów genetycznych

B C E

Zasada zachowania ciągłości kodyfikacji w opisach odkrywek glebowych

Gleba bielicowa Gleba płowa (pseudobielicowa)

A A


Ao- poziom ściółki

A1 – poziom próchniczy (akumulacyjny), orno-próchniczy

(A1) – poziom próchniczy inicjalny

A2 – poziom wymywania i przemywania

B – poziom wmywania (iluwialny)

(B) - poziom brunatnienia i rdzawienia

g - poziom pseudoglejowy (opadowo-glejowy)

G- poziom glejowy (gruntowo-glejowy)

C - poziom skały macierzystej

D - poziom utworu podściełającego

M - warstwa murszu

T - warstwa torfu

W- warstwy w przypadku mad opisu mad


A1

(B)

C

A

C

AC

T1

T2

Ważny jest układ poziomów genetycznych

Zasada zachowania ciągłości kodyfikacji w opisach odkrywek i na mapach

B C E

Zasada zachowania ciągłości kodyfikacji w opisach odkrywek glebowych i na mapach klasyfikacyjnych

Gleba bielicowa Gleba płowa (pseudobielicowa)

A1

A2

B

C

A A

Symbol Tabela wersja 2012

AB Kompleks gleb brunatnych, gleb płowych, gleb rdzawych i gleb bielicowych wytworzonych ze żwirów i piasków

A Gleby płowe

B Gleby brunatne

C Czarnoziemy

D Czarne ziemie

E Gleby bagienne i pobagienne

F

G Rędziny


H Gleby inicjalne

I Gleby brunatne, gleby płowe i gleby bielicowe

J Mady

K Rędziny

L Czarne ziemie

M Gleby bagienne i pobagienne

Tereny wyżynne i nizinne Tereny górskie


Wprowadzenie nowych typów gleb


BZ Gleby brunatne i gleby rdzawe

BZ(G) Gleby brunatne glejowe

CZ Czarnoziemy

CZ(G) Czarnoziemy glejowe

DZ Czarne ziemie

DZ(G) Czarne ziemie glejowe

EZ Gleby bagienne i pobagienne

FZ Mady

FZ(G) Mady glejowe

GZ Rędziny

GZ(G) Rędziny glejowe

Łąki trwałe, pastwiska trwałe – Tereny nizinne i wyżynne


HZ Gleby inicjalne

IZ Gleby brunatne, gleby płowe, gleby bielicowe

IZ(G) Gleby brunatne glejowe, gleby płowe glejowe, gleby bielicowe glejowe

JZ Mady

JZ(G) Mady glejowe

KZ Rędziny

LZ Czarne ziemie

MZ Gleby bagienne i pobagienne

Tereny wyżynne i nizinne Tereny górskie


Zachowanie opisowego charakteru gatunków gleb

TKG 2012a) Gleby płowe ze słabo zaznaczonymi cechami wymycia iłu koloidalnego, wytworzone z glin, lekkie. Podłożeprzepuszczalne. Poziom próchniczny dobrze wykształcony o miąższości około 30 cm, o trwałej strukturzegruzełkowatej. Gleby te występują w położeniach równych, niepodlegających procesom zmywu i warunkującychdobry dla rozwoju roślin uprawnych stan uwilgotnienia. Spiaszczenie wierzchnich warstw tych gleb nie sięga głębiejniż 40 cm i utrzymuje się w grupie piasku gliniastego mocnego. W razie występowania w podłożu mniejprzepuszczalnych glin – zmeliorowane. Są to bardzo dobre gleby pszenno-buraczane

R-II/A/3a (Cz.I/Dz.I/Roz. 4/Od.3)

a) Gleby płowe słabo zbielicowane, wytworzone z glin, lekkie. Podłoże przepuszczalne. Poziom próchniczny dobrzewykształcony o miąższości około 30 cm, o trwałej strukturze gruzełkowatej. Gleby te występują w położeniachrównych, niepodlegających procesom zmywu i warunkujących dobry dla rozwoju roślin uprawnych stan uwilgotnienia.Spiaszczenie wierzchnich warstw tych gleb nie sięga głębiej niż 40 cm i utrzymuje się w grupie piasku gliniastegomocnego. W razie występowania w podłożu mniej przepuszczalnych glin – zmeliorowane. Są to bardzo dobre glebypszenno-buraczane.


Uzupełnienie informacji o niektórych gatunkach gleb (małe litery alfabetu bez litery x)

KOMENTARZ


Klasy gleb ornych do VIz, ponieważ w materiałach archiwalnych i na mapach klasyfikacyjnych występuje ta klasa bonitacyjna lub RZ VI.

Tereny górskie dzieli się na:

- Karpaty Zachodnie wraz z Podkarpaciem Zachodnim = woj. krakowskie i katowickie

- Karpaty Wschodnie wraz z Podkarpaciem Północnym = woj. rzeszowskie

- Sudety = Sudety

Podstawa opisu gatunków dla terenów górskich - Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim, które zawierają odnośniki dla pozostałych obszarów górskich.

Włączenie do TKG instrukcji terenowych dla terenów górskich

- wydzielenie klas gleb leśnych terenów nizinnych i wyżynnych oraz terenów górskich

- wydzielenie typów siedlisk leśnych nizin i wyżyn oraz gór

- poprawki w zakresie opisów typów siedliskowych lasów

- nie ma terenów współczesnych tarasów rzecznych

Zachowany został poprzedni układ tabeli.


W tabeli klas gruntów z 2012r. wprowadzono:


- część zupełnie nowa nie występująca poprzednio

- opis klas odpowiada schematowi opisu gleb ornych z uwzględnieniem charakterystyki gleb

po rekultywacji

- zwrócona uwaga na stopień wykształcenia m.in. poziomu orno-próchnicznego, strukturę,

miąższość, ukształtowanie terenu, stosunki wodne itp.

- nie ma określonych typów, ponieważ gleby te zalicza się do gleb inicjalnych

Grunty zrekultywowane z przeznaczeniem na grunty orne

Podsumowanie

Tabela klas gruntów pomimo, ze przechodziła wiele zmian to zmiany te są dostosowane do jej pierwotnej formy z 1956 r., która sprawdza się w praktyce.

Należy się spodziewać, że w miarę zmian przepisów prawnych do tabeli klas gruntów będą wprowadzane kolejne uzupełnienia i poprawki.

Dziękuję za uwagę

TAELA KLAS GRUNTÓW - podgik.jgora.pl³w.pdf · Bonitacja gleb Kuźnicki i in., 1979 Ważnepytania:...

Documents

Transcript of TAELA KLAS GRUNTÓW - podgik.jgora.pl³w.pdf · Bonitacja gleb Kuźnicki i in., 1979 Ważnepytania:...