D. Raj-Koziak i inni

Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 4476

PRACE ORYGINALNE

Szumy uszne u osób młodych do 35 roku życia Tinnitus in young patients up to 35-years old

Danuta Raj-Koziak, Grażyna Bartnik, Henryk Skarżyński, Adam Piłka, Anna Fabijańska, Beata Borawska

Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Klinika Szumów Usznych Kierownik: prof. dr hab. n. med. H. Skarżyński

SummaryAccording to our observations tinnitus is becoming increasingly common amongst younger persons. About 25% of patients registered in our Tinnitus Clinic, are below the age of 35. Group of 235 tinnitus patients ranging in age from 18 to 35 years old were evaluated for this study. There were no other pre-selection criteria except the age. All of the patients answered the questions concerned with the cause of tinnitus. The results of our research indicate that infections (68.5%), noise exposure (27.7%) and stress (23.4%) are the most frequent cause of tinnitus among patients below 35 years.H a s ł a i n d e k s o w e : szumy uszne, przyczynyK e y w o r d s : tinnitus, causes

Otolaryngol Pol 2008; LXII (4): 476–479 © 2008 by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi

Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów.Wkład poszczególnych autorów: D. Raj-Koziak – główny badacz, przewodniczący zespołu autorów, H. Skarżyński, G. Bartnik – nadzór merytoryczny, A. Piłka – analiza statystyczna, A. Fabijańska, B. Borawska, G. Bartnik – przygotowanie materiału do analizy

�

WPROWADZENIE

Według the Public Health Agency szum uszny równolegle z silnym bólem oraz zaburzeniami rów-nowagi wymieniany jest jako trzecia najbardziej do-kuczliwa dolegliwość ludzkości. Powszechnie uważa się, że szumy uszne stanowią dolegliwość wieku podeszłego, co potwierdzają wyniki badań staty-stycznych [1–5]. Z naszych obserwacji wynika, że na przestrzeni ostatnich 10 lat obserwuje się wzra-stającą liczbę pacjentów młodych zgłaszających się z problemem szumów usznych. Spośród ponad 15 tysięcy pacjentów zarejestrowanych w naszej Klinice około 25% stanowią dorośli poniżej 35. roku życia. Celem pracy była ocena potencjalnych przyczyn powodujących szumy uszne u osób młodych do 35. roku życia.

MATERIAŁ I METODY

Materiał pracy stanowiły wyniki danych ankie-towych kolejnych 235 pacjentów (120 kobiet i 115 mężczyzn) w wieku od 18 do 35 lat (średni wiek pa-

cjenta to 28,1 lat przy odchyleniu standardowym wynoszącym 4,7 lat).

Wszyscy badani zgłaszali szum przewlekły, ponie-waż średni czas trwania szumu do chwili zgłoszenia się do Kliniki wynosił 2,7 lat przy odchyleniu wyno-szącym 3,1. Każdy z pacjentów wypełniał kwestiona-riusz składający się z kilkunastu pytań podzielonych na bloki tematyczne. Do zrealizowania tematu pracy wykorzystano następujące zagadnienia zawarte w kwe-stionariuszu:

– potencjalna przyczyna lub przyczyny występo-wania szumu usznego,

– choroby współistniejące występujące u pacjenta z szumem usznym,

– lokalizacja szumu usznego.Audiolog na podstawie zebranego wywiadu z pa-

cjentem wyszczególniał czynniki, mogące stanowić prawdopodobną przyczynę szumu. Jeżeli pacjent nie potrafi ł wskazać jednoznacznie na jeden czynnik etiologiczny jako przyczynę szumu, wpisywano kilka współistniejących czynników ryzyka. Wyniki badań gromadzono w bazie danych.

Wszyscy pacjenci zostali poddani pełnej diagno-styce audiologicznej. Testy audiologiczne wykonane

�

Szumy uszne

Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 4 477

u każdego pacjenta obejmowały zestaw następujących badań: wyznaczenie progu słyszenia, pomiar audio-metrii impedancyjnej, wyznaczenie progu dyskom-fortowego słyszenia – UCL, ocenę produktów znie-kształceń nieliniowych ślimaka za pomocą rejestracji DP-gramu, ocenę przewodnictwa neuronalnego za pomocą słuchowych potencjałów wywołanych z pnia mózgu ABR oraz określenie charakterystyki szumu. W celu realizacji celu niniejszej pracy wykorzystano wyniki audiometrii tonalnej. Badania audiometryczne wykonano za pomocą audiometru Itera fi rmy Madsen w kabinie audiometrycznej. Uzyskane wyniki danych ankietowych pogłębiono analizą statystyczną na pod-stawie testu Chi kwadrat Pearsona, oceniając czy wy-stępowanie określonej cechy jest istotne statystycznie w badanej grupie.

WYNIKI BADAŃ

W badanej grupie pacjentów w badaniu audiome-trii tonalnej współistniejący z szumem niedosłuch stwierdzono łącznie u 45 pacjentów, co stanowiło 19,1% ogólnej liczby badanych, w tym u 12,8% (30) kobiet oraz 6,4% (15) mężczyzn. Progi słuchu w uchu prawym i lewym wyznaczone w badaniu audiometrii tonalnej przedstawiono na rycinie [1].

Pozostała grupa, czyli 80,9% pacjentów (190 osób), zgłaszało szum uszny przy prawidłowym progu słysze-nia. U młodych pacjentów zaobserwowano niezależnie od płci równomierną lokalizację występowania szumu usznego, przy czym zarówno kobiety, jak i mężczyźni najczęściej wskazywali na występowanie szumu w obu uszach (45,5%). Najrzadziej natomiast wskazywali na lokalizację szumu w głowie (7,7%). Dane obrazujące lokalizację szumu w badanej grupie pacjentów przed-stawiono w tabeli I.

Analiza otrzymanych wyników pokazała, że wy-stępowanie szumu usznego u młodych pacjentów związane jest z infekcjami, ponieważ aż 68,5% an-kietowanych wskazało je jako potencjalną przyczynę szumu. Tę najliczniejszą grupę stanowiącą przyczynę szumów usznych nazwano grupą czynników infekcyj-nych. Najczęściej pacjenci skłonni byli uznać za przy-czynę szumu ogólne infekcje, określając je jako grypę lub infekcje grypopochodne (31,5%). Jako kolejną przyczynę szumu w grupie czynników infekcyjnych wymieniano przebyte zapalenia uszu. Infekcje uszu jako potencjalną przyczynę szumu podawało 19,8% badanych. Jako trzeci czynnik mogący powodować szum w tej grupie stwierdzono infekcje górnych dróg oddechowych, 17,4% badanych uważało, że szum był wynikiem przebytego zakażenia górnych dróg

oddechowych. W grupie czynników infekcyjnych podobne wskaźniki uzyskano zarówno w grupie kobiet, jak i mężczyzn. Uzyskane wyniki pokazano w tabeli II.

Drugim potencjalnym czynnikiem etiologicznym szumu było narażenie na hałas. Przy czym ekspozycja na hałas ostry była przyczyną szumu u 18,3% badanych,

Tabela I. Lokalizacja szumu usznego w zależności od płciLokalizacja szumu usznego Kobiety Mężczyźni RazemUcho lewe N 35 30 65

% 29,7% 26,1%Obustronnie N 47 60 107

% 39,8% 52,2%Ucho prawe N 29 14 43

% 24,6% 12,2%Głowa N 9 11 18

% 5,9% 9,6%Razem N 120 115 235

Tabela II. Rozkład procentowy czynników infekcyjnych jako potencjalna przyczyna występowania szumu usznego

Kobiety Mężczyźni RazemOgólne infekcje /grypa/

39 16,6% 35 14,9% 74 31,5%

Zapalenia uszu 23 9,8% 23 9,8% 46 19,6%Infekcje górnych dróg oddechowych

23 9,8% 18 7,7% 41 17,4%

Tabela III. Rozkład procentowy występowania narażenia na hałas jako przyczyny szumu usznego

Kobiety Mężczyźni RazemHałas ostry 14 6,0% 29 12,3% 43 18,3%Hałas przewlekły 10 4,3% 12 5,1% 22 9,4%

Tabela IV. Rozkład procentowy pozostałych przyczyn szumu usznego

Kobiety Mężczyźni RazemNaczyniowo--krążeniowe

6 2,6% 1 0,4% 7 3,0%

Choroby kręgosłupa 0 0,0% 3 1,3% 3 1,3%Nagła głuchota 6 2,6% 2 0,9% 8 3,4%Nagłe oziębienie (przewianie)

1 0,4% 0 0,0% 1 0,4%

Czynniki chemiczne– ototoksyczne

1 0,4% 4 1,7% 5 2,1%

Otoskleroza 6 2,6% 0 0,0% 6 2,6%Choroba Meniere’a 1 0,4% 0 0,0% 1 0,4%Zaburzenia hormonalne

5 2,1% 0 0,0% 5 2,1%

Choroby autoimmunologiczne

1 0,4% 1 0,4% 2 0,9%

Choroby genetyczne 2 0,9% 2 0,9% 4 1,7%

D. Raj-Koziak i inni

Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 4478

natomiast przewlekłe narażenie na hałas jako potencjalną przyczynę szumu stwierdzono u 9,4% badanych.

Narażenie na hałas ostry stwierdzono dwukrotnie częściej u mężczyzn (12,3%) niż u kobiet (6%). Przy ekspozycji na hałas przewlekły nie stwierdzono różnic w grupie kobiet (4,3%) i mężczyzn (5,1%). Uzyskane wyniki przedstawiono w tabeli III. Narażenie na ostry stres stanowiło trzeci w kolejności czynnik etiologicz-ny szumu.

Aż 23,4% badanych było skłonnych uznać stres jako czynnik bezpośrednio wywołujący szumy usz-ne. Jako kolejny czynnik pacjenci podawali urazy mechaniczne ucha lub głowy – 8,9% ankietowanych pacjentów wskazywało ten czynnik jako przyczynę szumu. Pozostałe czynniki etiologiczne występujące w niewielkim odsetku, takie jak: schorzenia naczy-niowo-krążeniowe, choroby kręgosłupa, urazy me-chaniczne, nagła głuchota, nagłe oziębienie, czynniki chemiczno-toksyczne, otoskleroza, choroba Meniere’a, zaburzenia hormonalne, schorzenia autoimmuno-logiczne, schorzenia genetyczne będące przyczyną szumu w badanej grupie pacjentów przedstawiono w tabeli IV.

DYSKUSJA

Analiza piśmiennictwa na temat częstości i przy-czyn szumu obejmuje głównie dane opublikowane przez Colesa i wsp. oraz Chunga wsp. [3, 4].

Coles w swoich badaniach wskazuje głównie na zależność występowania szumu od wieku oraz nara-żenia na hałas. Nie stwierdza różnic w występowaniu

szumu usznego u kobiet i mężczyzn. Wskazuje na gorsze czynni ki socjoekonomiczne jako predysponu-jące do występowania szumu oraz podkreśla częste współistnienie szumu jako dolegliwości towarzyszącej niedosłuchom. Chung i wsp. przeprowadzili bada-nia dotyczące szumu usznego w populacji 30 000 pracowników narażonych na hałas. Uzyskane dane wskazują na brak różnic w występowaniu szumu usznego u kobiet i mężczyzn. Chung, podobnie jak Coles podkreśla zależność między występowaniem szumu a wiekiem pacjenta, jako kolejny czynnik predysponujący do występowania szumu wskazuje współistniejący niedosłuch. W wynikach podanych przez Chunga tylko 6,6% pacjentów narażonych na hałas zgłaszało szumy uszne. Przytoczone powyższe dane w większości wskazują na zwiększone prawdo-podobieństwo wystąpienia szumu wraz z wiekiem oraz w przypadku współistnienia niedosłuchu. Uzy-skanych wyników własnych jednoznacznie nie można odnieść do cytowanych powyżej, ponieważ w badanej grupie większość, bo aż 80,9% badanych pacjentów nie miała żadnych problemów ze słuchem. Podobnie jest z kryterium wieku, gdyż badana grupa to głównie pacjenci młodzi, gdzie średnia wieku wynosiła 28,1 lat. Natomiast cytowane dane opierają się na bada-niach obejmujących populacje dobierane niezależnie od wieku. Już Singer w 1982 r. oraz Chung, próbując tłumaczyć różnice w wynikach swoich badań wska-zywali na konieczność oddzielenia kryterium wieku i niedosłuchu przy próbie ustalania czynników ryzyka szumu [4, 7]. Bartnik analizując potencjalne przyczyny szumów usznych w grupie 163 pacjentów wymienia jako najczęstsze: ogólne infekcje – 13%, zapalenia

-10,00

10,00

30,00

50,00

70,00

90,00

110,00

p125 p250 p500 p1000 p2000 p4000 p8000

-10,00

10,00

30,00

50,00

70,00

90,00

110,00

l125 l250 L500 L1000 L2000 L4000 L8000

Ryc. 1. Audiogramy badanych pacjentów z podziałem na ucho prawe i ucho lewe

Szumy uszne

Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 4 479

uszu – 6%, stresy – 13%, narażenie na hałas – 10% [6]. Przyczyny szumu usznego i niedosłuchu w grupie 123 pacjentów również przedstawił Nicolas-Puel [8]. Jako najczęstsze przyczyny szumu oraz współistniejącego niedosłuchu podaje uraz akustyczny (32%), wodniak endolimfatyczny (32%) oraz niedosłuch z towarzyszą-cym szumem związany z wiekiem (23%).

Analiza piśmiennictwa oceniająca oraz potwier-dzająca częste występowanie szumu wśród pacjen-tów z problemami zapalnymi uszu sięga początku dwudziestego stulecia. Politzer w 1909 r. opisywał, że dwie trzecie pacjentów z chorobami uszu zgłaszało współistniejące szumy uszne [9]. Fowler w 1912 r. stwierdzał występowanie dokuczliwego szumu usz-nego u 65% z 2000 badanych pacjentów [10]. Jones i Knudsen stwierdzali obecność szumu u 59% pacjen-tów zgłaszających problemy ze słuchem [11].

Wyniki własne oceniające potencjalne przyczyny szumu wskazują na czynnik infekcyjny (68,5%) jako najczęstszą prawdopodobną przyczynę szumu. Po-wyższe dane wydają się istotne klinicznie i wskazują, że nie leczone lub nieprawidłowo leczone ogólne infekcje, stany zapalne uszu czy infekcje górnych dróg oddechowych mogą spowodować powikłania w postaci przewlekłego szumu usznego. Narażenie na hałas ostry i przewlekły, wymieniane jako druga potencjalna przyczyna szumu, znajduje również po-twierdzenie u cytowanych autorów [3, 4, 6, 8]. Trzeci z kolei czynnik uznany przez młodych pacjentów jako potencjalny sprawca szumu to narażenie na stres. Stres jest czynnikiem ryzyka niewymiernym i dyskusyjnym. Jednak w sytuacji, kiedy do gabinetu lekarskiego trafi a całkowicie zdrowy pacjent cierpiący tylko z powodu przewlekłego szumu bez żadnych obciążeń i potencjal-nych czynników ryzyka zapytany o narażenie na stres często potwierdza istnienie czynnika stresogennego (np. śmierć, choroba bliskiej osoby, ważne egzaminy czy utrata pracy) w momencie wystąpienia szumu.

WNIOSKI

Największymi zagrożeniami decydującymi o wy-stępowaniu szumów usznych u osób młodych poniżej 35 roku życia są:

– infekcje,– hałas,– stres.

PIŚMIENNICTWO

Fabijańska A, Bartnik G, Rogowski M, Skarżyński H. Program badań epidemiologicznych nad występowaniem szumów usznych i nadwrażliwości słuchowej w Polsce. Audiofonologia 1998; 13: 261–266.Mc Fadden D. Tinnitus-Facts, Theories and Treatment. Washington, D.C. National Academy Press. 1982; 1–50. Coles RRA. Epidemiology of tinnitus: (1) Prevalence and (2) Demographic and clinical features. In Proceedings, Second International Tinnitus Seminar. J Laryngol Otol [Suppl] 1984; 9: 7–15, 195–202.Chung DY, Gannon RP, and Mason K. Factors affecting the prevalence of tinnitus. Audiology 1984; 23: 441452.Skarżyński H. Szumy uszne i nadwrażliwość na dźwięki. Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu. Warszawa 1988; 37–41.Bartnik G. Rozprawa doktorska. Analiza wyników habituacji u pacjentów z szumem usznym i nadwrażliwością słuchową. Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu. Warszawa 2001.Singer JD, Tomerlin TJ, Smith JM, Schrier AJ. Analysis of noise related auditory and associated health problems in the U.S. population (1971–1975) EPA Report No. 550/9-82-193A. 1982.Nicolas-Puel C, Faulconbridge RL, Guitton M, Puel JL, Mondain M, Uziel A. Characteristics of tinnitus and etiology of hearing loss: a study of 123 patients. Int Tinnitus J 2002; 8(1): 37–44.Politzer A. Disease of the Ear. 5th Ed. London Baillere, Tindall and Cox, 1909.Fowler EP. Tinnitus aurium. Signifi cance in certain diseases of the ear. N.Y. State J. Med. 1912, 12: 702–704.Jones IH, and Knudsen VO. Certain aspects of tinnitus, especially treatment. Laryngoscope. 1928, 38: 597–611.

Adres autora:Instytut Fizjologii i Patologii Słuchuul. Zgrupowania AK „Kampinos” 101-943 Warszawa

Pracę nadesłano: 14.03.2008 r.Zaakceptowano do druku: 02.06.2008 r.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.