1. Omdlenie

2. Zasłabnięcie

3. Utrata przytomności z zachowaniem oddechu u osoby dorosłej

4. Utrata przytomności z brakiem oddechu u osoby dorosłej

5. Zatrzymanie oddechu u dziecka (bezdech afektywny)

6. Utrata przytomności z zachowaniem oddechu u dziecka

7. Utrata przytomności z brakiem oddechu u dziecka

8. Zadławienie osoby dorosłej

9. Zadławienie dziecka

10. Oparzenie termiczne

11. PPP po spożyciu substancji żrącej

12. PPP w przypadku porażenia prądem elektrycznym

13. PPP w przypadku krwotoku żylnego/tętniczego

14. PPP w przypadku krwotoku z nosa

Agnieszka Czerska Pawlak

PIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA

1. OMDLENIE

CECHY PIERWSZA POMOC

- Krótkotrwała utrata przytomności (10-15 s) spowodowana niedotleniem mózgu. - Możliwe przyczyny omdlenia: nagły spadek ciśnienia krwi, ból, strach, odchudzanie. - Objawy: utrata przytomności, a przedtem: uczucie osłabienia, bladość, ból głowy i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, osłabienie mięśni kończyn dolnych. RADA. Jeżeli czujesz, że możesz zemdleć, usiądź i pochyl głowę mocno w dół. Jeśli nie możesz usiąść – pochyl się na kilka sekund.

- Asekurować, nie pozwolić na bezwładny upadek.

- Poszkodowanemu, który już leży: unieść ręce i nogi do góry, rozluźnić uciskające części garderoby, zapewnić dostęp świeżego powietrza (niech ktoś otworzy okno).

- Po odzyskaniu przytomności nie pozwolić na powstanie – może nastąpić ponowne omdlenie. Poszkodowany powinien siedzieć 10-15 minut.

- W warunkach szkolnych po odzyskaniu przytomności można przenieść dziecko w bardziej przyjazne miejsce (gabinet lekarski).

- Jeżeli po 10-15 sekundach przytomność nie powraca, postępować jak w przypadku opisanym na następnej stronie – utrata przytomności (punkt 3,4).

- Najczęściej po odzyskaniu przytomności nie jest konieczne wezwanie pogotowia.

2. ZASŁABNIĘCIE

CECHY PIERWSZA POMOC

- Zaburzenie funkcjonowania organizmu bez utraty przytomności (przykładowe objawy: uczucie osłabienia, bladość, ból i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, osłabienie mięśni kończyn dolnych). - Powodem zasłabnięcia może być stres, silny ból, głód, niedawny zabieg operacyjny, przewlekła choroba i nieprzyjęcie wymaganych leków.

- Pomoc w zasłabnięciu jest zależna od przyczyny.

Ponieważ poszkodowany – w przeciwieństwie do omdlenia – jest przytomny, należy przeprowadzić wywiad, który pomoże stwierdzić przyczynę pogorszenia stanu zdrowia (czy choruje przewlekle – na co, czy przyjął leki, czy jadł dziś, czy odczuwa ból, czy może być osłabionym po operacji). - Wzywamy pogotowie, jeżeli poszkodowany się na to zgadza.

3. UTRATA PRZYTOMNOŚCI Z ZACHOWANIEM

ODDECHU U OSOBY DOROSŁEJ

CECHY PIERWSZA POMOC

- Poszkodowany leży, nie odpowiada na nasze pytania, jest bezwładny.

- Oceń stan poszkodowanego: powiedz „proszę otworzyć oczy, odezwać się, co się stało”. Potrząśnij za ramię, powtórz pytania. - Brak kontaktu oznacza, że poszkodowany jest nieprzytomny. Wezwij pogotowie (999, 112), jeżeli są w pobliżu inni – poleć wezwanie (konkretnej osobie!). - Udrożnij drogi oddechowe („broda patrzy w niebo”) , pochyl policzek nad ustami/nosem poszkodowanego i przez 10 sekund sprawdzaj, czy oddycha. - Stwierdzasz oddech (wyczuwasz wydech na policzku, widzisz unoszącą się klatkę piersiową). - Układasz poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (bocznej ustalonej): ręka od Twojej strony w górę pod kątem prostym, splatasz palce drugiej ręki i swoje, przykładając do policzka poszkodowanego. Następnie nogę zewnętrzną podnosisz zginając kolano pod kątem prostym i pociągasz to kola do siebie, zyskując ułożenie na boku. Udrażniasz drogi oddechowe.

4. UTRATA PRZYTOMNOŚCI Z BRAKIEM ODDECHU

U OSOBY DOROSŁEJ

CECHY PIERWSZA POMOC

- Poszkodowany leży, nie odpowiada na nasze pytania, jest bezwładny.

- Oceń stan poszkodowanego: powiedz „proszę otworzyć oczy, odezwać się, co się stało”. Potrząśnij za ramię, powtórz pytania. - Brak kontaktu oznacza, że poszkodowany jest nieprzytomny. Wezwij pogotowie (999, 112), jeżeli są w pobliżu inni – poleć wezwanie (konkretnej osobie!). - Udrożnij drogi oddechowe („broda patrzy w niebo”) , pochyl policzek nad ustami/nosem poszkodowanego i przez 10 sekund sprawdzaj, czy oddycha. - Jeżeli oddech nie powraca, rozpocznij RKO (resuscytację krążeniowo-oddechową). Odsłoń klatkę piersiową. Wyszukaj jej środek (na linii sutków lub dwa palce nad mostkiem). Ułóż dłonie na sobie, łokcie proste. Wykonaj 30 uciśnięć. - Udrożnij drogi oddechowe, ściśnij skrzydełka nosa. Wykonaj dwa wdechy. Powtarzaj uciski i wdechy do czasu zaobserwowania oznak życia (jęk, poruszenie, mruganie).

Ważny jest czas.

Po czterech minutach

bezdechu komórki

mózgu pozbawione

tlenu zaczynają

obumierać.

5. ZATRZYMANIE ODDECHU U DZIECKA

CECHY PIERWSZA POMOC

- Dziecko np. wskutek długotrwałego płaczu „zanosi się” i przestaje oddychać. Może pojawić się sinica wokół ust. Dziecko traci przytomność, ale szybko ją odzyskuje. Czynniki sprzyjające: wcześniactwo, infekcja.

Postaraj się nie dopuścić do gwałtownego ataku płaczu, a jeżeli wystąpi, spróbuj uspokoić dziecko. Wykonaj delikatne dmuchnięcie w nos/usta. Jeśli atak bezdechu nie ulega przerwaniu, postępuj jak w punkcie 11 (zadławienie) – układamy dziecko na ręce lub kolanie głową w dół, poklepujemy po pleckach. Przy dalszym braku reakcji wzywamy pogotowie i rozpoczynamy RKO. Pamiętaj - w tym wypadku utrata przytomności nie musi być przejawem groźnych zaburzeń, ale należy skonsultować z lekarzem epizod bezdechu, nawet jeżeli dziecko szybko powróciło do naturalnego rytmu oddechu.

6. UTRATA PRZYTOMNOŚCI Z ZACHOWANIEM

ODDECHU U DZIECKA

CECHY PIERWSZA POMOC

- Dziecko leży, jest bezwładne, przy próbie podniesienia „leje się” przez ręce. Nie reaguje na głos i dotyk.

- Oceń stan przytomności dziecka: mów do niego, delikatnie potrząśnij za ramiona, dotknij podeszwy stóp (palce powinny się zgiąć – odruch podeszwowy). - Brak reakcji oznacza, że jest nieprzytomne. Wezwij pogotowie (999, 112), jeżeli są w pobliżu inni – poleć wezwanie (konkretnej osobie!). - Udrożnij drogi oddechowe - podłóż dłoń pod kark, pochyl policzek nad ustami/nosem dziecka i przez 10 sekund sprawdzaj, czy oddycha. - Stwierdzasz, że dziecko oddycha. Ułóż je na boku, opierając pleckami o bok wersalki, ścianę. Ustabilizuj za pomocą ręcznika, poduszki, aby pozostało w tej pozycji. Okryj. Czekaj na pogotowie, sprawdzając czy oddycha. Jeżeli oddech zatrzyma się, postępuj jak w sytuacji opisanej na następnej stronie.

7. UTRATA PRZYTOMNOŚCI Z BRAKIEM ODDECHU

U DZIECKA CECHY PIERWSZA POMOC

- Dziecko leży, jest bezwładne, przy próbie podniesienia „leje się” przez ręce. Nie reaguje na głos i dotyk.

- Oceń stan przytomności dziecka: mów do niego, delikatnie potrząśnij za ramiona, dotknij podeszwy stóp. - Brak kontaktu oznacza, że jest nieprzytomne. Wezwij pogotowie (999, 112), jeżeli są w pobliżu inni – poleć wezwanie (konkretnej osobie!). - Skontroluj ostrożnie jamę ustną – widoczne ciało obce delikatnie usuń. - Udrożnij drogi oddechowe - podłóż dłoń pod kark, pochyl policzek nad ustami/nosem dziecka i przez 10 sekund sprawdzaj, czy oddycha. - Jeżeli oddech nie powraca, rozpocznij RKO (resuscytację krążeniowo-oddechową). Zachowując udrożnienie, wykonaj 5 wdechów do ust i nosa dziecka. Wdechy krótkie – 50 ml powietrza. - Odsłoń klatkę piersiową. Wyszukaj jej środek (na linii sutków lub dwa palce nad mostkiem). Wykonaj 30 uciśnięć dwoma palcami (wskazującym i środkowym). - Ponownie udrożnij drogi oddechowe, skontroluj jamę ustną, wykonaj dwa wdechy. Powtarzaj uciski i wdechy do czasu zaobserwowania oznak życia (jęk, poruszenie, mruganie).

8. ZADŁAWIENIE DOROSŁYCH

CECHY PIERWSZA POMOC

- Cząstki jedzenia lub płyn dostają się do tchawicy. Poszkodowany nie może zaczerpnąć oddechu ani wypowiedzieć żadnego słowa, wydać dźwięku. Trzyma się za szyję, klatkę piersiową. Skóra twarzy może zmieniać kolor na szaroniebieski. Odróżniaj zadławienie od zakrztuszenia, kiedy poszkodowany może mówić i (z trudnością), ale oddycha.

- Stań za poszkodowanym. Poproś, aby pochylił się mocno do przodu, asekuruj, zachęcaj do kasłania. - Dłonią ułożoną „w łyżeczkę” uderzaj mocno między łopatkami. - Jeżeli powód zadławienia nie zostanie w ten sposób usunięty i oddech nie powraca, wykonaj rękoczyn Heimlicha. Stojąc za poszkodowanym, połóż splecione dłonie na jego brzuchu, między pępkiem żebrami. Mocno pociągnij do siebie lekko w górę. Powtarzaj kilkakrotnie, do chwili usunięcia przeszkody oddechowej. - Jeżeli poszkodowany mimo pomocy nie zacznie oddychać, szybko straci przytomność. Postępuj jak w p.6. - Jeżeli zadławiłeś się i jesteś sam w domu, wykonaj rękoczyn Heimlicha wykorzystując poręcz krzesła.

9. ZADŁAWIENIE U NIEMOWLĄT

CECHY PIERWSZA POMOC

- Wskutek zamknięcia światła dróg oddechowych (najczęściej niewielkim przedmiotem, pokarmem) oddychanie staje się niemożliwe. - Dziecko nie może wykonać wdechu, nie płacze, nie krzyczy, sinica ust, zwiotczenie („leje się” przez ręce). RADA: niezwykle starannie odkurzaj dywan przy raczkującym dziecku. Moneta, skuwka czy sprężynka długopisu, kulka psiej karmy, bateria do zegarka włożona do buzi może znaleźć się w tchawicy, a to śmiertelne zagrożenie.

- Usiądź na krześle lub przyklęknij na podłodze. Trzymając dziecko na swoim przedramieniu skieruj je głową w dół i twarzą w stronę ziemi. - Wykonaj 5 uderzeń między łopatkami dłonią ułożoną w „łyżkę”. Jeżeli przyczyna zdławienia nie zostanie w ten sposób usunięta, przełóż dziecko na plecy na swoje drugie przedramię i za pomocą opuszków dwóch palców (wskazujący i środkowy) wykonaj 5 uciśnięć klatki piersiowej na wysokości sutków. Nadal utrzymuj pozycję z głową dziecka skierowaną w dół. Sprawdź, czy w jamie ustnej nie ma ciała obcego – być może wypadło już z dróg oddechowych. Ponownie przełóż na brzuch i wykonaj 5 uderzeń między łopatkami. Kontynuuj do momentu usunięcia ciała obcego lub do utraty przytomności dziecka. W razie utraty przytomności wezwij pogotowie i rozpocznij RKO (szczegółowy opis w punkcie 7).

10. OPARZENIA TERMICZNE

CECHY PIERWSZA POMOC

Objawy: I st. – ból, zaczerwienienie II st. – ból, zaczerwienienie, obrzęk, pęcherze III st. – spalone, obumarłe tkanki białego koloru RADA: zakup opatrunek hydrożelowy na oparzenia do domowej apteczki.

- Schładzaj oparzenie zimną (nie lodowatą) wodą przez ok. 15 minut. - Przy oparzeniach rąk zdejmij zegarek, biżuterię – później narastający obrzęk uniemożliwi to i zaburzy krążenie. - Nie odrywaj ubrania przyklejonego do skóry, u dziecka nie zdejmuj ubranka przez głowę (dochodzi do dodatkowych oparzeń twarzy). - Nie smaruj kremem, maścią; nie odkażaj spirytusem. - Jeżeli oparzenie ma powierzchnię większą, niż 10% (1 procent to powierzchnia dłoni poszkodowanego), tak długie schładzanie spowoduje wyziębienie, wtedy po krótkim (2 min) schłodzeniu wodą przykładamy wilgotną jałową gazę albo opatrunek hydrożelowy (specjalny, mokry opatrunek na oparzenia). Przy II st. konieczne jest leczenie szpitalne.

11. POMOC PO SPOŻYCIU SUBSTANCJI ŻRĄCEJ,

TRUJĄCEJ

CECHY PIERWSZA POMOC

- Ślinotok. - Trudności w oddychaniu, obrzęk błon śluzowych. - Ból jamy ustnej i gardła. RADA

Zadzwoń do centrum informacji toksykologicznej tel. całodobowy 042 631 4725 i podaj nazwę spożytej substancji – uzyskasz zalecenia dalszego postępowania.

a) po spożyciu substancji żrącej, detergentu: - Wezwij pogotowie, zabezpiecz spożytą substancję. - Przepłucz jamę ustną wodą. - Nie prowokuj i nie dopuszczaj do wymiotów – nastąpi ponowne oparzenie chemiczne przełyku. - Podawaj wodę do picia małymi porcjami, zmniejszy stężenie substancji w żołądku. b)Po spożyciu trucizny, która nie jest żrąca: - Wezwij pogotowie. - U osoby przytomnej sprowokuj wymioty (dziecku podaj bardzo słodkie napoje niegazowane). - Po wymiotach podaj odtrutkę – zawiesinę węgla leczniczego z wodą (łyżka na szkl. ciepłej wody)

12. POMOC W PRZYPADKU PORAŻENIA PRĄDEM

ELEKTRYCZNYM

CECHY PIERWSZA POMOC

- Rany i/lub oparzenia na skórze. - Ból i skurcz mięśni. - Zaburzenia/zatrzymanie oddychania. - Zaburzenia/zatrzymanie pracy serca. - Utrata przytomności.

- Nie dotykaj osoby porażonej przed odcięciem dopływu prądu. - Wyłącz bezpieczniki w domu, a jeżeli to niemożliwe, odsuń porażające urządzenie lub wyciągnij wtyczkę z gniazdka za pomocą rzeczy nie przewodzącej prądu (drewniany kij od szczotki, krzesło, gumowa wycieraczka). - Sprawdź czynności życiowe. - W razie potrzeby wykonaj RKO (jak w punkcie 4, u dzieci 7). - Wezwij pogotowie – skutki porażenia prądem mogą się objawiać w odroczonym czasie.

13. POMOC W PRZYPADKU KRWOTOKU

CECHY PIERWSZA POMOC

- Obfite krwawienie. - Krew wypływająca pulsacyjnie, jasnoczerwona – przy uszkodzeniu tętnicy. - Krew ciemnoczerwona, wypływ ciągły – przy uszkodzeniu żyły.

- Oczyść skórę wokół rany, abyś mógł ocenić jej wielkość. - Połóż opatrunek z gazy i umocuj go bandażem (3-4 obwoje). - Umieść na opatrunku przedmiot, który musi uciskać ranę – drugą rolkę bandaża, małą butelkę – i mocno obandażuj pozostałą częścią (opatrunek uciskowy). - Jeżeli krwawienie dotyczy kończyny, unieś ją do góry. - Uciskaj palcami tętnicę powyżej rany, powyżej opatrunku uciskowego. - Przy przesiąkaniu nie odklejaj pierwszego opatrunku, połóż na nim następny. - Opaskę uciskową zakładamy tylko w przypadku amputacji. Musi mieć szerokość ok. 5 cm (sznurek nie nadaje się). Trzeba na niej zapisać godzinę założenia.

14. POMOC W PRZYPADKU KRWOTOKU Z NOSA

CECHY PIERWSZA POMOC

- Krwawienie z jednej (najczęściej) lub obu jam nosa.

- Poszkodowanego posadź i pochyl lekko do przodu. - Zapewnij środki higieniczne (chusteczki, ręczniki papierowe lub tradycyjne) do oczyszczenia nosa. - Połóż zimny okład na kark (może to być mrożonka, lód owinięte w cienką tkaninę) i na nasadę nosa. - Przy powtarzających się krwotokach udaj się do lekarza.

Filmy instruktażowe

https://www.youtube.com/watch?v=giYbu4bEQzM

https://youtu.be/jNertC3PG2w