Szkoła przyjaźnie wymagająca

REFORMA PROGRAMOWA Opis zmian potrzebnych w systemie edukacji Projekt do konsultacji Warszawa, kwiecień 2008 Prosimy o opinie na stronie: www.reformaprogramowa.men.gov.pl

Szanowni Państwo!

Chcemy, aby polska szkoła była przyjaźnie wymagająca – to znaczy

dająca wszystkim dzieciom równe szanse dostępu do edukacji,

zapewniająca uczniom poczucie bezpieczeństwa i sprzyjająca

rozwojowi ich indywidualnych zainteresowań, a takŜe klarownie

formułująca wymagania, których spełnienie przyniesie

satysfakcjonujące efekty kształcenia.

Proponowana reforma programowa została zaprojektowana przez

zespół ekspertów tak, by osiągnąć powyŜsze cele. Na stronie

internetowej www.reformaprogramowa.men.gov.pl znajdą Państwo

opis planowanych zmian organizacyjnych oraz obszerne fragmenty

przygotowywanego dokumentu: podstawa programowa kształcenia

ogólnego dla przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i szkół

pogimnazjalnych, a takŜe narzędzie do zgłaszania uwag i opinii.

Serdecznie zapraszam do zapoznania się z projektem i wyraŜenia

o nim swojej opinii. Bardzo liczę na pomoc wszystkich środowisk,

którym leŜy na sercu jakość polskiej oświaty.

Katarzyna Hall

JAKA MA BYĆ POLSKA OŚWIATA?

RÓWNY START Chcemy, aby polska szkoła była przyjaźnie wymagająca. Szczególnie zaleŜy nam na tym, aby była bardziej przyjazna dla uczniów i ich rodziców. By zapewnić równy start wszystkim dzieciom podejmującym naukę w rozpoczynających reformę programową klasach zadbamy o to, by podręczniki były tam za darmo. Zakupimy podręczniki dla wszystkich pierwszaków w szkole podstawowej i w gimnazjum. W naszych działaniach przygotowujących zmiany zwracamy szczególną uwagę na równy dostęp do edukacji. Zamierzamy dać wszystkim dzieciom równe szanse, chcemy zadbać o ich bezpieczeństwo i zapewnić dobre efekty edukacyjne na wszystkich poziomach kształcenia.

Proponowana reforma programowa została zaprojektowana tak, by osiągnąć powyŜsze cele. Jej głównymi przesłankami są:

• Skuteczniejsze wyrównywanie szans edukacyjnych, poprzez zapewnienie lepszego dostępu najmłodszych dzieci do edukacji.

• Poprawa efektów kształcenia na dwóch ostatnich etapach edukacyjnych.

• Podniesienie rangi nauczania języków obcych w polskich szkołach.

• WdroŜenie elastyczniejszego modelu kształcenia, lepiej dopasowanego do indywidualnych potrzeb i zdolności uczniów.

WaŜnym celem naszych działań są zmiany dotyczące zerówek i szkół podstawowych, a więc najmłodszych dzieci. Od paru lat dzieci sześcioletnie objęte są obowiązkiem nauki. Przechodząc z zerówki do szkoły uczeń powtarza w pierwszej klasie prawie to samo, czego uczył się w zerówce. Zmienimy to, aby uczniowie nie powtarzali juŜ zrealizowanego materiału.

Rodzice obawiają się, czy dzieci w nowej szkole będą bezpieczne. Obecnie nie wszystkie szkoły są przystosowane do tego, by dzieckiem, szczególnie małym, bezpiecznie się opiekować. Rodzice sześciolatka będą mogli wystąpić o późniejsze pójście przez niego do szkoły. Pozostawiamy tu rodzicom prawo decyzji. To rodzic będzie mógł decydować o odroczeniu posłania sześciolatka do szkoły.

Skierowanie sześciolatków z obowiązkowych zerówek do klas pierwszych w szkołach podstawowych będzie połączone z przeniesieniem do szkoły przedszkolnego standardu opieki nad nimi. Chcemy, by wysokie standardy opieki nad małymi dziećmi obowiązywały we wszystkich szkołach. Naszym priorytetem jest zapewnienie takiej samej jak w przedszkolu opieki po zajęciach szkolnych nad najmłodszymi uczniami. Nowy standard opieki po zajęciach będzie dostępny równieŜ dla dzieci starszych klas szkoły podstawowej, Wzmocnienie funkcji opiekuńczej w szkole pozwoli to na istotne wsparcie rodziców pracujących.

Chcemy takŜe złączyć programowo gimnazjum i szkołę pogimnazjalną. Celem tej zmiany jest przede wszystkim unowocześnienie programu szkoły i uniknięcie powtórzeń treści programowych.

ZaleŜy nam na zwiększeniu moŜliwości indywidualizacji nauki pozwalającej na zróŜnicowanie programu w zaleŜności od zainteresowań ucznia. Chcemy stworzyć takie rozwiązania organizacyjne, które będą sprzyjały systematycznemu wdraŜaniu młodego człowieka do świadomego dokonywania wyboru. Uczniowie gimnazjum i szkoły pogimnazjalnej powinni mieć większe moŜliwość uzupełniania obowiązkowych zajęć, zarówno o zajęcia istotnie rozwijające ich indywidualne pasje i zainteresowania, jak i o zajęcia dopełniające wiedzę szkolną z dziedzin nieobjętych rozszerzonym programem kształcenia.

Naszym priorytetem jest teŜ doprowadzenie do sytuacji, w której – po raz pierwszy w powojennej historii – uczeń kończący szkołę będzie posługiwał się na poziomie zaawansowanym przynajmniej jednym językiem obcym. Ponadto od gimnazjum obowiązkowe będzie nauczanie dwóch języków obcych, w tym jednego kontynuowanego.

Oczekujemy, Ŝe dzięki tym zmianom do roku 2015 edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna będą harmonijnie przygotowywać uczniów do nauki szkolnej. Działania na rzecz jakości edukacji zaowocują lepszym przygotowaniem uczniów do studiów i aktywności na rynku pracy. Poprawimy równieŜ poziom kształcenia i wyniki polskich uczniów w międzynarodowych badaniach porównawczych PISA. Zgodnie z potrzebami gospodarki i rynku pracy podwoi się liczba maturzystów wybierających kierunki ścisłe i techniczne.

REFORMA PROGRAMOWA

JAKOŚĆ I ZAUFANIE

Główna zasada przyjęta w przedstawianej wizji programowej to JAKOŚĆ I ZAUFANIE. Proponowane zmiany pozwolą kaŜdemu nauczycielowi polegać na tym, Ŝe ten, kto uczył jego uczniów wcześniej, miał odpowiednie warunki i moŜliwości, by z troską o jakość nauczyć ich przynajmniej tego, co jest wymagane. Jednocześnie sam będzie mógł realizować swoje zadania tak, aby nauczyciel uczący na etapie następnym mógł liczyć na efekty jego pracy. Reforma programowa przesunie dzisiejszy nacisk z deklaratywnego określania treści, które w szkole powinny być nauczane, na ścisłe zdefiniowanie standardów wiedzy i umiejętności, które wymagane na koniec danego etapu edukacji.

Reforma programowa to pakiet działań, zmierzających do osiągnięcia:

1. spójnego programowo i organizacyjnie procesu kształcenia, opisanego w języku efektów kształcenia, dostosowanego do moŜliwości ucznia i uwzględniającego zwiększone aspiracje edukacyjne młodzieŜy, wyrównującego szanse edukacyjne, zharmonizowanego zarówno z wychowaniem przedszkolnym, jak i z systemem szkolnictwa wyŜszego,

2. zapewniania wysokiej jakości polskiej oświaty.

Osiągnięcie wymienionych celów domknie strukturalną reformę systemu edukacji i polegać będzie na:

- wdroŜeniu korekty programowej, uwzględniającej:

• obniŜenie wieku szkolnego do 6 lat oraz szersze objęcie edukacją przedszkolną dzieci w wieku 3-5 lat,

• dąŜenie przewaŜającej części uczniów do zdobycia przynajmniej wykształcenia średniego, prowadzące do masowego kształcenia ogólnego na tym poziomie,

• pogłębione kształcenie kaŜdego absolwenta szkoły kończącej się maturą w zakresie wybranych przedmiotów, lepiej przygotowujące do nauki na wyŜszych uczelniach;

- dostosowaniu szkół do przyjęcia młodszych dzieci, zapewnieniu spójności między edukacją przedszkolną i wczesnoszkolną, zapewnieniu w szkołach podstawowych pełnej opieki nad najmłodszymi dziećmi;

- dostosowaniu systemu egzaminów zewnętrznych do pełnienia funkcji diagnostyczno-prognostycznej wobec ucznia oraz funkcji mierzącej efektywność pracy szkoły;

- uelastycznieniu procesu dydaktycznego, w ramach zwiększonej autonomii szkoły, dzięki jego lepszemu dostosowaniu do indywidualnych potrzeb ucznia, dla skuteczniejszego osiągnięcia określonych w podstawie programowej efektów kształcenia;

- uproszczeniu prawa, poprzez zdefiniowanie w jednym dokumencie programowym zarówno treści kształcenia, jak i standardów wymagań egzaminacyjnych, sformułowanych językiem efektów kształcenia.

WdraŜanie tego planu rozpocznie się od roku szkolnego 2009/2010, co odpowiada społecznym oczekiwaniom modernizacji szkoły. Realizacja reformy w 2009/2010 roku pozwoli na moŜliwie łagodne i sprawne wprowadzenie do systemu szkolnego dodatkowego

rocznika uczniów. Odsunięcie jej wprowadzenia o kaŜdy kolejny rok byłoby coraz bardziej kosztowne i mniej korzystne z uwagi na liczniejsze roczniki przyszłych pierwszoklasistów.

W związku z wymaganiami nowoczesnego rynku pracy przygotowywany jest takŜe plan wprowadzenia zmian programowych i organizacyjnych w kształceniu zawodowym oraz nowej formuły przeprowadzania zewnętrznego egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Będzie to kolejny etap wprowadzania zmian, który musi być przygotowany szczególnie starannie, w sposób dobrze dopełniający kształcenie ogólne i którego rozpoczęcie realizacji zaplanowane jest w 2012 roku.

Zmiany programowe mają wejść w Ŝycie we wrześniu 2009 roku, równolegle: w pierwszej klasie szkoły podstawowej oraz w pierwszej klasie gimnazjum, a następnie – w kolejnych latach – wkraczać do klas następnych. Uczniowie rozpoczynający naukę w pierwszym roku reformy będą wyposaŜani przez wszystkie kolejne lata wdraŜania zmian w bezpłatne podręczniki.

2008/2009 – ROK PRZEDSZKOLAKA

DLACZEGO SZEŚCIOLATKI MAJĄ IŚĆ DO SZKOŁY? Sześciolatki są obecnie objęte prawnym obowiązkiem nauki w „zerówkach”. W małych miejscowościach najczęściej uczą się w szkołach. Natomiast w największych miastach znacząca część sześciolatków uczy się w przedszkolach. Pracujący rodzice obawiają się, Ŝe szkoły nie zapewnią dzieciom opieki po lekcjach tak dobrej, jak w przedszkolu. W związku z tym szkoła podstawowa powinna zapewniać dzieciom opiekę w bezpiecznym standardzie przedszkolnym. 1. Obecnie:

- istnieje od dawna obowiązek wysyłania dzieci do zerówek; - chaos – rodzice pozostawieni są z tym obowiązkiem sami sobie; - opłaty – jedni musza płacić za zerówkę w przedszkolu; - brak bezpieczeństwa – inni wysyłają sześciolatki do bezpłatnej ale słabo

przygotowanej na to szkoły; - strata czasu – dzieci tracą rok na naukę w zerówce, Ŝeby w I klasie zacząć od nowa to

samo. 2. Po zmianach:

- bezpłatna edukacja dla wszystkich sześciolatków; - równe szanse – dla wszystkich dzieci bez względu na zamoŜność; - równy dostęp – ulga szczególnie dla rodzin wielodzietnych; - bezpieczeństwo dla wszystkich – standardy opieki we wszystkich szkołach; - normalna dostosowana do wieku edukacja – wkomponowana w program szkolny; - ład i porządek – kaŜdy wie gdzie, kiedy i po co wysłać dziecko.

Jak chcemy uczyć najmłodszych uczniów? Nauczanie początkowe, bliŜsze edukacji przedszkolnej, będzie zindywidualizowane, połączone z zabawą i opieką. WyposaŜenie klas I będzie przypominać sale przedszkolne – szkoła podstawowa zadba o bezpieczeństwo uczniów oraz o dobrą opiekę nad nimi do momentu odebrania ich przez rodziców. Dla dzieci rodziców pracujących szkoła powinna zapewniać posiłki i opiekę, tak jak w przedszkolu, przynajmniej do godziny 17.

Rodzice sześciolatka, wsparci fachową diagnozą przedszkolną dojrzałości szkolnej dziecka, będą mogli wystąpić o odroczenie spełniania przez niego obowiązku szkolnego. Diagnoza przedszkolna zacznie obowiązywać w roku szkolnym 2008/2009, ewentualne mieszanie w klasach I dzieci z róŜnych roczników ma dotyczyć dzieci, które pomyślnie przeszły diagnozę przedszkolną lub edukację w zerówkach. Przygotowywany jest program informacyjny dla rodziców i wsparcie specjalistów.

Obecnie edukacja sześciolatków jest finansowana jako zadanie własne gminy, tak jak przedszkola. Po objęciu obowiązkiem szkolnym edukacja sześciolatków w szkole podstawowej będzie finansowana z subwencji oświatowej. Dla rodziców oznacza to, Ŝe dla wszystkich dzieci sześcioletnich obowiązkowa nauka będzie bezpłatna. W roku 2009 rocznik sześciolatków jest najmniej liczny, dlatego teraz jest najlepszy moment na objęcie

sześciolatków subwencją. Dzięki temu, gminy będą miały wolne środki, które wykorzystają na tworzenie nowych miejsc w przedszkolach dla młodszych dzieci w wieku 3-5 lat.

W związku ze zmianami cywilizacyjnymi dzieci sześcioletnie są w większości intelektualnie dojrzałe do nauki, a mając siedem lat, zamiast powtarzać to, czego uczyły się rok wcześniej mogłyby kontynuować naukę stosownie do wieku. Nauczanie sześciolatków i siedmiolatków moŜna zorganizować w sposób ułatwiający wyrównywanie szans edukacyjnych, wcześniejsze rozpoznawanie i rozwój uzdolnień.

Wykres 2. Liczba dzieci w wieku 6 lat w latach 2004-2015 Co będzie się działo w przedszkolach i w zerówkach? 1. Ogłaszamy rok szkolny 2008/2009 ROKIEM PRZEDSZKOLAKA i zachęcamy (równieŜ

finansowo) zarówno rodziców, jak i samorządy oraz organizacje pozarządowe do zapewniania dzieciom edukacji przedszkolnej.

2. Budowanie wśród rodziców, nauczycieli oraz samorządów lokalnych i organizacji obywatelskich przekonania o znaczeniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej, dzięki temu w ciągu najbliŜszych lat przestaniemy zajmować ostatnie miejsce w Unii Europejskiej, jeśli chodzi o wskaźnik upowszechnienia edukacji przedszkolnej.

3. Dzieci, które kończą 6 lat w roku 2008, w roku szkolnym 2008/2009 znajdą się – zgodnie z prawem – w zerówkach.

320000

330000

340000

350000

360000

370000

380000

390000

400000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Dlaczego teraz?

4. Rodziców dzieci, które skończą 6 lat w roku 2009 zachęcamy, aby w roku szkolnym 2008/2009 skierowali je do edukacji przedszkolnej lub posłali razem z 6-latkami do zerówek.

5. Na wiosnę 2009 zacznie obowiązywać przeprowadzona przez psychologa przedszkolna procedura opiniowania dojrzałości szkolnej dziecka w skrócie nazywana „diagnozą przedszkolną”, poprzedzająca pójście do szkoły. Ułatwi ona rodzicom podjęcie właściwych decyzji dotyczących edukacji ich dzieci.

6. Na podstawie tej diagnozy rodzice będą mieli prawo wnioskować o odroczenie podjęcia obowiązku szkolnego przez swoje dziecko.

7. Od roku szkolnego 2009/2010 wszystkie pięciolatki mają mieć prawo do edukacji przedszkolnej, zaś gminy mają obowiązek taką edukację zorganizować na swoim terenie – lub dotować w formach niepublicznych.

8. Od roku szkolnego 2009/2010 skończą swoje istnienie zerówki, przekształcając się w miejsca edukacji przedszkolnej.

9. We wrześniu 2009/2010 do szkoły pójdą siedmiolatki oraz sześciolatki, których rodzice nie wnioskowali o odroczenie posłania dziecka do szkoły.

10. W pierwszych latach reformy data rozpoczynania nauki będzie traktowana elastycznie; i będzie zaleŜeć bardziej od oceny rodziców dojrzałości szkolnej dziecka niŜ od metryki urodzenia. Jednak, tak jak obecnie, w roku, w którym dziecko kończy 7 lat – musi juŜ rozpocząć naukę szkolną.

Dlaczego warto, aby dzieci korzystały z edukacji przedszkolnej? Znacząca część moŜliwości intelektualnych kształtuje się w pierwszych latach Ŝycia. Umiejętności wyniesione z przedszkola procentują w szkole. W przedszkolu moŜna postawić diagnozę, co do potrzeby wyrównania ewentualnych deficytów dziecka lub rekomendowania opóźnienia podjęcia nauki. Objęcie edukacją przedszkolną oraz wczesny kontakt grupami rówieśniczymi ma pozytywny wpływ na rozwój emocjonalny i intelektualny dziecka. Badania naukowe jednoznacznie potwierdzają, Ŝe najłatwiej jest wyrównywać szanse edukacyjne u dzieci najmłodszych.

RÓWNY START W SZKOLE PODSTAWOWEJ 1. ZałoŜenia ogólne Sześcioletnia szkoła podstawowa powinna zapewniać dzieciom moŜliwość wszechstronnego i zharmonizowanego rozwoju wszystkich sfer osobowości. ZałoŜenia pracy szkoły uwzględniają:

- dbałość o sferę intelektualną, - kształcenie zmysłów, - rozwijanie kontaktów społecznych, - kształcenie postaw, - rozwój fizyczny i ruchowy.

Szkoła podstawowa przede wszystkim wyposaŜa w podstawową wiedzę i umiejętności niezbędne do samodzielnego, dalszego pogłębiania wiedzy, ale rozbudza takŜe ciekawość poznawczą i motywację do kontynuowania nauki. Celem pracy edukacyjnej w szkole podstawowej jest tworzenie odpowiednich warunków kształcenia i wychowania potrzebnych do zaspokajania potrzeb i wykorzystywania moŜliwości rozwojowych kaŜdego ucznia. Atmosfera Ŝyczliwej opieki i wsparcia w rozwoju mobilizować będzie do właściwego realizowania zadań szkolnych przez uczniów. Wychowanie w szkole jest jednym z warunków wspierających dobrą pracę dydaktyczną. Dobra współpraca w tym zakresie z rodzicami uczniów moŜe zapewnić lepsze efekty edukacji. Wspólnota na płaszczyźnie wychowania zapewnia warunki do rozwijania u ucznia potencjalnych zdolności, zainteresowań, kształtowania osobowości i postaw. W procesie kształcenia i wychowania w szkole indywidualne potrzeby rozwojowe uczniów są najwaŜniejsze przy opracowywaniu odpowiedniego programu edukacji, który zaspokoi te swoiste potrzeby. Wymagania ogólne w klasach I-III Uczeń:

- buduje swoją niepowtarzalną osobowość w procesie nawiązywania przyjaznych relacji z ludźmi, z przyrodą i z wytworami kultury;

- odbiera i tworzy wypowiedzi oraz wykorzystuje zawarte w nich informacje; - dostrzega i interpretuje związki przyczynowo-skutkowe; - rozpoznaje i rozwiązuje problemy; - wykorzystuje wiedzę w praktyce.

Wymagania ogólne w klasach IV-VI Uczeń:

- odbiera i tworzy wypowiedzi oraz wykorzystuje zawarte w nich informacje; - pozyskuje, selekcjonuje, przetwarza i wykorzystuje informacje; - uczy się samodzielnie; - rozumuje i argumentuje; - planuje działania; - tworzy strategie rozwiązywania problemów; - posługuje się technologiami; - bezpiecznie bierze udział w aktywności fizycznej i rozumie jej znaczenie dla zdrowia.

2. Organizacja pracy w szkole podstawowej Klasy I-III

- Edukacja w klasach I-III odbywa się w zespołach klasowych liczących nie więcej niŜ 25 osób w formie kształcenia zintegrowanego, w wymiarze 25 godzin tygodniowo.

- Na wniosek rodziców, dziecko powinno mieć zapewnioną opiekę w szkole przez dłuŜszy czas, niŜ obowiązkowe 25 godzin tygodniowo, z moŜliwością zjedzenia gorącego posiłku (obiadu). Czas ten powinien być dobrze zaplanowany i wykorzystany w celu stymulowania rozwoju dziecka, jego zainteresowań i uzdolnień.

- Zaleca się, aby pierwsze miesiące nauki w klasie pierwszej wypełnił okres przygotowawczy, stanowiący łagodne przejście dziecka z przedszkola do szkoły.

- Sale lekcyjne powinny składać się z dwóch części: edukacyjnej – wyposaŜonej w tablicę i stoliki; rekreacyjnej – przestrzeni wolnej, pokrytej dywanikiem lub wykładziną dywanową. Zalecane jest dodatkowe wyposaŜenie w: sprzęt audiowizualny, komputer z dostępem do internetu, projektor, mapy, gry i zabawki dydaktyczne, tematyczne kąciki zabaw, biblioteczkę.

- Znaczna część zajęć z przyrody powinna odbywać się w terenie, w bezpośrednim kontakcie z przyrodą.

- Przynajmniej część podręczników uczeń powinien zostawiać w szkole, by nie dźwigać codziennie cięŜkiego tornistra.

- Zajęcia z wychowania fizycznego powinny odbywać się w sali gimnastycznej lub sali dostosowanej do zajęć ruchowych, a w dni pogodne na boisku szkolnym lub w terenie.

- Ocena postępów ucznia ma charakter opisowy. - W drugim semestrze klasy III moŜna wprowadzić nauczanie przedmiotowe.

Tygodniowy plan lekcji w klasie I i II – moŜliwe rozwiązania 1. 25 godzin dydaktycznych w tygodniu rozłoŜone w miarę równomiernie, najlepiej

po 5 godzin dziennie – dopuszczalne pojedyncze dni 4- i 6-godzinne, rozdzielne z czasem świetlicowym (przykład: 8.00-12.30 – zajęcia nauczania początkowego, 12.30-16.00 czy 12.30-17.00 – moŜliwość korzystania z opieki w świetlicy).

2. 25 godzin dydaktycznych w tygodniu rozłoŜone w miarę równomiernie, najlepiej po 5 godzin dziennie przeplatane czasem świetlicowym (przykład: czas pobytu dziecka w szkole od 8.00 do 15.00, w którym to czasie ma zostać zrealizowane 5 godzin nauczania początkowego dowolnie rozplanowane, pozostały czas to opieka, zabawa, spoŜywanie posiłków, zajęcia wyrównawcze, przy czym moŜliwa typowa świetlica w godzinach 7.00-8.00 oraz 15.00-16.00 czy 15.00-17.00).

Rozwiązania powyŜsze szkoły powinny dobierać w zaleŜności od warunków lokalowych szkoły oraz zapotrzebowania rodziców. Rozwiązanie pierwsze będzie wygodniejsze dla rodziców niepracujących i konieczne dla szkół pracujących w systemie dwuzmianowym. Rozwiązanie drugie zainteresuje na pewno rodziców pracujących i szkoły o dobrych warunkach lokalowych. Wybrany sposób organizacji pracy warto konsultować z przedstawicielami rodziców. Zagospodarowanie czasu dziecka powyŜej 5 godzin dziennie musi być nieobowiązkowe, wybierane przez rodziców na podstawie odpowiednich deklaracji, zorganizowane w sposób zapewniający interesujące spędzanie czasu, posiłki, pomoc w nauce (moŜliwość odrabiania lekcji), przyjazną atmosferę i bezpieczeństwo – w grupach do 25 dzieci.

Liczba osób opiekujących się dziećmi w czasie świetlicowym wynika z pozostającej pod ich opieką, zadeklarowanej liczby dzieci. Sposób organizacji ich pracy moŜe takŜe być bardzo róŜny: 1. KaŜda konkretna grupa dzieci znajduje się pod opieką stałej opiekunki, realizującej

pewien plan spędzania przez nich czasu, odpowiednio podzielony na: posiłki, zabawę, cichą naukę, spacery, rekreację ruchową.

2. Dzieci mają do wyboru sale i opiekunów oferujących poszczególne rodzaje aktywności, jak: aktywność rekreacyjno-ruchowa, aktywność plastyczna, pomoc w nauce z matematyki, pomoc w nauce z polskiego, tematyczne kąciki zabawowe (przy takim rozwiązaniu konieczna jest osoba „kierująca ruchem”, świetnie się ono będzie sprawdzać przy stosunkowo nieduŜej szkole).

3. Rozwiązanie pośrednie dopuszczające zarówno uczestnictwo uczniów w ofercie dodatkowej szkoły, jak i stałą opiekunkę odpowiedzialną za konkretną grupę uczniów – wówczas stale jakaś część z nich znajduje się na zajęciach wybranych.

Sale lekcyjne KaŜda sala lekcyjna powinna składać się z dwóch części: 1. edukacyjna – wyposaŜona w tablicę i ławki; 2. rekreacyjna – przestrzeń wolna pokryta wykładziną dywanową, dywanem duŜym lub

dywanikami indywidualnymi, nie mniejsza niŜ część dydaktyczna.

JeŜeli sale w szkole nie spełniają wymagań co do wielkości, naleŜy znaleźć rozwiązanie, które zagwarantuje dzieciom korzystanie z aktywności zarówno w przestrzeni klasowo lekcyjnej, jak i rekreacyjnej (przykład: dwie małe sale – jedna edukacyjna, druga rekreacyjna, nauczycielki prowadzące dwie klasy umawiają się, która klasa zajmuje salę dydaktyczną, a która rekreacyjną i w jakim czasie). Dopuszczalny rozsądny podział to równieŜ przy trzech klasach: 2 sale dydaktyczne i jedna relaksacyjna.

Organizacja nauczania w klasie III stanowi etap pośredni pomiędzy nauczaniem z wykorzystaniem równieŜ przedszkolnych form i metod pracy, a typowym nauczaniem klasowo-lekcyjnym w starszych klasach szkoły podstawowej. Organizacja nauczania w takiej klasie ma zapewnić łagodne przejście dziecka z jednego etapu edukacyjnego do drugiego. Dlatego mogą się tutaj znaleźć rozwiązania zarówno opisane dla klas I-II, jak i IV-VI. Na tym etapie wskazane jest, aby sala posiadała część rekreacyjną, ale nie jest to juŜ bezwzględnie konieczne i w związku z tym moŜe pozostać uzaleŜnione od moŜliwości lokalowych szkoły. Uczniowie klasy III powinni mieć jednak nadal „swoją” salę lekcyjną.

Klasy IV-VI

- W klasach IV-VI obowiązuje system klasowo-lekcyjny z wyodrębnionymi godzinami zajęć.

- Edukacja w klasach IV-VI odbywa się w zespołach klasowych, w formie kształcenia przedmiotowego, w wymiarze 28 godzin tygodniowo.

- Klasą opiekuje się wychowawca klasy z jasno sprecyzowanymi obowiązkami w tym zakresie.

- Zaleca się, aby pierwsze miesiące nauki w klasie czwartej wypełnił okres przygotowawczy, stanowiący łagodne przejście dziecka z pierwszego do drugiego etapu szkoły podstawowej.

- Zajęcia z poszczególnych przedmiotów powinny odbywać się w pracowniach przedmiotowych dobrze wyposaŜonych w: pomoce dydaktyczne, sprzęt audiowizualny, komputer z dostępem do internetu, projektor.

- Wiele zajęć naleŜy odbywać w terenie (wycieczki przyrodnicze, krajoznawcze, wyjścia do muzeum, teatru, itp.).

- Zajęcia z wychowania fizycznego powinny odbywać się w sali gimnastycznej lub sali dostosowanej do zajęć ruchowych, a w dni pogodne na boisku szkolnym lub w terenie. Zajęcia rekreacyjno-sportowe powinny odbywać się częściowo w grupach zainteresowań – zgodnie z wyborem dokonanym przez ucznia.

- Nauka języka obcego moŜe odbywać się w grupach zaawansowania – jeŜeli zaistnieje taka potrzeba.

3. Opieka w szkole podstawowej w czasie ferii szkolnych Uczniom szkół podstawowych, których rodzice zadeklarowali taką potrzebę, powinny być zapewnione posiłki i opieka w czasie pracy rodziców, równieŜ w okresie ferii szkolnych. Organizacyjnie, rozwiązania mogą być podobne, jak w przedszkolach. W okresie wakacyjnym, zaleŜnie od zainteresowania rodziców, realizowanie opieki mogłoby odbywać się tylko w wyznaczonych, dyŜurnych placówkach. Takie rozwiązanie wymaga uczynienia szkoły podstawowej bliŜszej – swoim statusem i organizacją pracy – przedszkolu, niŜ szkołom pracującym na kolejnych, wyŜszych etapach edukacyjnych.

NOWOCZESNOŚĆ I INDYWIDUALIZACJA W GIMNAZJACH I SZKOŁACH POGIMNAZJALNYCH

Reforma programowa na trzecim i czwartym etapie kształcenia wprowadza następujące zasadnicze zmiany obejmujące: • Złączenie programowe gimnazjum oraz szkoły pogimnazjalnej Celem tej zmiany jest przede wszystkim uniknięcie powtórzeń treści programowych – a poprzez to bardziej racjonalne zagospodarowanie sześcioletniego cyklu nauki. • Wprowadzenie obowiązkowej nauki wszystkich podstawowych dziedzin Celem kształcenia ogólnego, realizowanego przez trzy lata gimnazjum oraz, w głównej mierze, w pierwszej klasie szkoły pogimnazjalnej, jest zapewnienie kaŜdemu uczniowi – bez względu na to czy po gimnazjum kontynuuje naukę w liceum, technikum czy w szkole zawodowej – solidnej bazy edukacyjnej pozwalającej na jego dalszy rozwój. • Zwiększenie moŜliwości indywidualizacji kształcenia Celem tej zmiany jest stworzenie rozwiązań organizacyjnych sprzyjających systematycznemu wdraŜaniu młodego człowieka do świadomego dokonywania wyboru oraz brania odpowiedzialności za ów wybór. Uczeń gimnazjum i szkoły pogimnazjalnej powinien mieć moŜliwość uzupełniania obligatoryjnych zajęć edukacyjnych, zarówno o zajęcia istotnie rozwijające jego indywidualne pasje i zainteresowania, jak i o zajęcia dopełniające wiedzę szkolną z dziedzin nieobjętych rozszerzonym programem kształcenia. • Profesjonalna nauka języka Profesjonalne nauczanie języka obcego w szkole, tak Ŝe po ukończeniu edukacji uczeń będzie potrafił posługiwać się na poziomie zaawansowanym przynajmniej jednym językiem obcym Uczeń gimnazjum ma za sobą pierwszy i drugi etap edukacji, na których uzyskał elementarną wiedzę i umiejętności potrzebne do rozwoju osobistego. Trzeci, gimnazjalny etap edukacyjny, słuŜy przede wszystkim poszerzeniu i uporządkowaniu tych wiadomości oraz wspieraniu ucznia w rozpoznaniu własnych predyspozycji i określeniu drogi dalszego kształcenia. Po skończeniu gimnazjum młodzieŜ ma do wyboru trzy formy kształcenia pogimnazjalnego:

- liceum, którego zasadniczym celem jest przygotowanie młodzieŜy do dalszego kształcenia na wybranych kierunkach studiów,

- technikum, które łączy przygotowanie do wykonywania konkretnego zawodu z solidną bazą kształcenia ogólnego przygotowującą do egzaminu maturalnego, a następnie dalszego kształcenia na wybranych kierunkach studiów,

- szkoła zawodowa, przygotowująca przede wszystkim do wykonywania konkretnego zawodu, dająca jednak podstawę kształcenia ogólnego, która zwiększa umiejętności potrzebne na elastycznym rynku pracy i pozwala osobom zainteresowanym kontynuować naukę w liceum uzupełniającym.

Bez względu na wybraną formę kształcenia, absolwent szkoły pogimnazjalnej sprawnie posługuje się językiem polskim i wybranym językiem obcym oraz wykorzystuje technologię informacyjną. Ma wiedzę i umiejętności pozwalające na:

- odbieranie, wyszukiwanie, gromadzenie informacji; - rozumienie, porządkowanie i przetwarzanie informacji oraz wykorzystywanie ich

w działaniu; - planowanie działania, dostrzeganie problemów, opracowanie strategii ich

rozwiązywania; - ocenianie wartości i znaczenia informacji, interpretowanie, wyciąganie wniosków,

przewidywanie skutków; - tworzenie informacji w języku właściwym dla danej dyscypliny.

A ponadto:

- wykazuje aktywną postawę wobec otoczenia; - uczy się samodzielnie i potrafi korzystać ze zdobyczy nauki; - jest przygotowany do podejmowania zadań samodzielnie i w zespole; - nawiązuje i utrzymuje więzi z innymi ludźmi; - respektuje prawo i przestrzega reguł Ŝycia społecznego; - bierze pod uwagę dobro własne i innych, jest otwarty i tolerancyjny; - dba o swoje zdrowie i sprawność fizyczną.

Absolwent gimnazjum Absolwent gimnazjum posiada wiadomości, umiejętności i postawy opisane w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Poprzez realizowanie szeregu zajęć przez siebie wybieranych, a takŜe poprzez kontakt z nauczycielem – doradcą zawodowym, jest przygotowany do wyboru profilu klasy w liceum i kierunku dalszego kształcenia, odpowiedniego ze względu na swoje zainteresowania i predyspozycje, lub do wyboru technikum lub zasadniczej szkoły zawodowej, w których moŜe uzyskać przygotowanie do wybranego zawodu. Absolwent liceum Absolwent liceum posiada wiadomości, umiejętności i postawy opisane w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół pogimnazjalnych – w zakresie obowiązkowym. Dwa lub trzy wybrane przez siebie przedmioty ogólnokształcące. absolwent zrealizował w zakresie rozszerzonym. Dodatkowo realizował zajęcia uzupełniające – pogłębiające jego wiedzę ogólną z dziedzin odległych od wybranego profilu kształcenia. Jest przygotowany, po zdaniu egzaminu maturalnego, do kontynuacji nauki w szkole wyŜszej. Absolwent technikum Absolwent technikum posiada wiadomości, umiejętności i postawy opisane w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół pogimnazjalnych – w zakresie obowiązkowym. Dwa przedmioty ogólnokształcące, najbliŜsze treściowo nauczanemu zawodowi, absolwent zrealizował w zakresie rozszerzonym, co stwarza moŜliwość, po zdaniu egzaminu maturalnego, kontynuacji nauki w szkole wyŜszej. Większość absolwentów technikum podejmuje zatrudnienie w wyuczonym zawodzie. Dobre wykształcenie ogólne sprawia, iŜ sprawnie pełnią funkcje średniego personelu zarządzającego i nawet, jeśli nie podejmą studiów, posiadane wykształcenie jest bazą do uczenia się przez całe Ŝycie. Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej posiada wiadomości, umiejętności i postawy opisane w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół pogimnazjalnych, wyłącznie w zakresie obowiązkowym. Nabyte wykształcenie ogólne nie tylko wspomaga

wykonywanie wyuczonego zawodu, lecz stanowi bazę do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, wielokrotnego przekwalifikowania, a nawet do zmiany zawodu i takŜe do kontynuowania nauki w liceum uzupełniającym. Wykształcenie ogólne umoŜliwia transformację wiedzy zawodowej od stanowiska do stanowiska pracy, przechodzenie z jednej technologii produkcji na inną, bardziej nowoczesną. Nauczanie języków obcych Obligatoryjne w gimnazjum są dwa języki obce, w tym jeden kontynuowany ze szkoły podstawowej. Bardzo waŜne jest zapewnienie nauki języka kontynuowanego w grupach odpowiadających poziomowi zaawansowania. W liceum są dwa języki obce, najlepiej jeden z nich realizowany w wersji rozszerzonej. Bardzo waŜne jest zapewnienie nauki w grupach odpowiadających poziomowi zaawansowania oraz zapewnienie kontynuacji nauki przynajmniej jednego języka obcego z gimnazjum. W technikum i zasadniczej szkole zawodowej równieŜ wymagane jest kontynuowanie jednego języka obcego z gimnazjum, i takŜe rekomendowane nauczanie w grupach odpowiadających poziomowi zaawansowania. Wychowanie fizyczne Na obu etapach edukacyjnych i we wszystkich typach szkół, poza zajęciami planowymi, kaŜdy uczeń realizuje przynajmniej 2 godziny tygodniowo zajęć wybranych z puli oferowanych przez szkołę sportowych zajęć fakultatywnych. KaŜdy uczeń musi wybrać przynajmniej jedną formę aktywności fizycznej. Bardzo waŜne jest, by konstruując ofertę fakultatywnych zajęć sportowych uwzględnić potrzeby osób o róŜnym poziomie sprawności fizycznej i preferencjach ruchowych (jak np. gry zespołowe na poziomie bardziej zaawansowanym i na poziomie rekreacyjnym). Zajęcia sportowe mają wspierać zdrowy styl Ŝycia i pomóc w wyrobieniu stałych nawyków związanych z aktywną rekreacją. 1. ZałoŜenia organizacyjne gimnazjum KaŜdy gimnazjalista uczestniczy w planowych zajęciach dydaktycznych obejmujących obowiązkowe kształcenie ogólne, a ponadto ma obowiązek wybrania form aktywności z puli zajęć rozwijających. Poza opisanymi wyŜej, wybieranymi zajęciami związanymi z aktywnością fizyczn powinien takŜe mieć przynajmniej po 2 godziny wybranych przez siebie zajęć artystycznych i technicznych. Wprowadzenie modułów do wyboru wymaga od szkoły sprawności organizacyjnej. Przede wszystkim naleŜy zastanowić się nad optymalną liczbą modułów do wyboru oferowanych w szkole, tak aby przedstawić moŜliwie szeroki wachlarz propozycji, a jednocześnie, aby przedstawiane propozycje były realne równieŜ od strony techniczno-organizacyjnej. Część zajęć modułowych powinna być uwzględniona w planie zajęć, tak aby np. na jednej godzinie lekcyjnej odbywały się modułowe zajęcia dla całego rocznika (podział rocznika na grupy modułowe). Inne moduły, np. wymagające określonych warunków (dostęp do komputerów, sprzętu sportowego, multimediów, pracowni plastycznej) mogą odbywać się po zakończeniu podstawowych planowych lekcji. MoŜna takŜe proponować w godzinach popołudniowych moduły (warsztaty, wykłady) dla grup łączących uczniów z róŜnych klas i grup wiekowych. Interesujące moŜe być takŜe oferowanie i realizowanie takich zajęć poza terenem szkoły – na przykład w gminnym ośrodku sportu i rekreacji czy miejskim domu kultury lub teŜ na wycieczkach krajoznawczych.

Szkoła musi określić listę modułów, które z uwagi na swoje warunki kadrowe i organizacyjne moŜe zaoferować, a następnie minimalną liczebność grup (dostosowaną do specyfiki szkoły oraz modułu), która będzie skutkowała otwarciem grupy w danym module przy określonej liczbie chętnych, sposób przyjmowania uczniów na dane moduły – czy będą obowiązywać określone zasady rekrutacji, porządkujące liczebność i dostęp do konkretnych grup. Uczeń składający zgodnie z wzorem ustalonym przez szkołę deklarację chęci uczestnictwa w wybranych z podanej listy modułach przed początkiem roku szkolnego, uruchamia proces planowania, zapewniającego jednocześnie – w miarę moŜliwości – zrealizowanie zamierzeń ucznia i sprawną organizację pracy szkoły, oraz sposób zaliczania modułów. 2. ZałoŜenia organizacyjne liceum KaŜdy licealista wybiera spośród przedmiotów maturalnych dwa lub trzy przedmioty o programie istotnie rozszerzonym. Uczestniczy takŜe w zajęciach poszerzających zainteresowania i zapewniających mu harmonijny, wszechstronny rozwój:

1 zapoznające z nowoczesnymi technologiami i przyrodą tych, co wybrali humanistykę; 2 rozwijające humanistycznie i społecznie tych, co wybrali nauki ścisłe i przyrodnicze; 3 zapewniające aktywną rekreację w formach do wyboru.

Klasa I Podział na grupy klasowo-profilowe, nauczanie przedmiotowe zamykające cykl kształcenia ogólnego z gimnazjum wzbogacone o elementy profilowania rozszerzającego wiedzę z wybranych 2-3 przedmiotów kierunkowych dla danej klasy (3-4 h tygodniowo). MoŜliwość modyfikacji profilu po I klasie. Klasy II-III Mocne profilowanie pod kątem przygotowania do egzaminu maturalnego i przyszłych studiów. Przykładowe, mogące równieŜ zawierać o przedmiot mniej, zestawienia godzin „profilowych” ułoŜone pod kątem najpopularniejszych wyborów uczniowskich ze wskazaniem ewentualnych kierunków studiów: Kierunki politechniczne oraz ścisłe kierunki uniwersyteckie Matematyka (I – 5; II – 6, III – 6) Fizyka (I – 2, II – 4, III – 4) Informatyka (I – 2, II – 3, III- 3) Kierunki przyrodnicze i medyczne Biologia (I – 2, II – 4, III – 4) Chemia (I – 2, II – 4, III – 4) Fizyka (I – 2, II – 4, III – 4) Kierunki społeczne i ekonomiczne Matematyka (I – 5, II – 6, III – 6) Geografia (I – 2, II – 4, III – 4) lub historia (I – 3, II – 4, III – 4) WOS (I – 2, II – 3, III – 3) Kierunki humanistyczne Język polski (I – 5, II – 6, III – 6) Historia (I – 3, II – 4, III – 4) WOS (I – 2, II – 3, III – 3) lub historia sztuki (I – 0, II – 4, III – 4)

Przedmioty uzupełniające Zadaniem przedmiotów uzupełniających jest z jednej strony umoŜliwienie uzupełnienia kształcenia w sposób dostosowany do indywidualnych wyborów uczniowskich, a z drugiej strony przedmioty uzupełniające powinny słuŜyć dopełnieniu edukacji ogólnej. W tym celu waŜne jest, by stworzyć ofertę zajęć fakultatywnych rozwijających zainteresowania społeczne i kulturowe uczniów czy teŜ pokazujące ciekawe aspekty nauk ścisłych i przyrodniczych. Uczeń liceum moŜe uzupełnić swój profil o wybrany fakultet związany ze swoją dziedziną przedmiotową oraz powinien zrealizować przynajmniej dwie godziny wybranych zajęć fakultatywnych niezwiązanych bezpośrednio z profilem kształcenia. 3. ZałoŜenia organizacyjne technikum, zasadniczej szkoły zawodowej i uzupełniającego

liceum ogólnokształcącego

- Technikum oferuje równocześnie przygotowanie do wykonywania konkretnego zawodu i dobre kształcenie ogólne, w tym naukę dwóch języków obcych. Ponadto, programy nauczania dwóch przedmiotów ogólnokształcących, najbliŜszych treściowo nauczanemu zawodowi, uwzględniają podstawę programową kształcenia ogólnego dla tych przedmiotów w zakresie rozszerzonym, co umoŜliwia absolwentom, po zdaniu egzaminu maturalnego, kontynuację nauki na wybranych kierunkach studiów.

- Zasadnicza szkoła zawodowa przygotowuje przede wszystkim do wykonywania konkretnego zawodu, lecz daje równieŜ wykształcenie ogólne w analogicznych przedmiotach, jak liceum ogólnokształcące czy technikum, jednakŜe bez moŜliwości ich realizowania w zakresie rozszerzonym oraz z wyłączeniem nauki drugiego języka obcego.

- Uzupełniające liceum ogólnokształcące dopełnia wykształcenie ogólne nabyte w zasadniczej szkole zawodowej, oferuje naukę dwóch języków obcych i dwóch lub trzech przedmiotów w zakresie rozszerzonym, co umoŜliwia, po zdaniu egzaminu maturalnego, kontynuację nauki na wybranych kierunkach studiów.

Klasa I technikum i zasadniczej szkoły zawodowej Organizacja procesu kształcenia jest analogiczna, jak w liceum ogólnokształcącym, z tym, Ŝe niewielki dodatkowy wymiar godzin jest przeznaczony na naukę podstaw wybranego zawodu. Klasa II-IV technikum Istotnemu zwiększeniu ulega wymiar godzin przeznaczonych na kształcenie zawodowe. Dwa przedmioty ogólnokształcące są realizowane w zakresie rozszerzonym. Klasa II-III zasadniczej szkoły zawodowej Istotnemu zwiększeniu ulega wymiar godzin przeznaczonych na kształcenie zawodowe. Kształcenie zawodowe moŜe być prowadzone w szkole lub u pracodawcy na podstawie umowy o naukę zawodu, którą pracodawca zawiera z uczniem klasy I przed terminem klasyfikacji końcoworocznej. Uzupełniające liceum ogólnokształcące Organizacja kształcenia jest analogiczna, jak w klasach II-III liceum, z wyłączeniem dziedzin juŜ zrealizowanych w zasadniczej szkole zawodowej.

PRZYJAŹNIE WSPIERAJĄCY PROGRAM WYCHOWAWCZY

Podstawowym i naturalnym środowiskiem wychowawczym dla kaŜdego dziecka jest rodzina. Rolą szkoły jest wspieranie rodziców w wychowywaniu dzieci. Szkoła jest miejscem o szczególnym znaczeniu dla prawidłowego rozwoju ucznia. Wypełnia znaczną część jego aktywnego Ŝycia. Jest miejscem intensywnego rozwoju w zakresie funkcjonowania interpersonalnego i społecznego. Edukacja szkolna ma za zadanie harmonijnie oddziaływać zarówno w zakresie przekazywania wiedzy, jak i kształcenia umiejętności i postaw. Zadania te stanowią wzajemnie uzupełniające się wymiary pracy nauczyciela. Konstruowany w szkole program wychowawczy powinien:

- być spójny z programami nauczania, - kształtować postawy i umiejętności, - być budowany z udziałem uczniów, rodziców i nauczycieli, - być osadzony w tradycji szkoły i lokalnej społeczności.

Opracowując program wychowawczy szkoły naleŜy brać pod uwagę:

- jakie wartości są szczególnie waŜne dla społeczności szkolnej, - jakie cele sobie stawiamy, - jakie zadania chcemy zrealizować, - kto będzie realizatorem tych zadań.

Początkiem tworzenia szkolnego programu wychowawczego powinna być diagnoza problemów wychowawczych w danej szkole. Sposoby diagnozowania mogą być zróŜnicowane (ankiety, wywiady, rozmowy z uczniami, nauczycielami, rodzicami itp.) Wnikliwa i kompetentna analiza zebranych informacji zmierzać ma do określenia zagadnień, które powinny koniecznie znaleźć się w szkolnym programie wychowawczym. Kolejnym etapem pracy nad budowaniem programu wychowawczego powinna być dyskusja w gronie nauczycieli nad sposobami realizowania postawionych w programie celów. Wspólne wypracowanie metod pracy da szansę spójności oddziaływań wychowawczych w szkole. W planowaniu programu wychowawczego moŜna wykorzystać teŜ wizerunek sylwetki absolwenta, która moŜe w duŜym stopniu wyznaczać kierunek pracy wychowawczej szkoły. Powstały program wychowawczy z określonymi celami i metodami pracy powinien być przedstawiony całej społeczności szkolnej. Szkolny program wychowawczy charakteryzować mają:

- wypracowane przez społeczność szkolną wartości, - tradycja szkolna, obyczaje i uroczystości, - zagadnienia lub problemy, których rozwiązanie jest najbardziej godne uwagi z punktu

widzenia środowiska: uczniów, rodziców i nauczycieli. Realizacja szkolnego programu wychowawczego, skuteczność stosowanych metod i środków, powinna być monitorowana.

OCENIANIE SZKOLNE A SYSTEM EGZAMINACYJNY Podstawa programowa a ocenianie Podstawa programowa formułuje wymagania wobec osiągnięć szkolnych uczniów kończących kolejne etapy kształcenia. Zadaniem szkół i systemu egzaminacyjnego jest sprawdzanie rzeczywistych osiągnięć uczniów z punktu widzenia wymagań podstawy programowej. Ocenianie szkolne Ocenianie szkolne jest głównym sposobem ciągłego sprawdzania wyników nauczania. Wyniki oceniania szkolnego są jedyną podstawą wystawiania ocen semestralnych i na koniec roku oraz podejmowania decyzji klasyfikacyjnych. Ocenianie szkolne jest oparte na szkolnym systemie oceniania, który respektuje wymagania zapisane w podstawie programowej, a takŜe uwzględnia dodatkową ofertę edukacyjną szkoły. Ocenianie szkolne dąŜy do spełniania wymogu obiektywnego oceniania poprzez jasność kryteriów i procedur oceny. KaŜda szkoła zobowiązana jest rozwijać standardy oceniania słuŜące obiektywizacji oceny. Ocenianie zewnętrzne Egzaminy zewnętrzne dopełniają ocenianie szkolne. Dostarczają częściowej, ale za to wysoce zobiektywizowanej oceny osiągnięć szkolnych ucznia na zakończenie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły pogimnazjalnej. System centralnych egzaminów zewnętrznych umoŜliwia uŜycie ujednoliconych i nowoczesnych procedur sprawdzania osiągnięć szkolnych. Egzaminy zewnętrzne, z racji swoich ograniczeń, nie są uŜywane do sprawdzenia wszystkich szczegółowych wymagań zapisanych w podstawie programowej. Dobrze dobrane zadania egzaminacyjne dają jednak podstawę do syntetycznej oceny osiągnięć szkolnych ucznia. Funkcje egzaminów zewnętrznych Doniosłość egzaminów zewnętrznych wynika z ich funkcji. Główne funkcje egzaminów zewnętrznych to: 1. ocena spełnienia przez ucznia wymagań zawartych w podstawie programowej, 2. prognoza przyszłych osiągnięć edukacyjnych pozwalająca podejmować racjonalne

decyzje rekrutacyjne na progu szkoły pogimnazjalnej i wyŜszej, 3. ewaluacja nauczania na poziomie całego systemu oświaty oraz elementów tego systemu

(szkoły, programy i podręczniki itp.). System egzaminacyjny docelowo zapewni pełną porównywalność wyników egzaminów w kolejnych rocznikach. Analiza średnio i długookresowych tendencji w całym systemie oświaty będzie waŜną przesłanką polityki oświatowej. Konstrukcja egzaminów zewnętrznych na kolejnych etapach docelowo zapewni informacje nie tylko o poziomie osiągnięć absolwentów danej szkoły, lecz w odniesieniu do trzeciego i czwartego etapu, takŜe o przyroście osiągnięć szkolnych, mierzonym na podstawie wyników egzaminu przed i po danym etapie kształcenia.

Charakterystyka egzaminów zewnętrznych Procedury i narzędzia egzaminacyjne podporządkowane są funkcjom tych egzaminów. 1. Sprawdzian i egzamin gimnazjalny. Nie są to egzaminy z konkretnych przedmiotów,

sprawdzają przede wszystkim syntetycznie rozumiane kompetencje umysłowe ucznia będące wynikiem spełniania wymagań szczegółowych i ogólnych określonych w podstawie programowej. Od roku 2009 wprowadza się obowiązkowy egzamin gimnazjalny z języka obcego. Od roku 2015 planuje się teŜ wprowadzenie egzaminu z języka obcego na zakończenie szkoły podstawowej.

2. Egzamin maturalny. Od roku 2010 wszyscy maturzyści obowiązkowo zdają

matematykę. Zmiany związane z wprowadzeniem obowiązkowej matematyki będą ukierunkowane na rozwiązania docelowe (w pełni wprowadzone od roku 2015).

Docelowo matura składać się będzie z dwóch części: powszechnej i do wyboru. a. Część powszechna obowiązywać będzie wszystkich uczniów szkoły pogimnazjalnej

kończącej się maturą i będzie zawierać pięć egzaminów: z języka polskiego (ustny i pisemny), języka obcego (ustny i pisemny) i matematyki (pisemny). W tej części nie będzie dotychczasowego zróŜnicowania poziomu egzaminu. Część powszechna matury będzie korespondować z egzaminami na zakończenie wcześniejszych etapów, dając moŜliwość porównywania wyników. Od wyniku w tej części zaleŜeć będzie, czy egzamin maturalny zostanie zdany.

b. Część druga matury obejmie jeden lub więcej egzaminów, które sprawdzą wyniki pogłębionego uczenia się wybranych przedmiotów. Część druga matury pełnić będzie głównie funkcję rekrutacyjną na wyŜsze uczelnie. System egzaminacyjny współpracować będzie przy opracowywaniu tych egzaminów z uczelniami wyŜszymi.

DLACZEGO TRZEBA ZMIENIĆ PROGRAMY?

JAKIE WNIOSKI PŁYNĄ Z MIĘDZYNARODOWYCH PORÓWNAŃ REZULTATÓW POWSZECHNEGO KSZTAŁCENIA?

O badaniach Międzynarodowe badania umiejętności uczniów PISA (Programme for International Student Assessment) współtworzą współczesne wyobraŜenie o standardach powszechnego kształcenia ogólnego. Podstawowe pytanie postawione we wspólnym przedsięwzięciu trzydziestu rozwiniętych krajów świata, zrzeszonych w OECD, odnosi się do efektów powszechnego kształcenia ogólnego. Brzmi ono, w jakim stopniu młodzi ludzie przygotowani są do świadomego kształtowania własnej drogi edukacyjnej i zawodowej. Odpowiedź na tak postawione pytanie wymaga oderwania się od obecnie obowiązujących programów szkolnych, które w wielu krajach, równieŜ wysoko rozwiniętych, nie nadąŜają za wymaganiami współczesnego świata. Nie pytamy, na ile młodzieŜ opanowała programy szkolne, lecz jakie opanowała umiejętności w trzech głównych dziedzinach kształcenia: 1. umiejętność czytania, obcowania z tekstem i samodzielnego przetwarzania informacji, 2. umiejętności matematyczne, 3. umiejętność rozumowania właściwego dla nauk przyrodniczych. Te trzy dziedziny łącznie stanowią o przygotowaniu ucznia do dalszej drogi zawodowej i edukacyjnej, niezaleŜnie od jej szczegółowego profilu. Dotyczy to zarówno tych uczniów, którzy podejmą w przyszłości wyŜsze studia, jak i tych, którzy jak najszybciej zmierzą się z wymaganiami rynku pracy. Umiejętności te sprawdza się w końcowej fazie powszechnego kształcenia, która w większości krajów OECD przypada na piętnasty rok Ŝycia. O wynikach W 2000 roku w kaŜdej z wymienionych trzech dziedzin wyniki polskich uczniów wypadły zdecydowanie poniŜej przeciętnego wyniku dla krajów wysokorozwiniętych, zrzeszonych w OECD. Sześć lat później polscy uczniowie osiągnęli przeciętny wynik w umiejętnościach matematycznych i w naukach przyrodniczych, natomiast znacznie lepszy w pogłębionej umiejętności czytania. W tej ostatniej dziedzinie w 2006 roku Polska znalazła się w pierwszej dziesiątce krajów świata i na trzecim miejscu wśród krajów Unii Europejskiej. Jednak struktura uzyskanego wyniku wskazuje na istotne słabości polskiego szkolnictwa. Główny wniosek dla Polski Największą słabością powszechnego kształcenia jest słabe rozwijanie umiejętności samodzielnego myślenia uczniów. We wszystkich trzech dziedzinach: umiejętności czytania, obcowania z tekstem i samodzielnego przetwarzania informacji, umiejętnościach matematycznych oraz umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych, polscy uczniowie wypadali znacznie słabiej niŜ przeciętnie uczniowie pozostałych krajów rozwiniętych wszędzie tam, gdzie wymagano od nich odejścia od znanych procedur postępowania, algorytmów czy prostego skojarzenia ze sobą informacji. Jeśli postawiony przed uczniem problem wymagał własnej refleksji, zwięzłego sformułowania logicznie skonstruowanej wypowiedzi, określenia strategii postępowania, wykazania się elementami rozumowania matematycznego odbiegającego od znanego algorytmu, sformułowania hipotezy, określenia warunków wnioskowania, czy wskazania błędnego wnioskowania, rezultat polskich uczniów był słabszy od analogicznego w większości innych krajów rozwiniętych. Co waŜne, dotyczyło to zarówno uczniów osiągających słabsze, jak i lepsze wyniki w nauce.

Szkoła myślenia dotyczy wszystkich dziedzin, zarówno humanistycznych, jak i ścisłych. Analiza utworu literackiego i zrozumienie historii wymagają sztuki krytycznego myślenia i mogą być wsparte przez samodzielność myślenia matematycznego oraz wyrobienie krytycyzmu metodologicznego w naukach przyrodniczych. MoŜna to osiągać w powszechnym kształceniu. Szeroko rozumiana umiejętność rozumowania jest dziś potrzebna kaŜdemu, dając absolwentom powszechnej edukacji warsztat:

- logicznego myślenia, - sprawnego poruszania się w świecie natłoku informacji, - rozumienia otaczającego świata.

Szkoła ma rozwinąć umiejętność rozumowania, zaś nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego ma w skali powszechnej stymulować nauczycieli do podjęcia tego wyzwania i zapewniać jego skuteczną realizację. Konieczność dokończenia reformy z 1999 r. Wprowadzenie gimnazjów przedłuŜyło powszechne kształcenie ogólne o rok. Zamiast dawnej ośmioklasowej szkoły podstawowej, kaŜdy uczeń w nowej szkole podstawowej i gimnazjum łącznie otrzymuje dziewięć lat powszechnego kształcenia ogólnego, zakończonych egzaminem zewnętrznym. Zmiana ta przyniosła pozytywne rezultaty, znacznie ograniczając odsetek najsłabszych uczniów i w ten sposób przyczyniając się do wyrównywania szans edukacyjnych, a jednocześnie podnosząc efekty kształcenia wśród ogółu uczniów. Następnie, wprowadzenie obowiązkowej nauki w „zerówce” wydłuŜyło obowiązek szkolny o rok, ale program kształcenia przedszkolnego nie został integralnie powiązany z programem kształcenia wczesnoszkolnego, nie wykorzystując w pełni istniejącego potencjału. Obecne zmiany zapewnią konsekwentną ciągłość programową od pierwszego kontaktu dziecka ze szkołą do uzyskania końcowego świadectwa. Przy zachowaniu istniejącej struktury szkolnictwa, powszechne kształcenie ogólne zostanie wydłuŜone o kolejny rok. Sześć lat szkoły podstawowej i trzy lata gimnazjum zostaną dopełnione przez rok powszechnego kształcenia ogólnego w pierwszej klasie szkoły pogimnazjalnej, niezaleŜnie od typu szkoły. Dlaczego potrzebne są jasne wymagania? Autonomia szkoły, swobodny rozwój metod nauczania, unikanie schematycznego trzymania się wybranego programu, a jednocześnie zapewnienie spójności systemu szkolnictwa poprzez określenie rezultatów kształcenia prowadzą do regulacji treści kształcenia w języku jego efektów – poprzez określenie wymagań na końcu kaŜdego etapu kształcenia. Dlaczego wymagania sformułowane są na dwóch poziomach: ogólnym i szczegółowym? Wymagania ogólne określają azymut kształcenia w danej dziedzinie. Natomiast wymagania szczegółowe określają zakres treści kształcenia. Wymagania szczegółowe są podporządkowane wymaganiom ogólnym – sens ich zaistnienia w praktyce szkolnej uzasadniony jest o tyle, o ile pomagają one w przygotowaniu ucznia do sprostania wymaganiom ogólnym. Jaka jest rola kształtowania postaw? Postawy są najtrudniejszym czynnikiem kształcenia i najbardziej kłopotliwym w próbach jednoznacznego opisania. Jednak postawy kształtowane przez szkołę, świadomie lub nieświadomie, stanowią najtrwalszy efekt kształcenia. WaŜne jest wyeksponowanie jedności postaw, wiedzy i umiejętności. śaden z tych czynników nie funkcjonuje w oderwaniu od pozostałych. Trwały efekt kształcenia moŜliwy jest tylko przy integralnym rozumieniu celu kształcenia w tych trzech aspektach. W tym sensie wymagania ogólne i postawy opisują cel szkoły i efekt kształcenia.

KALENDARZ WDRAśANIA ZMIAN PROGRAMOWYCH

Rok szkolny Zreformowane nauczanie w klasach

2009/2010 I SP I Gimnazjum

2010/2011 II SP II Gimnazjum

2011/2012 III SP III Gimnazjum

2012/2013 IVSP I L I T I ZSZ

2013/2014 V SP II L II T II ZSZ

2014/2015 VI SP III L III T III ZSZ

2015/2016 IV T I LU

2016/2017 II LU

SP – szkoła podstawowa, L – liceum, T – technikum,

ZSZ – zasadnicza szkoła zawodowa, LU – liceum uzupełniające

KALENDARZ MODERNIZACJI EGZAMINÓW ZEWNĘTRZNYCH

Planowane daty zmian

Sprawdzian po szkole podstawowej

Egzamin gimnazjalny Matura

2008/2009 Obowiązkowy język obcy

Do wyboru egzamin z filozofii

2009/2010 Obowiązkowa matematyka, korekta reguł egzaminu

2011/2012 Dostosowanie egzaminu do nowej podstawy programowej

2014/2015 Dostosowanie egzaminu do nowej podstawy programowej

Modernizacja matury

2012r. – pierwsi absolwenci gimnazjum z kształceniem opartym na nowej podstawie programowej

2015r. – pierwsi absolwenci szkoły podstawowej i szkół średnich z kształceniem opartym na nowej podstawie programowej