Szerokie stosowanie geosyntetyków w budownictwie · Źród ło: 6 Tab. 2 Rodzaje polimerów do...
Transcript of Szerokie stosowanie geosyntetyków w budownictwie · Źród ło: 6 Tab. 2 Rodzaje polimerów do...
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl
Oddział Lublin
Szerokie stosowanie geosyntetyków
w budownictwie oraz prezentacja
programów komputerowych do
optymalizacji ich doboru.
( Materiały z sympozjum )
Opracował: Piotr Jermołowicz
tel. 501 293 746
e-mail : [email protected]
Lublin, 18 październik 2007 r.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 2
1.Wstęp
Historia budownictwa łączy się nierozerwalnie z fundamentowaniem na słabonośnych
podłożach oraz modyfikacją właściwości tych gruntów. Wzmacnianie podłoża znane
jest od dawna. Już Persowie ponad 4000 lat temu używali w tym celu liści palmowych,
starannie tkanych i układanych warstwowo, Rzymianie zaś dębowych bali układanych
w korycie drogi w formie siatki. W poszukiwaniu coraz skuteczniejszych i
ekonomiczniejszych metod posadawiania obiektów inżynierskich rozwinięto wiele
technik polepszających podłoże : od klasycznej wymiany gruntu i wstępnego
obciążenia począwszy do rozwiązań nowoczesnych, jak zagęszczanie za pomocą wybuchów, wibroflotacji, konsolidacji dynamicznej czy silikatyzacji. Potrzeba coraz
większego uprzemysławiania procesów budowlanych zmusza do stosowania pewnych
materiałów w celach zupełnie różnych od znanych z życia codziennego oraz
współpracy z nowymi gałęziami przemysłu, które dotychczas nie były związane z
budownictwem.
Od ponad 30 lat coraz większe zastosowanie w robotach ziemnych i
hydrotechnicznych znajdują specjalnie zaprojektowane, a następnie produkowane przez
przemysł włókienniczy i chemiczny wyroby zwane geosyntetykami.
Rys. 1. Podział geosyntetyków
Geosyntetyki – to materiały wiotkie i cienkie, tak że można je rozpatrywać jako
dwuwymiarowe. Są to jedyne materiały konstrukcyjne o takich właściwościach i to w
znacznej mierze tłumaczy ich dynamiczny rozwój. Ponadto właściwości samych
włókien polimerów oraz funkcje jakie spełniają geosyntetyki sprawiają, że otworzyły
się przed nimi szerokie możliwości zastosowania jako materiałów konstrukcyjnych
przy budowie dróg, podtorzy, pasów startowych, placów składowych, ochrony skarp,
zbrojenia korpusów zapór ziemnych oraz jako materiału filtracyjnego, drenarskiego i
izolacyjnego.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 3
Rys.2 Funkcje geosyntetyków
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 4
Na rysunku 2 przedstawiono funkcje geosyntetyków oraz główne zastosowania.
Dotychczas opisano ponad 100 rodzajów różnych zastosowań. Niektóre z nich
przedstawiono na rysunku 3.
Rys.3 Przykłady zastosowań geosyntetyków
Duża liczba podejmowanych badań laboratoryjnych i terenowych prowadzi z jednej
strony do weryfikacji niektórych pojęć, metod wymiarowania przy projektowaniu i
sposobów wbudowywania geosyntetyków, z drugiej zaś strony należy stwierdzić, że
wzmacnianie gruntu przez dodanie geosyntetyków jest zagadnieniem
interdyscyplinarnym i bardzo złożonym, ponieważ brak jest jeszcze dostatecznie
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 5
ścisłych kryteriów technicznych dotyczących pracy geosyntetyków w złożonych
ośrodkach gruntowych.
Tab.1 Minimalne kryteria doboru geosyntetyków [ 9 ]
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 6
Tab. 2 Rodzaje polimerów do produkcji geosyntetyków [ 10 ]
Tab. 3 Funkcje geosyntetyków [ 10 ]
Z punktu widzenia praktyki budowlanej, określenie nośności podłoża
gruntowego w danych warunkach obciążenia jest obecnie jednym z podstawowych
problemów mechaniki gruntów. Zagadnienie nośności podłoża wzmocnionego
geosyntetykami i obciążonego fundamentem pasmowym podjęto stosunkowo
niedawno. W istniejących opracowaniach doświadczalnych i teoretycznych są prezentowane różne podejścia do problemu nośności takiego kompozytu. Przegląd
literatury wskazuje na celowość podejmowania badań modelowych i prób innego
spojrzenia oraz wprowadzenia metod niewyeksploatowanych dotąd, a stosowanych z
powodzeniem w dziedzinach pokrewnych.
2. Funkcje geosyntetyków
Geosyntetyki stosowane w konstrukcjach inżynierskich można podzielić na :
- przepuszczalne:
geotkaniny, geowłókniny, geosiatki, geokraty, georuszty, geokomórki i
geokompozyty,
- nieprzepuszczalne:
geomembrany, bentomaty i geomembrany bentonitowe.
W większości przypadków spełniają one cztery podstawowe funkcje:
- separacyjną – jako warstwy odcinające lub separujące grunt podłoża od nasypu
hamując tym samym mieszanie się tych gruntów jak również likwidując podciąganie wód kapilarnych i uniemożliwianie poprzez
to powstawania przełomów wiosennych w nawierzchniach
bitumicznych,
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 7
-! wzmacniającą – jako warstwy poprawiające nośność słabego podłoża pod nasypami
lub polepszające wytrzymałość nawierzchni na rozciąganie,
-! filtracyjną – jako filtry chroniące materiał przepuszczalny przed kolmatacją i zmianą właściwości filtracyjnych,
- drenującą – jako dreny odprowadzające wodę w płaszczyźnie geosyntetyków.
Geosyntetyki mogą i najczęściej pełnią jednocześnie więcej niż jedną z wymienionych
wyżej funkcji.
Rys 4. Podstawowe funkcje geosyntetyków
W trakcie projektowania obiektów inżynierskich najistotniejsze są następujące para-
metry geosyntetyków:
- wytrzymałość na rozciąganie,
- wydłużalność, - wodoprzepuszczalność. - otwartość porów.
Podstawowym czynnikiem decydującym o wyborze geosyntetyków do danej
konstrukcji jest możliwość jej wzmocnienia i zapewnienia długotrwałej stateczności
oraz obniżenia kosztów inwestycji.
Połączenie wiedzy o właściwościach fizyko - mechanicznych geosyntetyków,
kryteriach ich doboru do danych warunków gruntowo - wodnych jak i pełnionych
funkcjach oraz umiejętność dokonywania obliczeń złożonych układów gruntowo -
geosyntetycznych z doświadczeniem inżynierskim w tej dziedzinie daje dopiero
pożądane efekty.
3. Współoddziaływanie grunt - geosyntetyk
Dodanie geosyntetyków przy wzmacnianiu słabych podłoży odgrywa rolę membrany i
powoduje przede wszystkim opóźnianie zniszczeń, hamowanie względnie
przeciwstawianie się płynięciu plastycznemu. Geosyntetyki nie wykazują jednak
wytrzymałości na ścinanie, lecz przejmują te siły poprzez rozciąganie w swojej
płaszczyźnie. Siły rozciągające są przejmowane na bokach przez siły tarcia oraz
zakotwienie geosyntetyków.
Schemat działania geosyntetyków przedstawia rysunek 5. Ze schematu tego można
wyznaczyć dwa rodzaje pracy geosyntetyków :
1. geosyntetyk pracuje jako napięta membrana
-! wzdłuż AB zachodzi płynięcie plastyczne gruntu górnego ( przykrycia ) pod
obciążeniem,
- wzdłuż BC ( AD ) zachodzi płynięcie plastyczne gruntu dolnego ( podłoża )
wywołane zagłębianiem powierzchni obciążonej;
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 8
2. geosyntetyk pracuje jako zakotwienie wzdłuż DE ( CF ).
Rys. 5 Schemat działania geosyntetyku
Badania dotyczące stateczności naturalnego podłoża ze wzmocnieniem obciążonego w
warunkach płaskiego stanu odkształcenia wykazały znaczącą rolę m.in. długości
odcinków traktowanych jako zakotwienie.
a) pasmo krótkie b)pasmo długie
Rys 6 Trajektorie przemieszczeń w fazie plastycznego płynięcia dla różnych długości
pasma geosyntetyku
Z zarysu stref dużych przemieszczeń oraz trajektorii przemieszczeń punktów
charakterystycznych podłoża gruntowego pokazanych na rysunku 6a) wynika , że przy
zbyt małej długości pasma geosyntetyku w przekroju poprzecznym występuje poślizg
na jego końcach – geosyntetyk wciągany jest do środka.
Efektu tego nie zauważa się w przypadku dłuższego pasma – rys.6b)
Z porównania stref plastycznych na rys. 6a) i b) wynika wyraźna różnica pracy
podłoża gruntowego :
-! na rys. 6a) strefa uplastycznienia gruntu jest zwężona na skutek istnienia
poślizgu w zakotwieniu geosyntetyku,
-! na rys. 6b) ze względu na zakotwienie geosyntetyku zasięg strefy
uplastycznienia jest znacznie rozszerzony i obejmuje do współpracy większą strefę gruntu wynikającą z jego oddziaływania.
Z tego wynika, że bardzo ważną czynnością jest obliczenie bezpiecznej długości
zakotwienia. Zakotwienie to jest w konsekwencji zakotwieniem grawitacyjnym dla
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 9
którego rozciąganie jest przejmowane przez tarcie dla gruntów niespoistych oraz przez
przyczepność ( adhezję ) dla gruntów spoistych. Na poniższym rysunku przedstawiono
schemat działania sił w zakotwionym elemencie ds. geosyntetyku.
Równowaga tego elementu pozwala napisać : dT = ( σz ⋅ tgφ + ψ ) ds
gdzie σz = γ⋅H
W wyniku całkowania otrzymuje się wzór :
T = (γ⋅H ⋅ tgφ + ψ ) ⋅ lz
gdzie lz – długość zakotwienia w czasie równowagi elementu
γ – ciężar objętościowy gruntu nad geosyntetykiem
H – wysokość nasypu
φ - kąt tarcia grunt – geosyntetyk
ψ - przyczepność gruntu spoistego do geosyntetyku
T – maksymalna siła rozciągająca przejmowana przez zakotwienie
Rys.7 Zestawienie sił w elemencie zakotwienia w stanie granicznej równowagi
Zgodnie z przedstawionymi schematami w układzie płaskim kryterium zakotwienia
określają dwa warunki :
-! lz ≤ Lz - poślizg na końcach geosyntetyku nie występuje
-! lz > Lz -końce geosyntetyku ślizgają się, następuje zniszczenie zakotwienia
lz – obliczeniowa długość zakotwienia
Lz - dysponowana długość zakotwienia
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 10
4. Przegląd zastosowania geosyntetyków
4.1. Nasypy drogowe wznoszone na gruntach słabych.
Budowie nasypu na gruntach słabonośnych o znacznych miąższościach zawsze
towarzyszy intensywne osiadanie, niespotykane przy gruntach mineralnych.
Czas potrzebny na osiągnięcie w gruncie nieprzepuszczalnym stanu równowagi jest
bardzo długi; może wynosić od kilku do kilkudziesięciu lat.
Istotą uzdatniania słabonośnych podłoży gruntowych jest wymuszenie w nich procesu
konsolidacji oraz wzmocnienie projektowanych konstrukcji.
Istnieje wiele sposobów osiągnięcia wymienionych celów. Jednak za najbardziej opty-
malną metodę uważa się drenaż pionowy z zastosowaniem drenów z tworzyw
sztucznych połączony ze zbrojeniem geosyntetykami ułożonymi pod nasypem
drogowym.
Zadaniem drenażu pionowego jest skrócenie drogi, jaką musi pokonać woda wyciskana
z gruntu, a co za tym idzie - skrócenie czasu konsolidacji.
Natomiast obecność warstwy geosyntetyków, oddzielających słabe podłoże gruntowe
od warstwy kruszywa nasypu drogi, powoduje:
- zmianę rozkładu naprężenia powstającego w podłożu pod wpływem ruchu,
- bezpieczniejsze przenoszenie składowych stycznych naprężenia w poziomie
geosyntetyku,
- ochronę kontaktujących się materiałów przed wzajemnym przenikaniem.
!"
#$%&
!'()
#
!"#$%&'%()*+#$,#)-+*.$%'/$(*-
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 11
!"#"$%&'#"(&)&*+,")&)-
!"#$
%&
Rys.8 Rozwiązania posadowienia nasypu drogowego na warstwie słabonośnej z
zastosowaniem geotkanin i drenażu pionowego
Polepszenie nośności podłoża będzie tym większe im większy będzie moduł odkształcenia geosyntetyku. Dla tej samej linii odkształcenia geosyntetyk bardziej
wytrzymały przeniesie większe naprężenia normalne i nośność będzie zwiększana w
miarę, gdy:
-! siły rozciągające wywołane w geosyntetyk będą mogły być przejęte przez
zakotwienie na bokach,
-! siły rozciągające, których doznaje geosyntetyk będą mniejsze od sił rozciągających powstałych w czasie zniszczenia.
W przypadku znacznego przekroczenia naprężeń granicznych w gruncie i dla
wyeliminowania stref wyporu stosuje się kontrbankiety z obu lub z jednej strony
nasypu. Są to boczne ławy dociskowe o wysokości tak dobranej z obliczeń aby
zachować fazę sprężystą pracy podłoża bez rozwoju stref plastycznego płynięcia.
4.2. Wzmocnienie skarp konstrukcjami oporowymi.
Brak programów wspomagających pracę projektantów oraz wysokowy-
trzymałych geoteksyliów powodował, że materiały te nie były początkowo szeroko
stosowane w konstrukcjach wsporczych.
Zastosowanie odpowiednio dobranych geosyntetyków do zbrojenia stromych skarp,
budowy ścian oporowych, poszerzania nasypów drogowych i do wzmocnień podstawy
nasypów wywołuje jednak coraz większe zainteresowanie jako praktyczne i
ekonomiczne alternatywne rozwiązanie w stosunku do sztywnych ścian betonowych
lub kamiennych.
Do zbrojenia ścian oporowych stosuje się geosyntetyki o małej wydłużalności i dużej
wytrzymałości w tym również geotkaniny, geosiatki i geokraty.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 12
Technologia ta jest szczególnie interesująca z technicznego punktu widzenia, gdyż obciążenie niszczące dla takich konstrukcji niejednokrotnie przewyższa wartość graniczną, obliczoną z zastosowaniem konwencjonalnych metod.
Zastosowanie gruntu zbrojonego umożliwia budowę ścian oporowych ze znacznym
pochyleniem dochodzącym do 90 stopni.
Konstrukcję tego typu po raz pierwszy w Polsce wykonano w 1992 roku na
przecięciu drogi nr 18 Warszawa - Białystok z drogą nr 631 Rębertów - Nieporęt (
węzeł drogowy Struga ) Zastosowano tam geowłókninę o wytrzymałości 200 kN/m i
maksymalnej wydłużalności przy zerwaniu 12%.
Rys.9. Konstrukcja gruntu zbrojonego geotkaniną - węzeł drogowy Struga koło
Warszawy
Innym przykładem zastosowania geosyntetyków jest autostrada A-6 na odcinku
Szczecin - Kołbaskowo. Zastosowanie geotkaniny w tym rozwiązaniu umożliwiło
bezpieczne poszerzenie nasypu pod rozbudowywaną autostradę.
Rys.10. Zastosowanie geotkaniny przy poszerzeniu nasypu
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 13
4.3. Drogi tymczasowe
W przypadku tego rodzaju dróg geowłókniny i geotkaniny oprócz podniesienia
nośności nie dopuszczają do mieszania się gruntu nasypowego z podłożem i w
konsekwencji do zmian parametrów fizyko – mechanicznych tego gruntu.
Rys.11. Schemat konstrukcji drogi tymczasowej
A-! bez wzmocnienia
B-! ze wzmocnieniem geosyntetykiem
Przy nawierzchniach wykonanych ( płyty drogowe, płyty otworowe itp.) umieszczenie
geosyntetyku pod warstwą minimum 35 – 45 cm podsypki żwirowej nie dopuszcza do
występowania deformacji punktowej, tj. „klawiszowania” płyt. Po zakończeniu
eksploatacji tych dróg można :
-! pozostawić je jako podbudowę przyszłej drogi stałej,
-! jeżeli drogi tymczasowe znajdują się na terenach przewidzianych do
późniejszego zazielenienia (rekultywacji ), to po usunięciu dowolnej ilości
żwiru można teren taki pokryć warstwą humusu a geosyntetyk pozostawić, -! gdy drogi tymczasowe przebiegają na terenach uprawnych i należy je
całkowicie zlikwidować, wtedy geosyntetyk przeciwdziała dodatkowo
degradacji tych terenów w ten sposób, że zapobiega mieszaniu się żwiru z
gruntem ornym. W tym przypadku usuwa się całkowicie żwir oraz geosyntetyk.
4.4. Nasypy kolejowe
Przy budowie nowych oraz modernizacji istniejących linii kolejowych stosuje się geotkaniny i geowłókniny oraz geosiatki do oddzielania warstwy szutru od podłoża bez
zatrzymywania cyrkulacji wody. W przypadku podłoża mniej nośnego zastosowanie
geosyntetyków zmniejsza znacznie uginanie się szyn w czasie przejazdu ciężkich
składów kolejowych. Dzięki temu linie te nadają się do szybkiego ruchu. Boczne
zabezpieczenie poszczególnych warstw materiału użytego do podsypywania szyn
zapobiega wysuwaniu się podsypki na boki w czasie wibracji szyn. Proces
modernizacji lub remontów istniejących odcinków kolejowych został tak
udoskonalony, że za pomocą tego samego sprzętu ( multiplasera ), służącego do
usuwania, czyszczenia i ponownego układania balastu można rozkładać również
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 14
geosyntetyki umieszczając je pod przęsłem torowym. Odbywa się to wszystko
automatycznie, bez dodatkowych nakładów, w czasie tej samej operacji. Dodanie
geosyntetyku powoduje jednocześnie możliwość zredukowania grubości warstwy
podsypki o wartość, przy której nadal będzie spełniony I i II stan graniczny.Warunki te
należy każdorazowo obliczyć.
A – bez ciągów drenarskich
B – z obustronnymi ciągami drenarskimi
4.5. Remonty nawierzchni bitumicznych.
Remonty spękanych warstw nawierzchni bitumicznych polegają najczęściej na
nałożeniu nowej warstwy ścieralnej lub wykonaniu powierzchniowego utrwalenia, co
ma za zadanie niedopuszczenie do penetracji wody w głąb konstrukcji jezdni.
Jednak w krótkim czasie obserwuje się odwzorowanie starych spękań w nowej
warstwie. Są to spękania odbite. Problem tych spękań występuje szczególnie mocno w
przypadku ułożenia warstw bitumicznych na płytach betonowych.
Metodą która jedynie opóźnienia pojawienie się tych spękań jest układanie grubych
warstw bitumicznych, większych niż to wynika z obliczeń. Grubość tych warstw
wynosi od 10 cm do 15cm.
Spękania odbite powstają również w miejscach poszerzeń jezdni, wycięć dokonanych
w trakcie remontów uzbrojenia podziemnego, powtarzalnych obciążeń spowodowanych wzmożonym ruchem, naprężeń termicznych lub odkształceń skurczowych.
Zastosowanie geosyntetyków do przeciwdziałania spękaniom odbitym jest korzystne
zarówno ze względów ekonomicznych jak i technicznych. W stosunku do rozwiązań tradycyjnych zastosowanie geosyntetyków umożliwia zmniejszenie grubości nakładki
bitumicznej, znacznie opóźnia odwzorowania spękań i zmniejsza ilość robót
ziemnych wykonywanych na poboczach i pasie środkowym przy autostradach.
Zastosowanie geosyntetyków w budownictwie drogowym to dziedzina bez której nie
może być mowy o nowoczesnym drogownictwie. Metoda ta wymaga jednak
Rys.12 Sposób ułożenia geosyntetyku w podtorzu kolejowym
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 15
stosowania bardzo dobrych jakościowo materiałów z włókien poliestrowych lub
szklanych ze względu na ich odporność na działanie wysokiej temperatury ( powyżej
160 0C ).
4.6. Geosyntetyki w hydrotechnice
Geosyntetyki w budownictwie hydrotechnicznym mają szerokie zastosowanie m. in.
przy budowie i zabezpieczaniu wałów przeciwpowodziowych, grobli, zapór, tam,
nabrzeży, brzegów rzek, wybrzeży morskich, wysokich skarp, nasypów, przy
umacnianiu koryt rzecznych i skarp budowli hydrotechnicznych, przy budowie dróg
dojazdowych i tymczasowych biegnących po koronie wału lub posadawianych na
gruntach organicznych. Pomimo swojej różnorodności materiały te oraz opisane
technologie charakteryzują się kilkoma wspólnymi cechami do których zaliczyć można:
-! łatwość i szybkość wykonania,
-! trwałość i bezawaryjność eksploatacji konstrukcji hydrotechnicznych,
-! brak konieczności tworzenia wielkich placów budów.
Należałoby sobie tylko życzyć, aby znalazły one szerokie zastosowanie w pracach
hydrotechnicznych prowadzonych na terenie Polski i zyskały pozytywną opinię inwestorów, a problemy związane z budową i ochroną wałów przeciwpowodziowych
czy tam i zapór były rozwiązywane systematycznie bez oczekiwania na akcje związane
z wysokim stanem wody.
4.6.1. Geomembrany i bentomaty
Geomembrany HDPE ( gładkie lub szorstkie ) i bentomaty stosowane do
uszczelnień wałów ppow. charakteryzują się łatwością i szybkością wykonywanych
prac z gwarancją szczelności nieosiągalną przy metodach tradycyjnych np.
uszczelnianiu gliną. Dodatkową zaletą geomembran jest ochrona wałów przed gryzoniami ( nornice,
piżmaki ). Ich gładka i bardzo mocna powierzchnia uniemożliwia wgryzanie się zwierząt do środka konstrukcji. Przeprowadzone obserwacje tak zabezpieczonych
wałów potwierdzają fakt, że gryzonie po nieudanej próbie przegryzienia materiału
przechodziły na drugą stronę po jego koronie.
Mimo wielu zalet geomembran niejednokrotnie okazuje się, że w danych warunkach
gruntowo – wodnych korzystniejsze jest zastosowanie bentomaty. Jest to uzasadnione
szczególnie przy dużych prędkościach przepływu, silnych prądach dennych i przy
konieczności zapewnienia lepszej wegetacji roślin.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 16
!
!
!"#$%&''()*+,-."''/-#.0#01-2'3+0,+,45-6"'7'4+6.0,-."'
4.6.2. Geowykładziny i maty antyerozyjne
Geowykładziny i maty w budownictwie hydrotechnicznym znalazły szerokie
zastosowanie m. in. do:
-! zabezpieczania wszelkiego typu brzegów i wybrzeży oraz ochrony skarp i
obwałowań przed erozją gruntów,
-! zapobiegania wymywania gruntu z wałów i skarp odwodnych,
-! zwiększenia przyczepności materiału nasypowego,
- zwiększenia wytrzymałości gruntu tworzącego korpus wału na siły ścinające,
-! wzmocnienia stabilności konstrukcji ziemnej poprzez umożliwienie swobodnej
wegetacji roślinności,
-! zabezpieczania powierzchni uszczelnień syntetycznych przed uszkodzeniami
mechanicznymi,
-! zwiększenia stabilności struktury rozbudowywanych skarp i nasypów.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 17
W przypadku konieczności zastosowania w pracach budowlano – montażowych
materiałów przyjaznych środowisku istnieje możliwość zastosowania geomaty
wykonanej w 100 % z włókien sizalowych lub biowłókniny wykonanej z włókien
bawełnopodobnych z wsianą mieszanką traw. Tego typu rozwiązania tymczasowo
spełniają funkcję geowykładziny lub geowłókniny jednak po jakimś czasie ulegają one
całkowitej biodegradacji a w przypadku biowłókniny pozwalają dodatkowo na szybki
rozwój roślinności.
4.6.3 Wały przeciwpowodziowe
Po powodzi z 1997 roku wyciągnięto szereg wniosków m. in. dotyczących
zastosowania nowych materiałów i technologii przy odbudowywaniu wałów
przeciwpowodziowych.
Skuteczność ochrony terenów z optymalizacją kosztów w stosunku do klasycznych
rozwiązań to kierunek z którego nie ma praktycznie odwrotu. Świadomość odpowiedzialności za stan wałów oraz niedoskonałość „Przepisów technicznych ...”
powoduje konieczność zrewidowania również „Wytycznych” ( WIP ).
Wybierając odpowiednie materiały i technologie w fazie projektowania wału
przeciwpowodziowego należy obliczyć i zapewnić: -! stateczność ogólną i lokalną korpusu wału,
-! stabilność niwelety ze względu na osiadanie,
-! bezpieczeństwo ze względu na przebicie hydrauliczne poprzez ustalenie krzywej
filtracji dla warunków przepływu w czasie wezbrania ( filtrację odwrotną ), -! separację podłoża od warstwy nasypowej,
-! minimalne dopuszczalne wymiary korpusu dla wody obliczeniowej ( miarodajnej i
kontrolnej ),
-! przejazdy pojazdów i przejścia ludzi i zwierząt, -! spełnienie wymagań ochrony środowiska i ekologów.
Typowe przekroje poprzeczne wałów uwzględniające wiele czynników destrukcyjnych
pokazano na schematach poniżej:
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 18
"#$#"#!!!!%&'()*+!
Tradycyjne sposoby budowy wałów przeciwpowodziowych lub ich remontów
polegają na przemieszczaniu dużych mas ziemnych - pozyskiwanych z reguły w
miejscach oddalonych od placu budowy, w trudnych warunkach terenowych – jazda
ciężkim sprzętem po rozmytej i niestabilnej koronie wału istniejącego lub po grząskich
terenach polderów, ich wbudowywaniu w korpus wału, darniowaniu i obsiewaniu
skarp roślinnością. Jest to proces wyjątkowo kosztowny, długotrwały oraz w znacznym
stopniu ingerujący w środowisko naturalne. W przypadku przecieków wałów podczas
podwyższonych stanów wód w celu ich „załatania” stosuje się okładanie tych miejsc
workami z piaskiem.
Zastosowanie hydraulicznie napełnianych refulatem pozyskiwanym z dna rzeki lub
innego naturalnego zbiornika wodnego długich, elastycznych geotub z geotkaniny jako
rdzenia przy budowie nowych i jako solidnego wzmocnienia przy remoncie
istniejących wałów przeciwpowodziowych, grobli, zapór, tam oraz do ochrony
brzegów morskich zmniejsza w znacznym stopniu koszty inwestycyjne, skraca czas
realizacji inwestycji oraz minimalizuje zniszczenia środowiska naturalnego.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 19
Każda geotuba posiada dodatkowe wstęgi ( wąsy ) z jednej lub obu stron, których
zadaniem jest eliminowanie erozji powierzchniowej wywołanej dużym przepływem
wody oraz falowaniem.
Geotuby posiadają szereg zalet:
-! przy wykorzystania urobku powstałego podczas bagrowania dna rzeki lub
pogłębiania torów wodnych i nurtów rzek do wypełniania elastycznych geotub z
geotkaniny zamiast odkładania go na polach refulacyjnych nie ma konieczności
przeprowadzania badań oceny oddziaływania na środowisko i wielu innych
czynności formalno – prawnych,
-! długość geotuby może być indywidualnie dobierana w zależności od potrzeb w
zakresie 20 – 200 m przy średnicy 1 – 4 m,
-! geotuby mogą być układane zarówno na lądzie jak i pod wodą do głębokości 3 m,
-! wykonywane są z bardzo wytrzymałych geotkanin ( 80 – 200 kN/m ) za pomocą specjalnie opracowanych technik szycia zapewniających wysoką wytrzymałość szwów,
Rys.14 Schematy zastosowania geotuby
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 20
-! geotuby są bardzo wytrzymałe, odporne na promieniowanie UV, nie ulegające
biodegradacji, odporne na uszkodzenia mechaniczne, mają długi okres
bezawaryjnej eksploatacji,
-! są elastyczne więc idealnie dopasowują się swoim kształtem do podłoża,
-! z uwagi na swój ciężar 130 – 5.200 kN tworzą masywną i trwałą konstrukcję nie
ulegającą erozji.
Jest to system służący do umocnień dna akwenów wodnych przy nabrzeżach
oraz ochrony i odbudowy skarp dna przybrzeżnego oparty na workach wykonanych z
geotkaniny.
Worki te, o dowolnej długości, wypełnione materiałem sypkim, mają doskonałe
zdolności separacyjne, uniemożliwiają mieszanie lub wydostanie się na zewnątrz
refulatu. Jednocześnie zachowana jest przepuszczalność wody, dzięki właściwościom i
strukturze geotkaniny (wytrzymałość na zerwanie do 800 kN/m). Wielkość worków
uzależniona jest od stosowanych barek z otwieranym dnem. W przypadku
występowania znacznych sił rozciągających w geotkaninie, wynikających z głębokości
układania oraz z rodzaju materiału wypełniającego worki, stosuje się specjalne
zabezpieczenia w postaci dodatkowych zakładek.
Zalety stosowania systemu geokontenerów:
-! oszczędność czasu i materiału (można wykorzystywać refulat uzyskiwany z
pogłębiania rzek, basenów portowych i zatok ),
-! możliwość dokładnego układania niezależna od warunków atmosferycznych, stanu
wody, zmiennych prędkości prądów wodnych i głębokości,
-! brak strat materiałów wynikających z procesów erozji, podczas i po zainstalowaniu,
-! krótki czas montażu,
-! konkurencyjność w stosunku do metod tradycyjnych.
"#$#,#!!!%&'-'.(&.&/+!
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 21
4.6.6. Elastyczne materace betonowe
Elastyczne materace betonowe na podkładzie z geotkaniny są optymalnym
rozwiązaniem zabezpieczenia nabrzeży i skarp odwodnych przed erozją i
rozmywaniem.
Materace te są tworzone z pojedynczych bloczków ze specjalnie utwardzonego i
zagęszczonego betonu, powiązanych ze sobą linami stalowymi poprzez otwory
znajdujące się w każdym elemencie. Utworzony w ten sposób materac układa się dźwigiem na pokrytą geotkaniną skarpę, dno akwenu portowego lub powierzchnię terenu. Powiązanie bloczków betonowych linami stalowymi stanowi gwarancję długotrwałej eksploatacji oraz wpływa na dużą zdolność wygaszania energii fal,
zapobiega wypłukiwaniu gruntu spod materaca, zwiększa odporność gruntu na
osiadanie oraz sprzyja szybkiemu rozwojowi flory brzegowej.
W okresach zlodzenia nie ma możliwości uszkodzenia takiego zabezpieczenia poprzez
lokalne wynoszenia wywołane zmianami poziomów wody.
Materace te mogą być wykorzystane również w sytuacjach awaryjnych do szybkiej
budowy dróg tymczasowych na koronie wałów przeciwpowodziowych lub u ich
podstawy.
Rys.15 Schemat układania elastycznych materacy betonowych ( archiwum f. Nicolon )
4.6.7. Materace faszynowo - tkaninowe
Umacnianie koryt rzecznych i skarp budowli hydrotechnicznych dotychczas
realizowane tradycyjną metodą z zastosowaniem typowych materacy faszynowych
zostało z powodzeniem wzbogacone o geotkaniny. Obecnie taki materac jest
prefabrykowany na miejscu wbudowania lub przywożony na barkach. Konstrukcja
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 22
materaca jest tworzona na geotkaninie poprzez przymocowanie kiszek faszynowych do
specjalnych pętli utworzonych na powierzchni geotkaniny w siatce kwadratów o
rozstawie 0,50 x 0,50 m.
Taki materac może swobodnie pływać po powierzchni wody a zatapia się go w miejscu
wbudowania poprzez równomierne obciążenie narzutem kamiennym.
Zaletą tego systemu jest trwałość, odporność na erozję i łatwość wbudowania.
Zdj. z archiwum f. Nicolon
5.! Geomembrany i bentomaty w ochronie środowiska.
Dzięki swoim właściwościom znalazły szerokie zastosowanie w izolowaniu
konstrukcji ziemnych, betonowych, żelbetowych i stalowych. Przy ich zastosowaniu
buduje się baseny i sztuczne zbiorniki wodne, a także przeprowadza rekultywację skażonych gruntów. Obecnie stanowią standardowe zabezpieczenie wysypisk
komunalnych, składowisk przemysłowych i wylewisk nieczystości
Budowane składowisko musi spełniać następujące normatywne wymagania :
-! wody gruntowe i powierzchniowe powinny być zabezpieczone przed wpływem
składowanych odpadów,
-! wody opadowe infiltrujące przez odpady mają być zbierane i oczyszczane,
-! wytwarzający się na wysypisku gaz powinien być zbierany i zagospodarowany,
-! eksploatacja składowiska powinna przebiegać prawidłowo, a po zakończeniu
eksploatacji należy je poddać rekultywacji
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 23
Dla ograniczenia wpływu odpadów na wody gruntowe stosuje się odpowiednie
zabezpieczenia. Polegają one na izolacji dna i obrzeży składowiska, a także
odprowadzeniu wód opadowych z powierzchni składowanych odpadów. Stosowane są różne sposoby zabezpieczeń, na przykład z warstwy gliny, asfaltu, geomembrany lub
bentomaty.
W ostatnim okresie najczęściej do tego celu stosuje się geomembrany i bentomaty.
Wielką zaletą geomembran i bentomat jest ich odporność na substancje
chemiczne, warunki klimatyczne, duża wytrzymałość na zerwanie przy rozciąganiu
oraz wydłużalność w granicach 700 %.
Geomembranę układa się na uprzednio wyrównanym i pozbawionym humusu podłożu.
Poszczególne pasma geomembrany łączy się poprzez zgrzewanie tworząc szczelnąpowierzchnię.
Schemat połączeń
a. połączenie poprzez zgrzewanie
Rys.16 Schemat składowiska
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 24
b. połączenie poprzez napawanie
Do zabezpieczenia uszczelnionego geomembraną podłoża niecki w ostatnich latach
stosuje się geowłókniny ochronne na których układana jest warstwa piaskowa i
tworzony jest drenaż odwadniający. Zadaniem drenażu jest odprowadzenie wód
opadowych infiltrujących przez odpady. Wody te zawierają znaczną ilość zanieczyszczeń i dlatego muszą być poddane oczyszczeniu.
Odprowadzenie odcieków poza składowisko może odbywać się poprzez studnie
odciekowe wewnętrzne lub zewnętrzne.
W przypadku studni zewnętrznych bardzo ważne jest aby zapewnić szczelność geomembrany w miejscach przenikania rur odciekowych.
Rys.17 Studnie odcieków : wewnętrzna i zewnętrzna
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 25
Rys.18 Uszczelnienie elementów przenikających przez geomembranę
5.1. Uszczelnienia boczne składowisk
W przypadku gdy doszło do skażenia gruntów na skutek :
-! przenikania odcieków ze składowiska o nieuszczelnionym podłożu,
-! działalności przemysłowej,
-! wycieków substancji ropopochodnych lub innych cieczy z nieszczelnych
zbiorników,
-! świadomago nielegalnego składowania odpadów,
usunięcie i oczyszczenie skażonego gruntu jest bardzo kosztowne. Dotyczy to
zwłaszcza dużych powierzchni terenów, które uległy skażeniu.
W takich przypadkach doskonała jest technologia polegająca na stałym
odseparowaniu zanieczyszczonego gruntu tak aby skażenie nie rozprzestrzeniało się. System ten jest to elastyczny ekran złożony z pasm wysokogęstościowego polietylenu
HDPE połączonych ze sobą specjalnymi zamkami.
Zagłębienie takiego ekranu aż do stropu warstwy nieprzepuszczalnej znajdującej się pod strefą skażoną i zamknięcie tej strefy gwarantuje trwałą separację zanieczyszczonego gruntu.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 26
Element ścianki szczelnej ekranu składa się z następującej części :
Rys.20 Przekrój poprzeczny elementu ekranu
Duża wytrzymałość i wydłużalność ekranów powoduje odporność na uszkodzenia
mechaniczne. Również w przypadku osiadania podłoża, ekran wraz z zamkami
odkształca się ale nie traci ciągłości. W zapewnieniu szczelności ważną rolę odgrywa
uszczelka, która po zetknięciu z wodą zwiększa swoją objętość.
"#$%&'!!()*+,-.!/-$.0$01-23-!430201#)*!+56-271!!
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 27
6.! Programy komputerowe w projektowaniu i optymalizacji doboru
geosyntetyków.
Projektowanie nasypów drogowych posadawianych na słabonośnych podłożach wiąże się z modyfikacją właściwości tych gruntów. W dzisiejszych warunkach intensywnej urbanizacji i z tym związanej ograniczonej lokalizacji, często projektanci
stają przed trudnym zadaniem posadowienia obiektu inżynierskiego na podłożu zbudowanym z utworów czwartorzędowych wieku holoceńskiego reprezentowanych w stropowych partiach przez torfy, pod którymi mogą występować dodatkowo jeszcze namuły, kredy i gytie. Szczególnie wyraźnie występuje to zjawisko przy budowie tras
komunikacyjnych, które z racji swego optymalnego zarysu często prowadzą przez organogeniczne tereny. Grunty organiczne charakteryzują się stosunkowo niską nośnością i dużą odkształcalnością. Posiadają dużą wilgotność 200 ÷ 1200 %, małą wytrzymałość na
ścinanie (ф = 2 ÷l0° i c = 4 ÷ 25kPa ) oraz niskie wartości modułów (Mo = 200 ÷ 2000 kPa ). Z punktu widzenia praktyki budowlanej, szczególnie mając już dość duże doświadczenia poszczególnych środowisk projektantów i wykonawców, określanie nośności podłoża gruntowego w danych warunkach obciążenia ułatwiają obecnie
dostępne na rynku specjalistyczne programy komputerowe. Znalazły one szerokie zastosowanie w budownictwie między innymi w drogownictwie i kolejnictwie. Umożliwiają projektowanie prostych i złożonych nasypów posadawianych np. na gruntach słabonośnych, wysokich skarp, zabezpieczeń skarp „płynących" o małej
stateczności oraz zagospodarowanie osuwisk. W sposób istotny pomagają rozwiązać problemy związane między innymi z określaniem poszczególnych stanów granicznych nośności i użytkowania podłoża, określaniem wielkości deformacji w fazie sprężystej wraz z osiadaniem i konsolidacją podłoża, określaniem stateczności lokalnej i ogólnej
konstrukcji nasypu lub skarpy i przede wszystkim sposobu wzmocnienia podłoża o złożonych warunkach gruntowo - wodnych.
6.1. Sposoby modelowania układów i ich współoddziaływanie: konstrukcja –
ośrodek gruntowy.
W większości przypadków mamy doczynienia z procedurami opartymi na MES z elementami membranowymi ( geotkaniny, geosiatki i geomembrany ) oraz modelami sztywno -plastycznymi i sprężysto - plastycznymi ośrodków gruntowych.
Przy określaniu nośności granicznej zgodnie z normą posadowień bezpośrednich,
używa się modelu sztywno - plastycznego z powierzchnią C - M → f ( c, ф ) lub
sprężysto - plastycznego z powierzchnią D - P→ f ( E , ν ) . Przedstawione w
nawiasach właściwości fizyko -mechaniczne gruntów są przedmiotem normalizacji.
Przy określaniu deformacji podłoża gruntowego zbudowanego szczególnie z gruntów
słabonośnych, stosuje się modele ze wzmocnieniem. W każdym przypadku, podejmując decyzję o wykorzystaniu programów komputerowych projektant jest zobligowany do zapoznania się z algorytmem modelowania numerycznego i poprawności doboru stosowanych modeli do
rozpatrywanego problemu geotechnicznego. W większości przypadków, analizując dotychczasowe znane zaprojektowane i zrealizowane obiekty liniowe na gruntach organicznych ze wzmocnieniem geosyntetykami i drenażem pionowym,
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 28
należy się liczyć z koniecznością przeprowadzania dodatkowych badań polowych i laboratoryjnych. Dokładne określenie parametrów fizyko - mechanicznych gruntów
podłoża, szczególnie na próbkach NNS, wykonanych z pełną świadomością celu okazuje się nieodzowne w momencie przystępowania do modelowania i określania poszczególnych stanów granicznych nośności i użytkowania (osiadania, konsolidacji ). Dla gruntów organicznych, gdy dochodzi dodatkowo reologia i konsolidacja
( przyspieszenie drenażem pionowym ), należy wykonać badania: - kąta tarcia wewnętrznego i kohezji,
-! wilgotności naturalnej, -! modułów odkształcenia,
-! współczynników konsolidacji Cv i Ch, -! parametrów ciśnienia wody porowej i
- współczynników Ψ, ν
6.2 Analiza istniejących metod obliczeniowych
W zagadnieniach określania granicznego oporu podłoża wzmocnionego geosyntetykami istnieje duża różnorodność w sposobach podejścia projektantów.
Płaszczyznowo ułożone materiały wywołują nie tylko bezpośredni wzrost nośności, wywołany wytrzymałością na rozciąganie geotkanin, lecz spełniają również funkcję separującą dla różnych warstw gruntu. Efektem wtórnym ( membranowym ), uwarunkowanym zachowaniem pierwotnej wysokości warstwy nośnej jest wzrost
nośności granicznej podłoża poprzez zmianę charakteru zniszczenia. W terminologii Terzaghiego wygląda to tak, że geotkanina wymusza raczej ogólne zniszczenie niż lokalne polegające na przebiciu warstwy słabej. Poprzeczne zakotwienie kruszywem przyczynia się do szerszego rozkładu składowych naprężenia działających na podłoże,
wywołanych obciążeniem powierzchni ( efekt płytowy ). Efekt ten nieprecyzyjnie omówiono w metodzie Stewarda oraz Giroud i Noiray'a. Efekt membranowy natomiast włączony jest do czterech z siedmiu szeroko znanych metod projektowania. Jego znaczenie uwidacznia się badając wpływ głębokości koleiny i modułu geotkaniny.
Z całego przeglądu metod projektowych na uwagę zasługuje metoda Giroud i Noiray. Jest ona, jak się wydaje „najzgrabniejsza" z całej grupy. Metoda ta bierze pod uwagę nośność podłoża i moduł geotkaniny dla ustalenia wymaganej grubości warstwy nasypu dla danej liczby przejazdów umownych.
Różnorodność rodzajów gruntu i występujących kombinacji warstw, a przede wszystkim złożoność wpływów warunkujących pracę podłoża wzmacnianego geosyntetykami powodują, że w pełnym ujęciu zagadnienia te są rozwiązywane jedynie poprzez modelowanie numeryczne wykorzystując dostępne programy użytkowe.
Według teorii z mechaniki gruntów i fundamentowania pod nasypem, po wystąpieniu stanu granicznego formuje się z reguły sztywny klin a w następnej kolejności strefy plastycznego płynięcia z wyporem gruntu na powierzchni. Zadaniem zbrojenia jest hamowanie rozwoju stref plastycznych, możliwych poślizgów, klinów odłamu oraz
stawianie oporu na wyciąganie. Poznanie mechanizmów zniszczenia działających w masywie konsolidowanego gruntu oraz współoddziaływania gruntu - geosyntetyków pozwala na swobodę w wyborze sposobu zbrojenia budowli. Współczynniki tarcia i
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 29
zakotwienia oraz zasięg stref wyporu gruntów słabych poddanych obciążeniu nasypem umożliwiają określenie:
- tempa konsolidacji (parametry fizyko - mechaniczne gruntów), - rozstawu drenów dla drenażu pionowego, - szerokości kontrbankietów i ich wysokości, - wysokości nadnasypów przeciążających i
- wielkości osiadań podłoża.
7. Programy komputerowe
Program komputerowy ReSlope wersja 3.0 jest aktualnie jednym z najczęściej wykorzystywanych programów przy projektowaniu zbrojonych geosyntetykami konstrukcji ziemnych między innymi nasypów drogowych i kolejowych, murów oporowych i skarp ze znacznym kątem nachylenia dochodzącym do 90°
posadawianych na gruntach słabonośnych z możliwością indywidualnego doboru konkretnych geosyntetyków o określonych parametrach wytrzymałościowych spełniających kryteria projektowe. Wykorzystując proste metody równowagi sił, za pomocą których program
przeprowadza analizy stateczności: wewnętrznej, poprzecznej, ogólnej stateczności po głębokiej powierzchni cylindrycznej poślizgu oraz określa geometrię nasypu bądź skarpy zapewniającą wymagany długotrwały współczynnik bezpieczeństwa obliczany według metody Bishop'a. Do prawidłowego przeprowadzenia wyżej wymienionych
analiz potrzebne jest dokładne określenie parametrów technicznych projektowanej konstrukcji ziemnej (rys. 21 ):
-! wysokość - H,
-! nachylenie - „i" oraz „beta",
-! szerokość naziomów A i B,
-! obciążenia Q1,Q2, Q3.
Rys. 21 Parametry określające geometrię projektowanego nasypu i jego obciążenia
Ważne jest również precyzyjne określenie właściwości fizyko - mechanicznych gruntu
podłoża
jak i materiału nasypowego poprzez podanie wartości kąta tarcia wewnętrznego ( ф ), kohezji
( c ), i ciężaru objętościowego ( γ ). Przy wysokim poziomie lustra wody gruntowej dodatkowo określane są parametry ciśnienia wody porowej lub współrzędne geometryczne położenia krzywej depresji (XY). W przypadku występowania szkód górniczych lub ruchów sejsmicznych podawane są również
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 30
współczynniki sejsmiczne: poziomy (Kh ) i pionowy (Kv). Projektant ma możliwość doboru długości ułożenia poszczególnych warstw zbrojenia dla
danej konstrukcji ziemnej. Długość geosyntetyków może być: -! jednakowa ( stała ) dla wszystkich warstw,
-! z liniową interpolacją pomiędzy podstawą a szczytem konstrukcji lub
-! analizowana indywidualnie dla każdej warstwy zbrojenia.
Ponadto projektant określa projektową wytrzymałość geosyntetyków w kN/m, maksymalną i minimalną dopuszczalną odległość między warstwami oraz wysokość ułożenia najniższej
warstwy
Rys. 22 Dane do projektowania nasypu zbrojonego geosyntctykami
Podanie wymaganych wartości współczynników bezpieczeństwa pozwala ustalić obliczeniowe
obciążenie dopuszczalne wyrażające wpływ uszkodzeń mechanicznych i środowiska na
projektowane zbrojenie konstrukcji ziemnej. Są to między innymi współczynniki:
- materiałowy,
- uszkodzeń spowodowanych robotami,
- wpływu środowiska,
- oddziaływania chemicznego i bakteriologicznego, - ogólny współczynnik bezpieczeństwa. Po wpisaniu wszystkich wymaganych parametrów technicznych program komputerowy
przeprowadza analizy stateczności wewnętrznej, poprzecznej oraz ogólnej stateczności po
głębokiej powierzchni cylindrycznej poślizgu w wyniku których otrzymujemy przedstawione
bardzo czytelnie w formie rysunku przekroju poprzecznego rozmieszczenie warstw zbrojenia z
geosyntetyków dla projektowanej konstrukcji nasypu bądź skarpy. Szczegółowo opisywana jest każda warstwa zbrojenia z podaniem: kolejnego numeru warstwy,
jej długości i wysokości ułożenia oraz wymaganych i osiąganych parametrów
wytrzymałościowych materiału tekstylnego, rodzaju przeprowadzonej analizy i aktualnego
współczynnika bezpieczeństwa. Wszelkie nieprawidłowości dotyczące parametrów
wytrzymałościowych zaproponowanych geosyntetyków są sygnalizowane kolorem czerwonym
i pulsowaniem obrazu na monitorze. Program umożliwia zmianę danych w każdym momencie
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 31
pracy w celu dostosowania ich do aktualnych warunków. Wyniki końcowe poszczególnych
analiz stateczności zebrane są w formie tabel.
Rys.23 Projekt rozmieszczenia zbrojenia skarpy
W przypadkach konieczności posadawiania nasypów dróg kolejowych na gruntach słabonośnych nieodłącznym problemem jest określenie nośności podłoża, sposobu jego wzmocnienia, stateczności skarp obiektu oraz wielkości deformacji w fazie sprężystej wraz z osiadaniem i konsolidacją podłoża. Podstawowe problemy przedstawione są na
pięciu schematach nasypu.
Rys.24 Podstawowe problemy związane z posadawianiem nasypów na gruntach słabonośnych
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 32
Żmudne obliczenia poszczególnych stanów granicznych nośności i użytkowania można przyspieszyć posługując się programem komputerowym MSEW. Jest to program
projektowy dla geosyntetyków używanych jako napięta membrana z wykorzystaniem modelu sprężysto-plastycznego gruntu. Dla danych warunków geometrii obciążenia i właściwości fizyko -mechanicznych gruntu poprzez optymalizację oblicza on moduł Young'a, siłę rozciągającą we wzmocnieniu oraz wyznacza strefy plastyczne w
podłożu. Możliwość modyfikacji wytrzymałości na rozciąganie pasm wzmocnienia podłoża w zależności od wysokości nasypu jest niepowtarzalną zaletą tego programu. Otrzymywane wydruki w formie tabelarycznej i graficznej umożliwiają optymalizację warunków przyszłej eksploatacji na etapie projektowania.
Rys.25 Wyznaczanie stref naprężeń pod nasypem
Innym rzadko spotykanym w praktyce sposobem projektowania skarp i murów oporowych jest wykorzystanie gotowych elementów – bloczków do tworzenia segmentowych ścian oporowych. Przy jednoczesnym zastosowaniu geosyntetyków do
zbrojenia gruntu otrzymujemy stabilną konstrukcję, która spełnia nie tylko wszelkie parametry użytkowe, ale również może stanowić estetyczne i nowoczesne wykończenie współgrające z otoczeniem.
Rys.26 Projekt segmentowej ściany oporowej zbrojonej geosyntetykami (program SRWalls ).
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 33
8.Efekty ekonomiczne wynikające ze stosowania geosyntetyków w
różnych konstrukcjach inżynierskich
Rodzaj konstrukcji
Technologie
tradycyjne
Proponowane
rozwiązania
Efekty
Ekonomi
czne
Użytkowe
Mur oporowy
• żelbet
• geosyntetyki
do 40 %
1.Bez-
Place manewrowe,
Parkingi
• nasypy ziemne
• wymiana gruntu
• geosyntetyki
do 50 %
awaryjność
konstrukcji
Uzdatnianie terenów
bagiennych
•wymiana gruntu
• kolumny cem.-wap.
•kolumny żwir.-kam.
•drenaż pionowy z
z syntetycznych
wkładek
do 80 %
2.
Eliminacja
remontów i
napraw
bieżących
Drogi,linie kolejowe,
wały ppow.
• nasypy ziemne
• wymiana gruntu
•geosyntetyki
•geotuby
•geokontenery
do 40 %
3.
Rekultywacja terenów
zdegradowanych
• przykrycie grubymi
warstwami gruntu
•geomembrany
•bentomaty
•biowłókniny
do 40 %
Skrócenie
cyklu
inwestycji
Remonty nawierzchni
bitumicznych
• nowe warstwy
bitumiczne
•geosiatki
•geowłókniny PES
do 25 %
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 34
9. Podsumowanie.
Przedstawione materiały i technologie pokazują szerokie możliwości zastosowania
geosyntetyków w budownictwie m.in. przy budowie i zabezpieczaniu wałów ppow., grobli, zapór, tam, nabrzeży, brzegów rzek, wybrzeży morskich, wysokich skarp, nasypów, przy umacnianiu koryt rzecznych i skarp budowli hydrotechnicznych, przy budowie dróg dojazdowych, ulepszonych i tymczasowych posadawianych niejednokrotnie na gruntach
słabych. Pomimo swojej różnorodności materiały i technologie opisane wyżej charakteryzują się kilkoma wspólnymi cechami do których zaliczyć można :
-! łatwość i szybkość wykonania,
-! trwałość i bezawaryjność eksploatacji konstrukcji
-! brak konieczności tworzenia wielkich placów budów.
Na rynku pojawiają się również specjalistyczne programy komputerowe wspomagające pracę projektantów. Program komputerowy przystosowany do obliczania zbrojenia nawierzchni bitumicznych dobiera potrzebny typ geosyntetyku. Program do analizy działania drenów pionowych, na podstawie danych o budowie podłoża oraz wartości współczynnika konsolidacji dla filtracji poziomej wyznacza potrzebny rozstaw geodrenów a także czas
konieczny do uzyskania wymaganego stopnia konsolidacji podłoża. Program komputerowy STABL5 lub SLOPE W wykorzystuje procedury ograniczonej równowagi do wyznaczania minimalnego współczynnika bezpieczeństwa przy projektowaniu nasypów na słabonośnych podłożach. Zarówno krótkoterminowa jak i długoterminowa stateczność nasypu jest
analizowana przy pomocy parametrów wytrzymałościowych podłoża. Jednak najpopularniejszą metodą stosowaną nadal w wielu przypadkach w budownictwie ziemnym, a zwłaszcza w budownictwie drogowym przy pracach związanych z posadawianiem konstrukcji ziemnych na gruntach słabonośnych jest metoda „U.D.A." ( uda się albo się nie
uda ). Tak więc cieszy fakt, że zapotrzebowanie na specjalistyczne programy komputerowe mające szerokie zastosowanie w budownictwie ziemnym stale rośnie, tak więc jest ich obecnie na rynku coraz więcej. Wzrastające zainteresowanie nowymi produktami geosyntetycznymi oraz technologiami ich szerokiego zastosowania zmusza inwestorów i
projektantów do poszukiwania pewnych i bezpiecznych rozwiązań opartych na sprawdzonych wdrożeniach. Przedstawione w artykule zastosowania programów komputerowych wspomagających pracę projektantów w budownictwie ziemnym zwłaszcza drogowym i kolejowym, wykorzystujących różnego rodzaju materiały syntetyczne celem zwiększania
wytrzymałości gruntów, wymagają stosowania bardzo dobrych jakościowo materiałów geotekstylnych jak również przygotowania merytorycznego projektantów i wykonawców robót.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl 35
Literatura:
1.! Jermołowicz P.: Zastosowanie geowłóknin w aspekcie zagadnień melioracyjnych.Materiały Konf. P.S. 1982r.
2.! Dembicki E., Jermołowicz P., Niemunis A.: Bearing capacity of strip foundation on soil
reinforced by geotextile. In 3 rd Int. Conf. on Geotextiles, Vienna 1986, s. 205 - 209 3.! Jermołowicz P.: Zastosowanie geowłóknin do wzmacniania słabych podłoży gruntowych.
Prace Naukowe Politechniki Szczecińskiej nr 26, Szczecin 1987, s. 111 - 128 4.! Dembicki E., Jermołowicz P.: Model tests of bearing capacity of a weak subsoil reinforced by
geotextiles. In 1 rd Indian Geotextiles Conf. on Reinforced Soil and Geotextiles. Bombay 1988, s.67 - 72
5.! Jermołowicz P. Współoddziaływanie grunt - geowłóknina.! Prace Naukowe Politechniki Szczecińskiej nr 31, Szczecin 1989, s. 117 - 145
6.! Dembicki E., Jermołowicz P.: Soil - Geotextile Interaction. Geotextiles and Geomembranes 1991, nr 10, s. 249-268
7.! Jermołowicz P., Sołowczuk A.: Praktyczne zastosowania geowłókniny. Materiały XLII Konferencji Naukowej Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN i Komitetu Nauki
PZITB, Kraków - Krynica 1996, s. 61 - 68 8.! Jermołowicz P.: Geosyntetyki w drogownictwie. BTE 1997, nr 2. s. 20 – 21 9.! Jermołowicz P. : Geotuba – nowoczesna technologia w budownictwie hydrotechnicznym. Materiały Budowlane 2004, nr 8
10.!Kempska A.: Projektowanie komputerowe nasypów i ścian oporowych zbrojonych
geosyntetykami. Drogownictwo 1999, nr 3, s. 90 – 93
11.!Wysokiński L.: Funkcje i zasady układania geosyntetyków. Materiały Budowlane 2001, nr
7
12.! Wysokiński L. : Skuteczność stosowania geosyntetyków. Materiały Budowlane 2001, nr 7