Szara strefa w polsce i w wybranych branżach
-
Upload
eypoland -
Category
Economy & Finance
-
view
1.014 -
download
2
Transcript of Szara strefa w polsce i w wybranych branżach
Szara strefa w Polsce i wybranych branżach Mechanizmy, konsekwencje i potrzebne działania
Wprowadzenie do dyskusji
Marek Rozkrut
2
Szara strefa, czyli …
Czarna gospodarka Szara gospodarka Gospodarka ukryta
Brunatna gospodarka
Gospodarka podziemna
Strefa wyłudzeń
Gospodarka w cieniu (shadow economy)
Gospodarka nieformalna
Czarna strefa
Gospodarka nieobserwowalna
etc …
3
Różne odcienie szarej strefy
Realizowana także przez zarejestrowane firmy
Szara strefa
Niezarejestrowana Zarejestrowana
Działalność
4
Różne odcienie szarej strefy
Szara strefa
Luka podatkowa z tyt. szarej strefy
Zarejestrowana
Produkt lub usługa dopuszczalne prawem na rynku
Nielegalny produkt lub usługa
Nielegalne posiadanie
Nielegalna sprzedaż
Twarde narkotyki,
egzotyczne zwierzęta
Miękkie narkotyki
Niezarejestrowana
Działalność
5
Różne odcienie szarej strefy
Szara strefa
Luka podatkowa z tyt. szarej strefy
Zarejestrowana
Produkt lub usługa dopuszczalne prawem na rynku
Nielegalny produkt lub usługa
Nielegalna sprzedaż
Nielegalna forma sprzedaży
Nielegalne pochodzenie
Pozostała nierejestrowana sprzedaż (działalność
nieformalna) Nielegalnie działające firmy bukmacherskie
(zarejestrowane w rajach podatkowych)
Sprzedaż papierosów z przemytu
Korepetycje, wynajem nieruchomości, usługi
„złotej rączki”
Działalność
Nielegalne posiadanie
Niezarejestrowana
6
Szara strefa na rynku wyrobów tytoniowych w Polsce
W roku 2013 szara strefa obejmowała
co najmniej 23,3% wolumenu rynku
wyrobów tytoniowych, a udział ten
w ostatnich latach systematycznie rósł.
Z tytułu samej akcyzy od wyrobów
tytoniowych, ubytek dochodów
budżetowych w 2013 r.
najprawdopodobniej przekraczał 5 mld zł.
Źródło: oszacowania EY Polska, dane Badania Budżetów
Gospodarstw Domowych GUS, Diagnoza Społeczna, dane
British-American Tobacco (ACN - AC Nielsen,
CS - CyberService).
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Liczba wypalonych papierosów, przewyższająca liczbę oficjalnie sprzedanych wyrobów tytoniowych (lewa oś)
Ilość tytoniu do palenia sprzedanego średniorocznie wg danych oficjalnych ACN i CS (lewa oś)
Liczba sprzedanych papierosów średniorocznie wg danych oficjalnych ACN i CS (lewa oś)
Udział szarej strefy w całkowitym spożyciu, narosłej od 2005 r. (z tytoniem do palenia, prawa oś, %)
mld sztuk
7
Różne odcienie szarej strefy
Szara strefa
Luka podatkowa z tyt. szarej strefy
Zarejestrowana
Produkt lub usługa dopuszczalne prawem na rynku
Nielegalny produkt lub usługa
Niezarejestrowane transakcje
Nielegalna sprzedaż
Z korzyścią dla obu stron
transakcji
Z korzyścią dla jednej strony
transakcji
Nielegalna forma sprzedaży
Nielegalne pochodzenie
Pozostała nierejestrowana sprzedaż (działalność
nieformalna)
Działalność
Niższa cena usługi budowlanej bez faktury
Brak paragonu, normalna cena
Nielegalne posiadanie
Niezarejestrowana
8
Nieraportowane transakcje, przy wykorzystaniu płatności gotówkowych
18,7 18,9 19,0 18,5
17,1
15,1
13,2 12,9 13,3 13,0 13,2 13,0 12,4
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
% P
KB
Szara strefa z tytułu niezarejestrowanych, gotówkowych transakcji,
wyniosła w Polsce w 2014 r. ok. 215 mld zł (równowartość 12,4% PKB)
Źródło: oszacowania EY Polska na podstawie modelu popytu na gotówkę (ang. currency demand approach)
► Ok. 40 mld zł utraconych dochodów tylko
z tytułu CIT i VAT
► Do tego należy dodać:
► utracone wpływy z pozostałych opłat
i podatków (np. akcyza od papierosów,
alkoholu) oraz ubytek podatków i składek
z tytułu nierejestrowanego zatrudnienia –
choć z taką formą pracy wiążą się także
pewne korzyści społeczne i gospodarcze;
► ubytek dochodów z tytułu szarej strefy,
która występuje także przy
bezgotówkowych transakcjach B2C, np.
część handlu elektronicznego, nielegalni
bukmacherzy;
► znaczną część wyłudzeń podatkowych
(szczególnie VAT) w transakcjach B2B
(np. „słupy” na rynku paliw).
9
Różne odcienie szarej strefy
Szara strefa
Luka podatkowa z tyt. szarej strefy
Zarejestrowana
Produkt lub usługa dopuszczalne prawem na rynku
Nielegalny produkt lub usługa
Wyłudzenia podatkowe
Niezarejestrowane transakcje
Inne mechanizmy wyłudzeń
podatkowych
Nielegalna sprzedaż
Z korzyścią dla obu stron
transakcji
Z korzyścią dla jednej strony
transakcji
Pozostała zarejestrowana działalność
Wyłudzenia VAT – np. znikające podmioty,
puste faktury
Nielegalna forma sprzedaży
Nielegalne pochodzenie
Pozostała nierejestrowana sprzedaż (działalność
nieformalna)
Działalność
Nielegalne posiadanie
Niezarejestrowana
Wyłudzanie VAT na rynku oleju napędowego, rynku prętów zbrojeniowych
10
Koniec wyłudzeń w handlu prętami zbrojeniowymi w Polsce
-150
-100
-50
0
50
100
150
200
250
sty-
12
lut-
12
mar
-12
kwi-
12
maj
-12
cze-
12
lip-1
2
sie-
12
wrz
-12
paź
-12
lis-1
2
gru
-12
sty-
13
lut-
13
mar
-13
kwi-
13
maj
-13
cze-
13
lip-1
3
sie-
13
wrz
-13
paź
-13
lis-1
3
gru
-13
sty-
14
lut-
14
mar
-14
kwi-
14
maj
-14
cze-
14
lip-1
4
sie-
14
wrz
-14
paź
-14
lis-1
4
gru
-14
tys.
t (
mie
się
czn
ie)
import ukryty (GUS vs Eurostat) eksport wątpliwy (GUS vs Eurostat)eksport - potwierdzony (Eurostat) import - raportowany (GUS)produkcja (HIPH) zużycie jawne (HIPH, GUS)popyt krajowy (HIPH, GUS, Eurostat) Źródło: obliczenia EY Polska
Skala wyłudzeń VAT na rynku prętów zbrojeniowych sięgała w szczytowym okresie (rok 2012) ok. połowy legalnego
rynku. Wyeliminowanie oszustw m.in. poprzez wprowadzenie mechanizmu odwrotnego obciążenia VAT od
października 2013 r.
Szacowane przez EY skutki wprowadzonych zmian systemowych – efekty dla br. (w porównaniu ze status quo):
Zużycie jawne ↑ 173% | Dochody sektora finansów publicznych ↑ 360 mln PLN
silne zawężenie nieraportowanego
importu prętów zbrojeniowych
prawie zanika pozorowany eksport
prętów zbrojeniowych
zużycie jawne stabilizuje się na
poziomie krajowego popytu
11
Ogromna skala wyłudzeń w handlu olejem napędowym w Polsce
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1 4 7 10 1
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
strefa wyłudzeń - różnica między wariantemmaksimum a minimum
strefa wyłudzeń - wariant minimum
oficjalna konsumpcja krajowa ON
W roku 2013 strefa wyłudzeń stanowiła 18,6%-24,2% całkowitej sprzedaży oleju napędowego. Na przełomie 2013/2014
utrzymywał się jeszcze trend wzrostowy.
Źródło: oszacowania EY Polska, dane POPiHN
► Główny mechanizm wyłudzeń:
znikające podmioty („słupy”).
Wyłudzany przede wszystkim
podatek VAT (w mniejszym
stopniu akcyza).
► W ostatnim czasie wprowadzono
jednak kilka zmian systemowych,
a najnowsze dane wskazują na
odwrócenie spadkowego trendu
oficjalnej konsumpcji paliw
ciekłych, w tym ON – czy to
oznacza skuteczną walkę z szarą
strefą?
tys. m
3, dane m
iesię
czne
12
Różne odcienie szarej strefy
Szara strefa
Luka podatkowa z tyt. szarej strefy
Zarejestrowana
Produkt lub usługa dopuszczalne prawem na rynku
Nielegalny produkt lub usługa
Wyłudzenia podatkowe
Niezarejestrowane transakcje
Inne mechanizmy wyłudzeń
podatkowych
Nielegalna sprzedaż
Z korzyścią dla obu stron
transakcji
Z korzyścią dla jednej strony
transakcji
Pozostała zarejestrowana działalność
Wyłudzenia VAT – np. znikające podmioty,
puste faktury
Nierejestrowane zatrudnienie
Nielegalna forma sprzedaży
Nielegalne pochodzenie
Pozostała nierejestrowana sprzedaż (działalność
nieformalna)
Działalność
Nielegalne posiadanie
Niezarejestrowana
13
Zagadnienia do dyskusji
Zróżnicowany charakter transakcji w szarej strefie – od „szarego” do „czarnego” rynku.
Gdzie szara strefa występuje najczęściej i jakie są związane z tym koszty?
W których branżach mamy do czynienia ze zorganizowaną przestępczością i jak należy
ją zwalczać? Rozwiązania systemowe czy represyjne?
Jaką rolę w ograniczaniu nierejestrowanych transakcji pełnią płatności bezgotówkowe?
Zatrudnienie w szarej strefie (rosnące w okresie dekoniunktury) – koszty, ale też
korzyści. Jakie działania należy podjąć w tym obszarze? Jak duże jest ryzyko wzrostu
szarej strefy w wyniku częściowego oskładkowania umów cywilno-prawnych?
Rekomendowane działania
2
1
4
3
5