Systematyka literatury

• Ogólnie o podziale • Co to jest rodzaj literacki • Rodzaje literackie • Jak rozpoznać rodzaj literacki? • Ogólnie o epice• Gatunki epiki • Ogólnie o liryce • Gatunki liryki• Ogólnie o dramacie• Gatunki dramatu

1

Systematyka literatury

• Tradycyjny podział ze względu na przedmiotowe lub podmiotowe ujęcie tematu i formę przekazu

• Najobszerniejsze grupy to rodzaje.

• W ramach rodzajów rozróżniamy:

• gatunki– odmiany

2

Rodzaj literacki

• Ogół utworów wyodrębnionych na podstawie wspólnych cech genetycznych i strukturalnych oraz dominującej w utworze formy podawczej:

– akcja w dialogach – dramat,

– opowiadanie – epika,

– manifestacja uczuć i refleksji - liryka

• Zasadę podziału stanowi punkt widzenia i charakter przedstawionej treści:

– prezentatywny – w dramacie

– przedmiotowy w epice

– podmiotowy w liryce

3

Rodzaje literackie

Rodzaje literackie

Epika Liryka Dramat

 

4

Jak rozpoznać, do jakiego rodzaju należy utwór literacki

• Musimy odpowiedzieć sobie na pytania:

Kto wypowiada się w danym utworze:– w liryce – podmiot liryczny– w epice – narrator– w dramacie nie ma ani narratora, ani podmiotu

lirycznego. To rozmowy (dialogi) bohaterów są dla czytelnika informacją o rozwoju akcji

5

Jak rozpoznać, do jakiego rodzaju należy utwór literacki

• Musimy odpowiedzieć sobie na pytania:

Jak wypowiadają się podane wyżej postacie:• w liryce podmiot liryczny posługuje się

monologiem lirycznym,• w epice narrator wykorzystuje opis i opowiadanie,• w dramacie bohaterowie wypowiadają się za

pomocą dialogu i monologu dramatycznego

6

Jak rozpoznać, do jakiego rodzaju należy utwór literacki

• Musimy odpowiedzieć sobie na pytania:Co prezentują utwory zaliczane do tych trzech

rodzajów:• w liryce ukazany jest świat wewnętrznych

przeżyć, doznań i refleksji,• w epice narrator wykorzystuje opis i opowiadanie,• w dramacie bohaterowie wypowiadają się za

pomocą dialogu i monologu dramatycznego

7

Epika

• rodzaj literacki, którego głównym elementem jest fabuła, czyli układ zdarzeń związanych z dziejami postaci.

• Narrator może występować w 3. os. liczby poj. (narrator wszechwiedzący, obiektywny) lub w 1. os. liczby poj. (narrator należy do świata przedstawionego, jego wiedza jest ograniczona, narrator subiektywny).

8

Gatunki epiki

• bajka (gat. mieszany)• ballada (gat. mieszany)• baśń• epopeja• legenda• mit• nowela• pamiętnik• poemat epicki• powieść• powieść poetycka (gat. mieszany)• podanie• satyra (gat. mieszany)

9

Liryka

• W liryce wyrażone są przeżycia i refleksje podmiotu lirycznego.

• Gdy podmiot liryczny występuje w 1.os. liczby poj. i przekazuje swe subiektywne wyznania i refleksje – jest to liryka bezpośrednia.

• Gdy podmiot liryczny jest ukryty i mówi o sobie pośrednio, przez opis liryczny lub sytuację liryczną – jest to liryka pośrednia.

• Gdy podmiot liryczny kieruje swe wyznania i myśli do konkretnego adresata – jest to liryka zwrotu do adresata

10

Gatunki liryki

• hymn

• oda

• elegia

• tren

• sonet

• pieśń

• fraszka

11

Dramat

• Utwór literacki przeznaczony do wystawiania na scenie.

• Tekst dramatu podzielony jest na akty i sceny.

• W dramacie autor umieszcza liczne didaskalia (tekst poboczny, który służy przyszłym inscenizatorom)

12

Gatunki dramatu

• tragedia

• komedia

• dramat właściwy

• dramat romantyczny

13