System zarządzania danymi rachunkowymi z gospodarstw ... · Wspomniana technika informacyjna to...

WOJCIECH �ARSKI

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy

SYSTEM ZARZ�DZANIA DANYMI RACHUNKOWYMI Z GOSPODARSTW

ROLNYCH (FADN) JAKO PRZYKŁAD INFORMACYJNEGO

ZASOBU EKONOMICZNEGO W ROLNICTWIE

Streszczenie

Przyst�pienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało obj�cie polskiego rol-

nictwa Wspóln� Polityk� Roln� prowadzon� przez Wspólnot�. Wi�zało si� to m.in.

z wprowadzeniem w Polsce, europejskiego systemu zbierania danych rachunkowych

z gospodarstw rolnych FADN. W pracy przedstawione zostały ogólne informacje

o tym systemie, szczególn� uwag� zwrócono na zagadnienia zwi�zane ze zbieraniem,

przetwarzaniem i udost�pnianiem danych FADN. W pracy zamieszczono raporty wy-

generowane z bazy danych zawieraj�cej Wyniki Standardowe FADN.

Słowa kluczowe: rolnictwo, agrobiznes, FADN, rachunkowo�, Wspólna Polityka Rolna

1. Wprowadzenie

W ramach Unii Europejskiej prowadzona jest Wspólna Polityka Rolna, która ju� od samego

pocz�tku istnienia wprowadzała jednolite zasady wspólnego gospodarowania rolnictwem, takie

jak: swoboda przepływu produktów rolnych, jednolite ceny, finansowanie ze wspólnego bud�etu1.

Wspólna Polityka Rolna stanowi pierwsz� i jedn� z najwi�kszych pod wzgl�dem prawnym i finan-

sowym aktywno� Wspólnoty. Tak du�e zaanga�owanie UE w problemy rolnictwa, wynika z jego

specyfiki. Rolnictwo pełni szersz� rol�, ni� ka�dy inny dział gospodarki. Z jednej strony działal-

no� rolnicza polega na dostarczaniu surowców rolnych do produkcji �ywno�ci, z drugiej za�rolnictwo i obszary wiejskie pełni� wa�ne funkcje społeczne

2.

Nakłady zwi�zane z polityk� roln�, ponoszone przez Uni� Europejsk�, stanowi� znaczn�cz�� jej bud�etu. Fakt anga�owania �rodków publicznych wymusza powstawanie pewnych narz�-dzi słu��cych kontroli skuteczno�ci działa� zwi�zanych z realizacj� celów WPR. Wzrost

znaczenia polityki rolnej Wspólnoty wobec rolnictwa, jej reformy, a tak�e konieczno� dostoso-

wywania działa� zwi�zanych z aktualn� sytuacj� gospodarcz�, wymusił powstanie sytemu

b�d�cego narz�dziem pomocnym przy programowaniu i realizacji kolejnych zada� WPR.

Systemem, który pełni m.in. wymienione powy�ej funkcje jest europejski system zbierania

danych rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN, działaj�cy we wszystkich pa�stwach człon-

kowskich Unii Europejskiej. Za zbieranie danych rachunkowych z poszczególnych pa�stw

odpowiedzialne s� agencje ł�cznikowe, które nast�pnie przekazuj� je dyrekcji d/s. rolnictwa dzia-

łaj�cej przy Komisji Europejskiej. W Polsce system FADN funkcjonuje od 2004 roku

i uczestniczy w nim ponad 12 tys. gospodarstw. Prowadzona przez nie rachunkowo� rolnicza ma

charakter zarz�dczy i jest �ródłem danych, przydatnych w zarz�dzaniu działalno�ci� gospodarstw.

1 Gorlach K., Socjologia Obszarów Wiejskich – Problemy i Perspektywy, Wydawnictwo naukowe SCHOLAR, 2004,

s. 220-221.2 Sobecki R., Globalizacja a funkcje polskiego rolnictwa, Szkoła Główna Handlowa- Oficyna Wydawnicza, Warszawa,

2007, s. 196–197.

POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ�DZANIA WIEDZ�Seria: Studia i Materiały, nr 27, 2010

295

Dokumentacja FADN umo�liwia pozyskiwanie okre�lonych danych rachunkowych, b�d�cych

�ródłem wiedzy na temat sytuacji ekonomicznej gospodarstw w Polsce. Celami po�rednimi Pol-

skiego FADN, jest przekazywanie tych danych m.in. do o�rodków decyzyjnych, organizacji

przedstawicielskich rolników, czy o�rodków badawczo-rozwojowych.

Maj�cy miejsce dynamiczny rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnej (ICT)

w znacznym stopniu zwi�ksza mo�liwo�ci wykorzystywania du�ych zasobów wiedzy zgromadzo-

nych w sieci Internet. Coraz powszechniejszy dost�p do sieci, zwi�ksza liczb� potencjalnych

u�ytkowników baz danych zawieraj�cych informacje gospodarcze mog�ce usprawni zarz�dzanie

przedsi�biorstwem rolniczym. Przykładem takiego �ródła wiedzy jest baza danych FADN zawie-

raj�ca Wyniki Standardowe (ale tak�e inne np. baza danych FAOSTAT czy Bank Danych

Regionalnych GUS). Zawarte w nich dane mog� by wykorzystywane w procesie wspomagania

decyzji, wpływaj�c tym samym na funkcje zarz�dzania ró�nymi podmiotami gospodarczymi zwi�-zanymi z sektorem agrobiznesu. Nale�y jednak zwróci uwag� na bariery, które nie pozwalaj� na

optymalne wykorzystanie tych zasobów, m.in. niewystarczaj�ce umiej�tno�ci z zakresu ICT, brak

szkole� realizowanych przez słu�by doradcze, niewystarczaj�cy poziom infrastruktury technicz-

nej, czy brak odpowiedniego oprogramowania3.

Głównym celem opracowania jest zaprezentowanie systemu FADN, w tym bazy danych przy

nim funkcjonuj�cej jako informacyjnego zasobu ekonomicznego w rozumieniu ekonomiki infor-

macji. Zasób taki według definicji zaproponowanej przez Ole�skiego stanowi�, wszelakie

potencjalnie u�yteczne zbiory informacji i metainformacji, zgromadzone i przechowywane w cza-

sie, w miejscu oraz przy zastosowaniu technologii i organizacji umo�liwiaj�cych ich

wykorzystanie przez u�ytkowników finalnych informacji działaj�cych jako podmioty ekonomicz-

ne w gospodarce4. W pracy zaprezentowane zostan� przykładowe zestawienia Wyników

Standardowych, wygenerowane z bazy danych FADN, ukazuj�ce mo�liwo�ci ich klasyfikacji we-

dług klas wielko�ci ekonomicznej, a tak�e typów prowadzonej produkcji rolniczej. Przykłady te

maj� ponadto ukaza mo�liwo�ci pozyskiwania z systemu danych o gospodarstwach, w ró�nym

uj�ciu terytorialnym, tj. w regionach, krajach i w całej Unii Europejskiej.

2. Europejski system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN –

ogólne informacje

Europejski system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN (ang.

Farm Accountancy Data Network) powstał w 1965 roku na mocy Rozporz�dzenia Rady EWG nr

79/65/EWG. W miar� powi�kszania si� Unii Europejskiej, system FADN obejmował coraz wi�cej

pa�stw. Od 1 stycznia 2007 roku FADN działa we wszystkich 27 krajach członkowskich UE.

W polu obserwacji europejskiego systemu FADN znajduj� si� gospodarstwa towarowe, które wy-

twarzaj� około 90% warto�ci standardowej produkcji5 (ang. Standard Output (SO)), w danym

3 Bojar W.L., Wykorzystywanie mechanizmów systemu ekspertowego w zarz�dzaniu przedsi�biorstwami rolnymi. Post�py

nauk rolniczych 6/2005, Wydział Nauk Rolniczych, Le�nych i Weterynaryjnych PAN, Warszawa, 2005, s. 127-128 4 Ole�ski J., Ekonomika Informacji Podstawy, PWE Warszawa, 2001, s. 246. 5 Standardowa produkcja (SO) – �rednia z 5 lat warto� produkcji okre�lonej działalno�ci produkcyjnej w przeci�tnych dla

danego regionu warunkach produkcyjnych uzyskana z jednego hektara lub od jednego zwierz�cia. Parametr ekonomiczny

maj�cy zastosowanie w klasyfikacji gospodarstw według nowej Wspólnej Typologii Gospodarstw Rolnych (WTGR), obo-wi�zuj�cej od 2010 roku na podstawie rozporz�dzenia Komisji /Commission Regulation (EC) No 1242/2008/ z 8 grudnia

2008 r.

Wojciech �arski

System zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (FADN) jako przykład

informacyjnego zasobu ekonomicznego w rolnictwie

296

regionie6 lub kraju. Według informacji znajduj�cych si� na stronie internetowej Komisji Europej-

skiej po�wi�conych sieci FADN, po akcesji Bułgarii i Rumunii próba FADN jest reprezentatywna

dla ponad 6,4 mln gospodarstw rolnych, stanowi�cych około 90% u�ytków rolnych UAA (ang.

Utilized Agricultural Area) i wytwarzaj�cych około 90% całkowitej produkcji rolniczej Wspólno-

ty7.

Podstaw� prawn� Polskiego FADN, którego głównym celem jest dostarczanie danych ra-

chunkowych z reprezentatywnej próby gospodarstw do sieci FADN, stanowi ustawa o zbieraniu

i wykorzystywaniu danych rachunkowych z gospodarstw rolnych z 29 listopada 20008. Pierwszym

etapem prac nad wyodr�bnieniem próby gospodarstw rolnych dla Polskiego FADN, było przepro-

wadzenie w 2002 roku Powszechnego Spisu Rolnego. Badanie to umo�liwiło m.in. budow�operatów losowania prób w badaniach reprezentacyjnych, a zgodno� z zakresem Bada� Struktury

Gospodarstw Rolnych (ang. Farm Structure Survey (FSS)), umo�liwiła przeprowadzenie klasyfi-

kacji gospodarstw rolnych zgodnie z prawodawstwem UE w tym zakresie tj. ze Wspólnotow�Typologi� Gospodarstw Rolnych (WTGR)

9. Wybór próby dla Polskiego FADN spo�ród sklasyfi-

kowanych w Polsce ponad 2 mln gospodarstw rolnych wytwarzaj�cych ł�cznie 68 mld zł warto�ci

standardowej produkcji, w pierwszej kolejno�ci zakładał odrzucenie gospodarstw nietowarowych.

Pole obserwacji Polskiego FADN w 2008 roku obj�ło 753 253�gospodarstwa rolne, tworz�ce 89,6

% warto�ci standardowej nadwy�ki bezpo�redniej10

(ang. Standard Gross Margin (SGM)), wytwa-

rzanej przez wszystkie sklasyfikowane gospodarstwa rolne w Polsce. Z tej grupy za pomoc�narz�dzi statystycznych wyodr�bniono prób� 12,1 tys. gospodarstw, która uczestniczy w systemie

zbierania i wykorzystywania danych rachunkowych. Dane te zbierane s� przez doradców do spraw

rachunkowo�ci, a nast�pnie zostaj� przekazane do Wojewódzkich Biur Rachunkowych działaj�-cych przy Wojewódzkich O�rodkach Doradztwa Rolniczego. Szczeblem centralnym systemu

w Polsce s� Komitet Krajowy i Agencja Ł�cznikowa, której funkcj� pełni Instytut Ekonomiki Rol-

nictwa i Gospodarki �ywno�ciowej – Pa�stwowy Instytut Badawczy w Warszawie. Dane

dostarczane przez Agencje Ł�cznikowe z pa�stw uczestnicz�cych w FADN, przekazywane s� do

Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa (DG-Agri) Komisji Europejskiej w Brukseli11

. Dane tam gro-

madzone wykorzystywane s� zgodnie z przyj�tymi zasadami i słu�� w realizacji celów systemu

FADN. Jednym z nich jest publikowanie przetworzonych danych rachunkowych w formie Wyni-

ków Standardowych, które s� zestawem zmiennych, obliczonych na podstawie danych zawartych

w sprawozdaniach z gospodarstw. Wyniki standardowe w postaci 140 zmiennych charakteryzuj�-cych sytuacj� ekonomiczn� ró�nych grup gospodarstw rolnych funkcjonuj�cych na terenie UE, s�

6W Polsce wyodr�bniono 4 regiony SO, w ramach projektu Phare 2000 Nr PL0006.09.06 „Przygotowanie i wdro�enie wy-

branych mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej (CAP) – Pomoc techniczna (FADN)”. Wyodr�bnione regiony to: 1) Pomorze i Mazury, 2) Wielkopolska i �l�sk, 3) Mazowsze i Podlasie, 4) Małopolska i Pogórze. 7Concept of FADN, (on-line) Strona Komisji Europejskiej [dost�p dnia 18 lutego 2009]

http://ec.europa.eu/agriculture/rica/concept_en.cfm. 8 Wyniki standardowe uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestnicz�ce w polskim FADN w 2007 roku. IERiG� – PIB,

Warszawa, 2008. 9Opis realizacji planu wyboru próby gospodarstw rolnych dla Polskiego FADN w 2009 roku. IERiG� – PIB, Warszawa, 2009. 10Standardowa nadwy�ka bezpo�rednia (SGM) - nadwy�k� warto�ci produkcji danej działalno�ci rolniczej nad warto�ci�kosztów bezpo�rednich w przeci�tnych dla danego regionu warunkach produkcji. Parametr ekonomiczny maj�cy zastoso-wanie w klasyfikacji gospodarstw rolnych do ko�ca 2009 roku. 11FADN i Polski FADN, IERiG� – PIB, Warszawa, 2009.


297

ogólnodost�pne, w formie bazy danych on-line znajduj�cej si� na stronach internetowych Komisji

Europejskiej12

.

Rysunek 1. Baza danych on-line systemu FADN

�ródło: http://ec.europa.eu/agriculture/rica/database/database.cfm.

3. Dane ródłowe systemu FADN

Rachunkowo� FADN ma charakter tzw. rachunkowo�ci zarz�dczej, maj�cej na celu w mo�-liwie dokładny sposób odzwierciedla sytuacj� ekonomiczn� i finansow� gospodarstwa rolnego

13.

Do głównych zasad FADN nale�y niewykorzystywanie danych dla celów podatkowych, a tak�e

traktowanie ich jako tajnych. Ka�de gospodarstwo uczestnicz�ce w systemie otrzymuje swój nu-

mer indentyfikacyjny. Uczestnicz�cy w Polskim FADN rolnicy prowadz� zestaw dokumentów,

dzi�ki którym mo�liwe jest pozyskiwanie okre�lonych danych rachunkowych. Nale�� do nich:

♦ Spis Aktywów i Zobowi�za� Indywidualnego Gospodarstwa Rolnego (SAiZ).

♦ Spis Wybranych Aktywów i Zobowi�za� Indywidualnego Gospodarstwa Rolnego (SWA-

iZ).

♦ Ksi��ka Wpływów i Wydatków Indywidualnego Gospodarstwa Rolnego (KWiW).

♦ Ksi��ka Obrotów i Zaszło�ci Indywidualnego Gospodarstwa Rolnego (KOiZ).

Dokumenty te uzupełniaj�: Instrukcja Prowadzenia Zapisów w Ksi��kach Rachunkowych

oraz Instrukcja Kodowania z Wykazem Kodów. Ten drugi dokument wyja�nia stosowanie ozna-

cze� zapisów w ksi�gach rachunkowych, które umo�liwia wykorzystanie techniki informatycznej

przy obsłudze rachunkowo�ci. Po zako�czeniu roku obrachunkowego dane z ksi�g rachunkowych

12 http://ec.europa.eu/agriculture/rica/index_en.cfm.13 Goraj L., Ma�ko S., Rachunkowo� i analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym, Difin, 2009, s. 21.

Wojciech �arski



298

s� wprowadzane do komputera. Wspomniana technika informacyjna to aplikacja komputerowa

nosz�ca nazw� Polski FADN. Umo�liwia ona m.in. wczytywanie, kopiowanie i eksportowanie da-

nych rachunkowych do Biura Rachunkowego. Ponadto, posiada ona funkcj� testowania

wczytanych danych, które weryfikuje ich bezbł�dno�. Prócz algorytmicznych metod testowania

poprawno�ci ewidencjonowanych danych, istniej� równie� procedury kontrolne w formie prze-

prowadzanych w gospodarstwach audytów. Dotycz� one zgodno�ci prowadzonej ewidencji

z wytycznymi Instytutu, a tak�e oceny poprawno�ci danych.

Strona internetowa Polskiego FADN jest �ródłem bardzo dokładnych informacji o systemie.

Znajduj� si� tam wszystkie informacje dotycz�ce metodyki i organizacji bada� FADN. S� one pu-

blikowane w formie oficjalnych, ogólnodost�pnych dokumentów i publikacji. Wa�ny podkre�lenia

jest równie� fakt, i� strona ta za pomoc� formularza kontaktowego umo�liwia zgłaszanie ewentu-

alnych uwag lub pyta� zwi�zanych z prowadzeniem rachunkowo�ci rolniczej. Na stronie

internetowej znajduje si� tak�e u�yteczne porady oraz platforma e-learningowa, która udost�pnia

szereg interaktywnych kursów szkoleniowych.

Wymienione powy�ej dokumenty �ródłowe Systemu, umo�liwiaj� gromadzenie okre�lonych

danych rachunkowych. S� to obszerne dokumenty, za pomoc� których ewidencjonowane s� dane

o zasobach gospodarstwa i zewn�trznych �ródłach ich finansowania (SAiZ, SWAiZ). Umo�liwiaj�one systematyczne rejestrowanie wszystkich operacji rynkowych w okresie obrachunkowym

(KWiW), a tak�e ewidencj� zdarze� gospodarczych nie maj�cych charakteru transakcji rynkowych

(KOiZ)14

.

Rysunek 2. Spis tabel znajduj�cych si� w Spisie Aktywów i Zobowi�za� Indywidualnego Gospo-

darstwa Rolnego (SAiZ) oraz przykładowa tabela – Zasoby ziemi własnej

�ródło: SAiZ www.fadn.pl.

14

Wzory dokumentów �ródłowych Systemu FADN, zamieszczone s� na stronie www.fadn.pl w zakładce metodologia. Znaj-

duj� si� tam równie� instrukcje, zawieraj�ce wytyczne wobec których nale�y je wypełnia, a tak�e dokumenty szczegółowo opisuj�ce metodyk� i organizacj� bada� FADN. Ich ogólnodost�pno� i ograniczony zakres pracy sprawia, �e dokumenty

te nie b�d� szczegółowo opisywane w opracowaniu.


299

Traktuj�c FADN jako system informacyjny, poszczególne gospodarstwa w nim uczestnicz�ce

s� jego obiektami jednostkowymi. Dane wpisywane do dokumentów �ródłowych systemu mo�na

okre�li mianem danych jednostkowych o obiektach. Według Ole�skiego „ka�dy system informa-

cyjny powinien mie okre�lone reguły gromadzenia, przechowywania i udost�pniania danych”.

W systemie FADN, wymienione procesy wyst�puj�. Opisany powy�ej proces gromadzenia danych

rachunkowych funkcjonuje według okre�lonych zasad. Gromadzone dane dotycz� gospodarstw

znajduj�cych si� w polu obserwacji, które maj� charakter gospodarstw towarowych. Dzi�ki zgod-

no�ci ze wspóln� typologi� tych podmiotów, obowi�zuj�c� w Unii, dane gromadzone

w poszczególnych krajach Wspólnoty s� porównywalne. System ten posiada swoj� struktur� orga-

nizacyjn�, a dane przepływaj� pomi�dzy jej poszczególnymi szczeblami, z wykorzystaniem

technologii ICT. Dotychczasowe informacje pozwalaj� stwierdzi, �e FADN jest rozbudowanym

systemem informacyjnym. W dalszej cz��ci opracowania system FADN rozpatrywany b�dzie jako

zasób wiedzy. Poruszone zostan� równie� aspekty u�yteczno�ci i wykorzystywania informacji

FADN przez podmioty gospodarcze.

4. Przetwarzanie danych FADN

Po wczytaniu danych z ksi��ek rachunkowych, dotycz�cych okre�lonego okresu obra-

chunkowego, wytwarzany jest raport indywidualny gospodarstwa rolnego. Raport ten otrzymuje

rolnik, a dane w nim zawarte, nie mog� by udost�pniane nikomu innemu. Obrazuje on cało�działalno�ci gospodarstwa, a zawarte w nim informacje pogrupowane s� na 18 działów.

I. Struktura własno�ciowa u�ytkowanej ziemi

II. Struktura rodzajowa u�ytkowanej ziemi

III. Zatrudnienie i nakłady pracy

IV. Pogłowie podstawowych gatunków zwierz�t V. Powierzchnia zbiorów w plonie głównym na u�ytkach rolnych oraz zbiory i plony

VI. Wydajno�ci jednostkowe zwierz�t VII. Sprawozdanie z przepływu pieni�dzy

VIII. Sprzeda� i uzyskane ceny najwa�niejszych produktów rolniczych

IX. Rachunek wyników gospodarstwa rolnego

X. Warto� i struktura produkcji

XI. Dotacje

XII. Podatek VAT

XIII. Warto� i struktura kosztów produkcji

XIV. Bilans

XV. Przepływ �rodków pieni��nych mi�dzy gospodarstwem rolnym i rodzin� rolnicz�XVI. Saldo rachunku prywatnego

XVII. Rachunek kapitału własnego

XVIII. Analiza wska�nikowa

Rysunek 3. Działy tematyczne raportu indywidualnego

�ródło: www.fadn.pl.

Wojciech �arski



300

Raport indywidualny jest szczegółowym �ródłem informacji dla rolnika, mog�cym ułatwia

mu podejmowanie decyzji zwi�zanych z działalno�ci� gospodarstwa, wpływaj�c tym samym na

sposób zarz�dzania gospodarstwem. Kolejnym „produktem” systemu FADN, który mo�e otrzy-

ma rolnik jest Raport porównawczy, który zawiera podstawowe dane wynikowe gospodarstwa,

prezentowane w zestawieniu z wynikami gospodarstw podobnych.

Dane z wszystkich gospodarstw w Polsce s� gromadzone w komputerowej bazie danych. Na

ich podstawie przygotowywane s� kolejne produkty standardowe Polskiego FADN m.in. Spra-

wozdanie z gospodarstwa rolnego FADN „The Farm Return”. Jest on opracowywany przez Zakład

Rachunkowo�ci Rolnej IERIG�-PIB i przesyłany do Komisji Europejskiej. Podobny dokument

przygotowany jest w ka�dym z pa�stw członkowskich, a zakres, format i sposób wpisywania da-

nych niezb�dnych do jego wykonania s� precyzyjnie opisane w rozporz�dzeniu Komisji. Dzi�ki

temu mo�liwe jest tworzenie wspólnych zbiorów danych z gospodarstw funkcjonuj�cych na ob-

szarze Wspólnoty. Na podstawie dostarczanych przez agencje sprawozda� zespół DG Agri

działaj�cy przy KE przygotowuje m.in. tzw. Wyniki Standardowe, które udost�pnione s� w formie

bazy danych on-line (Rys. 1). S� one zestawem danych statystycznych, obliczonych na podstawie

sprawozda� z gospodarstwa rolnego, uporz�dkowanym według 10 grup tematycznych:

1. Populacja i próba gospodarstw.

2. Wybrane informacje o produkcji.

3. Warto� produkcji.

4. Koszty.

5. Dopłaty do działalno�ci operacyjnej gospodarstwa.

6. Salda dopłat i podatków.

7. Dochód na gospodarstwo rolne.

8. Dochód na osob�.

9. Bilans na koniec roku obrachunkowego.

10. Wska�niki finansowe.

Rysunek 4. Grupy tematyczne Wyników Standardowych

�ródło: FADN i Polski FADN, IERiG� – PIB, Warszawa, 2009.

Jak wspomniano we wst�pie dane FADN maj� udział w programowaniu WPR i ocenie skut-

ków jej działa�. Priorytetowym odbiorc� informacji dostarczanych na podstawie danych FADN s�instytucje Wspólnoty, w tym głównie Komisja Europejska. Za obsług� danych FADN i proces do-

starczania informacji zainteresowanym instytucjom, odpowiada DG Agri. Do u�ytkowników

informacji FADN zaliczy mo�na m.in. instytucje odpowiedzialne za kierowanie wspólnymi ryn-

kami rolnymi, czy kieruj�ce działaniami dotycz�cymi rozwoju obszarów wiejskich. Jednak�e,

informacje FADN dostarczane s� tak�e innym publicznym i prywatnym podmiotom, m.in. Mini-

sterstwom Rolnictwa, instytucjom naukowo-badawczym, czy zawodowym organizacjom

rolniczym. Podkre�li nale�y fakt, �e w odró�nieniu od informacji udzielanych przez DG Agri,

Wyniki standardowe zamieszczane w ogólnodost�pnej bazie danych, mog� by dowolnie wyko-

rzystywane przez nieograniczon� ilo� podmiotów gospodarczych. Przykładowo, producent

�rodków produkcji dla rolnictwa np. nawozów, mo�e w niej znale� dane o nakładach ponoszo-


301

nych na nawozy przez ró�ne grupy gospodarstw, funkcjonuj�cych w ró�nych obszarach Unii. In-

formacja taka mo�e by przydatna np. w ustalaniu ceny lub planowaniu skali produkcji.

Reprezentatywno�, wielostopniowa kontrola jako�ci, a tak�e szczegółowe opisy m.in meto-

dyki czy organizacji bada�, oraz du�y zbór publikacji (np. instrukcje, wykazy kodów, schematy

oblicze� zmiennych statystycznych) stanowi�cy rodzaj metainformacji, wpływaj� na du�� u�y-

teczno� danych FADN. Bariery, które hamuj� ich wykorzystanie zwi�zane s� raczej z samymi

odbiorcami informacji, a dokładniej z organizacj� ich systemów informacyjnych i informatycz-

nych. Bariery te nie s� zwi�zane wył�cznie z systemem FADN, ale dotycz� wszelkich

informacyjnych zasobów ekonomicznych.

5. Przykłady raportów wygenerowanych z bazy danych FADN

Poni�ej znajduj� si� przykłady mo�liwych do wygenerowania raportów z bazy danych FADN.

Zestawienia te zostały opracowane w taki sposób aby zaprezentowa zasady klasyfikacji gospo-

darstw rolnych (zgodne ze wspóln� typologi� gospodarstw na terenie Wspólnoty) wg dwóch

kryteriów dost�pnych w bazie danych:

♦ wielko�ci ekonomicznej (klasyfikacja ES 6),

♦ typu rolniczego (klasyfikacja TF 8).

W raportach tych wykorzystano zmienn� SE420 – Farm Net Income (Dochód z rodzinnego

gospodarstwa rolnego). Prezentowane dane dotycz� gospodarstw rolnych z czterech regionów

SGM wyodr�bnionych w Polsce. W tabeli 3, zestawiono dane z wszystkich pa�stw nale��cych do

Unii Europejskiej.

Tabela 1. Zmienna SE420 w uj�ciu regionalnym i krajowym według klasyfikacji ES6

Zmienna SE420 – Farm Net Income (Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego) [EUR] dla roku 2007

Regiony FADN w Polsce Klasy wielko�ci ekonomicz-

nej – klasyfikacja ES6 Pomorze i

Mazury

Mazowsze i

Podlasie

Małopolska i

Pogórze

Wielkopolska i

�l�sk

Polska

ogółem

0 - <4 ESU 3952 5007 4108 3657 4457

4 - <8 ESU 5816 5918 7434 5571 6068

8 - <16 ESU 11399 12029 15097 9457 11442

16 - <40 ESU 26557 25956 27273 20912 23969

40 - <100 ESU 67485 53205 56701 48167 53688

>= 100 ESU 120034 83203 - 167970 139413

Przeci�tny dochód w regio-

nie 12865 9002 7485 11796 9868

Zmienna SYS03 - Liczba

gospodarstw w próbie FADN

1000 –

2000 4000 - 5000 1000 - 2000 4000 - 5000

10000 -

20000

zmienna SYS02 - Liczba

reprezentowanych gospo-

darstw

86240 361130 128820 187250 763440

�ródło: Opracowanie własne na podstawie danych FADN.

Wojciech �arski



302

Tabela 2. Zmienna SE420 w uj�ciu regionalnym i krajowym według klasyfikacji TF8


Regiony FADN w Polsce Typy rolnicze gospo-

darstw – klasyfikacja TF8 Pomorze i

Mazury

Mazowsze i

Podlasie

Małopolska i

Pogórze

Wielkopolska i

�l�sk

Polska

ogółem

Uprawy polowe 14801 14749 8578 8137 10965

Uprawy ogrodnicze 11421 20966 14898 15028 16429

Uprawy trwałe 37510 11018 9093 13086 11014

Krowy mleczne 16114 18596 14563 9191 14775

Zwierz�ta �ywione w sys-

temie wypasowym

(bez krów mlecznych)

10295 11502 18629 7113 14575

Zwierz�ta ziarno�erne 25021 11089 11892 19278 13281

Mieszane 8196 8760 5176 4525 6275

Przeci�tny dochód w re-

gionie 12865 11796 9002 7485 9868


Warto�ci zmiennej SE420 w dwóch pierwszych tabelach, dotycz� polskich gospodarstw rol-

nych sklasyfikowanych według wielko�ci ekonomicznej i typu rolniczego. W obu przypadkach

warto�ci osi�ganego dochodu wykazuj� znaczne zró�nicowanie. W roku 2007 najwy�sz� warto�tej zmiennej wykazały gospodarstwa z regionu Pomorze i Mazury (12865 euro), a najni�sz� go-

spodarstwa z regionu Małopolska i Pogórze (7485 euro). Dochód wzrastał wraz z wielko�ci�ekonomiczn� gospodarstw. Najwy�szy �redni dochód osi�gn�ły gospodarstwa prowadz�ce uprawy

ogrodnicze (16429 euro), a najni�szy gospodarstwa o mieszanym typie produkcji (6275 euro).

�rednia warto� tej zmiennej obliczona na podstawie danych pozyskanych z ponad 12 tys. gospo-

darstw w Polsce wyniosła 9868 euro i była ona niemal dwukrotnie ni�sza ni� �rednia warto�unijna (19684 euro). W 2007 roku najwy�szy dochód osi�gn�ły gospodarstwa belgijskie (59575

euro), a najni�szy gospodarstwa du�skie (2840 euro).

6. Podsumowanie

Nawi�zuj�c do przedstawionej we wst�pie definicji, system FADN jest zbiorem u�ytecznych

informacji, mog�cym by wykorzystywanym przez podmioty funkcjonuj�ce w gospodarce, dzi�ki

okre�lonej organizacji i ustalonym zasadom umo�liwiaj�cym ich gromadzenie i przechowywanie.

W ramach systemu FADN zachodzi proces zbierania i przetwarzania danych rachunkowych

z gospodarstw funkcjonuj�cych na terenie Unii Europejskiej. Na podstawie zebranych danych

opracowywane s� ró�nego rodzaju „produkty” FADN, które okazuj� si� �ródłem wiedzy u�ytecz-

nym dla wielu podmiotów ekonomicznych uczestnicz�cych w gospodarce. Pierwszymi

u�ytkownikami s� rolnicy, prowadz�cy rachunkowo�. Nast�pnie dane te trafiaj� do instytucji za-

rz�dzaj�cych FADN w poszczególnych krajach Wspólnoty i wykorzystywane s� zgodnie z ich

celami. W Polsce dane te s� udost�pniane m.in. instytucjom pa�stwowym i o�rodkom badawczo-

rozwojowym. Jednakowe zasady obowi�zuj�ce w systemie na poziomie unijnym, umo�liwiaj� ze-

branie danych i wykorzystanie ich m.in. przy kontroli i realizacji działa� prowadzonych w obr�bie

Wspólnej Polityki Rolnej.


303

Tabela 3. Zmienna SE420 w uj�ciu unijnym według klasyfikacji ES6


Klasy wielko�ci ekonomicznej – klasyfikacja ES6

Kraj

0 - <4

ESU

4 - <8

ESU

8 - <16

ESU

16 - <40

ESU

40 - <100

ESU

>= 100

ESU

Warto�zmiennej

przeci�tna

dla kraju

Austria - - 16674 29842 54113 87029 32794

Belgia - - - 17207 44058 99408 59575

Bułgaria 2196 4539 7596 15095 33934 101624 4816

Cypr -221 2100 8089 14831 30233 152139 8467

Czechy - 5887 12249 25704 49322 129915 39184

Dania - - -7317 5317 18102 -1340 2840

Estonia 6900 7390 16768 38002 74660 193420 24681

Finlandia - - 7115 24274 48350 64883 28155

Francja - - 6892 18719 35494 84751 39944

Grecja 5805 8490 14993 26365 41142 148132 13051

Hiszpania 3881 10401 13992 29727 53553 125129 24144

Holandia - - - 1655 31554 73695 44944

Irlandia 4914 5799 11092 26057 59911 108601 20975

Litwa 5718 11983 24154 52806 118753 316704 19033

Luksemburg - - - 17221 52398 105584 50846

Łotwa 5393 8471 12293 29037 67978 218302 13791

Malta - - 12667 23244 66565 181139 24646

Niemcy - - - 20255 43928 96754 47776

Polska 4457 6068 11442 23969 53688 139413 9868

Portugalia 3914 5109 9637 18202 38104 57354 9235

Rumunia 2251 6633 11997 4855 55913 235903 3151

Słowacja - - 16187 25562 11646 -3859 11830

Słowenia 1566 2115 9596 21098 78963 - 6146

Szwecja - - 6599 18160 44106 82726 29337

W�gry 27 3968 10053 21965 50552 112419 11286

Wielka Bry-

tania - - 8398 16024 42337 126435 55854

Włochy - 8721 11698 22352 55975 213472 28002

UE 27 3014 8130 12325 23129 45319 110344 19684


Wojciech �arski



304

Bibliografia

[1] Bojar W.L., Wykorzystywanie mechanizmów systemu ekspertowego w zarz�dzaniu

przedsi�biorstwami rolnymi. Post�py nauk rolniczych 6/2005, Wydział Nauk Rolni-

czych, Le�nych i Weterynaryjnych PAN, Warszawa, 2005, s. 127–128.

[2] Concept of FADN, (on-line) Strona Komisji Europejskiej [dost�p dnia 18 lutego 2009]

http://ec.europa.eu/agriculture/rica/concept_en.cfm.

[3] ec.europa.eu/agriculture/rica/index_en.cfm.

[4] FADN i Polski FADN, IERiG� – PIB, Warszawa, 2009.

[5] Goraj L., Ma�ko S., Rachunkowo� i analiza ekonomiczna w indywidualnym gospo-

darstwie rolnym, Difin, 2009, s. 21.

[6] Gorlach K., Socjologia Obszarów Wiejskich – Problemy i Perspektywy, Wydawnictwo

naukowe SCHOLAR, 2004, s. 220–221.

[7] Instrukcja prowadzenia zapisów w ksi��kach rachunkowych – wersja 2010. IERiG� –

PIB, Warszawa, 2009.

[8] Ole�ski J., Ekonomika Informacji Podstawy, PWE Warszawa, 2001, s. 246.

[9] Opis realizacji planu wyboru próby gospodarstw rolnych dla Polskiego FADN w 2009

roku. IERiG� – PIB, Warszawa, 2009.

[10] Sobecki R., Globalizacja a funkcje polskiego rolnictwa, Szkoła Główna Handlowa-

Oficyna Wydawnicza, Warszawa, 2007, s. 196–197.

[11] www.fadn.pl.

[12] Wyniki standardowe uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestnicz�ce w polskim

FADN w 2007 roku. IERiG� – PIB, Warszawa, 2008.


305

FARM ACCOUNTANNCY DATA NETWORK AS A STOCK ECONOMIC INFORMA-

TION IN AGRICULTURE

Summary

Polish accession to the European Union resulted in the introduction of the

Common Agricultural Policy. This involved, among other things, introducing the

Farm Accountancy Data Network in Poland. The paper presents general information

about this system, special attention was given to issues related to collecting, process-

ing and sharing FADN data. This work contains reports generated from the FADN

database.

Keywords: agriculture, agrobuissnes, Fadn Accountancy Data Network, Common Agricultural

Policy

Wojciech �arski

Katedra In�ynierii Zarz�dzania

Wydział Zarz�dzania

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy

ul. Prof. S. Kaliskiego 7 bud.3.1, 85-796 Bydgoszcz

e-mail: [email protected]

System zarządzania danymi rachunkowymi z gospodarstw ... · Wspomniana technika informacyjna to...

Documents

Transcript of System zarządzania danymi rachunkowymi z gospodarstw ... · Wspomniana technika informacyjna to...