ŚWIĘTAKSIĘGA

Księga Trzygłowa

Świat to wielka jedność! Wielka jedność nieokiełznana przez człowieka. Świat po trzykroć zbudowany, świat po trzykroć niepojęty, świat na trzy części podzielony. Świat to Trzygłów- Siła Natury Wszechmogąca! Trzygłów to niebo, Trzygłów to ziemia, Trzygłów to Nawia w podziemnych lochach. Trzygłów to wszystko, Trzygłów to Siła, Trzygłów to Życie, Trzygłów to Drzewa, Trzygłów to Człowiek, Trzygłów to Natura.

Trzygłów to początek początków, Rodzic Wszechmogący. Rodzic dla Welesa, Swaroga, Chorsa, Strzyboga, Łady, Peruna i Mokoszy. Sława wieczna Siłom Przyrody!

Sława Welesowi- władcy magii, klątwy, przysięgi, mórz i zaświatów. Panowi bydła i Nawii. Sława Swarogowi- Panu Słońca! Sława Swarożym synom- Swarożycowi, Dadźbogowi i Radogostowi. Sława Chorsowi w tarczy księzyca. Sława Łunie- jego cóże. Sława Strzybogowi i jego dzieciom: Godzie, Pogodzie, Płanetnikowi. Sława Strzybożym wnukom- Wiatrom- dzieciom Płanetnika, Świstowi i Poświstowi- dzieciom Pogody. Sława wojowniczej Ładzie i jej potomstwu: Lelowi, Polelowi i Bodzie. Sława Perunowi Gromowładnemu! Panu nieba i piorunów! Sława jego żonie- Perperunie- sława ich dzieciom: Świętowitowi Czterolicemu, Jarowitowi Wojowniczemu, Rugiewitowi- ojcu Porenuta Pięciolicego i Porewita Pięciogłowego. Sława Mokoszy- Matce Ziemi. Sława jej dzieciom: Jaryle Rolniczemu, Doli, Ubożu i Rodowi Opiekuńczemu z jego córami Rodzanicami.

2

Księga Świętowita

Daj nam iść, Świętowit,Daj nam wroga bić!

Podaj nam tarczę i daj nam MocWiedź nas bitwą ciężką

Abyśmy zwycięskoOstali dzień i noc!

Wprowadź na rozłogiNieszczere wrogi

Ojcom pomarłym pokój zwólŚwiętym popiołom ciszę

Domy niech ukołyszeSzczęście, nie strach i ból

Stoim przed TwoimiWrotami świętymi

I każdy z nas zgina Ci krzyżSerbski Ty nasz PanieDaj nam zmiłowanie

Szczęścia i chwałę nam zbliż!

3

Pomścić daj zastępy!Bądź Gero przeklęty

Coś woje spisami zbódłWsie nam zamarasiłZdradą byt zakwasił

Złoczyniąc k'skażeniu wiódłDaj nam iść, Świętowit,

Daj nam wroga bić!Moc daj w potrzebny czas

Za to wrogów kościNaznosimy dość Ci

Na ołtarz Twój w święty las

4

Księga Swaroga

PIEŚŃ ŻERCÓW

Swaroże, Słowiański prawy Boże,

Włodyko nasz! Przyjm dary nasze krasne,

Ukaż nam lica jasne I drużbą darz

Swaroże, Tyś jest Wolą co tworzy

Wszechrzeczy byt! Żertwą, pieśnią - zdrawicą Sławim Cię, Czworolicy,

Tyś Święty Pan!

Swaroże, Praojców naszych Boże,

My ludem Twym, Chrobre z chrobrych Lucice

Twoje nieśli stanice, Niesiem i my.

Swaroże, Słowiańskie kędy morze,

Arkony chram, Gdzie prochy Jaromarów,

Radogoszcz gdzie Radarów - Myśl nasza tam!

Swaroże, Wolności modlim zorze,

Modlimy tak: Na świętą rać pobiedną

Niech złączy Słowian w jedno Świąszczycy znak!

Swaroże, Wierni my Tobie Boże

W dobrym i złym, Mir Tobie, cześć i sława!

A wróżda, wróżda krwawa, A śmierć - niedrugom Twym!

5

Modlitwa do Słońca

Wierni(Żerec .....)

O Słońce, Słońce gromowePrzybądź w czerwonych łunach.

(Żerec .....)O Słońce, Słońce gromowe!

Przybądź w czerwonych łunach!Świetli nam głowy czerwienią!

Świetli nam ciało tęczami!(Żerec .....)

O Słońce, Słońce gromowePrzychodzisz w ogniowych łunach.

Spalić krzyżem opętanychPrzywalić popiołem mętamiKościoły, kolumny Romy.

(Żerec .....)Razem: Włady, rozwierasz przestworze!

* * *Bóstwo żywota! Obudź moich braci,

Niech zabrzmią pieśnią słowiańską po świecieI dawne Bogi, i ojczyste dzieje.

Może i ona Twym ogniem roztleje,Wróci i wolność, i niebo Poecie,

Niewolę życiem, świat rajem odpłaci.

* * *W ostatni dzień- w ostatni dzień

Wyście, podróżne tu ptaki,Spotkały suchy dębu pień,

Co od piorunów miał znaki.

Lecz gdy go śpiew poruszył wasz,Gdy głos doleciał z ojczyzny,Wylazła nagle człecza twarz

Spod kory -ze spalenizny.

Spod liści błysnął złoty łukI ręka - i kawał korony.

W dębie słowiański mieszkał BógI wam się pokazał zjawiony

6

Księga Welesa

Bóstwo spiera się ze swym Nieprzyjacielem . Bóstwo mówi - Ubiję ciebie.

Nieprzyjaciel opiera się - Jakże mnie ubijesz, jeśli się skryję- Gdzie?

- Pod człowieka- Ubiję człowieka i ciebie ubiję.

- Skryję się pod koniem- Ubiję wtedy i konia i ciebie ubiję.

- A ja się skryję po drzewo, tam mnie nie ubijesz.- Drzewo rozbiję i ciebie ubiję.- A ja się skryję pod kamień.

- I kamień rozbiję, i ciebie ubiję. - To ja się skryję do wody.- Tam dla ciebie miejsce, tam się znajdziesz.

11a-II /1/

"I vot nachnite,vo-pervyh, - glavu pred Triglavom sklonite!"

- tak my nachinali,velikuyu slavu Emu vospevali,

Svaroga - Deda bogov voshvalyali,chto ozhidaet nas.

Svarog - starshij bog Roda bozh'ego /2/i Rodu vsemu - vechno b'yushchij rodnik,

chto letom protek ot krony,zimoyu ne zamerzal,

zhivil toj vodoyu p'yushchih!ZHivilis' i my, srok poka ne istek,poka ne otpravilis' sami k Nemuko rajskim blazhennym lugam!

I Gromoverzhcu - bogu Perunu,Bogu bitv i bor'by

govorili:"Ty, ozhivlyayushchij yavlennoe,ne prekrashchaj kolesa vrashchat'!

Ty, kto vel nas stezeyu pravojk bitve i trizne velikoj!"O te, chto pali v boyu,

te, kotorye shli, vechno zhivite vyv vojske Perunovom!

I Sventovitu my slavu rekli,on ved' vosstal bogom Pravi i YAvi!

7

Pesni poem my Emu,ved' Sventovit - eto Svet.

Videli my cherez Nego Belyj Svet.Vy posmotrite - YAv' sushchestvuet!

Nas On ot Navi uberegaet -My voshvalyaem Ego!

Plyashushchego my vospevali,k nashemu Bogu vzyvali my,

ibo tot Bog - Zemlyu nashu nosil,zvezdy derzhal,Svet ukreplyal.

Slavu tvorite vo vsem Sventovitu:"Slavu Bogu nashemu!"

Skorbite zhe serdcem nashim -etim vy smeli otrech'sya

ot zlogo deyaniya nashego,i tak pritekli k dobru.

Pust' obnimayutsya deti!I govorite:

"Vse sotvorennoene mozhet vojti v rastorgnutyj um!"

CHuvstvujte eto, ibo lish' eto umeete,ibo tajna ta velika est':kak Svarog i Perun -

est' v to zhe vremya i Sventovit.|ti dvoe ohvatyvayut nebo,

srazhayutsya tut CHernobog s Bedobogomi Svargu podderzhivayut,

chtob ne byl poverzhen tot bog Sventovit.Za temi dvumya - Veles, Hors i Stribog.

Zatem - Vyshen', Lelya, Letenica.

11b-II

Zatem Radogoshch, Kryshen' i Kolyada,za nimi - Udrzec, Sivyj YAr i Dazh'bog.

A vot Beloyar, Lado, takzhe Kupala,i Sinich, i ZHitnich, i Venich,i Zernich, Ovsenich, i Prosich,

i Studich, i Ledich, i Lyutich. /3/Za nimi vsled Ptichich, Zverinich, i Milich,

i Dozhdich, i Plodich, i YAgodinich,i Pchelich, Irestich, i Klenich,

Ozernich, i Vetrich" Solomich,i Gribich, i Lovich, Besedich,

i Snezhich, i Stranich, i Svendich"i Radich, Svietich, Korovich,

i Krasich, i Travich, i Steblich.Za nimi sut' -

Rodich, Maslenich, i ZHivich,i Vedich, i Listvich, i Cvetich,

I Vodich, i Zvezdich, i Gromich,

8

i Semich, i Lipich, i Rybich,Berezich, Zelenich, i Gorich,

i Stradich, i Spasich, Listvevrich,i Myslich, i Gostich, i Ratich,i Strinich', i CHurich - Rodich,

i tut Semargl-Ognebog -on chistyj i yarostnyj, bystro rozhdennyj.

To sut' - Triglavy vseobshchie.

Syuda ty pridesh',i tut zhe sluzhitel' vorota otkroet,

i pustit syuda -v prekrasnyj sej Irij.Techet Ra-reka tam,

ta, chto razdelyaet nebesnuyu Svargu i YAv'.I CHislobog nashi dni zdes' schitaet.

On govorit svoi chisla bogam,byt' dnyu Svarozh'emu, byt' li nochi.

I dni otsekaet,poskol'ku on - yavskij"on sam v bozh'em dne.V nochi zh nikogo net,

lish' bog Did-Dub-Snop nash.Slav'sya, Perun - bog Ognekudryj!

On posylaet strely v vragov,vernyh vedet po steze.

On zhe voinam chest' i sud,praveden On - zlatorun, miloserd!

7e -II

Kak umresh',ko Svarozh'im lugam otojdesh',i slovo Perunicy tam obretesh':"To ne kto inoj - russkij voin,vovse on ne varyag, ne grek,

on slavyanskogo slavnogo roda,on prishel syuda, vospevaya

Mater' vashu,Sva Mater' nashu, -

na tvoi luga,o velikij Svarog!"

I Svarog nebesnyj promolvit:"Ty stupaj-ka, syn moj,do krasy toj vechnoj!

Tam uvidish' ty deda i babu.O, kak budet im radostno, veselo

vdrug uvidet' tebya!Do sego dnya lili slezy oni,

a teper' oni mogut vozradovat'syao tvoej vechnoj zhizni

do konca vekov!Toj krase ty eshche ne vnimal,

9

ibo voi YAsuni ne znali (?).Vy zhe vse ne takie, kak greki,

vy imeli slavu inuyui doshli do nashego Iriya,

zdes' cvety uvideli chudnye,i derev'ya, a takzhe luga.

Vy dolzhny tut svivat' snopy,na polyah sih trudit'sya v zhatvu,

i yachmen' polot',i psheno sobirat'

v zakroma Svaroga nebesnogo.Ibo to bogatstvo inoe!

Na zemle vy byli vo prahei v boleznyah vse, i v stradaniyah,

nyne zh budut mirnye dni".My stoyali na meste svoem

i s vragami bilis' surovo,i kogda my pali so slavoyu,

to poshli syuda, kak i te.I vot Mater' Sva b'et krylami

po bokam svoim s dvuh storon,kak v ogne vsya siyaya svetom,

I vse per'ya Ee - inye:krasnye, sinie, ryzhe-burye,

zheltye i serebryanye,zolotye i belye.

I tak zhe siyaet, kak Solnce-car',i idet Ona bliz yasuni,

i tak zhe siyaet sed'moj krasoj,zaveshchannoj ot bogov.

I Perun, uvidev Ee, vozgremitgromami v tom nebe yasnom.

I vot eto - nashe schast'e,i my dolzhny

prilozhit' vse sily,chtob videt',

kak otsekayutzhizn' staruyu nashu ot novoj,

tak tochno, kak rassekayutdrova v domah ognishchanskih.

I Mater' Slavakrylami b'et.

Idem my pod nashi styagi,i eto - styagi yasuni!

10

Księga wspomnień

Prokopiusz z Cezarei o ustroju i zwyczajach Słowian naddunajskich [...] te plemiona, Sklawinowie i Antowie, nie podlegają władzy jednego człowieka, lecz od dawna żyją w ludowładztwie i dlatego zawsze wszystkie pomyślne i niepomyślne sprawy załatwiane bywają na ogólnym zgromadzeniu. A także co się tyczy innych szczegółów te same mają, krótko mówiąc, urzadzenia i obyczaje jedni i drudzy ci północni barbarzyńcy. Uważają bowiem, że jeden tylko bóg, twórca błyskawicy, jest panem całego świata i składają mu w ofierze woły i wszystkie inne zwierzeta ofiarne. O przeznaczeniu nic nie wiedzą, ani nie przyznają mu żadnej roli w życiu ludzkim, lecz kiedy śmierć im zajrzy w oczy czy to w chorobie, czy na wojnie, slubują wówczas, że jeśli jej unikną, złożą bogu natychmiast ofiatrę w zamian za ocalone życie, a uniknąwszy, składaja ją, jak przyobiecali, i są przekonani, że kupili sobie ocalenie za tę właśnie ofiarę. Oddają ponadto także cześć rzekom, nimfom i innym jakimś duchom i składają im wszystkim ofiary, a w czasie tych ofiar czynią wróżby. Mieszkają w nędznych chatach rozsiedleni z dala jedni od drugich, a przeważnie każdy zmienia kilkakrotnie miejsce zamieszkania. Stojąc do walki na ogół pieszo idą na nieprzyjaciela, mają w ręku tarczę i dzidę, pancerza natomiast nigdy nie wdziewają. Niektórzy nie mają ani koszul, ani płaszcza, lecz jedynie długie spodnie podkasane aż do kroku i tak stają do walki z wrogiem. Obydwa plemiona mówią jednym językiem, niesłychanie barbarzyńskim. A nawet i zewnętrznym wyglądem nie różnią się między sobą, wszyscy bowiem są rośli i niezwykle silni, a skóra ich i włosy nie są ani bardzo białe względnie płowe, ani nie przechodzą zdecydowanie w kolor ciemny, lecz wszyscy sa rudawi. Życie wiodą twarde i na najniższej stopie, jak Massageci , i brudem są okryci stale jak i oni. A przecież bynajmniej nie są niegodziwi z natury i skłonni do czynienia zła, lecz prostotą obyczajów równierz przypominają Hunów. Także i imię mieli dawien dawna jedno Sklawinowie i Antowie; jednych i drugich bowiem zwano dawniej Sporami, sądzę że dlatego, ponieważ rozproszeni, z dala od siebie, zamieszkują swój kraj. Dlatego też mają tam u siebie wiele ziemi; po drugiej stronie Istru bowiem przeważnie oni mieszkają.

Ibrahim ibn Jakub o zwyczajach Słowian zachodnich [...] Nie mają oni [Słowianie] łaźni, lecz posługują się domkami z drzewa. Zatykają szpary w nich czymś, co bywa na ich drzewach, podobnym do wodorostów, a co oni nazywają: mech. Służy to zamiast smoły do ich statków. Budują piec z kamienia w jednym rogu i wycinają w górze na wprost niego okienko dla ujścia dymu. A gdy się piec rozgrzeje, zatykają owe okienko i zamykają drzwi domku. Wewnątrz znajdują sie zbiorniki na wodę. Wodę tę leją na rozpalony piec i podnoszą się kłęby pary. Każdy z nich ma wiecheć z trawy, którym porusza powietrze i przyciąga je ku sobie. Wówczas otwierają im sie pory i wychodzą zbedne substancje z ich ciał. Domek ten nazywają oni: al-istba[...].[...] głośno objawiają radość i cieszą się przy paleniu zmarłego i twierdzą, że ich radość i głośne oznaki wesela [pochodzą] stąd, że pan jego [zmarłego] zmiłował się nad nim.[...]

Pseudo-Maurycjusz o SłowianachPlemiona Słowiańske i Antów podobne sposobem życia i zwyczajami, i miłością ku wolności; żadnym sposobem nie można skłonić do niewolnictwa względnie podległości w swoim kraju. Jest ich bardzo wielu, są wyniośli [wysocy] [...], łatwo znosza spiekotę, głód, deszcz i niedostatek w jedzeniu. Do przybywających do nich cudzoziemców odnoszą sie przyjaźnie, pokazując im drogę z jednego miejsca do drugiego, chronią ich od nieprzyjemności, tak że jeżeli by się okazało, iż z powodu niedbalstwa tego, który przyjmował u siebie cudzoziemca, ten ostatni pobniósł jakąkolwiek szkodę, przyjmujący go wcześniej rozpoczyna wojnę przeciwko winnemu, uważając za punkt honoru mścić się za cudzoziemca. Znajdujących sie u nich w niewoli nie trzymaja w niewolnictwie jak inne plemiona przez czas nieograniczony, lecz ograniczają czas terminem, dają im wybór, albo za umowny wykup wrócą do swoich lub pozostaną jako wolni i przyjaciele [...]. Ze swoimi wrogami prowadzą walki chętnie w miejscach porosłych gęstym lasem, w wykrotach i urwiskach, z korzyścią dla siebie, posługują się, niespodziewanymi atakami, podstępami i w dzien, i w nocy, wykorzystując wiele różnych sposobów. Doświadczeni także w przeprawach przez rzeki, przewyższając w tych sprawach wszystkich innych [...]. Każdy uzbrojony dwoma niewielkimi włóczniami, niektórzy mają także tarcze, mocne lecz łatwe do przenoszenia. Posługują się także drewnianymi łukami i niewielkimi strzałami, namaczanymi w specjalnej dla strzał truciźnie, mocno działającej, jeśli raniony wcześniej nie przyjmie przeciwtrucizny, wzglednie innych środków znanych doświadczonym lekarzom, względnie nie wytnie natychmiast dookoła zranionego miejsca.

Thietmar o kulcie pogańskim u Słowian11

Jest w kaju Rederów pewien gród o trójkątnym kształcie i trzech bramach doń wiodących, zwany Radogoszcz, który otacza zewsząd wielka puszcza, ręką tubylców nie tknięta i jak świętość czczona. Dwie bramy tego grodu stoją otworem dla wszystkich wchodzących, trzecia od strony wschodniej jest najmniejsza i wychodzi na ścieżkę, która prowadzi do położonego obok i strasznie wyglądającego jeziora. W grodzie znajduje się tylko jedna świątynia, zbudowana misternie z drzewa i spoczywająca na fundamencie z rogów dzikich zwierząt. Jej ściany zewnętrzne zdobią różne wizerunki bogów i bogiń - jak można zauważyć, patrząc z bliska - w przedziwny rzeźbione sposób, wewnątrz zaś stoją bogowie zrobieni ludzką ręką w strzaszliwych hełmach i pancerzach, każdy z wyrytym u spodu imieniem. Pierwszy spośród nich nazywa sie Swarożyc iszczególnej doznaje czci u wszystkich pogan. Znajdują się tam również sztandary [stanice], których nigdzie stąd nie zabierają, chyba że są potrzebne na wyprawę wojenną i wówczas niosą je piesi wojownicy. Do strzeżenia tego wszystkiego z należytą pieczołowitością ustanowili tubylcy osobnych kapłanów.

Gall Anonim: “Zwyczaje Słowian Zachodnich”"Mieli zaś zwyczaje swoje i prawa ojców swoich i podania, i każdy szczep swój zwyczaj. Polanie tedy mieli zwyczaje ojców swoich proste i skromne; wstydliwość wobec swoich synowic i sióstr, i matek i ojców swoich, a synowe wobec świerków i dziewierzów wielką miały wstydliwość. Stadła u nich bywały we zwyczaju. Oblubieniec nie chadzał po narzeczoną, jeno przyprowadzono mu ją wieczorem, a nazajutrz przynoszono jej wiano. Nie mają Słowianie łaźni, lecz posługują się deskami z drzewa. Zatykają szpary w nich czymś, co bywa na ich drzewach, podobne do wodorostów, a co oni nazywają mech. Służy to zamiast smoły do ich statków. Budują piec z kamienia w jednym roku i wycinają w górze na wprost niego okienko dla ujścia dymu. A gdy się piec zagrzeje zatykają owe okienko i zamykają drzwi domku. Wewnątrz znajdują się zbiorniki na wodę. Wodę tę leją na rozpalony piec i podnoszą się kłęby pary. Każdy z nich ma wiecheć z trawy, którym porusza powietrze i przyciągają ją ku sobie. Wówczas otwierają się im pory i wychodzą zbędne substancje z ich ciał. Płyną z nich strugi potu i nie zostają na żadnym z nich ani ladu świerzbu czy strupa".

ISHOD IZ SEMIRECHXYA

8/2-III

Vot priletela k nam ptica, i sela na derevo, i stala pet', ivsyakoe pero ee inoe, i siyaet cvetami raznymi. I stalo v nochi, kak

dnem, i poet ona pesni o bitvah i mezhdousobicah.Vspomnim o tom, kak srazhalis' s vragami otcy nashi, kotorye nyne

s neba sinego smotryat na nas i horosho ulybayutsya nam. I tak my neodni, a s otcami nashimi. I myslili my o pomoshchi Perunovoj, i vide-li, kak skachet po nebu vsadnik na belom kone. I podnimaet On mech

do nebes, i rassekaet oblaka i grom gremit, i techet voda zhivaya nanas. I my p'em ee, ibo vse to, chto ot Svaroga, - to k nam zhizn'yutechet. I eto my budem pit', ibo eto - istochnik zhizni bozh'ej na

zemle.I tut korova Zemun poshla v polya sinie i nachala est' travu tu i

davat' moloko. I poteklo to moloko po hlyabyam nebesnym, i zvezdamizasvetilos' nad nami v nochi. I my vidim, kak-to moloko siyaet nam,

i eto put' pravyj, i po inomu my idti ne dolzhny.I bylo tak - potomok, chuvstvuya slavu svoyu, derzhal v serdcesvoem Rus', kotoraya est' i prebudet zemlej nashej. I ee my oboro-

nyali ot vragov, i umirali za nee, kak den' umiraet bez Solnca ikak Solnce gasnet. I togda stanovilos' temno, i prihodil vecher, i

vecher umiral, i nastupala noch'. A v nochi Veles shel v Svarge pomoloku nebesnomu, i shel v chertogi svoi, i k zare privodil nas dovrat (Iriya). I tam my ozhidali, chtoby nachinat' pet' pesni i sla-vit' Velesa ot veka do veka, i hram Ego, kotoryj blestit ognyami

mnogimi, i stoyali my (pred Bogom), kak agncy chistye.Veles uchil praotcov nashih zemlyu pahat', i zlaki seyat', i zhat'

solomu na polyah stradnyh, i stavit' snop v zhilishche, i chtit' Ego

12

kak Otca bozh'ego.Otcam nashim i materyam - slava! Tak kak oni uchili nas chtit' bo-

gov nashih i vodili za ruku stezej pravoj. Tak my shli, i ne bylinahlebnikami, a byli russkimi slavyanami, kotorye bogam slavu poyut

i potomu - sut' slavyane.

9a-I

V te vremena byl Bogumir - muzh Slavy, i imel on troih docherej idvuh synovej. Oni priveli skot v stepi i tam zhili sredi trav, kak

i vo vremena otcov. I byli oni poslushny bogam, i imeli razum, vseshvatyvayushchij.

I tam mat' ih, kotoruyu zvali Slavunya, im prigotavlivala vseneobhodimoe. I skazala ona Bogumiru na sed'moj den': "My dolzhny

vydat' svoih docherej zamuzh, chtoby uvidet' vnukov".Tak skazala ona, i zapryag Bogumir povozku i poehal, kuda glaza

glyadyat. I doehal do duba, stoyashchego v pole, i ostalsya nochevat' ukostra. I uvidel on v vechernih sumerkah, chto k nemu pod®ezzhayut

tri muzha na konyah. I skazali oni:- Zdrav bud'! CHto ishchesh' ty? I povedal im Bogumir o pechali

svoej. A oni emu otvetili, chto sami - v pohode, daby najti sebezhen. I vernulsya Bogumir v stepi svoi i privel treh muzhej docheryam.

Otsyuda nachalo trem rodam. I soedinilis' oni, i slavny byli. Otsyu-da idut drevlyane, krivichi i polyane, ibo pervaya doch' Bogumira ime-

la imya - Dreva, a drugaya - Skreva, a tret'ya - Poleva.Synov'ya zhe Bogumira imeli imena - Seva, i mladshij - Rus. Ot nih

idut severyane i rusy. /4/ Tri zhe muzha byli, vse tri - Utrennik,Poludennik i Vechernik.

Sozdalis' rody te v Semirech'e /5/, gde my obitali za morem vkrae zelenom, kogda byli skotovodami. I bylo eto v drevnosti doishoda nashego k Karpatskoj gore. I bylo eto za tysyachu trista let

do Germanareha. I v te vremena byla bor'ba velikaya za berega moryaGotskogo, i tam praotcy nashi vozvodili kurgany iz belyh kamnej,

pod koimi pogrebli my boyar i vozhdej svoih, pavshih v seche.

9b-I

My prishli iz kraya zelenogo k Gotskomu moryu, i tut rastoptaligotov, kotorye byli pretknoveniem na nashem puti. I tak my bilis'za eti zemli i za zhizn' nashu. A do etogo byli otcy nashi na bere-

gah morya u Ra-reki (Volgi). I s velikimi trudnostyami dlya nas myperepravili svoih lyudej, i skot na sej bereg, i poshli k Donu, i

tam gotov uvideli na yuge i Gotskoe more. I uvideli my protiv sebyavooruzhennyh gotov i tak byli prinuzhdeny bit'sya za zhizn' i prozhi-vanie svoe, kogda gunny shli po stopam otcov nashih i, napadaya na

nih, lyudej bili i zabirali skot.I tak rod slaven ushel v zemli, gde solnce spit v nochi, i gde

mnogo travy i tuchnyh lugov, i gde reki ot ryb polny, i gde niktone umiraet.

Goty zhe byli togda v krae zelenom i nemnogo operedili otcov na-shih, idushchih ot Ra-reki, Ra-reka - velikaya, ona otdelyaet nas otinyh lyudej i techet v more Fasiste (Kaspijskoe). Tut muzh rodaBeloyaru pereshel na tu storonu Ra-reki i upredil tam sin'skih kup-

cov, idushchih k fryazhencam, poskol'ku gunny na ostrove svoem podzhi-dali gostej-kupcov i obirali ih.

I bylo eto za polstoletiya do Aldoreha. A eshche ran'she, v drevnos-

13

ti, rod Beloyarov byl sil'nym. I ot gunnov torgovcy pryatalis' zamuzhami Beloyarovymi i govorili, chto dayut serebro i dva konya zolo-

ta, chtoby projti i izbezhat' ugrozy gunnskoj, i tak projti mimogotov, takzhe surovyh v bitve, i dojti do Dnepra. I koni u nih

beschislenny, i dvazhdy berut oni dan'. Iz-za togo kupcy, stekav-shiesya k nam, vernulis' v Kitaj i ne prihodili uzh nikogda bolee.

5a-I

Vot zhertva nasha - eto med Sur'ya o devyati silishch, lyud'mi naSolnce-Sur'e ostavlennyj na tri dnya, zatem skvoz' sherst' proce-

zhennyj. I eto - est' i budet nashej zhertvoj bogam istinnoj, kakuyusut' nashi praotcy (davali). Ibo my: proishodim ot Dazh'boga, istali slavny, slavya bogov nashih, i nikogda ne prosili i ne molili

ih o blage svoem. I vot bogi govoryat nam: "Hodite po Rusi i ni-kogda k vragam!"

Mater' Sva /6/ slavu poet nam, chtoby my vospevali pohody navragov, i my verili ej, tak kak eta slava (ishodit) ot pticy vysh-

nej, po nebu Rossii letyashchej ot nas. I vot knyazya nashego izbrali,chtoby on zabotilsya o nas. Tak kak perejdet vrag na granicu nashu,

esli on ee ne budet oberegat', sozyvaya rat'.A kakie my sami - to Snop znaet, tak kak my molili, slavu voz-

nosya, no nikogda ne prosili Ego, i nikogda ne trebovali s Negoto, chto neobhodimo nam dlya zhizni.

I vot smotrite na otca nashego Oreya, po oblakam hodyashchego, voshi-shchayushchegosya siloyu kovan'ya Perunova. I videl tam Orej, kak Perun ko-

val mechi na vragov. I On govoril emu vo vremya kovaniya:"Vot my imeem strely i mechi na voinov teh. I ne smejte ih

boyat'sya, tak kak povergnut oni ochi dolu, i (chislo) voinov u nihbudet umen'sheno do kolichestva pal'cev na rukah, tak kak k zemle

oni sognutsya, i stanut zveryami, kak porosyata, izmazannye gryaz'yu,i smrad svoj ponesut po sledam svoim. I budut govorit' o nih, chto

oni - smradnye porosyata i svin'i!"Tak govorya, Perun'ko koval mechi. I Orej ob etom govoril, i to

Orej povedal otcam nashim. I takova byla nasha bor'ba za zhizn' iboi vityazej mnogo vekov nazad. A nyne poverili, budto vse bylo ne

tak.

Za-II

My molili Velesa, Otca nashego, chtoby On pustil v nebo konejSur'i, chtoby Sur'ya vzoshla nad nami vrashchat' vechnye zolotye kolesa.

Ibo ona i est' nashe Solnce, osveshchayushchee doma nashi, i pred nim ble-den lik ochagov v nashih domah. I semu bogu Ogniku Semarglu govorimmy: "Pokazhis' i vosstan' na nebesah i sveti azh do mercayushchegorassveta!" My nazyvaem ego po imeni Ognebozhe i idem trudit'sya. I

tak vsyakij den', sotvorivshi molitvu i udovletvorivshi telo edoj,idem v polya nashi trudit'sya, kak bogi velyat vsyakomu muzhu, kotoromu

prednaznacheno rabotat' radi hleba svoego. Dazh'bogovy vnuki - lyu-bimcy bozheskie, i, bozhij plug v desnice derzha, vospevaem my slavuSur'e, i dumaem ob etom do vechera. I pyat' raz v den' proslavlyaemmy bogov, i vypivaem suricu v znak blagosti i obshchnosti s bogami,

kotorye vo Svarge takzhe p'yut za nashe schast'e.Kak vospoem slavu Sur'e, tak zolotoj kon' Sur'i vskochit na ne-

besa. A kogda my prihodim domoj, potrudivshis', tam ogon' zazhigaemi idem uzhinat'. Govorim, chto est' lyubov' bozheskaya k nam, i zatem

my othodim ko snu, ibo den' proshel, i nastala t'ma. Tak otdavalimy desyatuyu chast' otcam nashim i sotuyu - vlastyam. I tak my preby-vaem slavnymi, ibo slavim bogov nashih i molimsya s telami, omytymi

chistoj vodoj.

14

10-II

Bogumiru zhe bogi davali zemnye blaga, i ih my ne imeli. I bylou nas po-inomu. Starshego v rode my izbirali v knyaz'ya, kotoryj v

staroe vremya stanovilsya nashim vozhdem, nanyatym v tot raz vsemi. Tezhe knyaz'ya byli dolgoe vremya, poka greki ne prishli, i ne nastal

etomu konec, i (nyne) my dolzhny obespechivat' iz (knyazh'ego) rodapotomkov, chtoby oni pravili nami.

A posle Bogumira byl Orej s synami. A kogda gunny zateyali veli-kuyu vojnu za obrazovanie svoej velikoj zemli, my ushli von ottuda

na Rus'.Nyne prishli inye vremena, i my dolzhny brat'sya za guzhi i tyanut'vpered. I ne budet o nas skazano, chto my ostavili nashi zemli i

vzyali inye, no skazhut o nas, chto my sil'no bilis' za sebya.Borusichi ne ostavili grekam zemli svoi i bilis' za nih. V te

vremena Ra-reka (Volga) byla granicej s inymi zemlyami, i togdavozzhazhdali vragi nashi idti na nas, i dolzhny my byli borot'sya za

vnuchat nashih, chtoby uderzhat' stepi nashi i ne otdat' zemlyu inym.Tak zhe i my dolzhny byli delat', chtoby ne szhigat' duby i polya

svoi, a seyat' na nih i zhat' zhnivu v polyah, ibo imeli my stepitravnye i dolzhny byli vodit' skot, oberegaya ego ot vragov.

26-III

I byl v te vremena osevshij ognishchanin. I byl on blag, i bogi da-li emu mnogo ovec i skota, pasushchegosya v stepyah. I bylo (v stepyah)

mnogo travy, i bogi davali ego skotu priplod i umnozhali ego.I vot predstal pred ego ochami strannik i skazal emu, chtoby ego

syny poshli v zemlyu inuyu v kraj chudesnyj - tuda, gde zahoditSolnce, tuda, gde ono spit na zolotom odre. I kogda priskachet tu-

da vsadnik, on skazhet Solncu:"Idi, Solnce, v svoi sinie luga. Ty dolzhno podnyat'sya v kolesni-cu svoyu i vzojti s Zarej na Vostoke I, tak skazav, skachet on vinye kraya. I vecher priskakivaet vsled za nim. I etot vsadnik go-

vorit: "Solnce zashlo za gory svoi i pokinulo svoyu zolotuyu koles-nicu. I ee vorozhei zhelayut utait'". I tut priblizhaetsya vsadnik,skachushchij v inye kraya. I tak Zarya idet, i neset iskry svoi, i

odezhdy Dazh'bogovy tryaset, i iskry razletayutsya do kraya nebesnogo.Tak on skazal. I togda dvoe synovej poshli tuda, kuda zahodit

solnce, i videli oni tam mnogo chudes i zlachnye travy. I vozvrati-lis' k otcu i skazali emu, kak prekrasen tot kraj.

I mnogie plemena, i rody iz®yavili zhelanie sledovat' po tropetoj, i prishli oni vse k tomu osevshemu (ognishchaninu).

I tut prikazal otec Orej synov'yam svoim byt' vperedi vseh ro-dov. I ne zahoteli oni delit'sya na etih i teh. I togda knyaz' edi-nyj povel svoih lyudej na polden' - otec Orej povel ih v kraj

morskoj. I byla tam sush' velikaya i pustynya. I poshli oni v gory, itam poselilis' na polveka, i sobrali bol'shuyu konnicu, prezhde chem

idti v kraya chuzhie.I v teh krayah voiny vstali na ih trope, i oni prinudil? ih sra-

zhat'sya i byli razbity. I togda oni poili dal'she, i uvideli teplyezemli, i prenebregli imi, tak kak mnogie chuzhie plemena tam side-

li. I shli oni dal'she.I tak bogi veli ih kak svoih lyudej. I dobralis' oni do gory ve-

likoj. I, povoevav tam s vragami, dvinulis' dalee. I s teh por mydolzhny byli pomnit' ob etom i tyanulis' za svoimi, i tak zhe, kak

otcy nashi, ochishchalis' mol'boj, omyvayas', i, umyvayas', mol'by tvo-rili o chistote dushi svoej i tela, poskol'ku eto umyvanie ustano-

vil dlya nas Svarog, i Kupalec ukazyval nam na eto. I my ne smeli

15

etim prenebregat', k myli svoi tela, i umyvali duh svoj v chistojvode zhivoj.

I shli my trudit'sya, i vsyakij den' mol'by tvorili, i sur'yu pili,kotoruyu prezhde brali. I ee pili pyat' raz v den' i hvalili bogov

nashih radostno, potomu chto sur'ya - moloko nashe i propitanie nashe,i korm, kotoryj idet ot Korovy k nam, i tem my zhivem, i travy

zlachnye varim v moloke, i prinimaem kazhdyj svoyu chast'.I togda prihodili my k sinej reke, stremitel'noj, kak vremya, a

vremya ne vechno dlya nas, i tam videli prashchurov svoih i materej,kotorye pashut v Svarge, i tam stada svoi pasut, i snopy svivayut,

i zhizn' imeyut takuyu zhe, kak nasha, tol'ko net tam ni gunnov, niellinov, i knyazhit tam Prav'. I Prav' eta istinnaya, tak kak Nav'

sovlechena nizhe YAvi. I eto dano Sventovitom, i prebudet tak vo ve-ki vekov.

I eto Zarebog shel v etot kraj i govoril nashim prashchuram, kotoryezhili na etoj zemle i stradali povsyudu, gde prihodilos' byt' i gde

perezhili mnogo zla. I zdes' oni ne imeyut zla, oni vidyat zelenyetravy. I vnimayut shelestam po vole bozh'ej, i eto schast'e dlya teh

lyudej.I tak my dolzhny budem uvidet' stepi rajskie v nebe sinem. I eta

sin' idet ot boga Svaroga. I Veles idet tam pravit' stadami, istupaet po zolotu i zhivoj vode, i nikomu tam ne nado platit'

dan', i net tam rabov, i zhertvu prinosyat, kotoruyu nevernye neznayut, - dayut dlya molen'ya vinograd, i med, i zerno.

I tak provozglashali my slavu bogam, kotorye sut' - otcy nashi, amy - syny ih. I budem dostojny ih chistotoj teles i dush nashih, ko-torye nikogda ne umrut. I ne umirayut oni v chas smerti nashih tel.

I padshemu v pole Perunica davala vypit' vodu zhivuyu. I vypivshij eeotpravlyalsya k Svarge na belom kone. I tam Perun'ko ego vstrechal i

vel v blagie svoi chertoga. I tam on budet prebyvat' v eto vremya,i dostanet sebe novoe telo, i tak stanet zhit', raduyas' i tvorya

molitvy za nas nyne, i prisno, i ot veka do veka.

12-II

Kogda Sur'ya siyaet, my poem hvalu bogam, a takzhe, ognennomuPerunu, kotorogo nazyvaem gubitelem-potyatichem na vragov. I pro-

vozglashaem velikuyu slavu otcam nashim i dedam, kotorye sejchas voCvapge. Skazhem tak trizhdy i povedem stada svoi na raznotrav'e. A

esli nado vesti skot v inye steli, idem, druguyu hvalu bogam voz-nosya. Slavu poem do poludnya i vozglashaem velikuyu slavu Horsu zla-

torunnomu, kolovrashchayushchemu Sur'yu. P'em ee do vechera, a vecherom,esli kostry slozheny, - zazhigaem ih, i slavu vechernyuyu poem Dazh'bo-

gu nashemu, kotorogo nazyvaem pradedom nashim, i idem myt'sya, chtobybyt' chistymi, i, sovershiv omovenie, otojdem ko snu - i tam my bu-

dem ob®yaty velikim nichto.

1a-I

|to bespokojnaya sovest' nasha prichinoj tomu, chto my svoimi slo-vami oblichaem deyaniya. I tak govorim vo istinu blagoe o rode nashem

i ne lzhem!I tu istinu rasskazyvaem o pervom gospodine nashem - s nego posh-li knyazi izbiraemye i smenyaemye. Kis'ka zhe tot shel, i vel rodichejpo stepyam so skotom svoim na polden', i tuda, gde solnce siyaet,

pribyl. I, pridya k nemu, otec Orej skazal: "My oba imeli detej, i

16

muzhej, i zhen. A starshie imeli vojny s vragami. I tak reshali, chto-by plemena soedinyali ovec svoih i skot i stanovilis' plemenem

edinym. I eto zhe bogi predlagayut nam. My zhe videli doblest' ih steh por i vo veki vechnye".

A kogda podschityvat' stali (golosa), odni - rekli, chtoby byt'edinymi, drugie rekli - inache. I togda otec Orej otvel stada svoii lyudej ot nih. I uvel ih daleko i tam skazal: "Zdes' my vozdvig-

nem grad. Otnyne zdes' Golun' /7/ budet, kotoraya prezhde byla go-loj step'yu i lesom".

I Kis'ka ushel proch'. I takzhe uvel lyudej svoih v inye mesta,chtoby ne smeshalis' oni s lyud'mi otca Oreya.

I te predki nashi, tak sotvoriv, na zemlyah teh oseli. I takKis'ka otoshel so svoimi lyud'mi i sozdal zemlyu inuyu. I tam poseli-

lis' oni, i takim obrazom otdelilis' i otmezhevalis', i reshilibyt' chuzhdymi odin | drugomu. Vse oni hleb i sol' imeli i ne pere-chili drug drugu. I byl Kis'ka tot slaven, i lyudi otca Oreya slav-ny, tak kak v tu poru slava tekla k nim i polya znali ih mechi i

strely.

1b-I

I prishli yazi v ego kraj, i nachali zabirat' skotinu. I togdaKisek napal na nih. Bilsya s nimi snachala den', potom vtoroj, i

lyudi ego bilis'. I greh prishel v te mesta, i mnogie eli ostanki,i lyudej ubivali mechami.

I tak skazal otec Orej: "Greshim my s rodichami svoimi, i potomuot mertvyh cherno i mertvechinu edyat, chto my sderzhivaem sebya".(?)

I stalo merzko na serdce Orievom, i vozopil on rodicham: "Pod-derzhite Kiseka i lyudej ego! Sedlajte vse konej!" I togda brosi-

lis' vse na yazov i bilis' s nimi do teh par, poka ne razbili ih.I tut nachali vedat' istinu, chto my imeli silu lish', kogda byli

vmeste - togda nikto ne mog odolet' nas. To zhe istinnoe, chto nasne odoleli oboih, ibo my - russkie i sebe slavu poluchili ot vra-

gov, proklinayushchih nas.Oni zhe, vidya zhit'e nashe, iskushalis' vzyat' brat'ev nashih, i se-

rebro s nashih mechej, i goncharnye gorshki, iz kotoryh ih syny eliby. No zhit'e nashe v stepyah do konca nashego! Nam predrekali oni

inuyu zhizn', a sami nuzhdy v Svete ne imeyut.I eta slova nashi - sut' istina, a ih slova lozhny, ibo oni lozh'

govoryat i ne vnimayut (istine).

7a-I

Kisek (obrashchalsya) k lyudyam svoim pered napadeniem, i oni vozne-navideli vragov, i poshli na nih, i pobedili. I eto my imeli znak

togo mogushchestva, kotorogo ne mogla dat' yav' vragam. Sami my bylislabymi - i tak poluchili bol'shuyu silu, a vragi ne takuyu bol'shuyu,

ibo my - russkie, a vraga - net.I tam, gde prolita krov' nasha, - tam i zemlya nasha. I eto vragi

znayut. I tak oni stremyatsya (zahvatit' zemlyu). No ih staraniya ksmerti privedut, kak eto bylo v starinu vo vremena otcov nashih.

Govorili my eti slova naizust', i ni odno slovo iz teh slov nebylo utracheno. I govorili my brat'yam nashim, chto sila bozheskaya bu-

det na vas, i vy okonchatel'no pobedite vragov vashih, kotorye ho-tyat vashih zemel'. I togda oni usta svoi napolnyat, polakav zhidkoj

17

gryazi, i ne budut branit'sya.Bud'te synami svoih bogov, i sila ih prebudet na vas do konca!

Ne imeli my hleba, chtoby nasytit' nashe chrevo, ibo on sozhzhen og-nem. I korovy nashi stradali, tak zhe kak i my, poka bystro my ne

ohvatili yug stal'yu i ne stali sil'nee vragov nashih.

4g-II

I tot Orej, staryj otec, skazal:"Idem iz zemli toj, gde nashih brat'ev ubivayut. A to oni i sta-

rogo otca zab'yut, kak zabivayut korov i zverej. Oni i skotinu nashukradut, i detej ubivayut". Kak tol'ko staryj otec eto izrek, my

ushli v inye zemli, v kotoryh techet med i moloko. I eti zemli is-kali vse tri syna Oreya. I eto byli - Kij, Pashchek i Gorovato, ot

koih istekli tri slavnyh plemeni. (...) synov'ya byli hrabrymi,vodili druzhina, sadilis' na konej i ehali... I za nimi shli druzhi-

ny yunoshej, skot, korovy, povozki s zapryazhennymi v nih bykami...ovcy... deti, ohranyaemye starcami, a takzhe bol'nye lyudi.

Tak shli na yug k moryu i mechami razili vragov, shli do gory veli-koj, do doliny s travami, gde mnogo zlakov. I tam osvoilsya Kij,

kotoryj nachal obustraivat' Kiev, stavshij russkim... vesti... pre-nebregli zlom, i poshli tuda, kuda Orej govoril... korovy est'...

i krov' nasha prosto...Rusichi, ne slushajte vragov, kotorye govoryat nedobroe... otec

Orej, idam...

7z-II

Tak govorim my, chto imeem prekrasnyj venec nashej very i nedolzhny my prinimat' chuzhuyu. I tut knyaz' nash govoril, chto my dolzhny

idti k yasuni boyarskoj, chtoby my predohranili ee ot vrazheskoj po-bedy. Rano ili pozdno nastupit vremya poslednego konca, i pust' my

budem imet' silu nashu vo stepi Materi Solnca.Ona sterezhet nas (?) i kryl'ya raspuskaet vo vse storony, a tela

(nashi) v seredine, i golova yasuni na plechah v vence slavnom, onane mozhet ee lishit'sya v seche. Golova (Materi) Svayasun', i uberega-

li ee do etogo dnya. I kogda chehi (poshli) k zakatu solnca s voina-mi svoimi i horvaty zabrali svoih voinov, togda nekotoraya chast'chehov poselilas' s russkimi, a takzhe ih zemlya ne otdelilas', i s

nimi obrazovalas' Ruskolan'.Kij zhe uselsya v Kieve. I my emu podchinilis', a s nim Rus' sob-

ralas' voedino, a esli budet s nami inaya sila (?), to ne pojdemna nee, potomu chto ona s Rus'yu.

15b-II

Vnachale my byli tam, gde zahodit Solnce, a ottuda poshli kSolncu do Nepry-reki (k Dnepru), i vzyal tam Kij ukreplennyj grad,

v kotorom prebyvali inye slavyanskie rody. I tam my poselilis',ogni, zazhigaya Dubu i Snopu, kotorye i est' Svarog - prashchur nash.

I v tot raz napal na nas novyj vrag, kotoryj v etoj sechi krov'prashchurov nashih pil. I rati svoi ustremil na nih Kij, uvidya vra-

zheskih voinov. I voiny Peruna brosilis' na nih, i tratili silu doteh por, poka te ne pobezhali, pokazyvaya svoi zady.

I vot plemya yazov napalo na nas, i secha byla velikaya, i pohishcheno

18

bylo vse do poslednego. I vidya eto, nashi voiny govorili:"Bogi nashi progonyat vragov nashih, ibo Vyshen' gryadet nasmertnyh!" I govoril on nam: "Deti, ogorazhivajte svoi goroda otnapadenij, chtoby byli oni surovymi i krepkimi! I eto Svarog posy-

laet menya k vam... chtoby sila nebesnaya byla s vami... takzhe govo-ril vam... berezhet...".

2b-I

I vot otec Orej shel pered nami, a Kij vel rusov, i SHCHek vel svoiplemena, a Horev svoih horvat, i shli oni iz zemel' teh. I tak by-

lo vnusheno bogami, kogda otoshli Horev i SHCHek otsyuda, chtoby my seliv Karpatskih gorah. I tam byli drugie goroda, postroennye inymi,

i nazhili inye soplemenniki bogatstvo velikoe.I vot vragi napali na nas, i my pobezhali k Kievu-gradu i do

Goluni, i tam poselilis', ogni svoi vozzhigaya do Svargi i zhertvytvorya v blagodarnost' bogam i takzhe sebe.

I tut Kij umer, tridcat' let vladev nami. A posle nego bylLebedyan, ego zhe nazyvali Slaver, i tot zhil dvadcat' let. Potombyl Veren iz Velikograda - takzhe dvadcat'. Zatem Serezhen' - de-

syat'.S temi l'vami pobezhdali vityazi vragov, nesshihsya lihimi tysyacha-

mi-t'mami na synov nashih i gryadushchih na nas i na vas.I tut goty prishli v stepi, zlo, tvorya nam. I togda doblest' po-

luchili praotcy nashi, boyas' za zhizn'. I stali slavyanami, ibo sla-vili bogov. I tak my - ot bogov vnuki Svaroga nashego i Dazh'boga.

I togda my terpeli zlo, a prezhde silu imeli velikuyu i zashchishchalis'ot nashestviya gotov-vragov pochti shest' let.

I tut il'mery nas podderzhali, i my pobili vrazheskih vityazej. Itak desyat' carej vzyali - teh, chto byli kak volki, prinyavshie l'vi-nuyu hrabrost'. Kogda my na nih napali, te nachali hitrit': "Mol,my - inye!" I dlya inoj brani oni mechi sohranili, i stali menyat'

ovec i ovoshchi, i klyalis' (?) samim nebom.

2a-I

Predresheno bylo v starye vremena, chtoby my splotilis' s inymi isozdali (Ruskolan'?) velikuyu. Rozhdena byla Ruskolan' nasha bliz

Goluni, gde stalo u nas trista gorodov i sel - dubovyh domov sochagami. Tam i Perun nash, i zemlya nasha. I vot ptica Mater' Sva

poet o dne tom. I my so vsemi zhdali vremya onoe, kogda zavrashchayutsyaSvarozh'i kolesa u nas. |to vremya posle (pesni?) Materi Sva nastu-

pit. Govorili my Materi Sva, kogda terpeli bedy: "Horosho oboronyajzemlyu nashu!" Vendov, kotorye ushli na zapad Solnca i tam pered

vragami zemlyu pashut i shatkuyu veru imeyut, vsegda pobezhdayut iz-zainoj very. Borovin zhe govoril, chto on silen, i lyudi ego veryatslovam tem. A inye sami glupcy izumlennye i ne verili v eto do

teh por, poka ne prozreli.Vendy! Vernites' na zemli nashi v stepi drevnie? I poglyadite na

vspahannye polya, kotorye byli bednymi do prihoda nashego iz Pyati-rech'ya (Semirech'ya?), poka ot vragov-dasu nami ne byli ochishcheny. I

ptica Sva govorit, kogda ogon' i smert' nesetsya k nam, prevrashchayaGolun' v pogorelishche: "Bogi, polivajte i dozhdem dozhdite! Ibo ta

zemlya bednaya, i razorennaya, i konyami zatoptannaya, tak kak yazi za-birayut synovej ee, protekaya na konyah po zemle".

19

|to bogi syuda v stepi posylayut demonov-dasu, iz-za togo, chto myprenebregaem bogami. I my dolzhny byli ih slushat'sya ne tak, kak vo

vremena antov. Te anty mnogih pobezhdali mechom, a inye pogrebeny ilezhat v domah vashih, kotorye chuzhdy nam i kotorye stroyat po-inomu.

RUSICHI V SIRII I EGIPTE

15a-II

Prinesya v zhertvu belyh konej, ushli my iz Semirech'ya s gorIrijskih iz Zagor'ya i shli vek. I tak kak prishli v Dvurech'e, myrazbili tam vseh svoej konnicej, i (zatem) poshli v zemlyu Sirii. Itam ostanovilis', a posle shli gorami velikimi, i snegami, i l'da-mi, i pritekli v stepi so svoimi stadami. I tam skifami pervo-na-

pervo byli narecheny nashi prashchury. Prav' ih ohranyala ot Navi, ibov velikoj bor'be ona sily daet otrazhat' vragov.

I vot posle etih bitv my prishli k Karpatskim goram, i tam pos-tavili nad soboj pyat' knyazej, i goroda i sela (stroili), i byli

tesnimy mnogimi vragami.

6v-II

|ta zemlya za YAv'yu. My reshili stroit' sto gorodov: Horsun' iinye, zatem vozvedennye. No Ruskolan' razdirali smuty, tvoriv-

shiesya na yuge, a borusy na severe mnogo preterpeli. Potomu chto(vragi) ne hoteli nashego porodneniya, chtoby russkie rody soedini-lis'. A v Ruskolani te zhe dva roda oboronyalis' v Surozhe, i zvali

surenzhane rusov i borusov na bitvu i bor'bu. I byla eta... (suro-voj?) bitva i bor'ba. I dolgaya vrazhda mezhdu rodami razdirala

Rus'...I vot praotcy nashi byli slovno medvedi s mechami. I tak im vstarye vremena govorili: delajte zhelezo i berite konej, kotorye

tekut ot bogov k nam.I tak byla Ruskolan' sil'noj i tverdoj. I bylo eto iz-za Peru-

na, podderzhivavshego nas. Skol'ko raz my izvlekali mech i otrazhalivragov ot sebya, ibo vozhdi Orievyh rodov byli sil'ny, kak posle

pit'ya solnechnoj sur'i.Bylo eto v starinu. V eto zhe vremya my ne imeli edinstva. I byli

my kak ovca bez Velesa... A on govoril nam, chto my dolzhny hodit'pryamo, i nikogda - krivo, no my ego ne poslushali.

Naprasno my ne osteregalis', i potomu (nas) praotcov zabrali -i byli ugnany rusy Nabsurom. I sluchilos' eto iz-za vrazheskih (na-shestvij), i napali na nas otsyuda i do svetlogo morya, i poshli my

klonit' golovy svoi pod vrazheskie bichi. I te sil'nye (vragi) naRus' napali s treh storon. I nashi lyudi poshli pod Nabsura-carya. Azatem ushli v solnechnyj Egipet. I dolgo v te gody davali my dan'.

No proshli dni, i rusy ubezhali ot Nabsura! Ibo (my) praotcy...

20

6g-II

...ne potekli za nim, a poshli k krayam nashim. I tam my slozhilipesni nashi ob Indre i Valu. I bilis' my, kak l'vy... bilis' vmes-

te s bogami, i k svoim bogam nashih otcov ne prinuzhdal nikto.Edinstvenno k smehu to, chto my dolzhny byli platit' podat'-myto, i

nikogda ne smeli... esli dan' terpeli.A knyazem byl togda Nabsur, kotoryj nas pod sebya vzyal. I my ot-davali emu svoih yunoshej dlya vojny, i togda my preterpevali poboi

palkami po polovym organam, i chreslam, i shchekam, i ne mogli etosterpet'.

My ne mogli tak. I govorili, chto eto nam ne po serdcu. I byloeto v tot den', kogda sluchilos' velikoe zemletryasenie, i zemlyavertelas', i mnogie voznosilis' k Svarge. I togda koni i voly me-

talis' i reveli. I zabrali my svoi stada, i brosilis' k severu, ispasli nashi dushi. I tak, esli budem my hranimy bogami, ne utratim

my svoih synov, docherej, a takzhe zhen, i budem my prosto pereda-vat' im nasledstvo. I ne budem my smeteny, potomu chto ne pojdem

vperedi rati (Nabsura). I dan' budet nasha. My hodili, slovno po-tomki psov, i mogli byt' gordy, chto ne beregli sebya.

I vot Magura poet pesni svoi k seche. I eta ptica ot Indry izosh-la, ibo Indra byl i prebudet naveki tem samym Indroj, kotoryj

vmeste s Perunom vse brani (nachinaet). I bylo tak, i veshchala onapravdu yaruyu do polunochi (?). I luchshe nam pogibnut', nezheli byt'

pod dan'yu i zhertvy prinosit' ih bogam!

25-III

Byli oni u Karani, /8/ i eto byl malen'kij gorod na beregahmorskih russkih. I tam byl knyaz', kotoryj povelel bit' ellinov iotognat' ih ot Rusi. I on snaryadil rat' i konnicu, i poshel nanih, i borolsya s nimi. A elliny plakali o pechali svoej i prosili,chtoby im platit' dan'. I sobirali s nih dan'-ovec na zaklanie i

vino.I togda elliny, vidya, chto rusichi mnogo p'yut, reshili na nih nab-

rosit'sya i poborot' ih. I prishel volhv na zaklanie i brat egoSolovej. I oni skazali rusicham: "Ne napivajtes' etimi darami!" No

rusichi ih ne poslushali. I vot napilis'. I v tot den' elliny nab-rosilis' na nih i razbili ih. I, pogibel' svoyu vidya, rusichi otosh-

li v stepi.I tam oseli, i sily svoi sobrali, i poshli obratno na vragov, i

pobedili ih, ibo bogi nas podderzhali, i ruki nashi ukrepili, i myoderzhali pobedu.

I vot b'yutsya vragi i tak govoryat, chto oni rasstrigut ovec i sa-mi budut tem kraem vladet', tak kak on prekrasnyj, i oni ego neotdali. I vot my Triglavu molilis' velikomu i malomu. I tot Trig-lav predosteregal nas, i bystro on skakal na kone, vragov pora-

zhaya. I my uvideli to, chto bogi berut verh nad vragami. I uvideli,chto ubitye bogami mertvy. I nam za nimi sleduet ubivat' i videt'

mnogo mertvyh tel i to, kak velikaya rat' Perunova nabrositsya nanih i ih razob'et.

I vot Svarozhichi sleva idut, i prinesli oni nashu pobedu v svoihrukah rodu slavnomu, podderzhavshemu slavu otcov. I do sego dnya napole (ne mogut) protivostoyat' vragi moguchemu (Bogu). I vot ZHelyazhaluetsya nad vragami, i Gorynya goryuet o smerti, v kotoruyu pover-gayutsya oni rukami bozh'imi. I vot Karna plachet o teh mertvyh, ko-

torye stoyali na trope bozh'ej i umerli. I polya eti zapolnenymertvymi koshchyunnikami i otsechennymi golovami, i chlenami, otrezan-

nymi ot tel. I vse eto lezhit na trave, i smrad idet ot etogo po-

21

lya. I vorony letyat syuda klevat' ostanki mertvyh tel, i est' nezh-noe chelovech'e myaso.

I vot Svarog, kotoryj sozdal nas, skazal Oreyu:"Sotvoreny vy iz pal'cev moih. I budut pro vas govorit', chto vy- syny tvorca, i stanete vy kak syny tvorca, i budete kak deti

moi, i Dazh'bog budet otcom vashim. I vy ego dolzhny slushat'sya, i onvam skazhet, chto vam imet', i o tom, chto vam delat', i kak govo-

rit', i chto tvorit'. I vy budete narodom velikim, i pobedite vyves' svet, i rastopchite rody inye, kotorye izvlekayut svoi sily iz

kamnya, i tvoryat chudesa - povozki bez konej, i delayut raznye chude-sa bez kudesnikov.

I togda vsyakij iz vas budet hodit', slovno kudesnik, i propita-nie dlya voinov budet sozdavat'sya s pomoshch'yu zaklyatij. No voiny

stanut rabami mnogosloviya, i ot mnogih teh sloves vy lishites' mu-zhestva, i stanete rabami dani i zolotyh monet, i za monety zaho-

tite prodat'sya vragam.I togda vam bogi skazhut:

"Lyubite zavet otca Oreya! On dlya vas - svet zelenyj i zhizn'! Ilyubite druzej svoih, i bud'te mirnymi mezhdu rodami!"

I s teh por bylo sem'desyat knyazej nashih, takih kak Mezislav,Boruslav, Komonebranec i Gorislav. I togda inyh izbirali na veche,

a drugih na veche otluchali, esli lyudi ne hoteli ih.V to vremya knyazi mnogo trudilis'. I byl togda Kyshek velik imudr. I umer on, a posle nego byli inye, i kazhdyj tvoril chto-ni-

bud' horoshee. I rusichi eto uderzhat v pamyati, potomu chto my vsegdaih slavim na kazhdoj trizne. Trizhdy pochitaetsya pamyat' ih sy-nov'yami, i nikto ne smeet ob etom zabyt', tak kak poluchit prok-lyat'e bozheskoe i chelovecheskoe i lyudi imya ego ohayut naveki.

8/2-III

Ot morskih beregov Gotskogo morya shli my do Dnepra, i nigde nevideli inyh brodyag, takih zhe kak russkie, a videli svobodnye ple-

mena gunnov i yazygov. I sami ih boyar uvideli, kotorye s nami sta-li voevat' i razdirali nas na chasti.

Ot utra do utra my videli zlo, kotoroe tvorilos' na Rusi, izhdali, kogda pridet dobro. A ono ne pridet nikogda, esli my silysvoi ne splotim i ne dojdet do nas odna mysl', kotoruyu glagolet

nam glas praotcov.Vnimajte emu - i potomu nichego drugogo ne delajte! I togda poj-

dem my v stepi nashi borot'sya za zhizn' nashu, ibo my - voiny knya-zheskie, a ne skoty besslovesnye, kotorye ne vedayut (chto tvoryat).

22

SLAVYANSKIE PLEMENA

6a-I

I byli knyaz'ya Slaven s bratom ego Skifom. I togda uznali oni oraspre velikoj na vostoke i tak skazali: "Idem v zemlyu

Il'merskuyu!" I tak reshili, chtoby starshij syn ostalsya u starcaIl'mera. I prishli oni na sever, i tam Slaven osnoval svoj gorod.A brat ego Skif byl u morya, i byl on star, i imel syna svoego

Venda, a posle nego byl vnuk, kotoryj byl vladel'cem yuzhnyh ste-pej.

I krovi mnogo tam lilos' ottogo, chto byla rasprya velikaya za po-sevy i pashni po obe storony ot Dona i do gor russkih, i do

pastbishch karpatskih.I tam oni nachali ryadit' i vybrali Kola, i byl on dlya nih vozh-dem, a takzhe on otpor vragam tvoril. I porazil on ih, i otbilsya

ot nih. I o tom s rodom svoim govoril, sozvav edinoe veche, chtobysozdalas' zemlya nasha.

I posle stoyala zemlya ta pyat'sot let, a zatem nachalas' mezhdurusskimi usobica, i vrazhdovali my, i silu tratili i imeli mezhdusoboj bespokojstvo i razlad. I togda prishli vragi na otcov nashihs yuga i srazilis' s Kievskoj zemlej za morskoe poberezh'e i stepi.Posle otoshli na sever i sgovorilis' s fryazhcami, kotorye tozhe

prishli na pomoshch' vragam. I v takom polozhenii Skifiya okazalas', israzilas' s vrazh'ej siloyu, i pobedila ee. I tak byli gunny popra-

ny, kotorye na Rus' nastupali, i byli oni v tot raz otbity. I etobyl znak: mol, esli budem to i nyne tvorit', eto zhe budem imet'.

6b-I

My vernulis', chtoby hranit' stepnye pastbishcha, tak zhe kak otcynashi i praotcy, kotorye pastbishcha brali, imeya svoi stepi. I oni

travy svoi i cvety umeli hranit', krov' svoyu prolivaya. I takGolun' nashu my ostavili vragam. I ta Golun' krugom (valom) byla

(okruzhena?), no vragi pritekli pryamym putem.I my dolzhny byli nashi grady krugami stavit' (valami okruzhat'?),

tak zhe kak i otcy nashi, kotorye v starinu borolis' za zemlyu nashu.I vsyakij otrok-voin pripadal k zemle, i celoval ee, i tam zhe umi-

ral. I na step' nashu ne shli voiny, potomu chto kuda by oni ni posh-li - nigde ne nashli by ukrytiya.

I eto my govorili o tom, kak otcy nashi borolis'. I esli my bylitogda poverzheny - Perun prihodil k nam. I on vel nas, i togda,skol'ko by ni bylo praha na zemle - stol'ko bylo voinov Sva-

rozh'ih. |to byla pomoshch' ot rati, idushchej ot oblakov k zemle. I etoded nash Dazh'bog byl vperedi ih. I kak bylo togda ne pobedit' ot-

cam nashim?A my ne ponimali, mog li byt' on vperedi? I tak voznosili mo-

litvu bogam nashim, chtoby oni pospeshili na pomoshch' nam i dali pobe-du nad vragami! Molilis' eshche o zemle nashej, kotoraya poprana poga-

nymi nogami vrazheskimi. I tak my videli, kak eto bylo i, kak sko-loty (?) potekli na onyh (vragov), i okunali ih v gryaz', i ne po-zabotilis' o ranah vrazheskih, poka ne ubili teh, kotorye na nih

napadali. O tom my povedali vam!

23

2a-II

Muzh pravyj ne tot, kto sovershaet omoveniya i hochet byt' pravym,a tot, u kogo slova i deyaniya sovpadayut. Ob etom bylo skazano vdrevnosti, chtoby my vsegda tvorili horoshee, tak zhe kak dedy nashi.

I my vspahivaem polosy i budem so vremenem ves'ma slavnymi.No Borus' i Rus' byli razbity rukoj vrazheskoj, i tvorilis' tog-

da zlodeyaniya. I knyaz' nash byl nemoshchen, i poslal on synov svoih nabran', i polegli oni, srazhennye vragom, ibo prenebregli tem, chto

reshilo veche. Ne uvazhili (reshenie) i potomu byli razbity, i potomuu nas vzyali dan'.

I ne tak li my reshaem nyne: "Knyaz'ya - sut' nashi, i ne sleduetim hodit' na polden' (na yug), chtoby dobyvat' zemlyu dlya nas i dlya

nashih detej". A tam (na yuge) greki napadali na nas, kak tol'koBorus' ot nas otdelilas'. I byla secha velikaya, i mnogo mesyacev

(ona prodolzhalas'). Sto raz vozrozhdalas' Rus' - i sto raz bylarazbita ot polunochi do poludnya (ot severa do yuga).

I tak vodili skot praotcy nashi, i byli otcom Oreem uvedeny vkraj russkij, potomu chto, ostavayas', preterpeli by mnogoe. I kon-chilis' raneniya, i ne stalo holoda, kak tol'ko doshli do sego mesta

i poselilis' ognishchanami na zemle russkoj.I vot proshli dve t'my, a za etimi dvumya t'mami prishli varyagi iotobrali zemlyu u hazar, na kotoryh my rabotali i komu platili

dan'.I eshche byl narod il'merskij, imevshij ot sta do dvuhsot kraev.

Narod zhe nash pozdnee prishel iz russkoj zemli i poselilsya srediil'mercev. I byli oni nam brat'ya, podobnye nam. I dazhe esli oni

ot nas otlichalis', vse zhe ohranyali nas ot zla.I ne raz sobiralos' veche. I to, chto bylo postanovleno, to pro-

vozglashalos' i prinimalos' za istinu. A chto ne bylo prinyato, nedolzhno bylo byt'. Izbirali my knyazya ot sobraniya i do sobraniya, i

tak my zhili i im pomogali, i bylo tak.I mnogo my znali i delali v ochagah sosudy goncharnye, vzyav horo-

shej zemli (gliny), a takzhe my umeli razvodit' skot, kak i otcynashi. I prishel na nas zloj rod. I...

2b-II

...my byli prinuzhdeny ukryt'sya v lesah, i zhili my tam ohotnika-mi i rybolovami. I tam my mogli uklonit'sya ot ugrozy. Tak my pe-rezhili odnu t'mu - i nachali grady i ognishchanskie sela stavit' pov-

syudu. Posle drugoj t'my byl velikij holod, i my otpravilis' napolden' (na yug), potomu chto tam mesta zlachnye. I tam rimlyane za-

birali nash skot po cene, kotoraya byla nam ugodna, i pered namioni derzhali slovo. I otpravilis' my k yuzhnomu zelenotrav'yu i imeli

mnogo skota.

15a-II

Posle poshli k ozeru Il'men' i tam osnovali Novgorod. I otnynemy zdes' prebyvaem. I tut Svaroga - pervogo prashchura molili sredi

24

rozhdayushchihsya rodnikov i prosili ego, ibo on - istochnik hleba nashe-go, - Svaroga, kotoryj sotvoril svet. On - est' Bog Sveta, i Bog

Pravi, YAvi i Navi.I vot imeli my ih voistinu, i eta istina pereboret sily temnye

i privedet k blagu, tak zhe kak vela praotcov.

5a-II

Podrobnee o nachale nashem my rasskazhem tak.Za tysyachu pyat'sot let do Dira pradedy nashi doshli do Karpatskojgory, i tam oni oseli i zhili spokojno, potomu chto rody upravlya-

lis' otcami rodichej, i starshim v rode byl SHCHeko iz irancev.I Parkun nam blagovolil, i tut my stali chehami (?) i tak zhili

pyat'sot let, a potom ushli ot chehov (?) na voshod Solnca, i shli doNepry (Dnepra). Reka zhe ta techet k moryu, i my u nee uselis' na

severe - tam, gde (rechka), imenuemaya Pripyat'yu, vtekaet (v Dnepr).I tam my poselilis', i pyat'sot let vechem upravlyalis', i byli bo-

gami hranimy ot mnogih, nazyvaemyh yazygami.I bylo tam mnogo il'mercev - osedlyh ognishchan. I tak my skot vo-

dili v stepi i tam byli hranimy bogami. Mozhet: byt', eto predvi-del otec Orej, - chto my budem imet' mnogo zolota i budem zhit' bo-

gato.

5b-II

I vot yazycy otoshli na polden' (na yug) i ostavili nas odnih. Itak shli my tuda, kuda vyvodyat skot i bykov nashih. I veshchali tut

pticy Siriny (?), vo mnozhestve priletaya k nam. I galki, i voronynad edoj letali, i bylo v stepyah mnogo edy, tak kak napalo na nas

plemya kostobokih.I otkrylis' mnogie rany, i prolilas' krov'. Te vnezapno otseka-

li golovy vragam svoim, i ih eli vorony. I tak Striby svishchut vstepyah, i buri gudyat do polunochi. Nebezopasna byla ta secha veli-

kaya. YAzyci i kostobokie razili i so zloboj utekali i vorovali by-kov nashih. I tak prodolzhalas' eta bor'ba dvesti let. I nashi rodi-

chi togda ushli k lyaham i tam oseli za sto let do gotov Germanare-ha. A te ozlobilis' na nas, i tut byla bor'ba velikaya, i goty by-

li potesneny i otognany k Doncu i Donu. I Germanareh pil vino zadruzhbu s nami posle nashih voevod. I tak byla utverzhdena novaya

zhizn'.

16-II

Velesovu knigu siyu posvyashchaem Bogu nashemu, kotoryj est' nashepribezhishche i sila. V ony vremena byl muzh, i byl on blag i dobles-ten, i nazvali ego otcom tivercev. I tot muzh zhenu i dvoih docherejimel, a takzhe skotinu, korov i mnozhestvo ovec. I zhili oni vo ste-

pyah, gde ne bylo muzhej dlya docherej ego... I molil on bogov o tom,

25

chtoby rod ego ne preseksya.I Dazh'bog uslyshal mol'bu tu i po mol'be dal emu izmolennoe, tak

kak nastalo dlya togo vremya. I vot proshel on mezhdu nimi i nachalvorozhit'. I navorozhil yasnu tuchu. I tut bog Veles prines otroka.I my poshli k Bogu nashemu i stali Emu voznosit' hvalu: "Bud'

blagosloven, vozhd' nash, i nyne, i prisno, i ot veka do veka!"Izrecheno eto kudesnikami. Oni proch' uhodili i nazad vozvrati-

lis'.

5b-I

I doshli tivercy do sinya morya i Surozha k vam - i vam skazali:"Kak my sami pomnim, v starye vremena splotilis' anty, ot yazov

(spasayas'). I takzhe bylo mnogo krovi prolito, i na nej Rus'stoit, poskol'ku my krov'-rudu prolili, i tak naveki do konca bu-

det. Ot zemli nashej (poshli) slavyanskie plemena i rody. I my sla-vili bogov, nikogda ne prosya ih, lish' slavya ih silu. A takzhe ve-

lichali my prashchura nashego Svaroga, kotoryj byl, est' i prebudetvozhdem nashim naveki i do konca".

7e-II

Tam Perun idet, tryasya zolotoj golovoj, molnii posylaya v sineenebo, i ono ot etogo tverdeet. I Mater' Slava poet o trudah svoih

ratnyh. I my dolzhny ee slushat' i zhelat' surovoj bitvy za Rus' na-shu i svyatyni nashi. Mater' Slava siyaet v oblakah, kak Solnce, i

vozveshchaet nam pobedy i gibel'. No my etogo ne boimsya, ibo imeemzhizn' vechnuyu, i my dolzhny radet' o vechnom, potomu chto zemnoe pro-

tiv nego - nichto. My sami na zemle, kak iskra, i sginem vo t'me,budto ne bylo nas nikogda.

I tak slava otcov nashih pridet k Materi Slave, i prebudet v nejdo konca vekov zemnyh i inoj zhizni. I s etim my ne boimsya smerti,

ibo my - potomki Dazh'boga, rodivshego nas cherez korovu Zemun. Ipotomu my - kravency (korovichi): skify, anty, rusy, borusiny i

surozhcy. Tak my stali dedami rusov, i s peniem idem vo SvarguSvarozh'yu sinyuyu.

V starye vremena ryboedy nas ostavili, ne zhelaya idti v nashizemli i govorya, chto im i tak horosho. I tak oni pogibli i ne stali

plodit'sya s nami, umerli, potomu chto ot neplodnyh nichego ne osta-los'. I neizvestno (nyne) o teh kostobokih, kotorye zhdali pomoshchi

ot samoj Svargi i perestali trudit'sya, i vyshlo tak, chto oni bylipogloshcheny lirami. I tut my skazali, chto eto, pravda, chto nichego

ot nih oboih ne ostalos', tak kak liry byli pogloshcheny nami - i neimeem my teper' ih.

I tak duleby povernuli ot nas na Borus'. Malo ostalos' lirov, ioni byli narecheny nami il'mercami, potomu chto poselilis' oni voz-

le ozera. Tut vendy uselis' dal'she, a il'mercy ostalis' tam. Itak ih bylo malo.

I govorila Sva v pole nashem, i bila kryl'yami Mater' Sva, i pelapesni k seche, i ta ptica ne est' Solnce, ona - ta, iz-za kotoroj

vse stalo (?).

26

VOJNY S GREKAMI I RIMLYANAMI

1-II

Naprasno zabyvaem my doblest' proshedshih vremen i idem nevedomokuda. I tam my smotrim nazad i govorim, budto by my stydilis'

poznavat' obe storony Pravi i Navi i byt' dumayushchimi. I votDazh'bog sotvoril nam eto i to, chto svet zari nam siyaet, ibo v toj

bezdne povesil Dazh'bog zemlyu nashu, chtoby ona byla uderzhana. I takdushi prashchurov siyayut nam zoryami iz Iriya... No greki napadayut na

Rus' i tvoryat zloe vo imya ih bogov. My zhe sami - muzhi, ne ve-dayushchie kuda bezhat' i chto delat'. Ibo chto polozheno Dazh'bogom v

Pravi, nam nevedomo.A poskol'ku bitva eta protekaet v yavi, kotoraya tvorit zhizn' na-

shu, a esli my otojdem - budet smert'. YAv' - eto tekushchee, to, chtosotvoreno Prav'yu. Nav' zhe - posle nee, i do nee est' Nav'. A v

Pravi est' YAv'. Pouchilis' my drevnej (mudrosti), vverglis' dushamiv eto, poskol'ku eto vokrug nas sotvoreno siloj bogov. |to my uz-reli v sebe, i eto dano kak dar bogov, i eto trebuetsya nam, ibo

(delat') eto, - znachit, sledovat' Pravi (?).I vot dushi prashchurov siyayut nam iz Iriya. I tam ZHalya plachet o nas,

i govorit nam, chto my prenebregali Prav'yu, Nav'yu i YAv'yu... Pre-nebregali my sim i byli gluhi k istine... I my nedostojny byt'

Dazh'bogovymi vnukami. Ibo lish' molya bogov da imeya chistye dushi itela nashi, budem imet' zhizn' s praotcami nashimi, v bogah slivshis'

v edinuyu Pravdu. Tak lish' my budem Dazh'bogovymi vnukami.Smotri, Rus', kak velik um bozheskij, edinyj s nami, i emu tvo-

rite (slavu), i provozglashajte ee s bogami voedino... Brennayaest' nasha zhizn', i my sami - takzhe, i, slovno konyam nashim, nam

pridetsya rabotat', zhivya na zemle s tel'cami i ovcami v sytosti iubegaya ot vragov na sever.

19-III

I vot videlos' v Navi: tam Ognebog vlachas', uhodil ot prichudli-vogo Zmeya. I, zatoplyaya zemlyu, tekla krov' iz Zmeya, i on lizal ee.

I tut prishel sil'nyj muzh, i rassek Zmeya nadvoe - i stalo dva(Zmeya), i rassek eshche raz - i stalo chetyre. I etot muzh vozopil bo-

gam o pomoshchi.I te prishli na konyah s neba i togo Zmeya ubili, potomu chto sila

ego ne lyudskaya, ne bozheskaya, a - chernaya. I etot Zmej - sut' vra-gi, prihodyashchie s yuga. |to bosporskie voiny, s kotorymi nashi dedysrazhalis'. Oni hotyat, chtoby zemlya nasha otoshla k grekam, no my ee

ne otdadim, potomu chto ona nasha, i my ne upustim ee. A sotvoren-nyj tot Zmej - est' pogibel' nasha.

My dolzhny srazhat'sya i zhivoty polozhit' za zemlyu nashu. Ona tyanet-sya ot nas do polyan, i dregovichej, i rusov, tyanetsya do morya i gor,

do stepej poludennyh. I eto est' Rus'. I tol'ko ot Rusi my imelipomoshch', potomu chto my - Dazh'bogovy vnuki. My molili Patara Dyya,

chtoby on nizverg ogon', chtoby on pozvolil Materi Sva slavu pri-nesti na kryl'yah svoih praotcam nashim.

I ej my pesni poem vozle kostrov vechernih, gde my rasskazyvaemstarymi slovami o slave nashej, o svyatom Semirech'e nashem, gde my

imeli goroda, gde otcy nashi srazhalis'. I tu zemlyu my pokinuli,idya k zemle inoj, gde my dolzhny teper' uderzhat'sya. I v drevnosti

27

my vzyali Golun' nashu, i v etoj zemle sotvorili i goroda, i sela,i ochagi.

I vot omoem telesa nashi i dushi nashi, chtoby byla chistoyu RusskayaGolun', gde sil'no b'yutsya i na vragov navodyat strah i izumlenie.

Ibo ot pastbishch, gde ovcy hodyat, prostiraetsya zemlya na den' putiot nas do inyh, gde tvoritsya inoe, gde byli my v starye vremena,

gde odoleli nas. I tam my uzreli ruku, ugrozhayushchuyu nam, i videlisurovyj den', kotoryj hotel krovi. I my ee prol'em na zemlyu svoyurusskuyu... V russkih gorodah kamni vopiyut nam, i my reshilis' idti

i smotret' smerti (v glaza)...Pochtite syna moego, kotoryj umer za nee.

4g-II

V Surozhe svet budet nad nami. I my idem tuda, gde vidim goryashchuyuzemlyu... u Lukomor'ya vsyakij den' obrashchaem vzor k bogam, kotorye

est' - Svet. Ego zhe my nazyvaem Perun, Dazh'bog, YAr i inymi imena-mi. I poem my slavu bogam i zhivem milost'yu bozh'ej, do teh por,

poka zhizn' imeem.V Surozhe byli vragi nashi, kotorye zmeyami polzli i grozili nam

bolyami, i smert'yu, i lisheniem zhivota. I vsem im yavilsya bogsil'nyj, i bil ih mechom-molniej, i oni ispustili duh.

I Sur'ya svetit na nas i k nam, i vse uvideli snachala, kak slavuSur'i zastilaet Dedova ten', prinosyashchaya zlo, i kak ot toj t'my

izoshlo zloe plemya demonev-dasu. I to zloe plemya na prashchurov nashihnateklo, i napali oni, i potomu mnogie ushli i umerli.

22-III

Takzhe rasskazhem o tom, kak Kvasura poluchil ot bogov tajnu - kakprigotavlivat' surinu. I ona - est' utolenie zhazhdy, kotoroe my

imeli, i my dolzhny na Radogoshche okolo bogov radovat'sya, i plyasat',i venki podbrasyvat' k nebu, i pet', slavu bogam tvorya.

Kvasura byl muzhem sil'nym i ot bogov vrazumlyaemym. I tut Lado,pridya k nemu, povelela vylit' med v vodu i osurivat' ego naSolnce. I vot Solnce-Sur'ya sotvorilo to, chto on zabrodil i prev-

ratilsya v suricu /9/. I my p'em ee vo slavu bozh'yu.I bylo eto v veka dokievskie, i muzh tot byl vo sto krat ves'ma

vydelen (bogami), i peredal on (tajnu) otcu Bogumiru (Blagomiru),i tot poluchil pouchenie nebesnoe, kak tvorit' kvasuru, kotoruyu na-zyvayut surynya. I eto (my vspominaem) na nashem Radogoshche.

I vot kogda nastupayut dni Ovsenya, my. okanchivaem zhatvu i ra-duemsya etomu. I esli inoj ne uderzhit svoego estestva v etot raz i

skazhet bezumnoe - to eto ot CHernoboga. A drugoj poluchit radost' -i eto ot Beloboga.

I tak my dolzhny iskat' druzej i vragov... Kuya mechi nashi na siluvrazh'yu, my poluchaem silu bozheskuyu, chtoby porazit' vragov nashih s

obeih storon. I etot Bogumir sur'yu sotvoril, kogda te predrekliemu slavu. I byli oni, i ona (sur®ya) byla, kogda bogi rekli emuhvalu... I vot ustanovili oni rody dlya sebya, i potomu bogi - pri-

china rodov, i tak stali imet' oni rodnye te rody,I teper' Svarog - Otec, a prochie - sut' syny ego. I my dolzhny

byli pokoryat'sya emu, tak zhe kak pokoryalis' roditelyu, potomu chtoOn - Otec nashego roda. I etot rod -voiny ot Kiya do knyazejkievskih. I kogda posle gotskoj vojny obrushilas' Ruskolan', my ee

ostavili, i pritekli k Kievu, i uselis' na zemle toj, gde my

28

vstupili v bor'bu so stepnymi vragami. I tut my oboronyalis' otnih.

I tak bylo cherez tysyachu trista let posle veka Kiya, cherez tristalet posle zhizni v Karpatah i tysyachu - posle osnovaniya Kieva. Tog-da odna chast' ushla k Goluni i tam ostalas', a drugaya (doshla) dograda Kieva. I pervaya - eto ruskolany, a drugaya - te, kotorye su-ren' chtili, hodili za skotom i stada vodili desyat' vekov po zemle

nashej (t. e. surozhcy?).I vot ta Golun' byla gradom slavnym i imela trista gorodov

sil'nyh. A Kiev-grad imel men'she: desyat' gorodov na yuge, nemnogosel - i vse. A do etogo vse rody ih byli v stepyah na yuge, oni

seyali, zhali zhito. I tam otdavali (produkty) grekam v obmen na zo-lotye cepi, monety i ozherel'ya. I sami nosili ih v obmen na pivo i

vino grekam i razvodili ovec dlya etogo obmena.I te rusy sozdali na yuge grad sil'nyj Surozh /10/, kotoryj nesozdat' grekam, no oni ego razrushili i hoteli russkih pobit', i

potomu my hodili na nih i razrushali sela grecheskie. |lliny zhe sii- vragi ruskolanam i vragi bogam nashim. V Grecii ved' ne bogov

pochitayut, a lyudej, vysechennyh iz kamnya, podobnyh muzham. A nashibogi - sut' obrazy.

I kogda bilis' s gotami, kotorye nadevali na golovy svoi vo-lov'i i korov'i roga, i kozhami oblekali chresla svoi, i mnili etim

ustrashit' russkih, togda my snimali svoi portki, i, ogolya chreslasvoi, shli v boj, i ih poboroli. I s teh por my hodim ogolennymi

na srazheniya i pobezhdaem.I takzhe, kogda greki stoyali, boyas' vynut' mech iz nozhen, oni by-

li izmozhdeny svoim odeyaniem, i byli slovno zhertva, kotoraya dolzhnapast' na zemlyu, i ta budet pit' ee krov', kogda iz nee pri

umershchvlenii budet ishodit' zhizn'.

8/3-III

Kogda nashi prashchury sotvorili Surozh, nachali greki prihodit' gos-tyami na nashi torzhishcha. I, pribyvaya, vse osmatrivali, i, vidya zemlyunashu, posylali k nim mnozhestvo yunoshej, i stroili doma i grady dlya

meny i torgovli.I vdrug my uvideli voinov ih s mechami i v dospehah, i skoro

zemlyu nashu oni pribrali k svoim rukam, i poshla inaya igra. I tutmy uvideli, chto greki prazdnuyut, a slavyane na nih rabotayut. I tak

zemlya nasha, kotoraya chetyre veka byla u nas, stala grecheskoj. I mysami okazalis' kak psy, i vygonyali nas ottuda kamen'yami von. I tazemlya ogrechilas'. I teper' my dolzhny byli snova ee dostavat',

prolivaya krov' svoyu, chtoby ona opyat' stala rodnoj i bogatoj.I letela v nebe Perunica, i nesla rog slavy, i my ego vypili do

dna. I vityazej u nas stalo v desyat' raz bol'she, chem u vragov na-shih. I ta Perunica skazala:

"Kak zhe vy, russkie, prospali pashnyu svoyu? S etogo dnya vy dolzhnyborot'sya za nee!" I togda Sur'ya skazala: "Idite, russkie, i de-lajte eto!" I kogda my prishli v kraj svoj, to udarilis' v (go-

rodskuyu) stenu, i prodelali v nej dyru dlya sebya i dlya nashih, iokazalis' togda sami u sebya. (I reshili:)

"Komu prisudil Perun, tot popadet v raj - est' yastva vechnye vSvarge. Byt' mozhet, my segodnya pogibnem, no my ne imeem inyh vo-

rot k zhizni. I luchshe byt' mertvym, chem byt' zhivym i rabstvovat'na chuzhih. I nikogda ne zhivet rab luchshe despota, dazhe esli tot emupotakaet. My dolzhny byli slushat'sya knyazej nashih i voevat' za zem-

lyu nashu, kak oni govoryat nam".I tut Indra prishel k nam, chtoby my sohranili svoyu silu v boyu i

stali tverdymi, chtoby vityazi nashi odoleli, ibo sila nasha - bozhes-kaya, i nam ne byt' pobezhdennymi na pole.

Prinesli my zhertvy bogam svoim na Rusi, i gadali, smotrya na po-

29

let ptic, i uvideli, chto vragi dolzhny byt' poverzheny dolu v prahi v krov'. I esli my kol'co (sten) probit' osmelimsya, to za nim

okazhutsya greki, kotorye ne imeyut sily, ibo oni obabilis' - i mechiimeyut tonkie, i shchity legkie, i skoro oni ustayut i na zemlyu bro-

sayutsya po slabosti svoej. I ne uspeyut poluchit' pomoshch' ot vasilij-cev, i potomu oni dolzhny budut sami vstat' na zashchitu svoyu.I ta Surozh nashej byla - i stanet nashej, i ne dolzhny my ih slu-shat'. Oni govorili, chto ustanovili u nas ih pis'mennost', chtobymy prinyali ee i utratili svoyu. No vspomnite o tom Ilare, kotoryj

hotel uchit' detej nashih i dolzhen byl pryatat'sya v domah nashih,chtoby my ne znali, chto on uchit nashi pis'mena i to, kak prinosit'

zhertvy bogam nashim.I ya vam povedal o tom, chto vy pobedili grekov. I budet tak, kak

bylo, ibo ya yasno videl Kiya - otca nashego, i on skazal mne, chto myunichtozhim ih, i unizim Horsun' - dlya nas postydnuyu merzost', i

budem velikoj derzhavoj s knyaz'yami nashimi, gorodami velikimi, nes-chetnym zhelezom, i budet u nas bez chisla potomkov, a grekov

umen'shitsya, i budut oni na byloe divit'sya i kachat' golovami.Delajte tak, ibo budut u nas i grozy mnogie, i gromy gremyashchie,

i dva (knyazhestva) ob®edinyatsya, i vstanet drugoe novoe. I tak mypobedim okonchatel'no, utverdimsya naveki. Mnogoe dadut nam bogi, i

nichto nas ne unizit. Vstan'te, kak l'vy, - odin za odnogo! I der-zhites' za knyazya svoego. I Perun budet s vami i dast vam pobedu.Slava bogam nashim do konca vekov! I zemle toj - Rusi otcovskoj,zemle nashej - vsyakih blag! I tak budet vsegda, ibo eti slova ot

bogov.

21-III

I vot hrabryj poborol tu zluyu silu - obe sotni opoyasannyhvoinov. I my dolzhny byli sohranit' porvannye odezhdy i postavilidlya bogov hranilishche. I prihodili k stene dubovoj i k drugoj stene

- i tam hranili podobiya nashih bogov. My imeli mnogo hranilishch vNovgorode na reke Volhove, imeli i v Kieve-grade v Bozh'ih lesah.

A takzhe imeli na Vol'shi dulebskoe hranilishche i v Surozhe na sinemSurozhskom more.

I eto velikoe oskorblenie dlya nas, chto v surozhskih hranilishchah,dobytyh vragami, bogi nashi poverzheny vo prah i dolzhny valyat'sya,

tak kak rusichi ne imeyut sil, chtoby odolet' vragov v boyu. I myimeli rvanye odezhdy takie zhe, kak u strannika, kotoryj hodil

noch'yu po lesam i porval odezhdu svoyu na kuski. Takzhe i russkieimeli lohmot'ya na tele russkom. I my ne beregli odezhdy, lish'stremilis' slavit' bogov, kotorye ne priemlyut ot nas zhertv, poto-

mu chto oni razdrazheny nashej lenost'yu.I vse zhe ptica Mater' Sva slavu nam predrekla i molila nas ube-

rech' slavu otcov. Ne imeli my derzosti dvinut'sya na rat' i mechamisvoimi vzyat' zemlyu nashu, ochistiv ee ot vragov. I vot tysyachu tris-

ta let my hranim nashi svyatyni, a nyne zheny nashi govoryat, chto my -blazhennye, chto my utratili razum svoj i stoim my kak agncy pered

vragami. CHto ne smeem pojti na bran' i mechom razit' vragov nashih.I vot gryadet k nam Kupala i govorit nam, chto my dolzhny stat'

voinami s chistymi telesami i dushami nashimi. I poshli my po stopamego, kotoryj prishel k nam i, nas ohranyaya, povel k surovoj bitve.I tam my (pogibnuv) predstali b pred likom Svaroga. I tak, idya k

seche, my hvalili bogov nashih pered bran'yu, kak v mirnye dni. Ivot Kupalich skazal nam, chto my dostigli onoe vremya, i budem te-per' pochitaemy za slavu svoyu, i takzhe s otcami nashimi prebudem.

30

7zh-II

I my vedali, chto russkij rod dolzhen sobirat'sya v desyatki i vsotni, chtoby napast' na vragov i snyat' s nih golovy. I togda zlye

polyagut, i zveri hishchnye, ih poev, sdohnut.Tekut reki velikie po Rusi, i zhurchat mnogie vody, i poyut oni o

starodavnem. O teh boyarah, chto ne boyalis' idti k polyam gotskim,chto mnogie leta borolis' za vol'nost' russkuyu, o teh, chto ne be-

regli nichego, dazhe zhizni svoej, - o nih govorit Bereginya.I b'et kryl'yami Mater' Sva, slavu poet ta ptica voinam boru-

sinskim, kotorye ot rimlyan pali okolo Dunaya vozle Troyanova vala.I oni na pryamom puti k trizne polegli, i Stribogovy vnuki plyashut

nad nimi, i plachut o nih osen'yu, a studenoj zimoj o nih prichi-tayut. I golubi divnye tak govoryat, chto pogibli oni slavno, i os-

tavili zemli svoi ne vragam, a svoim synov'yam. I tak my potomkiih, i ne lishimsya my zemli nashej, ne otdadim ee ni varyagam, ni

grekam.I tut Zarya Krasnaya prishla k nam, kak zhena blagaya, i dala nam

moloko, chtoby krepost' i sila nasha udvoilas'. Ibo Zarya vozveshchaetSolnce. I takzhe slyshali my, kak skachet vestnik na kone k solnech-

nomu zakatu, chtoby napravit' zolotoj cheln k nochi, chtoby (solnech-nyj) voz byl smirnymi volami vlekom po sinej stepi. I tam zhe

Solnce lyazhet spat' v nochi. I kogda den' prihodit k vecheru, drugojnaezdnik poyavlyaetsya i tak govorit Solncu, chto voz i voly gotovy iozhidayut ego na otmechennom puti, i chto Zarya prolilas' v step', i

pozvala Mat', chtoby Sva pospeshila...

8/2-III

I tut prishla Krasnaya Zarya, nanizyvaya dragocennye kamni na ub-ranstvo svoe. I ee my privetstvovali ot serdca - kak russkie, a

ne kak greki, kotorye ne znayut o bogah nashih i govoryat zloe ponevezhestvu.

No my imeem imya slavy - i slavu tu dokazali na vrazh'em zheleze,kogda prihodili na ih mechi. I dazhe medved' ostanovilsya, chtoby us-

lyshat' slavu tu, i skakavshie alany ostanovilis' i potom govoriliinym o russkih:

"Oni ne nachali by ubivat', esli b ne bylo nuzhdy, - i etimrusskie gordyatsya, a greki voyuyut radi pohoti svoej. I dayut hleb

oni ne tak, kak greki, kotorye berut, a sami zlobu tayat nadayushchih".

I o slave toj orly klichut vo vse storony, ibo russkie vol'ny isil'ny v stepyah.

7a-II

Slava bogam nashim!My imeem istinnuyu veru, kotoraya ne trebuet chelovecheskih zhertv.

|to zhe delaetsya u varyagov, prinosyashchih takie zhertvy i imenuyushchihPeruna - Perkunom. I my emu prinosili zhertvy, no my smeli davat'lish' polevye zhertvy, i ot trudov nashih proso, moloko, zhir. A tak-

zhe podkreplyali Kolyadu yagnenkom, a takzhe vo vremya Rusalij v YArilin

31

den', a takzhe na Krasnuyu goru. Tut zhe my nachinali vspominat' oKarpatskih gorah. V to vremya nash rod imenovalsya - karpeni. Te,

kotorye ot straha zhili v lesah, imenovalis' po nazvaniyu - drevi-chi, a na polyah my nazyvalis' - polyanami.

Tak vsyakij, kotoryj slushaet grekov, skazhet pro nas, chto my -lyudoedy. No eto - lozhnaya rech', poskol'ku eto voistinu ne tak! Myimeli inye obychai. Tot zhe, kto hochet pobedit' drugogo, govorit o

nem zloe, i tot - glupec, kto ne boretsya s etim, potomu chto idrugie eto nachnut govorit'.

I tak my dolgo upravlyalis' rodami, i starshie iz vsyakogo rodashli sudit' rodichej pod Perunovym drevom. I takzhe imeli my v tot

den' igrishcha pered ochamya starshih: i silu yunoshi pokazyvali, onibystro begali, peli i plyasali. V tot den' ognishchane hodili na pro-

mysel i prinosili dich' starcam, kotorye delili ee s prochimilyud'mi. I volhvy zhertvu delali bogam, voshvalyali ih i slavu pro-

vozglashali.Vo vremya zhe gotov, ili kogda poyavlyalis' varyagi, izbiralsya knyaz'v vozhdi. I etot vozhd' vel yunoshej k surovoj seche. I vot rimlyane,

poglyadev na nas, zamyslili zloe. I prishli so svoimi kolesnicami vzheleznyh bronyah i napali na nas. I potomu my dolgo oboronyalis' ot

nih i otvazhivali...

7b-II

... ih ot nashej zemli. I romei uznali, kak my dorozhim zhizn'yunashej, i potomu ostavili nas. No togda greki zahoteli bit'sya s

nami okolo Horsuni /11/. I bilis' my surovo protiv rabstva nashe-go, i byla bor'ba i rasprya velikaya tridcat' let, i oni ostavili

nas.I togda greki prishli na torzhishcha nashi i skazali nam: "Obmenivaj-te korov vashih na maz' i serebro, kotorye trebuyutsya zhenam i de-tyam". Tak my menyali borony na ih sned'. Posle edy greki staralis'

nas oslabit', i stremilis' vzyat' s nas dan'. No my ne oslabilis'i ne otdali zemlyu nashu, kak i zemlyu Troyanyu ne dali romeyam. Daby

ne vstala Obida Dazh'bogovym vnukam, bespokoyashchimsya o vooruzhennyhvragah.

Tak i segodnya my ne zasluzhivaem huly, kak i otcy nashi, ibo myrubilis' u berega Gotskogo morya i tut oderzhali nad nimi pobedu.Pesn' hvalebnuyu poet Mater'. Ona - prekrasnaya ptica, kotorayanesla prashchuram nashim ogon' v doma, a takzhe agnca prinimala.Nad gotami, bol'yu nashej, my oderzhivali verh siloj. I dolzhny my

vragov rassekat' i progonyat' ih, kak psov.Poglyadi, narod moj, kak my oberegli (inye) narody. I my ne

oshiblis', poluchaya rany, i ne brosilis' ryadit'sya. A my sami vragovprogonyali, i bedu izbyli, i imeli inuyu zhizn', potomu chto sami bi-lis' za sto gorodov i ne othodili ot nih. I tyagchajshee porazhenie

bylo nam, no my tysyachu pyat'sot let dolzhny byli perenosit' mnogiebitvy i raspri, a vse zhe ostalis' zhivy iz-za svireposti i

zhertvennosti yunoshej i voevod.

23-III

I vot prishli novoyary ot staryh pashen, gde byli takie zherusskie. I oni prishli na yug i srazhalis' v stepyah desyat' vekov. Ieto takzhe russkie, kotorye izbirayut svoih knyazej. |to delalos' v

kazhdom rode, a rody davali ot kazhdogo plemeni svoego knyazya, a

32

knyazi izbirali starshego knyazya. I tot byl vozhdem v srazheniyah. Itak my zhili v zemle toj do teh por, poka vragi ne prishli k nam i

ne razbili nas.|to Greciya prishla na tu zemlyu, i osela na nej, i ne zabotilas'

o Rusi. I vot rusy vynuli mechi, i napali na grekov, i otognali ihot svoih morskih beregov. I togda greki priveli rati, zashchishchennyezheleznymi bronyami. I byla secha velikaya, i vorony tam grayali pri

vide chelovechiny, razbrosannoj po polyu. I eli oni ostanki, i veli-kij graj stoyal v pole tom. I eli oni ostanki grecheskie, russkie

ne trogaya. Tam oni zashchitu imeli, tak kak bogi ne zhelali gibelirusskih.

I tam srazhalos' Solnce s Mesyacem za zemlyu tu. I Nebo srazhalos'za pole bitvy, chtoby zemlya ta ne popala v ruki ellinskie, a osta-

las' russkoj. I tam plachet mat' o detkah svoih, kotorye prolilikrov' na pole srazheniya, i to pole stalo russkim. Novoyary nahodyat-sya tam do sego dnya, a zemlya ta - nasha iz-za krovi, prolitoj mecha-

mi. I tam skazali elliny nashemu starshemu knyazyu, chto oni ne hotyathodit' v zemlyu nerov (nevrov?), a takzhe brat' rabov alanskih, ibo

imeyut berega morskie (i etogo dostatochno).I pro eto my imeli predskazanie v nashi dni - poskol'ku praotcy

nashi, umershie na pole bitvy, ne vzyali zemlyu u vragov nashih, zna-chit, i segodnya, soglasno predskazaniyu, ee nikto ne voz'met. I vot

Germanareh prishel na sever k nam, i my dolzhny byli oboronyat' zem-li svoi, a takzhe idti na nego, ibo gotskaya zemlya - nasha. Ee belo-

gory seyali i useivali kostyami svoimi i krov'yu svoej polivali- i potomu ona nasha.

I vot poet ptica Mater' Sva i slavu predrekaet nam: nam samim imecham nashim. I my poshli do svyatogo polya, i odoleli vragov polnoch-

nyh (severnyh), i otrazili vragov poludennyh (yuzhnyh). I poshli navragov i soshlis' s nimi, i byli germancy poverzheny russkimi, po-

tomu chto my - Otca nashego Peruna syny i Dazh'boga vnuki.I vot Svarog ukazal nam, kuda ushli elliny i Germanareh. I tot

Germanareh otoshel na sever, a elliny na yug. I tak my obreli zemlyunashu i sobrali ee voedino, i ne davali my synovej svoih, ibo ceny

ne imeyut syny nashi.I vot idet v stepi nashi velikoe mnozhestvo inyh rodov, i ne

dolzhny my byt' mirnymi, i ne dolzhny prosit' pomoshchi, ibo ona vmyshcah nashih i na konce mechej, i imi my sechem vragov.

I eto poet ptica Mater' Sva nam, chtoby my podnyali mechi svoi nazashchitu svoyu. I ona b'et kryl'yami o zemlyu, i prah podnimaetsya k

Svarge. I na etoj zemle - vragi, i ona b'et ih, i ona srazhaetsyaza nas. I ih my odoleli, kak ona nam krichala, ibo krik ee byl vserdce nashem. I my vedali, kak vit' sur'yu i idti do sechi, i tamodolevali pit'e inoe, sotvorennoe bogami. I ono budet nam, kak

zhivaya voda v poslednij chas velikoj trizny, kotoraya budet u vsyako-go, kto umer za zemlyu svoyu.

I vot Svarozhich smotrit na nas ot svoej chudnoj Svargi i, vidyarati nashi, pereschityvaet ih. I esli ne hvataet dlya scheta pal'cev

na rukah, to on schitaet po pal'cam na nogah. I vedaet Prashchur nash,chto my - sila velikaya i ne mogut odolet' nas vragi nashi.

I tak my tekli na nih i dozhidalis', poka oni upadut na zemlyu iumrut ot Mary. A etu Mar' my znaem! I vot govorili my v serdcah

nashih, chto ne vernemsya my k ochagam svoim, dokole eshche vragi ryshchut,dokole ne brosimsya telami nashimi na vragov, poka eshche vragi zabi-

rayut zemli nashi. I govorim my, chto bogi zabotyatsya o nas. I eslibudut ubity peredovye voiny, to luchshe detej svoih brosit' na

kop'ya, chem povernut' zady Vragam nashim.I vot lyudi nashi oderzhali pobedu, i potekla zemlya chasha k nam,chtoby my smogli uderzhat' ee do smertnogo chasa i uzret' Maru. I

chtoby Mara otstupilas' ot nas i skazala, chto ya ne imela silu ipotomu ne odolela vityazej russkih. I togda slava potechet k Svar-ge. I tam bogi skazhut, chto rusichi - hrabrye, i est' im mesto pod-

le boga vojnyPeruna i Dazh'boga - ih otca.

33

8a-I

Posmotrite vokrug - uvid'te pticu tu na chele vashem! I ta pticapovedet vas k pobedam nad vragami, ibo vy - syny ee i potomu

oderzhite pobedu!I ona, krasuyas' pered nami, vlekla nas k sebe svetom. I tak by-

lo v inye vremena, kogda russkie shli s vendami i te hoteli unestibogov svoih k moryu.

I my tam ugnezdilis'. I tam byli goroda i hramy-pomol'ya, i tamzhe byli mnogie zdaniya, i byli my bogaty. I te pomol'ya byli ukra-

sheny zlatom i serebrom, i my pochitali mnogih derevyannyh bogov iuhodili ot iskushenij. I eto bylo vedomo inym, kotorye videli eto,kotoryh eto zadevalo i im perechilo, - i potomu rodichi nashi ne

imeli pokoya. Araby prihodili i terzalis' na torzhishchah o bogatstvei dani, dayushchejsya navsegda poselivshimsya tam otrokam (rabam i

voinam).I ta zemlya, govoryat, takzhe oprotivela nam vojnami i trudnoj

zhizn'yu. I togda my otoshli k goram Karpatskim, ishcha pokoya, no i tamtakzhe my vrazhdovali s zlymi yazychnikami. Tam peli my, chto my -

russkie, i o slavnyh dnyah teh. I imeem my pesni te ot otcov nashih- o prekrasnom zhit'e v stepyah i slave otcov.

I vot voevoda Bobrec povel russkih v Golun' i obrel posle smer-ti chin v hrabrom vojske Peruna. |to my ne zabudem nikogda, ibo my- syny otcov nashih i imeem lyubov' k ih pamyati. I my govorili o

nih, tak kak oni byli siloj nashej, i sily toj, chto shla k nam otnih, dazhe u l'vov net, a l'vinuyu my peremogli.

My skazali...

8b-I

...o teh, kotorye zabotilis' o nas.My togda ne imeli mol'bishch i sluzhili pered kolodcami i rodnika-

mi, gde tekla zhivaya voda. I tam volshebstvo est', i volki hishchnyetuda ne zahodyat. Teper' vspomnim vremena Aldoreha. Ego prizval

zhrec, tak kak my ne radeli o blagochestii (?) i ne derzhali slovo.I krasavic nashih togda vnezapno brali i pohishchali - i uvozili de-

vushek. A mezhdu nami byli raspri iz-za gotov. I tam my zhili, i by-li pod gotami.

A v te veka my upravlyalis' rodami i knyaz'yami. I byl knyaz' Brav-lin, kotoryj otobral u ellinov berega morskie. I posle bitvy myprishli zhit' tuda, i tam razvodili skotinu, i skifam davali popas-

ti skotinu v stepyah. I togda terpeli bedu oni, potomu chto grekisnova sideli v Goluni, a kogda prihodili v goroda - zlobstvovali

na nas. V te vremena my ushli proch' na sever i tam byli dvestilet, i tam my ostalis' s teh por i donyne.

I sejchas my imeem drugogo knyazya Bravlina, pravnuka svoego deda,kotoryj govoril: "Idite na yug, na grecheskuyu Golun'! Ibo greki

mezhdu ellinami - plemya osoboe, i prodayut oni nas, pojmav v ste-pyah, i skotinu nashu hotyat vzyat' zadarom. |to my imeli ot nih.Stryahnite zhe ih v more i gonite v svoi kraya, tak kak zemlya ta -

russkaya, i tam russkaya krov' lilas' vniz na zemlyu, i ta pilakrov' nashu. Na nas nadejtes'! I my budem ee zashchishchat' vo vse dni,

kak i ranee hoteli".

34

BORXBA S GOTAMI I GUNNAMI

13-II

I vot, umom i hrabrost'yu okrepnuv, poshli my k voshodu Solnca, sobeih storon reki vidya. I tam oseli, gde Mater' Sva skazala, i

ona obe storony kryl'yami otvoevala, i takzhe zabrala zemlyu tu ioboronila ee ot dasu i gunnov, a takzhe k gotam obratila strely

svoi i mechi ottochennye...

8/1-III

I tut rodichi nachali delit' - komu byt' starshim. Kij otoshel kotcam i praotcam umershim. Kij ushel nas - i pritekla beda. I tutvelikaya svara odolela russkih, kotorye prinyalis' bit'sya za razde-

lenie - i razdelilis'. I tut greki ot svoih zemel' zhat' stali. Amy na bitvu ne imeli sil, chtoby sojtis' v krug i po kryl'yam. I

vsyakij byl sam po sebe, poglyadyvaya na sosedej svoih. I ot togovery ne imeli, chto muhi, idya k seche i idya obratno, prinimalis'

branit'sya - mol, pri pohodah Kiya bylo luchshe, pri Kie s vechera za-ranee shla rech' o pobede. I togda peli o pohodah otcov svoih, otom, chto kogda Ruskolan' pala nic iz-za srazhenij s gotami i gun-nami, togda sozdalas' Kievskaya Rus' i Antiya, i goty etogo ustra-

shilis' i ushli von k svoemu krayu. I my vedali pro dva kraya - odinvendov, a drugoj - gotov. I tut goty prishli k nam, i goty eti

usililis', a vendy oslabeli. A vokrug nas byla chud', a takzhe bylalitva, i oni nazyvalis' il'mami, a ot nas oni byli narecheny

il'mercami.

6a-II

Ot Oreya - eto obshchij nash otec s borusami - ot Ra-reki (Volgi) doNepry (Dnepra) rody upravlyalis' rodichami (starejshinami) i vechem.

Vsyakij rod naznachal sebe rodicha, kotoryj byl sut' pravyashchim. Akogda my poshli k gore, togda (izbrali) knyazya, voevodu nad lyud'mi,

chtoby on voeval s vragami vo slavu Peruna.I eto Dazh'bogova pomoshch' vozvratilas' k nam! Tak zemlya ta stala

russkoj iz-za bor'by rusov i borusov. I velikaya neprestannaya bit-va shla vo vsyakij chas. I mnogie byli v to vremya ubity, no vrazhij

natisk byl v to vremya okonchatel'no sokrushen.I tut Germanareh /12/ prishel k nam i napal na nas. I tak nas

srovnyali s zemlej, kogda my bilis'. I prishlos' nam iz-za gotovmezhdu dvuh ognej tlet' i vosplamenyat'sya. I tut prishla velikaya be-

da, i zhnivo nashe bylo spaleno, i ne ostalos' seleniya, gde by nebylo dyma i pepelishcha.

I tut priletela k nam ptica bozheskaya i skazala: "Idite na pol-noch' i nabros'tes' na teh, kotorye prihodyat k selam nashim i pash-

nyam (?)". I tak sotvorili my - ushli na polnoch', i postaralis'(borot'sya) s nimi. I v etoj raspre my ih pobedili. I tak prishli

35

my k nim, i vstali stanom na reke Don - tam, gde byli rimlyane(?), i tak nabrosilis' na nih i bilis' mnogo. Tut nekotorye hote-

li nas bystro oprostovolosit' - i vmesto etogo sami oprostovolo-silis'. I tut byla t'ma oprostovoloshennyh voinov. Velikie shli

snega, golod muchil nashih lyudej, ostavshihsya u reki i lishivshihsyavsego. V tot raz volki stradali, potomu chto ne mogli zaglatyvat'

tvarej (lesnyh)...

6b-II

Tak sto dvadcat' let (prodolzhalas') vojna. Goty prishli "na ple-chah" gunnov, i (otoshli) na polnoch', i oseli mezhdu Ra-rekoj (Vol-

goj) i Dvinoj.Germanareh i Gulareh priveli ih v novye zemli, ibo gunny s bre-

dushchimi bykami svoimi stali stanom v tom krayu. Tam bylo mnogo ko-nej i bykov, trava zlachnaya, voda zhivaya. I tut Gulareh privel no-

vye sily svoi i otrazil glavnye sily (?) gunnov, mnogie iz koto-ryh tekli na nas.

I tut rodichi sobralis' na konyah idti na nih. I byla surovaya se-cha tam tridcat' dnej. I rusy pustili gotov v svoi zemli. I ot

etogo zlye poshli vremena.Napali na nas rimlyane... opolchilis' (?) i goty s severa i s

yuga. I togda velikaya krov' lilas' (?)... I tam bor'ba byla... Tammnogo travy poleglo, ugodnoj bogam i lyudyam.

I vot ne mogli my ni k chemu inomu pribegnut', krome kak vybrat'knyazya iz vozhdej, kotoryj byl by ot oseni do vesny i kotoromu my

platili by dan' ot polyud'ya. A v starye vremena my vodili stadasvoi i obrabatyvali zemlyu. I byla takoj nasha zhizn' sto desyat'

let, i tvorili my vsyakij den' bor'bu s gunnami. I... prishel(Sah?)... i nichego ne vzyal. I vot my stali imet' knyazya Saha, i

byl on premudryj... v ladah s rusami, i byl nashim drugom...

Za-I

|to b'et kryl'yami ptica mater' Sva, kogda tyagosti novye idut nanas. I vragi razdvigayut shchel' (na granice) i nachinayut, i, prory-

vayas', napadayut na nas. I vot techet pechal' velikaya v krae nashem,budto dym stepnoj, vidennyj nami, kotoryj podnimaetsya k Svarge.

Kogda ZHalya plachet o nas i klichet Mater' Sva k Vsevyshnemu, posy-layushchemu veter lesam i ogon' ochagam nashim, togda On prihodit na

pomoshch', i vmeste s nim otcy nashi b'yutsya s vragami.I vot Germanareh otstupil, i goty ushli za maluyu Kadku i utekli

k beregu morya. I tak zemlya osvobodilas' do Dona i po tu storonuDona-reki. I eto Kalka velikaya - est' granica mezhdu nami i prochi-

mi plemenami. I tam goty bilis' chetyresta let so svoimi vragami.I togda my nachali zasevat' zemlyu nashu, nachali pahat' spokojno

zemlyu dlya ellinov, torgovat' s nimi - sovershat' obmen skota, shkuri sala na serebryanye i zolotye monety, i pit'e, i yastva vsyaches-

kie. I zhizn' nasha posle togo byla spokojnaya i mirnaya.I vot goty napali na nas eshche raz. I byla rasprya desyat' let. I

my uderzhali zemlyu nashu. Takzhe my imeli bran' ot vragov, uklo-nyayushchihsya ot svyatyh volhvovanij. A te svyatye prihodyat k nam. I

pervyj svyatoj - Kolyada, a drugie - YAr i Krasnaya gora, i Ovsen'velikij i malyj. I idut te svyatye, kak muzh ot grada do sela ogni-

shchanskogo, i s etim na zemlyu mir gryadet ot nas k inym i ot drugihk nam.

36

3b-I

Sotekajtes' i idite, brat'ya nashi, plemya s plemenem, rod s ro-dom, i srazhajtes' - kak eto i nadlezhit nam - za sebya na zemlyahnashih. I nikogda ne dolzhno byt' po-inomu! Ibo my - russkie, sla-

vyashchie bogov nashih pesnyami nashimi i plyaskami, i zrelishchami, kotoryemy ustraivaem vo slavu bogov.

I vot my oseli na zemlyah i nachali perstami prikladyvat' ee kranam svoim i toloch' ee. I posle smerti predstavali pered Marmo-

roj, kotoraya rekla nam: "YA ne budu vinit' togo, kto napolnen zem-lej, i ne mogu ego otdelit' ot nee". I bogi, nahodyashchiesya tam,posle nee govorili: "Ottogo ty rusich i ostanesh'sya im, chto nabral

zemlyu v svoi rany i prines ee v Nav'".V te vremena, poka knyazej izbirali, mnogie vozhdi i knyazi byli.

I vsyakoe to knyazhenie na veche utverzhdalos' prostymi muzhikami. Itak postanovlyali: "Zemlyu pashite - sebe, a knyaz' pust', soglasno

resheniyu, zashchishchaet lyudej". A hleb, i edu, i vse, chto nuzhno dlyazhizni, on ot svoih lyudej kazhdyj den' imel. (Nyne zhe) inye knyazi i

podati berut, i synam svoim vlast' dayut ot otca k synu i takzhe otdeda k pravnuku.

6d-II

I tak zhrec skazal, chto demony-dasu umnozhilis'. I ot nih spase-niya ne bylo b nyne, esli b my ne imeli nashih voinov.

Tak my okonchatel'no uznali - otkuda my. I eto byl boyarin Gordy-nya, kotoryj bil gotov Triedora. I bylo eto cherez desyat' stoletiji tri goda posle Karpatskogo ishoda. I on, kak i Triedor, shel bez

straha na nih. A boyarin Segenya, kotoryj ubil syna Germanareha iotroka Gulareha, poshel k Voronezhcu. /13/

Tam ostalas' Rus' Borusskaya i Ruskolan'. I tak nam pridetsyastydit'sya iz-za slov vragov nashih, esli my ih poluchili, no nesmogli vozvratit' vdesyatero za vsyakoe slovo, skazannoe nam.I vot Zarya svetit nam, i Utro idet k nam, i tak my imeem

vestnika, skachushchego po Svarge. I rekli my hvalu i slavu bogam!I vot Surozh "ogrechilas'", i ne budet ona teper' russkoj. I tam

bogi grecheskie. No zhizn' v stepi - k blagu nashemu, poluchili my otnee tverdost' i krepost', daby vragi otvedali, chto est' istina.

I Gulareh poshel na novye zemli.

7v-II

Togda ne bylo inyh gostej, a nyne pribyvayut i bespokoyat nas.Togda my mogli otrazit' vragov. I ezhednevno tak i otrazhali, ibrali (v plen) i etih, i teh. Snachala my zvali pod styagi vozhdejnashih, kotorye eshche ne obabilis', a byli voinami... Prihodili eti

voiny na ploshchadi i govorili, chto ne budet po-inomu - i my dolzhnyidti na grekov, kak postanovilo veche. I prosili my v YAsuni, i

Indra shel za nami, kak shel za otcami nashimi na romeev v Troyanovojzemle. I nichego ne bylo by, esli b varyagi veli nashih voinov na

Troyanovu zemlyu, tak kak my mogli i sami ih vesti.Tysyachu let my otbivalis' ot romeev i gotov. I Sur'yu antskuyu,

37

kotoraya byla s nami, my nikogda ne zabudem, i to, kak goty soedi-nilis' s gunnami protiv nas. I Gulareh napal s polnochi, a gunny -

s poldnya. I tut zaplakala Ruskolan', Borusiya" potomu chto gunnysoedinilis' (sroilis') s gotami. Tut Rus' podnyalas' svoej siloj iotrazila gunnov, sotvoriv Kraj Antov i Skuf' /14/ Kievskuyu.

I do sego dnya iz-za srazhenij serdce nashe oblivaetsya krov'yu otutra do vechera. I hodili my, i ronyali slezy o sud'be nashej zhizni.I ne byli my nemy (?) v chas tot, i vedali, chto pridet vremya, kog-da my dolzhny budem idti na sechu s vragami - bud' to greki libo

gunny. I tol'ko esli nas ohomutat' (?) i ohranyat', togda lish' nebudet u nas vragov, kotorye - merzost' pered ochami nashimi.

Gulareh zhe zaplatil za to, i dolzhny my prinudit' Horsun' zapla-tit' za slezy docherej nashih uvedennyh i synov, vzyatyh kak dan'. I

plata ta zhe - ne serebrom i ne zolotom, poskol'ku sleduet otse-kat' ih golovy i "rubat' ih v shchepu" (!).

14-III

I vot drugoj vrag Germanareh prishel na nas s severa. On vnucha-tyj vnuk Otoreha. Novye vragi s rogami na lbah na nas napali. A

varyagi govoryat nam, chtoby my shli na nih. No my ne stanem voevat'na oba polya, ved' (i varyagi, i goty) - vragi, i my ne mozhem raz-

delit' mezhdu nimi - kto iz nih pervyj.I vot yazygi prishli na nas s Tanaisa (Dona) i Tmutarakani ssil'noj konnicej i beschislennoj rat'yu. I t'ma za t'moj potekla i

prodolzhala tech' na nas. I ne imeli my inoj pomoshchi, krome kak otbogov. Bogi poveleli nam - i udesyaterilis' sily, i potekli my na

nih.|to Belobog povel nashi rati i konnicu. I tut my uvideli byvshih

v lesah volshebnikov, prishedshih k rati i vzyavshih mechi. I videli mykudesnikov, tvoryashchih velikoe chudo, kak iz perstov, podnyatyh k ne-

bu, vstayut rati nebesnye. I tekut oni na vragov i vvergayut ih vmogilu. I tut my videli ptic velikih, letyashchih k nam.

I brosaetsya na vragov, b'et kryl'yami Mater' Sva i klichet nam,chtoby my shli za zemlyu nashu, i bilis' za ochagi nashego plemeni, ibo

my - rusichi.Sobirajtes' i tekite, brat'ya nashi, - plemya za plemenem, rod za

rodom! I borites' s vragami na zemle nashej, kak i nadlezhit nam inikogda inym. Zdes' i umrite, no ne povorachivajte nazad! I nichtovas ne ustrashit, i nichego s vami ne stanetsya, potomu chto vy v ru-kah Svarozh'ih. I on povedet vas vo vsyakij den' k shvatkam i sra-

zheniyam mnogim.I kazhdyj raz, kogda prihodil vrag na nas, my sami brali mechi i

oderzhivali pobedy. Bylo vozveshcheno ot Materi Sva, chto budushchee nashe- slavno. I my pritekali k smerti, kak k prazdniku. Bylo predska-

zano eto nam v starye vremena, kogda u nas byli hramy svoi v Kar-patah, kogda my (Prinimali kupcov - arabov i inyh. I te gosti po-

chitali Radogoshch, i my brali v te dni poshlinu i sobirali ee chestno,potomu chto chtili bogov. I nam bylo povedeno chtit' ih. I my imeli

na to ukazanie v nashe vremya, chtoby my ne prinimali shatkuyu (veru)i otcam nashim pochesti vozdavali, a ne prosto ot bezdel'ya prihodi-

li k derev'yam.I budut ruki nashi utruzhdeny ne ot pluga, a ot tyazhelyh mechej,tak kak nam povedeno idti k granicam nashim i sterech' ih ot vra-gov. I vot dymy, vozdymayas', tekut k nebu. I eto oznachaet skorb'velikuyu dlya otcov, detej i materej nashih. I eto oznachaet - prishlovremya bor'by. I my ne smeem govorit' o drugih delah, a tol'ko obetom. I vot prishli varyagi k Dnepru, i zabrali zemlyu nashu, i uveli

lyudej. I zemlya teper' pod nimi.Ne ugonyajte lyudej! A esli ne soglasites' na eto, isprobuete na-

shi mechi. Otvad'te Ryurika ot zemel' nashih, gonite ego s glaz dolojtuda, otkuda prishel.

38

I vot granicy nashi vragami sokrusheny, i zemlyu nashu popiraetvrag. I eto obyazannost' nasha (zashchishchat' zemlyu), i my ne zhelaem

inoj rati.

9b-I

Goty zhe byli togda v krae zelenom i nemnogo operedili otcov na-shih, idushchih ot Ra-reki. Ra-reka velikaya otdelyaet nas ot inyh lyu-

dej i techet v more Fasiste (Kaspijskoe).Tut muzh roda Beloyaru pereshel na tu storonu Ra-reki i upredil

tam sin'skih kupcov, idushchih k fryazhencam, poskol'ku gunny naostrove svoem podzhidali gostej-kupcov i obirali ih.

I bylo eto za polstoletiya do Aldoreha. A eshche ran'she etogo bylrod Beloyarov sil'nym. I ot gunnov torgovcy pryatalis' za muzhami

Beloyarovymi i govorili, chto dayut serebro i dva konya zolota, chtobyprojti i izbezhat' ugrozy gunnskoj, i tak projti mimo gotov, takzhesurovyh v bitve, i dojti do Dnepra. I koni u nih beschislenny, i

dvazhdy oni berut dan'. I potomu posle kupcy, stekavshiesya k nam,vernulis' v Kitaj i ne prishli bol'she nikogda.

AVARSKOE IGO, HAZARSKIJ KAGANAT, PRIHOD VARYAGOV

4a-I

I vot gryadet s silami mnogimi Dazh'bog na pomoshch' lyudyam svoim. Ine imeem my straha, poskol'ku izdrevle, kak i sejchas, on pechetsyao teh, o kom zabotilsya, kogda hotel togo. I tak my ozhidali dnyasvoego - togo, o kotorom imeli (predvestie?). I vot byl Voronezhec

mestom, gde goty usililis'. A Rus' tam bilas', i v tom grade nasbylo malo. I tak posle bitvy, sozhegshi ego v prah, i pepel vetramirazveyavshi vo vse storony po polyam, (goty) mesto sie ostavili.

Ne blagoslovlyajte tu zemlyu russkuyu! Ne ozirajtes' na nee, no ine zabyvajte ee! Tam zhe krov' otcov nashih lilas', i potomu my popravu prihodili tuda. I ot etogo Voronezhca slava techet po Rusi, i

ee Svarog imeet.Berite ee vsemi silami, vozvratite ee so svoimi knyaz'yami, osvo-

bodite blazhennuyu russkuyu zemlyu! Ibo eto prekrasnye pashni, kotoryemogut dat' propitanie - rugu dlya knyazej i dlya ognishchan - ih slug.

(Sdelaem tak, chtoby) ot nee imeli te, kto osvobodit ee v seche,rugu osobuyu - edu i pit'e, kotoruyu budut davat' ot svoego vremeni

i do smerti.I polegli oni. I tak mnogie slozhili kosti svoi na ravnine, i my

poluchili urok tak zhe, kak anty vo vremena Mezenmira. I my, slavupoyushchie bogam, tak i nazyvaemsya slavyanami, my nikogda ne prosili

nichego, lish' slavu peli. I kogda molenie tvorili, omyvali telesanashi i rekli slavu, a takzhe...

39

4b-I

...pili sur'yu - napitok vo slavu (bogov), pyat' raz v den' ogon'zazhigali (v svyatilishchah) - zhgli Dub. I takzhe Snop velichali i govo-

rili hvalu emu, ibo my - Dazh'bogovy vnuki i ne smeli protivit'syaslave svoej.

A neskol'ko vekov tomu nazad my byli antami na russkoj ravnine,a v drevnosti byli rusami - i nyne prebyvaem imi.

...vot na Volyn' prishli i, pridya, bilis' s vragami, tak kak my- hrabrye. Ta Volyn' - (mesto) pervejshego Roda. I togda oserchalivoi, i anty Mezenmira oderzhali pobedu nad gotami, razveyali ih na

vse storony. A za nimi potekli gunny, zhazhdushchie slavnyh korov, ibyla bor'ba s nimi surovoj. I tut goty soedinilis' s gunnami, i s

nimi na otcov nashih napali, i byli razbity nami i unichtozheny.Zatem prishli obry i knyazya nashego ubili. I tak sine more otoshlo ot

Rusi. Bogi russkie ne berut ni zhertv lyudskih, ni zhivotnyh, tol'koplody, ovoshchi, cvety i zerna, moloko, pitnuyu sur'yu, na travah zab-rodivshuyu, i med, i nikogda zhivuyu pticu, ryb. I eto varyagi i elli-

ny dayut bogam zhertvu inuyu i strashnuyu - chelovecheskuyu. My zhe ne zhe-lali delat' eto, tak kak my sami - Dazh'bogony vnuki i ne stremi-

lis' krast'sya po stonam chuzhezemcev.

4a-II

I byl v stepi boyarin Skoten', zhivshij svoim trudom, i ne popalon pod vlast' hazar. I potomu chto byl on irancem, on poprosil po-moshch' u irancev. I oni prislali konnicu i razbili (hazar). Rasska-

zyvayut, chto nekotorye rusichi ostalis' pod hazarami, a nekotoryedobralis' do grada Kieva i tam poselilis'. Te zhe rusichi, kto ne

hotel hodit' pod hazarami, poshli k Skotenyu.I tak Rus' sobralas' na ravnine (?). Irancy izdrevle s nas ne

brali dan', a takzhe razreshali russkim zhit' po-russki. A hazaryrusichej brali na raboty, vzimali s nas dan', i brali i detej, i

zhen, i ochen' zlo bili, i tvorili zlo.I tut goty prishli i napali na Rus', a Skoten' byl ryadom... I on

prepoyasalsya mechom, i prashchury nashi vystupili protiv nih, i togdairanskaya konnica potekla k nim i razbila gotov. I byli goty ras-

seyany i bezhali s polya, ibo krov' tut lilas' russkaya, cheremnaya. Izemlyu tu my zabrali. Rasteklas' Rus' v gotskoj zemle, i mechami my

unichtozhili vsyakogo, i zemli ih sebe prisvoili.I tut hazary napali na nas, utrativshih veche, i "poyali" nas. Itut rusichi rinulis' v bitvu, kak l'vy, govorya: "My propali, esli

o nas ne pozabotitsya Perun". I on pomog nam. I goty byli pobezhde-ny, a do nih pervymi - hazary byli nizverzheny v prah i rasseyany.

I tut Rus' zatihla, no govorili my: eto li eshche budet...Hazary zhe ubezhali do Volgi, Dona i Donca. I tam sram oni poime-li, i povergli mechi svoi v zemlyu, i potekli, kuda glaza glyadyat. I

v tot raz goty peremestilis', i otoshli na sever, i tam izgnaliyazov, idya dalee, ibo Rus' ustroilas' na ih zemle, vzyatoj i rekami

russkoj krovi politoj.My prishli, chtoby govorit', i skazali my, pridya, o milosti bo-

zheskoj. I hvalim my Dazh'boga nashego i Peruna za to, chto oni bylis nami. I tak vpervye vospeli my slavu bogam na toj zemle, koto-ruyu narekli zatem Ruskolan'. I na toj zemle my imeli bol'shie za-

boty, i byla utverzhdena zemlya nasha. I hazary boyalis' podhodit' kzemle toj i nikogda ne napadali na Ruskolan', opasayas', chto ut-

verdyatsya goty.

40

4v-II

Rus' zhe uzrela zemlyu tu. Do etogo vremeni prishli v Kiev varyagis torgovcami i pobili hazar. Hazary zhe obratilis' k Skotenyu, chto-

by on okazal im pomoshch'. No Skoten' eto otverg i skazal, chto vysami sebe pomozhete, a takzhe to, chto im v Ruskolani nechego delat'

okolo nas.Togda vrazh'ya sila prishla na zemli Voronezhca. V drevnosti Voro-nezhec etot mnogo vekov stroilsya i byl ograzhden ot okrestnyh napa-

denij. (I togda) varyazhcy prihodili k Voronezhcu brat' ego, i takstala Rus' otgorozhennoj ot zapada Solnca. I nekotorye poshli k

Sur'e na yug otvoevyvat' Surozh-grad... u morya, gde treki imeli uk-replennyj grad Surozh'.

Beloyar Krivorog byl v to vremya russkim knyazem i belogo golubyavypuskal. Kuda tot letit, tuda idti. A poletel on k grekam, iKrivorog napal na nih i razbil ih. Tut greki, kak lisy, stali

vertet' hvostom, davaya Krivorogu zolotoe runo i konej serebryanyh.I tot Krivorog ostalsya v Surozhi. Greki zhe byli v Goluni, a Krivo-rog (ne?) dogadalsya, chto Rus' otkryta tam. I togda greki napusti-

li na nas voinov v zheleznyh bronyah i pobili nas. Mnogo bylo pro-lito krovi rusichej vniz na zemlyu, i ne bylo chisla stenaniyam

russkim.Il'mercy govorili, chto my - glupcy, oni by pribezhali k nam na

pomoshch'... Tak pochtem zhe pamyat' teh, kotorye polegli v zemlyurusskuyu i udobrili ee i stali svoimi dlya nashih starcev-praotcov,teh, kotorye otdali sily svoi Rusi. Na sechah s vragami ih krov'

udobryala zemlyu nashu. Oni zhe sut' te, kotorye s Perunom kovali nanakoval'ne mechi na vragov nashih. My zhe im pomolimsya, i oni nam

pomogut.

4b-II

Mnogie voiny s mechami shli s nami, i takzhe oni potrudilis', i ottogo my stali vol'nymi i groznymi, kak i prashchury nashi. I Velesnauchil ih zemlyu pahat', a takzhe seyat' zerno, ibo hoteli nashi pra-

shchury stat' ognishchanami i byt' zemledel'cami. Govorim zhe eto, kakgovoryat v nashej zemle, no ne kak greki, zhazhdushchie russkoj zemli iz

korysti. Bulgary (?) nachali... dolzhny svoj skot vodit' v polyahzlachnyh. I dolzhny byli izbirat' starshego iz roda v rod, i tak by-lo by pravil'no. (No) za desyat' vekov zabyli my, kto svoi, i po-

tomu rody stali zhit' osobymi plemenami, tak obrazovalis' polyane,a na severe -drevlyane, oni zhe vse rusichi iz Ruskolani, kotorye

razdelilis' kak bezumnye. I iz-za togo prishla na Rus' usobica.A v drugoe tysyacheletie my podverglis' razdeleniyu, i togda ubylosamostoyatel'nosti i prishlos' otrabatyvat' chuzhim dan'; vnachale -gotam, kotorye krepko nas obdirali, a zatem - hazaram, kotorye

ubivali. YAvilsya kagan, i on ne radel o nas. Vnachale on prishel skupcami na Rus', i byli oni velerechivy, a potom stali zly i stali

rusichej pritesnyat'.I my stali govorit': "Kuda my pojdem ot nih? Gde budem my

vol'nymi? My siry ves'ma, i ruka bozheskaya ot nas otvratilas', ibotysyachu dvadcat' let ne mogli my sotvorit' Rus', i potomu k nam

prishli varyagi i zabrali u nas eti mesta".My - synov'ya velikoj Rusi, kotoraya sozdavalas' ot severa, takkak ne bylo u nas inoj vozmozhnosti. My sobralis' v lesah

il'merskih, kuda prishla nebol'shaya chast' lyudej iz Kieva, ibo v nemuselis' varyagi, kotorye sut' - hishchniki, povesivshie Sventoyarov. Isdelali oni eto, chtoby uvideli my telo boyarina Gordyni nashego,

41

kotoryj porazil gotov vmeste so Skotichem. I bylo eto slavnoedeyanie posle prihoda slavyanskih lyudej na Rus' posle desyati stole-

tij i treh let, ibo, nagleya i grabya, oni na nas napali. I byloeto, kogda Sventoyar, odin iz knyazej, kotorogo vybrali borusichi v

Ruskolani, vzyal ruskolan, i (alan?), i borusov, i vooruzhil ih, iposhel na gotov iz Voronezhca, i bylo ih desyat' tysyach otbornyh kon-

nyh voinov i ni odnogo peshego. I tak nabrosilsya na nih, i bylasecha zloj i kratkoj. I ona stanovilas' vse surovej k vecheru, i

goty byli porazheny.

7g-II

I tak veli my rody, kuda govorila ptica. Grecheskaya lisa hitros-tyami otvernula nas ot trav nashih, ob®yasniv nam, chto solnce nam

vredit. No i tut kolichestvo (naroda) u nas umnozhilos', a neumen'shilos'.

I vot posle tysyachi trehsot let ot Karpatskogo ishoda Askol'dzloj prishel k nam. Tut sognulsya narod moj ot ladoni ego (?), i

sdelal on tak, chto lyuboj poshel pod styagi nashi. Zahvacheny vragamimy mozhem byt' na Rusi, no Svarog - Bog nash, a ne inye bogi, a bezSvaroga my ne imeem nichego, krome smerti. A ona ne strashila nas,

kol' my na nee byli obrecheny, ibo Svarog zval nas, i my shli k ne-mu.

I vot my shli, ibo Mater' Sva pela pesn' ratnuyu, i dolzhny my by-li ee slushat', chtoby ne prishlos' otdavat' grekam nashi travy i

skot nash. A oni nam kamen'ya dayut gryzt', potomu chto u nas zubyochen' tverdye i ostrye. |to nam govoryat sami vragi, chto my strash-no rychali po nocham na lyudej, kotorye sut' greki. I sprashivali nas

narody: kto est' my? I my otvechali im, chto my - lyudi, ne imeyushchiekraya, i pravyat nami greki i varyagi. I chto zhe my povedaem detyam

nashim, kotorye nam budut plevat' v glaza - i budut pravy?I vot druzhina sobralas' pod nashi styagi, i skazhem my vsyakomu,chto ne dolzhny my est', buduchi na pole brani, chtoby my otbiraligrecheskuyu edu, a ne brali to, chto ne s®edim (s soboj). Ibo Mater'Sva poet nad nami, i dolzhny my styagam nashim dat' trepetat' na

vetru, a konyam nashim - skakat' po stepyam.I podnyali my prah voennyj za soboj i dali vragam vdohnut' ego.

I v tot pervyj den' sechi imeli my dvesti ubityh za Rus'. Vechnayaim slava! I prihodili k nam lyudi, no ne imeli my boyar, chtoby

prijti...

7d-II

...i spravit' triznu slavnuyu po vragam.Naletim sokolami na Horsun', chtoby vzyat' edu, i dobro, i skot,

no ne budem grekov polonit'. Oni zhe nas znayut kak zlyh, no my -dobrye na Rusi. I ne budet s nami tot, kto, vzyav chuzhoe, govorit,chto delaet dobro. I ne budem my takimi, kak oni, ved' nas vedet

nasha YAsun', i potomu postaraemsya trudami nashimi pobedit' vsehvragov do edinogo.

Slovno sokoly napadem na nih i brosimsya v groznuyu bitvu, iboMater' Sva poet vo Svarze o podvigah ratnyh. My ushli ot svoegodoma, i potekli my na vragov, i dali im otvedat' russkogo mecha,

(i uvideli oni) kak sekut yasuni. Ne govorite zhe, chto my ne moglinichego inogo delat', a tol'ko idti vpered. Ne dolzhny my eto govo-

42

rit', ibo ne mogli my povernut' vspyat' pered (Mater'yu) Sva. Ibystro my shli, a kto bystro idet, tot imeet slavu, a kto idet po-

tishe, na togo vorony karkayut i kury klichut. No my ne byki, a rusychistye.

I eto inym nauchenie, oni teper' budut znat', chto Prav' v soyuzes nami, a Navi my ne boyalis', potomu chto Nav' ne imeet sily pro-tiv nas. I potomu my dolzhny byli starat'sya i molit' bogov o pomo-

shchi v trudah ratnyh nashih.I vot Mater' Sva b'et krylami o podvigah ratnyh i o slave

voinov, kotorye ispili vody zhivoj ot Perunicy v krutoj seche. Ieta Perunica priletala k nam, i ona davala rog, polnyj vody zhizni

vechnoj, (lyubomu) voinu nashemu, porazhennomu mechom i poteryavshemubujnuyu golovu. I tak smert' my ne imeli, no imeli zhizn' vechnuyu, i

brat'ya-vozhdi trudilis' dlya brat'ev.

8/1-III

I vot my pokorilis' inym, potomu chto byl golod, i my byli siry-mi i nishchimi. Te zhe zhelezo natochili, chtoby nashi zhivoty vsporot'.

Ot etogo vse i proizoshlo, i potomu byli sirymi i nishchimi. Askol'di Ryurik po Dnepru hodyat i lyudej nashih vyzyvayut na boj. No tak kak

my Dira imeli u sebya, my ne hoteli sami idti k nim.I eto budet nam urokom, chtoby my osoznali nashi oshibki, chtobyvse bylo inache v nashe vremya. I vot Askol'd voinov svoih posadil

na lad'i i poshel grabit' v drugie mesta. I stalo tak, i poshel onna grekov, chtoby unichtozhit' goroda ih i prinosit' zhertvy bogam v

ih zemlyah. No nam ne sleduet delat' tak, ibo Askol'd ne rusich, avaryag, i hochet on poprat' moshch' russkuyu, no pogibnet, delaya zlo. I

Ryurik ne rusich, potomu chto on, kak lis, ryskal s hitrost'yu v ste-pi i ubival kupcov, kotorye emu doveryalis'.

My na starye pogrebalishcha hodili i tam razmyshlyali, gde lezhat na-shi prashchury pod travoj zelenoj. I teper' my ponyali, kak byt' i za

kem idti.

14-III

Bylo vozveshcheno ot Materi Sva, chto budushchee nashe - slavno. I mypritekali k smerti, kak k prazdniku. Bylo predskazano eto nam v

starye vremena, kogda u nas byli hramy svoi v Karpatah, kogda myprinimali kupcov - arabov inyh. I te gosti pochitali Radogoshch, i my

brali v te dni poshlinu i sobirali ee chestno, potomu chto chtili bo-gov. I nam bylo povedeno chtit' ih. I my imeli na to ukazanie v

nashe vremya, chtoby my ne prinimali shatkuyu (veru) i otcam nashim po-chesti vozdavali, a ne prosto ot bezdel'ya prihodili k derev'yam.

I budut ruki nashi utruzhdeny ne ot pluga, a ot tyazhelyh mechej,tak kak nam povedeno idti k granicam nashim i sterech' ih ot vra-gov. I vot dymy, vozdymayas', tekut k nebu. I eto oznachaet skorb'velikuyu dlya otcov, detej i materej nashih. I eto oznachaet - prishlovremya bor'by. I my ne smeem govorit' o drugih delah, a tol'ko obetom. I vot prishli varyagi k Dnepru, i zabrali zemlyu nashu, i uveli

lyudej. I zemlya teper' pod nimi.Ne ugonyajte lyudej! A esli ne soglasites' na eto, isprobuete na-

shi mechi. Otvad'te Ryurika ot zemel' nashih, gonite ego s glaz doloj(?) tuda, otkuda prishel.

I vot granicy nashi vragami sokrusheny, i zemlyu nashu popiraetvrag. I eto obyazannost' nasha (zashchishchat' zemlyu), i my ne zhelaem

inoj rati.

43

6e-II

Vremya bylo ves'ma spokojnoe, dni zhe te byli yasnye, i sush' bylau nas surovaya. I potomu zhatva ta ne urodilas', i my ushli v inuyu

zemlyu i tam zaderzhalis'.Rus' byla rastoptana grekami i rimlyanami, kotorye shli po bere-

gam morskim do Surozhi. I tam sozdali oni surozhskij kraj, ibo tambyl grad Surozh', poddannyj Kievu. I bylo eto sozdanie ne dobrym,a zlym, potomu chto iz-za nego nachalis' bitvy. I tut vpervye varya-

gi prishli na Rus'. Askol'd siloyu razgromil nashego knyazya i pobedilego. Askol'd, a posle nego - Dir uselis' u nas kak neproshenye

knyaz'ya. I oni nachali knyazhit' nad nami i stali vozhdyami samogoOgneboga, ochagi hranyashchego. I potomu otvratil on lik svoj ot nas,

chto my imeli knyazya, kreshchennogo grekami. Askol'd - temnyj voin itak segodnya grekami prosveshchen, chto nikakih rusov net, a est' var-vary. No my eto mogli osmeyat', tak kak byli zhe kimry, takzhe nashi

otcy, i oni rimlyan potryasali, a grekov razmetali, kak ispugannyhporosyat!

6e-II

Tot vozhd' predlagal kazhdomu po ego potrebnosti. No tut nastupa-la ili zasuha, ili inaya beda. A etot Askol'd prinosil zhertvy chu-

zhim bogam, a ne bogam nashim, kak bylo zavedeno otcami nashimi - ine dolzhno byt' po-inomu! A greki hotyat nas okrestit', chtoby my

zabyli bogov nashih i tak obratilis' k nim, chtoby strich' s nasdan', podobno pastyryam, stekayushchimsya v Skifiyu.

Ne pozvolyajte volkam pohishchat' agncev, kotorye sut' deti Solnca!Trava zelenaya - eto znak bozheskij. My dolzhny sobirat' ee v sosud

dlya osurivaniya, daby na sobraniyah nashih vospevat' bogov v mer-cayushchem nebe i otcu nashemu Dazh'bogu zhertvu tvorit'. A ona v Irii

uzhe svyashchenna vo sto krat.

Księga Kupały czyli Sobótki

44

Gdy słońce Raka zagrzewa,A słowik więcej nie śpiewa,Sobótkę, jako czas niesie,

Zapalono w Czarnym Lesie.

Tam goście, tam i domowiSypali sie ku ogniowi;Bąki za raz troje grały

A sady sie sprzeciwiały.

Siedli wszyscy na murawie;Potym wstało sześć par prawie

Dziewek jednako ubranychI belicą przepasanych.

Wszytki śpiewać nauczone,W tańcu także niezganione;

Więc koleją zaczynały,A pierwszej tak począć dały:

Panna 1Siostry, ogień napalonoI placu nam postąpiono;

Czemu sobie rąk nie damy,A społem nie zaśpiewamy?

Piękna nocy, życz pogody,Broń wiatrów i nagłej wody;

Dziś przyszedł czas, że na dworzeMamy czekać rannej zorze.

Tak to matki nam podały,Samy także z drugich miały,Że w ten dzień z samego rana

Zawżdy sobótka palana.

Dzieci, rady mej słuchajcie,Ojcowski rząd zachowajcie:

Święto niechaj świętem będzie,Tak bywało przed tym wszędzie.

Święta przed tym ludzie czcili,A przedsię wszytko zrobili;

A ziemia hojnie rodziła,Bo pobożność Bogom miła.

Dziś bez przestanku pracujemI dniom świętym nie folgujem:

Więc też tylko zarabiamy,Ale przedsię nic nie mamy.

Albo nas grady porażą,Albo zbytnie ciepła każą;

45

Co rok słabsze urodzaje,A zła drogość za tym wstaje.

Pracuj we dnie, pracuj w nocy,Próżno bez Pańskiej pomocy;Bogów, dzieci, Bogów trzeba,Kto chce syt być swego chleba.

Na tego my wszytko włóżmy,A z sobą sami nie trwóżmy;

Wrócąć sie i dobre lata,Jeszczeć nie tu koniec świata.

A teraz ten wieczór sławnyŚwięćmy jako zwyczaj dawny,

Niecąc ognie do świtania,Nie bez pieśni, nie bez grania!

Panna 2To moja nawiętsza wada,Że tańcuję bardzo rada;

Powiedzcież mi, me sąsiady,Jest tu która bez tej wady?

Wszytki mi sie uśmiechacie,Podobno ze mną trzymacie;Postępujmyż tedy krokiem,

Aleć nie masz jako skokiem.

Skokiem taniec najsnadniejszy,A tym jeszcze pochodniejszy,

Kiedy w bęben przybijają,Samy nogi prawie drgają.

Teraz masz czas, umiesz li co,Mój nadobny bębennico!

Wszytka tu wieś siedzi w koło,A w pośrodku samo czoło.

Żeby też tu ta nie była,Która twemu sercu miła?

Każesz li, wierzyć będziemy,Aleć insze rozumiemy.

Pomóż oto dobrej rzeczy,A nasz taniec miej na pieczy;

Owa najdziesz i w tym rzędzie,Coć za wszytki płatna będzie.

Ja sie nie umiem frasować,Toż radzę drugim zachować;

Bo w trosce człowiek zgrzybiejePierwej, niż sie sam spodzieje.

46

Ale gdzie dobra myśl płuży,Tan i zdrowie lepiej służy;

A choć drugi zajdzie w lata,I tak on ujdzie za swata.

Za mną, za mną, piękne koło,Opiewając mi wesoło!

A ty sie czuj, czyja kolej,Nie masz li mię wydać wolej!

Panna 3Za mną, za mną, piękne koło,

Opiewając mi wesoło!Czuję sie, że moja kolej,

A ja nie mam wydać wolej.

Sam ze wszytkiego stworzeniaCzłowiek ma śmiech z przyrodzenia;

Inszy wszelaki źwierz niemyNie śmieje sie, jako chcemy.

Nie ma w swym szaleństwie miary,Kto gardzi Boskimi dary;A bodaj miał płakać siła,

Komu dobra myśl niemiła.

Śmiejmy sie! Czy nie masz czemu?Śmiejże sie przynamniej temu,Że, nie mówiąc nic trefnego,

Chcę po was śmiechu śmiesznego.

Wystąp ty, coś ciągnął kota,A puść sie na chwilę płota!

Uchowa cię dziś Bóg szkody,Bo tu opodal do wody.

Ciągnie go drugi na suszy,Tobie trzeba aż po uszy;

Nieboże mój, kto cię zbłaźnił,Żeś tak srogie źwierzę draźnił?

Nie znasz ludzi, co przed kotemPierzchają nawiętszym błotem?

A na jego głos straszliwyLedwe drugi będzie żywy.

Głaszcz na nim, jako chcesz, skórę,On przedsię ogonem wzgórę;

Zły z nim pokój, gorsza zwada;Jeszcze i dziś strach sąsiada.

Czasem też i z dachu spadnie,A przedsię na nogi padnie;I chłop foremniejszy bywa,

47

Gdzie kot we łbie przemieszkiwa.

A to jako w nim szacować,Że umie i praktykować?

A to tak wieszcza bestyja,Że sie zawżdy na deszcz myją.

Więc łowiec niepospolityA w swych sprawach dziwnie skryty.

K' temu rzadko uśnie w nocyAle ufa zawżdy mocy.

Kocie, wszytko to do czasu,Strzeż wilka wyszczekać z lasu;

A może być i w tym stadzie,Co już myśli o zakładzie.

Panna 4Komum ja kwiateczki rwała,

A ten wianek gotowała?Tobie, miły, nie inszemu,

Któryś sam mił sercu memu.

Włóż na piękną głowę twojąTę rozkwitłą pracą moję;

A mnie samę na sercu miej,Toż i o mnie sam rozumiej.

Żadna chwila ta nie była,Żebych cię z myśli spuściła;I sen mię prace nie zbawi,Śpię, a myślę, by na jawi.

Tę nadzieję mam o tobie,Że mię też masz za co sobie:Ani wzgardzisz chucią moją,

Ale mi ją oddasz swoją.

Tego zataić nie mogę,Co mi w sercu czyni trwogę;Wszytki tu wzrok ostry mają

I co piękne, dobrze znają.

Prze Bóg, siostry, o to proszę,Niech tej krzywdy nie odnoszę,By mię która w to tknąć miała,

O com sie ja utroskała.

O wszelako inszą szkodęŁacno przyzwolę na zgodę;Ale kto mię w miłość ruszy,

Wiecznie będzie krzyw mej duszy!

Panna 5

48

Zwierzęć sie, gromado moja,Nie mam przed Szymkiem pokoja!

Za trzewik mi zastępuje,A powiada, że miłuje.

Szymku, by to prawda była;Dobrze bych Bogom służyła;Ale ty rad z ludzi szydzisz,

Zwłaszcza gdy prostaka widzisz.

Tobie to wolno samemu,Ale, wierę, nie inszemu;

Bo ty z tym nadobnie umiesz,A gdzie kogo tknąć, rozumiesz.

I któraż by nie szła radaZa tak gładkiego sąsiada?Podajże jej kęs nadzieje,Alić sie już moja śmieje.

I samam tak głupią była,Żem ci też kiedy wierzyła;Dziś już nic i pókim żywa,

Znam cię, ziółko, żeś pokrzywa.

Ze mną sobie rzecz najdujesz,Drugiej nogę przystępujesz;Odpuść mi: silnyś przechyra,A ja z takim nie mam mira.

Nie sprawujże sie przez miarę,Boć zaś ludzie dadzą wiarę;

A mało sobie poprawisz,Że mię w nieprawdzie zostawisz.

Panna 6Gorące dni nastawają,Suche role sie padają;

Polny świercz, co głosu sstaje,Gwałtownemu słońcu łaje.

Już mdłe bydło szuka cieniaI ciekącego strumienia,

I pasterze, chodząc za niem,Budzą lasy swoim graniem.

Żyto sie w polu dostawaI swoją barwą znać dawaIż już niedaleko żniwo:

Miej sie do sierpa co żywo!

Sierpa trzeba oziminie,Kosa sie zejdzie jarzynie;

A wy, młodszy, noście snopy,

49

Drudzy układajcie w kopy!

Gospodarzu nasz wybrany,Ty masz mieć wieniec kłosiany,

Gdy w ostatek zboża zatnieKrzywa kosa już ostatnie.

A kiedy z pola zbierzemy,Tam dopiero odpoczniemy

Dołożywszy z wierzchem broga;Już więc, dzieci, jedno Boga!

Wtenczas, gościu, bywaj u mnie,Kiedy wszystko najdziesz w gumnie,

A jeśli ty rad odkładasz,Mnie do siebie drogę zadasz.

Panna 7Próżno cię patrzam w tym kole:

Twoja, miły, rozkosz pole;A raczej źwierz leśny bijesz,

Niż tańcujesz albo pijesz.

Ja też, bym najbardziej chciała,Trudno bym sie zdobyć miałaNa lepszą myśl; bo po tobieSerce zawżdy tęskni sobíe.

Wolałabym też tym czasemGdziekolwiek pod gęstym lasem

Użyć z tobą towarzystwa,Pomogę ja i myślistwa.

Czego miłość nie przywyknie?Już ja trafię, gdy pies krzyknie,

Gdzie zajeżdżać zającowiMając charty pogotowi.

A kiedy rzucisz sieć długą,Jeślić sie swoją posługą

Ni nacz więcej nie przygodzę,Niech za tobą smycz psów wodzę!

Żadna gęstwa, żadne głogiNie przekażą mojej drogi;

Tak lato jako śrzeżogęPrzy tobie ja wytrwać mogę!

Albo, mój myśliwcze, tedyPokwap sie do domu kiedy;Albo mnie ciężko nie będzieCiebie naśladować wszędzie!

Panna 8

50

Pracowite woły moje,Przy tym lesie chłodne zdroje

I łąka nieprzepasiona,Kosą nigdy nie sieczona.

Tu wasza dziś pasza będzie;A ja, mając oko wszędzie,Będę nad wami siedziała

I tymczasem kwiatki rwała.

Kwiatki barwy rozmaitej,Które na łubce obszytejUsadzę nadobne koło

I włożę na swoje czoło.

Tak dziewka, jako młodzieniec,Nie proś mię nikt o mój wieniec!

Samam go swą ręką wiła,Sama go będę nosiła.

Dałam wczora taki drugi;Będzie mi go żal czas długi;Bo mię za raz pobrać dano,Czego mi czynić nie miano.

Pracowite woły moje,Wam płyną te chłodne zdroje;

Wam kwitnie łąka zielona,Kosą nigdy nie sieczona!

Panna 9Ja płaczę, a żal zakryty

Mnoży we mnie płacz obfity.Śpiewa więzień okowany

Tając na czas wnętrznej rany.

Śpiewa żeglarz w cudze stronyNagłym wiatrem zaniesiony;

I oracz ubogi śpiewa,Choć od pracej aż omdlewa.

Śpiewa słowik na topoli,A w sercu go przedsię boli

Dawna krzywda; o Swaroże,Iż z człowieka ptak być może!

Nadobnać to dziewka była,Póki między ludźmi żyła;Toż niebodze zawadziło,Bo każdemu piękne miło.

Zły a niewierny złoczyńcze,Zbójca własny, nie posłańcze!Miawszy odnieść siostrę żenieZawiodłeś ją w leśne cienie.

51

Próżnoś jej język urzynał,Bo wszytko, coś z nią poczynał,

Krwią na rąbku wypisałaI smutnej siestrze posłała.

Nie wymyślaj przyczyn sobie,Pewnać już sprawa o tobie;

Nie składaj nic na źwierz chciwy,Umysł twój krzyw niecnotliwy.

Siadaj za stół, jeśliś głodzien,Nakarmią cię, czegoś godzien;

Już ci żona warzy syna,Nieprzejednanać to wina.

Nie wiesz, królu, nie wiesz, jakiObiad i co za przysmaki

Na twym stole; ach, łakomy,Swe ciało jesz, niewiadomy!

A gdy go tak uraczono,Głowę na wet przyniesiono;Temu czasza z rąk wypadła,

Język zmilknął, a twarz zbladła.

A żona powstawszy z ławy:"Coć sie zdadzą te potrawy?

To za twą niecnotę tobie,Zdrajca mój, synowski grobie!"

Porwie sie mąż ku niej zatym,Alić nasz dudkiem czubatym;Sama sie w jaskółkę wdała,

Oknem, łając, poleciała.

A ona niewinna córaObrosła w słowicze pióra;

I dziś wdzięcznym głosem cieszy,Kto sie kolwiek w drogę śpieszy.

Chwała Bogom, że te krajeNiosą insze obyczaje,

Ani w Polszcze jako żywyZjawiły sie takie dziwy.

Jednak ja mam, co mię boli;A by dziś nie ludziom k'woli,

Co śpiewam, płakać bych miała,Acz me pieśni płacz bez mała.

Panna 10Owa u ciebie, mój miły,

Me prośby ważne nie były;

52

Próżnom ja łzy wylewałaI żałośnie narzekała.

Przedsięś ty w swą drogę jechał,A mnieś, nieszczęsnej, zaniechałW ciężkim żalu, w którym muszę

Wiecznie trapić moję duszę.

Bodaj wszytkich mąk skosztował,Kto naprzód wojsko szykował

I wynalazł swoją głowąStrzelbę srogą, piorunową.

Jakie ludzkie głupie sprawy:Szukać śmierci przez bój krwawy!

A ona i tak człowieczyUpad ma na dobrej pieczy.

Przynamniej by mi w potrzebieWolno stanąć wedle ciebie;Przywykłabych i ja zbroi,

Bodaj przepadł, kto sie boi!

Jednak ty tak chciej być śmiałym,Jakoby sie wrócił całym;

A nie daj umrzeć mnie, smutnej,W płaczu i w trosce okrutnej.

A wiarę, coś mi ślubował,Pomni, abyś przy tym chował;Tę mi przynieś a sam siebie;Dalej nie chcę nic od ciebie!

Panna 11Skrzypku, by w tej pięknej rocie

Usłyszeć co o Dorocie,Weźmi gęśle, jakoć miła,A zagraj nie myśląc siła!

Nieprzepłacona Doroto,Co między pieniędzmi złoto,

Co miesiąc między gwiazdami,Toś ty jest miedzy dziewkami!

Twoja kosa rozczosanaJako brzoza przyodziana;

Twarz jako kwiatki mieszaneLelijowe i różane.

Nos jako sznur upleciony,Czoło jak marmór gładzony;Brwi wyniosłe i czarnawe,A oczy dwa węgla prawe.

53

Usta twoje koralowe,A zęby szczere perłowe;

Szyja pełna, okazała,Piersi jawne, ręka biała.

Serce mi zakwitnie prawiePrzy twej przyjemnej rozprawie;

A kiedy cię pocałuję,Trzy dni w gębie cukier czuję.

W tańcuś jak jedna bogini,A co sie skutniejszą czyni:

Nie masz w tobie nic hardości,Co więc rzadko przy gładkości.

Tymeś ludziom wszytkim miłaI mnieś wiecznie zniewoliła;Przeto cię me głośne stronyBędą sławić na wsze strony.

Panna 12Wsi spokojna, wsi wesoła,

Który głos twej chwale zdoła?Kto twe wczasy, kto pożytki

Może wspomnieć za raz wszytki?

Człowiek w twej pieczy uczciwieBez wszelakiej lichwy żywie;

Pobożne jego staranieI bezpieczne nabywanie.

Inszy sie ciągną przy dworzeAlbo żeglują przez morze,

Gdzie człowieka wicher pędzi,A śmierć bliżej niż na piędzi.

Najdziesz, kto w płat język dawa,A radę na funt przedawa,

Krwią drudzy zysk oblewają,Gardła na to odważają.

Oracz pługiem zarznie w ziemię;Stąd i siebie, i swe plemię,

Stąd roczną czeladź i wszytekOpatruje swój dobytek.

Jemu sady obradzają,Jemu pszczoły miód dawają;

Nań przychodzi z owiec wełnaI zagroda jagniąt pełna.

On łąki, on pola kosi,A do gumna wszytko nosi.

Skoro też siew odprawiemy,

54

Komin wkoło obsiędziemy.

Tam już pieśni rozmaiteTam będą gadki pokryte

Tam trefne plęsy z ukłony,Tam cenar, [tam] i goniony.

A gospodarz wziąwszy siatkęIdzie mrokiem na usadkę Albo sidła stawia w lesie;

Jednak zawżdy co przyniesie.

W rzece ma gęste więcierze,Czasem wędą ryby bierze;A rozliczni ptacy wkoło

Ożywają sie wesoło.

Stada igrają przy wodzie,A sam pasterz, siedząc w chłodzie,

Gra w piszczałkę proste pieśni;A faunowie skaczą leśni.

Zatym sprzętna gospodyniO wieczerzej pilność czyni,Mając doma ten dostatek,Że sie obejdzie bez jatek.

Ona sama bydło liczy,Kiedy z pola idąc ryczy,Ona i spuszczać pomoże;

Męża wzmaga, jako może.

A niedorośli wnukowie,Chyląc sie ku starszej głowie,Wykną przestawać na male,

Wstyd i cnotę chować w cale.

Dzień tu, ale jasne zorzeZapadłyby znowu w morze,

Niżby mój głos wyrzekł wszytkiWieśne wczasy i pożytki.

Księga Dziadów

55

CHÓRCiemno wszędzie, głucho wszędzie,

Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZZamknijcie drzwi od kaplicy

I stańcie dokoła truny;Żadnej lampy, żadnej świécy,W oknach zawieście całuny.Niech księżyca jasność blada

Szczelinami tu nie wpada.Tylko żwawo, tylko śmiało.

STARZECJak kazałeś, tak się stało.

CHÓRCiemno wszędzie, głucho wszędzie,

Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZBezdomne duszeczki!

W jakiejkolwiek świata stronie:Czyli która w smole płonie,

Czyli marznie na dnie rzeczki,Czyli dla dotkliwszej kary

W surowym wszczepiona drewnie,Gdy ją w piecu gryzą żary,I piszczy, i płacze rzewnie;

Każda spieszcie do gromady!Gromada niech się tu zbierze!

Oto obchodzimy Dziady!Zstępujcie w święty przybytek;

Jest jałmużna, są pacierze,I jedzenie, i napitek.

CHÓRCiemno wszędzie, głucho wszędzie,

Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZPodajcie mi garść kądzieli,

Zapalam ją; wy z pośpiechem,Skoro płomyk w górę strzeli,

Pędźcie go z lekkim oddechem.O tak, o tak, daléj, daléj,

Niech się na powietrzu spali.

CHÓRCiemno wszędzie, głucho wszędzie,

Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZNaprzód wy z lekkimi duchy,

Coście śród tego padołuCiemnoty i zawieruchy,Nędzy, płaczu i mozołu

Zabłysnęli i spłonęli

56

Jako ta garstka kądzieli.Kto z was wietrznym błądzi szlakiem,

W niebieskie nie wzleciał bramy,Tego lekkim, jasnym znakiem

Przyzywamy, zaklinamy.

CHÓRMówcie, komu czego braknie,

Kto z was pragnie, kto z was łaknie.

GUŚLARZPatrzcie, ach, patrzcie do góry,

Cóż tam pod sklepieniem świeci?Oto złocistym pióry

Trzepioce się dwoje dzieci.Jak listek z listkiem w powiewie,

Kręcą się pod gmachu wierzchołkiem;Jak gołąbek z gołąbkiem na drzewie,

Jak aniołek igra z aniołkiem.

GUŚLARZ I STARZECJak listek z listkiem w powiewie,

Kręcą się pod gamchu wierzchołkiem;Jak gołąbek z gołąbkiem na drzewie,

Tak aniołek igra z aniołkiem.

ANIOŁEK(do jednej z wieśniaczek)

Do mamy lecim, do mamy.Cóż to, mamo, nie znasz Józia?

Ja to Józio, ja ten samy,A to siostra moja Rózia.My teraz w raju latamy,

Tam nam lepiej niż u mamy.Patrz, jakie główki w promieniu,

Ubiór z jutrzenki światełka,A na oboim ramieniu

Jak u motylków skrzydełka.W raju wszystkiego dostatek,

Co dzień to inna zabawka:Gdzie stąpim, wypływa trawka,

Gdzie dotkniem, rozkwita kwiatek.Lecz choć wszystkiego dostatek,

Dręczy nas nuda i trwoga.Ach, mamo, dla twoich dziatek

Zamknięta do Nawii droga!

CHÓRLecz choć wszystkiego dostatek,

Dręczy ich nuda i trwoga.Ach, mamo, dla twoich dziatek

Zamknięta do Nawii droga!

GUŚLARZCzego potrzebujesz, duszeczko,

Żeby się dostać do nieba?Czy prosisz o chwałę Boga?Czyli o przysmaczek słodki?Są tu pączki, ciasta, mleczko

I owoce, i jagodki.

57

Czego potrzebujesz, duszeczko;Żeby się dostać do nieba?

ANIOŁEKNic nam, nic nam nie potrzeba.

Zbytkiem słodyczy na ziemiJesteśmy nieszczęśliwemi.

Ach, ja w mojem życiu całemNic gorzkiego nie doznałem.Pieszczoty, łakotki, swawole,A co zrobię, wszystko caca.

Śpiewać, skakać, wybiec w pole,Urwać kwiatków dla Rozalki,

Oto była moja praca,A jej praca stroić lalki.

Przylatujemy na DziadyNie dla modłów i biesiady,Niepotrzebna msza ofiarna;

Nie o pączki, mleczka, chrusty,-Prosim gorczycy dwa ziarna;

A ta usługa tak marnaStanie za wszystkie odpusty.

Bo słuchajcie i zważcie u siebie,Że według bożego rozkazu:

Kto nie doznał goryczy ni razu,Ten nie dozna słodyczy w niebie.

CHÓRBo słuchajmy i zważmy u siebie,

Że według bożego rozkazu:Kto nie doznał goryczy ni razu,

Ten nie dozna słodyczy w niebie.

GUŚLARZAniołku, duszeczko!

Czego chciałeś, macie obie.To ziarneczko, to ziarneczko,Teraz z Bogiem idźcie sobie.A kto prośby nie posłucha,

W imię odwiecznego ducha.Pan Nawii patrzy wzwyż!Nie chcecie jadła, napoju,Zostawcież nas w pokoju!

A kysz, a kysz!

CHÓRA kto prośby nie posłucha,

W imię odwiecznego ducha.Pan Nawii patrzy wzwyż!Nie chcecie jadła, napoju,Zostawcież nas w pokoju;

A kysz, a kysz!(Widmo znika)

GUŚLARZJuż straszna północ przybywa,Zamykajcie drzwi na kłódki;Weźcie smolny pęk łuczywa,

Stawcie w środku kocioł wódki.A gdy laską skinę z dala,

58

Niechaj się wódka zapala.Tylko żwawo, tylko śmiało.

STARZECJużem gotów.

GUŚLARZDaję hasło.

STARZECBuchnęło, zawrzało

I zgasło.

CHÓRCiemno wszędzie, głucho wszędzie;

Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZDalej wy z najcięższym duchem,

Coście do tego padołuPrzykuci zbrodni łańcuchem

Z ciałem i duszą pospołu.Choć zgon lepiankę rozkruszy,Choć was demon śmierci woła,

Żywot z cielesnej katuszyDotąd wydrzeć się nie zdoła.

Jeżeli karę tak srogąLudzie nieco zwolnić mogąI zbawić piekielnej jamy,

Której jesteście tak blisko:Was wzywamy, zaklinamy

Przez żywioł wasz, przez ognisko!

CHÓRMówcie, komu czego braknie,

Kto z was pragnie, kto z was łaknie?

GŁOS(za oknem)

Hej, kruki, sowy, orlice!O wy przeklęte żarłoki!

Puśćcie mnie tu pod kaplicę,Puśćcie mnie choć na dwa kroki.

GUŚLARZWszelki duch! jakaż potwora!

Widzicie w oknie upiora?Jak kość na polu wybladły;

Patrzcie! patrzcie, jakie lice!W gębie dym i błyskawice,Oczy na głowę wysiadły,

Świecą jak węgle w popiele.Włos rozczochrany na czele.A jak suchy snop cierniowyPłonąc miotłę ognia ciska,Tak od potępieńca głowy

Z trzaskiem sypią się iskrzyska.

GUŚLARZ I STARZECA jak suchy snop cierniowy

59

Płonąc miotłę ognia ciska,Tak od potępieńca głowy

Z trzaskiem sypią się iskrzyska.

WIDMO(zza okna)

Dzieci! nie znacie mnie, dzieci?Przypatrzcie się tylko z bliska,

Przypomnijcie tylko sobie!Ja nieboszczyk pan wasz, dzieci!

Wszak to moja była wioska.Dziś ledwo rok mija trzeci,

Jak mnie złożyliście w grobie.Ach, zbyt ciężka ręka boska!Jestem w złego ducha mocy,Okropne cierpię męczarnie.Kędy noc ziemię ogarnie,Tam idę szukając nocy;A uciekając od słońca

Tak pędzę żywot tułaczy,A nie znajdę błędom końca.

Wiecznych głodów jestem pastwą;A któż mię nakarmić raczy?

Szarpie mię żarłoczne ptastwo;A któż będzie mój obrońca?

Nie masz, nie masz mękom końca!

CHÓRSzarpie go żarłoczne ptastwo,A któż mu będzie obrońca?

Nie masz, nie masz mękom końca!

GUŚLARZA czegoż potrzeba dla duszy,

Aby uniknąć katuszy?Czy prosisz o chwałę nieba?

Czy o poświęcone gody?Jest dostatkiem mleka, chleba,

Są owoce i jagody.Mów, czego trzeba dla duszy,

Aby się dostać do nieba?

WIDMODo nieba?... bluźnisz daremnie..

O nie! ja nie chcę do nieba;Ja tylko chcę, żeby ze mniePrędzej się dusza wywlekła.

Stokroć wolę pójść do piekła,Wszystkie męki zniosę snadnie;Wolę jęczeć w piekle na dnie,

Niż z duchami nieczystemiBłąkać się wiecznie po ziemi,

Widzieć dawnych uciech ślady,Pamiątki dawnej szkarady;Od wschodu aż do zachodu,Od zachodu aż do wschodu

Umierać z pragnienia, z głoduI karmić drapieżne ptaki.Lecz niestety! wyrok taki,Że dopóty w ciele muszę

60

Potępioną włóczyć duszę,Nim kto z was, poddani moi,

Pożywi mię i napoi.

Ach, jak mnie pragnienie pali;Gdyby mała wody miarka!

Ach! gdybyście mnie podaliChoćby dwa pszenicy ziarka!

CHÓRAch, jak go pragnienie pali!Gdyby mała wody miarka!Ach, gdybyśmy mu podali

Choćby dwa pszenicy ziarka!

CHÓR PTAKÓW NOCNYCHDarmo żebrze, darmo płacze:My tu czarnym korowodem,

Sowy, kruki i puchacze,Niegdyś, panku, sługi twoje.Któreś ty pomorzył głodem,

Zjemy pokarmy, wypijem napoje.Hej, sowy, puchacze, kruki,Szponami, krzywymi dziobySzarpajmy jadło na sztuki!

Chociażbyś trzymał już w gębie,I tam ja szponę zagłębię;Dostanę aż do wątroby.Nie znałeś litości, panie!

Hej, sowy, puchacze, kruki,I my nie znajmy litości:

Szarpajmy jadło na sztuki,A kiedy jadła nie stanie,

Szarpajmy ciało na sztuki,Niechaj nagie świecą kości.

KRUKNie lubisz umierać z głodu!A pomnisz, jak raz w jesieniWszedłem do twego ogrodu?

Gruszka dojrzewa, jabłko się czerwieni;Trzy dni nic nie miałem w ustach,

Otrząsnąłem jabłek kilka.Lecz ogrodnik skryty w chrustach

Zaraz narobił hałasuI poszczuł psami jak wilka.Nie przeskoczyłem tarasu,

Dopędziła mię obława;Przed panem toczy się sprawa,

O co? o owoce z lasu,Które na wspólną wygodęBóg dał jak ogień i wodę.Ale pan gniewny zawoła:

Potrzeba dać przykład grozy:Zbiegł się lud z całego sioła,Przywiązano mnie do sochy,Zbito dziesięć pęków łozy.

Każdą kość, jak z kłosa żyto,Jak od suchych strąków grochy,

Od skóry mojej odbito!

61

Nie znałeś litości, panie!

CHÓR PTAKÓWHej, sowy, puchacze, kruki,

I my nie znajmy litości!Szarpajmy jadło na sztuki;A kiedy jadła nie stanie,

Szarpajmy ciało na sztuki,Niechaj nagie świecą kości!

SOWANie lubisz umierać z głodu!Pomnisz, jak w kucyją samą,Pośród najtęższego chłodu,

Stałam z dziecięciem pod bramą.Panie! wołałam ze łzami,Zlituj się nad sierotami!

Mąż mój już na tamtym świecie,Córkę zabrałeś do dwora,

Matka w chacie leży chora,Przy piersiach maleńkie dziecię.

Panie, daj nam zapomogę,Bo dalej wyżyć nie mogę!

Ale ty, panie, bez duszy!Hulając w pjanej ochocie,Przewalając się po złocie,

Hajdukowi rzekłeś z cicha:Kto tam gościom trąbi w uszy?Wypędź żebraczkę, do licha.Posłuchał hajduk niecnota,

Za włosy wywlekł za wrota!Wepchnął mię z dzieckiem do śniegu!

Zbita i przeziębła srodze,Nie mogłam znaleźć noclegu;

Zmarzłam z dziecięciem na drodze.Nie znałeś litości, panie!

CHÓR PTAKÓWHej, sowy, puchacze, kruki,

I my nie znajmy litości!Szarpajmy jadło na sztuki,A kiedy jadła nie stanie,

Szarpajmy ciało na sztuki,Niechaj nagie świecą kości!

WIDMONie ma, nie ma dla mnie rady!

Darmo podajesz talerze,Co dasz, to ptastwo zabierze.

Nie dla mnie, nie dla mnie Dziady!Tak, muszę dręczyć się wiek wiekiem,

Sprawiedliwe zrządzenia boże!Bo kto nie był ni razu człowiekiem,

Temu człowiek nic nie pomoże.

CHÓRTak, musisz dręczyć się wiek wiekiem,

Sprawiedliwe zrządzenia boże!Bo kto nie był ni razu człowiekiem,

62

Temu człowiek nic nie pomoże.

GUŚLARZGdy nic tobie nie pomoże,Idźże sobie precz, nieboże.A kto prośby nie posłucha,

W imię odwiecznego ducha.Pan Nawii patrzy wzwyż!Nie bierzesz jadła, napoju?

Zostawże nas w pokoju!A kysz, a kysz!

CHÓRA kto prośby nie posłucha,

W imię odwiecznego ducha.Pan Nawii patrzy wzwyż!Nie bierzesz jadła, napoju?

Zostawże nas w pokoju!A kysz, a kysz!(Widmo znika)

GUŚLARZPodajcie mi, przyjaciele,

Ten wianek na koniec laski.Zapalam magiczne ziele,

W górę dymy, w górę blaski!

CHÓRCiemno wszędzie, głucho wszędzie,

Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZTeraz wy, pośrednie duchy,

Coście u tego padołuCiemnoty i zawieruchy

Żyłyście z ludźmi pospołu;Lecz, od ludzkiej wolne skazy,Żyłyście nie nam, nie światu,

Jako te cząbry i ślazy,Ni z nich owocu, ni kwiatu.

Ani się ukarmi zwierzę,Ani się człowiek ubierze;

Lecz w wonne skręcone wiankiNa ścianie wiszą wysoko.Tak wysoko, o ziemianki,Była wasza pierś i oko!

Która dotąd z czystym skrzydłemNiebieskiej nie przeszła bramy,Was tym światłem i kadzidłem

Zapraszamy, zaklinamy.

CHÓRMówcie, komu czego braknie,

Kto z was pragnie, kto z was łaknie.

GUŚLARZA toż czy obraz jest bladolicy?

Czyli nieziemska postać?Jak lekkim rzutem obręcza

63

Po obłokach zbiega tęcza,By z jeziora wody dostać,Tak ona świeci w kaplicy.Do nóg biała spływa szata,

Włos z wietrzykami swawoli,Po jagodach uśmiech lata,Ale w oczach łza niedoli.

GUŚLARZ I STARZECDo nóg biała spływa szata,

Włos z wietrzykami swawoli;Po jagodach uśmiech lata,Ale w oczach łza niedoli.

GUŚLARZ I DZIEWCZYNAGUŚLARZ

Na głowie ma kraśny wianek,W ręku zielony badylek,

A przed nią bieży baranek,A nad nią leci motylek.Na baranka bez ustanku

Woła: baś, baś, mój baranku,Baranek zawsze z daleka:

Motylka rózeczką goniI już, już trzyma go w dłoni;

Motylek zawsze ucieka.

DZIEWCZYNANa głowie mam kraśny wianek.

W ręku zielony badylek,Przede mną bieży baranek,

Nade mną leci motylek.Na baranka bez ustanku

Wołam: baś, baś, mój baranku,Baranek zawsze z daleka;Motylka rózeczką gonię

I już, już chwytam go w dłonie;Motylek zawsze ucieka.

DZIEWCZYNATu niegdyś w wiosny porankiNajpiękniejsza z tego sioła,

Zosia pasając barankiSkacze i śpiewa wesoła.

La la la la.Oleś za gołąbków parę

Chciał raz pocałować w usta;Lecz i prośbę, i ofiarę

Wyśmiała dziewczyna pusta.La la la la.

Józio dał wstążkę pasterce,Antoś oddał swoje serce;Lecz i z Józia, i z Antosia

Śmieje się pierzchliwa Zosia.La la la la.

Tak, Zosią byłam, dziewczyną z tej wioski,Imię moje u was głośne,

Że chociaż piękna, nie chciałam zamęścia

64

I dziewiętnastą przeigrawszy wiosnę,Umarłam nie znając troski

Ani prawdziwego szczęścia.Żyłam na świecie; lecz, ach! nie dla świata!

Myśl moja, nazbyt skrzydlata,Nigdy na ziemskiej nie spoczęła błoni.

Za lekkim zefirkiem goni,Za muszką, za kraśnym wiankiem,

Za motylkiem, za barankiem;Ale nigdy za kochankiem.

Pieśni i fletów słuchałam rada:Często, kiedy sama pasę,

Do tych pasterzy goniłam stada,Którzy mą wielbili krasę;

Lecz żadnego nie kochałam.Za to po śmierci nie wiem, co się ze mną dzieje,

Nieznajomym ogniem pałam;Choć sobie igram do woli,

Latam, gdzie wietrzyk zawieje,Nic mię nie smuci, nic mię nie boli,

Jakie chcę, wyrabiam cuda.Przędę sobie z tęczy rąbki,

Z przezroczystych łez porankuTworzę motylki, gołąbki.

Przecież nie wiem, skąd ta nuda:Wyglądam kogoś za każdym szelestem,

Ach, i zawsze sama jestem!Przykro mi, że bez ustanku

Wiatr mną jak piórkiem pomiata.Nie wiem, czy jestem z tego, czy z tamtego świata

Gdzie się przybliżam, zaraz wiatr oddali,Pędzi w górę, w dół, z ukosa:Tak pośród pierzchliwej faliWieczną przelatując drogę,Ani wzbić się pod niebiosa,Ani ziemi dotknąć nie mogę.

CHÓRTak pośród pierzchliwej fali

Przez wieczne lecąc bezdroże,Ani wzbić się pod niebiosa,Ani dotknąć ziemi nie może.

GUŚLARZCzego potrzebujesz, duszeczko,

Żeby się dostać do nieba?Czy prosisz o chwałę Boga,Czy o przysmaczek słodki?

Są tu pączki, ciasta, mleczko,I owoce, i jagodki.

Czego potrzebujesz, duszeczko,Żeby się dostać do nieba?

DZIEWCZYNANic mnie, nic mnie nie potrzeba!

Niechaj podbiegą młodzieńce,Niech mię pochwycą za ręce,Niechaj przyciągną do ziemi,

Niech poigram chwilkę z niemi.

65

Bo słuchajcie i zważcie u siebie,Że według bożego rozkazu:

Kto nie dotknął ziemi ni razu,Ten nigdy nie może być w niebie.

CHÓRBo słuchajmy i zważmy u siebie,

Że według bożego rozkazu:Kto nie dotknął ziemi ni razu,

Ten nigdy nie może być w niebie.

GUŚLARZ(do kilku wieśniaków)

Darmo bieżycie; to są marne cienie,Darmo rączki ściąga biedna,

Wraz ją spędzi wiatru tchnienie.Lecz nie płacz, piękna dziewico!

Oto przed moją źrenicąOdkryto przyszłe wyroki:Jeszcze musisz sama jedna

Latać z wiatrem przez dwa roki,A potem staniesz za niebieskim progiem.

Dziś modlitwa nic nie zjedna.Lećże sobie ze Strzybogiem.A kto prośby nie posłucha,

W imię odwiecznego ducha.Pan Nawii patrzy wzwyż!Nie chciałaś jadła, napoju?

Zostawże nas w pokoju.A kysz, a kysz!

CHÓRA kto prośby nie posłucha,

W imię odwiecznego ducha.Pan Nawii patrzy wzwyż!Nie chciałaś jadła, napoju?

Zostawże nas w pokoju.A kysz, a kysz!

(Dziewica znika)

GUŚLARZTeraz wszystkie dusze razem,Wszystkie i każdą z osobna,Ostatnim wołam rozkazem!Dla was ta biesiada drobna;Garście maku, soczewicy

Rzucam w każdy róg kaplicy.

CHÓRBierzcie, czego której braknie,

Która pragnie, która łaknie.

GUŚLARZCzas odemknąć drzwi kaplicy.

Zapalcie lampy i świécy.Przeszła północ, kogut pieje,Skończona straszna ofiara,

Czas przypomnieć ojców dzieje.Stójcie...

66

CHÓRCóż to?

GUŚLARZJeszcze mara!

CHÓRCiemno wszędzie, głucho wszędzie,

Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZ(do jednej z wieśniaczek)

Pasterko, ot tam w żałobie...Wstań, bo czy mi się wydaje,

Czy ty usiadłaś na grobie?Dziatki! patrzajcie, dla Boga!

Wszak to zapada podłogaI blade widmo powstaje;

Zwraca stopy ku pasterce,I stanęło tuż przy boku.Zwraca lice ku pasterce,

Białe lice i obsłony,Jako śnieg po nowym roku.

Wzrok dziki i zasępionyUtopił całkiem w jej oku.

Patrzcie, ach, patrzcie na serce!Jaka to pąsowa pręga,

Tak jakby pąsowa wstęgaAlbo jak sznurkiem korale,Od piersi aż do nóg sięga.

Co to jest, nie zgadnę wcale!Pokazał ręką na serce,

Lecz nic nie mówi pasterce.

CHÓRCo to jest, nie zgadniem wcale.

Pokazał ręką na serce,Lecz nic nie mówi pasterce.

GUŚLARZCzego potrzebujesz, duchu młody?

Czy prosisz o chwałę nieba?Czyli o święcone gody?

Jest dostatkiem mleka, chleba,Są owoce i jagody.

Czego potrzebujesz, duchu młody,Żeby się dostać do nieba?

(Widmo milczy)

CHÓRCiemno wszędzie, głucho wszędzie·

Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZOdpowiadaj, maro blada!

Cóż to, nic nie odpowiada?

CHÓRCóż to, nic nie odpowiada?

67

GUŚLARZGdy gardzisz mszą i pierogiem,

Idźże sobie ze Swarogiem;A kto prośby nie posłucha,

W imię odwiecznego ducha.Pan Nawii patrzy wzwyż!Nie chciałeś jadła, napoju?

Zostawże nas w pokoju·A kysz, a kysz!(Widmo stoi)

CHÓRA kto prośby nie posłucha,

W imię odwiecznego ducha.Pan Nawii patrzy wzwyż!Nie chciałeś jadła, napoju?

Zostawże nas w pokoju.A kysz, a kysz!

GUŚLARZDadźbóg! cóż to za szkarada?

Nie odchodzi i nie gada!

CHÓRNie odchodzi i nie gada!

GUŚLARZDuszo przeklęta czy błoga,Opuszczaj święte obrzędy!

Oto roztwarta podłoga,Kędy wszedłeś, wychodź tędy.Bo cię przeklnę w imię Boga,

(po pauzie)Precz stąd na lasy, na rzeki,I zgiń, przepadnij na wieki!

(Widmo stoi)Dadźbóg! cóż to za szkarada?

I milczy, i nie przepada!

CHÓRI milczy, i nie przepada!

GUŚLARZDarmo proszę, darmo gromię,

On się przeklęctwa nie boi.Dajcie kropidło ofiarne...Nie pomaga i kropidło!Bo utrapione straszydłoJak stanęło, tak i stoi,

Niemo, głucho, nieruchomie,Jak kamień pośród cmentarza.

CHÓRBo utrapione straszydłoJak stanęło, tak i stoi,

Niemo, głucho, nieruchomie,Jak kamień pośród cmentarza.

Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,Co to będzie, co to będzie?

68

GUŚLARZTo jest nad rozum człowieczy!

Pasterko! znasz tę osobę?W tym są jakieś straszne rzeczy.

Po kim ty nosisz żałobę?Wszak mąż i rodzina zdrowa?Cóż to! nie mówisz i słowa?

Spojrzyj, odezwij się przecię!Czyś ty martwa, moje dziecię?Czegoż uśmiechasz się, czego?Co w nim widzisz wesołego?

CHÓRCzegoż uśmiechasz się, czego?Co w nim widzisz wesołego?

GUŚLARZDaj mnie czosnek i gromnicę,

Zapalę, jeszcze poświécę...Próżno palę, próżno święcę,Nie znika przeklęta dusza.Weźcie pasterkę pod ręce,Wyprowadźcie za kaplicę.

Czegoż uśmiechasz się, czego?Co w nim widzisz powabnego?

CHÓRCzegoż oglądasz się? czego?

Co w nim widzisz powabnego?

GUŚLARZDadźbóg, widmo kroku rusza!

Gdzie my z nią, on za nią wszędzie...Co to będzie, co to będzie?

CHÓRGdzie my z nią, on za nią wszędzie.

Co to będzie, co to będzie?

* * *

Bo słuchajcie i baczcie na siebie,Aby ludziom pomagać w potrzebie

W imię odwiecznego ducha.Pan Nawii patrzy wzwyż!A kto złem tylko bucha,

A kysz, a kysz!

Bo słuchajcie i zważcie u siebie,Że według bożego rozkazu:

Kto nie wspomni Peruna ni razu,Temu zimno będzie w glebie.

Księga mitów

69

Na początku niebo stykało się z morzem. Wszędzie jak patrzeć, tu czy na horyzoncie. Po tym morzu bezkresnym a prężnym dryfowała niewielka łupina, a wniej siedział Wszechoptężny Pan pioruna i błyskawicy- Perun. W głębi otchłani morskiej przebywał perunowy brat- Pan mórz Weles. I tak było przez wieki całe. Jednak Pan mórz, Weles, spotkał się wreszcie ze swym bratem Perunem na styku morza i nieba. Bo nuda przeogromna wkradła się między Bogi! I tak dumali, i tak radzili. I obaj wspólnymi siłami stworzyli kawałek suchego lądu, by nudę i monotonię rozproszyć. Perun jednym skinieniem ręki stworzył zaczątek wysepki. Weles nabrawszy morskiego piasku w usta i mułu w garść, dokończył dzieła. I tak przez wieki nastepne Perun i Weles zasiadali na niewielkim i ciasnym kawałku lądu. Dnia pewnego Weles pomyślał: „To mój był pomysł! Mnie się ląd należy! Strącę mego brata do otchłani mórz i sam będę władał ziemią!”. I tak Weles próbował strącić Peruna w czasie snu. Jednak gdy tylko go poruszył, ziemia pod nim się rozrastała i wchodziła na morze. I tak oto powstał ląd rozległy. Przez te wszystkie wieki resztki mułu w welesowych ustach rozrastały się i rozrastały. Aż w końcu przy olbrzymim naporze Weles wypluł z hukiem grudy ziemi. I tak powstały góry na świecie. Obudził się wtedy Perun, Pan gromu i błyskawicy, i rozgniewał się srodze na brata. Na nic pomogły welesowe wytłumaczenia. Perun chwycił naraz swój grom potężny i cisnął nim w brata, a czeluście wielkiej otchłani rozstąpiły się nagle. Leciał w niej Weles długo, aż dosięgnął dna. Lecz to nie koniec perunowej zemsty. Pan gromu przykuł brata wielkimi łańcuchami do posadzki jego nowego królestwa. A Weles starał się oswobodzić całą jesień i zimę. I prawie mu się to udało, gdy pierwszym wiosennym gromem Perun znów strącił brata do ciemnego królestwa umarłych zwanego Nawią.I tak jest do dziś. I tak oto istnieją jesień, zima, wiosna i lato. Każda pora inna, w każdej z nich Perun ma inny nastrój, w każdej inna jest jego twarz. A ludzie to upamiętniają w posągu czterolicym. Jednak Perunowi zbrzydła ziemia cała i wzniósł się rządzić z niebiosów.

Na začiatku vekov bola veľká tma. V tej tme bolo Zlaté vajce, v ktorom prebýval Rod - pôvodca všetkého.Rod zrodil lásku - Ladu - matku a silou lásky rozbil zvnútra Zlaté vajce a stvoril Vesmír - nespočítateľné množstvo hviezdnych svetov a tiež náš svet.Slnko vyšlo z Jeho tváre,Mesiac z Jeho hrude,Svetlé hviezdy z Jeho očí,Jasné zore z Jeho obočia,Temné noci z Jeho myšlienok,Bujné vetry z Jeho dychu.."Kniga Koljady"

Tak Rod zrodil všetko, čo vidíme okolo, všetko, čo nazývame Prírodou.Slnko, ktoré vyšlo z Rodovej tváre, posadil do zlatej loïku a Mesiac do striebornej. Potom Rod vypustil zo svojich úst dych z ktorého sa zrodil Svarog - Nebeský otec a vták Mater Sva. Svarog ukončil stvorenie sveta. Stal sa hospodárom Zeme, vladykom Nebeského cárstva. Potom Svarog rozostavil po svete dvanásť obrovských stĺpov, ktoré podopierali nebesá. Rod vytvoril vody veľkého mora, z ktorého vystúpila na hladinu Zemská kačica, ktorá porodila mnohých bohov a démonov. Rod vytvoril aj Kravu Zemun a Kozu Sedun, z ich vemien sa rozlialo mlieko, z ktorého kvapiek sa zrodili hviezdy. Z masla vytvoril rod Matičku Zem. Potom Rod vytvoril kameň bytia Alatyr, ktorý bol stredom sveta a vhodil ho do mora.

Kameň Alatyr bol vytvorený na počiatku času. Raz ho z morského dna vytiahla Zemská kačica. Alatyr bol veľmi malý a tak ho kačica chcela skryť vo svojom zobáku. No Svarog vyriekol čarovné Slovo a kameň začal rásť. Kačica ho už nemohla udržať a pustila ho. Tam kde dopadol, vyrástla mohutná Alatyrská hora.Kameň Alatyr je svätý kameň, stredobod Poznania, sprostredkovateľ medzi ľuďmi a bohmi. Môže byť malý a ľahký, ale aj veľký a ťažký ako hora. Nikto ho nenájde a nikto ho nezdvihne. Keď Svarog udrel po Alatyre svojím mlatom, z iskier sa zrodili bohovia. Na Alatyre bol bohmi vytvorený chrám najvyššiemu Rodovi. Potom sa Alatyr stal obetným kameňom najvyššieho Roda. Na ňom Rod prináša sám seba ako obetu (žertvu) a premieňa sa na Alatyrský kameň.

70

Na počiatku vekov, keď Svarog udrel mlatom po svätom kameni Alatyre, z iskier vyprsknutých z kameňa sa zrodil boh ohňa Semargl a tiež všetci nebeskí Ratiči - bojovníci Svaroga. Žiarivý ohňoboh Semargl prichádza v ohnivom víchre, očisťujúceho od všetkého zlého. Sedí na koňovi so zlatou hrivou a striebornou srsťou. Dym je jeho znamením a oheň jeho koňom. Tam kde prešiel na koňovi, zostala iba čierna spálená zem. Svarogovým úderom sa vzňal obrovský oheň, z ktorého sa zdvihol Boží vietor - tak sa zrodil boh vetrov Stribog. On začal rozdúchavať obrovské plamene Svarogove a Semarglove. Veľký Čierny Had, zrodený zo Zemskej kačice si zmyslel napodobniť Svaroga. Priplazil sa k Alatyru a udrel po ňom mlatom. Z toho úderu sa po svete rozleteli čierne iskry - tak sa zrodili temné sily, démoni. A vtedy Semargl prišiel aby bojoval s veľkým Čiernym Hadom a s jeho bojovníkmi. No nemal dosť síl aby hada premohol. Vtedy had ovinul Zem hmlou. Semargl vystúpil do neba za svojím otcom Svarogom.Čierny Had potom priletel do Irije. Jazykom rozbil nebeskú bránu a vliezol do siene, kde sedel na tróne Svarog. Vtedy Svarog a Semargl uchopili obrovské rozžeravené kliešte a chytili nimi jazyk Čierneho Hada a vplietli ho na veľké radlo. Potom týmto radlom rozdelili Zem na kráľovstvo Jav (Dobra) a kráľovstvo Nav (Zla). V Javi začal vládnuť Svarog, v Navi - Čierny Had.

Po bitke bohov s Čiernym Hadom, Svarog s ostatnými bohmi prišli na Zem. A uvideli, že celá zem bola zaliata krvou. A vtedy rozrezali Matičku Zem, a ona pohltila všetku krv.Potom začali orať zem. Tam, kde Had vpletený do pluhu, urobil brázdu, začali vytekať rieky Don, Dunaj a Dneper. Na mieste bitky s Hadom vyrástli Ripejské hory. V Ripejských horách blízko pri Alatyrskej hore, od ktorej tečie Biela rieka, bola Svarogom stvorená Irija - nebeské cárstvo bohov. Na tej hore vyrástol posvätný Dub, zväzujúci koreňmi svet a siahajúci vetvami až do neba.V Ripejských horách rastú aj iné veľké stromy. Na hore Chvangure rastie Kiparis - strom smrti. Na Alatyre vysadil Svarog Irijský sad.

Hviezdne nebo sa nazýva Svarogovým kolesom. Je pripevnené na Polárne hviezde a točí sa okolo nebeskej osi. Toto otáčanie môžu vidieť iba mudrci. Za rok urobí jeden obrat. Na ňom sa pomaly striedajú zverokruhové súhvezdia, viditeľné v deň jarnej rovnodennosti na Severe. Tento čas sa volá dňom Svaroga. Koleso je rozdelené na dvanásť zverokruhových častí, z ktorých každá predstavuje viac než dvetisíc rokov.Dni Svaroga a výpočet zverokruhových častí má na starosť boh času - Čislobog.A Čislobog počíta naše dni,On hovorí svoje čísla bohom -Či je deň Svarogov, či je noc."Kniga Velesa"

Pomaly sa otáča Koleso Svarogovo. Drží ho sám Perun. Čislobog mu hovorí čísla a ľudia sa modlia k Perunovi, aby neprestal bdieť nad poriadkom, nad otáčaním Svarogovho kolesa.A hromovládcovi - bohu Perunovi,Bohovi bitky a boja, hovorili:Ty, oživovateľ všetkého,Neprestávaj koleso otáčať!"Kniga Velesa"

Mokoš - veľká bohyňa. Ona ovláda tajomstvá dobra, tajomstvá Svarogovho kolesa. Jej rozhodnutiam sa podriaďujú bohovia, aj ľudia.Ona dáva pozor na dodržiavanie obyčajov, obradov. Miluje a odmeňuje tých, ktorí pevne zastávajú dodržiavanie obyčajov. Sedí vysoko na nebeskom tróne a s pomocníčkami Dolejou a Nedolejou pradie nite osudu.

71

Ona nite pradie,do klbka zmotáva,nie obyčajné nite - čarodejné.A z tých nití splieta sanáš život -od uzlu - narodeniaaž do konca,do posledného rozuzlenia - smrti."Kniga Koljady" Mokoš pozná tajomstvo veštieb. Ona sa stará o to, aby každý človek šiel po svojej osudom danej púti života. Ona udeľuje aj slobodu výberu medzi dobrom a zlom, kde je dobro sledovanie svojej životnej púte a zlo - odklonenie sa od nej. Tých, ktorí sa odklonia, ničia seba aj svoju dušu - Mokoš kruto trestá. Ich duše sa stanú zlými démonmi a budú sa naveky potulovať po zemi.Mokoš - žena, a preto nestála. Môže prinášať radosť i žiaľ. Miluje a odmeňuje silných duchom, bojujúcich o šťastie. Ona ukáže aj východisko z beznádejných situácií, ak sa človek nepoddal zúfalstvu, ak sa borí z posledných síl, ak nestratil vieru v seba a v túžby. A vtedy Mokoš posiela človeku bohyňu šťastia a úspechu - Sreču. A vtedy človek otvorí dvere urobí krok a Sreča sa s ním stretne.No ak sa človek opustil, prepadol beznádeji, zanechal túžby, mávol nad všetkým rukou - prehral. Nebude sa mu v živote už nikdy dobre dariť. Mokoš odvráti od neho svoj zrak. Vtedy sa neho vrhnú starci a stareny Jednooký Licho, Nesreča, Krivaja, Nelegkaja, Nedelja, ktorí predstavujú nárek, nešťastie, choroby, biedu a lenivosť. Keď títo zachvátia človeka, už mu niet pomoci.

Veles sa zrodil na začiatku ako syn Nebeskej Kravy Zemun a veľkého Roda. Keď sa Veles narodil, poslal boh podsvetia Nij démona, aby ho uniesol. Démon zdvihol kolísku s malým Velesom a niesol ju nad oceánom. No tu začal Veles rásť a oťažievať. Démon už neudržal mládenca a pustil ho i s kolískou.Veles s Kolískou doplával na brehy veľkého ostrova. Tu sa Veles stretol s Koršunom, ktorý držal v zajatí krásnu cárovnú Lebeď, ducha Azovského mora, ktorú volali Azovuškou. Koršun napadol Velesa. Veles chytil Koršuna a vrhol ho do mora. Veles a Azovuška sa do seba zamilovali, čoskoro bola svadba a zostali žiť spolu. Ich čarovným obydlím sa stal ostrov Bujan na Azovskom a Čiernom mori. Na tomto ostrove stojí zámok, pred ktorým rastie posvätný dub a smrek.

Keď Dij, boh nočnej oblohy, vyrubil ľuďom príliš veľkú daň, oni mu prestali dávať obety. Vtedy Dij začal trestať ľudstvo a ľudia sa obrátili na Velesa, aby im pomohol. Boh Veles ich vypočul a premohol Dija, zničil jeho palác, postavený z orlích pier. Veles zvrhol Dija z neba, do Nijovho podsvetného kráľovstva. A ľudia sa modlili:Ó boh Veles! Ty naše Slnko,žiariace na polia!Ty si Mesiac i Hviezdny jas!Ty si naša kvitnúca zem!Za tebou stoja nebeské sily!Ty múdry a silný boh!Si bystrejší od orla!I Dija si prevýšil!"Kniga Koljady"

No potom Dij s pomocou Nija znova vystúpil na zem a vystrojil hostinu, na ktorú bol pozvaný aj sám Veles, akoby na znak zmierenia. Keď Veles prišiel do hodovej miestnosti, Dij mu podal čašu s otravou. Veles ju vypil a odišiel sám do Nijovho podsvetia, kde bol zatvorený do najtemnejšej jaskyne.A vtedy mu prišla na pomoc Azovuška. Zostúpila k Nijovi do podsvetia a uprosila ho, aby pustil Velesa. A vtedy Veles a Azovuška prechádzali spolu cez nádvoria a jaskyne podsvetia až k samému východu. Keď došli k východu, ozval sa hlas Najvyššieho Roda, ktorý im povedal: "Azovuška, ty môžeš vyjsť týmto východom, no Veles musí nájsť iné dvere, pretože stratil svoje telo."To znamenalo, že Veles sa musel znova narodiť.

72

No Azovuška nechcela opustiť Velesa. Preto, ako sa zavrela hora Azov, kde bola brána do podsvetia, zostala s Velesom čakať na jeho znovuzrodenie.

Druhý raz sa Veles narodil z dcéry Kravy Zemun Amelfy, spolu so sestrou Altynkou. Otcom bol Nebeský otec Svarog.Keď Veles a Altynka boli ešte deťmi, Amelfa im povedala, že kedysi Svarožiči a Dieviči oslobodili stádo kráv z Nijovho zajatia, a Svarožiči si stádo ponechali. Tie kravy boli sestrami ich matky Amelfy. Veles a Altynka sa rozhodli kravy vrátiť. Zahnali stádo z Irije k hore Azov. Svarog a Svarožiči nestrpeli takéto svojvoľnosti. Dažbog sa ich rozhodol prenasledovať a zobrať Velesovi kravy. No keď počul Velesovu hru na čarovných husliach, zabudol na všetko na svete a vymenil kravy za Velesove husle.Veles sa učil hrať na husle a spievať u bohyne Živy a boha bohov Roda. A ľudia sa čudovali jeho vedomostiam a hovorili:Nie je lepšieho speváka na celom svete!Boh náš, Veles!Učil sa u najvyššieho Roda,učil sa u Živy a spieval Jasnú Knihu!"Kniga Koljady"

Potom Veles prišiel za Svarogom a poprosil ho, či by mu neukul pluh a železného koňa. Svarog vyplnil jeho prosbu. A začal Veles vyučovať ľudí poľnohospodárstvu, ako siať a žať, ako variť pšeničné pivo.Potom Veles učil ľudí viere a vedomostiam. Učil ako sa má správne obetovať bohom, učil múdrosti hviezd, učil žrecov písať, dal prvý kalendár. On rozdelil ľudí do stavov a dal prvé zákony. A kto sa nechcel učiť, nepočúval ho, alebo nechcel pracovať, tých Veles napomínal:"Ak postretnem darebáka, chytím ho za ruku, alebo za nohu - a dobre mu bude, ak ho vyšmarím preč, a to môže i horšie dopadnúť."¼udia sa začali sťažovať Amelfe. I Amelfa začala napomínať Velesa. Nepáčilo sa Velesovi jej napomínanie. Zvolal vojakov a prišiel na hostinu do najbližšej dediny. I začala sa jeho družina veseliť a piť. Potom sa začali pretekať, kto je silnejší. Spočiatku iba zo žartu, no ako pili, zmenilo sa to na skutočný boj. Veles chcel oddeliť bijúcich sa od seba, no tu nejaký mužík udrel Velesa do tváre.I rozzúril sa Veles. Zvolal svoju družinu - lesných démonov, vlkodlakov a ostatných lesných obyvateľov - a začal biť všetkých, ktorí mu padli pod ruku. Mužíci bežali znova za Amelfou, aby ich ochránila, a tá poslala svoju dcéru Altynku, aby upokojila Velesa. Pribehla Altynka k Velesovi a donútila ho, aby išiel za matkou a tá zatvorila syna do pivnice. Jeho družina zostala bez vodcu. Vtedy začali ľudia prenasledovať lesných ľudí a zabíjať ich. I uvidela to Altynka, keď prišla po vodu, a zmyslela si vypustiť Velesa. Bežala a otvorila dvere pivnice. Veles vyskočil na široký dvor, vyrval aj s koreňmi storočný strom a bežal na pomoc svojej družine. Začal sa zaháňať stromom a pokoril si ľudí. Začali mu nosiť zlato a striebro.My radi dary obetujemekaždý rok na Velesov deň!Budeme nosiť chlieb od pekárov,a od koláčnikov - koláče,prinesieme dary od remeselníkov.Prijmi, Veles, naše dary!"Kniga Koljady" Vtedy Veles uzavrel s ľuďmi mier, vypil s nimi medovinu z čara a prijal ich dary. Tak sa medzi Slovanmi začal svätiť boh Veles.

Veles a Perun boli nerozlučnými priateľmi. Perun si ctil Velesa, lebo on mu pomohol získať slobodu, keď bol oživený a mohol poraziť neľútostného vraha Skipera-zvera.

73

No ako to často býva, chlapské priateľstvo zničila žena. Obidvaja, Perun aj Veles sa zaľúbili do prekrásnej Divy. No Diva uprednostnila Peruna, Velesa odmietla. Napokon Veles začal zvádzať Divu a ona porodila Jarila. No odvrhnutý Veles potom išiel, kam ho oči viedli, a prišiel k rieke Smorodine. Tu stretol troch obrov - Dubyňa, Goryňa a Usiňa. Dubyňa vytrhával stromy, Goryňa prevracal hory a Usiňa fúzmi lovil v Smorodine jeseterov. Pobratal sa Veles s obrami, a putovali spolu. Chceli preplávať cez rieku Smorodinu. Len ako to urobiť? Usiňa dostal nápad. Rozprestrel svoje fúzy cez rieku, a vtedy po fúzoch, ako po moste, všetci prešli na druhú stranu. I uvideli tam chalúpku na kuracích nohách.Veles povedal:"To je dom Baby Jagy, ktorá bola kedysi Jasunou Svätogorovnou." Prišli teda pútnici do domu a zostali na noc. Ráno sa rozhodli ísť do lesa na lov a v dome ostal iba Goryňa. Zrazu sa nebo zatemnilo, zaduli silný vietor, dúbravy zašumeli a ohnivom stĺpe priletela Baba Jaga. Zabila Goryňu a zjedla navarený obed.Na druhý deň nechali gazdovať v dome Dubyňu, na tretí Usiňu. S nimi sa história opakovala. Nakoniec ostal v dome sám Veles. Priletela Jaga a začala zápasiť s Velesom. No Jaga nepremohla Velesa a tak sa nakoniec uzmierili a ostali žiť ako muž a žena. To sa nepáčilo matke Velesa Amelfe."Ako si sa ty, Veles, mohol oženiť s čarodejnicou so zelenou kožou?" čudovala sa.Amelfa sa rozhodla Babu Jagu zničiť. Zavrela ju do miestnosti s horkým kúpeľom a prikladala do ohňa, kým nebolo v miestnosti tak horko, až Jagu zabilo. Jej telo potom vložila do truhly a truhlu nechala plávať po Dnepri. Veles s pomocou nebeských bohov oživil Jagu. No podľa rozkazu matky a podľa zákonov na Najvyššieho Roda, zakazujúceho mať svadbu bez rodičovského dovolenia, bol Veles prinútený opustiť Jagu, lebo rodičia ju neuznali za nevestu.Jaga sa potom vrátila do svojho domu pri rieke Smorodine.

Nevydržal Veles sedieť doma, potuloval sa so svojimi priateľmi po šírom svete, plavil sa po mnohých moriach. Niekde obchodoval, niekde bojoval. Veľa toho prežil. Zvíťazil nad Dijom a Dievičmi, keď uniesli jeho matku a sestru. Pomohol Perunovi, keď ho zajal Skiper-zver. Bojoval s rodinou Dija a Nija, v týchto bitkách zabíjal aj ľudí, uctievajúcich týchto bohov. Tento boj bol nekonečný, lebo v ňom nešlo o víťazstvo, ale o boj ako taký. No potom prišla doba očistiť sa a kajať sa pred Najvyšším Rodom. Ako sa tak Veles plavil po Čiernom mori, povedal svojim druhom:"Moja družina! Mnoho ľudí sme poslali do Irije, teraz nám prináleží spasiť svoje duše. Musíme ísť k Alatyru a vstúpiť do Irijského sadu!"Lenže ako sa dostať k Alatyru? Plaviť sa priamou cestou. S priaznivým vetrom k ústiu rieky Volgy a Smorodiny, potom okolo ostrova Bujana, po rieke Smorodine - to bude sedem týždňov trvať. No túto cestu strážia obri, vrhajú z hôr kamene a potápajú všetky lode, ktoré sa tadiaľ plavia. No plávať okolo, cez moria a potom rieky - ani za sto rokov sa tam nedostaneš. I rozhodli sa plaviť sa priamou cestou. Doplávali k ústiu rieky Volgy, k Saračinskej hore. Prirazili k brehu.I vystúpil Veles s družinou na vrchol Saračinskej hory. Keď vystúpil na vrchol, našiel tam ležať Čierny kameň. A na ňom bol vyrytý nápis:Kto sa bude pri kameni veseliť,Preskakovať Čierny kameň -Ten ostane tu naveky!"Kniga Koljady" Pozrel Veles na kameň a zachcelo sa mu poveseliť sa, no porozmýšľal a nezačal.Tu sa objavili obri a začali sa Velesa pýtať, kam cestuje. Veles odvetil, že ide na Alatyrskú horu, aby sa pomodlil v chráme Najvyššieho Roda a očistil sa v mliečnom kúpeli. "Pomodli sa aj za nás, mocný Veles! - poprosili ho obri.I plavil sa Veles po Volge, potom po Smorodine, až prišiel k Alatyru. Vystúpil na Alatyr a vstúpil do Irije. Tam vstúpil do chrámu.I modlil sa v chráme Najvyššieho Roda, a prosil ho, aby mu odpustil zlé činy, prosil aj za svoju družinu, prosil aj za obrov. Potom sa vykúpal v mliečnom kúpeli. Vykúpala sa aj celá jeho družina.Keď sa vracal naspäť, zastavil sa pri Saračinskej hore. Prišiel k Čiernemu kameňu a začal oslavovať, zabávať sa a tešiť sa. Potom ho začal preskakovať. A tu sa splnilo to, čo bolo na kameni napísané, i Veles sa stal strážcom rieky Smorodiny, Volgy a Čierneho kameňa.

74

Raz bol Veles povolaný bohmi, aby porazil Černoboga-Kaščeja. I zvolal Veles svoju družinu a svoje vojsko lesných duchov a zvierat na čele so Svätiborom. Veles porazil Černoboga a vtedy ho bohovia poverili, aby sa stal vládcom lesov, zvierat, bohatstva, poézie, bohom Mesačného svetla, bratom Slnka, poslom Najvyššieho Roda a veľkým obrancom dobra.

V ríši zla, v Čiernych horách, sídli sám Čierny Had. Po bitke so Svarogom sa jeho bojovníci rozišli po celej zemi. I vtedy vyletela Pravda na nebesia. Iba Krivda zostala na Matičke Zemi. Tá sa rozšírila po celej zemi, po celom podnebeskom cárstve.Čiernemu Hadovi, pôvodcovi zimy, ničenia, smrti, slúžia čierni sluhovia, čarodejníci. V lesoch sa potulujú vlkodlaci.V temnom kráľovstve krúžia mraky,i havrany tam krúžia.Černobog-Kaščej tam panuje,strigôňov a vedmy pozývavšetkých služobníkov Černoboga."Kniga Koljady"

Čierny boh - pán tmy, zla a podzemného kráľovstva. Sedí na tróne v Čiernom zámku, spolu s ním - bohyňa smrti Morana a pred ním posedáva záhrobný sudca - medveďohlavý Radogost. Vojvodom Černobogovho vojska bol Nij, brat boha nebies Dija. Má ťažké viečka, takže nemôže otvoriť oči. Keby sa mu ich podarilo otvoriť, tak ten, kto by do nich pozrel, zomrie. Nij nevychádza na slnečné svetlo, lebo mu bolo súdené žiť pod zemou. Vlkodlaci, čierni čarodejníci a vedmy - to sú vojsko Černoboga. Jemu slúžia všetky sily tmy, temna a všetci tvorovia podsvetia. Kráľovstvo Černoboga je obrovské - jemu je podriadená celá temná časť bytia. Černobog si rád oblieka čiernu sutanu. Vysmieva sa viere. Bojuje so všetkými bohmi. Stane sa však aj to, že sa postaví na stranu nejakého z bohov, no robí to iba z jedného dôvodu - poškodiť vieru v toho boha. On borí chrámy, páli knihy. I on píše knihy, ale tie slúžia na poškodenie viery. Černobog je aj kniežaťom severu. Jeho družkou bohyňa smrti Morana. Morana porodila Černobogovi mnohých démonov - Moroka, Mora, Čiernu pomoc a veľa iných.Boli časy, keď Černobogovi bojovníci zaplavili celý svet. Veľká zloba zachvátila svet. Vtedy zostúpil Najvyšší Rod na svet a postavil ho medzi dva neviditeľné svety - dobrý a zlý.

Boh mesiaca a ohňa, boh ohnivých obetí a domáceho krbu Semargl Svarožič stojí nocou na nebesiach na stráži s ohnivým mlatom. Chráni svet pred príchodom zla. Raz prijal pozvanie bohyne noci Kupalnice, ktorá ho pozvala k Dnepru na rusálie - hry lásky:Mne celú noc až do rána netreba spať,Na nebesiach na stráži musím stáť,Aby sa Čierny Had nepriplazil z tmy,Aby žito v poli širokom nezničil,Mlieko kravám neodobral,A od matiek - malé dievčatká."Kniga Koljady"

Len raz v roku v deň jesennéj rovnodennosti zíde z oblohy na pozvanie Kupalnice. A vtedy sa noc stane dlhšou ako deň a zlo prenikne ako čierny oblak na svet. A v deň letného slnovratu, za deväť mesiacov, sa Semarglovi a Kupalnici narodia deti - Kostrama a Kupalo. V tento deň sa začínajú sviatky Kupala.Ako na zradu, ako to vždy bývalo, v deň Kupala k Dnepru priletel vták smrti Sirin. Spieval veľmi zvláštne piesne. No kto ho počul, zabudol na všetko na svete a nasledoval ho do kráľovstva zla Nav.Neposlúchali Kupalo a Kostrama upozornenia svojej matky Kupalnice, tajne od nej utiekli s túžbou vypočuť si spev vtáka Sirin, no a z toho mohlo vzniknúť iba nešťastie.Osud odlúčil brata od sestry. Mládenca Kupala uniesli poslovia tmy spolu s vtákom Sirinom do ďalekých krajín.Prešlo mnoho rokov. Raz sa Kostrama prechádzala po brehu rieky a vila vienok. Chválila sa, že jej vietor nesfúkne venček z hlavy. Verilo sa, že to znamená, že sa dievča nevydá. Za toto sa ju rozhodli bohovia potrestať. Vietor sfúkol z jej hlavy vienok

75

a odvial ho na vodnú hladinu. Voda ho odniesla až ku Kupalovi, plávajúcemu po rieke na loďke, ktorý vienok vylovil. Kostrama nepoznala v Kupalovi brata a obyčaj im velil zobrať sa.Bola svadba a až po svadbe ženích a nevesta poznali, že sú brat a sestra.Vtedy sa rozhodli ukončiť svoj život a utopiť sa spolu v rieke. Kostroma sa potom stala rusalkou - vílou. Bohovia sa nad nimi zľutovali a premenili Kupala a Kostramu na kvietky.V Noci Kupala kvety budú ľudia trhaťBudú spievať, budú hovoriť:"Hľa tráva-kvietok - brat so sestrou,to Kupala s Kostramou.Brat - to je žltý kvet,A sestra - modrý kvet…"Kniga Koljady"

Raz mocný Chors rozkázal Kitovrasovi na odpustenie prečinov postaviť na Alatyrskej hore Rodov chrám. Kitovras ho musel postaviť z kameňov, ktoré neboli otesané železom. Iba železo okresáva kamene.A vtedy Kitovras povedal Chorsovi:"Aby som mohol postaviť na Alatyre chrám z kameňa nedotknutého železom, musíme poprosiť Gamajuna. Gamajunov zobák otesá kameň i bez železa."Vták Gamajun a Alatyrská skala predstavujú Roda na pozemskom svete. Potom dotykom obrovského zobáka vtáka Gamajuna sa môže otesať kameň nielen na chrám, ale aj oltár.Kitovras a Chors teda poprosili vtáka Gamajuna a ten súhlasil. I vtedy postavili Kitovras a Gamajun na Alatyrskej hore chrám Rodovi.Bol postavený chrám na osemdesiatich obrovských stĺpoch - vysoko, vysoko do podnebesia. Okolo chrámu je posadený sad, ohradený strieborným plotom, na stĺpoch horia sviečky, ktoré nikdy nezhasnú. Je to chrám dlhý šesťdesiat lakťov. Dvanásť dverí a okien bolo okrášlených drahými kameňmi. Na stenách chrámu ožívali maľby vtákov a zvierat, rástli stromy a kvety.

Chors bol zrodený na počiatku vekov z najvyššieho Roda a bol bratom Velesa. Chors je boh mesiaca.Pred samým ránom Chors odpočíva na ostrove Radosti. Vždy, keď k ostrovu pricvála na bielom koni Ranník, hovorí slnku:"Choď Slnko na svoje modré lúky. Musíš sa zdvihnúť a znova putovať po svojom polkruhu a hľadieť z východu!"A večerom, keď sa slnko skláňa k horizontu pricvála k ostrovu Večerník na čiernom koni a hovorí:"Slnko zašlo za hory a ukončilo svoj zlatý polkruh"Vtedy vyjde Chors a prechádza sa po nočnej oblohe. A pozerá dolu na zem. Raz, keď tak Chors putoval po oblohe, uvidel Zoru - Zorenicu kúpať sa so svojimi sestrami Poludnicou, Večernicou.Akonáhle ju uvidel, zaľúbil sa do nej a rozhodol sa s ňou oženiť. Na svadbu Chorsa a Zory prišli všetci bohovia.Na lietajúcej lodi prileteli všetky dcéry Lady - bohyňa života, smrti a lásky - zelenooká, zlatovlasá Živa, čierna Morana a modrooká Lela.Darovali Zore zlatú šatku so slovami:"Ak ju rozvinieš skoro ráno, ožiariš ňou celý podnebeský svet."Chorsovi darovali čašu so živou vodou so slovami:"Kto sa napije vody z tejto čaše - ten nikdy nezomrie."

Chors a Zora – Zorenica splodili spolu dcéru Radunicu a syna Dennicu. Hovorilo sa však, že Dennica je synom Zorenice a Mesiaca. No Zorenica to vždy poprela.Premený na sokola, lietal Dennica na modrým morom alebo sedel na vetve jaseňa, ktorý rástol z kameňa uprostred mora. Povedľa neho plávala vo vlnách jeho sestra Radunica, premenená na bielu labuť:„Čo ty, brat môj, jasný sokol, sedíš na vetve a dumáš, a svojimi očami hľadíš v širokú diaľavu? Je ti clivo v rodnom kraji? Na rodnom ostrovčeku neveselo?"I odvetil Dennica sestre:

76

„Chcem vyletieť vyššie ako Slnko a vystúpiť vyššie nad hviezdy! Veď môj otec je veľký Chors! Chcem sa stať podobný najvyššiemu Rodovi!"I priletel Dennica k otcovi Chorsovi a povedal mu, aby mu splnil jeho želanie ak je naozaj jeho synom. Dal teda Chors sľub svojmu synovi a vtedy Dennica začal prosiť otca aby mu povolil sa previesť na slnečnom voze, aby mohol po hviezdnej ceste prísť až k trónu najvyššieho Roda.„Ak si myslíš, syn môj, že uprostred hviezd uvidíš mestá a paláce, bohaté chrámy – vedz, na tejto ceste stretneš predovšetkým podoby zvierat! Uvidíš ostrorohú Zemun, i šťuku i raka!"Neposlúchal Dennica, nastúpil do slnečného voza a stúpal k nebesiam. No Chorsove kone neposlúchali neznalého vozataja. Vzniesli sa medzi Nebo a Zem a zapálili ich. Na Zemi zahoreli lesy a zapenili moria. Matka Zem, celá v ohni a dyme, povedala Svarogovi:„Na čo bohovia čakajú? Môj svet umiera v plameňoch, hynú moje deti a vnuci!"A vtedy Svarog udrel mlatom do Dennicovho voza. I padol Dennica do mora na severe.Búrka bije a hrom duní,Slnko červené nevyjde...Dole na mori, v tichom záliveTelo sokola pláva... „Kniga Koljady"Celý deň sa vtedy neukázalo Slnko na nebesiach a svet bol osvetlený požiarmi. Zora – Zorenica a Radunica obleteli celý svet a našli Dennicovo telo až v severnom mori. Pochovali Dennicovo telo v lesne húštine a nad jeho mohylou položili vetvičky osiky. Slzy, ktoré vyronili, zaschli pod lúčmi horúceho Slnka a premenili sa na jantár.I vtedy sa z vôle Najvyššieho Roda premenila Dennicova duša na hviezdu, ktorá žiari ráno a je predzvesťou prichádzajúceho dňa.

77

Księga czasu

STYCZEŃ

WILK Barwa biała

Symbole: jodła, siewa, śledź, paproć

1Miesław, Mieczysław,Mieczysława, Mieszko

17 Roocisław

2 Strzeżysław 18 Bogumił, Jaropełek

3 Włościsława 19 Roocimir

4 Dobromir. Dobrymir 20 Dobiegniew

5 Włoocibor 21 Jarosław, Jarosława, Jesrosława

6 Bolemir 22 Dobrymysław

7 Chocisław 23 Wrócisław

8 Mocisław 24 Chwalibog, Mirogniew

9 Borzymir 25 Miłosz, Miłowan, Miłowit

10 Dobrosław 26 Skarbimir, Wanda

11 Krzesimir 27 Przybysław

12Czech, Czechasz, Czechon, Czesław, Czesława

28 Radomir

13 Bogumił, Bogus1d, Bogusława 29 Bolesław, Zdzisław, Żelisław

14 Radogost, Radost 30 Maciej

15D1brówka, Dobrawa, Domasław, Domosław

31 Spycigniew

16 Włodzimierz    

LUTY

TUR Barwa srebrna

Symbole: cis, kruk płoć, pierwiosnek

1 Dobrocha, Dobrochna, Simirad 17 Niegomir, Zbigniew, Zbyszek

2 Miłosław 18 Sawa, Wiecesława

3 Uniemysław 19 B1dzisława

4 Witosława 20 Ludomił, Ludmiła, Ludomiła, Siestrzewit

5 Strzyżysława 21 Wyszenieg

6 Bogdana 22 Wrócisław, Wrocisław

7 Sulisław 23 B1dzimir

8 Gniewomir, Gniewosz 24 Bogurad, Bogusz, Boguta, Maciej

9 Gorzysław 25 Bolebor, Maciej

10 Tomisława 26 Lutosław, Bogumił, Mirosław

11 Owietomira 27 Sierosław

78

12 Radzim, Trzebisława 28 Chwalibóg, Nadbor

13 Toligniew    

14Dobiesława, Dobisława, Niemir, Niemirym

   

15 Przybyrad    

16 Danisz    

MARZEC

TUR Barwa niebieska

Symbole: grab, jastrząb, szczupak, przylaszczka

1 Bodzisław, Bodzisz, Jawdocha 17 Rena, Zbigniew, Zbygniew, Zbyszko

2 Radosław 18 Boguchwał

3 Wierzchosław, Pakosław 19 Bogdan

4 Kazimierz, Wacław, Wacława, Jagoda 20 Bogusław, Wasyl

5 Pokosław, Pokosz, Wacław, Wacława 21ŚWIĘTO ŻYCIA I WIOSNY Lubomira, Lubomir

6 Wojsław 22 Bogusław, Godzisław, Kazimierz

7 Nadmir 23 Zbysław

8 Miligost, Miłogost 24 Dziersław, Dzierżysława

9 Mocisław 25 Lutomysł, Wienczysław

10 Bożysław 26 Tworzymir

11 Drogosław, Ludosław 27 Roocimir

12 Blizbor, Wasyl 28 Krzesisław

13 Bożena, Trzebisław 29 Czcirad

14 Bożeciecha 30 Czestobor, Dobromir

15 Gościmir 31 Dobromira

16 Drzewowit    

KWIECIEŃ

LIS Barwa zielona

Symbole: sosna, jaskółka, okoń, pokrzywa

1 Tolisław, Zbigniew, Zbyszko 17 Rodociech

2 S1domir, Władysław, Władysława 18 Bogusław, Bogusława, Goocisław

3 Cieszygor 19Cieszyrad, Czech, Czechasz, Czechon, Czesław, Włodzimierz

4 Wacław, Wacława, Zdzimir 20 Czech, Czechwasz, Czesław, Nawoj

5 Borzywoj 21 Bartosz, Drogomił

6 Świetobor 22 Strzyżymir

7 Przecław 23 Wojciech

8 Radosław, Siecisława 24 Zbromir

9 Dobrosława, Dymitr 25 Jarosław, Wasyl

10 Grodzisław 26 Marzena, Spycimir

11 Jaromir, Stanisław 27 Bożebor

79

12 Iwan, Siemiodrog, Ludosław 28 Przybyczest

13 Przemysł, Przemysław 29 Bogusław

14 Myślimir 30 Chwalisława

15 Wacław, Wacława, Wszegniew    

16 Nosisław    

MAJ

ŁOŚ Barwa czerwona

Symbole: buk, orzeł, sum, róża

1 Ludomir 17 Sławomir

2 Witomir 18 Myślibor

3 Owietosława, Owietochna 19 Pekosław

4 Strzyżywoj 20 Bronimir, Sawa

5 Zdzibor 21 Przecław

6 Goociwit, Jurand 22 Krzesisław, Wiesław, Wiesława, Wisława

7Bogumił, Ludmiła, Ludomira, Sawa, Ludomir

23 Budziwoj

8 Stanisław 24 Cieszysław

9 Bożydar 25 Imisława, Borysław

10 Czestomir 26 Wiecemił

11 Lutogniew, Mira 27 Radowit

12 Wszemił 28 Jaromir, Wrócimir

13 Ciechosław 29 Bogusław

14 Boncza, Dobiesław, Maciej 30 Sulimir

15 Czcibora, Nadzieja, Strzyżysław 31 Bożysław

16 Trzebomysław, Wienczysław    

CZERWIEC

BÓBR Barwa błękitna

Symbole: jawor, kukółka, lin, chaber

1 Świetopełk 17 Drogomysł, Radomił

2 Racisław 18 Drzewoja

3 Leszek, Tamara 19 Borzysław

4 Goocimił 20 Bogna, Bogumiła, Bożena

5Boncza, Dobrociech, Dobromir, Dobrymir

21 Domamir

6 Wiecerad 22 Broniwoj

7 Ciechomir, Jarosław, Wiesław, Wisław 23Świeto kupały, krzesania ognia (Kres) Wanda,

8 Wyszesław 24 Dan, Dana, Danisz

9 Słoncesław 25 Tolisława

10 Bogumił 26 Zdziwoja

11 Radomił 27 Władysław, Władysława, Włodzisław

80

12 Wyszemir 28 Zbrosław

13 Chociemir 29 Dolebor

14 Ninogniew 30 Ciechosława

15 Wit, Witosław, Wodzisław    

16 Bodzimir    

LIPIEC

BORSUK Barwa różowa

Symbole: lipa, kuropatwa, Lipien, bławatek

1 Bogusław, Nigosław 17 Bogdan, Dzierżykraj, Jadwiga

2 Jagoda, Słoncesław 18 Unisław

3 Miłosław 19 Lutobor, Wodzisław

4 Wielisław 20 Czech, Czechasz, Czechon, Czesław

5 Przybywoj 21 Stojsław

6 Chociebora 22 Bolesław, Bolisława, Wiecejmiła

7 Sedzisława 23 Bogna, Żelisława, Sławosz

8 Chwalimir 24 Olga, Wojciecha

9 Wszebąd 25 Nieznamir, Sławosza

10 Radziwoj 26 Mirosław

11 Olga, Sawin, Wyszesław 27 Wzebor

12 Tolimir 28 Świętomir

13 Radomił 29 Cierpisław

14 Dobrogost 30 Ludmiła, Ubysław, Rościsław

15 Lubomysł, Niecisław, Włodzimierz 31 Ludomir

16 Dziersław    

SIERPIEŃ

ŻUBR Barwa żółta

Symbole: dąb, bocian, karp, dziwanna

1 Bodzisław 17 Jaczewoj, Zawisza

2 Borzysława 18 Bogusława, Bronisław, Bronisz, Tworzysław

3 Krzywosąd 19 Bolesław

4 Jantarka 20 Sieciech, Sobiesław, Szwieciech, Owieciech

5 Stanisława 21 Kazimiera, Mecimir

6 Niegosław, Sława 22 Namysław

7 Dobiemir 23 Sulirad

8 Niezamił, Olech 24 Bartosz, Cieszymir, Malina

9 Miłorad 25 Sieciesław

10 Bogdan, Wierzchosław 26 Dobroniega

11 Włodzimierz, Włodziwoj 27 Przybymir

12 Bądzisław, Lech 28 Sobiesław, Stanisław

13 Radomił, Wojbor 29 Rocibor

81

14 Dobrowoj 30 Czestowoj

15 Trzebimir 31 Świetosław

16 Domarad, Domarat    

WRZESIEŃ

SARNA Barwa złota

Symbole: grab, mewa, leszcz, macierzanka

1 Bronisław, Bronisława, Bronisz 17 Jaczewoj, Zawisza

2Czech, Czechasz, Czechon, Czesław, Dersław, Witomysł

18 Bogusława, Bronisław, Bronisz, Tworzysław

3 Bartosz, Bronisław, Bronisz, Mojmir 19 Wiecemir

4 Roocigniew 20 Oleg

5 Stronisław 21 Bożeciech, Bożydar, Mira

6 Uniewit, Radosława 22 Prosimir

7 Domasław, Domisława 23Święto plonów Boguchwała, Bogusław

8 Radosław, Radosława, Radochna 24 Uniegost

9 Sobiesąd, Ocibor, Ocibora 25Ladysław, Świętopełk, Władysław, Władysława, Włodzisław

10 Mocibor 26 Lekomir

11 Naczesław 27 Przedbor

12 Radzimir 28Lubosz, Luba, Wacław, Wacława, Wiecesław

13 Lubor, Morzysław 29 Dadźboga

14 Siemomysł 30 Imisław

15 Budzigniew    

16 Sądzisław    

PAŻDZIENIK

WIEWIÓRKA Barwa pomaranczowa

Symbole: wi1k, geś, miętus, aster

1 Cieszysław, Dan, Danisz 17 Sulisław

2 Stanimir 18 Bratumił

3 Sierosław 19 Siemowit, Skarbimir, Ziemowit

4 Debosław 20 Budzisława

5 Czestogniew 21 Dobromił, Wszebora

6 Bronisław, Bronisz 22 Przybysława

7 Rościsław 23 Włoocisław

8 Wojsława, Wojsław 24 Boleczest

9 Bogdan, Przedpełk 25 Boncza

10 Lutomir, Tomił 26 Ludomiła, Lutosław

11 Dobromił 27 Siestrzemił

12 Grzymisław 28 Wszechciech

82

13 Siemisław 29 Lubogod

14 Dzierżymir 30 Przemysław, Sądosław

15 Gościsław, Jadwiga 31 Godzimir, Godzisz

16 Radzisław    

LISTOPAD

JELEŃ Barwa fioletowa

Symbole: jesion, cietrzew, pstrąg, wrzos

1 Warcisław 17 Sulibor, Zbysław

2 Bożydar, Stojmir 18 Cieszymysł

3 Bogumił, Chwalisław 19 Zimowit

4 Mociwoj 20 Sedzimir

5 Dalmir, Sławomir 21 Twardosław, Wiesław

6 Trzebowit, Ziemowit 22 Wszemił

7 Przemił 23 Przedwoj

8 Sedziwoj 24 Dobrosław, Pecisław

9 Bogudar 25 Tegomir

10 Ludomir 26 Domiest, Lechosław, Lechosława

11 Bartosz, Maciej, Spycisław 27 Stojgniew

12 Cibor, Czeibor 28 Goocirad, Lesław, Lesława, Zdzisław

13 Stanisław 29 Bolemysł, Przemyol

14 Ocibor, Ocibora, Wszerad 30 Zbysława, Ludosław

15 Przybygniew    

16 Niedamir    

GRUDZIEŃ

NIEDŹWIEDŹ Barwa brązowa

Symbole: modrzew, wrona, węgorz, oset

1 Długosz, Sobiesław 17 Żyrosław

2 Sulisław, Zbylut 18 Bogusław, Wszemir

3 Unimir 19 Mocisław

4 Biernat 20 Bogumiła

5 Pecisław 21Święto zmarłych Tomisław

6 Jarogniew, Jarema 22 Drogomir

7 Niemysł 23 Sławomir, Sławomira

8 Boguwala, Świetożar 24 Godzisław, Grzymisław

9 Niemysł 25 Ziemosław

10 Radzisław, Bogdan, Radosława 26 Wróciwoj

11 Wojmir 27 Radomysł

12 Suliwoj 28 Dobrowiest, Godzisław

13 Włodzisław 29 Domowit, Gosław

83

14 Sławbor 30 Uniedrog

15 Wolimir 31 Tworzysław

16 Zdzisław    

84