Kwartalnik bezpłatny nr 4 (8)/2011

POLECAMY

Nowy autobus do pobierania

krwi

Zima? Naturalnie!

Pokochać krew

Szkoła z powołaniem

dawcyswiat

edytorial

Wydawca:Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodziul. Franciszkańska 17/2591-433 Łódź

Kontakt z redakcją:ul. Franciszkańska 17/25, 91-433 Łódź tel. 42 61 61 407, e-mail: propagowanie@krwiodawstwo.pl

Redaktor naczelny: Aneta Świątczak

Autorzy: Janusz Bergman, Liliana Bartoszczyk, Andrzej Chałupka, Piotr Czyżewski, Aleksandra Głąb, Dominika Kuśmider, Katarzyna Payerhin, Tomasz Seroczyński, Michał Zamolski

Foto: nextstep.net.pl, commons.wikimedia.org, dreamstime.com, materiały prasowe, A. Chałupka, A. Głąb, D. Kuśmider,

Realizacja: NextStep.net.pl

Jesteśmy na portalu facebook: www.facebook.com/Swiat.Dawcy

Aneta Świątczak

2

dawcyswiat

Zwykle to wiosna kojarzy się ze zmianami, ale w redakcji Świata Dawcy przygotowaliśmy dla czytelników pewną zmianę już teraz. Odświeżyliśmy magazyn Świat Dawcy, aby czytało się go jeszcze lepiej i zadbaliśmy o nowe tematy.Jedno z najważniejszych wyda-rzeń minionych tygodni to zakup nowego autobusu do pobierania krwi – piszemy o tym na stronach 10-11. Zobaczcie jak wygląda nasz ambulans i jak się po nim poruszać podczas akcji. Dodat-kowo postanowiliśmy zabrać Was na wycieczkę – do Japonii i Szwajcarii, aby pokazać jak tam wygląda propagowanie krwi. Być może będzie to inspiracja dla działających w łódzkiem klubów HDK.Sporo miejsca poświęcamy w tym numerze naturalnym spo-sobom wzmacniania organizmu. Liczymy, że dzięki temu całą zimę przetrwacie bez przeziębienia i będziecie mogli oddawać krew.

Wprowadzamy także stronę z grafiką (strona obok) i zawi-taliśmy na portal Facebook (www.facebook.com/Swiat.Daw-cy) będzie nam miło jeśli polubi-cie Świat Dawcy i napiszecie jak oceniacie wprowadzone zmiany.

dawcyswiat

starter3 - Dawcy w liczbach4 - Łodzianie! Czas podwinąć rękawy!4 - Reklamo, oddaj krew!4 - Łódzka Straż Miejska dołącza d HDK5 - Zostań Mikołajem nie tylko na święta5 - Wampiry po raz 19.

ludzie6 - W Skierniewicach „rządzi” młodzież7 - Małe jest... piękne7 - Dawca: Katarzyna Ścieszko8 - Jak oni to robią? ZSP nr 7 w Łodzi

autobus

10 - Prezentacja nowego ambulansu RCKiK w Łodzi

temat numeru12 - Zima? Naturalnie!14 - Co osłabia naszą odporność15 - Sonda uliczna15 - Warto wiedzieć, że...

dla dawcy16 - Pokochać krew - czym jest hemofilia19 - Podróżując po świecie (Japonia, Szwajcaria)20 - O czym pamiętać przed oddaniem krwi?21 - Kwestionariusz dla krwiodawców, pytania 7-1022 - Planowany harmonogram ekip na miesiące zimowe22 - Wasze pytania na temat oddawania krwi23 - Wykaz stałych punktów pobierania krwi24 - Rozrywka

dawcy w liczbach

Liczba dawców w Polsce

2000 rok

388 2922005 rok

534 8052010 rok

624 773

w 2010 r. wzrost o 61% w stosunku do 2000 r.

Roczna liczba pobrań krwi na 1000 mieszkańców

w Polsce

2000 rok

22,952005 rok

25,382010 rok

31,48

Rozkład płci dawców krwi, według kraju

Liczba pobrań krwi w Polsce

Polska 77,9% mężczyzn, 22,1% kobiet

2000 rok 890 526

2005 rok964353

2010 rok 1 217 074

wzrost o 8%

w stosunku do 2000

roku

wzrost o 37%

w stosunku do 2005

roku

Dawcy wg wieku w Polsce:do 18 lat

18-24 lata25-44 lat45-65 lat

pow 65 lat

0,01%

40,53%

44,93%

0,08% 14,45%

Dawcy wg wieku w innych krajach:

• W Suazi 94% dawców ma mniej niż 18 lat

• W Erytrei 73% dawców ma między 18 a 24 lat

• W Afganistanie 77% dawców jest w wielu 25-44 lata

• W Finlandii 51% dawców ma 45-65 lat

• Najwięcej dawców pow 65% życia jest w USA (prawie 9%)

Mikronezja 22% mężczyzn,

78% kobiet

Portugalia 49,5% mężczyzn, 50,5% kobiet

USA 49,9% mężczyzn, 50,1% kobiet

Somalia 100% mężczyzn, 0% kobiet

na podstawie danych Narodowego Centrum Krwi oraz raportu „Blood safety” przygotowanego przez Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO)

3dawcyswiat

4

14 stycznia 2012 (sobota) na rynku Manufaktury odbędzie się akcja społeczna, której celem jest zwrócenie uwagi Polaków na problem nadciśnienia tętniczego.Akcja „Łodzianie! Czas podwinąć rękawy!” zakłada przeprowadze-nie Wielkiego Badania Łodzian, połączonego z biciem rekordu Guinnessa w ilości pomiarów ciśnie-nia krwi w ciągu ośmiu godzin. Aby usta-nowić rekord potrzeba będzie min. 5000 osób.Badania będą bezpłatne. Do-datkowo organizatory za każ-dą przebadaną w czasie akcji osobę przekażą 5 zł na konto Wielkiej Orkiestry Świątecz-nej Pomocy.Z danych statystycznych wy-nika, że prawie jedna trzecia łodzian nie zna wartości swoje-go ciśnienia krwi. Jednocześnie prawie co trzeci z mieszkańców cier-pi na nadciśnienie, ale tylko jeden na czterech prawidłowo je leczy. Organizatorem wydarzenia jest Uniwersytecki Szpi-tal Kliniczny nr 1 im. N. Barlickiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Centrum Handlowe Manufaktura oraz portal Novamed.pl.

Łodzianie! Czas podwinąć rękawy!

Po raz drugi odbyła się akcja społeczna polskiej branży re-klamowej. W 2010 i 2011 roku ludzie reklamy, mediów, PR i marketingu zebrali krew dla potrzebujących. Co skłoni-ło środowisko do podjęcia takich działań? – Inspiracją było

otwarcie biznesowe branży reklamowej na tematy spo-łeczne – wyjaśnia Tomasz Seroczyński, inicjator

akcji. – Kwestie społeczne nie muszą być tylko briefem dla agencji, ale mogą

stać się też pożywką dla nas - twór-ców komunikacji. Możemy reali-

zować swoją własną kampanię społeczną angażując nasze siły, klientów i konkurencję – dodaje. Żeby wziąć udział w akcji „Re-klamo, oddaj krew”, wystarczy-

ło zgłosić się do najbliższego punktu krwiodawstwa, oddać

krew i wysłać informację z danymi firmy, której pracownicy przystąpili

do akcji, ilością oddanej krwi i placów-ką, w której to zrobiliśmy. Akcja trwała

do końca listopada. Wszyscy, którzy wzięli w niej udział zostali wpisani na listę honorowych dawców.

Reklamo, oddaj krew!

Łódzka Straż Miejska powołała w październiku do życia Klub Honorowych Daw-ców Krwi. W zebraniu założycielskim wzięło udział 27 strażników, a na począt-ku listopada liczba zapisanych pracowników Straży Miejskiej przekroczyła 30 członków i ciągle rośnie.- Wynika to z tego, że wielu naszych kolegów i koleżanek oddaje krew, ale się tym nie chwali. Gdy jednak przeczytali, że został utworzony klub, postano-wili się do niego zapisać. Dzięki temu sam dowiedziałem się, że kolega, z którym pracuję od dawna, jest honorowym dawcą krwi – mówi Piotr Czyżewki, naczelnik Wydziału Prewencji, jeden z inicjatorów powstania klubu. Dawcy, którzy utworzyli klub, nie planują zmiany swojego rytmu od-dawania krwi – każdy chce nadal odwiedzać RCKiK wtedy, gdy „ma termin”. Strażnicy chcą się jednak skupić na działalności zachęcającej do honorowego oddawania krwi innych pracowników Straży Miej-skiej. Dodatkowo, klub pod sterami Dominika Kmieciaka, dowódcy sekcji oddziału terenowego Łódź-Widzew, planuje włączać się w akcje charytatywne, np. w pomoc domom dziecka.

Łódzka Straż Miejska dołącza do HDK

starter

CYTATOddaję krew. Na koncertach

uświadamiam młodych ludzi, że krew jest bardzo potrzebna

- Norbert Dudzik (Norbi)

Wampiry po raz 19.Kolejny raz studenci mogli wziąć udział w akcji „Wampiriada” organizowanej przez Niezależne Zrzeszenie Studentów.Jesienna edycja ak-cji odbyła się pod hasłem: „Oddaj krew do banku, bo jutro możesz być na debecie”.

starter

5

Zostań świętym

Mikołajem! Nie tylko na święta.

Koreański projektant Kiseung Lee zaproponował nowy wygląd pojemników na krew, tak by każdy dawca mógł poczuć się jak święty Mikołaj obdarowujący prezentem

Kiseung Lee wyszedł z założenia, że skoro każda osoba, która oddaje honorowo krew, robi komuś prezent, to dlaczego nie sprawić, aby krew wyglądała jak... świąteczna skarpeta. Jego projekt powstał w 2007 roku, a jesienią tego roku został pokazany podczas Helsiń-skiego Tygodnia Designu. - Umieść w skarpecie swój prezent, a kiedyś do ciebie wróci – mówi projektant.

Lee zdaje sobie sprawę, że zmiana procesu produkcji pojemników na krew nie jest możliwa, ale liczy na odzew w postaci wzrostu liczby ludzi oddających honorowo

krew. - Dzieląc się czymś istotnym możemy poprawić jakość swojego życia.

I takiej poprawy życia w nadchodzącym roku życzy wszystkim dawcom zespół Regionalnego Centrum

Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.

Zdję

cie:

ww

w.le

ekis

eung

.com

W Skierniewicach „rządzi” młodzież

Przez ponad pięćdziesiąt lat istnienia punktu pobierania w Skierniewicach ani razu liczba dawców nie spadła. Jest to głównie zasługa młodych dawców, którzy coraz chętniej oddają krew w skierniewickim punkcie.

– Mimo likwidacji dwóch jednostek wojsko-wych i dużych zakładów pracy, liczba dawców w Skierniewicach nie spada – mówi pielęgniar-ka Emilia Adamczyk. – Dawców jest dużo, bo wspierają nas szkoły.

Skierniewicki punkt pobierania krwi współ-pracuje ze szkołami wyższymi i średnimi. Za-zwyczaj akcje trwają tam niezbyt długo – ok 3 godzin. - Jest to związane z odległością od Łodzi, po pobraniu pojemniki z krwią muszą dojechać do siedziby RCKiK tak, aby można było je w przeciągu 6 godzin prze-badać – wyjaśnia Emilia Adamczyk.Dlatego mobilny punkt pobierania krwi od-wiedza każdą szkołę cztery razy w roku – za-wsze między wrześniem a kwietniem.

W każdej szkole jest pracownik (peda-gog lub pielęgniarka) odpowiedzialny za rozpro-pagowanie akcji w szkole, poinformowa-nie uczniów, rozdanie legitymacji dawcy, a także odpowiedzenie na ich pytania do-tyczące oddawania krwi. – Sama też biorę plakaty i odwiedzam klasy podczas godzin wychowawczych i wyjaśniam uczniom, któ-rzy chcą po raz pierwszy oddać krew, na czym to polega.

Akcje pobierania krwi odbywają się także w mieście. – Często ambulans stoi na targowi-sku, wtedy dzięki uprzejmości straży pożarnej informacja o akcji nadawana jest przez miejski

radiowęzeł – cieszy się ze współpra-cy Emilia Adamczyk. – Dodatkowo,

gdy proszę lokalne media, aby nadały komunikat o niskim stanie danej grupy

krwi, zawsze służą mi pomocą.

– Zasadniczo jadę na akcję pobierania krwi tam, gdzie mnie chcą. Często są to właśnie szkoły. Mam wtedy kontakt z młodymi ludź-mi, którzy przez wiele kolejnych lat mogą po-magać innym – kończy Emilia Adamczyk.

Na przestrzeni 10 lat każdego roku ilość dawców się zwiększa. 2000 r. – 1602 os.2005 r. – 2015 os.2010 r. – 2611 os.

Punkt Pobierania w Skierniewicach współpracuje z:ZS nr 1 - „Budowlanka”, p. KamińskaZS nr 2 - „Mechanik”, p. PotocznaZS nr 3 - „Ekonomik”, p. MurgrabiaZS nr 4 - „na Rabce” Liceum, p. Wasiak LO im. Bolesława Prusa, p. KaczubaWyższa Szkoła im. Batorego Zespół Szkół w Bolimowie

6

ludzie

dawcyswiat

Na zachodnim krańcu województwa łódzkiego, we wsi Naramice od czterech lat przy siedzibie Ochotni-czej Straży Pożarnej działa Klub Honorowych Daw-ców Krwi. Zaczęło się całkiem zwyczajnie w styczniu 2008 r. od spontanicznej akcji, z której krew została przeznaczona dla jednego z mieszkańców miejsco-wości. Potem już jakoś poszło. Udział w akcji „Ogni-sty Strażak – Gorąca Krew” (z sukcesami na szczeblu powiatowym i regionalnym), kolejne akcje pobiera-nia krwi, zachęcanie całych rodzin do dzielenia się tym cennym lekiem... Obecnie połowa spośród 50 druhów OHP w Naramicach to krwiodawcy!Tylko w 2011 roku, podczas akcji organizowanych przez Klub sto osób oddało 45 litrów. W imieniu wszystkich, którym można było pomóc dzięki ak-

cjom pobierania krwi w Naramicach Klub otrzymał z rąk Dyrektora Regionalnego Centrum Krwiodaw-stwa i Krwiolecznictwa w Łodzi – Krzysztofa Włodarczyka, dyplom z podziękowa-niem za bezintere-sowne oddawanie krwi i ratowanie ży-cia ludzkiego, oraz promowanie idei honorowego odda-wania krwi.

Andrzej Chałupka

Małe jest…piękne150 litrów krwi w 4 lata to wynik akcji HDK, jak na niewielką miejscowość, godny naśladowania

Odznaczenia dla członków Klubu w Naramicach

Medal „Twoja Krew Ratuje Życie” po-siada Aneta Wątroba, Jerzy Dratwa,

Bartosz Halusiak. Wielu dawców posiada także odznaki „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” I, II i III st.

Katarzyna Ścieszko (AB Rh -)Studentka Pedagogiki na UŁ, na Wapmiriadzie oddawała krew już 9. raz (w sumie o było jej 11 oddanie)Do oddawania krwi motywuje ją nie tylko rzadka grupa krwi i możliwość pomocy innym, ale także posiadanie regularnych badań. Kasia ma nadzieję, że gdyby ona potrzebowałą krwi – nie zabraknie jej w RCKiK.- Na akcjach takich jak „Wampiriada” panuje bardzo wyjątkowa studencka atmosfera. No i podoba mi się koszulka – mówi. - Dodatkowa motywacja to możliwość bezpłatnego korzystania z przejazdów komunikacji miejskiej po oddaniu 20 litrów krwi. Trochę mi jeszcze brakuje, ale zbliżam się do celu.

7

ludzie

NASI DAWCY

ludzie

dawcyswiat

Szkoła z powołaniem 1953 r. – przy ul. Prożka

w Łodzi powstaje techni-kum komunikacyjne

1955 r. – szkoła prze-kształca się w technikum samochodowe

1967 r. – powstaje Ze-spół Szkół Samochodo-wych nr 7

21 listopada 1987 r. – założenie przez nauczy-ciela Janusza Bergma-na Klubu Honorowego Dawcy Krwi pod patrona-tem PCK

HISTORIA SZKOłY

WARTO WIEDZIEĆ• od początku istnienia Klubu Honorowych Dawców Krwi zostało

zebrane ok.4 tys.l krwi • akcje honorowego krwiodawstwa odbywają się w szkole co trzy

miesiące, krew jednorazowo oddaje ok.30-40 uczniów• szkoła wielokrotnie była wyróżniana za swoją działalność

– posiada wiele podziękowań i nagród od PCK, szpitali oraz Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, m.in. odznakę Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi III stopnia oraz

dyplom za zajęcie III miejsca w województwie łódzkim pod względem oddawalności krwi.

8

ludzie

dawcyswiat

Jak to wszystko się zaczęło?W wieku 18 lat oddałem krew dla chorego dyrekto-ra szkoły, potem pomogłem swojej matce. Pomogło. I wtedy pomyślałem, czemu nie pomagać w ten sposób również innym osobom? Zupełnie bezinteresownie. Za-cząłem propagować ideę honorowego krwiodawstwa wśród moich uczniów i zaskoczyło. Dokładnie 21 listo-pada1987 r. założyłem Klub Honorowych Dawców Krwi przy technikum samochodowym. I tak rozpoczęła się przygoda z krwiodawstwem, moja i moich uczniów..

Jak wyglądały początki?Zawsze było to wielkie wydarzenie. Około 30 – 50 uczniów zgłaszało chęć oddania krwi, zbierałem grupę i szliśmy do punktu pobrań. Jeden z nich znajdował się przy ulicy Kniaziewicza, drugi w szpitalu Matki Polki. Nie musiałem namawiać moich wychowanków. To oni sami angażowali się w te akcje. Ja po prostu z nimi rozmawia-łem. Chcieli wiedzieć, na czym to polega, rozwiać swo-je wątpliwości i obiekcje. Bardzo wiele znaczyło dla nich, kiedy sam siadałem na fotel i oddawałem krew. Skoro ja nie zemdlałem, to i im nic się nie stanie. Taka „lekcja” była dla nich silną motywacją.Zadawali mnóstwo pytań. Opowiadałem o korzyściach, informowałem, jak ważne jest to, że mogą poznać swo-ją grupę krwi, pomóc innym ludziom. Zawsze reagowali bardzo pozytywnie i spontanicznie. Nie dlatego, że po oddaniu krwi dostawało się produkt czekoladopodobny, obiad w RCKiK czy dzień wolny od nauki. Po prostu chcie-li wykorzystać fakt, że oddając krew mogą komuś pomóc czy wręcz uratować życie.

Czym jest dla pana honorowe oddawanie krwi?Oddałem w życiu wiele litrów krwi. To pewne kwestia charakteru i wrażliwości, kiedy człowiek po prostu czu-je wewnętrzną potrzebę pomagania innym. Jako na-uczyciel mający kontakt z tą zaangażowaną młodzieżą odczuwałem niezwykłą satysfakcję widząc, jak chętnie udzielają bezinteresownie pomocy innym ludziom. Bez znaczenia, czy to kolega czy obca osoba.Oczywiście jestem dumny z medalu Komisji Edukacji Na-rodowej z rekomendacji zarządu głównego PCK czy in-nych wyróżnień. Ale przede wszystkim dumą napełnia mnie to, że młodzi ludzie poznali ideę krwiodawstwa, za-interesowali się nią i wprowadzili ją w życie.

Od niemal ćwierć wieku młodzież z ZSP nr 7 w Łodzi czynnie uczestniczy i z powodzeniem angażuje się w akcje propagowania honorowego krwiodawstwa. O początkach istnienia Honorowego Klubu Krwiodawstwa i jego funkcjonowaniu rozmawiamy z założycielem Januszem Bergmanem, wieloletnim pedagogiem i prezesem klubu

Obecnie propagowaniem krwiodawstwa na terenie szkoły zajmu-je się Anna Pietrzak, nauczyciel biologii, opiekun i koordynator do spraw krwiodawstwa. Wspierają ją uczniowie, w tym szczególnie prężnie Michał Jander i Michał Ozimek. Jeden za namową siostry, drugi pod wpływem akcji przeprowadzonej w szkole postanowi-li zainteresować się krwiodawstwem. Już kilkakrotnie oddali krew, organizowali także akcje mające na celu zainteresowania ideą in-nych. Rozdają ulotki, przygotowują wydarzenia związane z krwio-dawstwem, wieszają plakaty. Pytani o cel i sens tego, co robią, wzru-szają ramionami i odpowiadają bardzo prosto – najważniejsza jest możliwość pomocy innym.

PROPAGOWANIE KRWIODAWSTWA W SZKOLEAnna Pietrzak propaguje krwiodawstwo również podczas swoich lekcji. Już uczniowie klas pierwszych podczas biologii przy oka-zji nauki o grupach krwi zapoznają się z kwestionariuszem, który musi wypełnić każda osoba, zgłaszająca swoją chęć oddania krwi. Wspólne omawianie tej kwestii wywołuje szereg pytań dotyczą-cych oddawania krwi. To wstęp do przygody z krwiodawstwem, którą będą mogli rozpocząć, gdy osiągną pełnoletność. Uczniowie klas starszych zawsze służą pomocą młodszym kolegom, namawia-ją do uczestniczenia w akcjach, wyjaśniają proces poboru krwi, in-formują, kto może oddać krew, jakie są przeciwwskazania, co może wykluczać bycie dawcą, dostarczają potrzebne materiały. Uczniowie ZSP nr 7 na Prożka mówią o honorowym krwiodawstwie z pasją, zaangażowaniem czy wręcz z błyskiem w oku. Pozytyw-ne emocje, jakie towarzyszą każdej akcji, wskazują na to, że konty-nuacja dzieła Janusza Bergmana trwa i będzie przekazywana kolej-nym pokoleniom młodych ludzi.

JAK oni to robią?

9

ludzie

Na zdjęciu: Michał Ozimek, Michał Jander oraz dyrektor Ireneusz Mielczarek

dawcyswiat

autobus

Jak się poruszać po nowym autobusie?(4) Jeśli jest kolejka, tutaj możesz poczekać czytając Świat Dawcy :-)

(5) Za zamkniętymi drziwami możesz porozmawiać z lekarzem, który będzie Cię badać

(6) Dawcy mają do dyspozycji cztery wygodne fotele i ekran dvd w lewym gónym rogu

(7) Wychodząc nie zapomnij swojej paczki czekolad!

Autobus Mercedes Travegodługość: 12140 mmszerokość: 2550 mmwysokość: 3850 mm maksymalna prędkość: 100 km/h wyposażenie: dvd, radio, klimatyzacja, webasto, dwie kurtyny powietrzne

Nowy autobus do pobierania krwi

10

Od listopada 2011 dawcy mogą oddawać krew w nowym autobusie zakupionym dzięki środkom z programu Ministerstwa Zdrowia

dawcyswiat

1111

(1) Wchodzimy przednimi drzwiami

(2) Podajemy swoje dane oso-bowe (rejestrujemy się jako dawca). Tutaj otrzymujesz kwestionariusz do wypełnienia

(3) Czas na próbkę krwi i badanie hemoglobiny

Na pierwszą akcję w nowym autobusie zostały zaproszone

media. Na zdjęciu dyrektor RCKiK Krzysztof Włodarczyk

podczas rozmowy z dziennikarką TV Toya

Ewą Tyszko.

Pierwsza osoba oddająca krew była „śledzona” przez reporterów od momentu

rejestracji aż do oddawania krwi na fotelu...

...i gdy ekipa z RCKiK straciła już nadzieję, że któryś z reporterów

odda krew, pojawił się on! Bartosz Godziński, reporter

radia Planeta FM, który oddając krew nagrywał materiał

opisujący jego wizytę w nowym ambulansie.

11

autobus

dawcyswiat

Zima? Naturalnie!

Zimą staramy się nie zachorować. Nosimy czapki, szaliki, odwiedzamy apteki i kupujemy szczepionki. Jednak czy można jakoś inaczej, bardziej naturalnie zabezpieczyć się przed zimowym przeziębieniem? Specjalnie dla czytelników Świata Dawcy o codziennych sposobach na poprawę odporności opowiada Katarzyna Payerhin dietetyk Natur House.

12swiat

temat numeru

dawcyswiat

Jesienią i zimą, gdy wokół nas jest pełno ludzi, którzy kicha-ją i kaszlą, łatwo możemy złapać

infekcję. Na szczęście atakujące nas wirusy czy bakterie są zwy-kle niszczone przez nasz sys-tem odpornościowy, pod wa-runkiem, że działa on popraw-nie. Nie ma jednej uniwersal-nej metody, ani leku gwarantu-jącego odporność. Zależy ona od wielu czynników, m.in. od właściwie zbilansowanej diety i „naturalnych antybiotyków”. Pierwszą rzeczą w ochronie or-ganizmu powinno być zwięk-szenie ilości przyjmowanej wi-taminy C. Przynosi wiele korzy-ści organizmowi i działa jako antyoksydant. Dodatkowo zio-ła i inne naturalne środki jak np. miód, cebula, czarny bez mogą

nam pomóc, ale samo ich sto-sowanie nic nam nie gwaran-tuje.

WITAMINY – Z WARZYWNIAKA CZY APTEKIWitamina C to inaczej kwas askorbinowy. Po przetłuma-czeniu z łaciny nazwa oznacza „bez szkorbutu”, co sugeruje, co może nas dosięgnąć, gdy brak jej w naszej diecie. Jest to witamina rozpuszczalna w wodzie, wydalana wraz z mo-czem. Występuje powszech-nie w świeżych warzywach i owocach. Największe jej ilości możemy znaleźć w cytrusach, kiwi, melonach, ananasach, po-rzeczkach, dzikiej róży, aronii, czarnym bzie, jagodach, tru-skawkach, malinach. Z warzyw bogatym źródłem jest papryka, kapusta kiszona, ogórki kiszo-ne, brukselka, kalafior, cebula, pomidory, szpinak, groszek zielony. Jako, że witamina C jest rozpuszczalna w wodzie, w przypadku długiego goto-wania warzyw przechodzi ona do wywaru. Gdy zaś robimy surówkę na długo przed poda-niem jej, ilość witaminy zmniej-sza się z uwagi na jej utlenianie się. Dlatego też należy starać się przygotowywać surówki chwi-lę przed podaniem, a warzy-wa gotować na parze. Gorzej sytuacja wygląda, jeśli chodzi o witaminę C w tabletkach. Nie-stety tylko ok. 10 % jej składu zostaje wchłonięte i przyswo-jone do organizmu. Całą resztę organizm po prostu wydala.

Inne witaminy i minerały, które również korzystnie wpływają na zwiększenie odporności to przede wszystkim: witamina A, B6, E oraz żelazo, magnez, cynk. Nasza dieta powinna być obfita w składniki, które zostały wy-mienione wyżej. Nie powinno więc zabraknąć w niej świeżych warzyw i owoców, które o tej

13

temat numeru

dawcyswiat

Zima? Naturalnie!

porze roku mają najwięcej cennych witamin i minera-łów. Natura sama daje nam wskazówki, co powinno znaleźć się na naszym talerzu.

DOMOWY OGRóDEKStosowanie ostrzejszych przypraw (papryka, chili, czo-snek, zioła prowansalskie) do przygotowywanych po-traw, przyspiesza przemianę materii. Jednak są i takie, z których warto zrezygnować, a mianowicie sól. Jej nad-miar zatrzymuje wodę w organizmie, w związku z czym mamy problemy z wypróżnianiem się. Oprócz tego, sól obniża ciśnienie krwi, co u niektórych może wywo-łać senność i brak energii do jakiegokolwiek działania. Pożyteczną rolę pełni lubiana przez wszystkich kawa. Zawarta w niej kofeina przyspiesza przemianę materii oraz pozytywnie wpływa na pracę nerek, co usprawnia regulację gospodarki mineralno- zasadowej. Bardzo ko-rzystne jest jedzenie dużej ilości warzyw i owoców, któ-re są niskokaloryczne, mają mnóstwo witamin, a przede wszystkim powodują uczucie sytości, dzięki któremu zjadamy mniej. Nie możemy zapominać również o piciu sporych ilości wody mineralnej, która również ma dzia-łanie oczyszczające.

LISTA ZAKuPóW NA ZIMęZimą musimy przede wszystkim pamiętać o warzywach i owocach sezonowych, które dostarczą nam potrzebną dawkę witamin i wzmocnią organizm przed przeziębie-niem. Znów na czele warzyw podnoszących odporność jest czosnek, cebula, kiszona kapusta, imbir, zwłaszcza ten ostatni ma wiele dobroczynnych właściwości.Imbir ma działanie przeciwbólowe, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, przeciwzapalne, żółciopędne, po-budza motorykę przewodu pokarmowego, pomaga na chorobę lokomocyjną. Ponadto wpływa na obniżenie lipoprotein LDL, przez co zmniejsza poziom choleste-rolu we krwi. Imbir działa jak aspiryna, rozrzedza krew i utrudnia jej krzepnięcie. Wystarczy dodać codziennie kostkę korzenia imbiru do herbaty. Rewelacyjnie sma-kuje i rozgrzewa. Z owoców wybierajmy sezonowe czyli jabłka, cytrusy (pomarańcze, mandarynki, cytryna i grejpfruty), nie za-pominajmy o malinach, które działają antybakteryjnie i przeciwwirusowo. Sok z malin czy napar z ich liści ma silne działanie napotne.Nie zapominajmy o zupach - mają działanie rozgrzewa-jące od wewnątrz, co zwiększa odporność na infekcje. Zupy przyprawione aromatycznymi dodatkami: pie-przem, imbirem, papryką czy curry pomogą rozgrzać nasz organizm i zapewnią dodatkową tarczę ochronną dla naszej odporności.Ryby mają właściwości przeciwzapalne. Ryby zmniej-szają ryzyko wielu chorób, m.in. miażdżycy, arytmii serca, udaru mózgu i schorzeń reumatologicznych.

Działają pozytywnie na układ krwionośny, obni-żają ciśnienie krwi i poziom złego cholesterolu (a podwyższają stężenie dobrego cholesterolu) oraz znacznie zmniejszają ryzyko powstawania za-krzepów żylnych. Powodem są wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Dzięki omega-3 orga-nizm człowieka wytwarza lipidy o silnym działaniu przeciwzapalnym. Ponad to tłuszcze omega-3 dzia-łają antydepresyjnie, dlatego tak ważne jest jedze-nie ryb 2-3 x w tygodniu zwłaszcza w okresie zimo-wym, zmniejszy to ryzyko depresji i zrekompensuje braki słońca w krótkie zimowe dni.Woda - wszyscy wiemy jak ważne jest regularne pi-cie wody mineralne. Dla wzmacniania odporności ważne jest również hartowanie organizmu. Jedną ze znanych i skutecznych metod jest korzystanie z sauny. Regularne przebywanie w pomieszczeniu z wysoką temperaturą i dużą wilgotnością sprawi, że wypocimy to, co zatruwa nasz organizm od we-wnątrz. Możemy wzmocnić odporność za pomocą hydroterapii. Dzięki pobudzającym przemianę ma-terii naprzemiennych prysznicom z ciepłej i zimnej wody mobilizujemy swój organizm do aktywniej-szego wydzielania toksyn.

SPACER NA ZDROWIEW zdrowym ciele zdrowy duch – powtarzamy od pokoleń. Często jednak zapominamy, że regularny wysiłek fizyczny uznawany jest za najważniejszy z czynników regulujących ochronną funkcje ukła-du odpornościowego. Mała aktywność fizyczna prowadzi do osłabienia organizmu i zwiększa po-datność na infekcje. Zimą warto uprawiać sporty, których w innym okresie nie mamy szans praktykować. Łyżwy, nar-ty, snowboard, sanki – dla tych aktywności mroźne powietrze nam niestraszne. „Ciepłolubni” mogą wy-ładować się na siłowni albo podczas krótkich spa-cerów. Pamiętajmy, że regularny ruch ma wpływ na wzrost poziomu endorfin, zwanych hormonami szczęścia, które pomogą nam przetrwać zimę.

CO OSŁABIA NASZĄ ODPORNOŚĆ?• gwałtowne różnice temperatury – szybkie

ochłodzenie lub rozgrzanie organizmu,• używki i niezdrowa dieta,• częste przyjmowanie antybiotyków,• stres i sytuacje nerwowe,• zmęczenie i brak snu.

14 dawcyswiat

temat numeru

dawcyswiat

Nasze babcie od wieków wiedzą, jak naturalnie wzmacniać odporność. Czy młodsze pokolenia korzystają z ich rad? Jakie są ich sposoby zabezpieczania się przed zimą?

Dagmara Olewińska, 23 lata, studentka: Napojem numer jeden jest dla mnie zimą herbata z miodem i cytryną albo gorący sok z czarnego bzu. Przy lekkim przeziębieniu sięgam zawsze po napar z imbiru – idealny na rozgrzanie! Kiedy czuję, że łapie mnie przeziębienie wolę wyciąg z kozłka lekarskiego albo syrop z pędów sosny niż konkretne lekarstwa. Staram się też dbać o zimowy strój - wybieram dłuższe kurtki czy płaszcze, bo chronią nerki przed ewentualnym odsło-nięciem i wyziębieniem. Czapka jest podstawą! Nie ma nic gorszego niż ból uszu i głowy… W okresie zimy liczy się dla mnie bardziej wygoda i praktyczność niż moda.

Marcin Kowalski vel Orłowski, 22 lata, pracuje w studiu fotograficznym:Należę do ludzi, którzy uwielbiają ciepło, dlatego zimą stawiam przede wszystkim na grubsze ubrania. Koszulka, bluza albo sweter, kurtka i szalik to podstawa w mroź-ne dni. Czapkę noszę rzadko, nie jestem do tego przyzwyczajony. No chyba, że już ewi-dentnie nie wytrzymuję z zimna. Do tego oczywiście dochodzą litry gorącej herbaty, a najlepiej rozgrzewa mnie rosół. Wyznaję zasadę, że „lepiej zapobiegać niż leczyć” dla-tego przy pierwszym kichnięciu nie biegnę do apteki. Rozganiam przeziębienie napojami z miodem i cytryną. Nie unikam też spędzania wolnego czasu zimą na powietrzu. Bardzo lu-bię sporty zimowe. Narty i łyżwy – to jest to!

Katarzyna Surowik, 22 lata, studentka:Co roku przed zimą szczepię się przeciwko grypie. A kiedy mimo to czuję się przeziębiona, staram się działać od razu jakimiś farmaceutykami. W mroźne dni piję dużo herbaty z miodem i cytryną, ubieram się na tzw. „cebulkę” i raczej uni-kam dłuższego spędzania czasu na dworze. Chociaż zdarza mi się wybrać na krótki zimowy spacer.

Michał Mazurkiewicz, 22 lata, doradca inwestycyjny:W okresie zimowym zwiększam swoją aktywność fizyczną, ćwiczę zarówno na siłowni, jak i na zewnątrz – biegając czy spacerując. Stawiam też na duże ilości gorącej herbaty, owoce i warzywa. Nie stosuję warstwowego ubierania się, ale lubię założyć wtedy grubszy sweter.

WARTO WIEDZIEĆ, ŻE…• odporność to nic innego, jak zdolność reakcji naszego organizmu

na pochodzące z zewnątrz wirusy, bakterie i grzyby;

• w swoim ciele mamy ok. 1,5 kg naszej odporności i nie jest ona skupiona w jednym miejscu – węzły chłonne rozprowadzone są po całym ciele, w gardle mamy migdałki, w jelicie kępki Peyera, komórki

odpornościowe mieszczą się też pod skórą i w układzie pokarmowym, a nasz system ochronny pracuje znacznie gorzej również bez grasicy i śledziony;

• 70% układu odpornościowego związane jest właśnie z jelitami – komórki znajdujące się w nich wytwarzają ogromne ilości ciał odpornościowych do walki z bakteriami, wirusami, grzybami, pasożytami i toksynami;

• immunologia to nauka zajmująca się badaniem odporności organizmu, stąd system odpornościowy człowieka nosi nazwę układu immunologicznego;

• osoba, której układ immunologiczny został osłabiony naraża się na rozwinięcie właściwie każdej choroby, najczęściej w takich przypadkach pojawiają się jednak: AIDS, zapalenie zatok i toczeń rumieniowaty

(stany zapalne wielu tkanek i narządów).

15

temat numeru

dawcyswiat

Świat Dawcy: Ilu chorych cierpi w Polsce na hemofilię?dr n. med. prof. nadzw. Krzysztof Chojnowski: W Polsce mamy zarejestrowanych ponad 2200 chorych na hemofilię A, podczas gdy chorych na hemofilię B określa się na poziomie 350 pacjentów. W związku z tym można stwierdzić, że jest co naj-mniej sześć razy więcej chorych na hemofilię A.

Kiedy hemofilia A lub B się ujawnia?Daje o sobie znać już od wczesnego dzieciństwa, zwłaszcza w postaci ciężkiej i w większości przypadków w postaci umiarkowanej. W zależności do stopnia niedoboru czynnika krzepnięcia hemofilie przebiegają różnie. Ciężka postać ob-jawia się samoistnymi krwawieniami najczęściej do stawów , które zaczynają się w 2-3 roku życia i potem przybierają na intensywności. Powtarzające się wylewy dostawowe prowadzą nieuchronnie do zmian zwyrodnieniowych w stawach, które składają się na obraz tzw. artropatii hemofilowej. Częste są też krwawienia do mięśni, które mogą być samoistne lub pourazowe.

A czym objawia się umiarkowana i łagodna postać hemofilii? W postaci umiarkowanej krwawienia samoistne rzadko występują, ale pojawia-ją się niebezpieczne krwawienia pourazowe, często po bardzo niewielkich ura-zach np. po jakimś uderzeniu, kiedy dochodzi do rozwinięcia krwiaka, albo po zabiegach chirurgicznych. Dlatego tak ważne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta do takiej operacji. Postać łagodna u pacjentów, którzy mają aktywność czynnika krzepnięcia powyżej 25% sprawia, że w zasadzie w ogóle nie mają oni żadnych objawów skazy krwotocznej.

To znaczy, że istnieje możliwość, iż ktoś choruje na łagodną hemofilię i może o tym nie wiedzieć?Możliwe jest, że pacjent z łagodną hemofilią może nie wiedzieć, że jest chory. Może prowadzić normalny tryb życia i żyć w świadomości, że wszystko jest w po-rządku. Ale taki pacjent może być np. poddany zabiegowi chirurgicznemu, albo doznać jakiegoś ciężkiego urazu i wtedy łagodna hemofilia, o której nie wiedział, może być dla niego zagrożeniem życia.

Czy może okazać się, że mimo, iż hemofilia to choroba dziedziczna, u dane-go pacjenta występuje po raz pierwszy w rodzinie? Może tak być, kiedy pojawia się nowa mutacja choroby. I tych mutacji wcale nie jest tak mało, bo co najmniej w 30% hemofilia pojawia się po raz pierwszy w rodzi-nie. Wtedy następni członkowie rodziny będą już tę chorobę dziedziczyć. Defekty

Pokochać krew– Wielu chorych na hemofilię pogodziło się już, że są inwalidami, a przecież zabiegi ortopedyczne są dla nich szansą powrotu do czynnego życia – mówi dr hab. n. med. prof. nadzw. Krzysztof Chojnowski. Regionalny koordynator ds. leczenia hemofilii z łódzkiej Kliniki Hematologii przy Szpitalu im. M. Kopernika wyjaśnia, czym objawia się skaza krwotoczna, jak ją leczyć i jak ważną rolę w walce z hemofilią odgrywają koncentraty produkowane z krwi dobrowolnych dawców.

HEMOFILIA jest wrodzoną skazą krwotoczną. Pod tą nazwą kryją się dwa różne defekty, bowiem wyróżniamy dwa rodzaje hemofilii – A i B. Ta pierwsza to postać klasyczna choroby, występująca znacznie częściej i związana z wrodzonym niedoborem czynnika krzepnięcia VIII, zaś hemofilia B pojawia się o wiele rzadziej i charakteryzuje niedoborem czynnika krzepnię-cia IX. Do lat 50. ubiegłego stulecia, dokładnie do 1952 r. nikt nie miał pojęcia, że są dwa rodzaje hemofilii. Dopiero ponad pół wieku temu odkryto, że jest druga hemofilia, dużo rzadziej występująca, oznaczona właśnie literą B. Klinicznie obie postaci hemofilii są jednak nie do rozróżnienia. Również sposób ich dzie-dziczenia jest taki sam. Różnią się natomiast sposobem leczenia, który zwią-zany jest z rodzajem defektu. Niedobór czynników krzepnięcia powoduje ska-zę krwotoczną, a to nic innego, jak skłonność do krwawień – często samoist-nych albo nadmiernie obfitych w stosunku do urazu, który je wywołał. Dla-tego w hemofilii A musimy uzupełniać czynnik VIII, natomiast w hemofilii B uzupełniamy czynnik IX. Służą do tego specjalne koncentraty. Robimy to albo w celu profilaktyki, czyli zapobieganiu krwawieniom albo dla zahamowania krwawienia..Hemofilia to choroba, którą dziedziczy się w sposób recesywny sprzężony z płcią ponieważ zarówno gen odpowiedzialny za produkcję czynnika VIII jak i gen dla czynnika IX są zlokalizowane na chromosomie płciowym X. W związku z tym chorują mężczyźni, a kobiety są nosicielkami, bo u kobiet prawidłowa aktywność genu na drugim chromosomie płciowym X wyrównuje defekt .

16

dla dawcy

dawcyswiat

w genie mogą być różne, co w pewnym sensie może determinować stopień ciężkości hemofilii. Ale dlacze-go one się pojawiają? To jest niewyjaśniona zagadka. Mimo że hemofilia jest w powszechnym mniemaniu chorobą dziedziczną, można ją też nabyć. To już jest wtedy właściwie inna choroba i dotyczy głównie czyn-nika VIII. Mówimy w takich przypadkach o tzw. naby-tej hemofilii A, kiedy dochodzi do tworzenia się prze-ciwciał przeciwko czynnikowi VIII, które hamują jego aktywność. To jest bardzo rzadka choroba, która wy-stępuje mniej więcej z częstotliwością 1,5 przypadka na milion mieszkańców w ciągu roku. Jednak jej prze-bieg jest często dramatyczny, dotyczy to przeważnie osób starszych, często z chorobami nowotworowymi czy autoimmunologicznymi, ale może też dotykać ko-biety tuż po porodzie.

Jak walczyć z takim typem hemofilii?Jeśli się od razu w takim przypadku nie zadziała, to ist-nieje duże ryzyko śmiertelnych krwawień. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie choroby. A to może być trudne ponieważ ze względu na bardzo rzadkie występowanie tej choroby lekarze, zwłaszcza pierw-szego kontaktu, do których trafiają tacy chorzy, mają małe doświadczenie w tym zakresie. Bo jeśli w całym regionie łódzkim powinniśmy rozpoznawać nabytą hemofilię u 4 osób rocznie , a my wykrywamy 1-2 ta-kie przypadki to znaczy, że pozostali pacjenci do nas nie docierają, giną gdzie indziej z zapewne nierozpo-znaną chorobą.

Jak można zapobiegać skutkom hemofilii A i B, jak je ograniczać?Najistotniejsze jest leczenie hemofilii, które wynika z sa-mej przyczyny choroby. W leczeniu możemy wyróżnić profilaktykę, czyli zapobieganie krwawieniom i to jest najlepszy sposób, a z drugiej strony – leczenie doraźne krwawień. Dla pacjenta najważniejsza jest tzw. pro-filaktyka pierwotna, czyli zapobieganie wspomnia-nej wcześniej artropatii hemofilowej. Ona dotyczy przede wszystkim pacjentów z ciężką postacią he-mofilii. Profilaktyka polega na podawaniu koncen-tratu brakującego czynnika 2-3 razy w tygodniu tak, żeby stale utrzymywała się jego określona aktyw-ność, która zapewniałaby hemostazę zapobiegającą samoistnym krwawieniom. Tę profilaktykę powinno

się pro-wadzić zwykle od 2 roku życia, ale nie później niż po pierwszym krwa-wieniu dostawowym, żeby nie zdążyły się rozwinąć zmiany zwyrodnieniowe. Jeśli profi-laktykę zaczynamy u pacjenta, który miał już kilka wylewów dostawowych to mówimy o profilaktyce wtórnej. W Polsce wtórną profilaktyką są objęci pa-cjenci z ciężką hemofilią poniżej 18 roku życia.

To droga metoda leczenia?Profilaktyka jest oczywiście droga, bo drogie są koncentraty czynników krzepnięcia. Metoda ta została w Polsce wprowadzona dopiero w 2008 r., podczas gdy w Skandynawii rozwijała się już od lat 60. zeszłego stulecia. U nas zatem niewielka grupa jest póki co objęta profilaktyką pierwotną.

Jak się ją stosuje? Stosuje się ją na zasadzie leczenia domowego. Pacjenci mają koncentraty w domu, trzymają je w lodówce. Chorzy są zwykle dobrze nauczeni po-dawania swoich koncentratów czynnika krzepnięcia, większość z nich potrafi sobie sama wstrzyknąć czyn-nik, a jeśli nie oni, to ktoś z rodziny jest do tego przy-sposobiony. Preparat podaje się dożylnie. Profilakty-kę pierwotną prowadzi się zwykle do 18. roku życia

Na ile skuteczne są dzisiejsze metody walki z he-mofilią?Dawniej, kiedy jeszcze nie znano dzisiejszych metod leczenia, długość życia chorych na hemofilię wyno-siła 12-13 lat. W większości przypadków chorzy na ciężką hemofilię nie osiągali wieku dorosłego. Tak było jeszcze na początku XX wieku. Później, po wpro-wadzeniu do leczenia osocza długość życia zaczęła się przedłużać do 20, potem do 30 lat. Teraz mamy koncentraty czynników krzepnięcia i ta długość życia niewiele już odbiega od długości życia pacjenta bez hemofilii – to jest różnica ok. 10 lat.

PONIÓSŁ WILK RAZY KILKA… czyli kobiety też mogą zachoro-wać. Po pierwsze, kobieta może nabyć hemofilię przez inakty-wację drugiego chromosomu X w życiu płodowym. W Poradni He-matologicznej przy Szpitalu im. Mikołaja Kopernika w Łodzi jest zarejestrowana pacjentka z po-dobnym przypadkiem, która ma hemofilię B przy około 12% ak-tywności czynnika IX. Hemofilia może wystąpić u kobiety również przy okazji endokrynopatii (w ze-spole Turnera, gdzie osobnik o ge-notypie kobiecym ma tylko jeden chromosom). Taka sytuacja może też mieć miejsce, kiedy ojciec jest chory na hemofilię i matka jest nosicielką, tzn. kiedy oboje rodziców obarczonych jest wadli-wym genem. Takiego przypadku w Polsce nie ma. Na świecie tak się zdarza, ale bardzo rzadko.

Hemofilia może przebiegać u pacjentów w sposób:- CIĘŻKI - jeśli aktywność czynnika VIII w hemofilii A, bądź IX w hemofilii B jest poniżej 1% normy, czyli w chwili, kiedy prawie w ogóle go nie ma;- UMIARKOWANY - jeśli aktywność czynników krzep-nięcia utrzymuje się na poziomie od 1 do 5 %;- ŁAGODY - jeśli aktywność czynnika VIII lub IX wyno-si od 6 do 40%.

17

dla dawcy

dawcyswiat

Czy chorzy muszą stosować się do jakichś zaleceń dotyczących sportów czy jedzenia?Naprawdę jest tak, że jeżeli osoby z hemofilią poddawane są pro-filaktycznemu leczeniu i otrzymują koncentraty, to powinny mieć normalną aktywność. Oczywiście z wyłączeniem pewnych spor-tów, które mogłyby być urazowe. Dla pacjentów z hemofilią szcze-gólnie wskazane jest np. pływanie. Natomiast piłka nożna czy ko-szykówka nie są aktywnościami dla pacjentów z hemofilią, bo to sporty, które wiążą się z ryzykiem urazów. Dieta zaś nie ma tak du-żego znaczenia, ale dobrze, żeby pacjenci chorzy na hemofilię nie byli otyli, nie mieli nadwagi.

Mówiliśmy o profilaktyce, a co z leczeniem – jak ono wygląda?W Polsce dawniej leczyliśmy chorych świeżo mrożonym osoczem albo stosowaliśmy krioprecypitat, które spowodowały, że wielu na-szych chorych zostało zarażonych wirusem C czy rzadziej wirusem B zapalenia wątroby. Czynniki, które stosujemy w tej chwili – a w Polsce używamy koncentratów liofilizowanych osoczopochodnych wysoko oczyszczonych – są bezpieczne, bo poddaje się je procedu-rom inaktywacji i eliminacji wirusów. Dzisiaj chorzy na hemofilię walczą, żeby móc otrzymywać czynni-ki rekombinowane, uzyskiwane za pomocą metod inżynierii gene-tycznej, które są całkowicie bezpieczne. One już dzisiaj są w Polsce stosowane, ale są bardzo drogie. Jednak w przyszłości na pewno ich zasięg się rozszerzy. Na razie cieszymy się z tego, że mamy czynniki osoczopochodne. Właściwie można powiedzieć, że to jest w Polsce ilość pokrywająca zapotrzebowanie. Mamy może śladowe niedo-bory, ale przy leczeniu, przy profilaktyce to są ilości wystarczające.

W jaki sposób mierzy się to zapotrzebowanie?Miarą zaopatrzenia w czynniki krzepnięcia jest przeliczenie ilo-ści jednostek na jednego mieszkańca. Proszę sobie wyobrazić, że w końcu lat 90. to zaopatrzenie wynosiło w kraju mniej niż 1 jed-nostka na mieszkańca, jeśli chodzi o czynnik VIII. W tej chwili mamy ponad 4,5 jednostek, czyli ok. 160-170 milionów jednostek czynni-ka VIII w skali roku. Czynnika IX jest odpowiednio mniej, bo mamy dużo mniej chorych z jego niedoborem. Do czego może nam zabraknąć koncentratów?Może nam ich zabraknąć do eliminacji inhibitorów krzepnięcia, które mogą rozwijać się w odpowiedzi na przetaczany czynnik. Pro-blem ten dotyczy przede wszystkim pacjentów z ciężką hemofilią A Inhibitory to przeciwciała neutralizujące aktywność czynnika VIII. I takich powikłań wcale nie jest mało ponieważ dotyczą około 25-30% chorych na ciężką hemofilię A. Wtedy jest dramatyczna sytu-

acja, bo organizm nie reaguje na koncentraty czynnika VIII. Dla za-hamowania krwawienia musimy wtedy sięgać po tzw. koncentraty czynników omijających inhibitor. Mamy takie koncentraty, ale to są preparaty niezwykle drogie. W Polsce ich dostępność jest całkiem przyzwoita, jeszcze może nie do końca wystarczająca, ale zauważa się naprawdę wielki postęp w tej kwestii. Natomiast żeby wyelimi-nować inhibitor trzeba podawać codziennie przez wiele miesięcy bardzo duże dawki czynnika VIII.

Skąd pochodzą koncentraty?Czynniki pochodzą z Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. To wygląda tak, że pacjenci przychodzą do nas, przynoszą swoje książeczki z zapisami wszystkich wylewów i zazna-czeniem podanego sobie czynnika, a my sprowadzamy dla nich potrzebne czynniki, kontrolując jednocześnie jak pacjenci sami się leczą.

Istnieją jakieś plany, co do zwiększenia dostępności koncentra-tów czynników krzepnięcia dla pacjentów z inhibitorem? U chorego z inhibitorem koncentrat trzeba podawać codziennie w dużych ilościach, tj. 100-200 jednostek na kilogram. To są ol-brzymie dawki. Narodowy program leczenia hemofilii i pokrew-nych skaz krwotocznych na lata 2012-2018, przewiduje stopniowy wzrost zaopatrzenia w czynniki krzepnięcia, jak i w koncentraty czynników omijających inhibitor. Zwiększenie zaopatrzenia zapi-sane w programie pozwoli w pełni prowadzić eliminację inhibitora i zapewni również możliwość zabiegów operacyjnych u chorych z hemofilią, zwłaszcza zabiegów ortopedycznych, które pozwalały-by im normalnie funkcjonować. Bo choć wielu chorych na hemofi-lię pogodziło się już, że są inwalidami, to przecież takie zabiegi są szansą powrotu do czynnego życia. A Narodowy program ma w tym pomóc.

Jakie jeszcze założenia uwzględniono w tym programie? W programie mowa też o desmopresynie – leku dla łagodnej posta-ci hemofilii A. W takich przypadkach nie trzeba podawać koncen-tratu, a wspomnianą właśnie desmoprsynę, która zwiększa stężenie czynnika VIII we krwi. Ale póki co dostępność tego leku jest w Pol-sce niewystarczająca. Narodowy program leczenia hemofilii zapewnia całą logistykę, jeśli chodzi o leczenie, wyznacza system opieki na chorymi na hemofilię i pokrewne skazy krwotoczne. W myśl tego programu ma powstać też funkcja koordynatora ds. zaopatrzenia w czynniki krzepnięcia.

BAGAŻ Z PRZESZŁOŚCI Metody leczenia hemofilii są dzisiaj znacznie bardziej skuteczne, dzięki czemu przeciętna długość życia osób z tą skazą krwotoczną niewiele odbiega od długości życia ogólnej populacji. I jeśli chorzy na hemofilię żyją dzisiaj krócej, to raczej nie z powodu krwawień, bo taka przyczyna zgonu już rzadko się zdarza, ale dlatego, że są narażeni na powikłania leczenia hemofilii. Znany jest fakt tragedii związanej z infekcją HIV, kiedy między 1979 a 1985 rokiem więk-szość chorych na hemofilię w Europie Zachodniej i w Stanach Zjed-noczonych została zakażona wirusem HIV. Wtedy wprowadzono do leczenia osoczopochodne koncentraty czynników krzepnięcia. Uzyskuje się je z krwi pobranej od wielu tysięcy zdrowych krwio-dawców i wystarczy, że jeden dawca miał infekcję HIV a cała partia koncentratu zostaje skażona tym wirusem. W Polsce uniknęliśmy tej tragedii. Bo koncentraty były wtedy zbyt drogie, a Polska była tak biednym krajem, że nie było jej na nie stać.

BĄDź CZUJNY!Doznałeś niewielkiego urazu, a już nabawiłeś się siniaka albo podskórnego krwiaka? Zmagasz się

z długimi i częstymi krwawieniami z nosa? Twój stolec jest zabarwiony na czarno? Krwawi Ci język? Nie

lekceważ tych objawów! To mogą być pierwsze oznaki hemofilii!

18

dla dawcy

dawcyswiat

SZWAJCARIA

W Szwajcarii postawiono na jazdę do dawców. Odbywające się tam „Road Show” od 2009 roku trwa w miesiącach letnich przez 14 tygodni. W akcji tej bierze udział czerwony, pię-trowy autobus, w którym można oddać krew. Dodatkowo o przyjeździe informowane są lokalne media, a w dniu wizyty przynajmniej dwie osoby rozdają ulotki o oddawaniu krwi oraz odpowiadają na pytania potencjalnych dawców,

Na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat liczba dawców w Szwajcarii wzrosła z poniżej 5 000 osób rocznie do ponad 20 000. Aktualnie średnia wielu dawców to około 40 lat i jest jedną z wyższych (porównaj „dawcy wg wieku w innych krajach” na stronie 3 tego numeru).Każdego roku przybywa w Szwajcarii ok. 1 000 - 1 500 nowych dawców, wobec ubytku 500. Szwajcarski Czerwony Krzyż podstawił sobie za cel pozyskanie 50 000 nowych dawców w ciągu najbliższych 5lat.

W kampaniach reklamowych przedstawiani są młodzi, aktywni ludzie.

Podróżując po świecieKrew jest potrzebna ludziom na całym świecie, pod każdą szerokością geograficzną, w każdym klimacie, w każdym kraju. Nasza krew jest uniwersalna i pomaga innym. Jednak krwiodawstwo samo w sobie nie wygląda tak samo w różnych miejscach.Zapraszamy do nowego cyklu materiałów, z których dowiecie się, jakie są zasady oddawania krwi w różnych krajach. Zaczynamy od kraju kwitnącej wiśni oraz kraju słynącego z najlepszych zegarków

JAPONIA

W kraju kwitnącej wiśni cały program dotyczący krwi, od samego początku (1952 r.) jest koordynowany przez Japoński Czerwony Krzyż.

Aby zostać dawcą w tym kraju należy mieć od 16 do 64 lat – przy czym między 16 a 18 rokiem życia oddaje się tylko 200 ml. Każdy dawca może otrzymać kartę iden-tyfikacyjną ze swoim sdjęciem (Kenketsu Techo) albo kartę, na którą są „wgrywane” informacje o kolejnych oddaniach kwi (Kenketsu Kirokusho) – tak odpowiednik pol-skiej książeczki dawcy. Oddawanie krwi odbywa się w 65 Centrach Krwiodawstwa, 111 Punktach Pobierania, a także w 298 przystosowanych do tego autobusach.

Dawca w Japonii może oddawać: 200 ml lub 400 ml krwi pełnej, osocze lub płytki krwi (metodą aferezy) – decyzja należy do osoby oddającej krew, jednak personel medyczny może sugerować oddanie np. 400 ml zamiast 200 ml.

Ciekawym faktem jest, że mężczyźni w Japonii mogą oddać rocznie nie więcej niż 1200 ml krwi pełnej, a kobiety tyko 800 ml.

Okres „karencji” między kolejnymi oddaniami wynosi:• 4 tygodnie, po oddaniu 200 ml;• 8 tygodni, po oddaniu 400 ml jeśli chcemy oddać płytki krwi;• 12 tygodni (mężczyźni) po oddaniu 400 ml, przed kolejnym oddaniem krwi pełnej;• 16 tygodni (kobiety) po oddaniu 400 ml, przed kolejnym oddaniem krwi pełnej.

W Japonii dzięki programowi pobierania

krwi ratowanych jest około 1.2 mln osób rocznie

19

dla dawcy

dawcyswiat

ZJEDZ ŚNIADANIENie przychodź na czczo. Twój organizm

potrzebuje energii, dlatego zjedz śniadanie (drugie śniadanie). Najlepiej, aby było ono

lekkostrawne i słodkie. Lepsza będzie bułka z dżemem, zamiast kawałka pizzy z kolacji. Jeśli

jednak dzień przed oddaniem krwi jadłeś/jadłaś tłuste potrawy (tłuste mięso, zapiekanka,

golonka) lub piłeś alkohol - odczekaj trzy - cztery dni z oddaniem krwi.

NIE PALZawarte w papierosach substancje smoliste

niepotrzebnie zagęszczają Twoją krew, co może wydłużyć czas oddawania krwi lub nawet

spowodować, że nie będziesz w stanie jej oddać.

uZuPEłNJ PłYNYOddając krew pozbywasz się około pół litra płynów – uzupełnij je zawczasu. Zarówno dzień przed, jak i w dniu oddania. Przed wizytą w punkcie pobierania wypij pełen kubek herbaty, dodatkowy sok, wodę

mineralną itp. Oddając krew w okresie letnim zadbaj o odpowiednie nawodnienie organizmu

przed wizytą w Punkcie Pobrań.

ODPOCZNIJOddanie krwi nie wiąże się z wysiłkiem fizycznym, ale

jeśli po wyjściu z Punktu Pobierania chcesz wziąć udział w zajęciach WF (np. bieg do autobusu, wspinaczka po schodach na 7 piętro), to może zakręcić ci się w głowie. W takiej sytuacji usiądź tam, gdzie jesteś, pochyl się do przodu (głowa między kolana) i głęboko oddychaj. Nic

złego się nie dzieje, po prostu masz we krwi trochę mniej czerwonych krwinek, które transportują tlen.

WYŚPIJ SIęOddając krew powinieneś czuć się dobrze. Jeśli więc nie jesteś rannym ptaszkiem – nie musisz oddawać

krwi o 7.30. Pamiętaj tylko sprawdzić, w jakich godzinach czynny jest Punkt Pobierania Krwi w

twojej miejscowości.

WEź DOKuMENT TOŻSAMOŚCINawet najedzony, napojony, wyspany i gotowy do oddania krwi nie możesz się zarejestrować jako dawca, jeśli nie masz ze sobą dokumentu tożsamości. Dokument tożsamości to: dowód

osobisty, prawo jazdy lub paszport. (NIE SĄ dokumentem potwierdzającym tożsamość:

legitymacja szkolna, legitymacja studencka, legitymacja krwiodawcy, migawka).

O czym pamiętać przed oddaniem krwi?

20

dla dawcy

dawcyswiat

Kwestionariusz dla krwiodawcówKontynuujemy nasz cykl artykułów, w którym wyjaśniamy zawiłości, niejasności oraz odpowiadamy na pytania nurtujące kandydatów na dawców krwi. Postaramy się uzmysłowić czytelnikom, dlaczego tak ważne jest rzetelne odpowiadanie na zadane w kwestionariuszu pytania.

Przypominamy, że nie ma ani „dobrych”, ani „złych” odpowiedzi w kwestionariuszu. Zdajemy sobie sprawę, że pytania w ankiecie są bardzo szcze-gółowe i wkraczają w najbardziej intymne sfery życia, ale jest to jedyny sposób, aby jeszcze bar-dziej ograniczyć ryzyko związane z pobraniem chorej czy zakażonej krwi i podaniem jej poten-cjalnemu biorcy. Na podstawie analizy ankiety lekarz badający może przeprowadzić bardziej szczegółowy wy-wiad, aby dowiedzieć się czy jesteś w 100% zdro-wy i czy możesz oddać krew. Dlatego apelujemy o rzetelne wypełnianie kwestionariuszy. Przypo-minamy także, że wszystkie udzielone informacje podlegają ochronie danych osobowych i stanowią tajemnicę lekarską.

7. Czy zauważył/a Pan/Pani u siebie następują-ce objawy:a) nieuzasadniony spadek ciężaru ciała, b) nieuzasadnioną gorączkę, c) powiększenie węzłów chłonnych?To Ty najlepiej znasz swoje ciało i wiesz czy coś się w nim zmienia. Je-śli w ostatnim czasie schudłeś/schu-dłaś bez przyczyny to może (ale nie musi!) być objaw choroby, dlatego nawet jeśli niższa waga Cię cieszy – przyznaj się lekarzowi, że coś się zmieniło. Podobnie jeśli miałeś/mia-łaś gorączkę. Może to tylko drobne przeziębienie kilka dni temu i możesz oddać krew, ale równie dobrze to mo-gła być poważna infekcja, którą należy najpierw wyleczyć.

8. Czy choruje Pan/Pani bądź chorowa-ł/a na jedno z niżej wymienionych scho-rzeń, ewentualnie odczuwa lub odczu-wał/a niżej wymienione dolegliwości?a) choroby układu krążenia (nadciśnienie), dolegliwości ze strony serca, zawał serca, duszność, udar mózgu. Jeżeli tak, kiedy?b) choroby skóry, wypryski/wysypka, uczu-lenia, katar sienny, astma. Jeżeli tak, kiedy?

c) cukrzyca, choroby krwi, przedłużone krwa-wienia, choroby naczyń krwionośnych, choro-by nerek, choroby przewodu pokarmowego, choroby płuc, choroby nerwowe, choroby tar-czycy, padaczka, nowotwór. Jeżeli tak, kiedy? d) kiła, rzeżączka, toksoplazmoza, bruceloza, gruźlica, mononukleoza zakaźna. Jeżeli tak, kiedy?Odpowiedź „tak” w tym pytaniu może zdys-kwalifikować Cię jako dawcę. Nie wściekaj się na pracowników RCKiK, ani nie kłam w ankiecie - nie możesz być dawcą krwi ani ich składników ze względu na zdrowie swoje jak i osób, którym Twoja krew mogłaby zostać podana. Dla przy-kładu, jeśli chorujesz na cukrzycę i oddasz krew, twój organizm może wyprodukować za mało insuliny (jej produkcja jest pobudzana przez glukozę z krwi). Wyjątek na tej liście stanowią m.in.:nadciśnie-nie (lekarz może się zgodzić na oddanie krwi jeśli ciśnienie przekracza 180/100 mmHg), rzeżączka (można oddawać krew po roku od

zakończenia leczenia) oraz astma (przez ostatnich 5 lat nie powinno być objawów i przyjmowania leków astmatycznych..

9. Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy mia-ł/a Pan/Pani wykonywaną gastroskopię,

biopsję, inne badanie diagnostyczne lub szycie rany? Tak / Nie Po tych badaniach obowiązuje sześciomie-sięczny okres karencji. Obecnie standardy wykonywania tych badań są bardzo wysokie i ryzyko zakażenia się jakąś chorobą są mini-malne. Chcemy jednak zachować maksymalną pewność, że podczas badania twojej krwi labo-ratorium nic nie przegapi.

10. Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy lub od czasu ostatniego oddania krwi przeby-wał/a Pan/Pani w szpitalu albo przebył/a

poważny zabieg operacyjny lub wypa-dek? Jeżeli tak, to jaki i kiedy?

Okres 6 miesięcy od wypadku lub za-biegu to czas dla Twojego organizmu, aby „doszedł do siebie”. To, że Ty czu-jesz się dobrze nie oznacza, że wszyst-kie organy wewnętrzne funkcjonują już na 100%. Pozwól swojemu organi-zmowi odpocząć, aby nie okazało się, że przez „drobne kłamstewko” Ty bę-dziesz za chwilę potrzebować krwi.

Pamiętaj! Jeśli masz jakiekolwiek wąt-pliwości dotyczące kwestionariusza – nie odpowiadaj na chybił trafił, tylko porozmawiaj z lekarzem.

Odpowiedzi przygotowane w konsul-tacji z dr Michałem Zamolskim z RCKiK w łodzi

Wyjaśnienie odnośnie

wcześniejszych pytań z kwestionariusza znajdziesz na stronie

www.krwiodawstwo.pl - Świat Dawcy „kalendarium”

oraz na www.facebook.com/Swiat.Dawcy

21

!

Planowany harmonogram ekip na miesiące zimowe

Pełen wykaz ekip wraz z adresami oraz godzinami znajduje się na stronie: www.krwiodawstwo.pl -> akcje wyjazdowe.Polecamy bieżące sprawdzanie wykazu, aby upewnić się, gdzie w najbliższym czasie będzie można oddać krew.

Chęć zorganizowania akcji pobierania krwi należy zgłaszać do Sekcji Organizacji Honorowego Krwiodawstwa, tel.: 42 6161416, 42 6161407, e-mail: propagowanie@krwiodawstwo.pl

Styczeń 2012Baby, Szkoła PodstawowaBełchatów , ZSP Nr 4Bełchatów, PGE ParafiaBłaszki, LO im. Wojska PolskiegoBolimów, ZSPBrzeziny, PCKDaszyna, Urząd GminyDmosin, Dom ParafialnyGłowno, Szkoła PodstawowaGorzkowice, OSPGrabów, OSPKoluszki, Miejski Ośrodek Pomocy SpołecznejKoluszki, Komenda Powiatowa Państwowej Straży PożarnejKsawerów, ZSR - WidzewKurów, Klub HDK przy OSPKutnoLeśmierz, Ośrodek ZdrowiaLipce Reymontowskie, OSPŁęczyca, LO im. K. WielkiegoŁowicz, PrzychodniaŁowicz, II LO MedykŁowicz, PrzychodniaŁódź, WOŚP - ManufakturaŁyszkowice, OSPMoszczenica, GimnazjumPabianice, PhilipsPabianice, PPPabianice, ZS Nr 3Pabianice, ZS Nr 1Pajęczno, ZSZ im. SienkiewiczaPiotrków Trybunalski, ZSP nr 3Piotrków Trybunalski, WOŚPPrzedbórz, Dom HandlowyPrzygłów, ParafiaRadomsko, TargowicaRawa Mazowiecka, Rejonowa Przychodnia SpecjalistycznaSkierniewice, PPSkierniewice, ZSZ Nr 1Stryków, OSPTuszyn Las, OSPWieluń, I LO im. KościuszkiWieruszów, ZSZ nr 1 im. StaszicaWieruszów, LO im. KopernikaZłoczew, LO

Luty 2012Aleksandrów Łódzki, PrzychodniaBełchatów, ZSP Nr 1Bełchatów, ZSP Nr 2Biała, Szkoła PodstawowaDąbrowice, Urząd GminyDomaniewice, Gminny Ośrodek KulturyDziałoszyn, Klub HDK Cementownia WARTA S.A.Gorzkowice, OSPKleszczów, SOL-parkKrośniewice, Urząd GminyLeśmierz, Ośrodek ZdrowiaLututów, Klub HDK przy OSPŁowicz, I LO Łowicz, PrzychodniaŁowicz, ZSP Nr 1Łowicz, ZSP Nr 2Łowicz, ZSP Nr 3 SyntexŁowicz, ZSP Nr 4Łódź, MPKOzorków, OSPPabianice, II LOPabianice, ZS Nr 2Piątek, Zespół Szkół RolniczychPiotrków Trybunalski, Kościół NSJPoddębice, Stadion MiejskiRadomsko , TargowicaRogowiec, KopalniaRozprza, OSPSieradz, II LOSieradz, MedanaSkierniewice, Państwowa Wyższa Szkoła ZawodowaSkierniewice, ZSZ Nr 3Uniejów, Rynek MiastaWieluń, Państwowa Straż PożarnaWieluń, pod komendą policjiWieluń, zakłady WIELTONWieluń, ZSZ nr 2 im. DługoszaWitonia, Ośrodek ZdrowiaZd. Dąbrowa, ZSPŻychlin, Dom Kultury

Marzec 2012Baby, Szkoła PodstawowaBełchatów, ZSP Nr 4Brzeziny, PCKDąbrowa, OSPDobroń, LOGłowno, Szkoła PodstawowaKoluszki, Miejski Ośrodek Pomocy SpołecznejKonstantynów Łódzki , Klub HDK „Zgoda”Ksawerów, ZSR - WidzewLututów, ZSZ im.BaranowskiegoŁęczyca, ZSP Nr 1Łęczyca, ZSP Nr 2 im. J. GrodzkiejŁowicz, II LO MedykŁowicz, PrzychodniaMoszczenica, GimnazajumNaramice, Klub HDK przy OSPOstrowy, CukrowniaPabianice, I LOPabianice, ZS Nr 1Pabianice, ZS Nr 3Piątek, Urząd GminyRadomsko, TargowicaRawa Mazowiecka, Rejonowa Przychodnia SpecjalistycznaRęczno, ParafiaRychłocice , Klub HDK przy OSPSieradz, ZSP Nr 1Sieradz, ZSP Nr 2Skierniewice, LO im. B. PrusaSkierniewice, ZSZ Nr 1Skierniewice, ZSZ Nr 2Skierniewice, ZSZ Nr 4Stryków, OSPSzczerców, ZSPTuszyn Las , OSPWieluń, I LO im. KościuszkiWieluń, II LO im. KorczakaWieluń, ZSZ nr 1Wola Krzysztoporska, Dom KulturyZelów, były budynek Urzędu Miejskiego

PYTANIA Z FORUM

Czy w przypadku stwierdzenia pod-wyższonej ilości cukru we krwi, daw-ca jest informowany o tym?Nie kontrolujemy poziomu cukru we krwi. Osoby chore na cukrzycę nie mogą być dawcami krwi.

Dostałem wezwanie na dodatkowe badania wirusologiczne. Krew odda-wałem 2 lata temu. Czy powinienem się czegoś obawiać?

Proszę zgłosić się do Regionalnego Cen-trum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Na dodatkowe badania wzywamy daw-ców u których były nietypowe wyniki ba-dań krwi. Po okresie pół roku, czy nawet dwóch lat, zapraszamy takie osoby na dodatkowe, bezpłatne badania, aby po-twierdzić stan zdrowia.

W jednej z rubryk formularza zgłosze-niowego należy wpisać numer telefo-

22

dla dawcy

dawcyswiat

Punkt Pobierania Adres Dni i godziny działania punktu

Bełchatówul. Czapliniecka 93/94, przychodnia

„MegaMed”, tel.: 667 953 962

poniedziałek - środa: 8:30 - 11:30, czwartek: 8:00 - 10:00, piątek: 8:00 - 11:00

Kutno ul. Kościuszki 52, Szp. Miejski, tel.: 667 953 965 poniedziałek - piątek: 8:00 - 11:00

Łask ul. Warszawska 62, SPZOZ Szpit., tel.: 43 675 55 55 poniedziałek: 8:00 - 11:00

Łęczyca ul. Zachodnia 6 SPZOZ, tel.: 24 721 51 69

poniedziałek - środa: 8:00 - 10:00, piątek 8:00 - 10:00

Łódź ul. Franciszkańska 17/25, RCKiKtel.: 42 61 61 400

poniedziałek: 8:00 - 15:30, wtorek: 8:00 - 17:30środa: 8:00 - 15:30, czwartek: 8:00 - 17:30piątek: 8:00 - 15:30, sobota: 8:00 - 13:30

Opoczno ul. Partyzantów, Szp. Rej., tel.: 667 953 968 poniedziałek: 8:00 - 10:30

Pabianice ul. Jana Pawła 68, Szp. Miejski, tel.: 42-214-94-01, 603-322-511

poniedziałek - środa: 8:30 - 11:30, czwartek: 8:00 - 9:30, piątek: 8:00 - 11:00

Piotrków Trybunalski

ul.Słowackiego 74tel.: 603-711-733

poniedziałek - wtorek - piątek: 8:00 - 11:00środa - czwartek: 8:00 - 10:30

Radomsko ul. Jagiellońska 36, Szpitaltel.: 44 685-47-57, 669-007-066

poniedziałek - wtorek: 8:00 - 10:30środa - czwartek: 8:00 - 10:00, piątek: 8:00 - 10:30

Sieradz ul. Armii Krajowej 7, Szp. Woj., tel.: 43 822 25 79

wtorek: 8:00 - 11:00, czwartek - piątek: 8:00 - 11:00

Skierniewice ul. Nowobielańska 61, O. Widok tel.: 46 832 53 72

poniedziałek - środa: 9:00 - 12:00, piątek: 9:00 - 12:00

Tomaszów Mazowiecki

ul. Jana Pawła 35, Szp. Rejonowy, tel.: 667 953 966 poniedziałek - piątek: 8:30 - 11:00

Wieluń ul. Sieradzka 56, SPZOZ Przych., tel.: 665 856 500 poniedziałek - środa: 8:00 -10:00

Zduńska Wola ul. Krolewska 29, SPZOZ, tel.: 43 824 41 23

poniedziałek: 8:00 - 11:00, środa: 8:00 - 11:00, piątek: 8:00 - 11:30

Wieruszów ul. Sportowa 4, KS PROSNA, tel.: 665 856 500 piątek: 8:00 - 11:00

Wykaz stałych punktów pobierania w łódzkiem

Na pytanie dopowiadają Maria Śniecikowska oraz Michał Zamolski - lekarze z RCKiK w ŁodziPytania można zadawać on-line na www.krwiodawstwo.pl

nu. Czy w razie nieprawidłowych wyni-ków badań krwiodawca jest zawiada-miany telefonicznie o tym fakcie auto-matycznie? Nie informujemy telefonicznie dawców o nieprawidłowych wynikach badań. Dawca zawsze otrzymuje zawiadomienie drogą pocztową Numer telefonu wykorzystujemy tylko w celu powiadomienia o potrzebie zgłoszenia się do RCKiK w celu oddania krwi.

Kilka dni temu stomatolog zatruł mi ząb, ale na leczenie kanałowe mam się zgłosić dopiero za 2 miesiące. Czy mogę oddać krew w tym okresie? Proszę zgłosić się do oddania krwi tydzień po zakończeniu leczenia.

Dlaczego nie wskazany jest wysiłek fi-zyczny PRZED oddaniem krwi? Jest to tylko kwestia zmęczenia samego krwio-dawcy, czy może to wpłynąć na wyniki

badan i nie dopuszczenie do donacji? Po wysiłku fizycznym może wzrosnąć ci-śnienie tętnicze krwi i przyspieszyć czyn-ności serca ponad dopuszczalną normę dla dawców krwi. I dlatego duży wysiłek fizycz-ny nie jest wskazany.

23

dla dawcy

dawcyswiat

Zgłoszenie do udziału w konkursie

Imię:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nazwisko: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tel. kontaktowy:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jeśli chcesz wziąć udział w losowaniu nagród - rozwiąż szyfrówkę, podaj dane kontaktowe do siebie i zostaw tę stronę w Punkcie Pobierania (do 10 marca 2012). Wygrane z poprzedniego numeru:MP3 - Bogusława BuczyńskaKsiążka - Kazimierz Maszewski

ROZRYWKA Z NAgRODAMI!

Sudoku (jap. sūdoku, od „sūji wa dokushin ni kagiru”, czyli „cyfry muszą być pojedyncze”) – łamigłówka, której celem jest wypełnienie diagramu 9x9 w taki sposób, aby w każdym wierszu, w każdej kolumnie i w każdym z dziewięciu pogrubionych kwadratów 3x3 (zwanych „blokami” lub „podkwadratami”) znalazło się po jednej cyfrze od 1 do 9.