Św. Tomasz z Akwinu (1224-1274)

Życie- urodził się w zamożnej włoskiej rodzinie szlacheckiej jako syn hrabiego Akwinu

- od 5 roku życia pobierał nauki w zakonie Benedyktynów na Monte Cassino- 1250 r. – przyjmuje święcenia kapłańskie (dominikanin)- 1269 r. – przejmuje katedrę teologii w Paryżu- 1272 r. – przejmuje szkołę teologii w Neapolu- 1323 r. – kanonizacja Tomasza przez Jana XXII

Główne dzieła:- O bycie i istocie- O wieczności świata- Suma teologiczna

(niedokończył)- komentarze do pism

Arystotelesa

XII w. to czas kiedy Zachód – Europa łacińska odzyskuje dzieła Arystotelesa. W Hiszpańskim Toledo tłumaczone są najpierw z arabskiego na łacinę.

Arystotelizm z końcem XII w. a następnie w XIII zapanował na jednym z najważniejszych ówczesnych uniwersytetów, tzn. na Uniwersytecie w Paryżu.

„Bez Arystotelesa nie byłoby św. Tomasza” (ARYSTOTELIZM CHRZEŚCIJAŃSKI)

Odróżnienie filozofii od teologii

Na skutek lektury Metafizyki Arystotelesa, św. Tomasz dokonał rozróżnienia na:

• Filozofia → wiedza autonomiczna → poznanie przyczynowe;punkt wyjścia → świat materialny (poznanie ‘z dołu’)metoda → poznanie rozumowe;

• Teologia → wiedza autonomicznapunkt wyjścia → Objawienie (poznanie ‘z góry’)metoda → wiara;

Rozum i objawienie stanowią obydwie wiedze autonomiczneale względem siebie komplementarne

↓Pełne poznanie = rozum + wiara

Fides quaerens intellectum

Św. Tomasz, tworząc w złotym wieku scholastyki , przyczynił się do ukształtowania filozofii chrześcijańskiej w sensie właściwym. Stworzył tak spójny (racjonalny) system filozoficzno-teologiczny, że TOMIZM na długie wieki był uważany, za kwintesencję podstawowych zasad katolicyzmu

(1) KONCEPCJA RZECZYWISTOŚCI

Św. Tomasz przyjmował koncepcję racjonalnego i celowego porządku świata, mając na myśli każdą płaszczyznę rzeczywistości.

Wszechświat, stworzenie ziemskie, społeczność ludzka, człowiek – wszystko to jest racjonalne i celowe: ma swoje miejsce i cel.

-Racjonalność i celowość świata-Hierarchiczna struktura rzeczywistości-Idea osoby ludzkiej-Idea Opatrzności Bożej

Najważniejsze idee filozofii Tomasza to:

Hierarchiczna struktura rzeczywistościCały wszechświat

zostaje stworzony po to, aby objawić doskonałość Boga. Ta doskonałość nie mogła się objawić przez tworzenie jednej istoty, stąd świat przyrody jest nieskończenie zróżnicowany; [pogodzenie biblijnego wątku o stworzeniu z arystotelesowskim pluralizmem metafizycznym].

Hierarchia:- Istoty

rozumne (aniołowie, ludzie)

- Zwierzęta- Rośliny- Minerały- Inne cząstki

itd..

Koncepcja hierarchii wprowadzona jest po to, by wskazać na porządek, a dokładniej na to, że jedne rzeczy, tzn. te niższe powinny być zawsze podporządkowane tym wyższym.

W każdym stworzeniu jest ślad Boga.W człowieku jednak nie jest to tylko ślad, lecz znacznie

więcej:- Każdy człowiek nosi w sobie obraz boży, tzn.

ziszcza, w mniejszym lub większym stopniu, ideę Boga, która jest w nim samym (możliwość samodoskonalenia się).

Na czym polega owa koncepcja powszechnego upodporządkowania?

Jest to swego rodzaju koncepcja władzy, ale władzy pojętej idealnie, tzn. wszelka władza musi być mądra i dobra.

I tak np.:Człowiek podlega (powinien)

Bogu;Świat przyrody nierozumnej

podlega (powinien) człowiekowi;

Człowiek mniej mądry podlega (powinien) mądrzejszemu;

Sfera zmysłowa w człowieku podlega (powinna) rozumowi;

Idea Opatrzności Bożej-Bożych rządów, które wyrażają się w uporządkowaniu Wszechświata i planie rządzenia dotyczącym wszystkich rzeczy.

Św. Tomasz odrzuca zarówno Augustiańską koncepcję iluminacji, jak i predystynacji.

Rozum – boski element w człowieku – został w wyniku grzechu pierworodnego jedynie osłabiony

1. U Arystotelesa człowiek to animal razionale,czyli człowiek to twór natury;

2. U Tomasza człowiek to twór ponadnaturalnycompositum duszy i ciała (podobnie jak u Augustyna, obydwa elementy pierwotnie pochodzą od Boga);

Def. Człowiek to osoba → 3 specyficznie ludzkie działania to: rozumność, wolność, zdolność do

miłości altruistycznej↓

Dusza ludzka pochodzi bezpośrednio od Boga;Ciało od człowieka

Homo generat hominem et Deus(Człowieka rodzi człowiek i Bóg)

↓Chrześcijańska koncepcja niezbywalnej wartości/godności człowieka.

Koncepcja człowieka

Tomasz zadaje pytanie:W jaki sposób możemy sensownie mówić o

Bogu?

Odp. Nie możemy wiedzieć nic nt. natury Boga, ewentualnie tylko możemy rozprawiać nt. istnienia

1.Na drodze wiary – Objawienie2.Na drodze filozoficznej – obszar

doświadczenia

(2) ZAGADNIENIA BOGA

Czy istnienia Boga można w ogóle dowodzić?

5 dróg Tomaszowych do poznania Boga

Wielkim osiągnięciem Tomasza są filozoficzne „dowody” na istnienie Boga.

„droga” – „argument” – „dowód”?

Tomaszowe Drogi dojścia do poznania Boga są podsumowaniem filozofii Platona i Arystotelesa.

- Argumenty te mają empiryczno-racjonalny (metoda arystotelesowska): punktem ich wyjścia zawsze jest otaczający świat, jego obserwacja empiryczna, a następnie na drodze rozumowania dochodzi się do stwierdzenia istnienia Boga.

Droga 1: Z analizy relacji przyczyna-skutek

Bóg jako nieuprzyczynowana Pierwsza Przyczyna

Wyjaśnianie świata w odwołaniu do relacji przyczynowo-skutkowej nie może iść w nieskończoność, by nie popełniać błędu ‘ciągu nieskończonego’;

Ergo trzeba więc wskazać na coś, co nie jest uprzyczynowane;

Droga 2: Z przygodnego istnienia świata

Bóg jako tożsamość Istoty i Istnienia

Świat jest przygodny tzn. jest niekonieczny w swoim istnieniu – nie można więc przyczyny istnienia świata szukać w tym świecie (skoro nie jest konieczny w swoim istnieniu).

Ergo musi istnieć Coś, co nie potrzebuje wytłumaczenia swojego istnienia, tzn. istnieje samo przez się.

Droga 5: Z porządku w świecie

Bóg jako Logos

Obserwowany ład w świecie wskazuje na to, że świat jest celowy tzn. racjonalny. Racjonalność musi skądś pochodzić.

Ergo tylko Bóg jako Czysty Intelekt może być przyczyną takiego świata

Etapy rozwoju definicji człowieka w filozofii ZachodniejPODSUMOWANIE

Sokrates:Człowiek to dusza, a dusza to rozum;

Arystoteles:Homo est animal racjonale; (dopełniona def. Sokratesa)

Św. Augustyn:Człowiek to osoba, czyli istota wolna i rozumna

(pojęcie osoby wskazuje również na wymiar cielesny: compositum duszy i ciała)

Św. Tomasz:Człowiek to osoba, czyli istota rozumna, wolna i zdolna do miłości altruistycznej