1

SUMIENIE

Kwestia formacji sumienia Błąd co do faktów Błąd co do prawa Niebezpieczeństwo samoznieprawienie –

dokonuje się tam, gdzie próbuje się podporządkować obiektywną prawdę własnym życzeniom.

2

SUMIENIE

Rozwój sumienia w procesie wychowaniaa) anomia (grec. nomos - prawo) - amoralność, do ok. 2-4 roku życia;b) heteronomia - od 4 do 8-12 roku życia; c) autonomia - od 12 do 18-20 roku d) ideonomia to faza teono mii (grec. theos - Bóg) - "Bóg jest moim prawem"; jest to dojrzewanie w refleksyjności, roztropności i odpowiedzialności.

3

SUMIENIE

Cztery czynniki tworzące strukturę dojrzałego sumienia:

a) zdrowy rozsądek - składa się nań zdrowy sąd, czyli umiejętność logicznego myślenia, oraz prawość woli, czyli uczciwość zamierzeń;

b) znajomość życia - składa się nań wiedza dotyczący życia (wykształcenie), rozumienie ludzi, samowiedza i samokontrola, doświadcze nie osobiste, ale i korzystanie z doświadczenia i rad innych;

c) trafna ocena sytuacji, na którą składają się zmysł rzeczywistości, a więc ostrość obserwacji i sądu, nie mieszanie faktów ze złu dzeniami oraz bystra orientacja, czyli spo strze gawczość - umiejętność dostrzegania bądź domyślania się tego, co mało widoczne lub łatwo ucho dzi uwadze;

d) zdolność patrzenia w przyszłość, czyli umiejętne planowanie, rozumne układanie środ ków wobec zamierzeń; można tu wyróżnić trzy czyn niki: przezorność, czyli wniknięcie w przyszłość, oględność (oglądanie się na zmienne warunki życia) oraz ostrożność, czyli zapobieganie prze szkodom i unikanie trudności.

Etyka - wykład 7

Prawo moralne

5

Prawo moralne

Najważniejszym kryterium, które określa moralną jakość działania (dobrą lub złą), jest godność ludzkiej osoby.

Działanie, które sprzyja rozwojowi ludzkiej osoby (wzbogaca ją duchowo, intelektualnie, osobowościowo), jest moralnie dobre, a jeżeli ogranicza ten rozwój osobowy - jest moralnie złe.

6

Prawo moralne

Prawo moralne można nazwać normą moralną, która nakazuje działać zgodnie z porządkiem moralnym, zawartym w naturze człowieka i w jego osobowej godności.

Wyraża ona wolę Bożą, która porządkuje wolne działanie człowieka, nakazując szanować porządek ogólny, czyli ład świata, i szczegółowy, czyli ład w ludzkiej istocie.

Jeśli prawo to nakłada Bóg, zwie się ono prawem Boskim, jeśli nakłada je autorytet ludzki – zwie się prawem ludzkim.

7

Prawo moralne

Prawo wieczne (lex aeterna)

Klasyczna definicja prawa wiecznego pochodzi od św. Augustyna: „prawo wieczne jest to zamysł Boży lub Boża wola, naka zująca zachowanie porządku naturalnego a zabraniająca jego naruszenia”

Lex vero aeterna est ratio divina vel voluntas Dei, ordinem naturalem conservari iubens, perturbari vetans) (prawo wieczne to zamysł Boży lub Boża wola, która pozwala zachować porządek naturalny i zabrania jego naruszenia).

8

Prawo moralne

Prawo wieczne więc to zamysł i wola Boża względem człowieka, jego świadomego i wolnego postępowania.

Jest także podstawą wszelkiego prawa stanowionego przez człowieka (które o tyle wiąże, o ile jest zgodne z prawem wiecznym).

9

Prawo moralne

2. Prawo moralne 

Wskazania Boże dotyczące ludzkiego powołania a tym samym takiego, a nie innego zachowania i postępowania zostały przez Niego samego ukazane:

w prawie naturalnym w prawie Bożym w prawie stanowionym w ramach społeczności nadprzyrodzonej i naturalnej 

Podział prawa moralnego: Prawo moralne: - naturalne

- pozytywne: - boskie- ludzkie:- kościelne

- świeckie 

10

Prawo moralne

Prawo moralne 

Wskazania Boże dotyczące ludzkiego powołania a tym samym takiego, a nie innego zachowania i postępowania zostały przez Niego samego ukazane:

w prawie naturalnym w prawie Bożym w prawie stanowionym w ramach społeczności nadprzyrodzonej i naturalnej 

Podział prawa moralnego: Prawo moralne: - naturalne

- pozytywne: - boskie- ludzkie:- kościelne

- świeckie 

11

Prawo moralne

Prawo naturalne jest uczestnictwem istot rozumnych (ludzi) w odwiecznym prawie Bożym. Treść prawa naturalnego wypisana jest przez Boga w sercu każdego człowieka (por. Rz 2, 15). Prawo naturalne wynika bowiem z natury człowieka, stworzonej przez Boga.

Prawo naturalne wyraża pierwotny zmysł moralny człowieka, który pozwala rozpoznać mu, czym jest dobro i zło, prawda i kłamstwo (KKK 1954). Dzięki niemu człowiek może wznieść budowlę zasad moralnych, kierujących jego osobistymi decyzjami. Prawo naturalne stanowi też niezbędną podstawę moralną do budowania wspólnoty ludzkiej (KKK 1959).

12

Prawo moralne

Pośród najważniejszych zasad prawa naturalnego wskazuje się zasadniczo trzy ich rodzaje:

zasady pierwszorzędne (prima principia); drugorzędne (conclusiones); operatywne (normae operativae).  

13

Prawo moralne

Prawo naturalne ma charakter: obiektywny uniwersalny (powszechny) niezmienny nieodzowny dynamiczny rozwojowy

14

Prawo moralne

Stanowione prawo Boże (objawione)

1. Prawo objawione przed Chrystusem (ST)

1. Prawo Przymierza

2. Dekalog

3. Torah

2. Prawo Nowego Przymierza

1. Przykazanie miłości

2. Prawo Ducha

3. Prawo Chrystusa

15

Prawo moralne

Stanowione prawo ludzkieKlasyczna definicja: prawo jest to rozumne rozporządzenie,

mające na celu dobro ogółu, wydane i ogłoszone przez piastuna prawowitej władzy publicznej.

Norma prawna zmierza więc zawsze do dobra wspólnego.

Natomiast od strony formalnej by prawo było moralnie zobowiązujące musi spełniać dwa warunki:

kompetencja prawodawcy - prawo wydaje upoważniona do tego wła dza;

autorytatywne ogłoszenie (promulgacja), czyli podanie do publicznej wiadomości

16

Prawo moralne

W zależności od powołania człowieka do dwojakiego rodzaju społeczności mianowicie: przyrodzonej i nadprzyrodzonej, odróżnia się dwa zasadnicze rodzaje stanowionego prawa ludzkiego:

• prawo kościelne• prawo świeckie.

17

Prawo moralne

Prawo kościelne:• przykazania kościele• Kodeks Prawa Kanonicznego• Wzory świętości• Znaki czasu

18

Prawo moralne

Prawo świeckie• prawo państwowe• prawo zwyczajowe

19

Prawo moralne

Prawo świeckie godziwe uzasadnione (sprawiedliwe) możliwe do wykonania konieczne (prawdziwie potrzebne)

20

Prawo moralne

Wypełnienie prawa lub wygaśnięcie zobowiązania

a) Niemożliwość fizyczna lub moralna

b) epikeia (grec. łagodność, umiarkowanie)

c) dyspensa