Sudety i Przedgórze Sudeckie

Sudety - ukształtowanie

• Najwyższe pasmo: Karkonosze

• Śnieżka 1602 m n.p.m.

• Góry średnie

• Liczne kotliny:

– Kotlina Jeleniogórska

– Kotlina Kłodzka

Budowa geologiczna

• Od skał prekambryjskich do skał czwartorzędowych

– Najstarsze w Górach Sowich i Izerskich gnejsy i łupki krystaliczne

• Rodzaje skał ze względu na genezę:

– Magmowe (granit, bazalt)

– Metamorficzne (gnejs, łupki krystaliczne)

– Osadowe (wapienie, margle, piaskowce)

Budowa geologiczna

• Sfałdowanie i wypiętrzenie orogeneza hercyńska

• Odmłodzenie Sudetów = powstanie uskoków orogeneza alpejska

• Najdłuższy uskok powstał na linii Bolesławiec-Złotoryja –Złoty Stok uskok brzeżny

Budowa geologiczna

• Góry zrębowe:

– Zręby: Karkonosze

– Zapadliska: Kotlina Kłodzka, Kotlina Jeleniogórska

• Działalność wulkaniczna (bazalty)

Organy Wielisławskie

• Odsłonięcie porfirów na zboczu góry Wielisławka (375 m n.p.m.) niedaleko Świerzawy na Pogórzu Kaczawskim

• Pomnik przyrody nieożywionej

Rzeźba Sudetów

• Spłaszczone grzbiety i łagodne stoki, zwłaszcza Góry Stołowe

• Formy polodowcowe krajobrazu górskiego: – Jeziora cyrkowe – stawy

(Wielki i Mały Staw, Śnieżne Kotły, Kocioł Łomniczki)

• Rumowiska skalne (gołoborza)

Przedgórze Sudeckie

• Falista równina wznosząca się na wysokość około300 m n.p.m.

• Powstało w wyniku alpejskich ruchów górotwórczych

• Region rolniczy

Ochrona przyrody

Karkonoski Park Narodowy

– Utworzony w 1959 r.

– Ochronie podlegają:

• torfowiska wysokie,

• zarośla kosówki,

• gołoborza,

• kotły polodowcowe - wypełnione niekiedy stawami,

• zbiorowiska traworośli, ziołorośli, borówczysk

Torfowisko Upy

• Torfowisko położone jest w niewielkim obniżeniu w zrównaniu wierzchowinowym Równi pod Śnieżką, na wysokości 1400-1425 m n.p.m.

Karkonoski Park Narodowy

• ponad tysiąc gatunków roślin

• wiele gatunków zwierząt leśnych (ok. 40 gatunków ssaków, m.in. bobry, sarny, lisy oraz 16 gatunków nietoperzy).

• muflon jest introdukowany na początku XX wieku z Korsyki

• 90 gatunków ptaków, między innymi włochatka, sóweczka, cietrzew, głuszec, drozd obrożny, płochacz halny.

Rośliny Karkonoskiego PN (przykłady)

Dzwonek karkonoski (endemit) Czosnek siatkowaty (krytycznie zagrożony wyginięciem)

Zwierzęta Karkonoskiego PN (przykłady)

Muflon Sóweczka (najmniejsza sowa europejska)

Park Narodowy Gór Stołowych

• „Ten szereg skał rozciąga się na osiem lub dziewięć mil angielskich, zaczyna się i kończy tak nagle, że wygląda jak korona na szczycie góry...„ John Quincy Adams.

• Utworzony w 1993 r.

• Park Narodowy Gór Stołowych zajmuje obszar ok. 63 km2 wierzchowinowej ich partii z najwyższymi wzniesieniami tj. Szczelińcem Wielkim (919 m n.p.m.) i Skalniakiem (915 m n.p.m.).

Budowa geologiczna Gór Stołowych • formy erozji piaskowców

• płytowa budowa geologiczna związana z osadowym pochodzeniem skał

Formy erozji piaskowców

Małpolud Wielbłąd

GOSPODARKA SUDETÓW

Surowce mineralne

Agat i ametyst

Węgiel kamienny i brunatny

• Węgiel kamienny:

– Okolice Wałbrzycha (kopalnia zamknięta w 1998 roku)

– Dzierżoniów

• Węgiel brunatny:

– Kotlina Turoszowska – kopalnia w Bogatyni

Granit

• Kamieniołom w Strzelinie

Wody mineralne Sudetów

• Wody radoczynne (radonowe) – Wody radonowe występują

jedynie w Sudetach (niegdyś także w Ustroniu).

– Występowanie tego typu wód jest związane z masywami krystalicznymi zawierającymi minerały uranu, które są źródłem radu, w wyniku rozpadu którego tworzy się radon.

– Długopole-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Lądek-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Świeradów-Zdrój

Wody mineralne Sudetów

• Szczawy

– Obecność tego typu wód jest związana ze strefami głębokich uskoków i innych dyslokacji, którymi dwutlenek węgla jest transportowany z głębszych partii skorupy ziemskiej ku powierzchni.

– Długopole-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Polanica-Zdrój, Szczawina, Szczawno-Zdrój, Świeradów-Zdrój

Przemysł

• Porcelanowy i szklarski

– Huta szkła w Piechowicach

– Fabryka porcelany w Wałbrzychu

Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna

• Ponad 170 przedsiębiorstw • Przykłady firm w Wałbrzyskiej SSE

– BASF (chemia budowlana) – Bridgestone (tworzywa sztuczne, wyroby z gumy, gąsienice do

pojazdów) – Cersanit (płytki ceramiczne, armatura sanitarnej, brodziki) – PL – Colgate-Palmolive (pasta do zębów i preparaty do higieny jamy

ustnej) – Elektrolux (pralki, piekarniki, kuchenki wolnostojące, płyty

grzewcze, zmywarki) – IBM (Centrum usług wspólnych IT) – Lotte Wedel (pieczywo, świeże wyroby ciastkarskie oraz inne

artykuły spożywcze)

Wałbrzyska SSE

• Przemysł motoryzacyjny

– Nysa Zakład Pojazdów SA (nadwozia do pojazdów dostawczych i ciężarowych) – PL

– Polaris (pojazdy terenowe (quady))

– Toyota (silniki Diesla, skrzynie biegów oraz silniki małolitrażowe)

– Volkswagen (samochody użytkowe VW Crafter)

Problemy Sudetów

• Kwaśne deszcze

Sudety po kwaśnych deszczach

ATRAKCJE TURYSTYCZNE SUDETÓW

Świątynia Wang

• ewangelicki kościół w Karpaczu, przeniesiony w 1842 z miejscowości Vang (Norwegia)

• Kościół został zbudowany z sosnowych bali na przełomie XII i XIII w.

• Najstarszy drewniany kościół w Polsce.

• Konstrukcja kościoła wykonana jest bez użycia gwoździ, wszystkie połączenia zrealizowano przy pomocy drewnianych złączy ciesielskich.

Twierdza Kłodzka i Labirynty

• system obronny z okresu XVII i XVIII wieku

• około kilometr tras podziemnych

Jaskinia Niedźwiedzia

• znajduje się w Masywie Śnieżnika na Ziemi Kłodzkiej, na wysokości ok. 800 m.

• Jest to najdłuższa jaskinia Sudetów - liczy około 4500 m korytarzy.

• Znaleziono tu olbrzymie ilości kości zwierząt, w większości gatunków już wymarłych.

Kopalnia Złota ZŁOTY STOK

Zamek Książ

• obok Malborka i krakowskiego Wawelu to największy zamek w Polsce