STYLISTYKA XXV

2016

Wielce Szanownemu

Panu Profesorowi Stanis³awowi Gajdzie

z okazji Jego jubileuszu

tom ten ofiaruj¹

przyjaciele, koledzy, uczniowie

STYLISTYKA XXV, 2016

CHRONICLE

JOLANTA NOCOÑ 11 SYLWETKA PANA PROFESORA

STANIS£AWA GAJDY

EWA MALINOWSKA – MARIA WOJTAK 15 STYL I STYLISTYKA W BIOGRAFII

NAUKOWEJ PROFESORA STANIS£AWA

GAJDY

MARZENA MAKUCHOWSKA 33 BIBLIOGRAFIA PRAC STANIS£AWA

GAJDY (wybór)

ARTICLES

BO¯ENA WITOSZ 47 O STYLU INDYWIDUALNYM STANI-

S£AWA GAJDY. PARÊ MYŒLI PO LEK-

TURZE

Individual style of Stanis³aw Gajda. A few

thoughts after reading

DOROTA BRZOZOWSKA 59 STYL OSOBNICZY UCZONEGO A UNI-

WERSALNOή KATEGORII STYLU

Individual style and the universality of style

category

ÍÀÒÀËÜß È. ÊËÓØÈÍÀ 71 ÑÒÀÍÈÑËÀ ÃÀÉÄÀ È ÔÈËÎÑÎÔÈßÑÒÈËÈÑÒÈÊÈStanis³aw Gajda and the philosophy of styli-stics

ÂÀÄÈÌ Â. ÄÅÌÅÍÒÜÅ 79 ÏÐÎÔÅÑÑÎÐ ÑÒÀÍÈÑËÀ ÃÀÉÄÀÈ ÆÀÍÐÛ ÐÅ×ÈProfessor Stanis³aw Gajda and speech genres

5

ZOFIA BILUT-HOMPLEWICZ 91 EIN POLONISTISCHER SPRACH-, STIL-

UND KULTURFORSCHER FÜR DEN

ADRESSATEN AUS DEM DEUTSCH-

SPRACHIGEN RAUM. WAS KANN MAN

AM WERK VON STANIS£AW GAJDA

ENTDECKEN?

The profile of the Polish language, style and

culture academic researcher as it should be

presented to a German-speaking recipient.

What can we discover in Professor Stanis³aw

Gajda’s academic output?

ÂÀËÅÐÈÉ À. ÌÈØËÀÍΖ ÂËÀÄÈÌÈÐ À. ÑÀËÈÌÎÂÑÊÈÉ

109 ÇÀÌÅÒÊÈ Î ÑÒÈËÅ ÊÀÊ ÃÓÌÀÍÈ-ÑÒÈ×ÅÑÊÎÉ ÑÒÐÓÊÒÓÐÅ ÒÅÊÑÒÀ(Ê 70-ËÅÒÈÞ ÏÐÎÔÅÑÑÎÐÀ Ñ. ÃÀÉÄÛ)Notes on style as a humanistic structure oftext (to the 70th anniversary of Professor Sta-nis³aw Gajda)

TERESA SKUBALANKA 123 PRAGMATYCZNE WYZNACZNIKI

ROZMOWY

Pragmatic conversational markers

STANIS£AW DUBISZ 133 O TYM, CO SIÊ STA£O Z JÊZYKIEM

LITERACKIM – RAZ JESZCZE

What has happened to the literary language

– once more

IRENA SZCZEPANKOWSKA 145 MIÊDZY SCJENTYZMEM A KOGNITY-

WIZMEM: LINGWISTYKA NA ROZ-

DRO¯U PARADYGMATÓW METODO-

LOGICZNYCH

On the borderline between scientism and

cognitivism: linguistics at the crossroads of

methodological paradigms

ALEKSANDER KIKLEWICZ 161 WSPÓ£CZESNA WYPOWIED� DZIENNI-

KARSKA W ŒWIETLE ZASADY KOOPE-

RACJI

Modern journalistic expression in the light of

the principle of cooperation

ËÈËÈß Ð. ÄÓÑÊÀÅÂÀ 187 ÏÐÎÊÓÐÎÐÑÊÈÉ ÏÐÎÔÅÑÑÈÎÍÀËÜ-ÍÛÉ ÑÒÈËÜ: ÑÒÈËÅÂÛÅ ×ÅÐÒÛ ÈÐÅ×ÅÂÛÅ ÆÀÍÐÛProsecutor’s professional style: stylisticfeatures and speech genres

6

O¼GA ORGOÒOVÁ – ALENA BOHUNICKÁ 203 ÑÒÈËÈÑÒÈÊÀ È ÐÈÒÎÐÈÊÀ: ÇÀÎÑ-ÒÐÅÍÈÅ ÂÍÈÌÀÍÈß ÍÀ ÌÅÄÈÀËÜ-ÍÛÕ ÄÈÑÊÓÑÑÈßÕ Î ÁÅÆÅÍÖÀÕStylistics and rhetoric: focused on media dis-cussions about refugees

PETR MAREŠ 219 POZICE NESPISOVNÝCH VARIET VE

STYLU NOVÉ ÈESKÉ LITERATURY

The position of non-standard varieties in the

style of new Czech literature

JANA HOFFMANNOVÁ 229 SYNTAX MLUVENÉ ÈEŠTINY JAKO NÁ-

STROJ SUBJEKTIVIZAÈNÍCH POSTUPÙ

V PRÓZÁCH P. SOUKUPOVÉ

The syntax of spoken Czech as an instrument

of subjectivization processes in the prose of

Petra Soukupová

MARIE KRÈMOVÁ 253 STYLOVÁ NORMA

Stylistic norm

MAREK RUSZKOWSKI 267 ZDANIA INICJALNE W POWIEŒCIACH

MARKA KRAJEWSKIEGO

Opening sentences in Marek Krajewski’s

novels

KATARZYNA MOLEK-KOZAKOWSKA 277 THE ADVANTAGES OF APPLYING THE

CONCEPT OF RHETORICAL STYLE IN

LANGUAGE-ORIENTED JOURNALISM

STUDIES

KRZYSZTOF MAÆKOWIAK 291 KOMENTARZ METATEKSTOWY JAKO

SPOSÓB MANIFESTACJI ŒWIADOMOŒ-

CI JÊZYKOWO-STYLISTYCZNEJ (NA

PRZYK£ADZIE OCEN ZJAWISKA

WPROWADZANIA ELEMENTÓW JÊZY-

KA POTOCZNEGO DO RADIOWO-TELE-

WIZYJNYCH DEBAT PUBLICYSTYCZ-

NYCH)

Metatextual commentary as a way of mani-

festing linguistic and stylistic awareness

(As illustrated by the assessment of the phe-

nomenon of introducing common parlance

elements into radio and television publicistic

debates)

7

URSZULA ¯YDEK-BEDNARCZUK 309 OD GAZETY PAPIEROWEJ DO GAZETY

W INTERNECIE – ROZWÓJ I ZMIANY

From printed newspaper to the on-line news-

paper – development and changes

WOJCIECH CHLEBDA 319 W STRONÊ OPTYMALIZACJI S£OWNI-

KOWEGO OBJAŒNIANIA ZNACZEÑ

Towards optimization of meaning descrip-

tions in dictionaries

EWA S£AWKOWA 337 ¯YWOTNOŒÆ FORMY JÊZYKOWEJ

WITOLDA GOMBROWICZA W LITERA-

TURZE OSTATNICH DEKAD

The impact of Witold Gombrowicz’s lin-

guistic form upon recent Polish literature

MA£GORZATA KITA 349 ESTETYZOWANIE WULGARYZMÓW

Aestheticization of vulgar words

IWONA LOEWE 371 TEKST OK£ADKI W KSI¥¯CE DLA M£O-

DEGO ODBIORCY. ANALIZA GENOLO-

GICZNO-STYLISTYCZNA

The text on the cover of a modern book

directed at a young audience

ANNA TRYKSZA 389 MENA¯ERIA OSOBOWOŒCI I KAKO-

FONIA G£OSÓW WARSZAWSKIEJ

ULICY W PROZIE SYLWII CHUTNIK

I KRZYSZTOFA VARGI

Menagerie of personalities and cacophony of

voices of the Warsaw street in the prose of

Sylwia Chutnik and Krzysztof Varga

BOGUS£AW WYDERKA 409 GWARA W TWÓRCZOŒCI NOWEJ FALI

PROZAIKÓW ŒL¥SKICH. WOJCIECH

KUCZOK I SZCZEPAN TWARDOCH

Dialect in the literary works of the new wave

of Silesian prose writers Wojciech Kuczok

and Szczepan Twardoch

ANNA TABISZ 429 MODALNOή EPISTEMICZNA W UST-

NYCH WYPOWIEDZIACH MATURZYS-

TÓW

Epistemic modality in secondary school gra-

duates’ spoken utterances

8

JOLANTA NOCOÑ 445 STYL I STYLISTYKA W KSZTA£CENIU

JÊZYKOWYM

Style and stylistics in Polish language in-

struction

DANUTA LECH-KIRSTEIN 457 ONOMASTYKA LITERACKA A ONO-

MASTYKA STYLISTYCZNA

Literary onomastics and stylistic onomastics

JIØÍ ZEMAN 467 SYNTAX MLUVENÉ ÈEŠTINY: KONDEN-

ZACE

The syntax of spoken Czech: condensation

ѲÒËÀÍÀ Ï. ÁÈÁÈÊ 475 ÌÎÂÍÀ ѲÄÎ̲ÑÒÜ ² ÑÒÈ˲ ÑϲË-ÊÓÂÀÍÍß Â ÊÓËÜÒÓв ÏÎÂÑßÊ-ÄÅÍÍßLangauage consciousness and communica-tion styles in the culture of everyday life

ÌÀÐÈß Ï. ÊÎÒÞÐÎÂÀ 485 ÝÏÈÑÒÅÌÈ×ÅÑÊÀß ÑÈÒÓÀÖÈß ÊÀÊÑÌÛÑËÎÂÀß ÅÄÈÍÈÖÀ ÍÀÓ×ÍÎÃÎÒÅÊÑÒÀ  ÑÒÈËÈÑÒÈ×ÅÑÊÎÌ È ÐÈ-ÒÎÐÈ×ÅÑÊÎÌ ÀÑÏÅÊÒÀÕ (Ê ÐÀÇÂÈ-ÒÈÞ ÏÎÍßÒÈß)Epistemic situation as a semantic unit ofscientific texts in stylistic and rhetoricalaspects (towards term development)

ѲÒËÀÍÀ ªÐÌÎËÅÍÊÎ 499 ÌÎÂÍÎ-ÅÑÒÅÒÈ×ÍÈÉ ÊÀÍÎÍ ÏÎÅDz¯ÒÀÐÀÑÀ ØÅÂ×ÅÍÊÀ  ÓÊÐÀ¯ÍÑÜʲÉ˲ÒÅÐÀÒÓÐÍ²É ÌβThe linguistic and aesthetic canon of TarasShevchenko’s poetry in Ukrainian literarylanguage

ÁÐÀÍÊÎ ÒÎØÎÂÈ× 513 ËÈËÈ ËÀËÀÓÍÀLlili Lalauna

ÒÀÌÀÐÀ Â. ÌÀÒÂÅÅÂÀ 529 Î ÐÈÒÌÈ×ÅÑÊÎÌ ÏÀÐÀÌÅÒÐÅ ÆÀÍ-ÐΠÐÀÇÃÎÂÎÐÍÎÉ ÐÅ×ÈOn the rhythmic parameter of speech genres

9

GRA¯YNA JASTRZÊBOWSKA 543 CO UTRUDNIA OPIS LOGOPEDYCZ-

NYCH ZJAWISK? OD S£UCHONIE-

MOTY, AFAZJI WRODZONEJ I ALALII

DO SPECYFICZNEGO ZABURZENIA

JÊZYKOWEGO (SLI)

What hinders the description of speech pheno-

mena? From audiomutitas congenital aphasia

and alalia to specific language impairment

(SLI)

BOOK REVIEWS

EWA MALINOWSKA 555 Irena Szczepankowska, Dyskurs prawny –

jêzyki, teksty i konteksty. Wybór rozpraw

GINA MÃCIUCÃ 561 The decade of fear (La década del miedo.

dramaturgias audiovisuales post-11 de sep-

tiembre), red. M. Fernández Morales, Peter

Lang AG

MAREK DZIONY 571 Ryszard Ziaja, Paul Gerhardts Kirchenlieder.

Eine kognitiv-linguistische Studie

MARZENA MAKUCHOWSKA 575 Aleksandra Pawlikowska, Zró¿nicowanie lek-

sykalno-semantyczne dyskursów wyznanio-

wych na materiale polskich tekstów ewange-

lickich, katolickich i prawos³awnych

BOOKS RECEIVED

583

NOTES ON CONTRIBUTORS

587

GUIDE TO CONTRIBUTORS 593 INSTRUKCJA DLA AUTORÓW

10

Chronicle

Sylwetka Pana Profesora Stanis³awa Gajdy

JOLANTA NOCOÑ

(Opole)

Ma³o komu

Dano jest mieszkaæ wœród wielkiego domu,

Nie zostawuj¹c pró¿ni.

(C.K. Norwid, Quidam, XIX)

Pan prof. dr hab. Stanis³aw Gajda urodzi³ siê w 1945 roku. Z Opolem zwi¹za³

siê w 1963 roku, gdy w opolskiej Wy¿szej Szkole Pedagogicznej rozpocz¹³ stu-

dia na kierunku filologia polska – ukoñczy³ je w 1968 roku. Potem przez rok

pracowa³ w szkole jako nauczyciel jêzyka polskiego, by w 1969 roku wróciæ na

sta³e ju¿ jako nauczyciel akademicki na opolsk¹ WSP, w 1994 roku, dziêki nie-

ma³ym staraniom tak¿e Pana Profesora, przekszta³conej w Uniwersytet Opolski.

Przez ponad 45 lat kariery naukowej budowa³ presti¿ i znaczenie nie tylko

w Polsce, ale i w krajach s³owiañskich, opolskiego jêzykoznawstwa, które ju¿

na zawsze jêzykoznawcom kojarzyæ siê bêdzie ze stworzon¹ przez Pana Profe-

sora opolsk¹ szko³¹ stylistyki.

Pierwsza powa¿na praca naukowa pana Profesora, rozprawa doktorska napi-

sana pod kierunkiem prof. Henryka Borka, poœwiêcona by³a rozwojowi polskiej

terminologii górniczej (opublikowana w Opolu w 1976 roku), monografia habi-

litacyjna dotyczy³a ju¿ stylistyki. Wydane w Warszawie w 1982 roku Podstawy

badañ stylistycznych nad jêzykiem naukowym sta³y siê nie tylko podstaw¹ uzy-

11

skania rok wczeœniej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wroc³awskiego

stopnia naukowego doktora habilitowanego, ale tak¿e otworzy³y nowy rozdzia³

w stylistyce polskiej.

Uwieñczeniem kariery naukowej by³ tytu³ profesorski nadany Panu Profeso-

rowi w 1990 roku, a kolejne 25 lat to okres nie mniej intensywnej pracy nauko-

wej. W sumie powsta³o ponad 300 prac, w tym 4 ksi¹¿ki autorskie (poza ju¿

wymienionymi: Wprowadzenie do teorii terminu i Wspó³czesna polszczyzna na-

ukowa – jêzyk czy ¿argon?, obie wydane w Opole w 1990 roku) oraz ponad 40

publikacji wspó³autorskich i redagowanych. Za najwiêksze dzie³a Pana Profeso-

ra, oprócz autorskich monografii, nale¿y uznaæ 14 tomów Najnowszych dziejów

jêzyków s³owiañskich (Opole 1996–2003), 4-tomow¹ Komparacjê wspó³czes-

nych jêzyków s³owiañskich (Opole 2003–2009), Jêzyk polski w europejskiej

przestrzeni kulturowo-jêzykowej (Opole 2008) oraz dwa Przewodniki po styli-

styce polskiej – z 1995 i z 2013 roku (pierwszy redagowa³, drugi wspó³tworzy³,

ale to Pan Profesor by³ inicjatorem podjêcia prac nad kontynuacj¹ pierwszego

przewodnika). Dziêki Panu Profesorowi od 1987 roku odbywaj¹ siê cykliczne

miêdzynarodowe konferencje stylistyczne, w których uczestnicz¹ slawiœci ze

wszystkich krajów s³owiañskich, a od 1992 roku ukazuje siê w Opolu miêdzy-

narodowe czasopismo „Stylistyka”, którego by³ redaktorem naczelnym do 2012

roku.

Dorobek Pana Profesora jest przeogromny, tak¿e ten organizacyjny. Przez

ponad 20 lat (1990–2012) pe³ni³ funkcjê dyrektora Instytutu Filologii Polskiej

Uniwersytetu Opolskiego (obecnie Instytut Polonistyki i Kulturoznawstwa),

a od 1999 roku kierownika Katedry Jêzyka Polskiego. Dwukrotnie by³ wybiera-

ny do Komitetu Badañ Naukowych (1997–2005) oraz trzykrotnie do Centralnej

Komisji ds. Stopni i Tytu³ów Naukowych (1999–2012) – przewodniczy³ Sekcji

I Nauk Humanistycznych i Spo³ecznych. Przez dwie kadencje (1999–2007) by³

przewodnicz¹cym Komitetu Jêzykoznawstwa PAN, którego jest cz³onkiem od

1990 roku – z Jego inicjatywy w 1990 roku powsta³a przy tym komitecie Komi-

sja Stylistyczna. Od 1997 bierze aktywny udzia³ w pracach Rady Jêzyka Pol-

skiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, wchodzi w sk³ad rad nauko-

wych Instytutu Badañ Literackich Polskiej Akademii Nauk (od 1998 roku) oraz

Instytutu Jêzyka Polskiego Polskiej Akademii Nauk (od 1993 roku), jest cz³on-

kiem Zespo³u Interdyscyplinarnego ds. Dzia³alnoœci Wspomagaj¹cej Badania

w zakresie Wydawnictw Naukowych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wy-

¿szego oraz Zespo³u Ekspertów Nauk Humanistycznych, Spo³ecznych i o Sztu-

12

Stylistyka XXV

ce NCN. W 2010 roku zosta³ cz³onkiem korespondentem Polskiej Akademii

Nauk.

Równie bogat¹ dzia³alnoœæ prowadzi Pan Profesor poza granicami Polski. Od

2000 roku jest cz³onkiem Prezydium Miêdzynarodowego Komitetu Slawistów –

pe³ni w nim funkcjê kuratora 35 komisji afiliowanych przy MKS. Z jego inicja-

tywy w 2013 roku przy MKS powsta³a Miêdzynarodowa Komisja Stylistyczna.

Wspomnieæ nale¿a³oby jeszcze o uczniach Pana Profesora – 9 doktorach nauk

humanistycznych w dziedzinie jêzykoznawstwa, którzy swoje dysertacje doktor-

skie tworzyli pod jego naukow¹ opiek¹.

O randze, jak¹ prace naukowe Pana Profesora zyska³y w jêzykoznawstwie,

najdobitniej œwiadcz¹ tytu³y honorowe nadane mu przez polskie i zagraniczne

œrodowisko akademickie: honorowe cz³onkostwo w Czeskim Towarzystwie

Jêzykoznawczym (2002), tytu³ doktora honoris causa Uniwersytetu œw. Cyryla

i œw. Metodego w Skopje w Macedonii (2005) oraz tytu³ doktora honoris causa

Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Naukowej w Krakowie

(2010).

13

Chronicle

Styl i stylistyka w biografii naukowej

Profesora Stanis³awa Gajdy

EWA MALINOWSKA

(Opole)

MARIA WOJTAK

(Lublin)

1. Uwagi wstêpne

Prezentacja pogl¹dów profesora Stanis³awa Gajdy na styl i stylistykê nie bêdzie

mia³a charakteru szczegó³owego omówienia, osadzonego w czasie oraz upo-

rz¹dkowanego chronologicznie. Coœ z kronikarskiego ujêcia musi jednak pozo-

staæ, gdy¿ profesor Gajda wpisywa³ swe dokonania w zakresie umi³owanej dys-

cypliny w ró¿ne szko³y i nurty badawcze, sam staj¹c siê twórc¹ szko³y

i koncepcji uznawanych za oryginalne, inspiruj¹ce i cenne. G³os opolskiego ba-

dacza by³ s³yszany (i s³uchany!) nie tylko w Polsce, lecz tak¿e za granic¹ (g³ów-

nie w s³owiañskim obszarze badawczym) zarówno ze wzglêdu na dokonania

naukowe, jak i zas³ugi organizacyjne (zob. Nocoñ, Sylwetka Pana Profesora

Stanis³awa Gajdy w tym tomie).

Stanis³aw Gajda wypowiada³ siê wielokrotnie na temat za³o¿eñ stylistyki

jako dyscypliny filologicznej, wci¹¿ na nowo umiejscawianej w zbiorze dyscy-

plin pokrewnych i kszta³tuj¹cej relacje z t¹ rodzinn¹ wspólnot¹. Wraca³ te¿ do

eksplikowania pojêcia styl, gdy¿ wzbudza³o ono ci¹gle nowy ferment w zale¿-

noœci od tego, na jakim tle pojêciowym by³o dookreœlane, kto tworzy³ definicjê

oraz jak mocno j¹ osadza³ w konkretnym nurcie badawczym. Czo³owy polski

stylistyk nie pomija³ zagadnieñ uznawanych przez œrodowisko lingwistyczne za

15

interesuj¹ce i wa¿ne w konkretnym okresie dziejów nauki, a wiêc kwestii zró¿-

nicowania polszczyzny, uk³adu jej odmian, dynamiki ich zmian oraz uwarunko-

wañ tych procesów. W dorobku Stanis³awa Gajdy nie zabrak³o te¿ refleksji

metodologicznej, ujmowanej w konwencji sprawozdawczej lub dyskursywnej.

Postaramy siê w niniejszym opracowaniu pokazaæ szkicowo wymienione

w¹tki wspó³tworz¹ce jeden z wymiarów naukowej biografii profesora Stanis³a-

wa Gajdy. W konkretnych pracach badacza w¹tki te, co zrozumia³e, czêsto wspó³-

wystêpuj¹. Problemowa dyferencjacja naszego artyku³u nie oznacza zatem le-

kcewa¿enia bogactwa i kondensacji treœci typowej dla autorskich dokonañ.

2. Efektowne pocz¹tki i twórcze nawroty

2.1. O zró¿nicowaniu wspó³czesnej polszczyzny

Dojrza³e i wzglêdnie trwa³e myœlenie o stylistyce i stylu zaprezentowa³ Sta-

nis³aw Gajda w monografii Podstawy badañ stylistycznych nad jêzykiem nauko-

wym (1982). W³¹czy³ siê wtedy w dyskusjê o zró¿nicowaniu polszczyzny. Za-

gadnienie to, jak wiadomo, d³ugo absorbowa³o polskich jêzykoznawców

i zaowocowa³o kilkoma autorskimi propozycjami podzia³u jêzyka narodowego

na odmiany (por.: Wilkoñ 2000: 12–21; Zdunkiewicz-Jedynak 2008: 30–35).

Propozycje Gajdy spotka³y siê z uznaniem œrodowiska, a schematy by³y nie tyl-

ko reprodukowane, lecz tak¿e omawiane pod k¹tem ich oryginalnoœci (Wilkoñ

2000: 19–20).

Zabieraj¹c po raz pierwszy g³os w dyskusji w sprawie dyferencjacji polszczy-

zny, Stanis³aw Gajda zwraca³ uwagê na bogactwo czynników ró¿nicuj¹cych

polszczyznê i wymienia³ czynniki spo³eczne, przestrzenne, a tak¿e temporalne

oraz specyficzne warunki komunikowania siê u¿ytkowników jêzyka (Gajda

1982: 50). Zaproponowany przez autora podzia³ obejmowa³ jêzyk literacki

i gwary (ka¿da z tych odmian ujmowana by³a przy tym jako zjawisko polimor-

ficzne). W jêzyku literackim wyodrêbnia³ Gajda podjêzyki funkcjonalne, eks-

presywne, gatunkowe, sytuacyjne, zwi¹zane ze statusem spo³ecznym u¿ytkow-

ników jêzyka, stratyfikacyjne, œrodowiskowe i indywidualne (Gajda 1982:

51–52). Zaproponowa³ te¿ oryginalny schemat odmian, inwentaryzuj¹cy owe

podjêzyki i obrazuj¹cy relacje miêdzy nimi (Gajda 1982: 54; zob. 2.4 w niniej-

szym opracowaniu).

Zagadnienie dyferencjacji jêzyka wraca w dorobku opolskiego uczonego

i jest sytuowane w nowym kontekœcie badawczym, w zbiorczym opracowaniu

16

Stylistyka XXV

prezentuj¹cym stan jêzyków s³owiañskich (Gajda 2001a: 207–215). Polimorfi-

cznoœæ jêzyka polskiego wi¹¿e autor z jego zdolnoœci¹ do zaspokajania potrzeb

komunikacyjnych spo³ecznoœci jêzykowej, zwraca uwagê na przebudowê uk³a-

du odmian i dominacjê jêzyka ogólnego, a zwê¿enie spo³ecznego zakresu u¿y-

cia jêzyka literackiego. „W centrum systemu odmian – stwierdza autor – poja-

wia siê jêzyk ogólny, którego j¹dro stanowi odmiana potoczna. Jêzyk ogólny

wykazuje otwartoœæ – oddzia³uje na gwary ludowe i ¿argony oraz na ró¿ne od-

miany funkcjonalne jêzyka literackiego, ale te¿ ulega ich wp³ywom” (Gajda

2001a: 212). Wspó³czesny jêzyk polski jest postrzegany jako dynamiczny sy-

stem odmian, niestabilny ze wzglêdu na bogactwo czynników zewnêtrznych

(spo³ecznych, kulturowych, komunikacyjnych, gospodarczych itd.), wp³ywa-

j¹cych na zachowania jêzykowe Polaków (Gajda 2001a: 213–214). „Nowa, coraz

g³êbsza dyferencjacja potrzeb prowadzi do narastaj¹cego zró¿nicowania funk-

cjonalnego polszczyzny, a tak¿e do nowej dystrybucji odmian” (Gajda 2001a:

215). „Odmiany – stwierdza autor w konkluzji – maj¹ sk³onnoœæ do mieszania

siê, wzajemnego przenikania siê, a ich u¿ycie staje siê coraz mniej wyznaczo-

ne” (Gajda 2001a: 215).

Omówione tu szkicowo opracowanie nie jest ostatnim w dorobku Stanis³awa

Gajdy. Problematyka wielojêzycznoœci polszczyzny, opisywanej ze stylisty-

cznego punktu widzenia, wraca w kolejnych studiach i rozprawach (Gajda

2004: 9–35). Przedstawiwszy drobiazgowo sytuacjê jêzykow¹ (na pocz¹tku

XXI wieku), omówiwszy relacjê miêdzy pojêciami przestrzeni komunikacyjnej

i przestrzeni jêzykowej, autor zaj¹³ siê charakterystyk¹ wspó³czesnej polskiej

przestrzeni jêzykowej (schemat: Gajda 2004: 18). Model prezentuje jêzyk ogól-

ny (obiegowy) jako centraln¹ odmianê we wspomnianej przestrzeni. Autor post-

rzega tê odmianê jako otwart¹ i wewnêtrznie zró¿nicowan¹, podkreœlaj¹c (to

wa¿ne z metodologicznego punktu widzenia), ¿e „O wydzielaniu siê odmian

i ich to¿samoœci decyduje wielkoœæ dystansu strukturalnego i funkcjonalnego

miêdzy nimi” (Gajda 2004: 19). Badacz przestrzega przed uto¿samianiem jêzy-

ka ogólnego z literackim i pokazuje wewnêtrzne zró¿nicowanie jêzyka literac-

kiego, który „straci³ wyraziste jakoœciowe (presti¿owe) centrum. Sta³ siê fede-

racj¹ jêzyków funkcjonalnych, z których ka¿dy do pewnego stopnia zachowuje

w³asn¹ to¿samoœæ, ale jest otwarty na oddzia³ywanie innych jêzyków funkcjo-

nalnych, jêzyka ogólnego, a nawet odmian obs³uguj¹cych sferê komunikacji po-

wszedniej” (Gajda 2004: 19–20). Owe odmiany, powi¹zane z komunikacj¹ po-

wszedni¹, sytuuj¹ siê zdaniem autora na przeciwleg³ym (w stosunku do jêzyka

17

Chronicle

literackiego) biegunie polskiej przestrzeni jêzykowej i tworz¹ nastêpuj¹cy

zbiór: jêzyk potoczny, dialekty i regiolekty, ¿argony (socjolekty) (Gajda 2004:

20). Nawi¹zuj¹c do ustaleñ innych jêzykoznawców, Stanis³aw Gajda zwraca

uwagê na charakterystyczn¹ dla wspó³czesnej sytuacji ekspansjê potocznoœci

oraz pos³ugiwanie siê ¿argonami nawet w oficjalnym ¿yciu publicznym.

Zabieraj¹c g³os z punktu widzenia stylistyki w dyskusji o polimorficznoœci

jêzyka polskiego, opolski badacz zmienia³ postawy metodologiczne, nie dlatego

jednak i nie po to, aby polemizowaæ z innymi lingwistami, lecz w poszukiwaniu

optyki badawczej najbardziej adekwatnej do dynamiki przeobra¿eñ sytuacji

komunikacyjnej jêzyka polskiego i modyfikacji jêzykowej przestrzeni. Nie uni-

ka³ przy tym diagnoz, broni¹c dla przyk³adu presti¿u jêzyka literackiego i zale-

caj¹c jego ochronê w ramach zorganizowanej stosownie polityki jêzykowej

(Gajda 2004: 19).

W³¹czaj¹c siê w wieloletni¹ dyskusjê nad zagadnieniem dynamiki przeobra-

¿eñ polszczyzny, Stanis³aw Gajda proponowa³ oryginalne ujêcia tej problematy-

ki. Jego interpretacje w znacz¹cym stopniu wzbogacaj¹ wspomniany nurt badañ

lingwistycznych. Zgodnie z owymi koncepcjami przygotowywane by³y zbioro-

we syntetyzuj¹ce opracowania – Przewodnik po stylistyce polskiej z roku 1995

i Najnowsze dzieje jêzyków s³owiañskich. Jêzyk polski z roku 2001, a tak¿e

w pewnym stopniu Przewodnik po stylistyce polskiej. Style wspó³czesnej pol-

szczyzny z roku 2013 (zob. 4. w niniejszym opracowaniu).

2.2. Styl – w krêgu kolejnych eksplikacji pojêcia

Z definicj¹ stylu zmaga³o siê wielu filologów – dokonywali przegl¹du definicji,

porównywali, typizowali, proponowali ujêcia w³asne. W tym gronie, z³o¿onym

z jêzykoznawców, gdy¿ ujêcie z punktu widzenia lingwistyki musi nas tu prze-

de wszystkim interesowaæ, stale by³ obecny Stanis³aw Gajda. Odnosz¹c pojêcie

stylu do zjawisk jêzykowych, opolski badacz definiowa³ je w monografii po-

œwiêconej jêzykowi naukowemu jako „strukturê humanistyczn¹ tekstu zrela-

tywizowan¹ do kompetencji indywidualnej lub spo³ecznej twórcy tekstu” (Gajda

1982: 69). Punktem wyjœcia eksplikacji autor uczyni³ ludzkie zachowania

(w tym dzia³ania jêzykowe). W kontekœcie pojêciowym tak rozumianego stylu

znalaz³y siê: 1) norma stylowa, której zadaniem jest, jak wstêpnie deklarowa³

autor, okreœlenie granic wyboru œrodków (Gajda 1982: 69), a raczej „zdyferen-

cjonowany elastyczny system norm stylowych o ró¿nym zasiêgu odnosz¹cy siê

do ró¿nych sytuacji komunikacyjnych” (Gajda 1982: 70); 2) cechy stylowe (to

18

Stylistyka XXV

pojêcie obecne w zró¿nicowany sposób w stylistyce s³owiañskiej jest szeroko

i skrupulatnie przedstawione – Gajda 1982: 71–77). Opolski badacz od

pocz¹tku uznawa³ styl za strukturê tekstow¹, zbiór istotnych w³aœciwoœci tekstu

(znaczeniowych i formalnych) „zrelatywizowanych do œwiadomoœci nadawcy

[...] oraz jego przekonañ aksjologicznych” (Gajda 1982: 83).

Po latach uczony w nastêpuj¹cy sposób postrzega³ swoj¹ koncepcjê stylu:

Z przyjêtej definicji stylu jako humanistycznej struktury tekstu wynika, ¿e stanowi on nadstru-

kturê [...] w tekœcie zrelatywizowan¹ do szeroko pojêtej œwiadomoœci u¿ytkowników jêzyka,

œwiadomoœci, w której ogniskuj¹ siê wszystkie konteksty determinuj¹ce styl. Programowo-ba-

dawczy charakter pojêcia styl polega na tym, ¿e nie znamy wszystkich struktur tworz¹cych

tekst i ich relacji wzajemnych oraz powi¹zañ miêdzy tymi strukturami a kontekstami. Dlatego

poznanie stylu to d³uga i ¿mudna droga. (Gajda 2002: 52)

Pamiêtaj¹c o strukturalistycznym fundamencie swej koncepcji, autor deklaru-

je jej otwartoœæ, odchodzenie od jêzyka ciasno pojêtej lingwistyki oraz docenia-

nie zdarzeniowoœci i jednostkowoœci tekstu (Gajda 2002: 52).

W kolejnych wyst¹pieniach o charakterze przegl¹dowym i syntetyzuj¹cym

Stanis³aw Gajda stale sw¹ koncepcjê przypomina i wyjaœnia jej istotê. Styl trak-

towany jest jako „humanistyczna struktura tekstu” pojmowana jako jednoœæ

wszystkich struktur tekstowych (treœciowych i formalnych) oraz kontekstowych

(Gajda 2003: 378).

Dookreœlaj¹c po raz kolejny przedmiot stylistyki i diagnozuj¹c sytuacjê po-

znawcz¹ dyscypliny (zob. 2.3. w niniejszym opracowaniu), opolski badacz ob-

szernie i szczegó³owo wypowiada siê na temat kategorii stylu w kilku rozpra-

wach, wpisuj¹cych ow¹ koncepcjê kluczowego pojêcia w ramy stylistyki

integralnej (Gajda 2012a; 2012b; por. 2013a). Do podstawowych za³o¿eñ teorii

stylu Gajda zalicza to, ¿e:

1. Styl ³¹czy z ludzkim dzia³aniem i jego wytworami, w tym z dzia³alnoœci¹ komunikacyj-

no-jêzykow¹ i tekstami. Ta dzia³alnoœæ z natury ma charakter spo³eczny, dokonuje siê w okreœlo-

nej konstelacji interakcyjnej oraz w pewnym kontekœcie historyczno-kulturowym. Tego zanu-

rzenia nie da siê oddzieliæ od stylu.

2. Ludzie wchodz¹cy we wspó³dzia³anie wnosz¹ w nie swoje JA, jednak nie tyle w kategoriach

osobnych bytów, ile raczej w postaci mniej lub bardziej zintegrowanych wi¹zek relacji i funk-

cji. Cz³owiek w dzia³aniu to zarówno kreacyjny podmiot (wolny od zniewoleñ i wolny do), jak

i podmiot – przedmiot spe³niaj¹cy wymagania wynikaj¹ce z przypisanych mu (podejmowa-

nych) ról. Dzia³ania nie zawsze maj¹ w pe³ni œwiadomy charakter, w ¿yciu ludzkim raczej

przewa¿aj¹ zachowania zautomatyzowane, pozostaj¹ce pod kontrola spo³ecznych norm. Sk³ad-

19

Chronicle

nik ludzki zatem – Ja w spo³ecznoœci, a nie JA a spo³ecznoœæ, czy JA lub spo³ecznoœæ – to

istotny element koncepcji stylu.

3. Podstaw¹ wspó³dzia³ania komunikacyjnego ludzi s¹ teksty jako dynamiczne i otwarte

ca³oœci znakowe (semantyczno-pragmatyczno-wyra¿eniowe).

4. Styl przenika tekst, stanowi¹c jego „duszê” – najwy¿sz¹ zasadê organizacyjn¹ oraz inte-

gruj¹c jego ró¿ne wymiary. Tekst bowiem to nie tylko niepowtarzalne zdarzenie komunikacyj-

ne, lecz tak¿e sk³adnik i reprezentant zorganizowanej spo³ecznej praktyki komunikacyjnej.

Z tak¹ praktyk¹ zwi¹zane jest ukszta³towanie siê kulturowo i historycznie uwarunkowanych

wzorców tekstów (tekstemów). Styl (stylowoœæ) to szczególna kompleksowa w³asnoœæ tekstu,

przecinaj¹ca „poprzecznie” zbiór takich jego w³asnoœci prototypowych jak kohezja, koheren-

cja itd. (Gajda 2013a: 26)

Zdaniem Gajdy:

Styl to w³aœciwie nie tyle koncept, który wyrós³ na drodze systematycznego ogl¹du funkcjono-

wania jêzyka, ile zmieniaj¹cy siê konstrukt poznawczy. Dzieje stylistyki od antyku po XXI

wiek to ci¹g³e tworzenie nowych jego koncepcji. Wspó³czesny relatywizm poznawczy t³uma-

czy i usprawiedliwia tê ró¿norodnoœæ oraz uzasadnia nowy powrót do stylu. (Gajda 2013a: 18)

Jak widaæ, opracowanej na pocz¹tku naukowej kariery koncepcji stylu opol-

ski badacz pozostaje wierny. Wypowiadaj¹c siê wielokrotnie w kwestii pojmo-

wania i ujmowania kategorii stylu, Stanis³aw Gajda konserwuje w³asne („juwe-

nilne”) propozycje, dookreœlaj¹c i uszczegó³awiaj¹c ogólne formu³y definicyjne

i wpisuj¹c je w nowe konteksty poznawcze po to, aby uprawiana dyscyplina zy-

skiwa³a precyzyjnie wyznaczony przedmiot badañ. Wi¹¿e styl z tekstem jako

tworem podmiotowym zarówno w jego wymiarze indywidualnym, jak i spo-

³ecznym. Ma œwiadomoœæ wagi poznawczej swych ustaleñ oraz ich oryginalno-

œci i wk³adu w³asnego w rozwój stylistyki nie tylko polskiej (zob. 2.3.; 2.4.; 3.

w niniejszym opracowaniu).

2.3. Stylistyka – przedmiot, zakres i metody badañ

Stanis³aw Gajda od pocz¹tku swej drogi badawczej mia³ wysok¹ œwiadomoœæ

metodologiczn¹. Charakteryzuj¹c stylistykê jako dyscyplinê naukow¹, wspomi-

na³ o przedmiocie badañ, miejscu wœród innych dyscyplin oraz dyferencjacji,

a tak¿e optyce metodologicznej. Definiuj¹c styl jako strukturê humanistyczn¹

tekstu, uzna³, ¿e punktem wyjœcia badañ stylistycznych powinna byæ „zale¿noœæ

stylów od okreœlonych warunków komunikacji jêzykowej” (Gajda 1982: 77;

zob. te¿ 2.2. w niniejszym opracowaniu). O przedmiocie dyscypliny wypowia-

da³ siê nastêpuj¹co:

20

Stylistyka XXV

Upraszczaj¹c mo¿na by za g³ówny przedmiot badañ stylistycznych uznaæ typologiê tekstów

dyferencjonowanych na podstawie typów czynników komunikacyjnych i typów œwiadomoœci

jêzykowej. Jej rezultatem by³yby tekstemy i abstrakcyjne style. Oczywiœcie – kontynuuje autor

– stylistykê musz¹ zainteresowaæ tak¿e podjêzyki, do których nale¿¹ poszczególne tekstemy

oraz stylotwórcze potencje poszczególnych poziomów jêzykowych. (Gajda 1982: 77)

Patrz¹c z dystansu, widzieæ w tym wypada kontynuacjê za³o¿eñ stylistyki

funkcjonalnej (w jej wydaniu czeskim) i prognozowanie ³¹czenia stylistyki z teks-

tologi¹ i genologi¹.

Od pocz¹tku drogi badawczej interesowa³o te¿ Stanis³awa Gajdê zagadnienie

dyferencjacji dyscypliny. W ramach dokonywania pierwszego kroku obraz

zró¿nicowania rysowa³ siê nastêpuj¹co:

1) stylistyka ogólna – stylistyki szczegó³owe [...];

2) stylistyka „globalna” (zajmuj¹ca siê ca³ym tekstem) – stylistyki aspektowe [...];

3) stylistyka czysta – stylistyka stosowana (praktyczna);

4) stylistyka nadawcy – stylistyka odbiorcy – stylistyka metaobserwatora;

5) stylistyka jednojêzyczna – stylistyka porównawcza;

6) stylistyka synchroniczna – stylistyka diachroniczna. (Gajda 1982: 78)

W kilku opracowaniach wraca³a kwestia genezy stylistyki, jej historii oraz

metodologicznej metamorfozy (zob. m.in.: Gajda 2001b; 2001d; 2002; 2003;

2012b; 2013a: 20–21).

Stylistyka – stwierdza³ Gajda – nale¿y do grona tych (sub)dyscyplin humanistycznych, których

status, przedmiot oraz podstawowe pojêcia nie s¹ jasno okreœlone i brak w tych kwestiach zgo-

dy. (Gajda 2002: 43)

Orientacja w sytuacji poznawczej wspó³czesnej stylistyki – ocenia badacz – nie jest ³atwa. Nie

bez podstaw mówi siê o chaosie stylistycznym, maj¹c na myœli m.in. brak wyraŸnej dyscyp-

linarnej to¿samoœci, wystêpowanie na obszarze stylistyki szeregu s³abo koresponduj¹cych kie-

runków, zrywanie ci¹g³oœci, ra¿¹c¹ nie(do)okreœlonoœæ kluczowych pojêæ itp. Do pewnego

stopnia taki stan mo¿na uznaæ za naturalny, stylistyka dzieli go z innymi naukami humanisty-

cznymi. (Gajda 2003: 273)

Kilkakrotnie wyra¿a³ Gajda niepokój o przysz³oœæ stylistyki jako samodziel-

nej dyscypliny (Gajda 2001d; por. Witosz 2004/2005).

Na pocz¹tku XXI wieku stylistykê spostrzega³ uczony opolski jako „trans-

dyscyplinê, której zadaniem jest integracja aspektowej wiedzy, wnoszonej przez

zmieniaj¹cy siê archipelag dyscyplin badaj¹cych ludzk¹ komunikacjê” (Gajda

2003: 378). Opowiada³ siê za stylistyk¹ integruj¹c¹ i sformu³owa³ jej podstawo-

we za³o¿enia (zob. 2.2. w niniejszym opracowaniu). By³ w tej koncepcji opty-

21

Chronicle

mizm poznawczy, który pozwala³ w jednej humanistycznej formule ³¹czyæ kilka

nurtów. Choæ Stanis³awowi Gajdzie stylistyka jawi³a siê jako dyscyplina eklek-

tyczna, sam w refleksji nad jej za³o¿eniami nie popada³ w eklektyzm.

W stylistyce prze³omu wieków (Gajda 2003: 375; 2006: 28) wyodrêbni³y siê

trzy dominuj¹ce nurty badawcze (paradygmaty): stylistyka funkcjonalna, styli-

styka pragmatyczna oraz kognitywna.

Stylistykê funkcjonaln¹ od pocz¹tku cechowa³a koncepcyjna otwartoœæ. Korzysta³a z tradycji

francuskich i rosyjskich, przyjmowa³a pojêcie stylu jako globalnej zasady integracyjnej i in-

spiracje komunikacjonistyczne. Interesowa³ j¹ wiêc nie tylko „wielki czerpak”, który wybiera³

z rzeczywistoœci jêzykowej style funkcjonalne. Trudno uznaæ za w pe³ni trafne opinie o wy-

czerpywaniu (lub wyczerpaniu) siê tego paradygmatu. (Gajda 2003: 375)

Stylistyka pragmatyczna – pisze obrazowo autor – wprowadza „czerpak o gêst-

szych okach” i powinna byæ postrzegana jako paradygmat komplementarny

w stosunku do funkcjonalnego (Gajda 2003: 375). Stylistyka kognitywna

w ocenie badacza „na razie nie stworzy³a jakiejœ spójnej koncepcji stylu i styli-

styki. Niew¹tpliwie otwiera jednak nowe mo¿liwoœci rozwi¹zania tradycyjnych

problemów stylistyki” (Gajda 2003: 375–376).

Odpowiadaj¹c na pytanie o sytuacjê poznawcz¹ stylistyki w roku 2013 (Gaj-

da 2013a: 20–21), opolski badacz zwraca uwagê na skomplikowanie i poszerze-

nie kontekstu poznawczego dyscypliny. Stylistyka funkcjonuje w relacjach

(skomplikowanych i niejednoznacznych) z kilkoma dyscyplinami jêzykoznaw-

czymi oraz oœciennymi, czerpi¹c z nich, jako dyscyplina z natury eklektyczna,

wiedzê i terminy (Gajda 2013a: 20). Jakie s¹ tego skutki?

Stylistyka nie potrafi pokazaæ z dostateczn¹ wyrazistoœci¹ swojej to¿samoœci i racji bytu,

rozp³ywaj¹c siê w coraz liczniejszych i bardziej ró¿norodnych relacjach oraz (sub)dyscypli-

nach. Na ka¿dym z tych obszarów poznawczych pojawi³o siê wiele nowych kategorii, czêsto

bardziej operacyjnych ni¿ tradycyjne kategorie stylistyczne ze stylem na czele. W rezultacie

stylistyka ¿yje i rozwija siê, ale bez stylistyki, bez stylistycznego szyldu. (Gajda 2013a: 20)

Przytoczona opinia nie jest jednak ostateczn¹ konstatacj¹. Refleksje (pog³ê-

bione i poszerzone o odniesienia do kontekstów poznawczych stylistyki oraz

dotycz¹ce sytuacji wspó³czesnej humanistyki) pozwoli³y Stanis³awowi Gajdzie

postrzegaæ stylistykê jako orientacjê badawcz¹, która jako jedna z dyscyplin zaj-

muje siê funkcjonowaniem jêzyka. „Wydaje siê – stwierdza badacz – ¿e jej tra-

dycje oraz potencja³ integracyjny pozwalaj¹ budowaæ now¹ to¿samoœæ o charakte-

22

Stylistyka XXV

rze inter-/transdyscyplinarnym” (Gajda 2013a: 21). Fundamentu dyscypliny

poszukuje Gajda w dominuj¹cych obecnie w lingwistyce orientacjach po-

znawczych oraz tradycjach retorycznych, ujêciach strukturalistycznych i post-

strukturalistycznych. Nie chodzi – zaznacza z moc¹ – o proste powtórzenia, lecz

o „inspiracje, modyfikacje i transformacje” (Gajda 2013a: 21). Proklamuj¹c ko-

niecznoϾ dialogu z innymi subdyscyplinami lingwistycznymi oraz dyscyplina-

mi, które komunikacjê czyni¹ przedmiotem badañ, Stanis³aw Gajda stwierdza

w konkluzji: „W centrum tej integracji znajduje siê pojêcie styl, a wœród kluczo-

wych bliskich pojêæ m.in. tekst/dyskurs, gatunek” (Gajda 2013a: 21).

Z biografi¹ naukow¹ profesora Gajdy ³¹czy siê najpierw stylistyka struktura-

listyczna w jej wydaniu, by tak rzec, funkcjonalnym, a wiêc jako dyscyplina

otwarta na inspiracje p³yn¹ce z ró¿nych nurtów badawczych i dyscyplin lingwi-

stycznych, zw³aszcza socjolingwistyki, teorii tekstu, pragmalingwistyki, teorii

komunikacji czy semiotyki. Owa otwartoœæ oraz umiejêtnoœæ prowadzenia re-

fleksji na poziomie metanaukowym – to czynniki sprawiaj¹ce, i¿ profesor Gajda

(w epoce poststrukturalizmu, eklektyzmu itd.) mówi o integracyjnoœci dyscypli-

ny, dostrzega przenikliwie, jak nikt inny, dynamikê jej przeobra¿eñ, stawia traf-

ne diagnozy (zob. 4. w niniejszym opracowaniu), broni¹c dyscypliny, która siê

rozp³ywa, miesza z innymi, meandruje metodologicznie, rozdrabnia i scala, jaœ-

nieje pe³nym blaskiem lub schodzi na drugi plan. Trwa jednak, poniewa¿ przed-

miotem badañ czyni tekst, traktowany zarówno jako jednostkowe zdarzenie

komunikacyjne, jak i ogniwo praktyki komunikacyjnej, czyli dzie³o cz³owieka.

Trwa, poniewa¿ istnieje spo³ecznoœæ badaczy, którzy – jak Stanis³aw Gajda –

zarówno teoretyzuj¹, jak i analizuj¹ ró¿norodne przejawy komunikacji oraz in-

tegruj¹ œrodowisko, inspiruj¹c i organizuj¹c badania.

2.4. Jêzyk naukowy, styl tekstów naukowych – centrum

zainteresowañ badawczych Stanis³awa Gajdy

Komunikacja naukowa, jêzyk naukowy, styl naukowy od pocz¹tku pracy badaw-

czej stanowi³y centrum zainteresowañ Stanis³awa Gajdy. Problematykê tê zaini-

cjowa³a rozprawa doktorska Rozwój polskiej terminologii górniczej (1975), jej

kontynuacjê mamy w ksi¹¿ce Wprowadzenie do teorii terminu (1990a). Wydaje

siê, ¿e próba stworzenia jêzykoznawczej teorii terminu przyczyni³a siê do szer-

szego zainteresowania poznaniem naukowym i jêzykiem naukowym. Najdobit-

23

Chronicle

niej znalaz³o to wyraz w rozprawie habilitacyjnej Stanis³awa Gajdy zatytu³owa-

nej Podstawy badañ stylistycznych nad jêzykiem naukowym (1982) oraz

w obszernym artykule Styl naukowy (1993).

Terminy, czyli „jednostki leksykalne spe³niaj¹ce funkcjê znaku pojêcia fa-

chowego, naukowego i technicznego” (Gajda 1993: 175) uznaje badacz za naj-

bardziej charakterystyczny wyk³adnik stylu naukowego. Przypisuje im takie ce-

chy, jak: œcis³oœæ znaczenia, systemowoœæ i ograniczonoœæ (termin odnosi siê do

sfery naukowo-technicznej). Du¿o uwagi poœwiêca gramatyce terminu, zw³asz-

cza wybiórczoœci kategorii gramatycznych przys³uguj¹cych terminom oraz wy-

borom technik s³owotwórczych.

Innymi jêzykowymi wyk³adnikami stylu naukowego, oprócz terminów, s¹:

s³ownictwo ogólnonaukowe, tendencja do abstrakcyjnoœci, du¿e nasycenie teks-

tu naukowego œrodkami wiêzi (spajaj¹cymi tekst) oraz œrodkami organizu-

j¹cymi wypowiedŸ (metatekst), a tak¿e wyra¿aj¹cymi postawê nadawcy wobec

przekazywanych treœci (Gajda 1993: 178). Wœród wyk³adników gramatycz-

nych zauwa¿a autor preferowanie z³o¿onych struktur sk³adniowych (zw³asz-

cza podrzêdnie z³o¿onych), co sprzyja intelektualizacji wypowiedzi naukowych.

Wa¿nym wyró¿nikiem stylu naukowego jest struktura tekstu – temu zagad-

nieniu poœwiêca badacz obszern¹ trzeci¹ czêœæ rozprawy habilitacyjnej (Gajda

1982: 123–177). Zauwa¿a, ¿e teksty naukowe cechuje wyraŸnie zaznaczone, za

pomoc¹ zró¿nicowanych typograficznych œródtytu³ów lub cyfr i liter, rozcz³on-

kowanie poziome (akapity, nadakapity, paragrafy, podrozdzia³y i rozdzia³y)

oraz pionowe (tekst podstawowy, przypisy, odsy³acze, cytaty, ró¿nego rodzaju

uwagi metatekstowe). Interesuje autora nie tylko zagadnienie organizacji tekstu

naukowego, ale tak¿e zagadnienie jego spójnoœci. Z ogromn¹ wnikliwoœci¹ ana-

lizuje kohezjê w tekstach naukowych, i, co niezwykle cenne, pokazuje metodê

badania i jej przydatnoœæ w uwypuklaniu ró¿nic miêdzy tekstami naukowymi

a artystycznymi i publicystycznymi, a tak¿e miêdzy tekstami teoretycznonauko-

wymi, dydaktycznymi i popularnonaukowymi.

Stanis³aw Gajda podj¹³ siê tak¿e próby opisu typologicznej dyferencjacji te-

kstów naukowych (Gajda 1982: 175–176). Szczegó³owy opis gatunków i kryte-

ria klasyfikacyjne pokazuje tabela (Gajda 1982: 177). Badacz uzna³ artyku³ za

centrum systemu gatunkowego wspó³czesnej polszczyzny naukowej (Gajda

1993: 179). Wœród gatunków podstawowych w oficjalnej komunikacji nauko-

wej umieœci³ tak¿e studium, rozprawê, monografiê i referat, natomiast w nieofi-

cjalnej: rozmowê, konsultacjê, dyskusjê oraz list.

24

Stylistyka XXV

Ze wzglêdu na typ odbiorcy wyró¿nia cztery odmiany stylu naukowego:

teoretycznonaukow¹ (pos³uguj¹ siê ni¹ specjaliœci), dydaktycznonaukow¹ (w ko-

munikowaniu specjalisty z adeptem okreœlonej specjalnoœci), popularnonau-

kow¹ (w komunikacji specjalista – niespecjalista) oraz praktycznonaukow¹

(sfera zastosowañ nauki). Ka¿da z odmian charakteryzuje siê sobie w³aœciwymi

jêzykowymi wyró¿nikami i gatunkami.

Badacz podkreœla, ¿e tekst naukowy „stanowi poznawczo-komunikacyjn¹

jednoœæ szeregu komponentów” (Gajda 1999: 21), przy czym trzy z nich uznaje

za najwa¿niejsze: komponent kognitywny, pragmatyczny oraz formalno-jêzyko-

wy. W ramach komponentu kognitywnego wyró¿nia warstwê teoretyczno-ide-

ow¹ (zale¿na jest od przyjmowanych naukowych idea³ów i paradygmatów) oraz

informacyjno-logiczn¹ (wp³yw na ni¹ maj¹ g³ównie uwarunkowania kulturowe,

st¹d wyró¿nienie stylu teutoñskiego, który cechuje dygresyjnoœæ, zawi³oœæ, jas-

noœæ ad rem oraz stylu saksoñskiego, który cechuje linearnoœæ). Nauka polska

od XIX wieku znalaz³a siê pod wp³ywem stylu teutoñskiego, natomiast od koñca

II wojny œwiatowej roœnie wp³yw stylu saksoñskiego (angloamerykañskiego).

Stanis³aw Gajda podejmuje tak¿e rozwa¿ania na temat stylu osobniczego

uczonych (Gajda 1996: 251261, 1999: 22–23). Analiza stylu wypowiedzi

dwóch wybitnych polskich uczonych humanistów – Witolda Doroszewskiego

oraz Kazimierza Wyki, pozwala wnioskowaæ, ¿e uczeni posiadaj¹ swoje osob-

nicze style zachowañ jêzykowych (Gajda 1996: 260). Styl osobniczy uczonego

jest kszta³towany przez indywidualny system kognitywny (styl poznawczy),

„bêd¹cy zindywidualizowanym przejêciem naukowych idea³ów i paradygma-

tów oraz ca³ej aury intelektualnej, stanowi¹cej kontekst dzia³alnoœci uczonego”

(Gajda 1999: 22). Pozosta³e komponenty stylu (pragmatyczny i jêzykowy) s¹

równie¿ rezultatem indywidualnych wyborów uczonych.

W badaniach nad stylem naukowym, mo¿na rzec, Stanis³aw Gajda jest wier-

ny swojej koncepcji stylu, akcentuj¹c jego podmiotowy charakter i zwi¹zek

z tekstem (zob. 2.2. w niniejszym opracowaniu). Nie bada jednak tego stylu im-

manentnie, poniewa¿ sporo uwagi poœwiêca kulturze jêzyka naukowego (Gajda

1990b; 1996), polityce jêzykowej w nauce (Gajda 1999: 28–30) oraz zmianom

w nauce obserwowanym na prze³omie XX i XXI wieku (Gajda 2013b: 61–67).

Zauwa¿a, ¿e „lingwistyczn¹ aurê ostatniego dwudziestolecia w Polsce kszta³tuj¹

polskie tradycje jêzykoznawcze, oddzia³ywania lingwistyki œwiatowej (zachod-

niej) oraz aury intelektualnej ogólnej i ogólnonaukowej [...], a tak¿e refleksja

nad zmieniaj¹c¹ siê rzeczywistoœci¹ jêzykow¹” (Gajda 2013b: 65). Trudno dziœ

25

Chronicle

mówiæ o jednym dominuj¹cym paradygmacie (zob. 2.3. w niniejszym opraco-

waniu).

O tym, jak wa¿ne, znacz¹ce i inspiruj¹ce s¹ badania Stanis³awa Gajdy nad

stylem (jêzykiem) naukowym, jego cechami i wyró¿nikami, histori¹, terminolo-

gi¹, zró¿nicowaniem gatunkowym itd. przekonaæ mo¿e lektura opracowania Je-

rzego Biniewicza i Anny Starzec zamieszczonego w Przewodniku po stylistyce

polskiej (Biniewicz, Starzec 1995: 397–430).

3. Autorefleksja i stylistyczne paradygmaty

Stanis³aw Gajda kilkakrotnie przedstawia³ i ocenia³ sytuacjê poznawcz¹ w stylis-

tyce. U pocz¹tku drogi badawczej bywa³ w ocenach surowy i pryncypialny, for-

mu³uj¹c w³asne stanowisko jasno i precyzyjnie. Zwraca³ uwagê na transdyscyp-

linarny charakter stylistyki w czasach, gdy taki sposób ujêcia nie nale¿a³ do

czêstych. Dostrzega³ polimorficznoœæ pojêæ i nieuporz¹dkowanie pojêciowo-ter-

minologiczne, formu³uj¹c postulat porównawczej analizy istniej¹cych koncep-

cji, by mog³a powstaæ metateoria o wielowarstwowej hierarchicznej strukturze

(Gajda 1992: 8). Piêtnowa³ zarówno mody badawcze, polegaj¹ce na bezkrytycz-

nym przyjmowaniu okreœlonych idei poznawczych, jak i postawy imperialisty-

czne, czyli narzucanie okreœlonego stanowiska jako jedynie s³usznego (Gajda

1992: 9). Pokazywa³ trudny do rozstrzygniêcia dylemat integracyjny, ale te¿ po-

zosta³ sceptykiem w odniesieniu do dylematu systematyzacyjnego, a wiêc

porz¹dkowania jêzyka stylistyki przy uwzglêdnieniu osi¹gniêæ terminoznaw-

stwa. „Nie dysponujê – pisa³ na koniec rozprawy na ten temat – przekonuj¹cymi

rozstrzygniêciami ¿adnego z dylematów (zwi¹zanego ze wspó³czesnym statu-

sem stylistyki, z integracj¹ i systematyzacj¹ stylistyczn¹)” (Gajda 1992: 11).

Stopniowo nabiera³ jednak przekonania, ¿e sytuacji poznawczej w stylistyce

nie da siê pokazywaæ, nadaj¹c obrazowi wymiar immanentny. Wprowadza³

wiêc w¹tki porównawcze, poszerza³ przestrzeñ refleksji o zdobycze naukoznaw-

stwa, formu³owa³ tezy o charakterze metametodologicznym.

Dostrzega³ w ramach stylistyki koñca XX wieku (czy te¿ prze³omu wieków)

trzy paradygmaty: funkcjonalny, pragmatyczny i kognitywny (Gajda 2001b: 18;

2002: 45). Dwie pierwsze orientacje metodologiczne stylistyki, zdaniem bada-

cza, dope³niaj¹ siê, a „siêgniêcie po paradygmat kognitywistyczny otwiera

nowe mo¿liwoœci rozwi¹zania tradycyjnych problemów stylistyki” (Gajda

2001b: 18). Cenne s¹ spostrze¿enia doœwiadczonego stylistyka, zamykaj¹ce re-

26

Stylistyka XXV

fleksje metodologiczne: „Z³o¿onoœæ obiektów stylistycznego badania sprawia,

¿e ich kompleksowe rozpatrzenie wymaga ró¿norodnoœci teoretyczno-me-

todologicznej i wspó³dzia³ania trzech paradygmatów: funkcjonalnego (celo-

woœæ), pragmatycznego (intencje) oraz kognitywnego (u¿ycie wiedzy). Stylisty-

ka kognitywna ma funkcjonalny charakter, co wynika z celowoœciowej natury

zachowañ jêzykowych. Natomiast ich pragmatyczny charakter jest warunkowa-

ny istnieniem kognitywnej podstawy, obejmuj¹cej znajomoœæ jêzyka, kultury

i norm spo³ecznej interakcji” (Gajda 2001b: 18; zob. 2.2.; 2.3. w niniejszym

opracowaniu).

W stylistycznej typologii stylów wyró¿nia Stanis³aw Gajda trzy podstawowe

typy: styl (konkretnego) tekstu, styl indywidualny (osobniczy) i styl typowy.

Wœród stylów typowych umieszcza styl narodowy (Gajda 2012a: 15). Zauwa¿a,

¿e najczêœciej „termin styl narodowy odnosi siê do u¿ycia w tekstach tzw. nace-

chowanych, ekspresywnych œrodków jêzykowych danego jêzyka narodowego”

(Gajda 2012a: 15). Poszczególne style narodowe „mog¹ byæ ujmowane z pun-

ktu widzenia wewnêtrznego i/lub komparacyjnego. Z perspektywy wewnêtrznej

zwracaj¹ na siebie uwagê teksty, w których dochodzi do jawnego wyrazu œwia-

domoœci narodowej, czyli tworz¹ce dyskurs narodowy ze wzglêdu na temat”

(Gajda 2012a: 16). W badaniu stylów narodowych obiecuj¹ca, zdaniem Gajdy,

mo¿e byæ zw³aszcza perspektywa porównawcza.

Dope³niaj¹c w¹tki poznawcze tego opracowania, pragniemy jeszcze zwróciæ

uwagê na te sk³adniki metodologicznej refleksji Stanis³awa Gajdy, które uznaæ

mo¿na za szkice do portretu. Przedstawiaj¹c wielokrotnie sytuacjê poznawcz¹

stylistyki, uwzglêdnia³ zarówno historiê dyscypliny, jak i jej dynamiczn¹

wspó³czesnoœæ. Wraca³ do mniej lub bardziej trwa³ych tendencji, nurtów i szkó³

badawczych. Sytuowa³ polsk¹ stylistykê na szerszym (œwiatowym i w szczegól-

noœci s³owiañskim) tle. Referowa³ i ocenia³ cudze i w³asne pogl¹dy. Godzi siê

w tym miejscu przypomnieæ pokrótce najwa¿niejsze sk³adniki tej refleksji

z czasów, gdy Stanis³aw Gajda by³ ju¿ bardzo znanym badaczem i uznanym au-

torytetem.

W stylistyce polskiej dostrzega³ „zindywidualizowany synkretyzm” (Gajda

2003: 377). W syntetycznym autorskim ujêciu zmieœci³y siê wiêc uwagi na te-

mat dokonañ najwa¿niejszych badaczy polskich, wspó³tworz¹cych stylistykê jê-

zykoznawcz¹ II po³owy XX wieku i pocz¹tków obecnego stulecia. O dokona-

niach Teresy Skubalanki czytamy:

27

Chronicle

Do dychotomii langue – parole wprowadza ona jako cz³on autonomiczny – styl. Akomoduje

on system jêzyka i determinuje bezpoœrednio realizacjê tekstow¹. Zjawiska jêzykowe rozpatru-

je Skubalanka na tle szerokiego kontekstu historyczno-kulturowego, doceniaj¹c przy tym in-

wencjê twórcz¹ jednostek [...]. (Gajda 2003: 377)

Droga poznawcza Aleksandra Wilkonia rysuje siê, zdaniem Gajdy, nastê-

puj¹co:

Bliski Skubalance jest Aleksander Wilkoñ, choæ nieco inaczej rozk³ada akcenty w swojej ewo-

luuj¹cej koncepcji stylu i stylistyki. Stopniowo równie¿ s³abnie w niej pozycja elementów

strukturalistycznych (prasko-Jakobsonowskich), natomiast na czo³o wysuwa siê zwi¹zek ze

wspó³czesnymi pogl¹dami filologiczno-hermeneutycznymi, wykorzystuj¹cymi osi¹gniêcia te-

orii komunikacji i teorii tekstu (dyskursu) [...]. (Gajda 2003: 378)

Jeszcze inny kierunek rozwoju – czytamy w kolejnym akapicie rozprawy – widaæ w pogl¹dach

Jerzego Bartmiñskiego, który od koncepcji praskiej doszed³ do kognitywizmu. Przyjmuj¹c ka-

tegoriê stylów funkcjonalnych, wprowadzi³ pojêcie derywacji stylu (styl potoczny jako podsta-

wa i centrum systemu stylowego, z niego wywodz¹ siê inne style). Próbowa³ znaleŸæ g³êbsze –

antropologiczne – uzasadnienie dyferencjacji stylowej, co doprowadzi³o go do kognitywizmu

i do pojêcia jêzykowego obrazu œwiata [...]. (Gajda 2003: 378)

Zacytowane miniatury wizerunkowe najwa¿niejszych polskich stylistyków

dope³nia nastêpuj¹cy lakoniczny autoportret:

Najbardziej pojemn¹ i otwart¹ koncepcjê-program stylu i stylistyki przedstawi³ Stanis³aw Gaj-

da. Styl dla niego to „humanistyczna struktura tekstu”, pojmowana jako jednoœæ wszystkich

struktur tekstowych (treœciowych i formalnych) oraz kontekstowych. Natomiast stylistyka to

transdyscyplina, której zadaniem jest integracja aspektowej wiedzy, wnoszonej przez zmie-

niaj¹cy siê archipelag dyscyplin badaj¹cych ludzk¹ komunikacjê [...]. (Gajda 2003: 378)

Autorefleksja ewoluowa³a od eksponowania separatyzmu i postawy pole-

micznej, przez poszukiwanie mo¿liwoœci integracji, po komplementarne i orygi-

nalne podejmowanie zagadnieñ trudnych, a przez innych badaczy niedostatecz-

nie ostro eksponowanych lub pomijanych. Uczyni³o to ze Stanis³awa Gajdy

uczonego o szerokich horyzontach, innowacyjnej postawie, naukow¹ osobo-

woœæ, a przede wszystkim twórcê szko³y badawczej, o czym szerzej w kolejnym

fragmencie opracowania.

4. Opolska szko³a stylistyki – jej twórca, filar i propagator

Geografia stylistyki polskiej w XX i XXI wieku radykalnie siê zmienia³a. Po

okresie dominacji oœrodka warszawskiego (dokonania Haliny Kurkowskiej, Da-

28

Stylistyka XXV

nuty Buttler, Stanis³awa Skorupki, Anny i Piotra Wierzbickich) i przy akompa-

niamencie Krakowa (Zenon Klemensiewicz) przyszed³ czas na intensyfikacjê

badañ w kilku oœrodkach: w Opolu za spraw¹ Stanis³awa Gajdy i jego licznych

wspó³pracowników (Gajda 2002: 43–57), w Katowicach (i Krakowie), gdzie

prym wiód³ Aleksander Wilkoñ, a potem sw¹ naukow¹ twórczoœæ (w zró¿nico-

wanym stopniu zwi¹zan¹ ze stylistyk¹) rozwijali: Bo¿ena Witosz, Danuta Osta-

szewska, Ewa S³awkowa, Ma³gorzata Kita, Aldona Skudrzyk, Jacek Warchala

i inni, w Lublinie dziêki wielow¹tkowemu dorobkowi Teresy Skubalanki i Je-

rzego Bartmiñskiego, a tak¿e Barbary Bonieckiej, Jana Mazura, Anny Pajdziñ-

skiej i Marii Wojtak (zob. Gajda 2003: 371–372 oraz omówienie dokonañ œro-

dowiska lubelskiego w: Wojtak 2012: 261–278). Profil stylistyczny zyskiwa³y

te¿ prace przedstawicieli œrodowiska lingwistycznego ³ódzkiego (Marii Kamiñ-

skiej, Danuty Bieñkowskiej, El¿biety Umiñskiej-Tytoñ, Barbary Bogo³êbskiej),

zielonogórskiego (Jerzego Brzeziñskiego, Krzysztofa Maækowiaka), szczeciñ-

skiego (Miros³awy Bia³oskórskiej, Leonardy Mariak i Joanny Rychter) i bydgo-

skiego (Ma³gorzaty Œwiêcickiej, Rafa³a Zimnego).

Opole by³o postrzegane jako „stolica polskiej i s³owiañskiej stylistyki” od lat

90. XX wieku, choæ pocz¹tki refleksji stylistycznej w tym oœrodku sytuowaæ

trzeba w latach 70. tego¿ stulecia (szczegó³y w: Gajda 2002: 46–48; 2003: 372).

Wi¹¿¹ siê one œciœle z biografi¹ naukow¹ Stanis³awa Gajdy, który doskonali³

sw¹ edukacjê stylistyczn¹ najpierw w Pradze, co siê wyraŸnie odcisnê³o na spo-

sobie pojmowania stylu i pierwszym opisie stylu naukowego (Gajda 1982), na-

stêpnie w Krakowie (Gajda 2002: 48–59). Kszta³towanie siê pogl¹dów opol-

skiego lingwisty na stylistykê by³o ponadto wynikiem lektur opracowañ

badaczy warszawskich i lubelskich oraz przede wszystkim zapoznania siê z do-

robkiem Margarity Ko¿yny i innych przedstawicieli oœrodka permskiego. Ro-

syjska koncepcja stylów funkcjonalnych wywar³a silny wp³yw na pogl¹dy Sta-

nis³awa Gajdy i jego wspó³pracowników (Gajda 2002: 49). Stosukowo szybko

jednak podmiotowa (autorska) koncepcja stylu i stylistyki zyska³a uznanie

i sta³a siê podstaw¹ organizowania dzia³añ stylistyków zarówno z rodzimego

oœrodka, jak i z innych oœrodków polskich i zagranicznych (zob. 3. w niniej-

szym opracowaniu)

Intensyfikacja badañ stylistycznych w Opolu sz³a w parze ze wzmo¿on¹

aktywnoœci¹ organizacyjn¹. Kieruj¹c Zak³adem Stylistyki, Stanis³aw Gajda za-

programowa³ szeroko zakrojone badania nad dyferencjacj¹ stylow¹ polszczyz-

ny. Ich podsumowaniem by³ Przewodnik po stylistyce polskiej (Gajda [red.]

29

Chronicle

1995), pokazuj¹cy wk³ad opolskiej stylistyki w kompleksowe badania wspo-

mnianego typu. Powsta³ wtedy w Opolu zespó³ badaczy specjalizuj¹cych siê

w opisie podstawowych odmian stylowych (unikatowy nie tylko w Polsce –

trzeba dodaæ). Styl potoczny sta³ siê domen¹ zainteresowañ Zbigniewa Adami-

szyna, naukowy opisywa³ Stanis³aw Gajda, a histori¹ tego stylu zaj¹³ siê Jerzy

Biniewicz. Styl popularnonaukowy to podstawowa dziedzina zainteresowañ ba-

dawczych Anny Starzec. Styl administracyjno-prawny (urzêdowy) zmonopoli-

zowa³a Ewa Malinowska, a styl religijny zainteresowa³ szczególnie Marzenê

Makuchowsk¹. Badania nad stylem artystycznym prowadzili El¿bieta D¹bro-

wska i Bogus³aw Wyderka. Problematyk¹ humoru i relacj¹ p³eæ – styl zajmuje

siê Dorota Brzozowska.

Badania nad odmianami funkcjonalnymi polszczyzny by³y w Opolu nie tylko

kontynuowane, ale pog³êbiane i poszerzane. Z inicjatywy Stanis³awa Gajdy po-

wsta³ zespó³ autorski badaczy z trzech oœrodków uniwersyteckich: z Uniwersyte-

tu Opolskiego (Stanis³aw Gajda, El¿bieta D¹browska, Marzena Makuchowska,

Ewa Malinowska, Jolanta Nocoñ, Anna Starzec), z Uniwersytetu Œl¹skiego (Ur-

szula ¯ydek-Bednarczuk, Ma³gorzata Kita, Iwona Loewe, Aldona Skudrzyk,

Jacek Warchala) i z Uniwersytetu Wroc³awskiego (Irena Kamiñska-Szmaj). Re-

zultatem pracy zespo³u jest synteza dorobku badañ nad stylami wspó³czesnej pol-

szczyzny, obejmuj¹ca okres od pocz¹tku lat 90. XX wieku do 2012 r. (Malinowska,

Nocoñ, ¯ydek-Bednarczuk [red.] 2013; zob. recenzjê tego tomu Wojtak 2014).

Dziêki powo³aniu Komisji Stylistycznej przy Komitecie Jêzykoznawstwa

PAN Stanis³aw Gajda móg³ pod auspicjami tej instytucji, a potem jeszcze Ko-

misji S³owiañskiej Poetyki i Stylistyki Miêdzynarodowego Komitetu Slawistów

prowadziæ ró¿norodn¹ dzia³alnoœæ organizacyjno-badawcz¹ i edytorsk¹. Z jego

inicjatywy powsta³ w roku 1992 miêdzynarodowy rocznik „Stylistyka” publi-

kuj¹cy rozprawy i artyku³y autorów polskich z ró¿nych oœrodków oraz stylisty-

ków zagranicznych. Szerokie spektrum tematyczne i poziom opracowañ buduj¹

presti¿ pisma, redagowanego do roku 2012 przez Stanis³awa Gajdê. Popularno-

œci¹ i estym¹ ciesz¹ siê te¿ w œrodowisku opolskie miêdzynarodowe konferen-

cje stylistyczne (zob. Gajda 2002: 53; 2003: 372–373).

5. Konkluzje

Stylistyka jest najwa¿niejsz¹ domen¹ zainteresowañ i osi¹gniêæ badawczych

Stanis³awa Gajdy. Pog³êbione refleksje metodologiczne, autorskie koncepcje,

30

Stylistyka XXV

zw³aszcza ujêcie problematyki stylu (i pojêæ pokrewnych – dla przyk³adu teks-

tu, gatunku oraz dyskursu), wieloaspektowe badania stylu naukowego (posze-

rzane o refleksjê metanaukow¹), stworzenie w sensie metodologicznym i orga-

nizacyjnym szko³y badawczej, inspirowanie badañ, integracja œrodowiska

polskich i zagranicznych badaczy, zainteresowanych problematyk¹ stylistyczn¹,

konserwowanie idei poznawczych wartych utrwalania i sianie twórczego fer-

mentu, stwarzanie na ³amach „Stylistyki” oraz w trakcie cyklicznych spotkañ

konferencyjnych mocnego, wielow¹tkowego i gor¹cego forum dyskusyjnego,

organizowanie badañ dziêki trudowi podsumowywania konkretnych etapów

ewolucji dyscypliny (zob. publikacje w: Gajda [red.] 1995; Malinowska, No-

coñ, ¯ydek-Bednarczuk [red.] 2013), przestawianie stylistyki na nowe tory,

a wiêc zwrot w stronê tekstologii, genologii i dyskursologii – to jedynie podsta-

wowe zakresy badawczej aktywnoœci, twórczego wysi³ku oraz bogactwa inspi-

racji, jakie sk³adaj¹ siê na stylistyczny aspekt biografii naukowej Stanis³awa

Gajdy – Uczonego, Mistrza, Kolegi i Przyjaciela.

Literatura

Biniewicz J., Starzec A., 1995, Styl naukowy. – Przewodnik po stylistyce polskiej, red.

S. Gajda, Opole.

Gajda S., 1975, Rozwój polskiej terminologii górniczej, Opole.

Gajda S., 1982, Podstawy badañ stylistycznych nad jêzykiem naukowym, Warsza-

wa–Wroc³aw.

Gajda S., 1983, Styl jako humanistyczna struktura tekstu, „Z Polskich Studiów Slawi-

stycznych”, seria 6, t. 2.

Gajda S., 1990a, Wprowadzenie do teorii terminu, Opole.

Gajda S., 1990b, Wspó³czesna polszczyzna naukowa. Jêzyk czy ¿argon?, Opole.

Gajda S., 1992, Dylematy stylistyka. – Systematyzacja pojêæ w stylistyce, red. S. Gajda,

Opole.

Gajda S., 1993, Styl naukowy. – Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Wspó³czes-

ny jêzyk polski, red. J. Bartmiñski, Wroc³aw.

Gajda S., 1996, Kultura jêzyka naukowego. – O zagro¿eniach i bogactwie polszczyzny,

red. J. Miodek, Wroc³aw.

Gajda S., 1999, Jêzyk nauk humanistycznych. – Polszczyzna 2000. Orêdzie o stanie pol-

szczyzny na prze³omie tysi¹cleci, red. W. Pisarek, Kraków.

Gajda S., 2001a, System odmian i jego dynamika rozwojowa. – Najnowsze dzieje jêzy-

ków s³owiañskich. Jêzyk polski, red. S. Gajda, Opole.

31

Chronicle

Gajda S., 2001b, Stylistyka funkcjonalna, stylistyka pragmatyczna, stylistyka kognityw-

na. – Stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice.

Gajda S., 2001c, Jêzyk naukowy. – Najnowsze dzieje jêzyków s³owiañskich. Jêzyk polski,

red. S. Gajda, Opole.

Gajda S., 2001d, Stylistyka polska i stylistyka w Polsce. – H. Kurkowska, S. Skorupka,

Stylistyka polska, Warszawa.

Gajda S., 2002, Opolska stylistyka, „Analecta”, z. 1–2, s. 43–57.

Gajda S., 2003, Wspó³czesna stylistyka polska, „Stylistyka”, XII, s. 371–385.

Gajda S., 2004, Wielojêzycznoœæ w perspektywie stylistycznej. – Wielojêzycznoœæ w per-

spektywie stylistyki i poetyki, red. M. Ruszkowski, Kielce.

Gajda S., 2006, Stylistyka interakcyjna/konwersacyjna – co zacz? – Style konwersacyj-

ne, red. B. Witosz, Katowice.

Gajda S., 2012a, Styl narodowy jako kategoria stylistyczna, „Stylistyka”, XXI, s. 7–18.

Gajda S., 2012b, Stylistyka integruj¹ca, „Poradnik Jêzykowy”, z. 6, s. 56–66.

Gajda S., 2013a, Teoria stylu i stylistyka. – Style wspó³czesnej polszczyzny. Przewodnik

po stylistyce polskiej, red. E. Malinowska, J. Nocoñ, U. ¯ydek-Bednarczuk, Kraków.

Gajda S., 2013b, Styl naukowy. – Style wspó³czesnej polszczyzny. Przewodnik po styli-

styce polskiej, red. E. Malinowska, J. Nocoñ, U. ¯ydek-Bednarczuk, Kraków.

Gajda S. [red.], 1995, Przewodnik po stylistyce polskiej, Opole.

Gajda S. [red.], 2001, Najnowsze dzieje jêzyków s³owiañskich. Jêzyk polski, Opole.

Malinowska E., Nocoñ J., ¯ydek-Bednarczuk U. [red.], 2013, Style wspó³czesnej pol-

szczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, Kraków.

Wilkoñ A., 2000, Typologia odmian wspó³czesnej polszczyzny, Katowice.

Witosz B., 2004/2005, O paradygmacie, kompetencjach i miejscu stylistyki w obrêbie

wspó³czesnych badañ dyskursu, „Postscriptum”, 48–49, s. 83–99.

Wojtak M., 2012, Stylistyka w ujêciu lingwistów z Uniwersytetu Marii Curie-Sk³odow-

skiej w Lublinie. – S³owa. Style. Metody, red. H. Pelcowa, M. Wojtak, Lublin.

Wojtak M., 2014, [rec.] Style wspó³czesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce pol-

skiej, red. E. Malinowska, J. Nocoñ, U. ¯ydek-Bednarczuk, Kraków 2013, „Styli-

styka”, XXIII, s. 489–502.

Zdunkiewicz-Jedynak D., 2008, Wyk³ady ze stylistyki, Warszawa.

32

Stylistyka XXV

Bibliografia prac Stanis³awa Gajdy

(wybór)

Monografie

Rozwój polskiej terminologii górniczej, Opole 1975.

Podstawy badañ stylistycznych nad jêzykiem naukowym, Warszawa 1982.

Wprowadzenie do teorii terminu, Opole 1990.

Wspó³czesna polszczyzna naukowa – jêzyk czy ¿argon?, Opole 1990.

Podstawy gramatyki polskiej wraz z tekstami i æwiczeniami. Kompendium dla

kursów jêzyka i nauki w³asnej. Grundlagen der polnischen Grammatik. Ein

Kompendium für Sprachkurse und zum Selbststudium, wspó³autorzy:

M. Krzempek, D. Lech, M. Makuchowska, wspó³red. I. Ohnheiser, Inns-

bruck 2007.

Artyku³y naukowe

G³ówne aspekty pracy nad terminologi¹, „Prace Naukowe Studium Praktycznej

Nauki Jêzyków Obcych Politechniki Wroc³awskiej” 11 (1978).

W poszukiwaniu teorii stylu, w: Z polskich studiów slawistycznych, seria 5:

Jêzykoznawstwo, t. 2, Warszawa 1978.

Metodologiczne aspekty badañ stylistycznych, w: Prace Komisji Naukowych

PAN. Oddzia³ w Katowicach, z. 4 (1979), Katowice 1980.

Podstawowe logicznojêzykowe typy mówienia (og³oszenie, opis, opowiadanie,

rozumowanie), „Zeszyty Naukowe Wy¿szej Szko³y Pedagogicznej w Opo-

lu. Jêzykoznawstwo” 7 (1981).

Interpretacja stylistyczna tekstu, „Zeszyty Naukowe Wy¿szej Szko³y Pedago-

gicznej w Opolu. Jêzykoznawstwo” 8 (1982).

33

Styl jako humanistyczna struktura tekstu, w: Z polskich studiów slawistycznych,

seria 6: Jêzykoznawstwo, t. 2, Warszawa 1983.

Ïðîáëåìû æàíðà, â: Ôóíêöèîíàëüíàÿ ñòèëèñòèêà: òåîðèÿ ñòèëåé è èõÿçûêîâàÿ ðåàëèçàöèÿ, Ïåðìü 1986.

Spo³eczna determinacja nazw w³asnych tekstów (tytu³ów), „Socjolingwistyka” 6

(1987).

Stylistyka porównawcza a glottodydaktyka i translatoryka, „Prace Naukowe

Studium Praktycznej Nauki Jêzyków Obcych Politechniki Wroc³awskiej”

21 (1987).

Dialogowoœæ tekstów naukowych, „Zeszyty Naukowe Wy¿szej Szko³y Pedago-

gicznej w Opolu. Jêzykoznawstwo” 11 (1988).

O pojêciu idiostylu, w: Jêzyk osobniczy jako przedmiot badañ lingwistycznych,

Zielona Góra 1988.

Styl indywidualny a wspó³czesna stylistyka, w: Z Polskich studiów slawistycz-

nych, seria 7: Jêzykoznawstwo, t. 2, Warszawa 1988.

Temporalnoœæ epickiego tekstu artystycznego, „Prace Naukowe Uniwersytetu

Œl¹skiego. Jêzyk Artystyczny” 6 (1989).

Gatunki wypowiedzi, w: Sprawozdania 1987–1990, Opolskie Towarzystwo

Przyjació³ Nauk, Wydzia³ II Jêzyka i Literatury, seria B, nr 22, Opole 1990.

Stan wspó³czesnej stylistyki a synteza stylistyczna, w: Synteza w stylistyce

s³owiañskiej, red. S. Gajda, Opole 1991.

S³odziñska A. [wspó³autor], Struktura jêzykowa podrêcznika, w: Podrêczniki li-

teratury w szkole œredniej wczoraj – dziœ – jutro, red. B. Chrz¹stowska, Po-

znañ 1991.

Æàíð â còèëèñòè÷åñêîì îïèñàíèè ÿçûêà, w: Funktionalstilistische und sprach-

kulturelle Aspekte der russischen Gegenwartssprache und die Entwicklung

ihrer Normen, Greifswald 1991.

Dylematy stylistyki, w: Systematyzacja pojêæ w stylistyce, red. S. Gajda, Opole

1992.

Ewolucja mechanizmów komunikacji jêzykowej w nauce, „Zeszyty Naukowe

Wy¿szej Szko³y Pedagogicznej w Opolu. Filologia Polska” 31 (1992).

Stylistics today, „Stylistyka” 1 (1992).

34

Stylistyka XXV

Wspó³czesna stylistyka s³owiañska – stan i perspektywy rozwojowe, w: Z pol-

skich studiów slawistycznych, seria 8: Jêzykoznawstwo, t. 1, Warszawa

1992.

Ñòèëèñòèêà è ãåíîëîãèÿ, â: Ñòàòóñ ñòèëèñòèêè â ñîâðåìåííîì ÿçûêî-çíàíèè, Ïåðìü 1992.

Gatunkowe wzorce, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2: Wspó³czesny

jêzyk polski, red. J. Bartmiñski, Wroc³aw 1993.

Metafora w nauce – norma czy dewiacja?, „Zeszyty Naukowe Wy¿szej Szko³y

Pedagogicznej im. Powstañców Œl¹skich w Opolu. Jêzykoznawstwo” 14

(1993).

Styl naukowy, w: Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2: Wspó³czesny jêzyk

polski, red. J. Bartmiñski, Wroc³aw 1993.

O kulturze porozumiewania siê w nauce, Polszczyzna a/i Polacy u schy³ku

XX w., red. K. Handke, H. Dalewska-Greñ, Warszawa 1994.

Styl i stylistyka. Zagadnienia ogólne, w: Przewodnik po stylistyce polskiej, red.

S. Gajda, Opole 1995.

Kultura jêzyka naukowego, w: O zagro¿eniach i bogactwie polszczyzny, red.

J. Miodek, Wroc³aw 1996.

Rosyjskie badania nad jêzykiem naukowym, „Przegl¹d Humanistyczny” 2

(1996).

Slawizmy w utworach œl¹skich Horsta Bienka, „Kwartalnik Opolski” 1 (1996).

Styl osobniczy uczonych, w: Styl a tekst, red. S. Gajda, M. Balowski, Opole

1996.

Promocja jêzyka i kultury polskiej a procesy uniwersalizacji i nacjonalizacji

kulturowo-jêzykowej w œwiecie, w: Promocja jêzyka i kultury polskiej

w œwiecie, red. J. Mazur, Lublin 1998.

Œwiêtoœci w nauce, w: Cz³owiek – dzie³o – sacrum, red. S. Gajda, ks. H.J. So-

beczko, Opole 1998.

Jêzyk nauk humanistycznych, w: Polszczyzna 2000. Orêdzie o stanie jêzyka na

prze³omie tysi¹cleci, red. W. Pisarek, Kraków 1999.

Program polskiej polityki jêzykowej, „Poradnik Jêzykowy” 5–6 (1999).

Wspó³czesny polski dyskurs naukowy, w: Dyskurs naukowy – tradycja i zmiana,

red. S. Gajda, Opole 1999.

Æàíðû ðàçãîâîðíûõ âûñêàçûâàíèé, â: Æàíðû ðå÷è, Ñàðàòîâ 1999.

35

Chronicle

Media – stylowy tygiel wspó³czesnej polszczyzny, w: Jêzyk w mediach maso-

wych, red. J. Bralczyk, K. Mosio³ek-K³osiñska, Warszawa 2000 [tak¿e

w: Jêzyk w mediach. Antologia, red. M. Kita, I. Loewe, Katowice 2012].

Stylistyka dziœ, „Polonistyka” 4 (2000).

Stylistyka porównawcza jêzyków s³owiañskich, w: Komparacja systemów i fun-

kcjonowania wspó³czesnych jêzyków s³owiañskich, red. S. Gajda, Opole

2000.

Historia XX-wiecznej polszczyzny literackiej i jej odmian stylowych, w: Pol-

szczyzna XX wieku. Ewolucja i perspektywy rozwoju, red. S. Dubisz, S. Gaj-

da, Warszawa 2001.

Jêzyk naukowy, w: Jêzyk polski, red. S. Gajda, Opole 2001.

Nowe spo³ecznoœci dyskursywne a edukacja komunikacyjna, w: Zmiany w publi-

cznych zwyczajach jêzykowych, red. J. Bralczyk, K. Mosio³ek-K³osiñska,

Warszawa 2001.

Opolska polonistyka (1950–2000), w: Z³ota ksiêga. Œcie¿kami wspó³czesnego

literaturoznawstwa i jêzykoznawstwa, red. S. Gajda, Opole 2001.

Stylistyka funkcjonalna, stylistyka pragmatyczna, stylistyka kognitywna, w: Sty-

listyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice 2001.

Stylistyka polska i stylistyka w Polsce, w: Stylistyka polska. Zarys, red. H. Kur-

kowska, S. Skorupka, Warszawa 2001.

System odmian i jego dynamika rozwojowa, w: Jêzyk polski, seria: Najnowsze

Dzieje Jêzyków S³owiañskich, red. S. Gajda, Opole 2001.

Wspó³czesna polska sytuacja jêzykowa, w: Jêzyk polski, seria: Najnowsze Dzieje

Jêzyków S³owiañskich, red. S. Gajda, Opole 2001.

Funkèni styly polštiny ve XX. století, „Studia Slavica” [Opole–Ostrava] 6 (2002).

Opolska stylistyka, „Analecta. Studia i Materia³y z Dziejów Nauki” 1–2 (2002).

Polska wielojêzycznoœæ, „Polonistyka” 5 (2002).

Lingwistyczne podstawy logopedii, w: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podrê-

cznik akademicki, t. 1: Interdyscyplinarne podstawy logopedii, red. G. Ja-

strzêbowska, T. Ga³kowski, Opole 2003.

Sytuacja jêzykowa w Polsce na prze³omie wieków XX na XXI, w: Wspó³czesna

polska i s³oweñska sytuacja jêzykowa. Sodobni jezikovni polo�aj na Polj-

skem in v Sloveniji, red. S. Gajda, A. Vidoviè Muha, Opole 2003.

Wspó³czesna stylistyka polska, „Stylistyka” 12 (2003).

36

Stylistyka XXV

Wspó³czesna sytuacja lingwistyki polskiej, w: Jêzykoznawstwo w Polsce. Stan

i perspektywy, red. S. Gajda, Opole 2003.

Gatunki wypowiedzi potocznych, w: Wspó³czesna polszczyzna. Wybór opraco-

wañ, t. 3: Akty i gatunki mowy, red. J. Bartmiñski, J. Szadura, Lublin 2004.

Jêzyk administracyjno-prawny w perspektywie jêzykoznawczej i prawoznawczej,

w: Jêzyk – prawo – spo³eczeñstwo, red. E. Malinowska, Opole 2004.

Narodowo-kulturowy sk³adnik znaczenia nazw w³asnych w aspekcie edukacyj-

nym, w: Nazwy w³asne w jêzyku, kulturze i komunikacji spo³ecznej, red.

R. Mrózek, Katowice 2004.

Rytualizacja i kreatywnoœæ w zachowaniach jêzykowych, w: Rytualizacja w ko-

munikacji spo³ecznej i interkulturowej, red. J. Mazur, Lublin 2004.

Stylistics in Opole, w: Schools of Polish Language Studies in 20th Century, red.

I. Bajerowa, Warszawa 2004.

WieloznacznoϾ w perspektywie stylistycznej, w: WieloznacznoϾ w perspekty-

wie stylistycznej i poetyki, red. M. Ruszkowski, Kielce 2004.

Wspó³czesny polski dyskurs humanistyczny, w: W krêgu wiernej mowy, red.

M. Rzeszutko, M. Wojtak, Lublin 2004.

Jêzyk – jêzykoznawstwo – polonistyka, w: Polonistyka w przebudowie: literatu-

roznawstwo – wiedza o jêzyku – wiedza o kulturze – edukacja. Zjazd Poloni-

stów Kraków, 22–25 wrzeœnia 2004, t. 2, red. M. Czermiñska i in., Kraków

2005 [tak¿e w: „Postscriptum” 2 (2005)].

Tekst/dyskurs oraz jego analiza i interpretacja, w: Wspó³czesne analizy dyskur-

su. Kognitywna analiza dyskursu a inne metody badawcze, red. M. Krauz,

S. Gajda, Rzeszów 2005.

Wspó³czesna polszczyzna artystyczna, w: Ogród nauk filologicznych, red.

M. Balowski, Opole 2005.

Jêzyk literacki we wspó³czesnej polskiej komunikacji, w: Acta Slavica et Baltica

6: Sociální aspekty spisovnych jazykù slovanských, red. H. Gladkova,

V. Cvrèek, Praga, 2006.

Komunikacyjny model zró¿nicowania wspó³czesnej polszczyzny, w: Gwary dziœ

3: Wewnêtrzne zró¿nicowanie jêzyka wsi, red. J. Sierociuk, Poznañ 2006.

Polityka jêzykowa wobec wyzwañ XXI wieku, w: Teorie a empirie, red. T. Hos-

kovec, O. Šefèík, R. Sova, Brno 2006.

37

Chronicle

Stylistyka interakcyjna/konwersacyjna – co zacz?, w: Style konwersacyjne, red.

B. Witosz, Katowice 2006.

Sytuacja poznawcza we wspó³czesnej lingwistyce, w: Polszczyzna Mazowsza

i Podlasia, t. 10, red. H. Sêdziak, £om¿a 2006.

Jêzyk(i) a s³owiañskie to¿samoœci, w: Z polskich studiów slawistycznych,

seria 11: Jêzykoznawstwo, Warszawa 2007.

Jêzyk polski we wspó³czesnej europejskiej przestrzeni kulturowo-jêzykowej,

„Prace Filologiczne” (2007).

Jêzyk polski wobec tendencji rozwojowych wspó³czesnego œwiata, w: Jêzyk pol-

ski jako narzêdzie komunikacji we wspó³czesnym œwiecie, red. J. Mazur,

M. Rzeszutko-Iwan, Lublin 2007.

To¿samoœæ a jêzyk, w: Cz³owiek wobec wyzwañ wspó³czesnoœci, red. J. Mazur,

Lublin 2007.

Wspó³czesny polski dyskurs komiczny, w: Humor i karnawalizacja we wspó³cze-

snej komunikacji jêzykowej, red. J. Mazur i M. Rumiñska, Lublin 2007.

Gatunkowe wzorce wypowiedzi, w: Polska genologia lingwistyczna, red.

D. Ostaszewska, R. Cudak, Warszawa 2008.

Jêzykowa przysz³oœæ a polityka jêzykowa, w: Polska polityka jêzykowa w Unii

Europejskiej, red. J. Warchala, D. Krzy¿yk, Katowice 2008.

Kontakty jêzykowe a polityka jêzykowa – kwestia tolerancji, w: Wielojêzycz-

noœæ. Kontakty jêzykowe w rozwoju kultur s³owiañskich, red. S. Dubisz,

Pu³tusk 2008.

Nasz jêzyk powszedni, „Horyzonty Wychowania” 7 (2008).

Polszczyzna wobec kultury polskiej i europejskiej, w: Jêzyk polski w europej-

skiej przestrzeni kulturowo-jêzykowej, red. S. Gajda, Opole 2008.

Regionalna œl¹ska edukacja kulturowo-jêzykowa, „Studia Œl¹skie” 67 (2008).

S³owiañskie dyskursy to¿samoœciowe, w: To¿samoœæ a jêzyk w perspektywie sla-

wistycznej, red. S. Gajda, Opole 2008.

Styl jako humanistyczna struktura tekstu, w: Polska genologia lingwistyczna,

red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Warszawa 2008.

Stylistyka funkcjonalna, stylistyka pragmatyczna, stylistyka kognitywna, w: Pol-

ska genologia lingwistyczna, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Warszawa

2008.

38

Stylistyka XXV

Gatunki wypowiedzi i genologia, w: Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech,

red. Z. Bilut- Homplewicz, W. Czachur, M. Smyka³a, Wroc³aw 2009.

Gest werbalny jako kategoria kulturowo-poznawcza, w: S³owo i gest, red. ks.

H.J. Sobeczko, Z.W. Solski, Opole 2009.

Osobowoœæ jêzykowa Jana Paw³a II, w: Jan Pawe³ II – Odnowiciel Mowy Pol-

skiej, red. S. Miko³ajczak, M. Wrzeœniewska-Pietrzak, Poznañ 2009.

To¿samoœæ – jêzyk – region, w: Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. 13, red.

H. Sêdziak, £om¿a 2009.

Badania nad wspó³czesnymi jêzykami s³owiañskimi, w: Zmierzch Herdera. Filo-

logiczne podstawy slawistyki, red. J. Baluch, A. Paj¹k, Opole 2010.

Gest jêzykowy jako kategoria u¿ywania i prze¿ywania jêzyka, w: U�ivaní

a pro�ivaní jazyka, red. S. Èmejrkova, J. Hoffmannová, E. Havlová, Praga

2010.

Intertekstualnoœæ a wspó³czesna lingwistyka, w: Intertekstualnoœæ we wspó³cze-

snej komunikacji jêzykowej, red. J. Mazur, K. Sobstyl, A. Ma³yska, Lublin

2010.

Jak siê wspó³czeœnie bada polszczyznê?, w: Jêzyk polski – wczoraj, dziœ, jutro,

red. B. Czopek-Kopciuch, P. ¯migrodzki, Kraków 2010.

Margarita N. Ko¿yna. Laudacja, „Stylistyka” 19 (2010) [tak¿e w: Ñòåðåî-

òèïíîñòü è òâîð÷åñòâî â òåêñòå, âûï. 14, Ïåðìü 2010.]

Nowe media w perspektywie lingwistycznej, w: Styl – dyskurs – media, red.

B. Bogo³êbska, M. Worsowicz, £ódŸ 2010.

Polszczyzna wobec wspó³czesnej sytuacji kulturowo-jêzykowej, w: Studia jêzy-

koznawcze: od jêzykoznawstwa teoretycznego do stosowanego, seria: Jêzyk

a Komunikacja, red. J. Fisiak, Kraków 2010.

Presti¿ a jêzyk, „Nauka” 4 (2010).

Presti¿ polszczyzny w nowopolskiej dobie jej dziejów, w: Polszczyzna Mazowsza

i Podlasia, t. 14: Prace poœwiêcone Pani Profesor Henryce Sêdziak, red.

D. Czy¿, M. Fr¹ckiewicz, £om¿a 2010.

Presti¿ w dyskursie prawnym, w: W poszukiwaniu dobra wspólnego, red.

A. Choduñ, S. Czepita, Szczecin 2010.

×òî åñòü ñòèëü?, â: Ñòåðåîòèïíîñòü è òâîð÷åñòâî â òåêñòå, âûï. 14,Ïåðìü 2010.

39

Chronicle

Dyskurs w³adzy i w³adza dyskursu, w: Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. 15,

red. H. Sêdziak i D. Czy¿, £om¿a 2011.

Osobowoœæ jêzykowa Karola Wojty³y / Jana Paw³a II, w: Jan Pawe³ II w trosce

o s³owo i prawdê, red. S. Miko³ajczak, M. Wrzeœniewska-Pietrzak, Poznañ

2011 [tak¿e jako: The linguistic personality of Karol Wojty³a – Pope John

Paul II, in: The Language of Religion, Past and Present, transl. by R.J. Reis-

ner, P.T. ¯ebrowski, ed. S. Miko³ajczak, M. Rybka, Poznañ 2014].

Perspektywy badañ nad jêzykami specjalistycznymi, „Applied Linguistics”

[Oxford] 3 (2011).

Sytuacja poznawcza we wspó³czesnej stylistyce, „Annales Paedagogicae Craco-

viensis. Studia Logopaedica” 4 (2011).

Tekst i styl, „Prace Filologiczne” 60 (2011).

Wspó³czesny polski dyskurs polityczno-jêzykowy, â: Âëàñò è êîäèôèêöèÿ, ðåä.Ä. Èâàíîâà, Ïëîâäèâ 2011.

Akademicka polonistyka zagraniczna – tradycja i zmiana, w: Polonistyka za

granic¹. Tradycja i perspektywy, red. A. Kietliñska, Bia³ystok 2012.

Filologia – co dziœ ten termin znaczy?, „Postscriptum Polonistyczne” 1 (2012).

Jêzyki s³owiañskie 2050, w: Slovanski jeziki: iz preteklosti v prihodnost, red.

V. Gorjanc, Ljubljana 2012.

Kategoria styl narodowy w XVIII i XXI, w: Der Mensch und seine Sprachen.

Festschrift für Professor Franciszek Grucza, red. M. Olpiñska-Szkie³ko,

S. Grucza, Z. Berdychowska, J. ¯mudzki, Frankfurt am Main 2012.

Norma jêzykowa a polityka jêzykowa, „Studia Slavica” [Opole–Ostrava] 15

(2012).

O sytuacji humanistyki we wspó³czesnym œwiecie, w: Horyzonty humanistyki,

red. S. Gajda, Opole 2012.

S³owiañskie style narodowe, w: Z polskich studiów slawistycznych, seria 12:

Jêzykoznawstwo, Warszawa 2012.

Styl narodowy jako kategoria stylistyczna, „Stylistyka” 21 (2012).

Stylistyka czeska a stylistyka powszechna, w: Èeština v pohledu synchronním

a diachronním. Stoleté koøeny Ústavu pro jazyk èeský, red. S. Èmejrková,

J. Hoffmannová, J. Klímová, Praha 2012.

Stylistyka integruj¹ca, „Poradnik Jêzykowy” 6 (2012).

40

Stylistyka XXV

Èíòåãðèðóþùàÿ ñòèëèñòèêà, â: Ëèíãâèñòèêà ðå÷è. Ìåäèañòèëèñòèêà.Êîëëåêòèâíàÿ ìîíîãðàôèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 80-ëåòèþ ïðîôåññîðà Ã.ß. Ñîë-

ãàíèêà, Ìîñêâà 2012.

Dzia³alnoœæ komisyj Miêdzynarodowego Komitetu Slawistów, w: Oblicza slawi-

styki, red. S. Gajda, Opole 2013.

Komisje Miêdzynarodowego Komitetu Slawistów miêdzy Ohrydem a Miñskiem,

„Slavia. Casopis pro slovanskou filologii / Slavia. The Journal for Slavic

Philology” 1–2 (2013).

Lingwistyka XXI wieku, „Polonica” 33 (2013).

Refleksywnoœæ jêzykowa a zarz¹dzanie jêzykiem, „Jêzyk Polski” 93, z. 5 (2013).

Styl naukowy, w: Style wspó³czesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce pol-

skiej, red. E. Malinowska, J. Nocoñ, U. ¯ydek-Bednarczuk, Opole 2013.

Stylistyka dziœ, w: Zborník filozofickej fakulty Univerzity Komenského. Philolo-

gica, t. 72: Slovo a tvar v štruktúre a komunikácii, red. P. �igo, Bratislava

2013.

Teoria stylu i stylistyka, w: Style wspó³czesnej polszczyzny. Przewodnik po styli-

styce polskiej, red. E. Malinowska, J. Nocoñ, U. ¯ydek-Bednarczuk, Opole

2013.

Wspó³czesna polska polityka jêzykowa, w: 70 lat wspó³czesnej polszczyzny: zja-

wiska, procesy, tendencje. Ksiêga jubileuszowa dedykowana profesorowi

Janowi Mazurowi, red. A. Dunin-Dudkowska, A. Ma³yska, Lublin 2013.

Zrozumieæ jêzyk, w: Edukacja – tradycja i wspó³czesnoœæ. Ksiêga jubileuszowa

dedykowana profesorowi Kazimierzowi Rêdziñskiemu, red. A. Majkowska,

M. £apota, Czêstochowa 2013.

Ñòèëü è ñòèëèñòèêà â ñèñòåìå ïîíÿòèé ñîâðåìåííîãî ôóíêöèîíàëüíîãî

ïîäõîäà â íàóêå î ÿçûêå, â: La Table Ronde, âûï. 2: Ëèíãâèñòèêàäèñêóðñà è ïåðñïåêòèâû åå ðàçâèòèÿ â ïàðàäèãìå ñîâðåìåííîé ñëàâè-

ñòèêè: ñáîðíèê ìàòåðèàëîâ, ðåä. È. Óõâàíîâîé, À. Êîæèíîâîé, Å. Ñà-âè÷, Ìèíñê 2013.

×òî òàêîå ñòèëü?, â: Ñòèëèñòèêà êàê ðå÷åâåäåíèå. Ñáîðíèê íàó÷íûõ òðó-äîâ ñëàâÿíñêèõ ñòèëèñòîâ, ïîñâÿùåííûé ïàìÿòè ïðîôåññà Ì.Í. Êî-

æèíîé, ðåä. Ë.Ð. Äóñêàåâoé, Mîñêâà 2013.

Jêzyk literacki w s³owiañskiej przestrzeni spo³eczno-kulturowej, „Slavistièna

Revija” [Ljubljana] 3 (2014).

41

Chronicle

Ku œwiadomoœci jêzykowej, w: Jêzyk a Edukacja 3: Œwiadomoœæ jêzykowa, red.

J. Nocoñ i A. Tabisz, Opole 2014.

Lingwistyka wobec zwrotu interpretacyjnego w humanistyce, w: Jazyk a jazyko-

veda v interpretácii, red. O. Orgoòová, K. Muziková, Z. Popovièová

Sedláèková, Bratislava 2014.

Spo³eczno-kulturowy kontekst najnowszych przemian polszczyzny, w: Jêzyk pol-

ski 25 lat po prze³omie. Die Polnische Sprache 25 Jahre nach der Wende,

red. D. Scheller-Boltz, Hildesheim–Zürich–New York 2014.

Styl jako emergentna w³asnoœæ tekstu, w: Teksty, podteksty, konteksty. O wspó³-

czesnej polszczyŸnie i kontaktach z innymi jêzykami s³owiañskimi, red.

B. Grochala, E. Paluszyñska, Pruszków k/£asku 2014.

The system of norms, language codification and usage (Polish), w: Die slavi-

schen Sprachen: ein internationales Handbuch zu ihrer Struktur, ihrer Ge-

schichte und ihrer Erforschung, Bd. 32/2, hrsg. von S. Kempgen, Berlin

2014.

Ôèëîñîôèÿ ñòèëÿ, â: Äèñêóðñ è ñòèëü. Òåîðåòè÷åñêèå è ïðèêëàäíûåàñïåêòû, ðåä. Ã. Ñîëãàíèêa, Í. È. Êëóøèíîé, Í. Â. Ñìèðíîâîé,Ìîñêâà 2014.

Gwara a jêzyk literacki, w: Amor verborum nos unit, red. I. Jaros, P. Stalmasz-

czyk, £ódŸ, 2015.

Jêzyk literacki a nowe media, w: S³owjanske spisowne rìèe a medije. Slawische

Schriftsprachen und Medien. Ñëàâÿíñêèå ÿçûêè è ñðåäñòâà ìàññîâîé

èíôîðìàöèè. Mjezynarodna konferenca Komisije za s³owjanske spisownerìèe pøi Mjezynarodnym komiteju slawistow, Budyšin/Bautzen, 18.–21.

6. 2014, red. J. Šo³æina. B. Æoriæ, Bautzen/Budyšin 2015.

Jêzyk literacki jako kategoria kulturowo-jêzykowa i naukowa, w: Tradycja i wy-

zwania. Metodologia badañ slawistycznych XX i XXI wieku, red. H. Miecz-

kowska, E. Solak, P. Fa³owski, Kraków 2015.

Jêzyki s³owiañskie w prospektywnej perspektywie, w: Studia gwaroznawcze,

t. 2: Z zagadnieñ leksyki i s³owotwórstwa, red. B. Faliñska, H. Karaœ, £om¿a

2015.

Wychowanie jêzykowe wobec ponowoczesnoœci, w: Jêzyk a Edukacja 4: Wycho-

wanie jêzykowe, red. J. Nocoñ, Opole 2015.

Àêòóàëüíûå çàäà÷è ñòèëèñòèêè, „Àêòóàëüíûå ïðîáëåìû ñòèëèñòèêè. Åæå-ãîäíûé ìåæäóíàðîäíûé íàó÷íûé æóðíàë” [Ìîñêâà] 1 (2015)].

42

Stylistyka XXV

(Ìåäèà)ëèíãâèñòè÷åñêèå äèëåììû, „Ìåäèàëèíãâèñòèêà. Ìåæäóíàðîäíûéíàó÷íûé æóðíàë” [Ñàíêò-Ïåòåðáóðã] 3 (2015).

Ksi¹¿ki redagowane

Tam jeszcze kês polactwa: wybór pism pastora z Miêdzyborza, red. R. Fiedler,

wstêp i opracowanie S. Gajda, Opole 1987.

Jêzyk potoczny jako przedmiot badañ jêzykoznawczych: materia³y konferencji

z 18–20.10.1990 r., wspó³red. Z. Adamiszyn, Opole 1991.

Synteza w stylistyce s³owiañskiej: materia³y konferencji z 24-26.09.1990 r.,

Opole 1991.

Wariancja w jêzyku: II Opolskie Spotkania Jêzykoznawcze, Szczedrzyk, 10–

11.10.1989 r., Opole 1991.

Systematyzacja pojêæ w stylistyce: materia³y konferencji z 24–26.09.1991 r.,

Opole 1992.

Jêzyki s³owiañskie wobec wspó³czesnych przemian w krajach Europy Œrodkowej

i Wschodniej: materia³y konferencji z 23–25.09.1992 r., Opole 1993.

Kszta³cenie porozumiewania siê: materia³y konferencji naukowej, Opole 26–

28.09.1994, wspó³red. J. Nocoñ, Opole 1994.

Przemiany wspó³czesnej polszczyzny: materia³y konferencji naukowej, Opole

20–22.09.1993, wspó³red. Z. Adamiszyn, Opole 1994.

Stylistyczne konfrontacje. Materia³y konferencji naukowej, Opole 23–25.09.

1993 r., wspó³red. M. Balowski, Opole 1994.

Przewodnik po stylistyce polskiej, Opole 1995.

Styl a tekst: materia³y miêdzynarodowej kon