WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA

W BIELSKU-BIAŁEJ

STUDIA PODYPLOMOWE: MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA

STREFY EURO

Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polski w ramach programu

edukacji ekonomicznej

PRACA DYPLOMOWA

Potencjalne szanse i zagrożenia integracji Polski ze strefą EURO z perspektywy

polskiego sektora bankowego, jako dominującego sektora polskiego rynku finansowego

Autor: Promotor:

Ilona Branny prof. nadzw. dr hab. inż Jacek Binda

Jacek Branny

Bielsko-Biała, rok 2016

2

Wstęp ......................................................................................................................................... 3

1 Polski sektor bankowy vs rynki bankowe w strefie Euro ............................................. 4

1.1 Charakterystyka polskiego sektora bankowego .......................................................... 5

1.2 Modele systemów bankowych w strefie Euro ............................................................ 16

1.3 Integracja rynków bankowych w strefie Euro .......................................................... 23

2 Szanse i korzyści oraz zagrożenia i koszty dla sektora bankowego wynikające z

przystąpienia Polski do strefy Euro ...................................................................................... 25

2.1 Szanse/korzyści bezpośrednie (krótkoterminowe) dla sektora bankowego ........ 27

2.2 Szanse/korzyści pośrednie (długoterminowe) dla sektora bankowego ................ 31

2.3 Zagrożenia/koszty bezpośrednie (krótkoterminowe) dla sektora bankowego ... 37

2.4 Zagrożenia/koszty pośrednie (długoterminowe) dla sektora bankowego ............ 41

3 Szanse i zagrożenia z integracji ze strefą EURO w opinii pracowników banków .... 46

3.1 Metodyka przeprowadzonych badań ankietowych .................................................. 46

3.2 Rezultaty ankiety .............................................................................................................. 46

3.3 Wnioski z przeprowadzonych badań ankietowych ................................................... 60

4 Podsumowanie ................................................................................................................. 61

Bibliografia ............................................................................................................................. 63

Spis wykresów ......................................................................................................................... 65

Spis tabel ................................................................................................................................. 66

Spis rysunków ......................................................................................................................... 67

Załącznik nr 1 – pytania ankietowe ...................................................................................... 68

3

Wstęp

Celem niniejszej pracy będzie próba przedstawienia potencjalnych szans i zagrożeń

wynikających z możliwości integracji Polski ze sferą euro. Jako osoby związane przez całe

życie zawodowe z sektorem bankowym podejmiemy próbę przedstawienia punktu widzenia

pracowników sektora bankowego - przedstawicieli sektora dominującego na polskim rynku

finansowym - na zagadnienia integracji walutowej ze strefą Euro. Podstawą do formułowania

wniosków w tak nakreślonym obszarze będą wyniki badania ankietowego przeprowadzone

wśród pracowników sektora bankowego oraz dane zgromadzone na podstawie wykonanego

przeglądu literatury źródłowej. Z uzyskanych wyników jawić się będzie obraz aktualnej

świadomości grupy zawodowej na ww. temat integracji.

Uzyskane wyniki, zdaniem autorów, będą miały charakter poznawczy i będą bardzo istotne, z

uwagi na fakt, że bankowcy są pracownikami instytucji zaufania publicznego i mają łatwość

wpływania na pozostałe grupy branżowe. Ich praca powinna zatem oparta być na rzetelnej

wiedzy i obiektywnych przesłankach. Tylko wtedy można starać się przekazywać rzeczywisty

obraz korzyści i kosztów (szans i zagrożeń) wynikających z przystąpienia Polski do strefy

euro.

Realizacja tak nakreślonego celu i zakresu pracy wyodrębniła z pracy cztery główne

rozdziały. W pierwszym części pracy przedstawione zostaną główne modele funkcjonowania

systemów bankowych w świecie i dokonane zostanie ich porównanie z modelem bankowości

w Polsce. Kolejny rozdział koncentrować się będzie na określeniu szans i korzyści dla sektora

bankowego, wynikających z przystąpienia Polski do strefy Euro. Obiektywne spojrzenie na

opisywane zagadnienie nie pozwoli pominąć również kosztów i zagrożeń tego procesu i

wynikających z niego zagrożeń opisanych w tym rozdziale. Ostatnia część pracy – rozdział

trzeci – prezentować będzie przyjętą metodykę przeprowadzonego badania wśród

pracowników banku wraz z omówieniem uzyskanych rezultatów. Na tym tle sprecyzowane

zostaną wnioski.

Praca nie wyczerpuje tematu z uwagi na dużą dynamikę zmian, zachodzących w opisywanym

obszarze. Zmieniające się nastawienie społeczeństwa oraz rządu do analizowanej kwestii

sprawia, że temat ten może raz jeszcze zostać podjęty w przyszłości. Uzyskane wyniki,

zestawione z wynikami niniejszej pracy, mogą być ciekawym materiałem porównawczym.

4

1 Polski sektor bankowy vs rynki bankowe w strefie Euro

Gospodarka każdego rozwiniętego kraju we współczesnym świecie jest organizmem

niezwykle skomplikowanym, działającym w otoczeniu wzajemnie powiązanych ze sobą

współzależności i powiązań w każdej dziedzinie funkcjonowania. System finansowy odgrywa

istotną rolę w rozwoju gospodarki każdego państwa. Wpływa on zarówno na mikro- i

makroekonomię najbliższego otoczenia oraz świata. System finansowy jest niezwykle

skomplikowaną siecią powiązań i zależności. Zrozumienie go choć w drobnym stopniu

pozwala na uświadomienie jego ważność w dzisiejszym świecie zdominowanym przez

finanse i obrót pieniądzem. Bankowość z kolei, stanowiąca część systemu finansowego jest

dominującym sektorem rynków finansowych większości państw i pomaga zrozumieć zasady

działania owych mechanizmów i podwyższyć świadomość jej uczestników.

System bankowy jako część systemu finansowego to całokształt instytucji bankowych oraz

normy, które określają ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem1. W gospodarce

rynkowej klasycznym modelem systemu bankowego jest tzw. dwuszczeblowy system

bankowy. Składa się on z banku centralnego oraz różnego typu banków funkcjonujących na

poszczególnych rynkach finansowych 2.

Aby mógł zaistnieć system bankowy konieczny jest taki rozwój banków i rynków

finansowych, w którym możliwe jest funkcjonowanie transparentnych zasad struktury tego

systemu. Dlatego powstanie systemu bankowego związane jest z utworzeniem układu

bankowego posiadającego dwa szczeble w hierarchii - pierwszy to bank centralny drugi to

banki komercyjne (specjalistyczne) funkcjonujące na poszczególnych rynkach finansowych.

W literaturze fachowej można spotkać się ze wskazaniem następujących funkcji, które pełni

w gospodarce system bankowy:

funkcja regulacyjna i emisyjna, którą pełnią poprzez swoja misję banki centralne,

regulującą wartość i ilość pieniądza na rynku,

funkcja kredytowo-depozytowa, realizowana na rynku finansowym przez banki komercyjne

funkcja rozliczeniowa związana z transferem pieniądza wykonywana na zlecenie klientów

przez-banki na zlecenie klientów,

funkcja alokacyjna wykorzystuje możliwość transferowania środków pieniężnych z mniej

efektywnych do bardziej dochodowych dziedzin gospodarki i podmiotów

1 Z. Krzyżkiewicz (red.), Leksykon bankowo-giełdowy, Warszawa, Poltext, 2006, s. 440.

2 B. Pietrzak, System bankowy, w: System finansowy w Polsce, B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak

(red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, t. 1, s. 69 i n.

5

funkcja doradcza-świadczona przez pracowników banków i inne instytucje doradcze w

zakresie dostępu do wiarygodnych informacji pozwalających na podejmowanie właściwych

decyzji przez klientów,

funkcja stymulacyjna wynikająca z możliwości wpływania na rozwój rynków lokalnych

poprzez udzielanie im kredytów.

1.1 Charakterystyka polskiego sektora bankowego

W Polsce dominującą rolę, jak w każdym kontynentalnym systemie finansowym, pełni sektor

bankowy. Udział sektora bankowego w strukturze aktywów polskiego systemu finansowego

wzrósł z 67,1% w 2013 roku do 72,9% w roku 2014.

Wykres 1.1 Udział poszczególnych instytucji finansowych w strukturze aktywów polskiego

systemu finansowego w latach 2013 i 2014

Jak pokazuje Wykres 1.1 wzrost udziału sektora bankowego w aktywach z 67,1% do 72,9%

miał miejsce głównie poprzez spadek udziału na tym rynku przez Otwarte Fundusze

Inwestycyjne z poziomu 14,3% w 2013 do 7,1 w 2014. Pozostałe instytucje finansowe

zachowały swoje udziały z nieistotnymi dla podziału rynku zmianami.

Wykres 1.2 Struktura aktywów systemu finansowego w Polsce w latach 2007-2014

6

W systemie finansowym Polski, od początku okresu transformacji, dominował sektor

bankowy (Wykres 1.2). Udział banków w strukturze aktywów systemu finansowego, mimo

szybkiego rozwoju innych instytucji finansowych, pozostał na stosunkowo wysokim

poziomie i wynosił w 2014 r. 72,9% (w latach 90. XX wieku przekraczał 90%, np. w 1996 r.

osiągnął 94,5%).Na przestrzeni ostatnich 8 lat jego udział zawierał się w przedziale pomiędzy

60-85%.

Wielkość aktywów instytucji finansowych w Polsce został przedstawiony w Tabeli 1.1

Tabela 1.1 Aktywa instytucji finansowych w Polsce w latach 2007-2014 (w mld zł)

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Banki

komercyjne

727,1 963,2 977,2 1062,1 1187,9 1233,7 1275,4 1393,9

Banki

spółdzielcze

i zrzeszające

65,7 75,9 82,4 96,4 106,1 115,8 129,3 135,4

SKOK 7,3 9,4 11,6 14,0 15,6 16,8 18,7 13,7

Zakłady

ubezpieczeń

126,9 137,9 139,0 145,2 146,1 162,7 167,6 178,5

Fundusze

inwestycyjne

134,5 76,0 95,7 121,8 117,8 151,8 195,0 219,5

OFE 140,0 138,3 178,6 221,3 224,7 269,6 299,3 149,1

Podmioty

maklerskie

11,8 8,6 9,9 9,2 10,1 9,0 8,6 7,9

OGÓŁEM 1213.3 1409,3 1494,4 1670,0 1808,3 1958,9 2093,9 2098,0

Źródło: NBP, UKNF, Analizy Online, KSKOK.

Warto zwrócić uwagę, iż w okresie 2007-2014 sektor bankowy oraz zakłady ubezpieczeniowe

wykazują ciągły, stabilny wzrost wartości aktywów. Z kolei OFE zanotowały, po trwałym

okresie regularnych wzrostów, spadek wielkości aktywów w 2014 roku o ok. 50% w

porównaniu do 2013. Wynikało to z faktu podjętej przez rząd RP decyzji o przeniesieniu

części aktywów OFE ulokowanych w skarbowych papierach wartościowych do ZUS.

Również SKOK w analogicznym okresie odnotowały prawie 27% spadek wartości aktywów.

W tym przypadku wiązało się o z wytransferowaniem części zgromadzonych środków

pieniężnych na rachunki w Luksemburgu. Biura maklerskie praktycznie od początku kryzysu

finansowego w 2007 zmniejszyły wielkość swoich aktywów o ok. 33%, zaś fundusze

inwestycyjne, po załamaniu w 2008 roku zwiększyły swoje aktywa o 63% w porównaniu do

okresu przed kryzysem.

7

Wykres 1.3 Aktywa systemu finansowego w wybranych krajach UE na koniec 2014 r.

Aby móc porównać sytuację w aktywach polskiego systemu bankowego przedstawiono na

Wykresie 1.3 odniesienie do struktury i wysokość aktywów systemu finansowego w

wybranych krajach Unii Europejskiej. W porównaniu z krajami strefy euro był np. wyższy niż

w Holandii - 49,3% czy Niemczech - 65,7%, miał zbliżony poziom do Austrii - 73,4% oraz

był niższy niż we Włoszech - 79,5% czy Hiszpanii - 82,0%. Na Węgrzech (77,1%) i

Czechach (79,7%) udział sektora bankowego był wyższy aniżeli w przypadku Polski. W

wymiarze wartościowym można mówić o przepaści dzielącej wielkość aktywów polskiego

sektora finansowego w porównaniu do tegoż sektora w Hiszpanii, Holandii, Włoch czy też

lidera tej klasyfikacji – Niemiec. Wartość aktywów pozostałych instytucji finansowych (poza

sektorem bankowym) na koniec 2014 r. wynosiła 555,1 mld zł, co stanowiło 26,5% sumy

aktywów systemu finansowego i 32,1% PKB. Dla porównania na koniec 2014 r. w

Niemczech wartość aktywów tych instytucji wynosiła 4079,0 mld euro, co stanowiło 34,3%

sumy aktywów systemu finansowego i 140,5% PKB. W Holandii 2516,0 mld euro, co

stanowiło ponad 380% PKB.

Tabela 1.2 Przyrost aktywów instytucji finansowych w Polsce w latach 2011-2014 (r/r, w %)

2011 2012 2013 2014

Banki komercyjne 11,8 3,9 3,4 9,3

Banki spółdzielcze i

zrzeszające

10,1 9,1 11,7 4,7

SKOK 11,4 7,7 11,3 -26,7

Zakłady ubezpieczeń 0,6 11,4 3,0 6,5

Fundusze inwestycyjne -3,3 28,4 28,9 12,6

OFE 1,5 19,8 11,1 -50,2

Podmioty maklerskie 9,8 -10,9 -4,4 -8,1

OGÓŁEM 8,3 8,3 6,9 0,2

Źródło: NBP, UKNF, Analizy Online, KSKOK

8

W 2014r. suma bilansowa sektora bankowego ogółem wzrosła ponad 9%., a dla banków

spółdzielczych o prawie 5% Poziom ryzyka płynności, analizowany na podstawie

wskaźników płynności, jak i adekwatności kapitałowej, określony przez pryzmat

współczynników kapitałowych, określony został jako stabilny i bezpieczny. Warto podkreślić,

że w 2014 roku aktywa OFE zmniejszyły się o ponad 50%, co związane było z transferem

części środków ulokowanych w skarbowych papierach wartościowych na rachunek ZUS. W

przypadku SKOK zmniejszenie sumy aktywów o ponad 26% wynikało z racji bankructw kas

oraz wspomnianego już transferu części środków pieniężnych na rachunki w Luksemburgu.

Sytuacja w biurach maklerskich jest pochodną sytuacji na rynkach kapitałowych i GPW , co

przekłada się również na ujemną dynamikę przyrostu aktywów w ostatnich 3 latach. Wobec

tych zdarzeń aktywa wszystkich instytucji finansowych wzrosły w 2014roku zaledwie o o,2%

(r/r). (Tabelka 1.2)

Tabela 1.3 Aktywa systemu finansowego w relacji do PKB w wybranych krajach Europy

Środkowo-Wschodniej oraz w strefie euro w latach 2011-2014 (w %)

2011 2012 2013 2014

Polska 116,4 121,2 125,9 121,4

Czechy 147,6 153,3 165,0 164,4

Węgry 148,6 135,1 132,9 133,3

Strefa Euro 481,5 487,1 470,6 493,8

Źródło: dla strefy euro ECB Statistical Data Warehouse oraz Eurostat

Relacja aktywów polskiego sektora bankowego do PKB, mimo dominującej roli banków w

systemie finansowym, nie była wysoka (w 2014 r. wynosiła 88,5%). Wskaźnik ten dla krajów

strefy euro był wielokrotnie wyższy i wynosił 309,9%.(Wykres 1.4). Dla całego systemu

finansowego stosunek aktywów/PKB wyniósł w Polsce ponad 120% wobec 164% w

Czechach oraz prawie 500% w strefie euro. Świadczy to, że aktywa tego sektora są prawie

pięciokrotnie niższe niż w najprężniejszych gospodarczo krajach strefy euro.(Tabela 1.3)

9

Wykres 1.4 Relacje aktywów sektorów bankowych do PKB (lewy panel) i udział w aktywach

banków o dominującym udziale kapitału zagranicznego (prawy panel) w krajach UE w 2014r.

Wskaźnik aktywów sektora bankowego/PKB plasuje Polskę na 4 miejscu z najniższym jego

poziomem, wśród 28 krajów UE. Jest on ponad 3-krotnie niższy od średniej krajów w strefie

euro, W stosunku do krajów z najwyższym wskaźnikiem (Holandia, Cypr, Wielka Brytania,

Malta ) różnica ta przekracza czterokrotność. Najlepszym wskaźnikiem przekraczającym 17-

krotność poziomu Polski odznacza się Luksemburg. Jednocześnie Polska z ponad 60%

udziałem kapitału zagranicznego w aktywach zajmuje 11 miejsce wśród krajów UE o

największym udziale, wg danych na koniec 2014 roku, w której to grupie znajdują się

głównie kraje Europy środkowo-wschodniej, z udziałem inwestorów zagranicznych

mieszczącym się w przedziale od 70-96%. Na przeciwległym biegunie Niemcy, Francja,

Holandia, Hiszpania , Szwecja i Włochy oraz Grecja z udziałem kilku procentowym, (Wykres

1.4).

Wykres 1.5 Struktura systemów finansowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej na

koniec 2014 r. wg wartości aktywów

10

W Polsce, podobnie jak w innych krajach regionu, sektor bankowy odgrywa główną rolę w

systemie finansowym, przy czym polski system finansowy można uznać za jeden z najmniej

zorientowanych bankowo spośród systemów finansowych w Europie Środkowo-Wschodniej

(Wykres 1.5). Największy udział sektora bankowego na koniec 2014 roku odnotowano w

Czechach (79,7%), zaś najmniejszy w Słowacji (71%) wobec 73,5% w Polsce. Wynika to z

większego względem innych krajów regionu sektora instytucji wspólnego inwestowania, tj.

funduszy emerytalnych i funduszy inwestycyjnych oraz zakładów ubezpieczeń.

W Polsce funkcjonuje, jak w większości krajów UE, kontynentalny model rynku

finansowego, w ramach którego wyróżniamy następujące sektory:

sektor bankowy

sektor ubezpieczeń

sektor emerytalny

rynek kapitałowy

rynek pieniężny

W polskim sektorze bankowym na koniec 2014 r. działalność operacyjną prowadziły 64 banki

komercyjne, w tym 28 oddziałów instytucji kredytowych. Lekka tendencja malejąca wynika z

konsolidacji komercyjnego sektora bankowego (fuzje i przejęcia) oraz łączenia banków

spółdzielczych ze względu na wymogi kapitałowe. Na krajowym rynku funkcjonowało 565

banków spółdzielczych i 2 banki zrzeszające. Dalszej konsolidacji w sektorze bankowym,

zakładów ubezpieczeń i powszechnych towarzystw emerytalnych towarzyszył wyraźny

wzrost liczby funduszy inwestycyjnych (Tabela 1.4). Wynikało to głównie z tworzenia

funduszy aktywów niepublicznych (w formie funduszy inwestycyjnych zamkniętych),

służących indywidualnym rozwiązaniom inwestycyjnym przedsiębiorstw lub zamożnych

osób prywatnych. Liczbę instytucji finansowych w Polsce przedstawiają Tabela 1.4 oraz

Wykres 1.5.

11

Tabela 1.4 Liczba instytucji finansowych w Polsce w latach 2007-2014

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Banki

komercyjne

61 67 64 67 66 68 67 64

Banki

zrzeszające

3 3 3 3 2 2 2 2

Banki

spółdzielcze

581 579 576 576 574 572 571 565

SKOK 67 62 62 59 59 55 55 50

Zakłady

ubezpieczeń

67 66 64 63 61 59 58 57

Fundusze

inwestycyjne

(towarzystwa

funduszy

inwestycyjnych}

277

(33)

319

(39)

369

(43)

407

(50)

482

(50)

580

(54)

635

(55)

676

(58)

OFE (PTE) 15 14 14 14 14 14 13 12

Podmioty

maklerskie

53 58 59 50 51 53 57 54

Źródło: NBP, UKNF, KSKOK.

W okresie transformacji sektor bankowy podlegał procesom konsolidacyjnym, które

obejmowały zarówno sektor banków komercyjnych, jak i banków spółdzielczych. Pomimo

tych procesów, w długim horyzoncie koncentracja sektora bankowego pozostaje względne

stabilna (szczyt przypadał na lata 2001–2003).

Zmniejszanie się liczby banków prowadzących działalność operacyjną nie miało wpływu na

stopień zróżnicowania sektora bankowego pod względem modelu biznesowego, form

świadczenia usług, czy struktury własności. Oprócz bankowości komercyjnej występuje w

Polsce rozbudowana sieć banków spółdzielczych, które w ostatnich 25 latach podlegały

istotnym zmianom. Ilość banków komercyjnych działających w Polsce spadła w okresie

1989-2015 z 87 do 38, zaś liczba samodzielnie funkcjonujących banków spółdzielczych

zmniejszyła się o ok. 2/3 (z 1612 banków spółdzielczych w 1989 r. do 565 w 2014 r.) Udział

sektora banków spółdzielczych w sektorze bankowym (w aktywach, depozytach i kredytach)

był stabilny i nie przekraczał 10%. Na początku lat 90. XX wieku udział sektora bankowości

spółdzielczej (banki spółdzielcze i BGŻ SA) w sumie bilansowej sektora bankowego

kształtował się na poziomie 8,5%. Na koniec 2014 r. udział sektora banków spółdzielczych

(banki spółdzielcze i banki zrzeszające) w aktywach sektora bankowego wynosił 8,9%. W

wielu krajach UE, jak np. Włochy, Holandia, Francja czy Austria, bankowość spółdzielcza

odgrywała większą rolę o czym świadczy przekraczający 30% udział tego sektora w rynku

12

depozytów i kredytów. Z chwilą wejścia Polski do UE w 2004 roku pojawiły się oddziały

instytucji kredytowych prowadzących działalność na terenie krajów unijnych, których ilość

wynosi 28. Zmiany konsolidacyjne w polskim sektorze bankowym przedstawiono na

Wykresie1.6.

Wykres 1.6 Liczba podmiotów działających w sektorze bankowym w latach 1993-2015

Źródło: Koncentracja sektora bankowego, Raport UKNF, 2015

Zgodnie z danymi przedstawionymi na Wykresie1. 6 koncentracja sektora bankowego w

Polsce wg kryterium 5 największych banków wyniosła w 2015 roku 48%, co kwalifikowało

nasz system bankowy na szóstym miejscu ex aequo z Francją i Irlandią wśród krajów UE po

Luksemburgu, Niemczech, Austrii, Wielkiej Brytanii, Włoszech, w których to krajach

koncentracja była niższa (poniżej 40%). Pozostałe kraje charakteryzują się wyższym

wskaźnikiem koncentracji sięgającym ok. 90% w takich krajach jak Holandia, Litwa, Estonia

i Grecja. (Wykres 1.7)

13

Wykres 1.7 Udział w aktywach sektora bankowego 5-ciu największych banków w krajach

UE

Źródło: Koncentracja sektora bankowego, Raport UKNF, 2015

Dominująca rola banków w systemie finansowym w Polsce wynikała przede wszystkim z

uwarunkowań historycznych, przyzwyczajeń i preferencji klientów oraz oferty produktowo-

usługowej dostosowanej do potrzeb klientów. Duże znaczenie w rozwoju sektora bankowego

miała także liberalizacji regulacji prawnych oraz przyjęta finalnie forma prywatyzacji poprzez

sprzedaż banków inwestorowi strategicznemu i stosowanie różnorodnych zachęt wobec

zagranicznych inwestorów. W drodze procesu prywatyzacji oraz napływu kapitału

zagranicznego sektor bankowy w Polsce stał się sektorem z przewagą kapitału zagranicznego.

Przełomowe pod tym względem były lata 1998–2000, w których udział inwestorów

zagranicznych w aktywach sektora bankowego wzrósł z 16,6% w 1998 r. do 69,6% w 2000 r.

i aż do roku 2008 (72,3%) utrzymywał się na tym wysokim poziomie. Po roku 2008, w

konsekwencji światowego kryzysu finansowego i szybszego wzrostu banków o kapitale

krajowym, udział inwestorów zagranicznych uległ stopniowemu zmniejszeniu. Na koniec

2014 roku wynosił 61,5% (Wykres 1.8 i Tabela 1.5).

14

Wykres 1.8 Struktura dominujących inwestorów w sektorze bankowym w Polsce w podziale

na kraje pochodzenia kapitału właścicielskiego

Udział inwestorów krajowych wzrósł z 33,7% w roku 2010 do 38,6% w roku 2014. Wśród

największych inwestorów zagranicznych w polskim sektorze bankowym wymienić należy

takie kraje jak: Włochy z rosnącym udziałem w rynku z 12,4% do 13%, Niemcy ze stałym

udziałem w rynku 10,3%, Hiszpania ze wzrostem do 9,1% (brak udziałów w 2010), Francja

wzrost z 5,8% do 7,6%. Z kolei z inwestycji na polskim rynku bankowym wycofały się

instytucje finansowe z takich krajów jak Belgia czy Irlandia.(Wykres1.7)

Tabela 1.5 Struktura własnościowa sektora bankowego w latach 2010-2014

Źródło: NBP

15

W Polsce utrzymuje się stała ilość banków z przewaga kapitału państwowego (4 banki) i

prywatnego polskiego (4 banki). Kapitał zagraniczny jest dominujący w 28 bankach oraz

posiada 28 oddziałów zagranicznych banków działających na terenie UE. Do pełnego obrazu

struktury sektora bankowego w Polce należy wymienić 567 banków sektora spółdzielczego.

Powyższe udziały w bankach przekładają się na odpowiedni udział tego kapitału w aktywach

polskiego sektora bankowego. I tak dla aktywów banków z przewagą kapitału państwowego

udział ten wynosi: 24,1%, prywatnego polskiego 5,5%, zaś dla kapitału zagranicznego 61,5%.

I sektora spółdzielczego 8,9%.

W Polsce nowoczesny system bankowy funkcjonuje dopiero od 1990 roku. System ten tak

samo jak w innych systemach bankowych, składa się z dwóch szczebli - banku centralnego

oraz banków komercyjnych.

W literaturze przedmiotu3 można spotkać z klasyfikacją polskiego systemu bankowego

składającego się z trzech grup instytucji: stabilizujących, tworzących rynek oraz

pomocniczych.

System bankowy w Polsce

Źródło: J. Ostaszewski (red.), Finanse, Warszawa Difin, 2010, s. 384.

Do pierwszej grupy instytucji stabilizujących, odpowiedzialnych za funkcjonowanie całego

systemu zaliczamy:4

Narodowy Bank Polski (NBP) jako centralny bank Polski jest odpowiedzialny za regulowanie

płynności banków i wspieranie stabilności całego sektora finansowego 5,

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) jako organ nadzorujący sprawujący kontrolę nad

działalnością bankową oraz podejmujący działania służące prawidłowemu funkcjonowaniu

rynku finansowego,

3 Bank centralny i banki komercyjne, w: Finanse, J. Ostaszewski (red), Warszawa Difin, 2010, s. 385.

4 J. Ostaszewski (red.), Finanse, Warszawa Difin, 2010, s. 384.

5 Podstawowym celem NBP jest stabilność cen, natomiast stabilność finansowa traktowana jest jako

warunek sprzyjający realizacji podstawowego celu banku centralnego.

Rysunek 1.1. Podział systemu bankowego w Polsce

16

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) powołany do gwarantowania wypłat depozytów dla

klientów upadających banków6.

Do grupy Instytucji tworzących rynek bankowy w Polsce wchodzą banki komercyjne, banki

spółdzielcze oraz oddziały instytucji kredytowych)7.

Ostatnią grupę tworzą Instytucje pomocnicze, nie związane z prowadzeniem działalności

komercyjnej na rynku usług bankowych i są to: Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych,

(KDPW)P, Krajowa Izba Rozliczeniowa (KIR), Biuro Informacji Kredytowej (BIK) i

Związek Banków Polskich) jako organ zrzeszające banki8.

W polskim sektorze bankowym funkcjonują również podmioty zajmujące się udzielaniem

pożyczek bądź kredytów wchodzące w skład grupy stanowiącej instytucje pozabankowe i

mające charakter parabanków tj.:

Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK),

firmy pożyczkowe.

1.2 Modele systemów bankowych w strefie Euro

W procesie historycznego rozwoju na świecie ukształtowały się i funkcjonują dwa zasadnicze

modele systemu bankowego:

- rynkowy, zwany także anglosaskim lub angloamerykańskim,

- bankowy, zwany także kontynentalnym lub niemiecko-japońskim.

Pierwszym z przytoczonych modeli jest model anglosaski charakteryzujący się oddzieleniem

bankowości komercyjnej (depozytowo-kredytowej) od bankowości inwestycyjnej związanej z

rynkiem kapitałowym i silną tendencją do tworzenia banków specjalistycznych. W modelu

tym tradycyjnie banki depozytowo-kredytowe nie działają na rynku kapitałowym, na którym

dominują banki inwestycyjne, fundusze emerytalne, towarzystwa ubezpieczeniowe i specjalne

instytucje kredytów długoterminowych, takie jak banki hipoteczne i towarzystwa budowlane.

Bardzo ważną rolę w anglosaskim modelu systemu bankowego odgrywają banki

inwestycyjne, które pełnią wiele funkcji: bezpośrednio transferują oszczędności na rynek

pieniężny i kapitałowy, są agentami – maklerami dokonującymi obrotu papierami

wartościowymi na zlecenie i na rachunek klientów, występują na rynku kapitałowym jako

niezależni dealerzy, gwarantują emisję papierów wartościowych (ang. underwriting),

6 J. Ostaszewski (red.), Finanse, Op. cit., s. 384.

7 Ibid, s. 384

8 Ibid, s. 384.

17

pośredniczą przy plasowaniu na rynku finansowym nowych akcji i obligacji (ang. Initial

Public Offerings – IPO) i wielu innych. Rola banków komercyjnych sprowadza się natomiast

do bieżącej obsługi operacyjnej podmiotów gospodarczych. Pierwotną przyczyną powstania

modelu rynkowego był wielki kryzys w latach 1929-1932, który był następstwem spekulacji

giełdowych przeprowadzanych przez banki bez zachowania należytej ostrożności i troski o

wkłady oszczędnościowe powierzone im przez deponentów. W efekcie doszło w USA do

odseparowanie banków depozytowo-kredytowych od działalności na rynku kapitałowym,

czyli od transakcji w dziedzinie emisji i obrotu papierami wartościowymi. Istniejący od

dawna w Wielkiej Brytanii i wprowadzony w latach trzydziestych XX wieku w USA system

banków specjalistycznych sprzyjał dynamicznemu rozwojowi rynku kapitałowego jako

alternatywnego w stosunku do kredytów bankowych źródła zasilania finansowego

przedsiębiorstw i doprowadził do ukształtowania się silnych banków inwestycyjnych, które z

czasem podjęły ekspansję także na rynkach kapitałowych za granicą.

Funkcjonujący na rynku amerykańskim model bankowości uniemożliwiał amerykańskim

bankom komercyjnym funkcjonowanie na rynku kapitałowym, które w dwóch ostatnich

dekadach XX wieku podjęły próby uchylenia ustawy Glassa-Steagalla. Panowało

przekonanie, że lepszy jest system bankowy oparty na bankach uniwersalnych. Dochodziło do

szukania różnych możliwości obejścia prawa bankowego ograniczającego zakres

prowadzonej prze nich działalności, np. poprzez prowadzenie działalności bankowej

zagranicą, gdzie nie obowiązywały ograniczenia dotyczące zakresu prowadzonej działalności

czy też łączenie banków o bardzo zróżnicowanym profilu działalności, czego ewidentnym

przykładem była przeprowadzona w 1998 r. fuzja Citicorp i Travelers i powstanie w efekcie

Citigroup. W konsekwencji od 2000 r. w USA możliwe jest już legalne łączenie transakcji w

dziedzinie bankowości depozytowo-kredytowej z transakcjami w zakresie bankowości

inwestycyjnej i ubezpieczeniami. Tak więc stworzone zostały podstawy prawne nie tylko dla

systemu bankowości uniwersalnej, ale także dla bancassurance.

Model anglosaski reprezentują takie państwa jak:

Stany Zjednoczone,

Kanada,

Wielka Brytania,

Australia.

Kolejnym z przywołanych modeli jest model kontynentalny związany jest ideą banków

uniwersalnych, łączących bankowość depozytowo-kredytową (komercyjną) z bankowością

18

inwestycyjną. Jest on dominujący w krajach Europy kontynentalnej, Japonii i w wielu innych

regionach świata. W modelu niemiecko-japońskim istnieje założenie, iż główną funkcję w

sektorze finansowym pełni system bankowy. Banki zaspokajają zarówno krótko, jak i

długoterminowy popyt na pieniądz, stąd też podstawową rolę odgrywają tu banki

uniwersalne, realizujące wszystkie rodzaje operacji bankowych.

Prekursorem uniwersalnego systemu bankowego są Niemcy, gdzie już w drugiej połowie XIX

wieku powstały bardzo silne banki uniwersalne, które zarówno dla klientów

instytucjonalnych jak również prywatnych, oferują szeroką gamę produktów i usług

finansowych, w tym również związanych z rynkiem pieniężnym i kapitałowym. Ich

działalność na rynku usług finansowych była prowadzona równolegle z instytucjami

wyspecjalizowanymi w operacjach na rynkach długoterminowych papierów wartościowych.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że w modelu kontynentalnym przewagę mają

banki uniwersalne.

W latach osiemdziesiątych XX wieku w Europie kontynentalnej, zachowując orientację na

uniwersalizm banków, zostały wprowadzone normy ostrożnościowe zmuszające banki do

rozważnego angażowania się i operowania na rynku kapitałowym. Posunięcia te, podobnie

jak zmiany w bankowości amerykańskiej, sprawiły, iż pod koniec XX wieku różnice między

bankowością europejską i amerykańską zaczęły się zmniejszać.

Model kontynentalny został w największym stopniu zaakceptowany przez:

Niemcy

Japonię

Francję

Hiszpanię

Szwajcarię oraz Austrię.

Obecnie we wszystkich znaczących krajach UE, poza Wielką Brytanią, od strony prawnej

istnieje uniwersalny model systemu bankowego. Wynika to z przekonania, że służy on lepiej

rozwojowi gospodarki niż model oparty na bankach specjalistycznych. Zakres świadczonych

usług i produktów finansowych w poszczególnych krajach znacząco różni się między sobą.

Przyczyną są takie czynniki jak: specyfika lokalnych rynków, uwarunkowania historyczne,

poziom rozwoju gospodarki i formy jej finansowania. Większa część banków, zwłaszcza

banki spółdzielcze i regionalne kasy oszczędności, dobrowolnie ograniczają zakres

prowadzonej działalności do transakcji depozytowo-kredytowych i rozliczeniowych.

19

Banki uniwersalne jako instytucje finansowe realizujące wiele rodzajów transakcji

charakteryzują się większą stabilnością dla całego sektora finansowego. Mogą straty

poniesione w jednym obszarze bankowości, np. w bankowości inwestycyjnej, wyrównać

zyskami wypracowanymi w innym obszarze, np. w działalności kredytowej, korporacyjnej

czy też detalicznej. Dzięki temu ich wyniki są bardziej stabilne niż banków specjalizujących

się w wykonywaniu tylko określonych transakcji i w konsekwencji zmniejsza się

prawdopodobieństwo upadłości banków uniwersalnych, a tym samym utrzymywana jest

stabilność systemu bankowego z dominacją tego typu banków. Jednakże ceną, jaką płacą

kraje dysponujące uniwersalnym systemem bankowym za wyższą stabilność banków, jest

niższa rentowność banków w porównaniu z rentownością banków w krajach o systemie

bankowym opartym na bankach specjalistycznych.. Na Wyspach Brytyjskich szczególnie

wysoką rentownością cechują się banki specjalizujące się w bankowości detalicznej. Jest to

jednak spowodowane w dużym stopniu tym, że w tej dziedzinie bankowości funkcjonuje

stosunkowo mało konkurentów, co pozwala bankom uzyskiwać wysokie marże. Wysokiej

rentowności banków brytyjskich nie należy zatem wiązać wyłącznie z istniejącym tam

modelem systemu bankowego.

Każdy system bankowy powinien zaopatrywać w dostatecznym stopniu przedsiębiorstwa i

gospodarstwa domowe w środki finansowe. Postulat ten spełnia zarówno system oparty na

bankach uniwersalnych, jak i system brytyjski oparty na bankach specjalistycznych. Jednak w

tym pierwszym zdecydowanie większą rolę odgrywają kredyty bankowe, podczas gdy w

drugim modelu finansowanie przedsiębiorstw w dużym stopniu odbywa się poprzez rynek

kapitałowy.

W krajach, gdzie dominującą rolę odgrywają banki uniwersalne odnotowuje się niższe

zainteresowanie nabywaniem akcji. Małe zainteresowanie nabywaniem akcji w tych krajach

wynika przede wszystkim z uwarunkowań podatkowych, niskiej rentowności inwestowania w

akcje przy wysokim ryzyku inwestycji oraz z dużej liczby małych banków, które siłą rzeczy

nie dysponują tak dobrymi i tak licznymi doradcami w zakresie inwestowania w akcje, jak ma

to miejsce w dużych bankach.

Przy ocenie poszczególnych modeli systemu bankowego w aspekcie mikroekonomicznym

wskazuje się na efekty synergiczne wynikające z łączenia w bankach uniwersalnych

klasycznych operacji bankowych z operacjami w zakresie bankowości inwestycyjnej i

20

możliwość uzyskania efektu skali w tych bankach w związku z ich znaczną wielkością.

Stawia to banki uniwersalne w lepszej sytuacji w porównaniu z bankami specjalistycznymi. Z

drugiej strony łączenie transakcji depozytowo-kredytowych z transakcjami inwestycyjnymi z

powodu dużego zróżnicowania transakcji jest bardzo trudnym zadaniem i w praktyce te dwa

obszary działalności w banku uniwersalnym niekiedy funkcjonują jak dwa odrębne banki. Nie

ma wtedy mowy o uzyskaniu korzyści z dużej skali działania banku uniwersalnego.

Z punktu widzenia klientów bardziej pożądane, bo wygodniejsze są banki uniwersalne niż

specjalistyczne. Te pierwsze bowiem oferują kompleksową obsługę klientów w zakresie

zarówno tradycyjnych produktów, jak i instrumentów związanych z rynkiem kapitałowym.

Sprzyja to budowaniu silnych więzi z klientami, co korzystnie wpływa na rentowność

operacji bankowych.

Tabela 1.6 Modele sektora bankowego – charakterystyka porównawcza

Model anglosaski

(Model rynkowo zorientowany)

Model kontynentalny

(Model bankowo zorientowany)

Cechy:

1. Opiera się na rynkach finansowych

2.Dopływ kapitału do instytucji

niefinansowych odbywa się poprzez emisje

zbywalnych instrumentów finansowych przy

współpracy pośredników związanych z giełdą

i rynkiem kapitałowym

3. Istotną rolę odgrywają różne fundusze i

banki specjalne (inwestycyjne)

4. Banki inwestycyjne są głównym kreatorem

pieniądza na rynku finansowym

Cechy:

1. Główną rolę w sektorze finansowym pełni

system bankowy, w tym kreacji pieniądza na rynku

2. Banki zaspokajają zarówno krótko-, jak i

długoterminowe potrzeby kapitałowe

przedsiębiorstw na podstawie indywidualnych

umów kredytowych

3. Specyficzna instytucja banku uniwersalnego

4. Finansowanie głównie tradycyjnych

przedsięwzięć o przewidywalnej efektywności

5. Długoterminowe relacje pomiędzy klientem a

bankiem

6. Kompleksowe świadczenie wszystkich usług

finansowych dla klienta

Zalety:

1.Kluczową rolę odgrywają rynki akcji i

obligacji przedsiębiorstw

2.Sprzyjanie działaniu inwestorów

instytucjonalnych

3. Pobudzenie innowacji finansowych

Zalety:

1. Finansowanie podmiotów gospodarczych na

podstawie indywidualnych umów kredytowych

2. Występuje wzajemne powiązanie kapitału

bankowego z kapitałem przedsiębiorstw, tworząc w

ten sposób silne grupy przemysłowo-finansowe

21

4. Niższa cena pozyskania kapitału

5. Wyższa płynność rynku pieniężnego

6. Wyższa rentowność systemu bankowego

3. Stymuluje powstawanie silnych banków o

charakterze uniwersalnym

4. Niższe ryzyko systemu bankowego (wyższa

stabilność)

5. Wyższa swoboda działania, łatwość gromadzenia

środków pieniężnych i dokonywania operacji

Wady:

1. Oparcie finansowania podmiotów

gospodarczych na anonimowym rynku

papierów wartościowych

2. Nastawienie na częste zmiany partnerów, co

wymusza krótkoterminową perspektywę

w procesach decyzyjnych

3. Znaczna formalizacja i czasochłonność

transakcji ekonomicznych

Wady:

1. Niedostateczny rozwój instrumentów

finansowych

2. Opóźnienia we wprowadzaniu innowacji

finansowych

3. Mniejsza odporność na konkurencję ze strony

instytucji parabankowych

4. Wyższa cena pozyskania kapitału

5. Niższa płynność rynku pieniężnego

6. Niższa rentowność systemu bankowego

7. Szeroki wachlarz usług zmusza banki do

konstruowania ofert w taki sposób, aby mniej

zamożni klienci w większym stopniu pokrywali

koszty rozbudowanej działalności instytucji

Źródło: opracowanie własne

Powyższa charakterystyka modelów systemów bankowych wskazuje, iż korzystniejszy jest

model bankowości kontynentalnej opartej na bankach uniwersalnych w porównaniu z

modelem anglosaskim, cechującym się odseparowaniem banków depozytowo-kredytowych

od banków inwestycyjnych. W przyszłości na świecie można się spodziewać że będą

dominowały banki uniwersalne łączące w sobie tradycyjną bankowość z bankowością

inwestycyjną. Tymczasem w bankowości światowej od początku nowego stulecia zaznacza

się trend do większej specjalizacji banków, przy czym zdecydowana większość tych instytucji

dobrowolnie koncentruje się na bankowości depozytowo-kredytowej, na której produkty jest

zdecydowanie większe zapotrzebowanie niż na produkty bankowości inwestycyjnej. Trzeba

podkreślić, że bankowość depozytowo-kredytowa także w przyszłości pozostanie głównie

biznesem lokalnym, podczas gdy bankowość inwestycyjna wymaga działania w skali

globalnej. Zdaniem N. Waltera, eksperta Deutsche Banku, na świecie jest zapotrzebowanie

tylko na 10-15 dużych oferentów produktów bankowości inwestycyjnej (specjalistycznych

banków inwestycyjnych i banków uniwersalnych mających w swojej ofercie pełną paletę

22

produktów z zakresu bankowości inwestycyjnej). Pozostałe banki jak zaznacza autor będą

koncentrować się na bankowości tradycyjnej i oferowaniu co najwyżej jedynie wybranych

produktów z zakresu bankowości inwestycyjnej.

Istotne zmiany będą zachodzić w działalności kredytowej banków, która stanowi domenę

tradycyjnej bankowości. Chodzi tutaj z jednej strony o sekurytyzację należności kredytowych

i sprzedaż ich tą drogą innym bankom lub inwestorom z sektora pozabankowego, a z drugiej

strony o transfer ryzyka kredytowego do innych podmiotów za pomocą odpowiednich

instrumentów pochodnych, np. ang. credit default swaps. W ten sposób banki uwalniają część

kapitału własnego zaangażowanego w działalność kredytową i poprawiają swoją płynność, co

otwiera im drogę do udzielania nowych kredytów. Działania te prowadzą w istocie rzeczy do

konwergencji systemu finansowego opartego na bankach uniwersalnych i systemu

ukierunkowanego na rynek kapitałowy.9

W innym przekroju została przedstawiona charakterystyka dwóch istniejących na rynkach

finansowych modeli systemów bankowych, obrazująca na zasadzie porównań główne cech

danego rozwiązania(Tabela 1.7).

Tabela 1.7 Charakterystyka systemów bankowych

Charakterystyka systemu Anglosaski Kontynentalny

Koncentracja kapitałów Niska wysoka

Podstawowy cel inwestycji inwestycja portfelowa kontrola nad podmiotem

Stopień rozwoju rynków

finansowych

Wysoki średni

Ochrona akcjonariuszy

mniejszościowych

Szeroka ograniczona

Znaczenie notowanych spółek wysokie średnie

Znaczenie rynku jako systemu

kontroli

Wysokie ograniczone

System zachęt dla zarządów Rozbudowany ograniczony

Strony konfliktu interesów udziałowcy – zarząd kontrolujący – akcjonariusze

mniejszościowi

Źródło: Kowalewski, Bankowość uniwersalna, Wydawnictwo WSPiZ im. Koźminskiego, 2003, s.35

9 Zaczerpnięto z opracowań prof. Eugeniusza Gostomskiego - autor jest profesorem Instytutu Handlu

Zagranicznego Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Gdańskiego

23

1.3 Integracja rynków bankowych w strefie Euro

Integrację rynków finansowych określa się jako stan, w którym nie występują bariery i

ograniczenia dostępu do tych rynków i wszystkie podmioty bez względu na lokalizację, mają

jednakowe możliwości deponowania środków finansowych oraz zaciągania zobowiązań10

.

Integracja rynków finansowych jest jednym z etapów integracji gospodarczej. Obecnie

obserwuje się tendencje do integracji rynków finansowych w zarówno w skali całego świata,

jak i w różnych jego regionach np. w strefie euro.

Wprowadzenie wspólnej waluty euro umożliwiło dalszą integrację rynków finansowych, w

tym głównie bankowych. Czynnikami sprzyjającymi temu procesowi są:

eliminacja ryzyka kursowego

obniżenie kosztów transakcyjnych i informacyjnych

łatwiejszy przepływ kapitału

wspólna infrastruktura rynkowa

standaryzacja informacji o świadczonych usługach i oferowanych produktach bankowych

wzrost korzyści efektu skali

wzrost konkurencyjności i efektywności alokacji kapitału zagranicznych pośredników

finansowych i dostęp za ich pośrednictwem na słabiej rozwinięte regiony

łatwiejszy dostęp dla instytucji finansowych ze słabiej rozwiniętych regionów do

międzynarodowych rynków bankowych w tym pozyskiwania na nich kapitału

wspólna polityka monetarna

jednolite zasady funkcjonowania

brak barier w transakcjach finansowych transgranicznych

wspólny sprawnie działający i bardziej płynny rynek finansowy na lokalnych rynkach

bankowych

Integracja w ramach sektora bankowego w największym stopniu jest zaawansowana w

bankowości korporacyjnej, obejmującej transakcje międzybankowe oraz transakcje z dużymi

przedsiębiorcami. Integracja bankowości detalicznej w ramach sektora bankowego, przebiega

10

NBP, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, NBP wydanie V, str. 165

24

z kolei w znacznie mniejszym stopniu, głównie za sprawą różnic społecznokulturowych oraz

wysokości bankowych stóp procentowych. Wspólna waluta wpływa korzystnie na wzrost

konkurencyjności oraz efektywności w segmencie bankowości korporacyjnej, natomiast w

przypadku bankowości detalicznej dominują cechy bankowości krajowej11

.

Wprowadzenie waluty Euro przyczyniło się do zwiększenia transakcji fuzji i przejęć,

dokonywanych głównie w celu podniesienia efektywności, ale mających również wpływ na

możliwy spadek konkurencyjności w sektorze bankowym. Kryzys finansowy, który pojawił

się w sektorze bankowym od 2008 roku zwiększył ilość transakcji konsolidacyjnych na

rynkach finansowych. Banki zagrożone upadłością przejmowane zostały bowiem przez inne

banki lub instytucje rządowe. Sektor bankowy w Polsce odznacza się wysokim poziomem

integracji poprzez wysoki napływ kapitału zagranicznego. Co roku dochodzi do licznych fuzji

i przejęć. Wysoki stopień integracji sektora bankowego wynika również ze stosowania przez

polskie banki przepisów unijnych, regulujących rynek finansowy.

Trwający kryzys finansowy w świecie przyczynił się do osłabienia dynamiki procesów

integracyjnych w sektorze bankowym, podczas którego większą uwagę przywiązują

inwestorzy do ryzyka krajowego, co w dużej mierze odzwierciedlają znaczne różnice w

wysokości stóp procentowych na rynkach lokalnych w odniesieniu do papierów

wartościowych emitowanych przez rządy krajów wchodzących do strefy euro.

Proces dalszej, intensywnej integracji sektora bankowego jest spowalniany także poprzez

niejednolite systemy rozliczeń, wysokość opodatkowania dochodów z kapitału i różnych

zasad ochrony konsumentów.

11

NBP, Integracja finansowa w Europie po wprowadzeniu euro., Warszawa 2012r.

25

2 Szanse i korzyści oraz zagrożenia i koszty dla sektora

bankowego wynikające z przystąpienia Polski do strefy Euro

Polska podpisując traktat akcesyjny do Unii Europejskiej (tzw. traktat ateński) z 16 kwietnia

2003 roku zobowiązała się do przyjęcia wspólnej waluty, nie określając jednak

harmonogramu przystąpienia. W maju 2004 r. Polska stała się członkiem UE i uczestnikiem

Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) na prawach państwa objętego derogacją dla wspólnej

waluty w rozumieniu art. 122 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Oznacza to,

że Polska jest zobowiązana do spełnienia kryteriów zbieżności i wprowadzenia euro. Biorąc

pod uwagę zobowiązanie się Polski do uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej,

należy poddać ocenie ewentualne szanse i ryzyka wynikające z przystąpienia do strefy euro,

w tym z punktu widzenia polskiego sektora bankowego jako dominującego sektora na

polskim rynku finansowym. Przyjęcie wspólnej waluty pociąga za sobą trwałe usztywnienie

kursu złotego względem euro i rezygnację z możliwości prowadzenia niezależnej polityki

pieniężnej, a także obowiązek przystąpienia do Europejskiego Mechanizmu Stabilności i

powstającej właśnie unii bankowej.

Dokonując przeglądu literatury, można wskazać, że zarówno korzyści, jak i koszty

prezentowane są w podziale na bezpośrednie pojawiające się w horyzoncie

krótkoterminowym, związane z jednorazową i trwałą zmianą warunków prowadzenia

działalności gospodarczej oraz pośrednie w wymiarze długookresowym, wynikające z

procesów dostosowawczych uruchomionych z chwilą wprowadzenia waluty euro i

rozpatrywane są jako ewentualne szanse i zagrożenia związane z przystąpieniem do strefy

euro.

Wprowadzenie do obiegu waluty euro w 2002 r. zostało odebrane jako kolejny element

procesu integracji Unii Europejskiej. Widziano w niej wielką szansę na ożywienie gospodarki

dla krajów strefy euro i odniesienie wielu korzyści przy względnie niewielkich kosztach. Z

perspektywy czasu można zaobserwować zarówno pewne zjawiska o charakterze

pozytywnym jak i negatywnym.

Najważniejsze korzyści i szanse oraz koszty i zagrożenia wynikających z możliwości wejścia

Polski do strefy euro, z makroekonomicznego punktu widzenia, zaprezentowano w Tabeli

2.1:

26

Tabela 2.1 Korzyści i koszty związane z przystąpieniem Polski do strefy euro z punktu

widzenia gospodarki Polski

Korzyści (szanse) Koszty (zagrożenia)

Bez

po

śred

nie

(kró

tko

term

ino

we)

redukcja ryzyka kursowego i kosztów

transakcyjnych

wzrost stabilności i wiarygodności

makroekonomicznej

spadek stóp procentowych

koszty związane z wprowadzeniem euro do

obiegu gotówkowego i bezgotówkowego

zagrożenia związane z wypełnianiem

kryteriów konwergencji

krótkookresowe efekty cenowe

wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego

(efekt „iluzji euro” cappuccino)

Po

śred

nie

(dłu

go

term

ino

we)

intensyfikacja wymiany handlowej

wzrost inwestycji

integracja rynków finansowych

wzrost PKB i dobrobytu

utrata autonomicznej polityki pieniężnej

utrata niezależności kursowej (nominalnego

kursu walutowego jako mechanizmu

dostosowawczego)

ryzyko nieadekwatności polityki pieniężnej

EBC do potrzeb polskiej gospodarki

zagrożenia związane z przyjęciem

nieoptymalnego kursu konwersji

ryzyko pogorszenia konkurencyjności

polskiej gospodarki

zagrożenia związane z efektem Balassy-

Samuelsona

ryzyko zbyt szybkiego wzrostu cen (w tym

na rynku aktywów)12

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu na temat mechanizmów funkcjonowania strefy euro

W odniesieniu do polskiego sektora bankowego potencjalne korzyści (szanse) i koszty

(zagrożenia) wynikające z przystąpienia Polski do strefy euro zarówno w horyzoncie krótko

jak i długoterminowym zostały zaprezentowane w Tabeli 2.2 i opisane w poniższych

podrozdziałach niniejszego opracowania.

Tabela 2.2 Korzyści i koszty związane z przystąpieniem Polski do strefy euro z punktu

widzenia sektora bankowego

Korzyści (szanse) Koszty (zagrożenia)

Bez

pośr

ednie

(kró

tko

term

ino

we)

redukcja ryzyka kursowego i kosztów

transakcyjnych

wzrost stabilności i wiarygodności

makroekonomicznej

spadek stóp procentowych

koszt wprowadzenia euro do obrotu

gotówkowego (dla gospodarstw

domowych i przedsiębiorstw)

i bezgotówkowego,

modernizacja systemów informatycznych

szkolenia personelu

przystosowanie urządzeń obrotu

gotówkowego.

12

Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii

Gospodarczej i Walutowej, NBP, Warszawa, 2009; Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, red. P.

Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, NBP, Warszawa, 2010.

27

Korzyści (szanse) Koszty (zagrożenia) P

ośr

edn

ie (

dłu

go

term

ino

we)

wyeliminowanie ryzyka walutowego

intensyfikacja powiązań gospodarczych

i wymiany handlowej z państwami

strefy euro może przyczynić się do

wzrostu zapotrzebowania na usługi

bankowe dla przedsiębiorstw

redukcja ryzyka makroekonomicznego

w odniesieniu postrzegania

polskiej gospodarki (posiadanie

waluty międzynarodowej pełniącej

rolę waluty rezerwowej)

wykorzystanie efektu skali i bardziej

jednolitych reguł prowadzenia

działalności

wzrost przychodów z tytułu opłat za

obsługę emisji dłużnych papierów

korporacyjnych

pogłębienie integracji z europejskim

systemem rynków bankowych

wzrost inwestycji zagranicznych i

krajowych

łatwiejszy przepływ kapitału, siły

roboczej, towarów i usług

łatwość w porównywaniu cen w

ramach krajów ze strefy Euro

zmniejszenie ryzyka

makroekonomicznego przez

umocnienie stabilności i wiarygodności

makroekonomicznej oraz polskiego

systemu bankowego

transparentność cen rynkowych i

konkurencji

wzrost tempa PKB

udział decyzyjny we wszystkich

strukturach europejskiego rynku

finansowego

ujednolicenie standardów

regulacyjnych (nadzorczych)

utrata części dochodów walutowych z

operacji wymiany walut i obrotu

instrumentami pochodnymi przed

ryzykiem walutowym w euro,

wzrost konkurencji na rynku bankowym

obniżenie marży odsetkowej

odmienna struktura systemu finansowego

może być źródłem asymetrycznej

transmisji szoków makroekonomicznych

wpływających negatywnie na

sytuację finansową kredytobiorców,

ryzyko powstania bańki cenowej na

rynku nieruchomości (niższe stopy

procentowe)

brak autonomicznej polityki pieniężnej i

kursowej

brak możliwości wykorzystania kursu

walutowego do rozwoju gospodarki

narodowej

możliwość wzrostu cen po wejściu do

strefy euro i wielkości konsumpcji

koszty techniczne i administracyjne (np.

wymiana gotówki, urządzeń kasjerskich do

przeliczania gotówki, zmiana

oprogramowania w bankomatach,

wpłatomatach, automatach do sprzedaży

biletów, napojów, żywności, zatrudnienia i

szkolenia pracowników i partnerów

biznesowych, kampanii edukacyjnej i

informacyjnej)

spełnienie kryteriów konwergencji

rozwój rynków kapitałowych (ang.

commercial papers), kosztem obniżenia

popytu na tradycyjne kredyty

koszty synchronizacji cyklów

koniunkturalnych (np. szoki asymetryczne)

wzrost konkurencyjności poprzez

łatwiejszy dostęp do rynku usług

bankowych (obniżenie marży odsetkowej)

inne koszty długoterminowe (np. wzrost

płac)

Źródło: opracowanie własne na podstawie S. Kozak, Wprowadzenie euro – analiza kosztów działania

oraz dochodów z operacji wymiany walut w sektorze bankowym, NBP, Materiały i Studia, Zeszyt nr

233, Warszawa, 2009 oraz Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, opracowanie pod

redakcją A. Kosior i M. Rubaszek, NBP, Warszawa, 2014.

2.1 Szanse/korzyści bezpośrednie (krótkoterminowe) dla sektora

bankowego

Jedną z najważniejszych korzyści wynikających z wprowadzenia wspólnej waluty jest

eliminacja ryzyka kursowego, wynikająca ze zmienności kursów między walutą krajową, jaką

28

jest polski złoty a euro. Zarówno w przypadku importu jak i eksportu ułatwia to planowanie

kosztów zakupu i/lub wielkości przychodów ze sprzedaży, pozwalających finalnie określić

rentowność przeprowadzanych transakcji. Brak ryzyka kursowego oznacza również

eliminację kosztów związanych z zabezpieczaniem się przed ryzykiem kursowym i

zapotrzebowaniem na instrumenty pochodne zabezpieczające przed tym ryzykiem dla pary

walut EUR/PLN. Dla inwestorów eliminacja ryzyka kursowego wpływa równocześnie na

zmniejszenie ogólnego ryzyka projektów inwestycyjnych o charakterze ponadnarodowym

kraju posiadającego wspólną walutę. W związku z tym powstają warunki sprzyjające

lokowaniu bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju wchodzącym do strefy euro,

pogłębienia wymiany handlowej z krajami strefy euro. Brak ryzyka kursowego to również

impuls dla rozwoju turystyki i konkurencji międzynarodowej wynikającej z porównywalności

cen Z punktu widzenia sektora bankowego eliminacja ryzyka kursowego to eliminacja

dochodów związanych z zakupem lub sprzedażą waluty euro.

Kolejną ważną korzyścią wynikającą z wprowadzenia euro jest eliminacja kosztów

transakcyjnych ponoszonych przez przedsiębiorców i osoby fizyczne związanych z istnieniem

kursu wymiany złotego do euro. Koszty te wynikają bezpośrednio z marży (ang. spread)

pomiędzy kursem kupna i sprzedaży euro oraz opłat towarzyszących operacjom wymiany (np.

wyższe koszty przelewów walutowych w euro w porównaniu do przelewów realizowanych w

złotych) jak również z konieczności zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym poprzez

transakcje pochodne (ang. hedgeing). Dla przedsiębiorstw oznacza to możliwość obniżenia

kosztów prowadzonej działalności. Tym większej im w większym stopniu jest ono powiązane

z rynkami krajów należących do strefy euro. Łatwiejsze staje się także planowanie inwestycji

i możliwość prognozowania rentowności prowadzonej działalności gospodarczej i stosowania

ujednoliconej sprawozdawczości finansowej i księgowej. W skali makroekonomicznej im

bardziej gospodarka kraju wchodzącego do euro jest powiązana i otwarta wobec krajów

będących już członkami strefy euro tym większe są korzyści wynikające z eliminacji kosztów

transakcji, Dla sektora bankowego oznacza to kolejny czynnik wynikający z wejścia Polski

do strefy euro, który wpłynie na znaczące obniżenie dochodów uzyskiwanych z transakcji

walutowych, w tym głownie na sprzedaży instrumentów pochodnych zabezpieczających

przez ryzykiem kursowym klientów banku. Z punktu widzenia osób fizycznych najbardziej

zauważalną korzyścią będzie brak konieczności wymiany walut i brak konieczności

ponoszenia opłat z tego tytułu oraz brak konieczności przeliczania cen ze złotych euro lub

odwrotnie.

29

Wzrost stabilności i wiarygodności makroekonomicznej polskiej gospodarki wpływa na:

decyzje inwestycyjne i alokację czynników produkcji w pomiędzy krajami strefy euro

przyspieszenia tempa wzrostu PKB.

ograniczenie ryzyka związanego z gwałtownymi i destabilizującymi przepływami

kapitałowymi o charakterze spekulacyjnym przez inwestorów zagranicznych

ograniczenie ryzyka wystąpienia kryzysu walutowego i zmienności kursu EUR/PLN13

W związku z tym, przystąpienie Polski do strefy euro może wpłynąć na znaczący spadek

ryzyka makroekonomicznego i wzrost atrakcyjności. Każdy kraj, stając się członkiem strefy

euro i przyjmując w miejsce własnej waluty – euro, ogranicza ryzyko wystąpienia

negatywnych, spekulacyjnych przepływów kapitału wynikających z chwilowych reakcji na

rynkach finansowych, będących rezultatem pogorszenia nastrojów inwestorów zagranicznych

czy też spekulacji walutowych; Ten element wpływający na wzrost zaufania i stabilizacji

makroekonomicznej państwa-członka unii walutowej w sposób ewidentny zmniejsza ryzyko

wystąpienia kryzysu walutowego; w wyniku opisanych powyżej przyczyn jego wystąpienia.

Poziom premii za ryzyko jest wyższy w krajach, których gospodarki charakteryzują się niższą

wiarygodnością i stabilnością makroekonomiczną. Agencje ratingowe oceniając całokształt

wiarygodności danego państwa i jego perspektyw rozwojowych mogą w dłuższej

perspektywie czasu podnieść rating kraju. Wyższy rating kraju to mniejsze ryzyko

inwestycyjne a przez to wzrost zainteresowania inwestorów zwłaszcza zagranicznych,

szukających atrakcyjnych i bezpiecznych rynków do dalszej ekspansji. Inwestorzy

podejmując decyzje o lokalizacji inwestycji w danym kraju przyczyniają się do wzrostu

produkcji, wielkości zatrudnienia a tym samym do wzrostu wpływów do budżetu państwa i

poziomu PKB. Należy również podkreślić że wzrost stabilności makroekonomicznej i

zmniejszenie ryzyka prowadzi również do obniżenia kosztów pozyskania kapitału na

realizację planowanych zadań inwestycyjnych. Wyższy rating kraju funkcjonującego w sferze

euro to także niższe koszty oraz wyższy popyt na emitowane skarbowe papiery wartościowe

przez ten kraj, wynikający z redukcji premii za ryzyko niewypłacalności kraju wyrażonego w

poprzez wysokość stóp procentowych. Dla sektora bankowego większa stabilność i zaufanie

makroekonomiczne do kraju strefy euro, w którym prowadzi się działalność operacyjną,

13

Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii

Gospodarczej i Walutowej, NBP, Warszawa, 2009, s. 95-100.

30

stwarza szansę na łatwiejszy dostęp do pozyskania dodatkowych kapitałów z emisji papierów

wartościowych emitowanych przez banki na rynkach zagranicznych oraz obniżenie ich

kosztów emisyjnych. Ponadto większa przewidywalność sytuacji na rynkach walutowych,

poprzez znaczną eliminację ryzyka kursowego wynikającego z dominującej waluty wymiany

handlowej dla Polski jaką jest euro (ok. 65% obrotu zagranicznego jest realizowana w euro

wg danych NBP) pozwala ograniczyć ryzyko zarządzania tą pozycją w działalności banków.

Cechy gospodarek takie jak stabilność i wiarygodność odgrywają istotną rolę w zakresie

podejmowanych przez inwestorów decyzji inwestycyjnych. Natomiast przystąpienie do strefy

euro powinno pozytywnie wpłynąć na postrzeganie polskiej gospodarki przez inwestorów.

Z chwilą przyjęcia wspólnej waluty euro i rezygnacji polskiej złotówki będziemy mieli do

czynienia ze spadkiem wysokości stóp procentowych notowanych w Polsce w porównaniu do

złotówki. Wspólna polityka pieniężną EBC w zakresie kształtowania krótkoterminowych stóp

procentowych dla krajów wchodzących do strefy euro doprowadzi do ujednolicenia ich

wysokości z tymi obowiązującymi w innych państwach strefy euro. Bezpośrednią przyczyną

takiej sytuacji jest niższa inflacja w strefie euro w porównaniu do Polski oraz eliminacja

zawartej w stopie procentowej premii za ryzyko kursowe waluty państwa nie będącego

członkiem strefy euro (eliminacja zmian kursu walutowego EUR/PLN). Zjawisko to jest w

sposób szczególnie widoczne w krajach, które przystąpiły do UE w 2004 roku i przechodziły

w latach dziewięćdziesiątych transformację ustrojowo-gospodarczą często wiążącą się z

wysoką inflacją występującą również w Polsce. Dla przedsiębiorców niższe stopy procentowe

oznaczają niższy koszt pozyskania kapitału (kosztów odsetkowych)i obsługi zadłużenia, a co

za tym idzie wyższy wzrost stopy zwrotu z inwestycji Niższe odsetki od zgromadzonych

depozytów mogą przełożyć się na mniejszą skłonność do oszczędzania, co w efekcie wpłynie

na wzrost konsumpcji czy też inwestycji, które to czynniki decydują o poziomie wzrostu PKB

Dla sektora bankowego od strony dochodowej czynnik ten pozostaje neutralny, gdyż

elementem decydującym o wysokości dochodów pozostaje marża odsetkowa doliczana do

bazowych stóp procentowych jakimi są Eurlibor i Wibor. Determinantą wysokości dochodów

osiąganych przez sektor bankowych w tej linii dochodowej może być różny poziom stawki

płynnościowej (ang. liquidity rate), który aktualnie jest znacząco różny dla tej pary walut.

Przystąpienie Polski do strefy euro spowoduje spadek poziomu stóp procentowych. Z jednej

strony może to pozytywnie wpłynąć na gospodarkę Polski, ale pojawić się może zagrożenie,

że niskie stopy procentowe przyczynią się do powstania bańki cenowej na rynku

nieruchomości, której „pęknięcie” może istotnie obciążyć wyniki banków, posiadających

31

duże portfele kredytów hipotecznych. Można w tym miejscu przytoczyć sytuacje jakie miały

miejsce w Hiszpanii oraz Irlandii.

2.2 Szanse/korzyści pośrednie (długoterminowe) dla sektora bankowego

Wśród najważniejszych korzyści długoterminowych wymienia się intensyfikację wymiany

handlowej zarówno po stronie eksportu jak i importu, zwłaszcza w zakresie handlu

wewnątrzgałęziowego, w związku z redukcją i ograniczeniem kosztów transakcyjnych oraz

wahania kursów walut, które przed wejściem do unii walutowej ograniczały aktywność

przedsiębiorstw w zakresie handlu zagranicznego. Intensyfikacja wymiany handlowej

wpływa również na transfer wiedzy, nowej technologii, nowoczesnych form zarządzania,

lepszego wykorzystania czynników produkcji wynikające ze specjalizacji i zwiększenia skali

produkcji, wzrost inwestycji uzupełniających w odniesieniu do produkcji eksportowej. Kraje

strefy euro mogą wykorzystywać swoją przewagę konkurencyjną wynikającą z wymiany

międzynarodowej towarów, usług, siły roboczej oraz kapitału w sytuacji znacząco niższych

kosztów produkcji dóbr po stronie jednego z kontrahentów zlokalizowanym w jednym z

krajów unii walutowej, w którym jest to najbardziej opłacalne. Wymiana handlowa pomiędzy

krajami unii monetarnej jest znacznie łatwiejsza, tańsza a także obarczona mniejszym

ryzykiem, zwłaszcza walutowym. Zwiększenie wymiany handlowej zwiększa korzyści skali

produkcji oraz prowadzi do wzrostu wydajności. W wyniku wzrostu zakresu wymiany

handlowej oprócz dotychczasowych uczestników, których udział w wymianie wzrasta,

dochodzą również nowe podmioty, które ze względu na zakres swojej sprzedaży i awersją do

ryzyka kursowego (przed przystąpieniem do strefy euro) bały się wchodzić na rynki

zagraniczne. Wzrost wymiany handlowej jest zaliczany przez ekonomistów jako jeden z

kluczowych czynników mających wpływ na wzrost PKB. Korzyści związane z

uczestnictwem w unii walutowej są rosnącą funkcją otwartości gospodarki. Tym samym im

wyższa relacja międzynarodowej wymiany handlowej (eksport + import) do PKB, tym

większe są korzyści z przyjęcia wspólnej waluty. Dla sektora bankowego wzrost wymiany

handlowej to szansa na intensyfikację zakresu współpracy w obszarach związanych z

finansowaniem handlu tj. dyskonto wierzytelności czy zapłatę za zobowiązania, jak również

przez poprzez produkty zabezpieczające rozliczenia transakcji pomiędzy kontrahentami

zagranicznymi (akredytywy, gwarancje, forfaiting, inkasa dokumentowe) Należy jednak

podkreślić, że intensyfikacja wymiany handlowej po wprowadzeniu euro jest korzystna dla

sektora bankowego, niezależnie od tego, w którym kierunku nastąpiła najwyższa dynamika

32

Przyspieszenie tempa wzrostu wymiany handlowej przyczyniło się bowiem do wzrostu

zapotrzebowania na usługi bankowe w zakresie obsługi związanej z wymianą handlową,14

Kolejną istotną korzyścią wynikającą z powstania europejskiej unii walutowej jest

potencjalny wzrost liczby bezpośrednich inwestycji krajowych i zagranicznych w krajach

członkowskich. Jest on skutkiem wielu wzajemnie ze sobą powiązanych uwarunkowań

makroekonomicznych tworzący łańcuch przyczynowo-skutkowy tych czynników. Do

najważniejszych należy zaliczyć:

spadek stóp procentowych wpływający bezpośrednio na redukcję kosztów pozyskania

kapitału zagranicznego angażującego się w inwestycje krajowe,

spadek ryzyka makroekonomicznego poprzez wzrost wiarygodności i stabilności

makroekonomicznej po przystąpieniu Polski do strefy euro

integrację rynków bankowych

eliminacja ryzyka kursowego pomiędzy krajami strefy euro

stabilność cen

wzrost konkurencji

ożywienie wymiany handlowej

wzrost wydajności pracy

napływ nowych technologii

rozliczanie zagranicznych transakcji handlowych(księgowanie, analizowanie) w jednej

z dominujących walut w świecie finansów

wzrost PKB.

Dla sektora bankowego wzrost inwestycji oznacza potencjalną możliwość wzrostu

zaangażowania we współfinansowanie projektów inwestycyjnych poprzez kredyty

inwestycyjne jak również transakcje wspierające rozliczenia tych procesów inwestycyjnych w

postaci różnego rodzaju gwarancji, akredytyw, inkas dokumentowych czy też forfaitingu.

Wzrost ilości i wartości tych transakcji wpłynie na dodatkowy dochód generowany z tych

linii biznesowych dla banków.15

14

M. Lachowicz: Dotychczasowy bilans korzyści i kosztów z utworzenia strefy euro. Bank i kredyt

Rok 2008 nr 9 .s.309 15

M. Lachowicz: Dotychczasowy bilans korzyści i kosztów op. cit., s. 310

33

Najwięcej korzyści wynikających z utworzenia strefy euro zaobserwowano na rynkach

finansowych w tym głównie w sektorze bankowym. Wprowadzenie do obiegu i rozliczeń

wspólnej, jednej waluty ujednoliciło ryzyko inwestycje w poszczególnych krajach

członkowskich unii walutowej. Wspólną politykę pieniężną zaczął realizować w tych krajach

wyłącznie EBC. Zniknął problem zmienności kursów walut i konieczności porównywania cen

pomiędzy rynkami bankowymi krajów, które zdecydowały się na wprowadzenie wspólnej

waluty. Powstanie strefy euro przyczyniło się także do integracji polskiego sektora

bankowego z tą strefą. Przedsiębiorstwa uzyskały w ten sposób łatwiejszy dostęp do rynków

finansowych w unii walutowej, co umożliwia im możliwość skorzystania z produktów

bankowych dostępnych na rynkach krajów strefy euro i zwiększania konkurencyjności

poprzez dostęp do alternatywnych źródeł finansowania potrzeb związanych z prowadzoną

działalnością bieżącą lub inwestycyjną. Zmniejszenie ryzyka makroekonomicznego kraju,

eliminacja wahań kursowych, a także spadek kosztów transakcyjnych prowadzą do

silniejszego powiązania cen papierów wartościowych z czynnikami ze sfery euro, a przez to

do efektywniejszej alokacji kapitału. Przystąpienie do strefy euro przyczynia się również do

wzrostu konkurencji na krajowym rynku finansowym, prowadzącego do zwiększenia

wydajności sektora bankowego oraz obniżenia kosztu oferowanych przez nie usług. Integracja

rynków finansowych w strefie euro wspiera wzrost PKB poprzez łatwiejszy dostęp do

kapitału i zredukowanie kosztów jego pozyskania (np. emisja obligacji korporacyjnych), co w

konsekwencji wpływa na wzrost inwestycji w danym kraju. Wspólna waluta jest także

skutecznym mechanizmem absorpcji szoków asymetrycznych. Integracja rynków

finansowych również dla osób fizycznych daje możliwość zakupu obligacji i akcji będących

w obiegu państw strefy euro. Zintegrowany rynek bankowy wywołuje dalszy wzrost

konkurencji pomiędzy bankami i pozostałymi uczestnikami rynków finansowych tj. giełdami

papierów wartościowych, zakładami ubezpieczeniowymi, funduszami inwestycyjnymi.

Wzrost konkurencji wpływa w sektorze bankowym na obniżkę cen kredytów i kosztów

pozyskania kapitału, niższe ceny transferów finansowych, atrakcyjniejsze formy

oszczędzania, lepszą jakość świadczonych usług. Dla sektora bankowego oznacza to dalszy

impuls do poszukiwania innowacji, automatyzacji operacji bankowych, zmierzający do

redukcji kosztów obsługi, aby móc sprostać rosnącym wymaganiom klientów i korzystać z

efektów nowych rozwiązań i produktów wprowadzanych na rynku usług bankowych.

Warunkiem sine qua non aby móc wykorzystać wyszczególnione korzyści jest stabilność

sektora bankowego i całego systemu finansowego. Wówczas następujące grupy klientów

będą mogły z tego tytułu mieć wymierne korzyści tj:

34

firmy: w postaci niższych kosztów pozyskania kapitału, wynikających ze zwiększenia

konkurencji między bankami

emitenci: poprzez łatwiejszy dostęp do rynku i niższe koszty wykonywanych

transakcji

inwestorzy: poprzez większe spektrum instrumentów finansowych o charakterze

inwestycyjnym

konsumenci: poprzez obniżkę kosztów kredytów i obsługi

Kilkanaście lat funkcjonowania strefy euro zarówno w okresie koniunktury jak również w

okresie wielkiego kryzysu wskazuje na to iż, kraje wchodzące do unii walutowej zacieśniają

współpracę pomiędzy sobą w zakresie znacznie szerszym niż pozostałe kraje będące w UE ,

ale pozostające poza strefą euro. Postępuje dalsza integracja gospodarcza, zwłaszcza rynków

finansowych zmierzająca docelowo do powstania unii bankowej, zwiększa się wymiana

handlowa oraz skala inwestycji. W dłuższej perspektywie czasowej, po wyjściu z kryzysu

ekonomicznego, powinien nastąpić szybszy wzrost gospodarczy, wzrost zatrudnienia,

dochodów oraz ogólny wzrost dobrobytu społecznego.

Przesłanką makroekonomiczną przemawiającą za wprowadzeniem wspólnej waluty było

oczekiwanie, ze euro wpłynie na wzrost PKB i dobrobytu krajów członkowskich w stopniu

wyższym aniżeli pozostawanie danego kraju poza unia walutową. Miała do tego przyczynić

się następujące czynniki: wzrost wymiany handlowej, wzrost stabilności makroekonomicznej

(spadek ryzyka makroekonomicznego), eliminacja ryzyka kursowego wraz z kosztami jakie

ono generuje, eliminacja kosztów transakcyjnych, wzrostowi inwestycji, integracja rynków

finansowych oraz wzrost konkurencji, dodatkowa akumulacja kapitału i wzrost wydajności

czynników produkcji co łącznie w konsekwencji miało przyspieszyć wzrostu PKB. Jednak

pojawienie się kryzysu ekonomicznego w 2008 i jego kontynuacja w latach następnych aż do

dnia dzisiejszego pokazała, że takie kraje jak Polska, osiągały lepsze wskaźniki PKB w latach

kryzysu pozostając poza strefą euro w porównaniu do krajów w niej będących. W związku z

tym odpowiedź jak ta potencjalna korzyść będzie się zachowywała w przypadku przystąpienia

Polski do strefy euro pozostaje trudna do przewidzenia. Dla sektora bankowego ewentualny

wyższy wzrost gospodarczy oznacza większą skalę ekspansji i wzrostu na rynku krajowym w

Polsce, a w konsekwencji polepszenia efektywności działania, zwiększenia zysków,

umocnienia pozycji kapitałowej w stosunku do banków działających w krajach strefy euro.16

16

M. Lachowicz: Dotychczasowy bilans korzyści i kosztów op. cit., s.31

35

Utworzenie strefy euro wyeliminowało ryzyko kursowe pomiędzy krajami unii walutowej

dokonujących transakcji w tej walucie oraz znacząco zredukowało koszty transakcyjne. W

konsekwencji strefa euro przyczyniła się do lepszej porównywalności cen (mniejszy nakład

środków pieniężnych i zasobów ludzkich dedykowanych do zbierania i analizy danych

cenowych z rynku) oraz wzrostu konkurencji na rynku dóbr i usług. To zjawisko miało swój

bezpośredni wpływ na efektywniejszy przepływ pracy (czynnik ludzki) oraz kapitału przez co

wpłynęło na polepszenie wydajności czynników wytwórczych. To z kolei wpływa na

poszukiwanie innowacyjności oraz nakładów na badania i rozwój, związanych z

poszukiwaniem nowych rozwiązań technologicznych. Dla sektora bankowego może to

skutkować możliwością partycypowania w finansowaniu projektów związanych z badaniami i

rozwojem nowych technologii.

Kolejną korzyścią wyjścia do strefy euro dla Polski, gdzie rynki finansowe są znacznie słabiej

rozwinięte niż w krajach strefy euro, będzie większa zdolność w dostosowaniu gospodarki do

szoków asymetrycznych w porównaniu do aktualnego stanu przedakcesyjnego, w którym ta

zdolność jest zdecydowanie niższa. Ograniczone są również możliwości złagodzenia skutków

szoków dzięki dywersyfikacji portfela inwestycyjnego. Integracja finansowa z reguły

przyczyni się do złagodzenia skutków asymetrycznych szoków w Polsce dzięki przepływom

kapitału. Napływ kapitału zagranicznego ułatwia bowiem restrukturyzację gospodarki,

niezbędną do zneutralizowania długotrwałych szoków podażowych.

Powszechne wykorzystanie waluty euro wśród krajów członkowskich unii walutowej oraz w

świecie, jako jednej z walut rezerwowych pozwala na ujawnienie pozytywnych efektów sieci.

Powodują one, że skłonność podmiotów gospodarczych do stosowania danego pieniądza jest

tym większa, im częściej wykorzystują one ten pieniądz

Do najważniejszych korzyści dla polskiego sektora bankowego wynikających z przyjęcia

waluty euro przez Polskę zaliczyć będzie można:

zwiększenie stabilności polskiego systemu bankowego (wprowadzenie nowej, spójnej

architektury nadzorczej i regulacyjnej w strefie euro), przez co:

• wzmocnią przejrzystość sektora bankowego poprzez ustanowienie wspólnych ram

prawnych w obszarze nadzoru nad instytucjami bankowymi oraz w zakresie procedur

restrukturyzacyjno-likwidacyjnych,

36

• ujednolicą sektor bankowy poprzez jednakowe traktowanie krajowej oraz

transgranicznej działalności bankowej, a także poprzez zniesienie sprzężenia

zwrotnego pomiędzy kondycją finansową banków a sytuacją gospodarczą kraju

macierzystego,

• zapewnią wzrost bezpieczeństwa sektora bankowego poprzez stworzenie możliwości

zapewnienia wczesnej interwencji w przypadku niekorzystnej sytuacji banku,

zmniejszającej ryzyko upadłości lub – w razie potrzeby – poprzez stworzenie podstaw

do skutecznej restrukturyzacji. Kluczowym elementem mechanizmu bail-in jest

możliwość umorzenia lub konwersji długu, zgodnie z którym straty wynikające z

problemów instytucji finansowej w pierwszej kolejności poniosą akcjonariusze oraz

inwestorzy posiadający obligacje zamienne i obligacje podporządkowane. Stanowi on

zatem przeciwieństwo szeroko stosowanego podczas ostatniego kryzysu finansowo-

gospodarczego mechanizmu bail-out, polegającego na udzielaniu instytucjom

finansowym pomocy ze środków publicznych chroniącej je przed niewypłacalnością17

wzrost przychodów z tytułu opłat za obsługę emisji dłużnych papierów korporacyjnych,

możliwość pozyskania taniego finansowania z Europejskiego Banku Centralnego (LTRO,

ang. Long-term Refinancing Operation),

dostęp do finansowania – w okresach kryzysowych – z Europejskiego Mechanizmu

Stabilności41 (ang. European Stability Mechanism, ESM),

ułatwienie oceny projektów inwestycyjnych przedsiębiorstw eksportowych) wynikające z

wyeliminowania ryzyka walutowego EUR/PLN,

intensyfikacja wymiany handlowej po przyjęciu euro może przyczynić się do wzrostu

zapotrzebowania na usługi bankowe dla przedsiębiorstw,

zmniejszenie ryzyka makroekonomicznego w kontekście poprawy postrzegania polskiej

gospodarki – przyspieszenie napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych i

akumulacji kapitału prowadzące do zwiększenia popytu na obsługę bankową,

wzrost efektywności i konkurencji na rynku bankowym (głównie w segmencie

korporacyjnym, gdyż bankowość detaliczna w strefie euro w dalszym ciągu ma charakter

lokalny),

możliwość wykorzystania efektu skali, ułatwionego geograficznego zdywersyfikowania

działalności, prowadzonej w ramach bardziej jednolitych reguł,

17

B. Lepczyński, Konsekwencje wprowadzenia jednolitego mechanizmu uporządkowanej likwidacji

banków dla polskiego systemu bankowego (w:) Konsekwencje przystąpienia Polski do unii bankowej,

B. Lepczyński (red.), Gdańsk 2014, s. 60

37

wzrostu efektywności w polskim sektorze bankowym poprzez wejście na polski rynek

inwestorów zagranicznych (wraz z know-how, nowoczesnymi metodami zarządzania itp.,

spadek udziału kredytów bankowych z utratą wartości w kredytach dla przedsiębiorstw

ogółem,

Podsumowując, przystąpienie Polski do strefy euro przyniesie krajowemu sektorowi

bankowemu szereg korzyści. Banki z państw należących do unii walutowej – w okresie

kryzysowym – mają awaryjny dostęp do płynności z ESM, a także możliwość skorzystania z

długoterminowych i niskooprocentowanych pożyczek z EBC (LTRO), dzięki czemu

poprawiają wskaźniki płynnościowe oraz kapitałowe, w wyniku czego wzrasta ich pozycja

konkurencyjna, przede wszystkim względem instytucji z państw UE spoza strefy euro. Co

więcej, wprowadzenie euro w Polsce zapewni bankom dostęp do dużego rynku finansowego.

Ułatwi to pozyskiwanie środków służących do bieżącego zarządzania płynnością. Z punktu

widzenia inwestorów międzynarodowych uczestnictwo Polski w strefie euro obniży ryzyko

(eliminacja ryzyka kursowego) związane z inwestowaniem w obligacje krajowych

przedsiębiorstw. Zwiększenie emisji dłużnych papierów korporacyjnych przyczynić się może

z kolei do wzrostu przychodów banków z tytułu ich obsługi. Po przyjęciu euro spodziewany

jest również wzrost popytu na produkty bankowe w związku z intensyfikacją wymiany

handlowej. W związku z faktem, że szeroko rozumiane rynki finansowe mają większe

zaufanie do waluty jaką jest euro niż do polskiego złotego, przystąpienie do unii walutowej

zwiększy stabilność oraz przewidywalność polskiej gospodarki. Sytuacja ta będzie sprzyjać

wzrostowi inwestycji przedsiębiorstw, a tym samym ich zapotrzebowaniu na usługi bankowe.

2.3 Zagrożenia/koszty bezpośrednie (krótkoterminowe) dla sektora bankowego

Polska z chwilą wstąpienia do unii walutowej poniesie koszty związane z wprowadzeniem

euro do obiegu gotówkowego i bezgotówkowego. Każde państwo chcąc wstąpić do unii

walutowej powinno przed przyjęciem do strefy euro spełniać następujące kryteria

konwergencji z Maastricht:

stabilności cen;

fiskalne;

stóp procentowych;

kursowe;

konwergencji prawnej.

38

Zagrożenia związane z wypełnianiem kryteriów konwergencji mogą się pojawić w okresie

bezpośrednio poprzedzającym przyjęcie przez Polskę wspólnej waluty. Dla wielu krajów

spełnienie wszystkich wymaganych kryteriów konwergencji związane jest z koniecznością

podejmowania określonych decyzji o charakterze ekonomicznym i politycznym

pociągających za sobą konieczność poniesienia określonych kosztów. Dla pewnych krajów

oznaczać to może, przed przystąpieniem do strefy euro, konieczność prowadzenia

restrykcyjnej polityki makroekonomicznej. Ciężar związany z utrzymaniem cen spoczywa w

tym czasie na polityce fiskalnej18

. Często aby ograniczyć inflację kraje kandydujące do unii

walutowej decydują się na obniżenie tempa wzrostu gospodarczego, które wpływa na w

krótkim okresie na spadek zatrudnienia i tym samym zwiększenie bezrobocia. Zwiększone

bezrobocie, to spadek siły nabywczej ludności, która decyduje o wielkości konsumpcji, czyli

składowej PKB. Czynnikiem wpływającym na spadek tempa wzrostu PKB i generowaniem

kosztów jest redukcja wydatków i inwestycji rządowych. Aby spełnić kryterium inflacyjne,

często podejmowane są decyzje o podwyżce stóp procentowych, co wpływa na zmniejszenie

tempa wzrostu gospodarczego. Spore koszty mogą być związane z kryterium kursowym, gdyż

przez okres 2 lat waluta państwa kandydującego do strefy euro musi przebywać w ERM II

(ang. Exchange Rate Mechanism) i utrzymywać w tym czasie przyjęty kurs walutowy w

określonym przedziale (±15% od parytetu centralnego, wypełniając tym samym kryterium

kursowe konwergencji). W tym okresie nie można dokonywać dewaluacji waluty danego

kraju wobec euro. Możliwe jest jedynie interweniowanie na rynku walutowym przez rząd lub

bank centralny, ale często, zwłaszcza w przypadkach ataków spekulacyjnych inwestorów,

działanie to jest kosztowne i nie przynoszące zamierzonych rezultatów. Dla sektora

bankowego wypełnienie kryteriów konwergencji oznacza konieczność zwiększonej atencji na

rynku walutowym, będącej następstwem konieczności spełnienia przez państwo kandydujące

kryterium walutowego przez okres 2 lat w dopuszczalnym przedziale wahań. Wzmożona

uwaga musi być również skierowana na politykę związaną z zarządzaniem ryzykiem stóp

procentowych, jako jednego z kryterium konwergencji.

Bezpośrednio po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego istnieje zagrożenie

wystąpienia pewnych towarzyszących temu procesowi, specyficznych efektów cenowych,

związanych z wykorzystania przez przedsiębiorców, zwłaszcza sprzedawców detalicznych

18

Raport na temat pełnego…, op. cit., s. 201

39

szukających okazji do podwyższenia swoich dochodów, dezorientacji konsumentów do

nieuzasadnionego ekonomicznie podnoszenia cen, tzw.. efekt „cappuccino” Zaobserwowano

to we Włoszech, gdzie kawa zdrożała po wprowadzenia do obiegi euro o około 30%; stąd

wzięła się nazwa efekt cappuccino Również w innych krajach zaobserwowano podobne

zjawiska. Np. w Niemczech w krótki okresie po wprowadzeniu euro ceny mleka wzrosły o

około 10%, a warzyw o 20%. W tym samym czasie 80% restauracji podniosło ceny nawet do

30%. Jak potwierdzają przeprowadzone badania konsumenci wielu krajów unii walutowej

odczuli istotny wzrost cen po wprowadzeniu wspólnej waluty. To z kolei prowadziło do

konkluzji, że wprowadzenie euro wpłynęło na wzrost inflacji. Przekonania te znalazły

odzwierciedlenie w ocenie procesu wprowadzenia euro ponad 80% respondentów z dwunastu

państw strefy euro po prawie roku od wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego uznało, że

przeliczenie cen z walut narodowych na euro zostało dokonane w sposób niekorzystny dla

konsumentów., W krajach, które utworzyły strefę euro, a także tych, które przystąpiły do niej

w kolejnych latach zaobserwowano krótkookresowe efekty cenowe związane z

wprowadzeniem waluty do obiegu gotówkowego. Przyczyniły się one do problemów

społecznych w wielu państwach. Panowało przekonanie, że przystąpienie do unii walutowej

wywołało istotny wzrost cen towarów i usług. Natomiast oficjalne dane wskazywały jedynie

niewielki wpływ na wzrost poziomu cen w gospodarce, na skutek zmiany waluty narodowej

na euro (tzw. efekt „iluzji euro”)19

. Istotny wzrost społecznej percepcji inflacji mógł być

spowodowany faktem, że najwyższą dynamikę cen odnotowano w przypadku produktów o

niskich cenach jednostkowych oraz towarów najczęściej nabywanych. Obecnie nowe kraje

wstępujące do strefy euro stosują następujące mechanizmy zapobiegające tym zjawiskom:

wykorzystanie nakazów administracyjnych zabraniających, pod groźbą kary stosowania

przez sprzedawców przeliczników lokalnej waluty na euro po innym niż sztywny,

ustalony kurs wymiany poprzez:

monitorowanie przez władze oraz organizacje konsumenckie polityki cenowej firm

nakaz podwójnego podawania cen w ciągu kilku miesięcy po wprowadzeniu euro

porozumienia w sprawie kształtowania cen między rządem a przedsiębiorstwami

sztywności cen nominalnych

19

K. Konopczak, Przegląd literatury w zakresie efektów cenowych wprowadzenia wspólnej waluty do

obiegu gotówkowego w krajach strefy euro. NBP, projekt realizowany na potrzeby Raportu nt.

pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej,

2008b, s. 43-44

40

efektu zaokrąglania i zawyżania jednocześnie do cen atrakcyjnych (często ceny z

końcówką 9), który najczęściej dotyczy towarów bądź usług, w przypadku których klient

nie ma wyboru bądź czasu na zastanowienie.

Opisane praktyki cenowe, które towarzyszą wprowadzeniu do obiegu gotówkowego euro

mogą przyczynić się do powstania rozbieżności pomiędzy rzeczywistą, a postrzeganą inflacją,

co w konsekwencji może skutkować obniżeniem popytu konsumpcyjnego oraz zwiększonych

żądań płacowych wynikających z przekonania o obniżeniu siły nabywczej pieniądza. Dla

sektora bankowego, działającego w branży wysoce konkurencyjne zagrożenia związane z

opcją zawyżania cen raczej w Polsce po przystąpieniu do strefy euro nie powinny mieć

miejsca.

Z chwilą przystąpienia Polski do strefy euro pojawią się koszty techniczne oraz

organizacyjne, które poniosą wszystkie instytucje służby publicznej i rynków finansowych

oraz pozostałe podmioty prowadzące działalność gospodarczą, a związane będą z kosztami:

adaptacji systemów informatycznych i urządzeń obrotu gotówkowego do wydawania

nowych banknotów i monet (bankomaty, parkometry itp.)

kampanii informacyjnej społeczeństwa poprzez media (TV, radio, prasa), udostępnianie

ulotek i broszur, plakatów, wysyłanie pism informacyjnych itp.), udostępnianie

specjalnych serwisów informacyjnych poprzez infolinie lub strony internetowe czy też

punkty konsultacyjne, zwłaszcza przez banki komercyjne działające głownie w segmencie

detalicznym

zwiększonym zatrudnieniem pracowników w okresie dostosowawczym oraz szkolenia (w

zakresie przyjmowania wpłat w nowej walucie, zabezpieczeń przed fałszerstwem)

dostosowaniem systemów księgowych, rachunkowych oraz systemu płac

przygotowaniem nowych cenników oraz równoczesnego podawania cen w walucie

krajowej oraz euro

ochrony konsumentów przed praktykami zawyżania cen, tak aby wymiana waluty była

zjawiskiem neutralnym z punktu widzenia wpływu na poziom cen (inflację)

wymiany waluty (przewalutowania) ze złotych na euro

analiz rynkowych w nowych warunkach

zaopatrzenie w gotówkę banków (poszczególnych oddziałów), przedsiębiorstw oraz

gospodarstw domowych

41

Polska przystępując do strefy euro będzie musiała ponieść koszty związane ze stworzeniem

wymaganych instytucji, koniecznych do zaistnienia w strefie euro, tj. koszty instytucjonalne

związane z funkcjonowaniem najważniejszej instytucji strefy euro, jaką jest EBC,

odpowiedzialny za politykę pieniężną w unii monetarnej i uczynienia z niej waluty o

znaczeniu międzynarodowym.

2.4 Zagrożenia/koszty pośrednie (długoterminowe) dla sektora bankowego

Polska stając się krajem unii walutowej utraci możliwość prowadzenia niezależnej polityki

pieniężnej i kursowej. Nie będzie mogła prowadzić działań, których celem jest łagodzenie

wahań koniunktury gospodarczej, poprzez kształtowanie wysokości stóp procentowych i/lub

kursów waluty krajowej (złoty polski), zwłaszcza w momencie pojawienia się tzw. szoków

asymetrycznych (takie, które wywierają wpływ na sytuację gospodarczą krajów obszaru

walutowego), co w efekcie prowadzi do wahań wielkości zatrudnienia (bezrobocia), produkcji

oraz konsumpcji prywatnej. Po wejściu do strefy euro i przejęciu tej funkcji przez EBC, szoki

te będą musiały być neutralizowane poprzez mobilne czynniki produkcji, mobilność siły

roboczej elastyczność wynagrodzeń, cen i płac oraz politykę fiskalną.

Wielkość kosztów związanych z utratą autonomicznej polityki kursowej i pieniężnej zależy

od:

skuteczności krajowej polityki pieniężnej prowadzonej przez NBP w warunkach

globalizacji

trafności polityki pieniężnej EBC w stosunku do potrzeb gospodarki Polski, jako kraju

znajdującego się na ścieżce nadrabiania strat do wysoko rozwiniętych krajów UE, przez

co charakteryzującej się wyższą inflacją, która sprzyja zmniejszeniu tej różnicy; wysokość

stóp procentowych wyznaczanych przez EBC może okazać się w konsekwencji zbyt niska

dla polskiej gospodarki, aby móc w dalszym ciągu wykazywać wyższy przyrost PKB w

stosunku do najsilniejszych ekonomicznie krajów UE (tzw. nieadekwatność strukturalna)

skuteczności nominalnego kursu walutowego w procesie absorbowania szoków

efektywności funkcjonowania mechanizmów dostosowawczych.

Kolejnym zagrożeniem dla gospodarki Polski po wejściu do strefy euro jest utrata kreowania

niezależnego/nominalnego kursu walutowego własnej waluty jako mechanizmu

dostosowawczego w okresie zaburzeń gospodarczych oraz jako mechanizmu absorbowania

szoków asymetrycznych. Poprzez „osłabienie waluty poprawia się cenową konkurencyjność

42

eksportu i pogarsza cenową konkurencyjność importu. Następnie rośnie wolumen eksportu,

spada wolumen importu. Deprecjacja kursu zwiększa produkcję eksportową, następuje

ożywienie gospodarki i poprawa salda bilansu obrotów bieżących. W rezultacie całkowity

bilans płatniczy osiąga wartość dodatnią”20

. Płynny kurs walutowy jest zatem ważnym

czynnikiem stabilizującym sytuację makroekonomiczną. Jednakże koszt związany z utratą

niezależności kursowej determinowany jest skutecznością nominalnego kursu walutowego w

zakresie absorpcji szoków. W literaturze wskazuje się ponadto, że „im większa jest

zmienność realnego kursu walutowego, tym większa rolę odgrywa on jako mechanizm

dostosowawczy i/lub większa jest ekspozycja gospodarki na szoki asymetryczne”21

.

W takiej sytuacji utrata niezależności kursowej, a tym samym nominalnego kursu

walutowego jako mechanizmu dostosowawczego, stanowi istotny koszt przystąpienia do unii

walutowej. Wskazuje się, że w okresie ostatniego kryzysu finansowo-gospodarczego, płynny

kurs złotego w znacznym stopniu przyczynił się do uniknięcia przez Polskę recesji. Z drugiej

strony, badania przeprowadzone w 2008 roku pokazały, że w przypadku Polski rezygnacja z

niezależności kursowej mogłaby pozwolić na uniknięcie kosztów związanych z dużymi

wahaniami nominalnego kursu walutowego, nie wynikającymi z czynników o charakterze

fundamentalnym.22

Istotnym zagrożeniem dla polskiej gospodarki jest również ryzyko wystąpienia

nieadekwatności cyklicznej. Występuje ona w sytuacji gdy w obszarze unii walutowej cykle

koniunkturalne w poszczególnych państwach nie są ze sobą zbieżne. Pojawia się zatem

ryzyko, że kierunek bądź skala zmian stóp procentowych w ramach wspólnej polityki

pieniężnej nie są odpowiednio dopasowane do potrzeb danej gospodarki.

Teoria optymalnych obszarów walutowych wskazuje, że państwa tworzące unię monetarną

powinny charakteryzować się gospodarkami o zróżnicowanej i podobnej strukturze produkcji,

popytu i eksportu, jak również silnymi powiązaniami handlowymi. Następuje wówczas

ograniczenie ryzyka związanego z wystąpieniem szoków o charakterze asymetrycznym.

Prowadzi to z kolei do zwiększenia synchronizacji cykli koniunkturalnych oraz zmniejszenia

ryzyka nieadekwatności cyklicznej polityki pieniężnej EBC do potrzeb polskiej gospodarki.23

20

A. Kaźmierczak, Instrumenty i realizacja polityki pieniężnej [w:] Bankowość – podręcznik

akademicki, praca pod redakcją W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2006, s. 149. 21

Raport na temat pełnego…, op. cit., s. 166 22

Mechanizmy funkcjonowania…, op. cit., s. 225 23

Mechanizmy funkcjonowania…, op. cit., s. 215.

43

Z punku widzenia stabilności polskiej gospodarki zagrożeniem dla Polski może okazać się

ryzyko przyjęcia nieoptymalnego kursu konwersji PLN/EUR. Zarówno niedowartościowany

jak i przewartościowany kurs konwersji może mieć swoje negatywne implikacje na

gospodarkę Polski.. W pierwszym przypadku, rośnie konkurencyjność cenowa

eksportowanych produktów, co prowadzi do „przegrzania” gospodarki i pojawienia się presji

inflacyjnej, która dodatkowo nasilana jest wzrostem cen importowanych dóbr. Polska jest

importer zaawansowanych technologii, odczułaby negatywny wpływ na innowacyjność

krajowej gospodarki. W konsekwencji mogłaby ulec obniżeniu siła nabywcza Polaków

wynikająca z przeliczenia wynagrodzeń na euro po kursie niedowartościowanym. W drugim

przypadku, przewartościowania ww. kursu, mogłaby obniżyć się konkurencyjność polskiej

gospodarki, co w konsekwencji wpłynęłoby na spadek eksportu oraz wzrostem importu. Efekt

finalny to spadek tempa PKB.24

Przystąpienie Polski do strefy euro wiąże się z rezygnacją z niezależnej polityki pieniężnej i

kursowej, co ma istotne znaczenie z punktu widzenia konkurencyjności krajowej gospodarki.

Rośnie bowiem znaczenie tempa wzrostu cen i płac. Zbyt szybki proces ich konwergencji do

poziomu notowanego w państwach Europy Zachodniej przyczynia się do wzrostu

jednostkowych kosztów pracy, a co za tym idzie do pogorszenia międzynarodowej pozycji

konkurencyjnej polskiej gospodarki. Występuje zatem zagrożenie związane z efektem

Balassy-Samuelsona oraz oddziaływaniem czynników popytowych, gdy wzrost dochodów

społeczeństwa przekłada się na zwiększenie popytu, a następnie na wzrost wskaźnika inflacji.

W tej sytuacji, jeżeli państwo przystąpiło do unii walutowej (zrezygnowało z autonomicznej

polityki pieniężnej i kursowej), jednym ze sposobów na podniesienie konkurencyjności

gospodarki jest obniżenie poziomu płac. Zgodnie z teorią Balassy-Samuelsona, w przypadku

kiedy tempo wzrostu płac w gospodarce przewyższa tempo wzrostu wydajności pracy

dochodzi do spadku konkurencyjności gospodarki.25

24

Raport na temat pełnego…, op. cit., s. 170 25

Zjawisko to występuje gdy płace rosną we wszystkich sektorach gospodarki, a nie tylko w tych

gdzie jest spowodowane wzrostem wydajności pracy [z: NBP, Mechanizmy funkcjonowania…, op.

cit., s. 227.].

44

Do pozostałych kosztów jakie mogą pojawić się po wejściu do strefy euro można zaliczyć:

utratę dochodu marży emisyjnej; wynikającą z utraty prawa do emisji pieniądza

krajowego (polski złoty) przez NBP, która stanowi ważne dochodu banku centralnego,

jako wprowadzającego pieniądz do obiegu poprzez kredytowanie banków komercyjnych,

ryzyko nałożenia kar finansowych w wyniku utraty stabilności budżetowej i nagłego

wzrostu deficytu. Na państwa członkowskie strefy euro objęte procedurą nadmiernego

deficytu kary finansowe można nałożyć wcześniej i stopniowo je zwiększać. Jeżeli

państwo członkowskie nie zdoła ograniczyć swojego deficytu, może zostać obciążone

grzywną wynoszącą 0,2 proc. PKB. Grzywny można podnieść do maksymalnie 0,5 proc

w przypadku wykrycia fałszowania statystyk. Kary mogą polegać na zawieszeniu

funduszy regionalnych UE (nawet dla państw spoza strefy euro),

ryzyko deprecjacji waluty europejskiej na skutek podziałów i konfliktów politycznych,

ataki spekulacyjne na walutę krajową w okresie przebywania w ERM II.

Z kolei głównymi zagrożeniami dla sektora bankowego wynikającymi z wstąpienia Polski do

strefy euro mogą okazać się

spadek przychodów wynikający z obniżenia poziomu marż odsetkowych banków

realizowanych z kredytów dla przedsiębiorstw,

nasilenie konkurencji pomiędzy bankami działającymi w państwach członkowskich

poprzez zmianę otoczenia zewnętrznego, w którym funkcjonują banki, eliminując kursy

wymiany walut narodowych co w połączeniu z konwergencją stóp procentowych sprawia,

że bankom łatwiej jest prowadzić działalność w wymiarze międzynarodowym, ale

jednocześnie prowadzi do spadku dochodowości sektora bankowego,

rozwój rynku korporacyjnych papierów dłużnych, który może prowadzić do osłabienia

popytu na kredyty bankowe, co z kolei będzie skutkowało spadkiem przychodów

odsetkowych banków w segmencie przedsiębiorstw,

odmienna struktura systemu finansowego, mogąca być źródłem asymetrycznej transmisji

szoków makroekonomicznych, wpływających negatywnie na sytuację finansową

kredytobiorców,

utrata części dochodów walutowych (z operacji wymiany i obrotu instrumentami

pochodnymi denominowanymi w euro).

45

Podsumowując, należy podkreślić, że największe zagrożenie dla Polski wynikające z

przystąpienia do strefy euro, wynika z utraty autonomicznej polityki pieniężnej oraz

niezależności kursowej (wykorzystanie nominalnego kursu walutowego jako mechanizmu

dostosowawczego). Czynniki te w znacznym stopniu stabilizują międzynarodową

konkurencyjność polskiej gospodarki w okresie pogorszenia koniunktury gospodarczej na

świecie. Koszty krótkookresowe odgrywają znacznie mniejszą rolę. Obecnie podkreśla się

również, że gdyby Polska była członkiem strefy euro, musiałaby ponosić znaczne koszty

związane z finansowaniem Europejskiego Mechanizmu Stabilności (ang. European Stability

Mechanism – ESM), który został utworzony w celu wzmocnienia stabilności finansowej

strefy euro oraz wsparcia państw borykających się z problemami gospodarczymi.

Przystąpienie Polski do strefy euro wiąże się z koniecznością poniesienia przez krajowy

sektor bankowy szeregu kosztów. Są to zarówno koszty jednorazowe związane z technicznym

procesem wprowadzeniem nowej waluty, jak również koszty długookresowe. Jakkolwiek

koszty jednorazowe należy uznać za istotne, gdyż mogą się one wahać w przedziale 0,13–

0,20% PKB Polski (2,25–3,46 mld zł według danych o PKB za 2014 rok), to jednak głównym

wyzwaniem dla polskiego systemu bankowego są koszty długookresowe. Z jednej strony

przyjęcie euro prowadzi do utraty dochodów banków z tytułu operacji wymiany i obrotu

instrumentami pochodnymi denominowanymi w euro (nawet 4,0–5,5% wyniku z działalności

bankowej). Z drugiej zaś może przyczynić się do wzrostu konkurencji w sektorze bankowym

(obniżenia poziomu marży odsetkowej) oraz ryzyka powstania bańki cenowej na rynku

nieruchomości, determinowanej niskim poziomem stóp procentowych, której „pęknięcie”

może pogorszyć kondycję finansową polskich banków.

46

3 Szanse i zagrożenia z integracji ze strefą EURO w opinii

pracowników banków

3.1 Metodyka przeprowadzonych badań ankietowych

Głównym celem przeprowadzonej ankiety jest przedstawienie opinii grupy pracowników

dwóch banków na temat wejścia Polski do strefy Euro zarówno w odniesieniu osobistym jak

również z punku postrzegania tego zagadnienia i jego wpływu na system bankowy w Polsce.

Aby zbadać nastroje, poziom wiedzy oraz oczekiwania pracowników polskich banków

związanych z przystąpieniem do strefy Euro wykorzystano do tego celu ankietę. Badanie

ankietowe zostało przeprowadzone na próbie 70 osób pracujących w dwóch bankach,

zlokalizowanych na Podbeskidziu. Jeden z banków specjalizujący się w obsłudze detalicznej,

natomiast drugi w obsłudze korporacyjnej przedsiębiorstw. Ankietę przeprowadzono w

pierwszej połowie maja 2016 roku. Każdy z ankietowanych pracowników został poproszony

o wypełnienie ankiety w formie papierowej. Badanie miało charakter anonimowy. Ankieta

liczyła 10 pytań. Pytania 1-7 dotyczyły opinii pracowników bankowych na temat wejścia

Polski do strefy Euro. Pytania 8-10 (tzw. metryczka) dotyczyły okresu zatrudnienia w

sektorze bankowym, wieku i płci.

3.2 Rezultaty ankiety

Pytanie 1: Poproszono ankietowanych o odpowiedź na pytanie: Czy Pani/Pana zdaniem

Polska powinna przystąpić do strefy euro? 61% ankietowanych uznało, że Polska nie powinna

wchodzić do strefy euro. 39% opowiedziało się za przystąpieniem. Zestawienie zbiorcze

odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.1.

Wykres 3.1 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani zdaniem Polska powinna

przystąpić do strefy euro”

Źródło: opracowanie własne

47

Pytanie 2: Poproszono ankietowane osoby o odpowiedź na następujące pytanie: W jakiej

perspektywie czasowej, według Pani/Pana, Polska powinna przystąpić do strefy euro? Do

wyboru były następujące przedziały czasowe: do 5 lat, od 5-10 lat, powyżej 10 lat oraz że

Polska nie powinna przystępować. Wśród otrzymanych odpowiedzi najliczniejszą grupę 50%

ankietowanych stanowili pracownicy wskazujący, że Polska nie powinna w ogóle

przystępować do strefy euro. Na drugim miejscu znaleźli się pracownicy, którzy wybrali za

najwłaściwszy okres przystąpienia Polski do strefy euro powyżej w okresie od 5 do 10 lat z

20% udziałem w badanej próbie. Najmniej odpowiedzi wskazywało opcję, że Polska powinna

przystąpić do strefy euro w okresie powyżej 10 lat – 14% respondentów. Za wejściem Polski

do strefy euro w okresie do 5 lat opowiedziało się 16% badanych osób. Zestawienie zbiorcze

odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.2.

Wykres 3.2 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „W jakiej perspektywie czasowej, według

Pani/Pana, Polska powinna przystąpić do strefy euro?”

Źródło: opracowanie własne

Pytanie 3: Zadano ankietowanym pytanie: Czy Pani/Pana zdaniem polski sektor bankowy

właściwie identyfikuje szanse i zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie do strefy euro?

Wśród ankietowanych 55% odpowiedziało TAK, a 45% ankietowanych jest zdania, że polski

48

sektor bankowy nie identyfikuje szans i zagrożeń wynikających z wejścia do strefy euro.

Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.3.

Wykres 3.3 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani zdaniem polski sektor

bankowy właściwie identyfikuje szanse i zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie do

strefy euro?”

Źródło: opracowanie własne

Pytanie 4 miało brzmienie: ”Które z wymienionych szans/korzyści związanych z

przystąpieniem Polski do strefy euro jest dla Pani/Pana najważniejsza?” Ankietowani mieli do

wyboru cztery odpowiedzi:

eliminacja ryzyka kursowego i kosztów wymiany walut – tę odpowiedź wskazała

najliczniejsza grupa respondentów tj. 71% ankietowanych

obniżenie oprocentowania kredytu - tę odpowiedź wskazało najmniej ankietowanych tj.

tylko 4%

łatwiejszy dostęp do rynku pracy, towarów i usług - tę odpowiedź wybrało 11%

ankietowanych

łatwość w porównywaniu cen w ramach krajów ze strefy euro – tą odpowiedź zaznaczyła

grupa 14%.

Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.4.

[PROCEN

TOWE]

[PROCEN

TOWE]

Tak Nie

49

Wykres 3.4 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „”Które z wymienionych szans/korzyści

związanych z przystąpieniem Polski do strefy euro jest dla Pani/Pana najważniejsza”

Źródło: opracowanie własne

Pytanie 5: Wskazano cztery wybrane szanse/ korzyści dla polskiego sektora bankowego

związane z przystąpieniem do strefy euro. Ankietowani zostali poproszeni o zaznaczenie

jednej, najistotniejszej z ich punktu widzenia odpowiedzi.

eliminacja ryzyka kursowego i kosztów związanych z wyminą walut - tę odpowiedź

wskazało 38% ankietowanych

obniżenie kosztów kredytu (niższe stopy procentowe i marża odsetkowa) - tę odpowiedź

wskazało 9% ankietowanych

wzrost inwestycji zagranicznych i krajowych oraz tempa PKB, wymiany handlowej,

przepływu kapitału, siły roboczej, towarów i usług z krajami strefy euro - tę odpowiedź

wskazało 38% ankietowanych

umocnienie stabilności i wiarygodności makroekonomicznej oraz polskiego systemu

bankowego poprzez pogłębienie integracji z europejskim systemem bankowym i

strukturami decyzyjnymi europejskiego rynku finansowego - tę odpowiedź wybrało 16%

ankietowanych

Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.5.

50

Wykres 3.5 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Które z wymienionych szans/korzyści

związanych z przystąpieniem do strefy euro jest najważniejsza dla polskiego sektora

bankowego”.

Źródło: opracowanie własne

Pytanie 6: miało brzmienie: „Które z wymienionych zagrożeń/kosztów związanych z przystąpieniem

do strefy euro jest dla Pani/Pana najważniejszy?”. Ankietowani poproszeni zostali o wybranie jednej,

najważniejszego z ich punktu widzenia.

brak autonomicznej polityki pieniężnej i kursowej (utrata części suwerenności Polski) - tę

odpowiedź wskazało 25% ankietowanych

możliwość wzrostu cen po wejściu do strefy euro - tę odpowiedź wskazała najliczniejsza

grupa pracowników tj. 64% ankietowanych

rozbudowa administracji i biurokracji tę odpowiedź wskazało 7% ankietowanych

koszty techniczne związane z przystąpieniem do strefy euro (tj. oprogramowanie,

wymiana gotówki)- tę odpowiedź wskazało tylko 4% ankietowanych, jako najrzadziej

wskazywanym zagrożeniem

Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.6.

51

Wykres 3.6 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Które z wymienionych zagrożeń/kosztów

związanych z przystąpieniem do strefy euro jest dla Pani/Pana najważniejszy?”

Źródło: opracowanie własne

Pytanie 7: Wskazano pięć wybranych zagrożeń/kosztów dla polskiego sektora bankowego

związanych z przystąpieniem do strefy euro. Ankietowani zostali poproszeni o zaznaczenie

jednej, najistotniejszej z ich punktu widzenia odpowiedzi.

brak autonomicznej polityki pieniężnej i kursowej - tę odpowiedź, jako jedną z dwóch

najczęściej wybieranych, wskazało 38% ankietowanych

brak możliwości wykorzystania kursu walutowego do rozwoju gospodarki narodowej i

wzrostu konkurencyjności - tę odpowiedź wskazało 9% ankietowanych

rozwój rynków kapitałowych, kosztem tradycyjnego finansowania - tę odpowiedź

wskazała najmniejsza ilość osób tj.5% ankietowanych

utrata dochodów z tytułu instrumentów zabezpieczających przed ryzykiem kursowym w

euro, transakcji wymiany walut i operacji międzynarodowych oraz obniżenia marży

odsetkowej - tę odpowiedź, jako jedną z dwóch najczęściej wybieranych, wskazało 39%

ankietowanych

inne koszty (np. koszty techniczne, administracyjne, wzrost płac) - tę odpowiedź,

wskazało 9% ankietowanych

Zestawienie zbiorcze odpowiedzi przedstawiono na wykresie nr 3.7.

52

Wykres 3.7 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Które z poniżej wymienionych

zagrożeń/kosztów związanych z przystąpieniem do strefy Euro jest najważniejszy dla

polskiego sektora bankowego”.

Źródło: opracowanie własne

Pytanie 8: Ankietowani zostali poproszeni o określenie okresu zatrudnienia w sektorze

bankowym. Do wyboru były cztery przedziały czasowe: do 5 lat, 6-10 lat, 11-20 lat i powyżej

20 lat. Najliczniejszą grupę badanych stanowili pracownicy ze stażem pracy w przedziale

powyżej 20 lat - 43% badanych. Na drugim miejscu znaleźli się pracownicy ze stażem 11-20

lat stanowiący 38 % badanych. Kolejnym, wg liczebności, przedziałem wiekowym byli

pracownicy ze stażem 6-10 lat. Stanowili oni 14% badanych osób. Ostatnią najmniej liczebną

grupą byli pracownicy, którzy przepracowani w sektorze bankowym do 5 lat, stanowiący

tylko 5% ankietowanych, Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na

wykresie nr 3.8.

53

Wykres 3.8 Struktura badanych wg stażu pracy w sektorze bankowym.

Źródło: opracowanie własne

Pytanie 9: Osoby ankietowane zostały poproszone o podanie swojego wieku, poprzez

zaznaczenie jednej z czterech grup wiekowych: 20-29, 30-39, 40-49 i 50 i więcej. Z wykresu

wynika, że najliczniejszą grupę badanych stanowiły osoby w wieku między 40-49 lat.- tj.

38%. Drugą co do liczebności grupą wiekową były osoby w wieku 30-39 lat, stanowiące 30%

badanych. Osoby w wieku powyżej 50 roku życia stanowiły 25% badanych. Najmniej było

osób w wieku 20-29 lat, stanowiących tylko 7%. Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało

przedstawione na wykresie nr 3.9.

Wykres 3.9 Struktura ankietowanych wg wieku

Źródło: opracowanie własne

54

Pytanie 10: Ankietowani zostali poproszeni o podanie swojej płci.. Wśród ankietowanych

zdecydowaną większość stanowiły kobiety- 71%, mężczyźni stanowili 29% ankietowanych.,

co potwierdza, iż zawód bankowca pozostaje nadal mocno sfeminizowany. Zestawienie

zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.10.

Wykres 3.10 Struktura badanych wg płci.

Źródło: opracowanie własne

Spośród osób, które odpowiedziały TAK na pytanie: „Czy Polska powinna przystąpić do

strefy euro” 41% uważa, że Polska powinna przyjąć walutę euro w czasie krótszym niż 5 lat.

Również taka sama ilość badanych tj. 41% uważa, że przyjęcie wspólnej europejskiej waluty

powinno nastąpić w okresie od 5 do 10 lat zaś 18% wskazało powinno to mieć miejsce po 10

latach. Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.11.

Wykres 3.11 Odpowiedzi ankietowanych na pytanie kiedy Polska powinna przystąpić do

strefy euro z uwzględnieniem odpowiedzi na pytanie czy Polska powinna przystąpić do strefy

euro.

Źródło: opracowanie własne

55

Spośród osób, które uważają, że Polska powinna przystąpić do strefy euro 9% badanych jest

w wieku między 20 a 29 lat, 14% osób jest w wieku 30-39 lat Najliczniejszą grupą

euroentuzjastów, 45% ankietowanych, jest w wieku 40-49, a 32% stanowią osoby w wieku

powyżej 50 lat.

61% ankietowanych pracowników banków uważa, że Polska nie powinna przystępować do

strefy euro. Najliczniejszą grupę 41% respondentów stanowią osoby w wieku między 30-39

lat. Kolejne miejsce wśród eurosceptyków z 32% udziałem stanowią osoby w wieku 40-49

lat. 21% osób w wieku powyżej 50 lat jest przeciwna wejściu Polski do strefy euro, zaś 6%

opowiedziało się na przeciw w przedziale wielu 20-29 lat. Zestawienie zbiorcze odpowiedzi

zostało przedstawione na wykresie nr 3.12.

Wykres 3.12 Zestawienie odpowiedzi na pytanie, czy Polska powinna przystąpić do strefy

euro z podziałem na grupy wiekowe

Źródło: opracowanie własne

Na pytanie: Czy Pani/Pana zdaniem polski sektor bankowy właściwie identyfikuje szanse i

zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie do strefy euro 55% ankietowanych

odpowiedziało: TAK. Najliczniejszą grupę stanowiły osoby posiadające staż pracy w sektorze

bankowym powyżej 20 lat, stanowiące 45% ankietowanych. Następną, wg liczebności grupą

byli pracownicy ze stażem pracy w bankowości od 11 do 20 lat, którzy stanowili 32%

badanych, 16% udział posiadały osoby ze stażem pracy w przedziale 6-10 lat. Osoby z

najkrótszym stażem pracy w bankach, miały również najmniejszy udział 6% wśród

pracowników, którzy oceniają, iż sektor bankowy identyfikuje szanse i zagrożenia jakie

56

wynikają dla niego z tego procesu. Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione

na wykresie nr 3.13.

Wykres 3.13 Zestawienie pracowników banków, którzy uważają, że polski sektor bankowy

właściwie identyfikuje szanse i zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie do strefy euro z

podziałem na okres ich zatrudnienia w sektorze bankowym.

Źródło: opracowanie własne.

Wśród ankietowanych pracowników banków opowiadających się za przystąpieniem Polski do

strefy euro kobiety i mężczyźni posiadali identyczny 50% udział w odpowiedziach. W

przypadku odpowiedzi osób będących przeciw wejściu Polski do unii walutowej struktura

przedstawiała się w proporcji: 85% kobiety, 15% mężczyźni. Zestawienie zbiorcze

odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.14.

Wykres 3.14 Zestawienie odpowiedzi na pytanie, czy Polska powinna przystąpić do strefy

euro z podziałem na płeć

Źródło: opracowanie własne

57

Pośród badanych pracowników, którzy wskazali w swoich odpowiedziach że Polska powinna

wejść do strefy euro w okresie do 5 lat największą grupę z udziałem 44% stanowiły osoby,

które posiadały staż pracy w sektorze bankowym powyżej 20 lal. Osoby z okresem

zatrudnienia od 6-10 lat oraz 11-20 lat odnotowały 22% udział. Najmniej liczną grupę wśród

osób wskazujących ten okres czasu jako najwłaściwszy dla przystąpienia do strefy euro byli

pracownicy ze stażem do 5 lat.. Jeszcze większy udział osób z najdłuższym okresem

zatrudnienia odnotowano w odpowiedziach wskazujących jako oczekiwany okres wejścia do

unii walutowej w perspektywie 5-10 lat, który w tym przypadku wynosi 64%, Pracownicy ze

stażem pracy 11-20 lat odnotowali 27% udział, wśród osób wybierających ten okres akcesji.

W najliczniejszej grupie osób z 63% udziałem w uzyskanych odpowiedziach, które wskazały

najdłuższych horyzont czasowy do momentu wejścia Polski do strefy euro, znajdowali się

pracownicy ze stażem pracy od 11-20 lat. Kolejną pozycję w tej kategorii odpowiedzi zajęli

ankietowani z okresem zatrudnienia powyżej 20 lat z 25% udziałem.

Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.15.

Wykres 3.15 Zestawienie odpowiedzi na pytanie W jakiej perspektywie czasowej, według

Pani/Pana, Polska powinna przystąpić do strefy Euro z uwzględnieniem okresu zatrudnienia

w sektorze bankowym ankietowanych.

Źródło: opracowanie własne

W zestawieniu odpowiedzi na pytanie o szanse i korzyści dla sektora bankowego wynikające

z przystąpienia do strefy euro z uwzględnieniem płci ankietowanych otrzymano na próbie

badanych pracowników dwóch banków następujący materiał poglądowy, z którego wynika,

58

że kobiety w przypadku wskazania korzyści w postaci eliminacji ryzyka kursowego i

wszystkich kosztów związanych z wymianą waluty EUR?PLN miały 90% udział w

otrzymanych odpowiedziach. Również z odniesieniu do szans wynikających z umocnienia

stabilności i wiarygodności makroekonomicznej poprzez integrację ze strukturami strefy euro

a także możliwości wzrostu inwestycji i tempa PKB kobiety posiadały dominujący udział w

tych odpowiedziach odpowiednio 67% i 62%. Mężczyźni jedynie w przypadku wskazań na

obniżenie kosztów kredytu uzyskali większościowy udział w wysokości 60%. Zestawienie

zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.16.

Wykres 3.16 Zestawienie odpowiedzi na pytanie o szanse i korzyści dla sektora bankowego

wynikające z przystąpienia do strefy euro z uwzględnieniem płci ankietowanych.

Źródło: opracowanie własne

Z kolei w zestawieniu odpowiedzi na pytanie o zagrożenia i koszty dla sektora bankowego

wynikające z przystąpienia do strefy euro z uwzględnieniem płci ankietowanych otrzymano

na próbie badanych pracowników dwóch banków następujący materiał poglądowy, z którego

wynika, że kobiety w przypadku wskazania zagrożeń w postaci rozwoju rynków

kapitałowych kosztem tradycyjnej bankowości były jedynymi wskazującymi na tego typu

zagrożenie z 100% udziałem w otrzymanych odpowiedziach. Również z odniesieniu do

zagrożeń wynikających z braku autonomicznej polityki pieniężnej i kursowej oraz kosztów

technicznych związanych z wprowadzeniem euro kobiety posiadały zdecydowanie

dominujący udział w tych odpowiedziach odpowiednio 86% i 80%. Nieco niższy, aczkolwiek

przeważający udział w odpowiedziach odnotowano w odniesieniu do zagrożenia związanego

z utratą dochodów z tytułu instrumentów pochodnych zabezpieczających przed ryzykiem

59

kursowym. W tym przypadku kobiety posiadały 64% udział. Mężczyźni wyłącznie w

przypadku wskazań na brak możliwości wykorzystania kursu walutowego do wzrostu PKB i

konkurencyjności uzyskali dominujący udział w wysokości 80%. Zestawienie zbiorcze

odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.17.

Wykres 3.17 Zestawienie odpowiedzi na pytanie o zagrożenia i koszty dla sektora

bankowego wynikające z przystąpienia do strefy euro z uwzględnieniem płci ankietowanych.

Źródło: opracowanie własne

Zestawiając odpowiedzi na pytanie o to czy polski sektor bankowy właściwie identyfikuje

szanse i zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie do strefy euro z podziałem na płeć

uzyskano następujące informacje: wśród ankietowanych pracowników banków wskazujących

pozytywną odpowiedź na tak sformułowane pytanie było 58% kobiet i 42% mężczyzn,

natomiast w przypadku odpowiedzi negatywnych podział wyniósł odpowiednio 88% kobiet i

12% mężczyzn. Zestawienie zbiorcze odpowiedzi zostało przedstawione na wykresie nr 3.18.

Wykres 3.18 Zestawienie pracowników banków, którzy uważają, że polski sektor bankowy

właściwie identyfikuje szanse i zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie do strefy euro z

podziałem na płeć.

Źródło: opracowanie własne

60

3.3 Wnioski z przeprowadzonych badań ankietowych

Z przeprowadzonej ankiety wynika, że ankietowani pracownicy banków uważają w

zdecydowanej większości, iż Polska nie powinna przystępować do strefy euro. Wydawać

mogłoby się, że to właśnie ta grupa zawodowa, z racji swojej profesji, będąc świadoma z

jednej strony szans i korzyści oraz z drugiej zagrożeń i kosztów integracji Polski ze strefą

euro, powinna być jedną z najliczniej przekonanych grup chcących przyjęcia wspólnej waluty

UE, jaką jest euro. Pomimo iż Polska już od 12 lat jest członkiem UE, to obserwuje się

systematyczny spadek euroentuzjastów i wzrost eurosceptyków, co potwierdzają publikowane

ankiety wywiadowni badających opinie publiczne. Na obecny stan nastrojów w tym zakresie

wpłynął wielki kryzys ekonomiczny, który trwa od 2008 a jego dotkliwe skutki odczuło wiele

krajów strefy euro. Pomimo wielu kampanii informacyjnych mających na celu podniesienie

świadomości w tym zakresie wśród Polaków realizowanych przez poprzednią opcję rządzącą

w Polsce odnotowywano systematyczny spadek poparcia dla wspólnej waluty. Obecna ekipa

nie jest zainteresowana wejściem Polski do strefy euro. Większość ankietowanych

pracowników w osobistym odczuciu widzi największe zagrożenie w możliwości wzrostu cen

po przyjęciu euro, którą to opcję wskazało 64% badanych. Wśród szans i korzyści

zdecydowanie najczęściej wskazywaną odpowiedzią z osobistego punktu widzenia była

eliminacja ryzyka kursowego i kosztów wymiany walut, którą wybrało 71% respondentów.

Zdecydowanie więcej przeciwników wejścia do strefy euro jest wśród kobiet, bo aż 85%

badanych osób, wśród tych którzy wskazali odpowiedź negatywną. Pomimo iż 55% badanych

pracowników uważa, że polski system bankowy właściwie identyfikuje szanse i zagrożenia

dla sektora bankowego związane z możliwością przystąpienia Polski do strefy euro, to należy

nadal przeprowadzać szkolenia informacyjne mające za zadanie podnosić zakres wiedzy w

tym obszarze.(szczegóły otrzymanych odpowiedzi przedstawiono w podrozdziale Rezultaty

ankiety). Konsekwencja działań zmierzających do edukowania społeczeństwa o potencjalnych

szansach i zagrożeniach oraz korzyściach i kosztach związanych z przyjęciem wspólnej

waluty może właściwie i rzetelnie przygotować ten proces i wybrać do tego najwłaściwszy

moment.

61

4 Podsumowanie

Euro jako wspólna waluta została wprowadzona dla transakcji bezgotówkowych od 1999

roku, zaś w obiegu gotówkowym pojawiła się w 2002 roku, stając się walutą krajów, które

przystąpiły do strefy euro. Pierwszymi krajami, które wprowadziły u siebie euro były kraje

tzw. starej unii, m.in. Francja, Irlandia, Niemcy. W następnych latach następował proces

akcesji do strefy euro przez kolejne państwa UE, które spełniały kryteria konwergencji.

Aktualnie 19 krajów UE należy do strefy euro. Wg danych EBC wartość gotówkowa euro w

obiegu wynosi ponad 751 miliardów, co czyni ją walutą o najwyższej wartości gotówkowej

na świecie. Przypada na nią aż 27% światowych rezerw walutowych, przez co stałą się drugą

co do znaczenia walutą w świecie.

Wejście Polski do strefy euro z punktu widzenia konsekwencji tj. szans (korzyści) i zagrożeń

(kosztów) dla polskiego sektora bankowego, jako dominującego na rynkach finansowych w

Polsce jest przedmiotem wielu dyskusji i debat w różnych gremiach. Biorąc pod uwagę

złożoność całości tego wątku zdania są podzielone. Z jednej strony eurozwolennicy, bazujący

na przykładach i argumentach opierających się na wpływie przystąpienia do strefy euro

wysokorozwiniętych krajów Europy tj. Niemcy czy Francja, czy Benelux, zaś z drugiej strony

eurosceptycy wskazujący na kryzys gospodarczy i recesję jako przykład przytaczając

przypadek Grecji, Hiszpanii czy też Irlandii. Aby móc poznać bliżej opinie reprezentacji

pracowników polskich banków na temat potencjalnych szans i zagrożeń związanych z

przystąpieniem Polski do strefy euro przeprowadzona została krótka ankieta. Jak wynika z

przeprowadzonego badania, pracownicy banków większość opowiada się przeciwko przyjęciu

euro. Respondenci, którzy są za przyjęciem euro, wskazują bardzo zrównoważony podział

preferencji czasowych dotyczących okresu przystąpienia do strefy euro odpowiednio w

przedziałach: do 5 lat - 16%, od 5 do 10 lat -20% i powyżej 10 lat – 14% Polska podpisując

traktat akcesyjny i stając się członkiem UE zobowiązała się do przyjęcia euro. Pytanie brzmi,

kiedy to powinno nastąpić. Zanim to stanie się faktem dokonanym, niezbędne będą liczne,

rzetelne i kompleksowe kampanie informacyjne dla całego społeczeństwa oraz szkolenia

osób, które będą odpowiedzialne za przeprowadzenie tego procesu, w tym również

pracowników sektora bankowego.

Z perspektywy sektora bankowego przystąpienie Polski do strefy euro będzie opłacalne w

sytuacji gdy długoterminowe korzyści będą przewyższać długoterminowe koszty. Polski

sektor bankowy powinien być odpowiednio przygotowany na członkostwo w strefie euro.

Moment przystąpienia Polski do strefy euro powinien zostać zatem odpowiednio określony,

62

aby mógł przyczynić się do wzrostu stabilności sektora bankowego Tak więc przystąpienie

Polski do strefy euro będzie miało istotny wpływ na polski sektor bankowy zarówno w

wymiarze krótko-, jak i długookresowym. Z perspektywy polskiego sektora bankowego ocena

potencjalnych konsekwencji wynikających z integracji ze strefą euro musi wskazać

odpowiedzi na następujące kwestie:

• najistotniejsze koszty dla banków

• najważniejsze korzyści dla banków

• rodzaje ryzyka i szanse dla banków

• wpływ na bezpieczeństwo i stabilność polskich banków

• atrakcyjność polskiego sektora bankowego z punktu widzenia potencjalnych inwestorów i

ich wejścia na polski rynek bankowy

• wpływ na dostępność i koszt finansowania długoterminowego dla polskich banków

• wpływ na zmianę struktury finansowania polskich banków, np. poprzez wzrost poziomu

emisji obligacji.

Analizy prowadzone przed wybuchem kryzysu finansowego w 2008 roku wskazywały, że

wejście Polski do strefy euro przyczyni się do większego wzrostu poziomu PKB, zarówno w

krótkim, jak i długim horyzoncie czasowym. Późniejsze doświadczenia krajów strefy euro, po

rozpoczęciu kryzysu, wskazują, że przyjęcie euro wiąże się z ryzykiem podwyższonej

niestabilności makroekonomicznej oraz spowolnionego wzrostu gospodarczego, przede

wszystkim w wypadku krajów o słabych fundamentach makroekonomicznych. Wniosek z

tego wynikający, że scenariusz przyspieszonego wzrostu PKB po wejściu do strefy euro

należy traktować jedynie jako szansę, którą należy umieć wykorzystać w stosownym

momencie, uwzględniając aktualny potencjał polskiej gospodarki oraz stabilność i

wiarygodność instytucji strefy euro.

Szanse i zagrożenia związane wynikające z uwarunkowań zewnętrznych funkcjonowania w

unii walutowej odnoszą się do obecnego kształtu i przyszłej dynamiki struktury

instytucjonalnej strefy euro, w zakresie stopnia integracji fiskalnej, gospodarczej oraz

finansowej. Najważniejszym czynnikiem wewnętrznym, uzależnionym od krajowej polityki

gospodarczej, jest stopień przygotowania polskiej gospodarki do wejścia do strefy euro.

Wskazane jest, aby decyzja o przystąpieniu do strefy euro była poprzedzona przemyślanym

programem reform, prowadzących do wzmocnienia fundamentów polskiej gospodarki i

dostosowania ich do uwarunkowań związanych z funkcjonowaniem w unii walutowej26

.

26

NBP. Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro. 2014., s. 5

63

Bibliografia

1. „Perspektywy integracji ekonomicznej i walutowej w gospodarce światowej. Dokąd

zmierza strefa euro?” Redakcja naukowa: Krzysztof Opolski, Jarosław Górski. Wydział

Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego 2012

2. M. Pronobis, „Polska w strefie euro.”, PWN, Warszawa, 2015

3. S. Bukowski, „Strefa Euro.”

4. C. Wójcik „Integracja ze strefą euro. Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji.”

Wydawnictwo PWN

5. B. Kubarska –Maciejewicz, „Polska w strefie euro.” Wyższa Szkoła Bankowa

6. K. Lutkowski. „Od złotego do euro. Źródła obaw i nadziei.” Biblioteka bankowa.

Wydawnictwo Twigger

7. „W jaki sposób kryzys w strefie euro może zmienić korzyści i koszty z przyjęcia euro w

przyszłości.” Materiał Biura Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia euro przez

Rzeczpospolitą Polską

8. B. Mucha-Leszko. „Strefa euro. Wprowadzenie, funkcjonowanie. Międzynarodowa rola

euro.” Wydawnictwo UMCS 2007

9. Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, opracowanie pod redakcją A.

Kosior i M. Rubaszek, NBP, Warszawa, 2014

10. J. Osińska, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą

Polską Ochrona Konsumentów w Procesie Wprowadzenia Euro opracowania 5/2011

11. M. Lachowicz, Dotychczasowy bilans korzyści i kosztów z utworzenia strefy euro. Bank i

kredyt Rok 2008 nr 9

12. Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii

Gospodarczej i Walutowej, NBP, Warszawa, 2009

13. Kozak, Wprowadzenie euro – analiza kosztów działania oraz dochodów z operacji

wymiany walut w sektorze bankowym, NBP, Materiały i Studia, Zeszyt nr 233,

Warszawa, 2009 oraz Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro,

opracowanie pod redakcją A. Kosior i M. Rubaszek, NBP, Warszawa, 2014

14. Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2014 r., NBP, Warszawa, 2015

15. B. Lepczyński, Konsekwencje wprowadzenia jednolitego mechanizmu uporządkowanej

likwidacji banków dla polskiego systemu bankowego (w:) Konsekwencje przystąpienia

Polski do unii bankowej, B. Lepczyński (red.), Gdańsk 2014

64

16. K. Konopczak, Przegląd literatury w zakresie efektów cenowych wprowadzenia wspólnej

waluty do obiegu gotówkowego w krajach strefy euro. NBP, projekt realizowany na

potrzeby Raportu nt. pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii

Gospodarczej i Walutowej, 2008

17. A. Kaźmierczak, Instrumenty i realizacja polityki pieniężnej [w:] Bankowość –

podręcznik akademicki, praca pod redakcją W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext,

Warszawa 2006

65

Spis wykresów

Wykres 1.1 Udział poszczególnych instytucji finansowych w strukturze aktywów polskiego

systemu finansowego w latach 2013 i 2014 ............................................................................... 5

Wykres 1.2 Struktura aktywów systemu finansowego w Polsce w latach 2007-2014 ............. 5

Wykres 1.3 Aktywa systemu finansowego w wybranych krajach UE na koniec 2014 r. ......... 7

Wykres 1.4 Relacje aktywów sektorów bankowych do PKB (lewy panel) i udział w aktywach

banków o dominującym udziale kapitału zagranicznego (prawy panel) w krajach UE na

koniec 2014 r. ............................................................................................................................. 9

Wykres 1.5 Struktura systemów finansowych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej na

koniec 2014 r. wg wartości aktywów ......................................................................................... 9

Wykres 1.6 Liczba podmiotów działających w sektorze bankowym w latach 1993-2015 ..... 12

Wykres 1.7 Udział w aktywach sektora bankowego 5-ciu największych banków w krajach

UE ............................................................................................................................................. 13

Wykres 1.8 Struktura dominujących inwestorów w sektorze bankowym w Polsce w podziale

na kraje pochodzenia kapitału właścicielskiego ....................................................................... 14

Wykres 3.1 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani zdaniem Polska powinna

przystąpić do strefy euro” ........................................................................................................ 46

Wykres 3.2 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „W jakiej perspektywie czasowej, według

Pani/Pana, Polska powinna przystąpić do strefy euro?” .......................................................... 47

Wykres 3.3 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Czy Pana/Pani zdaniem polski sektor

bankowy właściwie identyfikuje szanse i zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie do

strefy euro?” ............................................................................................................................ 48

Wykres 3.4 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „”Które z wymienionych szans/korzyści

związanych z przystąpieniem Polski do strefy euro jest dla Pani/Pana najważniejsza” .......... 49

Wykres 3.5 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Które z wymienionych szans/korzyści

związanych z przystąpieniem do strefy euro jest najważniejsza dla polskiego sektora

bankowego”. ............................................................................................................................. 50

Wykres 3.6 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Które z wymienionych zagrożeń/kosztów

związanych z przystąpieniem do strefy euro jest dla Pani/Pana najważniejszy?” ................... 51

Wykres 3.7 Zestawienie odpowiedzi na pytanie: „Które z poniżej wymienionych

zagrożeń/kosztów związanych z przystąpieniem do strefy Euro jest najważniejszy dla

polskiego sektora bankowego”. ................................................................................................ 52

Wykres 3.8 Struktura badanych wg stażu pracy w sektorze bankowym. ............................... 53

66

Wykres 3.9 Struktura ankietowanych wg wieku ..................................................................... 53

Wykres 3.10 Struktura badanych wg płci. .............................................................................. 54

Wykres 3.11 Odpowiedzi ankietowanych na pytanie kiedy Polska powinna przystąpić do

strefy euro z uwzględnieniem odpowiedzi na pytanie czy Polska powinna przystąpić do strefy

euro. .......................................................................................................................................... 54

Wykres 3.12 Zestawienie odpowiedzi na pytanie, czy Polska powinna przystąpić do strefy

euro z podziałem na grupy wiekowe ........................................................................................ 55

Wykres 3.13 Zestawienie pracowników banków, którzy uważają, że polski sektor bankowy

właściwie identyfikuje szanse i zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie do strefy euro z

podziałem na okres ich zatrudnienia w sektorze bankowym. .................................................. 56

Wykres 3.14 Zestawienie odpowiedzi na pytanie, czy Polska powinna przystąpić do strefy

euro z podziałem na płeć .......................................................................................................... 56

Wykres 3.15 Zestawienie odpowiedzi na pytanie W jakiej perspektywie czasowej, według

Pani/Pana, Polska powinna przystąpić do strefy Euro z uwzględnieniem okresu zatrudnienia

w sektorze bankowym ankietowanych. .................................................................................... 57

Wykres 3.16 Zestawienie odpowiedzi na pytanie o szanse i korzyści dla sektora bankowego

wynikające z przystąpienia do strefy euro z uwzględnieniem płci ankietowanych. ................ 58

Wykres 3.17 Zestawienie odpowiedzi na pytanie o zagrożenia i koszty dla sektora bankow-

ego wynikające z przystąpienia do strefy euro z uwzględnieniem płci ankietowanych. ......... 59

Wykres 3.18 Zestawienie pracowników banków, którzy uważają, że polski sektor bankowy

właściwie identyfikuje szanse i zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie do strefy euro z

podziałem na płeć. .................................................................................................................... 59

Spis tabel

Tabela 1.1 Aktywa instytucji finansowych w Polsce w latach 2007-2014 (w mld zł) ............. 6

Tabela 1.2 Przyrost aktywów instytucji finansowych w Polsce w latach 2011-2014 (r/r, w %)

.................................................................................................................................................... 7

Tabela 1.3 Aktywa systemu finansowego w relacji do PKB w wybranych krajach Europy

Środkowo-Wschodniej oraz w strefie euro w latach 2011-2014 (w %) .................................... 8

Tabela 1.4 Liczba instytucji finansowych w Polsce w latach 2007-2014 ............................... 11

Tabela 1.5 Struktura własnościowa sektora bankowego w latach 2010-2014 ........................ 14

Tabela 1.6 Modele sektora bankowego – charakterystyka porównawcza .............................. 20

Tabela 1.7 Charakterystyka systemów bankowych ................................................................ 22

67

Tabela 2.1 Korzyści i koszty związane z przystąpieniem Polski do strefy euro z punktu

widzenia gospodarki Polski ...................................................................................................... 26

Tabela 2.2 Korzyści i koszty związane z przystąpieniem Polski do strefy euro z punktu

widzenia sektora bankowego ................................................................................................... 26

Spis rysunków

Rysunek 1.1. Podział systemu bankowego w Polsce ........................................................................... 15

68

Załącznik nr 1 – pytania ankietowe

Potencjalne szanse i zagrożenia integracji Polski ze strefą EURO z perspektywy

polskiego sektora bankowego, jako dominującego sektora polskiego rynku finansowego

Szanowni Państwo,

Zwracam się uprzejmie z prośbą o wypełnienie poniższej ankiety, która zostanie

wykorzystana do przygotowania pracy dyplomowej. Ankieta jest anonimowa a jej

wypełnienie zajmie ok. 5 minut. Dziękuję za poświęcony czas.

1. Czy Pani/Pana zdaniem Polska powinna przystąpić do strefy Euro?

o Tak

o Nie

2. W jakiej perspektywie czasowej, według Pani/Pana, Polska powinna przystąpić do

strefy Euro?

o w okresie do 5 lat

o w okresie od 5 do 10 lat

o w okresie powyżej 10 lat

o nie powinna przystępować

3. Czy Pani/Pana zdaniem polski sektor bankowy właściwie identyfikuje szanse i

zagrożenia jakie niesie za sobą przystąpienie Polski do strefy Euro?

o Tak

o Nie

4. Które z wymienionych szans/korzyści związanych z przystąpieniem Polski do strefy

Euro jest dla Pani/Pana najważniejsza?

o eliminacja ryzyka kursowego i kosztów wymiany walut

o obniżenie oprocentowania kredytu

o łatwiejszy dostęp do rynku pracy, towarów i usług

o łatwość w porównywaniu cen w ramach krajów ze strefy Euro

5. Które z wymienionych szans/korzyści związanych z przystąpieniem Polski do strefy

Euro jest najważniejsza dla polskiego sektora bankowego?

o eliminacja ryzyka kursowego i kosztów związanych z wyminą walut

o obniżenie kosztów kredytu (niższe stopy procentowe i marża odsetkowa)

69

o wzrost inwestycji zagranicznych i krajowych oraz tempa PKB, wymiany handlowej,

przepływu kapitału, siły roboczej, towarów i usług z krajami strefy Euro

o umocnienie stabilności i wiarygodności makroekonomicznej oraz polskiego systemu

bankowego poprzez pogłębienie integracji z europejskim systemem bankowym i

strukturami decyzyjnymi europejskiego rynku finansowego

6. Które z wymienionych zagrożeń/kosztów związanych z przystąpieniem Polski do

strefy Euro jest dla Pani/Pana najważniejszy

o brak autonomicznej polityki pieniężnej i kursowej (utrata części suwerenności Polski)

o możliwość wzrostu cen po wejściu do strefy Euro

o rozbudowa administracji i biurokracji

o koszty techniczne związane z przystąpieniem do strefy Euro

7. Które z poniżej wymienionych zagrożeń/kosztów związanych z przystąpieniem

Polski do strefy Euro jest najważniejszy dla polskiego sektora bankowego?

o brak autonomicznej polityki pieniężnej i kursowej

o brak możliwości wykorzystania kursu walutowego do rozwoju gospodarki narodowej

i wzrostu konkurencyjności

o rozwój rynków kapitałowych, kosztem tradycyjnego finansowania

o utrata dochodów z tytułu instrumentów zabezpieczających przed ryzykiem kursowym

w euro, transakcji wymiany walut i operacji międzynarodowych oraz obniżenia marży

odsetkowej

o inne koszty (np. koszty techniczne, administracyjne, wzrost płac)

8. Jaki jest Pani/Pana okres zatrudnienia w sektorze bankowym?

o do 5 lat

o od 6 do 10 lat

o od 11 do 20 lat

o powyżej 20 lat

9. Jaki jest Pani/Pana wiek?

o od 20 do 29 lat

o od 30 do 39 lat

o od 40 do 49 lat

o od 50 lat i powyżej

10. Jaka jest Pani/Pana płeć?

o kobieta

o mężczyzna