STRATEGIA TRANSGRANICZNA ROZWOJU TURYSTYKI NA …arrsa.pl/images/TPWB/Strategia_PL_SK.pdf · 2018....

Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska-Republika Słowacka 2007-2013

STRATEGIA TRANSGRANICZNA ROZWOJU

TURYSTYKI NA POGRANICZU

POLSKO-SŁOWACKIM

Opracowanie powstało w ramach projektu

„Turystyczni Partnerzy w Beskidach” nr WTSL.02.01.00-24-028/08

realizowanego w ramach

Programu Współpracy Transgranicznej

Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007-2013.

Bielsko-Biała, 2012

2

„Trangraniczna Strategia Rozwoju Turystyki pogranicza polsko-słowackiego” /Subregion południowy

województwa śląskiego – Region Kysuce/” została przygotowana jako opracowanie badawczo-rozwojowe

wykonane na zlecenie Agencji Rozwoju Regionalnego w Bielsku-Białej przez Katedrę Marketingu

i Przedsiębiorczości Wydziału Zarządzania i Informatyki Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-

Białej.

Analiza uwzględnia uwagi i korekty zgłaszane podczas prowadzonych konsultacji po zakończeniu opracowania

badawczo-rozwojowego.

3

SPIS TREŚCI

1. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ............................................................................................... 4

1.1. CEL OPRACOWANIA ......................................................................................................... 4

1.2. ZAKRES OPRACOWANIA ................................................................................................. 4

2. PRZYJĘTA METODOLOGIA ...................................................................................................... 4

3. ZNACZENIE PODSTAWOWYCH POJĘĆ .................................................................................. 4

4. ANALIZA UWARUNKOWAŃ ROZWOJOWYCH CZĘŚCI POLSKIEJ (SUBREGIONU

POŁUDNIOWEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO) ....................................................................... 5

5.1. OTOCZENIE I RELACJE ZEWNĘTRZNE REGIONU ...................................................... 5

5.2. WALORY TURYSTYCZNE ................................................................................................ 7

4.2.1. WALORY PRZYRODNICZE ...................................................................................... 7

4.2.2. WALORY ANTROPOLOGICZNE ............................................................................ 21

4.2.3. WALORY KULTUROWE (TRADYCJA, OBRZĘDY, MUZYKA, RĘKODZIEŁO) .

41

4.3. DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA ................................................................................ 46

4.4. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE ..................................................................... 48

4.5. INFRASTRUKTURA PARATURYSTYCZNA, W TYM SPOŁECZNA (KOMUNALNA,

KULTURALNA I ROZRYWKOWA) ............................................................................................. 74

4.6. ZASOBY STRUKTURALNE ............................................................................................. 81

5. ANALIZA UWARUNKOWAŃ ROZWOJOWYCH CZĘŚCI SŁOWACKIEJ (REGION

KYSUCE: POWIATY CZADCA I NAMESTOWO)........................................................................... 89

5.1. WALORY TURYSTYCZNE .............................................................................................. 89

5.1.1. WALORY PRZYRODNICZE .................................................................................... 89

5.1.2. WALORY ANTROPOLOGICZNE ............................................................................ 90

5.1.3. WALORY KULTUROWE (TRADYCJA, OBRZĘDY, MUZYKA, RĘKODZIEŁO)

91

5.2. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE ..................................................................... 91

8. ANALIZA SWOT ........................................................................................................................ 92

6. STRATEGICZNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU ROZWOJU PRODUKTU TURYSTYCZNEGO

NAMESTOWO ..................................................................................................................................... 95

6.1. WIZJA I MISJA REGIONU ................................................................................................ 95

6.2. IDENTYFIKACJA DOCELOWYCH GRUP TURYSTÓW .............................................. 95

6.3. IDENTYFIKACJA CELÓW STRATEGICZNYCH ORAZ DZIAŁAŃ W ZAKRESIE

ROZWOJU I PROMOCJI PRODUKTU TURYSTYCZNEGO ...................................................... 97

6.4. MONITOROWANIE I OCENA REALIZACJI STRATEGII........................................... 106

LITERATURA .................................................................................................................................... 108

SPIS MAP ........................................................................................................................................... 110

SPIS FOTOGRAFII ............................................................................................................................ 110

SPIS TABEL ....................................................................................................................................... 110

4

1. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA

Opracowanie niniejsze powstało w wyniku umowy zawartej w dniu 22 lipca 2211r. pomiędzy

Agencją Rozwoju Regionalnego w Bielsku-Białej a Wydziałem Zarządzania i Informatyki Akademii

Techniczno-Humanistycznej w Bielsku Białej. Stanowi ono jeden z etapów prac w ramach projektu

„Paszport Beskidzki – Turystyczni Partnerzy w Beskidach” współfinansowanego przez Unię

Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego

Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka na lata 2007-2013.

Analiza dokonana w niniejszym opracowaniu odnosi się do subregionu południowego

województwa śląskiego obejmującego powiaty: miasto Bielsko-Biała, bielski, cieszyński i żywiecki

oraz regionu Kysuce po stronie słowackiej, które w ttreści dokumentu nazywane są Regionem

Beskidy.

Ustalone w projekcie polsko-słowackie działanie nad opracowaniem strategii stanowi

innowacyjne podejście do koncepcji rozwoju regionów europejskich widzianych nie poprzez pryzmat

przynależności terytorialnej do poszczególnych krajów, ale poprzez pryzmat położenia

geograficznego, wspólnych korzeni kulturowych i historycznych.

1.1. CEL OPRACOWANIA

Opracowana Transgraniczna Strategia Rozwoju Turystyki Polska – Słowacja ma być

dokumentem wytyczającym główne strategiczne kierunki rozwoju Subregionu południowego

województwa śląskiego po stronie polskiej i Regionu Kysuce po stronie słowackiej oraz określającym

przez identyfikację projektów i programów w jaki sposób kierunki te powinny być realizowane.

1.2. ZAKRES OPRACOWANIA

Ze względu na strategiczny charakter opracowanie nie zawiera szczegółowych planów

działań, a jedynie wskazanie strategicznych kierunków i programów. Dokument nie jest więc w

żadnym wypadku kompletnym i wyczerpującym planem działań władz poszczególnych powiatów w

przyszłości, a jedynie wskazaniem strategicznych kierunków rozwoju turystyki i najważniejszych,

kluczowych działań, od których zależy przyszłość Regionu.

2. PRZYJĘTA METODOLOGIA

Do tworzenia niniejszej strategii zidentyfikowano pola strategiczne i na ich podstawie

sformułowana została misja i wizja Gminy. Ustalono cele strategiczne i cele szczegółowe. Eksperci

zebrali i przeanalizowali dane dotyczące stanu obecnego i przeprowadzili analizę uwarunkowań

rozwoju Gminy., sformułowali i zredagowali końcowe opracowania.

Przygotowanie Strategii realizowano w następujących etapach:

1. Opracowano szczegółową diagnozę stanu obecnego.

2. Przeprowadzono analizę uwarunkowań rozwoju Regionu Beskidy.

3. Określono wizję strategiczną Regionu.

4. Sformułowano misję Regionu.

5. Wskazano główne strategiczne cele rozwoju Regionu.

6. Rozpisano cele główne na cele szczegółowe.

7. W ramach poszczególnych celów szczegółowych zaproponowano programy i projekty

których realizacja doprowadzi do zrealizowania celów strategicznych i osiągnięcia wizji.

8. Wskazano sposób kontrolowania i monitoringu postępów w realizacji strategii i jej

aktualizacji.

3. ZNACZENIE PODSTAWOWYCH POJĘĆ

Strategia to najczęściej program ogólny, ukierunkowany na możliwie pełne

wykorzystanie potencjału wytwórczego systemu dla osiągnięcia założonych celów [H. Koontz, C.

O’Donnell; 1984].

5

Cel strategiczny nazywany celem nadrzędnym, jest sprecyzowaniem pożądanego obrazu

rzeczywistości w dłuższym horyzoncie czasowym1.

Cel operacyjny cel służacy realizacji celów strategicznych, formułowany do określenia

zadań realizowanych na szczeblu wykonawczym2.

Materialna baza turystyki – zespół urządzeń i obiektów stanowiących wyposażenie

określonego terenu, umożliwiających zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego (baza komunikacyjna,

noclegowa, żywieniowa oraz towarzysząca). Bazę materialną można podzielić na infrastrukturę

turystyczną (jej podstawową funkcją jest obsługa ruchu turystycznego) oraz paraturystyczną

(obiekty przeznaczone do innych potrzeb społeczno-gospodarczych, z których mogą korzystać turyści

np. banki poczta, komunikacja miejska, itp.)

Produkt turystyczny – dostępny na rynku pakiet materialnych i niematerialnych

składników, umożliwiających realizację celu wyjazdu turystycznego.

Ruch turystyczny

uwarunkowanych społecznie potrzeb określonych różnorakimi motywami. Ruch turystyczny

charakteryzuje się: wielkością, rozmieszczeniem przestrzennym, rytmem czasowym i strukturą.

Turystyka ogół działań ludzi, którzy podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych,

służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z

wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest aktywność zarobkowa wynagradzana w

odwiedzanej miejscowości [Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO)].

Turysta który przynajmniej przez jedną no korzysta z obiektów

zakwaterowania zbiorowego lub indywidualnego w odwiedzanym kraju, regionie, miejscowości.

4. ANALIZA UWARUNKOWAŃ ROZWOJOWYCH CZĘŚCI POLSKIEJ

(SUBREGIONU POŁUDNIOWEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO)

5.1. OTOCZENIE I RELACJE ZEWNĘTRZNE REGIONU

Subregion południowy obejmuje miasto Bielsko – Biała („stolica subregionu”), powiat bielski,

powiat cieszyński i powiat żywiecki, powiązane międzyregionalną i regionalną siecią dróg. Dzięki

swojej atrakcyjności i rozwiniętej przedsiębiorczości jest konkurencyjnym centrum turystyki i

rekreacji w obszarze Polski południowej, z dobrze chronionym krajobrazem i rozwiniętą siecią usług.

Dodatkowym atutem obszar opracowania jest jego położenie na styku granic Polsko – Czesko –

Słowackiej.

W otoczeniu obszaru znajdują się duże aglomeracje tj. Aglomeracja Górnośląska (Gliwice –

Katowice), Aglomeracja Ostrawska, Aglomeracja Opolska, Aglomeracja Małopolska.

Mapa 1. Subregion południowy województwa śląskiego

1 por. np. Griffin R. W., Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, W-wa 1998, s. 200.

2 Ibidem.

6

Źródło: http://web2. um. bielsko. pl/bb/dzialy/polityka/PRSP. pdf, (2011-09-21)

7

5.2. WALORY TURYSTYCZNE

4.2.1. WALORY PRZYRODNICZE

Ukształtowanie terenu

Subregion południowy województwa śląskiego — Region „Beskidy” jest obszarem o

dominacji funkcji turystyczno-usługowej. Jego perspektywę strategiczną wytyczają: walory

krajobrazowo-przyrodnicze Beskidu Żywieckiego, Beskidu Śląskiego, Beskidu Małego oraz

przygraniczne położenie na styku granicy Polski z Czechami i Słowacją.

Mapa 2. Mapa wód i ukształtowania powierzchni woj. śląskiego

Legenda: Obszar zaznaczony okręgiem to Subregion Południowy woj. Śląskiego Źródło: na podstawie: http://pl. wikipedia. org/w/index.

php?title=Plik:Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_-_mapa_fizyczna.

png&filetimestamp=20091206213615#file; (2011-10-04).

Beskid Żywiecki i Kotlina Żywiecka — zwane Żywiecczyzną — to jeden z najdalej

wysuniętych na południe regionów Polski. Beskid Żywiecki należy do Karpat Zewnętrznych. Jest to

drugie co do wysokości pasmo górskie w Polsce — po Tatrach, i jest położone na głównym

wododziale zlewisk Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego. Głównym grzbietem granicznym przebiega

Europejski Dział Wodny. Na północ od tej linii wody spływają poprzez dopływy Soły i dalej przez

Wisłę do Bałtyku. Na południe zaś przez dopływy Białej Orawy i dalej przez Wag i Dunaj do Morza

Czarnego.

Tradycyjne granice Żywiecczyzny biegną od Przełęczy Wilkowickiej poprzez pasma Beskidu

Małego, po obu stronach rzeki Soły, aż po rejon Suchej Beskidzkiej, gdzie Beskid Mały poprzez

pasmo pewelskie łączy się z Beskidem Wysokim w rejonie pasma Babiej Góry. Dalej, na południu,

obszar Żywiecczyzny wyznacza granica państwa ze Słowacją, później biegnie przez szczyty Beskidu

Wysokiego, zwanego w tej części Beskidem Żywieckim, po Przełęcz Koniakowską. Od zachodu

przebiega wzdłuż pasma Beskidu Śląskiego przez Baranią Górę, Magurkę Wiślańską, Zielony Kopiec,

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_-_mapa_fizyczna.png&filetimestamp=20091206213615#file



http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/ff/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_-_mapa_fizyczna.png

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Polish_hypsometrical_scale.svg

8

Malinowską Skałę, Skrzyczne i dalej od Szczyrku poprzez zachodnią, część Kotliny Żywieckiej po

Bramę Wilkowicką3.

Beskid Żywiecki jest z reguły osiągalnym terenem, który sprzyja uprawianiu turystyki pieszej

i górskiej. Krajobraz Beskidu Żywieckiego jest charakterystyczny dla tego typu gór i obejmuje

kopulaste szczyty, z których najwyższe posiadają wyraźnie piętrowy charakter roślinności,

obejmujący regiel górny i środkowy, porośnięte buczyną, dębem, świerkiem, sosną i jodłą, oraz

kosówką w najwyższych partiach. Szczególnie atrakcyjne są najwyższe masywy Babiej Góry i Pilska,

które to w szczytowych kopułach są nagie i skaliste, można więc powiedzieć, iż mają one charakter

alpejski.

Beskidy swoją nazwę wywodzą od słowa Beskid co oznacza halę, polanę — przykładami hal

w Beskidach są Hala Redykalna, Hala Radziechowska, Hala Krawcula, Hala Pawlusia, Hala Miziowa,

gdzie mieści się schronisko na Pilsku, i wiele, wiele innych. Hale położone są zazwyczaj w górnej

części stoków wzniesień i niezmiernie rzadko obejmują swoim zasięgiem sam szczyt góry. Z hal

rozciąga się zwykle piękny, nieograniczony drzewami widok, zwłaszcza z tych, posiadających

wystawę południową. Można podziwiać wówczas Tatry, Wielka Fatrę i Małą Fatrę.

Do najwyższych szczytów Beskidu Żywieckiego należą: Babia Góra — 1725 m n.p.m.

(Diablak), Pilsko — 1557 m n.p.m., Mała Babia Góra — 1515 m n.p.m. (Cyl).

Bardzo duże obszary powiatu żywieckiego pokrywają lasy, stanowiące charakterystyczny

akcent krajobrazowy. Zachowały się tu resztki dawnej Puszczy Karpackiej w postaci pierwotnych

zespołów lasu świerkowo–bukowo–jodłowego. Szatę roślinną reprezentuje ponad 1000 gatunków

roślin, mchów i porostów, wśród nich tak rzadkie okazy górskiej flory, jak: dziewięćsił, rzeżucha

trójlistkowa, lilia złotogłów, wilcza jagoda, wilcze łyko i czosnek niedźwiedzi. Z fauny spotyka się

zająca, lisa, kunę leśną, sarnę, dzika, borsuka, rysia, jelenia a nawet wilka czy niedźwiedzia. Wśród

ptaków widuje się: jastrzębie gołębiarze, gołębie siniaki, gołębie żarłacze i jarząbki. Potoki i rzeki

zamieszkałe są przez liczne gatunki ryb, wymagających wód czystych, bogatych w tlen. Żyją w nich:

pstrągi, lipienie, głowacze, brzany, klenie. Urozmaicony jest także świat owadów, gadów i płazów.

Beskid Śląski – jest to pasmo górskie w części Beskidów Zachodnich, między Olzą na

zachodzie a Kotliną Żywiecką na wschodzie. Beskid Śląski składa się z dwóch rozciągniętych

południkowo pasm górskich: Pasma Czantorii i Pasma Wiślańskiego (zwanego także Pasmem

Baraniej Góry), rozdzielonych doliną rzeki Wisły4. Najwyższymi szczytami Beskidu Śląskiego są

Skrzyczne (1257 m n.p.m.) i Barania Góra (1220 m n.p.m.).

Beskid Śląski dzieli się na kilka cząstkowych grup:

Pasmo Czantorii i Stożka — położone jest po zachodniej stronie doliny Wisły. Ciągnie się od

Karolówki (931 m n.p.m.), przez przełęcz Kubalonka (761 m n.p.m.), Stożek Wielki (978 m

n.p.m.), Czantorię Wielką (995 m n.p.m.), kończąc na Jasieniowej (520 m n.p.m.). Grzbietem tego

pasma przebiega granica naszego państwa z Republiką Czeską. Najwyższe szczyty górskie są

wspaniałymi miejscami widokowymi na bliźniacze pasma górskie, a także dolinę Olzy oraz

Pogórze, a przy dobrej widoczności aż do zbiornika Goczałkowickiego;

Pasmo Baraniogórskie — uważane jest za główny grzbiet Beskidu Śląskiego — leży na wschód

od pasma Czantorii. Większa i bardziej rozczłonowana odnoga Beskidu Śląskiego biegnie z

południa na północ poprzez szczyty: Baranią Górę (1220 m n.p.m.), Skrzyczne (1257 m n.p.m. —

najwyższy szczyt polskiej części Beskidu oraz Klimczok (1117 m n.p.m.), Szyndzielnię (1026 m

n.p.m.) i Błatnią (917 m n.p.m.). Ze szczytów roztaczają się wspaniałe panoramy, a szczególnie

umożliwia to szczyt Baraniej Góry;

W środkowej części Beskidu Śląskiego można wyróżnić dwa mniejsze pasma — Równicy

i Trzech Kopców, z najwyższymi szczytami: Równica (884 m n.p.m.), Orłowa (813 m n.p.m.),

Trzy Kopce (810 m n.p.m.), które poprzez Przełęcz Salmopolską (934 m n.p.m.) łączą się z

grzbietem Malinowa (1117 m n.p.m.) w paśmie Skrzycznego.

3 Por.: Beskidy - Beskid Śląski i Żywiecki, pasmo Babiogórskie, Beskidy Kisuckie, Mała Fatra, pod. red.

B. Konopskiej, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera, Warszawa 2006, s. 21-

130. 4 Por.: J. Żywioł, W górach za Olzą – informacje i przyczynki krajoznawcze, Wydawnictwo Cieszyńskie Koło

Przewodników Beskidzkich i Terenowych, Cieszyn 1992, s. 4-50.

9

Roślinność Beskidu Śląskiego układa się w trzy piętra roślinne: piętro pogórza (do 500 m

n.p.m.) z wielogatunkowymi lasami liściastymi, piętro regla dolnego (do około 1150 m n.p.m.) z

lasami bukowo-jodłowe oraz piętro regla górnego (ponad 1150 m n.p.m.) z naturalnym borem

świerkowym. Na omawianym terenie buk był dawniej drzewem pospolitym, miejscami nawet

dominującym, o czy mogą świadczyć nazwy gór: Bukowa, Buczę, Bucznik, czy Bukowy Groń.

Najładniejsze fragmenty lasów bukowych zachowały się na stokach Szyndzielni po stronie doliny

Białki oraz na zboczach Równicy. Ciekawym urozmaiceniem beskidzkiego drzewostanu są rosnące

pojedynczo i grupkami okazy cisów (pod Tułem, w Cisownicy, Brennej oraz koło Istebnej).

Na łąkach i polanach Beskidu można znaleźć wiele ciekawych roślin: paproci, widłaków,

fiołków, goryczek, storczyków czy też takich rzadkości, jak wawrzynek wilczełyko, tojad mocny,

przetacznik górski i żywiec gruczołowaty. Rajem dla botaników są północno-zachodnie obrzeża

Beskidu Śląskiego — wapienie cieszyńskie i intruzje wulkaniczne stanowiące dogodne podłoże dla

bardzo rzadkiej roślinności. Rośnie tu m.in. cieszynianka wiosenna — niepozorna roślina kwitnąca na

żółto wczesną wiosną (poza Ziemią Cieszyńską prawie nigdzie w Polsce nie występuje).

Świat zwierząt na opisywanym terenie jest stosunkowo ubogi. Dotyczy to zwłaszcza

wszystkich większych ssaków i ptaków. Znaczna liczba gatunków, dawniej pospolitych, znikła

zupełnie na przestrzeni minionych 100 lat. Jednak w ostatnich latach można mówić o ponownym

zadomowieniu się rysia. Od czasu do czasu pojawia się na tych terenach wilk i niedźwiedź, stwarzając

wiele emocji wśród turystów i miejscowej ludności. Są to jednak pojedyncze osobniki, migrujące z

terenu Słowacji i po kilku tygodniach zwykle wracające do swych mateczników w Małej Fatrze i

Zachodnich Tatrach.

Mniejsze drapieżniki reprezentowane są jedynie przez lisa, tchórza i łasicę łaskę. Wśród

ptaków spotkać można tu jeszcze myszołowa, jastrzębia, krogulca i pustułkę, a w leśnych ostępach

Baraniej Góry żyją jeszcze ostatnie głuszce. Z płazów, najpiękniejszym i spotykanym w wilgotne dni

jest salamandra plamista, której kolorystycznie niewiele ustępuje jaskrawo ubarwiona żaba — kumak

górski. Osobliwością fauny rzek i potoków jest licznie występujący na całym obszarze pstrąg

potokowy, w dużej części jednak dzięki zarybianiu tych wód. Występuje tu również głowacz, strzebla

potokowa oraz wprowadzony sztucznie pstrąg tęczowy.

Beskid Mały to pasmo górskie stanowiące część Beskidów Zachodnich, mające charakter

wyspy górskiej o długości ok. 35 km i szerokości ok. 10 km. Granice Beskidu Małego wytyczają: na

północy — Pogórze Śląskie, na wschodzie — dolina rzeki Skawy wraz z jej dopływami: Tarnawką i

Krzeszówką, na południu — droga nr 946 Żywiec-Sucha Beskidzka i Pasmo Pewelskie, na zachodzie

— obniżenie terenu zwane Bramą Wilkowicką z płynącą tam rzeką Białą. Przełom rzeki Soły

(utworzony przez erozję wsteczną prawobrzeżnego dopływu Wisły, który wypływał niegdyś w

okolicy Porąbki), dzieli Beskid Mały na część zachodnią (Pasmo Czupla i Magurki) i wschodnią (tzw.

Beskid Andrychowski). W rejonie przełomu Soły wybudowano trzy zapory wodne: w Czańcu, Tresnej

i Porąbce, tworzące tzw. Kaskadę Soły5.

Beskid Mały w porównaniu z sąsiednim Beskidem Śląskim nie zachwyca swoją wysokością.

Najwyższe szczyty przekraczają zaledwie 900 m n.p.m. Dużo tu natomiast dzikich okolic porośniętych

gęstym lasem dolnoreglowym, stromych zboczy i wąskich dolin. Mało jest polan widokowych, ale za

to często można natknąć się na ukryte w lesie duże głazy, wychodnie skalne, małe jaskinie, schrony i

baszty. Główne szczyty Beskidu Małego to: Czupel (933 m) — najwyższy szczyt Beskidu Małego,

Magurka Wilkowicka (909 m, schronisko), Groniczki (839m), Hrobacza Łąka (828 m, schronisko),

Gaiki (816 m), Czupel Mały (654 m), Łamana Skała — Madohora (929 m), Leskowiec (922 m),

Jaworzyna (890 m, schronisko) — Groń Jana Pawła II, Potrójna (884 m), Gancarz (802 m), Żar (761

m, kolejka linowo-terenowa), Bukowski Groń (729 m).

Na tym terenie przeważają zespoły świerkowo–bukowo-jodłowe. Dawniej przeważały lasy

bukowe, ale zostały zniszczone na skutek wypalań.

Na terenie Beskidu Małego znajdują się trzy rezerwaty przyrody: Madohora, Szeroka i

Zasolnica. Świat zwierząt Beskidu Małego jest stosunkowo skromny, związane jest to z niewielką

5 Por.: J. Mikołajski, J. Sołtysik, Szlakami Beskidu Małego – z plecakiem i na nartach, Colgraf – Press,

Poznań1995, s. 5-39; J. Ubik, Bielsko-Biała – turystyka i rekreacja, Wydział Promocji Miasta Urzędu

Miejskiego, Bielsko-Biała 2003, s. 2-16.

10

powierzchnią przy dużym stopniu penetracji jego terenów przez ludzi. Jednakże żyją tu, szczególnie w

rezerwatach, duże ilości zwierzyny płowej, dzików i innych ssaków.

Geologia (skałki, jaskinie, wąwozy itp.)

Niewątpliwą atrakcją Beskidu Żywieckiego są ściany skalne oraz jaskinie — zróżnicowane

pod względem trudności. Dobrze nasłonecznione ściany skalne znajdują się w gminie Łękawica

(zespół bazaltowych skał znany jako Zamczyska) oraz w gminie Lipowa — Jaskinia Malinowska

(Ondraszka) i Jaskinia w Trzech Kopcach6. We wsi Sopotnia Wielka nieocenioną atrakcją jest

największy w Beskidach wodospad.

Niewątpliwą atrakcją Beskidu Śląskiego są twory, będące efektem budowy geologicznej, a

należą do nich głębokie jaskinie w rejonie Malinowa i Malinowskiej Skały, a także skały pochodzenia

wulkanicznego — zwane cieszynitami. Występujące warstwy łupków zawierają rudy żelaza, które już

w XIX w. były wykorzystywane dla potrzeb huty z Ustronia.

Przy szlakach turystycznych, a częściej przy nie oznakowanych przejściach i ścieżkach

usytuowane są skały, umożliwiające uprawianie wspinaczki. Najbardziej znane to skałki na Kobylej

(19 m wysokości) w gminie Lipowa. Na północno- wschodnich stokach Glinnego, na wysokości 700

m znajdują się dwie formacje skalne z litej skały piaskowej. Wyznaczono na nich 11 dróg o bardzo

różnej skali trudności. Samotne skały można też spotkać przy szlaku turystycznym biegnącym od

Węgierskiej Górki do schroniska Przysłop, na odcinku od Magurki Radziechowskiej do Magurki

Wiślańskiej i Malinowskiej Skały.

Subregion południowy województwa śląskiego posiada również kilkadziesiąt jaskiń

umożliwiających rozwój speleologii. Jaskinie Beskidu Żywieckiego to jaskinie niewielkie, najczęściej

pochodzenia tektonicznego. W rezerwacie „Kuźnia” można podziwiać m.in. jaskinię Chłodną o 117 m

długości i 16,5 m głębokości, jaskinię pod Balkonami i jaskinie Niską w gminie Lipowa7.

Najpopularniejsze jaskinie w Beskidzie Śląskim, to: Jaskinia Malinowska (Ondraszka) — najgłębsza

w Beskidzie Śląskim oraz Jaskinia w Trzech Kopcach — największa w Beskidzie Śląskim. Poniżej

opis wybranych jaskiń:

Jaskinia na Trzech Kopcach — Nazwa szczytu Trzy Kopce (1082 m n.p.m.) ma pochodzić od

stojących na nim kopców granicznych rozdzielających niegdyś dobra księstwa cieszyńskiego,

"państwa bielskiego" z dobrami łodygowickimi. Pod szczytem Trzech Kopców na wysokości

1000 m n.p.m. w Beskidzie Śląskim znajduje się największa jaskinia w Beskidach o długości

korytarzy ponad 260 m. Jaskinia utworzyła się w piaskowcu godulskim. W niektórych jej

miejscach spotyka się na ścianach utwory w kształcie grzybów, będące prawdopodobnie

naciekami kalcytowymi. Są one w jaskiniach Beskidów zjawiskiem wyjątkowym.

Temperatura w głębi jaskini wynosi około 6,50C. Wejście do jaskini utworzyło się niedawno

(przed czterdziestu laty) i tworzy je lej o głębokości 5 m (studzienka). Korytarze są wąskie

wypełnione rumoszem, z trzema większymi komorami. Zimowymi mieszkańcami jaskini są

nietoperze: nocki wąsatki, gacki wielkouche i podkowce małe, dla których jest to najwyższe

znane dotąd stanowisko w Polsce. Jaskinia jak dotychczas jest dostępna dla speleologów.

Jaskinia "Chłodna" — Gmina Lipowa (miejscowość Twardorzeczka 6, Dzielnica Ostre), na

terenie rezerwatu „Kuźnie”, południowo-wschodni stok Muronki;

Jaskinia "Przed Balkonem" — Gmina Lipowa (miejscowość: Twardorzeczka) na terenie

rezerwatu "Kuźnie", powyżej jaskini Chłodnej na wysokości 915 m n.p.m. 80 m na

południowy zachód od ambony skalnej w wysokości 10 m;

Jaskinia Pającza — położona na wysokości ok. 1075 m n.p.m. — Szczyrk — znajduje się na

wsch. Stokach Skrzycznego na południowym zachodzie od Hali Jaworzyna;

Jaskinia w Jaworzynie — Szczyrk — Jaskinia w Jaworzynie położona na wysokości 1030 m

n.p.m. Jaskinia znajduje się na północno-zachodnich. stokach Skrzycznego, poniżej Hali

Jaworzyna;

Jaskinia u Jakubca — Jaskinia u Jakubca położona w Szczyrku Biłej na wysokości ok. 840 m

n.p.m. Jaskinia znajduje się na stokach Magury w Beskidzie Śląskim;

6 B. Michalska, P. Wojtsa, Jaskinie okolic Bielska-Białej, Wyd.: Klub Taternictwa Jaskiniowego Speleoklub,

Bielsko-Biała1999, s. 10-30. 7Por.: B. Michalska, P. Wojtasa, Jaskinie okolic Bielska-Białej, op. cit., s. 12-30.

11

Jaskinia Skalna "Lodowa" — Jaskinia Skalna położona ok. 40 m nad poziomem Żylicy —

Jaskinia znajduje się na działce leśnej nr 5954;

Na terenie Beskidów działa Klub Taternictwa Jaskiniowego „Spaleoklub Bielsko- Biała”.

Warunki klimatyczne

Klimat i pogoda całego regionu kształtowane są przez przemieszczające się i ścierające ze

sobą masy powietrza polarno-morskiego i kontynentalnego. Najczęściej napływa wilgotne powietrze

polarno-morskie, które w zimie przynosi ocieplenie i odwilże, a latem ochłodzenie, duże

zachmurzenie i przeważnie obfite opady (od 800 do 1200 mm), powodujące często lokalne powodzie.

Powietrze kontynentalne napływa w lecie, jako ciepłe, przynoszące często burze, zaś w zimie — jako

mroźne i suche. Najlepszymi zatem warunkami dla uprawiania turystyki (najmniejszym średnim

zachmurzeniem, najmniejszymi i najrzadziej występującymi opadami i zwykle stałą pogodą)

charakteryzuje się w Beskidach przełom lata i jesieni, tj. okres od końca sierpnia do połowy

października.

Część powiatu żywieckiego, która leży na terenie Żywieckiego Parku Krajobrazowego, ma

klimat typowo górski, co powoduje, między innymi, długie okresy zalegania pokrywy śnieżnej o dużej

grubości. Za najbardziej „śnieżne” uważane są: rejon Pilska, Zwardonia oraz dolina Soły.

Atrakcyjnym zjawiskiem są mgły radiacyjne, czyli tzw. morza mgieł, ponad które wynurzają się

wysokie grzbiety Tatr, Babiej Góry i Małej Fatry (Słowacja). Wiele szczytów górskich powyżej

1000 m n.p.m. charakteryzuje się występowaniem widokowych hal, licznych źródeł krystalicznych

wód górskich oraz bogactwem fauny i flory.

Wody (wody lecznicze, zbiorniki wodne)

W regionie „Beskidy” występują również duże obszary chronionej gospodarki wodnej. Zasoby

wody powierzchniowej w regionie zalicza się do dużych, a do najważniejszych zbiorników wodnych

należą akweny w Tresnej, Porąbce, Czańcu, Wiśle Czarnym oraz Bielsku-Białej Wapienicy. Są tu

także źródła wód mineralnych i termalnych, które mogą stanowić podstawę do rozwoju ośrodków

uzdrowiskowych oraz pełnić funkcję źródła energii. Najważniejsze źródła wód mineralnych i

termalnych wykorzystywane są w Ustroniu i Jaworzu.

Występujące w Beskidzie Śląskim warstwy łupków zawierają rudy żelaza, z których wywodzi

się kilka ujęć wód mineralnych zawierających w swoim składzie związki żelaza. Głównie w rejonie

Ustronia występują solanki jodowo-bromowe ze związkami wapnia i magnezu. Część z nich to wody

termalne, które wykorzystywane są do celów balneologicznych w sanatoriach w Ustroniu i Jaworzu.

Większość rzek w regionie należy do zlewiska Bałtyku, przy czym jedynie Olza jest

dopływem Odry, pozostałe zaś Wisły. Olza, która ma swe źródła pomiędzy Przełęczą Koniakowską i

Karolówką, za Istebną zmierza ku zachodowi i opuszcza granice Polski, by po około 30 km powrócić

jako rzeka graniczna w Cieszynie i jego najbliższej okolicy. Kolejną istotną rzeką Beskidu Śląskiego

jest Wisła, wypływająca spod Baraniej Góry dwoma źródłowymi potokami: Białą i Czarną Wisełką,

oraz jej pierwsze dopływy: Malinkę, Brennicę oraz Białą. Do ważniejszych rzek, wypływających z

Beskidu Śląskiego należą również: Kamesznica (spod Przełęczy Koniakowskiej), Leśna (spod

Malinowskiej Skały) i Żylica, opływająca łukiem masyw Skrzycznego. Wszystkie należą do głównych

dopływów rzeki Soły.

Ochrona przyrody

Do najważniejszych obszarów chronionych na terenie regionu „Beskidy” należą:

Babiogórski Park Narodowy — część Babiogórskiego Parku Narodowego znajduje się na

terenie województwa śląskiego (gmina Koszarawa), jednak zdecydowanie większa część,

wraz ze szczytem leży w Małopolsce,

Zespół Zachodniobeskidzkich Parków Krajobrazowych, obejmujący: Żywiecki Park

Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Beskidu Małego, Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego,

Rezerwat Krajobrazowy na Baraniej Górze,

Rezerwat Głuszca w Wiśle,

Wylęgarnia Pstrąga Potokowego w Wiśle,

12

Rezerwat „Lasek Miejski nad Olzą” w Cieszynie8.

Tabela 1. Ochrona przyrody i krajobrazu subregionu południowego województwa śląskiego Wyszcze-

gólnienie

Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych

prawnie chroniona

Pomniki

przyrody

W tym:

Ogółem

w ha

Rezerwaty

przyrody

w ha

Parki krajobrazowe

w ha

Obszary

chronionego

krajobrazu

w ha

2005 2009 2005 2009 2005 2009 2005 2009 2005 2009

Powiat bielski 10938,8 10939,0 84,2 84,5 10 678,4 10678,3 174,7 174,7 73 75

Powiat

cieszyński

23360,6 24204,9 583,3 586,8 22 720,9 22724,0 - 830,8 141 75

Powiat

żywiecki

54186,2 54194,0 541,8 617,4 53 644,4 53550,2 - - 119 116

Bielsko-Biała 5070,2 5110,4 97,9 95,0 2849,1 2852,0 - - 34 61

Woj. Śląskie 271153,0 272770,4 3724,9 4076,7 226991,6 227009,5 36132,0 36987,3 1381 1500

Źródło: Urząd Statystyczny w Katowicach Ochrona przyrody i krajobrazu w 2005 i w 2009, Rocznik

Statystyczny Województwa Śląskiego, http://www. stat. gov. pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_10p01_05. pdf,

(2011-09-01).

Region „Beskidy” przystąpił do stworzenia na swoim terytorium sieci ekologicznej Natura

20009. Istotne zarejestrowane siedliska to:

„Dolina Górnej Wisły” — obszar obejmuje dolinę górnej Wisły wraz ze Zbiornikiem

Goczałkowickim i przyległe stawy hodowlane. Jest to zbiornik wody pitnej i jest on

wyłączony z masowej rekreacji (kąpiel, sporty wodne), a uprawianie wędkarstwa jest tu

możliwe tylko z brzegu i to w ograniczonym zakresie. Na stawach prowadzona jest

intensywna hodowla karpia, a jesienią odbywają się polowania. Obszar ostoi jest gęsto

zamieszkany, a zabudowa jest rozproszona wśród pól uprawnych.

Rezerwat przyrody Madohora — rezerwat przyrody Madohora znajdujący się na terenie Parku

Krajobrazowego Beskidu Małego. Obszar znajduje się w szczytowej części Łamanej Skały.

Na szczycie znajdują się wychodnie skalne. Wychodnie tworzą liczne progi skalne na

zboczach północnych i północno-zachodnich. Wysokość tych form skalnych jest różna - od

kilku do dziesięciu m. Rezerwat w całości jest pokryty wysokopiennym lasem. W większości

są to lasy bukowe, natomiast w szczytowej, skalnej części obszaru, dominuje świerk.

(Pozostałe tereny wskazuje tabela 3).

Obszary przyrodniczo cenne w regionie „Beskidy” są szeroko udostępnione dla turystów.

Przez wszystkie pasma górskie prowadzi wiele szlaków turystycznych. Szczególnie w Beskidzie

Śląskim do dyspozycji turystów pozostaje wiele schronisk górskich — z ważniejszych szczytów

jedynie na Baraniej Górze nie usytuowano schroniska, jednak w tym przypadku celem wędrówek jest

platforma widokowo, z której rozpościera się wyjątkowy widok. Beskid Mały cechuje się natomiast

niewielką ilością schronisk turystycznych, przez co ruch turystyczny jest zdecydowanie mniejszy.

Popularność tej części Beskidów jednak rośnie, zwłaszcza we wschodniej części, dzięki

bezpośredniemu sąsiedztwu Wadowic, gdzie imieniem Jana Pawła II nazywa się szczyty, szlaki i

górskie kaplice10

.

8 R. Dulias, A. Hibszer, Województwo śląskie – Przyroda – Gospodarka - Dziedzictwo kulturowe, Wyd.

Kubajak, Kraków 2004, s. 56- 76. 9 Jednym z najważniejszych aktualnie zadań krajów członkowskich Unii Europejskiej w ochronie przyrody,

narzuconym przez dyrektywę 92/43/EWG (Council Directive 92/43/EEC…) - zwaną Dyrektywą Siedliskową,

jest utworzenie Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Sieć ma, w założeniu, pełnić kluczową rolę w

ochronie różnorodności biologicznej terytorium Wspólnoty poprzez zabezpieczenie zagrożonych rodzajów

siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk zagrożonych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Natura 2000 realizuje

w ten sposób decyzję powziętą na spotkaniu Rady Europy w Goeteborgu w czerwcu 2001 o powstrzymaniu

erozji bioróżnorodności krajów członkowskich do roku 2010. 10

Por.: W. Motyka, Tu był Piotr: Związki Jana Pawła II z Żywiecczyzną i Beskidami, Wyd.: Beskidzkie

Towarzystwo Oświatowe, Milówka 2001, s. 34 i dalsze.

http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_10p01_05.pdf

13

W celu szczególnej ochrony wartości przyrodniczych, fizjograficzno-krajobrazowych oraz

kulturowych Beskidu Żywieckiego, w 1986 r., w jego zachodniej części, został utworzony Żywiecki

Park Krajobrazowy, który był pierwszym tego typu parkiem w Karpatach Zachodnich.

Na analizowanym obszarze występuję obszary chronionego krajobrazu — Obszar

Chronionego Krajobrazu "Cieszyńskie Pogórze" — obszar wyznaczony w celu ochrony

wyróżniającego się pagórkowatego krajobrazu o znaczących walorach estetycznych i zróżnicowanych

ekosystemach, pełniących funkcje korytarzy ekologicznych o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym;

zespoły przyrodniczo-krajobrazowe11

:

„ Dolina Wapienicy” — Bielsko-Biała. Duża różnorodność siedlisk i roślinności, zmienność

szaty leśnej obejmującej piętro pogórza, regiel dolny i górny;

„Sarni Stok” — Bielsko-Biała. Fragment Pogórza Cieszyńskiego obejmujący dolinę Potoku

Zajazdowego porośniętą przez grąd subkontynentalny i łęg jesionowo-olszowy, porastający

dolinę nieuregulowanego potoku;

„Cygański Las” — Bielsko-Biała. Kompleks leśny o dużych walorach krajobrazowych i

edukacyjnych;

„Jaworze” — Jaworze. Fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego Pogórza Śląskiego z

charakterystyczną rzeźbą terenu obejmującego obszary użytkowania rolniczego, doliny

cieków wodnych, pozostałości lasów.

„Bluszcze na Górze Zamkowej” — Cieszyn. Fragment zadrzewionego stoku Góry Zamkowej

ze stanowiskiem bluszczu pospolitego z licznymi okazami zakwitającymi;

„Lasek Miejski w Błogocicach”. Krajobraz zbocza doliny rzeki Olzy, porośnięty lasami

gradowymi i łęgowymi;

„Gościnna Dolina” — Bielsko-Biała. Obszar obejmuje doliny 3 potoków (Potok Kamienicki,

Potok Dębowiec oraz potok o nazwie „Dopływ od Zieleni Miejskiej”). Na terenie Gościnnej

Doliny dominującym zbiorowiskiem leśnym jest grąd subkontynentalny.;

„Kaplicówka” — Skoczów. Fragment wzgórza Kaplicówka z licznymi gatunkami

chronionych roślin i zwierząt oraz kaplicą św. Jana Sarkandra.

„Góra Bucze” — Brenna. Szczególnym celem ochrony jest zachowanie za względów

przyrodniczych, naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych źródła tufowego, ekosystemów

leśnych i łąkowych ze stanowiskami regionalnie rzadkich i ustępujących gatunków roślin i

zwierząt.

oraz pomniki przyrody12

:

Lipa drobnolistna 2 szt. Lipowa 1, Pas drogi powiatowej nr S 1405 Żywiec-Lipowa-

Buczkowice. Rośnie przy drodze Żywiec-Lipowa, obok krzyża przydrożnego przy posesji nr

375; oraz 1szt. rośnie na prywatnej posesji 202 obok zabudowań gospodarczych;

Jaskinia "Chłodna" — Gmina Lipowa na terenie rezerwatu "Kuźnie";

Jaskinia "Przed Balkonem" — Gmina Lipowa (Twardorzeczka), powyżej jaskini Chłodnej, na

terenie rezerwatu "Kuźnie";

„Dąb szypułkowy” — Rybarzowice. Rośnie w pasie drogowym drogi powiatowej nr 1401 S

Buczkowice-Rybarzowice; oraz 2 szt. rosną na posesji położonej przy ul. Bielskiej 475;

Aleja lipowa — Lipa drobnolistna 12 szt. — wiek 150 lat; Skoczów – Wilamowice. Znajdują

się na terenie Cmentarza Żydowskiego;

Jaskinia Pającza położona na wysokości ok. 1075 m n.p.m.;

Jaskinia w Jaworzynie — Szczyrk — położona na wysokości 1030 m n.p.m. poniżej Hali

Jaworzyna;

Jaskinia u Jakubca — położona w Szczyrku Biłej;

Jaskinia Skalna "Lodowa" —położona ok. 40 m nad poziomem Żylicy. Znajduje się na działce

leśnej nr 5954;

11

http://katowice. rdos. gov. pl/images/pliki_rdos/rfop/zpk. xls (2011-09-03). 12

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach, http://katowice. rdos. gov. pl/ (2011-09-03)

http://katowice.rdos.gov.pl/images/pliki_rdos/rfop/zpk.xls

14

Tabela 2. Parki Krajobrazowe subregionu południowego województwa śląskiego

Lp. Nazwa, i data

utworzenia

(ustanowienia) formy

ochrony przyrody

Określenie położenia geograficznego i

administracyjnego formy ochrony

przyrody

Powierzchnia z

wyszczególnieniem formy

własności i rodzajów

gruntów

Opis formy ochrony przyrody

1. „Żywiecki Park

Krajobrazowy”

Data utworzenia:

13 marca 1986r

Gminy leżące na terenie „Żywieckiego”

Paku Krajobrazowego: Jeleśnia, Milówka,

Radziechowy – Wieprz, Rajcza, Świnna,

Ujsoły, Węgierska Górka, Żywiec

Gminy leżące na terenie otuliny

„Żywieckiego” Paku Krajobrazowego:

Jeleśnia, Milówka, Radziechowy – Wieprz,

Rajcza, Świnna, Ujsoły, Węgierska Górka,

Żywiec

Powierzchnia całkowita

parku krajobrazowego -

544, 70 km²

Powierzchnia parku

krajobrazowego

- 358, 70 km²

Powierzchnia otuliny parku

krajobrazowego

- 186, 00 km²

Tereny chronione ze względu na najpiękniejsze partie Beskidu

Żywieckiego, bogatą tradycją regionu, znacznym udziałem

zbiorowisk naturalnych oraz bogactwem świata zwierząt.

Park można podzielić na trzy części: Grupę Wielkiej Raczy,

Pasmo Lipowskiej - Romanki i Rozróg Pilska. Dominującym

elementem krajobrazu są drzewostany świerkowe i inne

obszary leśne.

2. Park Krajobrazowy

„Beskidu Śląskiego”

Data utworzenia:

16 czerwca 1998r

Gminy leżące na terenie Paku

Krajobrazowego „Beskidu Śląskiego”:

Bielsko – Biała, Brenna, Buczkowice,

Goleszów, Istebna, Jaworze, Lipowa,

Milówka, Radziechowy- Wieprz, Szczyrk,

Ustroń, Węgierska Górka, Wilkowice,

Wisła,

Gminy leżące na trenie otuliny Parku

Krajobrazowego „Beskidu Śląskiego”:

Bielsko – Biała, Brenna, Buczkowice,

Goleszów, Istebna, Jasienica, Jaworze,

Lipowa, Skoczów, Szczyrk, Ustroń,

Węgierska Górka, Wilkowice, Wisła,

Radziechowy- Wieprz


parku krajobrazowego

- 609, 05 km²

Powierzchnia parku

krajobrazowego - 386, 20

km²


krajobrazowego

- 222, 85 km²

Zlokalizowany wzdłuż górnego biegu Wisły wraz z terenami

źródliskowymi, obejmuje także okoliczne pasma Beskidu

Śląskiego z najwyższymi szczytami Skrzycznem (1257m

n.p.m.) i Baranią Górą (1220m. n.p.m.). Park utworzono w celu

zachowania i upowszechnienia wartości przyrodniczych,

krajobrazowych i kulturowych Beskidu Śląskiego w warunkach

racjonalnego zagospodarowania. Najcenniejsze obszary o

naturalnym charakterze uznane są za rezerwaty przyrody,

których na terenie Parku jest 8. Atrakcyjność rejonu

wzbogacają zabytki architektury i lokalnego budownictwa

3. Park Krajobrazowy

„Beskidu Małego”

Data utworzenia:

16 czerwca 1998r

Gminy leżące na terenie Parku

Krajobrazowego „Beskidu Małego”:

Bielsko – Biała, Czernichów, Gilowice,

Kozy, Porąbka, Łękawica, Łodygowice,

Ślemień, Wilkowice, Żywiec;

Gminy leżące na terenie otuliny Parku

Krajobrazowego „Beskidu Małego”:


parku krajobrazowego -

267, 83 km²

Powierzchnia parku

krajobrazowego--165, 40

km²


krajobrazowego -102, 43

Beskid Mały położony jest w makroregionie Beskidów

Zachodnich. . Na terenie parku w paśmie Magurki Wilkowickie

leży najwyższy szczyt zwany Czuplem (933m n.p.m.). Prawie

95% Beskidu Małego zbudowana jest z piaskowców

godulskich. Utworzone tam zostały 22 pomniki przyrody

nieożywionej min. Jaskinie, baszty skalne i ostańce. Na terenie

parku zostały założone rezerwaty w celu ochrony

dolnoreglowego starodrzewu bukowo – jodłowego,

15

Bielsko – Biała, Czernichów, Gilowice,

Kozy, Porąbka, Łękawica, Łodygowice,

Ślemień, Wilkowice, Żywiec;

km² górnoreglowej świerczyny oraz 130 letniej buczyny karpackiej.

Dużym walorem jest występowanie 20 przedstawicieli

storczykowatych. Na terenie Beskidu Małego zanotowano

występowanie 36 gatunków ssaków i ponad 110 gatunków

ptaków lęgowych.

Źródło: opracowanie na podstawie: http://katowice. rdos. gov. pl/images/pliki_rdos/pk. doc, (2011-09-03)

http://katowice.rdos.gov.pl/images/pliki_rdos/pk.doc

16

Tabela 3. Rejestr rezerwatów przyrody subregionu południowego województwa śląskiego (stan na dzień 25. 03. 2011r.)

Lp. Nazwa

rezerwatu

Powierzchnia

(ha)

Data utworzenia,

podstawa prawna

1) Forma własności

2) Rodzaj gruntu

Plan

ochrony

Położenie RODZAJ, TYP i PODTYP¤ rezerwatu

Opis formy ochrony

1. Barania Góra

zad. ochronne

do 12. 05.

2011r.

379, 85 1953r.

08. 11. 2007r.

Rozp. Woj. Śl. Dz.

Urz. Woj.

Śląskiego

Nr 194,

poz. 3691

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Wisła

~ Wisła

* cieszyński

# śląskie

Leśny (L); I – fitocenotyczny (PFi), zbiorowisk

leśnych (zl); II – leśny i borowy (EL), borów

mieszanych górskich i podgórskich (bmg).

Obszar leśny na Baraniej Górze.

RZGW Gliwice

2. Stok

Szyndzielni

54, 96 5. 11. 1953r.

Zarz. ML

M. P. Nr A-107,

poz. 1438

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Wapienica

~ Bielsko-Biała

* ziemski

bielski

# śląskie

Las bukowy z domieszką jaworu, jodły i świerka,

położony w terenie górskim na pograniczu regla

dolnego i górnego.

3. Kopce 14, 77 18. 12. 1953r.

Zarz. ML

M. P. Nr A-1, poz.

21

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Marklowice

~ Cieszyn

* cieszyński

# śląskie

Fragment lasu mieszanego z udziałem lipy. Żyły,

skały wulkanicznej, tzw. cieszynit.

4. Zadni Gaj

zad. ochronne

do 20. 05.

2011r.

6, 39

(wg. PUL do

2007r. 5, 77)

30. 08. 1957r.

Zarz. MLiPD

M. P. Nr 75, poz.

463

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

~ Goleszów

* cieszyński

# śląskie

Naturalne stanowisko cisa.

5. Śrubita

24, 99

(wg. PUL od

2004r. 25, 69)

28. 12. 1957r

Zarz. MLiPD

M. P. Nr 9, poz. 52

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Rycerka

Górna

~ Rajcza

* żywiecki

# śląskie

Fragment pierwotnego lasu jodłowo-bukowego

regla dolnego.

6. Wisła 17, 61 25. 06. 1959r.

Zarz. MLiPD

M. P. Nr 62 poz.

321

1) Skarb Państwa

2) wodny

NIE ~ Wisła

* cieszyński

# śląskie

Ochrona pstrąga w najbardziej naturalnych

warunkach bytowania.

7. Szeroka

w Beskidzie

Małym

49, 51 1. 02. 1960r.

Zarz. MLiPD

M. P. Nr 22, poz.

107

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Kocierz

Moszczanicki

~ Łękawica

* żywiecki

# śląskie

Fragment karpackiego lasu bukowy regla dolnego

naturalnego pochodzenia.

17

8. Madohora

71, 81

w woj.

śląskim 33,

23 <33, 18>

1. 02. 1960r.

Zarz. MLiPD

M. P. Nr 24, poz.

117

(7. 10. 1967r.

Zarz. MLiPD

M. P. Nr 62, poz.

297)

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Las, Ślemień

~ Ślemień

* żywiecki

# śląskie,

małopolskie

Zespoły buczyny dolnoreglowej i świerczyny

górnoreglowej oraz wychodnie skalne.

9. Butorza

zad. ochronne

do 5. 09.

2013r.

30, 08

27. 07. 1961r.

Zarz. MLiPD

M. P. Nr 73, poz.

311

(30. 01. 2004r.

Rozp. Woj. Śl.

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 9,

poz. 341)

2) Skarb Państwa

3) leśny

NIE

^ Sól Kiczora

~ Rajcza

* żywiecki

# śląskie

Dolnoreglowy drzewostan świerkowy.

10. Lasek

Miejski nad

Puńcówką

7, 73 1961r.

03. 12. 2007r.

Rozp. Woj. Śl.

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 206,

poz. 4178

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

~ Cieszyn

* cieszyński

# śląskie

Florystyczny (Fl); I – florystyczny (PFl), roślin

zielnych i krzewinek (rzk); II – leśny i borowy

(EL), lasów górskich i podgórskich (lgp).

Stanowisko cieszynianki wiosennej.

RZGW Gliwice

11.

Lasek Miejski

nad Olzą

4, 08 1961r.

15. 01. 2008r.

Rozp. Woj. Śl.

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 12,

poz. 319

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

~ Cieszyn

* cieszyński

# śląskie

Leśny (L); I – florystyczny (PFl), roślin zielnych i

krzewinek (rzk); II – leśny i borowy (EL), lasów

górskich i podgórskich (lgp).

Leśno-florystyczny, fragment lasu mieszanego o

charakterze pierwotnym, stanowisko cieszynianki.

RZGW Gliwice

12. Romanka

plan ochrony

do 08. 10.

2026r.

124, 5 1963r.

30. 05. 2005r.

Rozp. Woj. Śl.

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 71,

poz. 1888

1) Skarb Państwa

2) leśny

TAK ~ Jeleśnia,

Węgierska

Górka

* żywiecki

# śląskie

Pierwotny fragment dawnej Puszczy Karpackiej w

postaci ekosystemów leśnych regla dolnego i

górnego.

RZGW Kraków

18

13. Rotuz

40, 63

(136, 29)

1966r.

2003r.

2004r.

05. 01. 2005r

Rozp. Woj. Śl

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 4,

poz. 68

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Czechowice

Dziedzice

~ Chybie,

Czechowice

Dzedzice

* bielski,

cieszyński

# śląskie

Torfowiskowy, śródleśne torfowiska z

fragmentami boru bagiennego i boru wilgotnego.

14. Pod Rysianką

27, 02

1970r.

04. 06. 2008r.

Rozp. Woj. Śl

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 108,

poz. 2239

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Sopotnia Wlk.

~ Jeleśnia

* żywiecki

# śląskie

Leśny (L); I – florystyczny (PFl), zbiorowisk

leśnych (zl); II – leśny i borowy (EL), lasów

mieszanych górskich i podgórskich (lmg).

Las jodłowo – świerkowo-bukowy, będący

fragmentem pierwotnej puszczy karpackiej regla

dolnego.

15. Oszast

plan ochrony

do 17. 07.

2028r.

46, 27 1971r.

31. 07. 2007r.

Rozp. Woj. Śl

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 128,

poz. 2507

1) Skarb Państwa

2) leśny

TAK ^ Soblówka

~ Ujsoły

* żywiecki

# śląskie



mieszanych górskich i podgórskich (lmg).

Las bukowo – jodłowo-świerkowy, będący

fragmentem pierwotnej puszczy karpackiej regla

dolnego.

RZGW Kraków

16. Pilsko

plan ochrony

do 20. 08.

2026r.

105, 21

1971r.

5. 01. 2005r.

Rozp. Woj. Śl.

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego

Nr 4, poz. 69

1) Skarb Państwa

2) leśny

TAK ^ Korbielów

~ Jeleśnia

* żywiecki

# śląskie

Naturalny fragment świerczyny górnoreglowej

oraz ekosystemy nieleśne, kosodrzewina i murawy

krzewinkowe.

RZGW Kraków

17. Zasolnica 16, 65 23. 01. 1973r.

Zarz. MLiPD

M. P. Nr 5, poz. 38

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

dok tak

~ Porąbka

* bielski

# śląskie

Fragment starodrzewu buczyny karpackiej.

18. Morzyk 10, 25

1996r.

25. 08. 2003r.

Rozp. Woj. Śl.

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 85,

1) Zootech- niczny

Zakład Doświad-czalny

w Grodźcu Śląskim

2) leśny

NIE

~ Jasienica

* bielski

# śląskie

Las o charakterze grądu subatlantyckiego i

buczyny karpackiej.

19

poz. 2283

19. Dziobaki

zad. ochronne

do 26. 08.

2014r.

13, 06 11. 12. 1995r.

Zarz. MOŚZNiL

M. P. Nr 2, poz. 27

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE ~ Ujsoły

* żywiecki

# śląskie

Buczyna karpacka, jaworzyna ziołoroślowa w

reglu dolnym.

20. Gawroniec 23, 69 11. 12. 1995r.

Zarz. MOŚZNiL

M. P. Nr 2, poz. 28

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE ^ Świnna

~ Świnna

* żywiecki

# śląskie

Fragment

buczyny karpackiej z dużym udziałem sosny.

21. Kuźnie 7, 22 11. 12. 1995

Zarz. MOŚZNiL

M. P. Nr 5, poz. 46

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Ostre

~ Lipowa

* żywiecki

# śląskie

Przyroda nieożywiona, zgrupowanie wychodni

skalnych, jaskiń oraz dorodnych drzewostanów

świerkowych.

22. Grapa 23, 23 14. 06. 1996r.

Zarz. MOŚZNiL

M. P. Nr 37, poz.

372

1) – Starostwo

Powiatowe w Żywcu

– Spadkobiercy po

Karolu

Habsburgu

4) 2) leśny

NIE

~ Żywiec

* żywiecki

# śląskie

Łęg jesionowy, grąd z licznym udziałem

chronionych gatunków flory i fauny.

23. Skarpa

Wiślicka

29, 03 1996r.

11. 07. 2007r.

Rozp. Woj. Śl

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 116,

poz. 2346

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Wiślica

~ Skoczów

* cieszyński

# śląskie



wyżynnych (lwż).

Drzewostany bukowe oraz zbiorowiska łęgowe o

charakterze naturalnym.

RZGW Gliwice

24. Czantoria 97, 71 12. 11. 1996r.

Zarz. MOŚZNiL

M. P. Nr 75, poz.

676

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE

^ Ustroń

~ Ustroń

* cieszyński #

śląskie

Dolnoreglowe zbiorowiska leśne o charakterze

naturalnym.

25. Dolina

Łańskiego

Potoku

plan ochrony

47, 07 1998r.

25. 07. 2007r.

Rozp. Woj. Śl

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego Nr 123,

1) Skarb Państwa

2) leśny

TAK ^ Grodziec Śl.

~ Jasienica

* bielski

# śląskie



górskich i podgórskich (lgp).

Naturalne zbiorowiska podgórskiego łęgu

20

do 01. 10.

2027r.

poz. 2457 jesionowego i nadrzecznej olszyny górskiej.

RZGW Gliwice

26. Muńcoł

zad. ochronne

do 24. 06.

2014r.

45, 20

(wg. PUL od

2004r. 44, 95)

23. 12. 1998r.

Rozp. MOŚZNiL

Dz. U. Nr 166,

poz. 1227

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE ^ Soblówka

~ Ujsoły

* żywiecki

# śląskie

Stanowisko śnieżyczki przebiśnieg w żyznej

buczynie karpackiej.

27. Jaworzyna 40, 03 25. 08. 2003r.

Rozp. Woj. Śl.

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego

Nr 85, poz. 2281

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE ~ Bielsko Biała

* grodzki

bielski

# śląskie

Naturalne lasy górskie – jaworzyna górska,

kwaśna buczyna górska, żyzna buczyna karpacka.

28. Lipowska 62, 60 09. 06. 2008r.

Rozp. Woj. Śl.

Dz. Urz. Woj.

Śląskiego

Nr 112,

poz. 2272

1) Skarb Państwa

2) leśny

NIE ~ Ujsoły,

Węgierska

Górka

* żywiecki

# śląskie


leśnych (zl); II – leśny i borowy (EL), borów

górskich i podgórskich (bgp).

Górnoreglowy bór świerkowy, torfowiska z

systemem oczek wodnych.

Oznaczenia symboli:

Kursywą zaznaczono akt prawny zmieniający zarządzenie o utworzeniu rezerwatu.

(^) - Obręb

(~) - Gmina

(*) - Powiat

(#) - Województwo

(¤) - Typ i podtyp rezerwatu rozpisano ze względu na:

- dominujący przedmiot ochrony (I)

- główny typ ekosystemu (II) Źródło: opracowanie na podstawie: http://katowice. rdos. gov. pl/images/pliki_rdos/rfop/rezerwaty. doc, (2011-09-02)

http://katowice.rdos.gov.pl/images/pliki_rdos/rfop/rezerwaty.doc

21

4.2.2. WALORY ANTROPOLOGICZNE

Zabytki

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przewiduje następujące formy ochrony

zabytków (art. 7):

1) wpis do rejestru zabytków,

2) uznanie za pomnik historii,

3) utworzenie parku kulturowego,

4) ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Na mapie zabytków subregionu południowego województwa śląskiego szczególne miejsce

zajmuje Bielsko–Biała, Cieszyn i ziemia cieszyńska, w tym najstarszy zabytek województwa —

romańska rotunda z XI wieku oraz Żywiec. Godna uwagi jest architektura lat trzydziestych XX wieku

— architektura secesyjna i modernistyczna w Bielsku–Białej czy Zamek Prezydenta w Wiśle.

Bielsko–Biała to ważny ośrodek teatralny i muzealny. W mieście znajduje się Teatr Polski

oraz Teatr Lalek Banialuka, Muzeum z oddziałami w Bystrej Śląskiej, Muzeum Techniki i

Włókiennictwa, „Dom Tkacza”, Muzeum Literatury im. Stanisława Reymonta. Bielsko–Biała to

również jeden z wiodących w regionie, a nawet kraju ośrodków plastycznych. Działalność

wystawiennicza realizowana jest m.in. w BWA.

Powiat bielski kryje różne niespodzianki, do których niewątpliwie należą interesujące zabytki

architektury. Są wśród nich zamki, pałace i dwory, będące świadectwem dawnej kultury szlacheckiej.

Dawną staropolską architekturę wiejską reprezentują nieliczne już kościółki drewniane w Starej Wsi,

Bielowicku i Szczyrku.

W powiecie żywieckim godna uwagi jest regionalna architektura. W Beskidzie Żywieckim

zachowało się po dzień dzisiejszy 300 obiektów zabytkowych. Sam Żywiec jest miastem

interesującym pod względem historycznym, etnograficznym i architektonicznym. Znajduje się tu

wiele cennych zabytków, m.in. Kościół Katedralny Narodzenia NMP, Stary Zamek, Park Habsburgów

czy Nowy Zamek.

Natomiast w powiecie cieszyński na szczególną uwagę zasługuje Cieszyn, który uznawany

jest za ważny ośrodek kulturalny. Najważniejsze zabytki to: Góra Zamkowa z romańską rotundą z XI

wieku, Wieżą Piastowską z przełomu XIII/XIV wieku i Pałacem Habsburgów, a także Ratusz, Studnia

Trzech Braci (symbol założenia miasta), Pałac Larisch’ów i wiele zabytkowych kościołów i kamienic.

Narodowy Instytut Dziedzictwa13

wśród najważniejszych zabytków subregionu

południowego województwa śląskiego wyróżnia:

Zespół historycznego centrum Cieszyna Cieszyn zaliczyć można do najpiękniejszych i najbardziej interesujących pod względem

historycznym i zabytkowym miast śląskich oraz całej południowej Polski. Jego nadgraniczne

położenie, znaczenie polityczne i obronne na przestrzeni wieków, zmienna przynależność państwowa i

religijna, bogato odcisnęły się na zachowanej do dziś tkance miasta oraz jego różnorodnej kulturze. W

zespole tym można wyróżnić takie zabytki, jak:

Góra Zamkowa z reliktami zamku piastowskiego, Zamkiem Myśliwskim Habsburgów,

rotundą św. Mikołaja i Wacława i Wieżą Piastowską w otoczeniu parku romantycznego;

Kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny (d. kościół dominikański) z pozostałościami

dawnego klasztoru Dominikanów przy pl. Dominikańskim;

Kościół parafialny p.w. św. Jerzego (d. kościół szpitalny) przy ul. Liburnia;

Kościół filialny p.w. Trójcy Św. przy pl. ks. Londzina;

Kościół filialny p.w. Krzyża Św. i d. kolegium jezuickie przy ul. Szersznika;

Kościół Wniebowzięcia NMP i klasztor Bonifratrów przy pl. ks. Londzina;

Ewangelicki kościół Łaski im. Jezus wraz z zabudowaniami gminy ewangelickiej przy

pl. Kościelnym;

13

http://www. nid. pl/idm, 416, najwazniejsze-zabytki. html, (2011-09-06).

http://www.nid.pl/idm,416,najwazniejsze-zabytki.html

22

Pałac rodziny von Larisch, obecnie siedziba Muzeum Śląska Cieszyńskiego przy

ul. Regera;

Zespół zabudowy śródmiejskiej z XVI, XVII, XVIII i XIX w., w tym kamienice

podcieniowe przy Rynku, kamienice przy ul. Wyższa Brama, ul. Przykopa, Głębokiej,

Górny Rynek, Menniczej, Nowe Miasto, Sejmowej.

Ratusz przy Rynku;

Studnia z figurą św. Floriana na Rynku;

Teatr Miejski im. Adama Mickiewicza przy pl. Teatralnym;

Zespół Browaru Książęcego przy ul. Śrutarskiej;

Dawna mennica przy ul. Menniczej;

Tzw. Cieszyńska Wenecja z pozostałościami murów miejskich przy ul. Przykopa;

Studnia Trzech Braci przy ul. Trzech Braci.

Fot. 1. Cieszyńska Wenecja oraz widok na ratusz w Cieszynie

Źródło: http://www. nid. pl/idm, 416, najwazniejsze-zabytki. html, (2011-09-06)

Staromiejski układ urbanistyczny Cieszyna wraz z zespołem Góry Zamkowej otoczony jest

ochroną konserwatorską w postaci wpisu do rejestru (A-416/85 z 19. 11. 1985). Obecnie, z inicjatywy

Śląskiego Konserwatora Zabytków, rozpoczęto procedurę wpisania do rejestru zabytków

historycznego układu urbanistycznego miasta Cieszyn, obejmującego Górę Zamkową, teren miasta

lokacyjnego, Górne Przedmieście, Przedmieście Przykopa, zespoły XIX-wiecznej zabudowy Górnego

Przedmieścia oraz zabudowa wzgórza tzw. Małego Jaworowego.

Szlak architektury drewnianej na Śląsku

Szlak Architektury Drewnianej województwa śląskiego wiedzie przez najciekawsze obiekty w

ich naturalnym otoczeniu oraz placówki muzealne zajmujące się architekturą i sztuką ludową. Trasa

główna łączy się z podobnymi szlakami w województwach podkarpackim i małopolskim, składa się z

pięciu pętli o łącznej długości 1060 km, obejmuje 93 obiekty oraz zespoły architektury drewnianej:

kościoły, kaplice, dzwonnice, chałupy, karczmy, leśniczówki, pałacyk myśliwski, obiekty gospodarcze

(młyn wodny i spichlerze) w ich naturalnym otoczeniu, a także dwa skanseny Górnośląski Park

Etnograficzny w Chorzowie i Zagroda Wsi Pszczyńskiej w Pszczynie. Wszystkie obiekty na szlaku

oznakowane są tablicami informacyjnymi.

W subregionie południowym województwa śląskiego biegnie Pętla Beskidzka o długości

120 km. Biegnie ona u podnóża Beskidu Śląskiego i Małego. Jest ona częścią Trasy Głównej o

długości 326 km, która biegnie przez całe województwo. Obok przykładów architektury sakralnej

takich jak kościół parafialny w Ustroniu - Nierodzimiu p.w. św. Anny z 1769 r. czy kościół w

Bielowicku p.w. św. Wawrzyńca z 1701 r. Warto też wspomnieć o nie oznakowanych drewnianych

kościołach w Juszczynie i Soblówce. Na trasie zachowały się relikty dawnej zabudowy mieszkalnej i

gospodarskiej jak np. Chałupa nr 824 - drewniana chałupa góralska Kawuloków z końca XIX w. a w

niej Izba Regionalna w Istebnej, a w przysiółkach kilkadziesiąt innych drewnianych chałup i

budynków gospodarczych.

Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego Szlak Zabytków Techniki to tematyczny, samochodowy szlak turystyczny o zasięgu

regionalnym, obejmujący obiekty związane z dziedzictwem przemysłowym województwa śląskiego.

Tworzą go 32 obiekty związane z tradycją industrialną. W subregionie południowym szlak ten tworzy:

dworzec kolejowy w Biesku-Białej, Muzeum Techniki i Włókiennictwa w Bielsku-Białej, Muzeum

Ustrońskie im. Jana Jarockiego w Ustroniu, Browar Żywiec i Muzeum Browaru w Żywcu. Niestety,


http://www.nid.pl/UserFiles/Image/dziedzictwo w regionach/%C5%9Bl%C4%85skie/th_Przykopa.jpg

http://www.nid.pl/UserFiles/Image/dziedzictwo w regionach/%C5%9Bl%C4%85skie/th_Rynek.jpg

23

część tych zabytków nie jest objęta ochroną prawną w postaci wpisu do rejestru zabytków

województwa śląskiego. Docelowo Szlak Zabytków Techniki ma stać się najbardziej interesującą trasą

turystyki industrialnej w kraju. Przewiduje się, iż będzie należał do jednych z głównych markowych

produktów turystycznych województwa śląskiego i będzie charakteryzować region na turystycznej

mapie Polski i Europy.

Wskazane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa najważniejsze zabytki regionu nie

wyczerpują pełnej charakterystyki zasobów zabytków. W subregionie możemy wymienić wiele

jednostek przestrzennych, które w swych zasobach posiadają zabytki i jednocześnie stanowią

atrakcyjny produkt turystyczny. Do jednostek takich zalicza się miejscowości wypoczynkowe,

stanowiącą bazę wypoczynku sobotnio-niedzielnego w pobliżu miejsca zamieszkania turystów, a także

letnią i zimową bazę urlopową. Do najważniejszych miejscowości wypoczynkowych w regionie

należą: Szczyrk, Wisła, Ustroń, Istebna, Brenna, Tresna, Międzybrodzie Bialskie i Żywieckie,

Porąbka, Milówka i Korbielów. Większe miejscowości, takie jak Bielsko-Biała, Cieszyn, Żywiec,

Skoczów, przyciągają turystów zabytkami a także szeroką ofertą imprez o różnym charakterze,

urozmaiconą bazą gastronomiczną, centrami rozrywki, centrami handlowymi i obiektami

sportowymi14

.

14

Por.: Z najnowszych dziejów kultury fizycznej i turystyki, red. H. Rechowicz, Wydawnictwo AWF

w Katowicach, Katowice 1994, s. 43- 76.

24

Tabela 4. Zabytki w poszczególnych gminach powiatu bielskiego

Gmina Zabytki

Gm

ina

Bes

twin

a

Drewniane XIX wieczne chaty o konstrukcji zrębowo-słupowej, Bestwina;

Późnoklasycystyczny Dwór Habsburgów z 1824 roku otoczony starym parkiem. - obecnie

siedziba Urzędu Gminy, Bestwina;

Późnogotycki kościół pod wezwaniem WNMP z 1577 roku z renesansowym nagrobkiem

wojewody krakowskiego Myszkowskiego i jego żony, Bestwina;

Przydrożne figury Jana Nepomucena i Michała Archanioła z końca XVIII wieku,

Bestwina.

Gm

ina

Bu

czk

ow

ice

Kaplica murowana przy kościele - ok. 1880r, Godziszka;

Kościół parafialny p. w. M. B. Szkaplerznej mur. -1914r. Godziszka;

Młyn wodny, murowany z 1886r.;

Kościół parafialny p. w. M. B. Przemienienia mur. -1868-1879r. Rybarzowice;

Plebania (paraf.) drew, -ok. 1900r. Rybarzowice.

Gm

ina

Cze

chow

ice-

Dzi

edzi

ce

Budynek mieszkalno-gospodarczy z XVIII wieku –Czechowice-Dziedzice, ul.

Legionów30;

Dwór z przełomu XVIII/XIX wieku, ul. Bielska 28, Czechowice-Dziedzice, Ligota;

Kaplica obok Kościoła P. W. Najświętszej Marii Panny Wspomożenia Wiernych z XIX

w. ul. Legionów 57, 43-502 Czechowice-Dziedzice [Kaplica usytuowana jest w pobliżu

Kościoła Wspomożenia Wiernych w Czechowicach-Dziedzicach. Ustawiona w pobliżu

ulicy, wolnostojąca, murowana, tynkowana. Wzniesiona na podmurówce, dach

dwuspadowy, kryty blachą. Posadzka marmurowa, dwa okna prostokątne, zamknięte

półkoliście. Drzwi drewniane. Obecnie zamieniona na dom przedpogrzebowy].

Pałac Kotulińskich wraz z parkiem, ul. Zamkowa 2, Czechowice-Dziedzice. [Pałac

rokokowy wraz z parkiem pochodzi z XVIII wieku. Zbudowany przez Franciszka Karola

Kotulińskiego. Usytuowany jest w centrum założenia poprzedzony dziedzińcem.

Dziedziniec ogrodzony jest murem z bramką prowadzącą na drogę do miasta. Wzdłuż

ciągnie się mur. Obiekt murowany cegłą i częściowo z kamienia, tynkowany. Dach

drewniany z poddaszem częściowo mieszkalnym. Wewnątrz pałacu zachowała się

rokokowa sztukateria, ciekawe posadzki i piękne portale. Przy pałacu znajduje się

późnobarokowy park oraz kompleks zabudowań folwarcznych z XVIII i XIX wieku].

Zespół zabudowań dworskich - Czechowice-Dziedzice, ul. Zamkowa, Czechowice-

Dziedzice; [W skład wchodzi: · spichlerz z I połowy XVIII wieku; · dwa czworaki; ·

zarządcówka; · stajnia · budynek ogrodnika, założenie terenów zielonych w tym: trzy

stawy i trzy aleje spacerowe z przełomu XVIII i XIX wieku].

Zagroda wiejska, ul. Zarzeczna 12, Czechowice-Dziedzice, Bronów; [Dom murowany,

otynkowany, połączony ze stajnią. Dach dwuspadowy oraz stodoła z XIX wieku

drewniana].

Gm

ina

Jasi

enic

a

Figura kamienna Chrystusa upadającego pod krzyżem z 1780r. Mazańcowice;

Kapliczka św. Jana Nepomucena, Rudzica;

Kościół katolicki p. w. Narodzenia św. Jana Chrzciciela – XVIII wiek., Rudzica.

Ruiny kościoła p w. św. Bartłomieja w Grodźcu – XVI wiek. Grodziec;

Zamek w Grodźcu, Grodziec; [Jeden z najstarszych zabytków na Śląsku Cieszyńskim.

Według tradycji początkowo był drewniany zbudowany w XIV w. przez rycerzy

Grodeckich z Brodu. Murowany wznieśli (1542 – 1580) Maciej i Henryk Grodzieccy.

Dwupiętrowy o charakterze średniowiecznej warowni; z zabytkowym parkiem z

pomnikami przyrody].

25

Gmina

c. d. Zabytki c. d.

Gm

ina

Jaw

orz

e

Altana z XVIII wieku na szczycie wzgórza „Goruszka” tzw „Glorieta”, Jaworze wzgórze

„Goruszka” ul. Szkolna;

Czworaki z przełomu XVIII i XIX wieku, ul. Pałacowa, Jaworze;

Kapliczka Katolicka w Jaworzu Nałężu, ul. Cisowa, Jaworze;

Pałac klasycystyczny z 1793 roku wybudowany przez hrabiego Arnolda st. Genois

d’Anneaucourt oraz Zespół pałacowo-parkowy (obecnie siedziba Młodzieżowego

Ośrodka Wychowawczego), ul. Pałacowa, Jaworze.

Zabytkowa „Willa Sanitas”, Jaworze;

Zabytkowy dom Sióstr Benedyktynek, ul. Zdrojowa 31, Jaworze;

Gm

ina

Ko

zy

Kapliczka „Pod Panienką” – krzyże i kapliczki przydrożne, ul. Panienki, Kozy;

Linie obronne (stok Chrobaczej Łąki), Stok Chrobaczej Łąki, Kozy;

Owczarnia z VIII w. ul. Szkolna, Kozy;

Willa Grabowskich, ul. Krakowska, Kozy.

Gm

ina

Porą

bka

Dworek w Kobiernicach; [W 1874 r. właściciel dóbr kobiernickich przekazał dwór w

Kobiernicach na rzecz Wspólnoty Wsi Kobiernice. W 1886 r. rząd austriacki założył

pierwszą na Podbeskidziu Krajową Niższą Szkołę Rolniczą, która mieściła się w obecnym

dworku w Kobiernicach. Nauka trwała trzy lata. Szkoła istniała do 1920 r. ];

Dzwonnica w Porąbce - Wielkiej Puszczy, Porąbka; [Wieża dzwonnicy została

zbudowana na początku XIX w. Data kupna dzwonu ani nazwiska jej fundatorów nie są

znane. W wieży wisi dzwon "Urban", który tradycyjnie wzywał do modlitwy na "Anioł

Pański". Często dzwonił również na trwogę w czasie pożarów i powodzi. W latach 50.

dzwonnicę pokryto blachą, a ściany boczne eternitem. Tu od 1969 r., przy

prowizorycznym ołtarzu, odprawiana była niedzielna msza święta. W latach 1976 - 1977,

na gruncie podarowanym przez p. Katarzynę Targosz, do wieży dobudowano

pomieszczenie dla wiernych. W ołtarzu ustawiony był obraz Matki Boskiej Różańcowej,

namalowany przez p. Jana Grabskiego z Porąbki. W 1997 r. rozpoczęto budowę nowej

obszerniejszej kaplicy. Z chwilą jej ukończenia odprawiane są tu msze święte.

Dobudowane do dzwonnicy pomieszczenie dla wiernych rozebrano i od tej pory dzwon

"Urban", jak dawniej, dzwoni na "Anioł Pański"].

Figura Matki Boskiej Bolesnej; [Kamienna figura Matki Boskiej Bolesnej na Bukowcu

stoi w miejscu pochówku 16 mieszkańców Porąbki, zmarłych w 1831 r. na cholerę. Jej

fundator jest nieznany].

Kamienna figura Chrystusa Nazareńskiego [Kamienna figura Chrystusa Nazareńskiego, z

wyrytym napisem "Jezusie Miłosierny zmiłuj się nad nami" stoi po wschodniej stronie

kościoła w Porąbce. Ufundował ją w 1867 r. p. Stanisław Micherda z Porąbki].

Osiedle urzędnicze dla budowniczych zapory, tzw. Kolonia w Porąbce, [Wybudowane w

latach dwudziestych XX w. stanowi zespół budynków drewnianych w stylu

witkiewiczowskim, zachowanych dotąd w niezmienionym kształcie].

26

Gmina

c. d. Zabytki c. d.

Pałac z XVII wieku, [Pałac w Czańcu należy do najstarszych zabytków na terenie gminy,

pochodzi z XVII wieku. Stanowił on zamożną rezydencję szlachecką. Obronność

zameczku zapewniał otaczający go niski mur z koliście występującymi bastionami i

strzelnicami. Po 1945 r. był zamieszkały przez różnych lokatorów. Do końca lat

osiemdziesiątych naszego wieku dach pałacu był częściowo uszkodzony i przez to woda

niszczyła wnętrza, które i tak były już w fatalnym stanie. Nie można było znaleźć

właściciela, który odnowiłby zamek. Dopiero w 1990 r. prywatna firma, przejęła budynek,

naprawiła dach i odnowiła elewację. Na dalsze roboty zabrakło funduszy. Wnętrze pałacu

było kiedyś bardzo ciekawe, niestety obecnie brak jest możliwości jego zwiedzania].

Zabytkowa kapliczka słupowa, Kobiernice Małe, [Kamienna kapliczka słupowa z

początku XVIII w. stoi nieopodal przystanku autobusowego Kobiernice Małe, po prawej

stronie drogi do Porąbki. Ozdobiona jest wnęką, w której znajduje się płaskorzeźba

Chrystusa Ukrzyżowanego. Prawdopodobnie kapliczka ta stoi w miejscu pochówku

dwóch szwedzkich żołnierzy].

Gm

ina

Wil

amo

wic

e

Kościół Parafialny w Starej Wsi, Stara Wieś

Gm

ina

Wil

kow

ice

Murowana kaplica pw. Matki Boskiej Siewnej z XVIII w. Meszna,

Neogotycki Zespół Kościoła Parafialnego z plebania i kapliczką, Wilkowice.

Źródło: http://zwiedzajmy. pl/index. php?option=com_content&task=view&id=140&Itemid=192, (2011-09-06)

http://zwiedzajmy.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=140&Itemid=192

27

Tabela 5. Zabytki miasta Bielska-Białej, miasta na prawach powiatu

Lp. Zabytki

1.

Cmentarz żydowski w Aleksandrowicach, ul. Cieszyńska 92 43-300 Bielsko-Biała

Cmentarz żydowski w Aleksandrowicach założony w 1849 roku. Dom przedpogrzebowy z

1885 roku ozdobiony pięknymi polichromiami. W 1924 r. areał cmentarza podwojono. W

latach 60 XX wieku umieszczono tam pomniki nagrobne z likwidowanego kirkutu w Białej.

Dobrze zachowane groby wielu zasłużonych mieszkańców miasta.

2. Dawny Gmach Izraelickiej Gminy Wyznaniowej, Mickiewicza 22, Bielsko-Biała - budynek z

czerwonej cegły i elementami dekoracyjnymi z piaskowca wybudowany został w 1904 roku

wg projektu Ernesta Lindnera i Teodora Schreiera, mieścił biura i mieszkania. Obecnie swoja

siedzibę ma w nim Sąd Rejonowy.

3. Dom Kałuży w Bielsku, Wzgórze 15, Bielsko-Biała - jest to barokowa kamieniczka, jedyny

tego rodzaju dom w mieście zachowany do dzisiaj. Zbudowany w 2 połowie XVIII w. Na

przełomie XIX i XX wieku był własnością introligatora Karola Kałuży.

4. Dom Tkacza, ul. Jana III Sobieskiego 51, Bielsko-Biała - parterowy, drewniany budynek z

połowy XVIII w. o konstrukcji zrębowej, z galeryjką od frontu, będącą przedłużeniem strychu.

Początkowo był to dom i warsztat sukiennika. Później pełnił rolę domu mieszkalnego i

warsztatu szewskiego. Od 1992 r. oddział Muzeum Okręgowego w Bielsku-Białej.

5. Dworzec kolejowy w Bielsku, ul. Warszawska, Bielsko-Biała - budynek powstał dzięki decyzji

ówczesnej Rady Miejskiej z roku 1887, a projektantem był bielski architekt Carl Schulz. Był to

tak zwany nowy budynek dworca, który zastąpił stary, z roku 1860. Historia kolei w Bielsku

sięga roku 1853, kiedy to zapadła decyzja o budowie linii kolejowej z Bogumina do

Oświęcimia jako połączenia Wiednia z Galicją (Kaiser Ferdinand Nordbahn), z odgałęzieniem

z Czechowic - Dziedzic do Bielska.

6. Grodzisko w Starym Bielsku, Pod Grodziskiem 43-300 Bielsko-Biała

Jest to pozostałość pierścieniowej osady rolniczo-produkcyjnej z XII - XIV w. o powierzchni

ponad 3 ha. Przeprowadzone badania archeologiczne wskazują, że była to osada rolników,

rzemieślników, prządek. Jest to najstarszy zabytek na terenie miasta.

7. Kamienica Pod Żabami, Pl. Wojska Polskiego 12, Bielsko-Biała - budynek z 1905r. . Przykład

architektury secesyjnej o kolorowej, bogato zdobionej elewacji z charakterystycznymi

rzeźbami żab nad portalem.

8. Katedra św. Mikołaja, Pl. św. Mikołaja 16, Bielsko-Biała - wzniesiona w latach 1443 - 1447 w

stylu gotyckim. Na początku XX wieku gruntownie przebudowana według projektu

wiedeńczyka Leopolda Bauera. Wysoka wieża (61 m), zwieńczona kilkoma kondygnacjami

widokowych loggii, stała się charakterystyczną budowlą miasta. Na uwagę zasługują

wspaniałe witraże z 1912 r., wykonane przez Rudolfa Harflingera z Wiednia, zdobiące wnętrze

katedry. Do rangi katedry kościół podniesiony został w 1992 r., w związku z utworzeniem w

Bielsku-Białej stolicy katolickiej diecezji bielsko-żywieckiej.

9. Kościół ewangelicko-augsburski p. w. Marcina Lutra w Białej, - ewangelicko-augsburski,

zbudowany w latach 1782-88 w stylu klasycystycznym na terenie dawnego cmentarza

ewangelickiego. Był pierwszym kościołem protestanckim w Galicji dzięki patentowi cesarza

Józefa II z 1781 r. Kościół zachował klasycystyczną architekturę i wystrój wnętrza w kolorze

białym. Ozdobą kościoła są piękne organy z 1848 r., wykonane w znanej wytwórni Karola

Kuttlera w Opawie, z 1550 piszczałkami i ruchomymi figurami, uznane za zabytek klasy

europejskiej.

10. Kościół ewangelicko-augsburski pw. Jana Jana Chrzciciela w Starym Bielsku, Pod

Grodziskiem 9, - jest to klasyczna budowla wzniesiona w latach 1818-1827, wieża

odbudowana w 1850 roku. Obok kościoła znajduje się niewielki park i zabytkowy dom

parafialny, dawny dwór tzw. średniego folwarku w Starym bielsku. W pobliżu cmentarz z

zabytkowymi nagrobkami z przełomu XIX i XX wieku

11. Kościół ewangelicko-augsburski pw. Zbawiciela, Pl. Marcina Lutra 12, - ewangelicko-

augsburski, powstał w latach 1782-1790, odbudowany po pożarze w 1808 r., następnie

gruntownie przebudowany w stylu neogotyckim według projektu wiedeńskiego architekta

Henryka Ferstla. W kościele znajduje się obraz Ukrzyżowanie Chrystusa autorstwa D.

28

Pentherma z 1867 r., organy z 1881 r., neogotyckie żyrandole, a w gablotach kolekcja polskich

starodruków protestanckich.

12. Kościół rzymskokatolicki pw. Opatrzności Bożej w Białej, Pl. Opatrzności Bożej 19, -

zbudowany w latach 1760-69 według projektu Jana Józefa Polaczka. W latach następnych

przebudowany. Reprezentuje styl późnobarokowy. Znajduje się w nim ambona w kształcie

łodzi rybackiej, drewniany ołtarz neobarokowy i interesujące stacje drogi krzyżowej.

13. Kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława w Starym Bielsku, ul. Klubowa 6, - zbudowany

w II połowie XIV w. na miejscu starszego kościoła z I poł. XII w. W latach 1560-1654 był

świątynią protestancką, w związku z uznaniem luteranizmu za oficjalne wyznanie Księstwa

Cieszyńskiego. To typowy wiejski kościółek gotycki o skromnej architekturze. Na 25

metrowej wieży znajduje się niezwykle cenny dzwon z 1555 r. z plakietką ukrzyżowania. W

kościele znajdują się kamienne gotyckie portale, sklepienia krzyżowo-żebrowe i cenna

polichromia. Późnogotycki tryptyk namalowany olejem na drewnie lipowym jest

najpełniejszym w sztuce polskiej cyklem dokumentującym legendę św. Stanisława.

14. Kościół rzymskokatolicki pw. Świętej Barbary w Mikuszowicach Krakowskich, ul.

Cyprysowa 25, Drewniany kościółek z 1690 r. jest jedną z ostatnich drewnianych budowli

sakralnych w tej części Beskidów. Kościół ma obszerną nawę, sześciokątne prezbiterium,

zakrystię i wieżę z prostokątnym przedsionkiem o konstrukcji zrębowej. Wieża posiada

konstrukcje słupową, oszalowaną, o lekko pochylonych ścianach. Budowla nakryta jest mocno

spadzistym dachem, pokrytym w całości gontem. W kościele znajdują się między innymi

malowidła z 1723 r. wykonane przez Johanna Mentila. Atrakcją są także obrazy i rzeźby z

XVII w. Na uwagę zasługuje lipowa, pozłacana statua Matki Boskiej z Dzieciątkiem datowana

na lata 1420-1430.

15. Ratusz w Białej, Plac Ratuszowy 1 - siedziba władz miejskich. Wybudowany w latach 1895-97

według projektu Emanuela Rosta w stylu neorenesansowym. Początkowo był siedzibą

Komunalnej Kasy Oszczędności, magistratu i rady miejskiej. Budynek posiada kwadratową

wieżę zegarową z loggią widokową, nakrytą wielobocznym hełmem z galeryjką i iglicą. Na

bogato dekorowanej fasadzie widnieją medaliony i wizerunki pszczół symbolizujących

pracowitość i zapobiegliwość.

16. Kościół rzymskokatolicki p. w. Nawiedzenia Najświętszej Marii w Hałcnowie - sanktuarium

Matki Boskiej Bolesnej, ul. Wyzwolenia 336 - sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej

zbudowane w latach 1777-1784 w stylu późnobarokowym. Zniszczone w czasie II wojny

światowej, a w 1977 r. gruntownie odnowione. W kościele na ołtarzu jest Pieta z 1945 r.

odtworzona w miejsce spalonej rzeźby z XVII w. Kościół otoczony grubym murem z

kapliczkami pasyjnymi. Przed wejściem do świątyni na kolumnie z XVIII w. znajduje się

polichromowana, kamienna, barokowa figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Od II poł. XVIII

w. kościół znany jako sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej jest miejscem licznych

pielgrzymek.

17. Schrony bojowe typu polowego

Przy ul. Kaskadowej, jest to schron jednostrzelnicowy zbudowany w 1939 roku. Poniżej

schronu zachowane są relikty okopów wraz ze stanowiskiem karabinu maszynowego.

Ul. Jedwabnicza, jest to schron jednostrzelnicowy zbudowany w 1939 roku. Zachowany w

częściowej ruinie.

Wzgórze Trzy Lipki w Starym Bielsku. W tym miejscu zachowało się kilka schronów

zbudowanych w 1939 roku.

Ul. Antyczna, Jest to schron dwustrzelnicowy. W wyniku prac budowlanych w okresie

powojennym uległ przechyleniu.

Ul. Regera, Jest to schron dwustrzelnicowy wybudowany w 1939 roku.

Ul. Wędrowców. Są to schrony dwustrzelnicowe i jdnostrzelnicowe zbudowane w 1939

roku. Jeden z nich znajduje się na terenie prywatnej posesji.

18. Teatr Polski, ul. 1 Maja 1, Bielsko-Biała; - wzniesiony w latach 1889-1890 według projektu

wiedeńczyka Emila Förstera. Fasada ozdobiona motywem rzymskiego łuku triumfalnego oraz

posągami Apolla, Melpomeny i Talii. Budynek teatru wzorowany jest na architekturze teatrów

Wiednia i Budapesztu. Zachowała się kurtyna z 1890 r. przedstawiająca Taniec Nimf

29

wykonana w pracowni Franciszka Rottonary.

19. Wał na Palenicy (688 m. n.p.m.)

Niski wał o konstrukcji kamienno - ziemnej, tworzący zamknięty obwód o średnicy 60-70 m,

położony wśród lasu na wierzchołku góry Palenica. Datowanie jak i przeznaczenie obiektu

pozostaje nieznane.

20. Willa Schneidera w Bielsku, ul. Adama Mickiewicza 27, Bielsko-Biała - jest to secesyjna willa

zbudowana w 1904 roku dla przemysłowca Hermana Schneidera.

21. Willa Sixta w Bielsku, ul. Adama Mickiewicza 24, Bielsko-Biała - monumentalna budowla

wzniesiona przez architekta Korna w 1883 roku dla Teodora Sixta przemysłowca, finansisty i

filantropa, który w testamencie (1897 r.) darował ją miastu.

22. Zamek Książąt Sułkowskich - Muzeum, ul. Wzgórze 16, Bielsko-Biała - wzniesiony przez

księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka, na miejscu drewnianego gródka, w II poł. XIV

w. Rozbudowany w XV - XVIII w. na dużą rezydencję magnacką o kształcie czworoboku z

wewnętrznym dziedzińcem. Spalony przez Szwedów w 1645 r., a także w pożarach miasta w

1753, 1808, 1836 r., kilkakrotnie przebudowywany. Ostateczną, eklektyczną formę

nawiązującą do romanizmu, gotyku i renesansu nadał mu wiedeński budowniczy Jan

Pötzelmeyer w latach 1855 - 1864. Był własnością Piastów Cieszyńskich, Węgierskich

Sunneghów i Książąt Sułkowskich (do 1945 r.). Obecnie jest siedzibą Muzeum Okręgowego,

miejscem stałych i czasowych ekspozycji oraz koncertów muzyki kameralnej.

23. Zespół kamienic staromiejskich przy bielskim Rynku wraz z przylegającymi ulicami z II poł.

XVII. i z XVIII w. - o wąskich sieniach przechodnich, ze śladami dawnych podcieni. Rynek,

Bielsko-Biała.

24. Muzeum Techniki i Włókiennictwa, Pl. Żwirki i Wigury 8, Bielsko-Biała - przedstawia

historię bielskiego przemysłu, głównie włókienniczego. Dzieje pożarnictwa, wodociągów

bielskich i bialskich oraz drukarstwa. Przedmioty domowego użytku z przełomu XIX i XX

wieku.

25. Muzeum Willa Juliana Fałata, ul. Fałata, Bielsko-Biała, zabytkowa willa, w której mieszkał w

latach 1910-1929 malarz Julian Fałat, jeden z najwybitniejszych polskich pejzażystów i

portrecistów. Źródło: http://zwiedzajmy. pl/index. php?searchword=istebna&option=com_search&Itemid=, (2011-10-11)

http://zwiedzajmy.pl/index.php?searchword=istebna&option=com_search&Itemid

30

Tabela 6. Zabytki w poszczególnych gminach i miejscowościach powiatu cieszyńskiego

Gmina Zabytki

Gm

ina

Cie

szyn

Cieszyn:

Góra Zamkowa z reliktami zamku piastowskiego, Zamkiem Myśliwskim Habsburgów,

rotundą św. Mikołaja i Wacława i Wieżą Piastowską w otoczeniu parku romantycznego;

Kościół parafialny p. w. św. Marii Magdaleny (d. kościół dominikański) z

pozostałościami dawnego klasztoru Dominikanów przy pl. Dominikańskim; Kościół

parafialny p. w. św. Jerzego (d. kościół szpitalny) przy ul. Liburnia;

Kościół filialny p. w. Trójcy Św. przy pl. ks. Londzina;

Kościół filialny p. w. Krzyża Św. i d. kolegium jezuickie przy ul. Szersznika;

Kościół Wniebowzięcia NMP i klasztor Bonifratrów przy pl. ks. Londzina; Ewangelicki

kościół Łaski im. Jezus wraz z zabudowaniami gminy ewangelickiej przy pl. Kościelnym;

Pałac rodziny von Larisch, obecnie siedziba Muzeum Śląska Cieszyńskiego przy ul.

Regera;

Zespół zabudowy śródmiejskiej z XVI, XVII, XVIII i XIX w., w tym kamienice

podcieniowe przy Rynku, kamienice przy ul. Wyższa Brama, ul. Przykopa, Głębokiej,

Górny Rynek, Menniczej, Nowe Miasto, ul. Sejmowej. Ratusz przy Rynku; Studnia z

figurą św. Floriana na Rynku;

Teatr Miejski im. Adama Mickiewicza przy pl. Teatralnym;

Zespół Browaru Książęcego przy ul. Śrutarskiej;

Dawna mennica przy ul. Menniczej;

Tzw. Cieszyńska Wenecja z pozostałościami murów miejskich przy ul. Przykopa,

Skoczów:

Rynek - Skoczów posiada typowy układ dla miast lokowanych w wiekach średnich z

czworobocznym Rynkiem w centrum i uliczkami wychodzącymi z jego rogów. Przy

zachodniej pierzei – prawdopodobnie od założenia stale w tym samym miejscu – stoi

ratusz. Ratusz z XVIII w., zbudowany w stylu późnobarokowym. Na jego frontowej

ścianie znajduje się herb Skoczowa, kopia obrazu Św. Jana Sarkandra i herb Koronny

Polski Arcyksięcia Albrechta Kazimierza Sasko-Cieszyńskiego. Ratusz z 1797r. pełnił

przez wieki różne funkcje – mieściły się tam m.in. siedziba władz miejskich, policja,

areszt gminny i liczne stowarzyszenia kulturalno-społeczne. Na początku lat 90-tych

odrestaurowano elewację, wieżę, widniejący u jej nasady obraz Św. Jana Sarkandra oraz

tarczę zegara z 1894r. Wieża ozdobiona jest ośmiopołaciowym hełmem rokokowym z

ażurową latarnią i zwieńczona gwiazdą oraz kulą. W 1995r. w kuli znaleziono cenne

dokumenty z XVIII i XIX. Na rynku znajduje się także fontanna z barokową figurą

Jonasza, zwanego potocznie „Trytonem” dłuta skoczowskiego wielkomieszczanina

Wacława Donaya. Urokliwe są także miejskie kamieniczki, które odbudowano po pożarze

miasta w 1910 roku, otrzymały wystrój secesyjny. Domy przy rynku pochodzą na ogół z 2

poł. XVIII i pocz. XIX w., zbudowane w większości na starych zrębach. Ustawione

kalenicowo, przeważnie piętrowe, podpiwniczone, z długą sklepioną sienią przeważnie na

przestrzał. W pomieszczeniach sklepienia żaglaste, żaglaste na gurtach, krzyżowe lub

kolebkowe z lunetami. . Na uwagę zasługują fasady budynków nr 10, 14, 15 i 16.

Budowała je głównie miejscowa firma Juliusza Stritzkiego według planów cieszyńskiego

architekta Dostala lub własnych, korzystając przy projektowaniu fasad z gotowych

wzorów w wiedeńskich katalogach. Tutaj też rozpoczynają swój bieg "Skoczowskie szlaki

spacerowe".

31

Gmina

cd.

Zabytki cd.

Dom urodzenia Św. Jana Sarkandra - Dom przylegający do ratusza (kamienica Rynek 2),

według tradycji jest miejscem urodzenia św. Jana Sarkandra. Pierwotny, zapewne z

XVI/XVII w., przekształcony. Zachowała się piwnica murowana z kamienia, prostokątna,

sklepiona kolebkowo, w której od 1890 r. istnieje kaplica św. Jana Sarkandra. W

odrestaurowanych pomieszczeniach parteru od 1994 r. działa Muzeum Parafialne św. Jana

Sarkandra. W ścianie frontowej na wysokości parteru znajduje się kamienna tabliczka

informująca o urodzeniu w tym miejscu św. Jana Sarkandra.

Wzgórze Kaplicówka - Nad miastem wznosi się wzgórze Kaplicówka (389 m. n.p.m.) z

zabytkową kaplicą, która od XIX w. poświęcona jest Janowi Sarkandrowi. W 1985 r.

przed kaplicą stanął Krzyż Papieski, przeniesiony z lotniska w Muchowcu, wykonany z

okazji pielgrzymki Papieża Jana Pawła do Polski. Wieczorem krzyż jest oświetlony i

dojeżdżając do Skoczowa, widać go pięknie z daleka. 22 maja 1995 roku Papież odprawił

na wzgórzu pokanizacyjną mszę ku czci Św. Jana Sarkandra. Kaplicówka jest częstym

miejscem spacerów mieszkańców Skoczowa i turystów. Ze wzgórza rozciąga się piękny

widok na miasto i panoramę Beskidów.

Kościół ewangelicko – augsburski św. Trójcy. Zbudowany w latach 1863 – 1865,

neogotycki, murowany, potynkowany. Prezbiterium krótkie, prostokątne, z zakrystią i

klatką schodową po bokach. Nawa na rzucie prostokąta z wtopioną od frontu wieżą z

kruchtą w przyziemiu. Prezbiterium i lokalność przy wieży sklepione krzyżowo, w

kruchcie pod wieżą sklepienie kolebkowe. Wewnątrz dwukondygnacjowe empory wsparte

na filarach, z balustradami dekorowanymi płycinami. Na zewnątrz kościół opięty

przewyższającymi ściany skarpami. Wieża czworoboczna, o ściętych narożnikach w

górnej kondygnacji, zwieńczona hełmem piramidalnym. Dachy dwuspadowe, pobite

blachą. Ołtarz neogotycki, z kazalnicą powyżej.

Gm

ina

Górk

i W

ielk

ie

Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej w Górkach Wielkich - Oddział Muzeum Śląska

Cieszyńskiego w Cieszynie, Górki Wielkie. [Muzeum powstało w 1973 roku z inicjatywy

męża pisarki. Dwa pomieszczenia oddające atmosferę pracy pisarskiej, składają się na stałą

ekspozycję Muzeum. Eksponaty i otoczenie, w jakim tworzyła Zofia Kossak pozwalają

odtworzyć rzeczywisty wygląd i nastrój domku ogrodnika, w którym powstała większość

powojennych utworów pisarki. Ekspozycje czasowe, tematycznie związane z biografią i

działalnością autorki "Krzyżowców", organizowane są w pozostałej części muzeum.

Prezentowane są zarówno archiwalne zdjęcia, jak i rodzinne pamiątki, rękopisy i

maszynopisy, a także unikalne polskie wydania i tłumaczenia utworów Zofii Kossak. Do

cennych eksponatów Muzeum należały obrazy pędzla Juliusza i Wojciecha Kossaków. W

Muzeum znajduje się także cenny zbiór książek będący częścią gromadzonej w latach

międzywojennych biblioteki. Bogate pisarskie archiwum z okresu XX-lecia uległo

zniszczeniu w czasie II wojny światowej. Zachowane dokumenty, rękopisy, listy i inne

materiały stanowią nieoceniony warsztat pracy badawczej i cenne źródła zwłaszcza dla

literaturoznawców i historyków.

Gó

rki

Mał

e

Chlebowa chata Górki Małe, ul. Stara Droga 54

32

Gmina

cd.

Zabytki cd. B

renn

a

Dworek Myśliwski „Konczakówka” w Brennej - Prawdopodobnie w 1924 roku Brunon

Konczakowski dokonał kupna starej chaty góralskiej wraz z okolicznym lasem na stoku

południowym Czupla w Głębcu na wysokości 640 m n.p.m. Chatę tę rozebrał i na jej

miejscu zbudował myśliwski dwór. Budowlę stawiali majstrowie ze Śląska Cieszyńskiego, z

bali układanych na zacios, bez użycia gwoździ. Do budowy użyto drzewa limbowego i

modrzewiowego sprowadzonego z Alp włoskich i austriackich. Konczakowski z

pochodzenia pół Polak, pół Austriak skłonił się ku stylowi tyrolskiemu. Brunon

Konczakowski projektując wnętrze domu, wykazał się wyrafinowanym gustem łowieckim,

osobliwą sztuką którą wyznają wyłącznie uczniowie św. Huberta. Dobór mebli, kolor ścian,

pociemniałe drewniane boazerie, na każdej ścianie trofea myśliwskie (kolekcje rogów),

medalion odyńca z 1913 roku, stojak na broń, fotografie, rysunki, sztychy i obrazy

myśliwskie - wszystko to tworzy całość, będącą wyrazem formy rezydencji myśliwskiej.

Jadalnia posiada secesyjny piec z zielonymi kaflami, łagodne światło przyciemnione

papirusowym abażurem a ściany ozdobione scenami łowieckimi. Mniejszy salonik gromadzi

najcenniejsze eksponaty, a mianowicie: oszczepy na niedźwiedzie obciągnięte skórą

zabytkowy kordelas (nazwa łacińska „cutellus” - nóż), u sufitu wisi figura winiarza z rogami

zamiast nóg degustującego markowe wino. „Konczakówka” przechowuje szczątkową część

kolekcji dawnego właściciela. Cenniejsze eksponaty zasiliły zbiory muzealne na Wawelu i

w Cieszynie a także w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Obok stojącego dworku atrakcją jest kaplica Św. Huberta wykonana z piaskowca breńskiego

kryjąca barwy witraż z wizerunkiem patrona myśliwych. Dzieło to pochodzi z

Krakowskiego Zakładu Witrażów, prowadzonego przez Stanisława Gabriela Żeleńskiego.

Pracownia krakowska wykonywała m.in. witraże Stanisława Wyspiańskiego i Józefa

Mehoffera w latach 1910 - 1912. Kaplicę św. Huberta poświęcił ks. kard. Adam Sapieha.

Zadrzewienie pobliskich wzgórz - to leśny park założony przez Konczakowskiego. Sadził

on wybrane gatunki krzewów i drzew, którymi żywi się zwierzyna leśna. W latach

międzywojennych „Konczakówka” była modnym łowiskiem gdzie walory krajoznawcze i

łowieckie dopełniało bogate życie towarzyskie, dzięki pobytom wybitnych przedstawicieli

świata łowieckiego: Habsburgów, Ignacego Mościckiego, który posiadał własną rezydencję

w Wiśle na Zadnim Groniu Kozińca, Żelińskich i Wojciecha Kossaka- właściciela dworku

w pobliskich Górkach Wielkich. Do dziś w jednej z siedmiu sypialni stoi łóżko Hermana

Geringa Łowczego III Rzeszy. W czasie PRL dwór Konczakowskiego służył osobistościom

rządowym z kraju i zagranicy. Od 1989 roku obiekt pełni rolę ośrodka szkoleniowo -

wypoczynkowego. Nadleśnictwa Ustroń. Teren wokół dworku jest ogrodzony na

powierzchni ok. 3 ha. Dojazd do „Konczakówki”: Brenna Spalona drogą asfaltową w

kierunku kamieniołomu pod Czuplem.

Gm

ina

Ust

roń

Kościół katolicki pod wezwaniem św. Anny w Nierodzimiu. Najstarszy spośród

ustrońskich kościołów i najbardziej - jedyny drewniany obiekt sakralny w Ustroniu.

Wzniesiony został w 1769 r. z fundacji Antoniego Goczałkowskiego. Wieżę

nadbudowano w 1938 r. Jest to budynek drewniany konstrukcji zrębowej, zwrócony

prezbiterium na zachód. Okna zamknięte półkoliście, a dach dwuspadowy kryty

gontem. Hełm wieży cebulasty. Na uwagę zasługuje wyposażenie wnętrza, a przede

wszystkim ołtarz główny późnobarokowy z końca XVIII wieku z rzeźbą Boga Ojca w

zwieńczeniu, a na ścianach apsydy umieszczono świętych Józefa i Jakuba oraz aniołów.

W ołtarzu obraz św. Anny Samotrzeć z początku XVIII w., przemalowany. Ambona

rokokowa pochodzi z II połowy XVIII w. Na wyposażeniu znajduje się kilkanaście

obrazów olejnych z 2 poł. XVIII w. i pocz. XIX w.

Kościół katolicki p. w. św. Klemensa – ul. I. Daszyńskiego - wzniesiony w 1787 r. Jest

to obiekt zbudowany z kamienia i cegły, bez wyraźnych cech stylowych. Został

zwrócony prezbiterium na zachód. Posiada nawę trójprzęsłową, a w niej i w transepcie

sklepienia żaglaste o wydatnych gurtach. Okna są zamknięte łukiem segmentowym, a

dach dwuspadowy obecnie pokryty jest blachą. Wieża czworoboczna o oknach

33

zamkniętych półkoliście nakryta została kopulastym hełmem i posiada zegar.

Wielokrotnie dokonywano restauracji wnętrza, m.in. na początku lat siedemdziesiątych

XX. Na uwagę zasługuje ołtarz poźnobarokowy z końca XVIII w. z rzeźbami świętych

Piotra i Pawła oraz ambona barokowo - klasycystyczna z połowy XIX w. Przed fasadą

stoją dwie figury kamienne przedstawiające św. Józefa z Dzieciątkiem oraz św. Jana

Nepomucena, wykonane w II połowie XVIII wieku przez Wacława Donaya ze

Skoczowa. Od strony północnej do kościoła przylega dawny sierociniec zbudowany

około 1740 r., częściowo rozebrany w latach trzydziestych. Obiekt wymurowany z

kamienia i cegły w stylu późnobarokowym. Nad oknami faliście wygięte gzymsy.

Kościół ewangelicki p. w. apostoła Jakuba Starszego - Wśród wiekowych lip i brzóz w

niewielkiej odległości od głównej ulicy Daszyńskiego znajduje się największy obiekt

sakralny w Ustroniu - kościół ewangelicki p. w. apostoła Jakuba Starszego,

wybudowany w 1835 r. Wieża zakończona strzelistym ostrosłupem powstała w latach

1856-57. Istniejący tam zegar wymieniono w latach 1983/4. Pierwszy, drewniany

kościół na tym miejscu powstał w 1785 r. Obecny, murowany z kamienia i cegły nie

powsiada wyraźnych cech stylowych. Jest zwrócony prezbiterium na wschód, które

zamknięto półkoliście, a dach dwuspadowy pokryty jest obecnie blachą. Obiekt

trójnawowy, z tego nawę główną nakryto sklepieniem kolebkowym. W kościele

znajduje się ambona o cechach rokokowych z przełomu XVIII i XIX w. oraz obraz

Ostatniej Wieczerzy z początku XIX w. i kielichy, dzbany cynowe i lichtarze liczące

ponad 200 lat. W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. przeprowadzono

wiele prac renowacyjnych, m.in.: odnowienie elewacji zewnętrznej i dachu na kościele

oraz wymiana drzwi wejściowych. Wnętrze przemalowano w 1990 r. wg projektu

Karola Kubali. W 2000 r. obiekt został podświetlony. W bezpośrednim sąsiedztwie

kościoła od strony północno - wschodniej zlokalizowana jest stara plebania, pochodząca

z przełomu XVIII i XIX w. Jest to obiekt murowany z kamienia i cegły, piętrowy,

posiadający sklepienia kolebkowe, nakryty dachem tzw. polskim łamanym. W zasobach

bibliotecznych najcenniejszym zabytkiem jest Biblia wydana w 1692 r. w Norymberdze.

W latach 1992/3 przeprowadzono remont kapitalny tego budynku. Do podwórza

kościelnego od strony północnej przylega dawna szkoła ewangelicka. Obiekt

wybudowano w 1827 r., natomiast w 1870 r. zburzono go i wystawiono piętrowy

budynek istniejący do czasów współczesnych. W 1902 r. dobudowano do niego

skrzydło od strony południowo-wschodniej. W sieniach zachowały się spłaszczone

sklepienia kolebkowe na gurtach.

34

Gm

ina

Ust

roń c

. d

.

Kościół katolicki p. w. Podwyższenia Krzyża Świętego - W centrum Ustronia Lipowca

znajduje się kościół wraz z plebanią. Powstał on w latach 1808-10. Murowany z

kamienia i cegły, nie posiada wyraźnych cech stylowych. Jest zwrócony prezbiterium na

południe, jednonawowy ze sklepieniami na gurtach. Dach dwuspadowy został pokryty

blachą miedzianą, a nad prezbiterium jest niższy, pięciospadowy. Wymianę pokrycia

dachowego wykonano na początku lat osiemdziesiątych XX w. Wyposażenie wnętrza

posiada cechy późnorokokowe. Na uwagę zasługuje ołtarz główny z rzeźbami świętych

Piotra i Pawła z połowy XIX w., chrzcielnica kamienna z dawnego kościoła, wiszące

świeczniki z II połowy XIX w. oraz obrazy z końca XIX w. W drugiej połowie lat

dziewięćdziesiątych XX w. wykonano wiele prac remontowych kościoła: m.in.

malowanie elewacji i wnętrza oraz restaurację zabytkowego wyposażenia kościoła.

Parterowy budynek plebani ze sklepieniami kolebkowymi zlokalizowany został

zbudowany w 1793 r. Posiada dach łamany kryty papą. W drugiej połowie lat

dziewięćdziesiątych XX w. wykonano remont kapitalny wnętrz wraz z wymianą okien.

Muzeum etnograficzne - Stara Zagroda - W centrum miasta, przy rynku od strony

północnej zlokalizowane są zabudowania drewniane, będące od roku 1982 własnością

Bronisława Palarczyka, gdzie w grudniu 1998 r. uruchomiono prywatne muzeum

etnograficzne pod nazwą Stara Zagroda. Obiekty stanowią rekonstrukcję in situ.

Pierwotny budynek mieszkalny konstrukcji zrębowej pochodził z 1768 r. Wykorzystano

z niego odrzwia i 2 stropy. Budynek posiada dach dwuspadowy, kryty gontem. Od

zachodu usytuowana jest drewniana stodoła. Wewnątrz i na podwórzu znajdują się

bogate zbiory etnograficzne.

Zabytkowe obiekty fabryczne - w Ustroniu zachowało się sporo budynków

pofabrycznych, związanych z długoletnią historią miejscowego hutnictwa i kuźnictwa.

Niektóre z nich stanowiły hale fabryczne lub obiekty administracyjne. Do tych ostatnich

należy piętowy, murowany budynek, w stylu eklektycznym pochodzący z początku XIX

w. zlokalizowany przy ulicy Hutniczej, w którym pierwotnie mieściła się dyrekcja huty.

Obiekt ze względu na wielokrotne zmiany funkcji przechodził częste remonty kapitalne,

które zatracały jego cechy pierwotne. Po likwidacji huty, budynek zaadaptowano na

mieszkania dla pracowników pozostałych zakładów, a w latach siedemdziesiątych

utworzono tam pięć klas, zlokalizowanego w bezpośrednim sąsiedztwie, Zespołu Szkół

Technicznych. Jednak podczas prac remontowo-adaptacyjnych zmierzających do

uruchomienia muzeum, przeprowadzonych w latach 1984-86, oraz później w latach

1992-93 starano się zrekonstruować pierwotne detale architektoniczne. W kwietniu

1986 r. uruchomiono Muzeum Hutnictwa i Kuźnictwa, a w 1997 r. na terenie

przyległym do Muzeum skansen przemysłowy wraz z kuźnią. Instytucja gromadzi

regionalne muzealia zarówno o charakterze technicznym, jak również etnograficznym

oraz organizuje wiele imprez kulturalnych - wernisaże wystaw, koncerty, wieczory

autorskie i imprezy okolicznościowe.

W Ustroniu Polanie, w pobliżu stacji PKP, znajduje się kolejny budynek pofabryczny

będący zabytkiem, gdzie w latach 1837-1870 funkcjonowała kuźnia "Teresa". Jest to

obiekt wzniesiony pod koniec XVIII w. z przeznaczeniem na papiernię, która istniała

przed uruchomieniem kuźni. Po likwidacji tej ostatniej, na początku XX w.

uruchomiono tam siłownię elektryczną na potrzeby pozostałych w Ustroniu zakładów.

35

Gm

ina

Wis

ła

Narodowy Zespół Zabytkowy – Pałac Prezydencki w Wiśle - Czarnym na stoku Zadniego

Gronia, ul. Zameczek 1, Zameczek budowano w latach 1929 – 1931. Autorem projektu

był wybitny architekt i konserwator Adolf Szyszko – Bohusz. Obiekt powstał jako dar

ludu śląskiego dla głowy państwa. W skład Zamku, oprócz właściwej rezydencji, wchodzi

również Zamek Dolny, funkcjonujący od początku jako budynek gospodarczy. Powyżej

Zamku znajduje się drewniana kaplica p. w. św. Jadwigi Śląskiej z 1909 roku. która

powstała przed budową rezydencji. Została zbudowana z inicjatywy arcyksięcia

Fryderyka Habsburga, niedaleko drewnianego zameczku myśliwskiego (niezachowany).

Do jej wzniesienia użyto gotowych drewnianych elementów sprowadzonych z

Przyszkowic koło Rybnika. Na przełomie 1930 i 1931 roku zaistniały warunki do

przekazania Zamku przez Śląską Radę Wojewódzką Skarbowi Państwa do dyspozycji

Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP. Uchwałą Prezydium Rady Ministrów z dnia 30.

grudnia 1930 r. nadano Zamkowi wybudowanemu w Wiśle przez Skarb Śląski na

obszarze byłej Komory Cieszyńskiej charakter gmachu reprezentacyjnego i przekazano go

do użytku Prezydenta RP i jego następców. Prezydent Ignacy Mościcki po raz pierwszy

przyjechał do Zamku 21 stycznia 1931 roku. Od tej pory bywał w nim regularnie,

przynajmniej dwa razy do roku. Chętnie uczestniczył w wydarzeniach, które miały

wówczas miejsce w Wiśle i Beskidach. Dolny Zamek funkcjonuje obecnie jako hotel i

restauracja. Wejście do kaplicy możliwe jest tylko na msze i nabożeństwa w

wyznaczonych dniach tj. niedziele i dni świąteczne. Kaplica stanowi jeden z punktów

Szlaku Architektury Drewnianej.

Muzeum Beskidzkie, ul. Stellera 1, Wystawa eksponatów związanych z życiem i

twórczością górali Beskidu Śląskiego. Siedzibą muzeum jest budynek dawnej karczmy z

1794 roku. W ekspozycji stałej są podstawowe działy kultury materialnej górali śląskich

jak: pasterstwo, tkactwo, obróbka drewna, narzędzia rolnicze. Zobaczyć można

osobliwości męskiego i kobiecego stroju ludowego oraz najpiękniejsze przykłady sztuki

ludowej. Atrakcyjne dla turysty jest wnętrze dawnej kurnej chaty. Ekspozycję uzupełniają

wystawy czasowe o różnorodnej tematyce. Muzeum posiada bogatą kolekcję malarstwa

profesjonalnego: Czesława Kuryatto, Ludwika Konarzewskiego, Jana Wałacha, Pawła

Stellera oraz starodruki, archiwalia i cenny zbiór starej fotografii.

Muzeum narciarstwa, ul. Wodna 3. Muzeum znajduje się w obiekcie „Zimowit”. Zawiera

bogatą kolekcję sprzętu narciarskiego, kolekcję starych nart (wśród nich narty z końca

XIXw. i z lat 30-tych XXw.). Wśród zgromadzonych eksponatów znajdują się m.in. narty

Adama Małysza, na których zdobył Mistrzostwo Polski. Do ciekawszych można również

zaliczyć „karple” czyli rakiety do chodzenia po śniegu. Kolekcja liczy ponad 80

eksponatów.

Gm

ina

Wis

ła c

. d.

Muzeum spadochroniarstwa, ul. Przylesie 1a, - znajduje się w obiekcie Agawa. Są to

największe prywatne zbiory w zakresie spadochroniarstwa. W izbie znajdują się wszelkie

pamiątki związane z polskim, tak cywilnym, jak i wojskowym spadochroniarstwem

począwszy od czasów II RP po współczesne. Są to odznaki rozpoznawcze i pamiątkowe,

mundury, wyposażenie, dokumenty, walory numizmatyczne i filatelistyczne oraz

bibliofilistyczne, a także spora ilość zdjęć z okresu II Wojny Światowej. Ponadto w izbie

można zobaczyć kolekcję orłów i oznak rozpoznawczych, noszonych przez wszelkie

polskie formacje mundurowe od czasów II Wojny Światowej

Chata Kocyana, Os. Bajcary 6. Do niewątpliwych osobliwości etnograficznych Beskidu

Śląskiego należy otwarta w 1987 roku Izba Pracy Twórczej Jana Kocyana. Mieści się ona

w drewnianej chałupie z 1930 roku przeniesionej z Wisły Czarnego z Osiedla Borowina

na Nową Osadę, gdzie została zrekonstruowana. Dwuwnętrzny układ tworzą dwie izby

połączone przelotową sienią na przestrzał. W pierwszej izbie większej urządzona została

ekspozycja rzeźb Jana Kocyana oraz dawne naczynia, żelazne garnki, formy na masło,

drewniane łyżki, cedzaki. W przelotowej sieni oko cieszą dawne narzędzia bednarskie,

kołodziejskie i stolarskie. Drugie pomieszczenie pełni funkcje sali wystawowej

dokumentując współczesny stan twórczości ludowej, amatorskiej i profesjonalnej Beskidu

36

Śląskiego. Wystawiają tu swoje prace rzeźbiarze, malarze, hafciarki, koronkarki.

Zgromadzono tu także ciekawe współczesne malarstwo na szkle. Ekspozycja uzupełniona

jest pracami twórców ludowych z terenu Zaolzia. Założyciel Izby Pracy Twórczej Jan

Kocyan jest uznanym twórcą ludowym na terenie Beskidu Śląskiego. W zadbanym

otoczeniu wśród kwiatów i ziół Jan Kocyan odtworzył dawna pasiekę pszczelarską. Ule

zostały obite tradycyjnym sposobem przy użyciu kory. Stanowią one kolejną ozdobę tego

otoczenia. Izba Pracy Twórczej to nie tylko wiernie odtworzona i uratowana jedna z

niewielu brył architektury drewnianej Wisły. Stanowi ona harmonijne połączenie

przeszłości z warsztatem współczesnego twórcy ludowego. Pełni ważną i istotną funkcję

popularyzowania wiślańskiej tradycji.

Tró

jwie

ś (K

onia

kó

w,

Iste

bn

a, J

aworz

ynk

a) „Kurna Chata” u Kawuloka - została wybudowana w 1963r. Jest to chata zabytkowa nie

posiadająca komina. W środku znajdował się piec, który miał palenisko na tzw. nolepie.

W chacie znajdują się także instrumenty ludowe zbudowane przez słynnego

budowniczego instrumentów, gawędziarza, śpiewaka Jana Kawuloka.

Muzeum Koronki - Izba Pamięci Marii Gwarek, Szańce 550. Muzeum powstało w 1962

roku, a zobaczyć w nim można wiele ciekawych koronek i “uheklowanych” arcydzieł,

znanych na całym świecie. Muzeum Koronki powstało w 1962 po śmierci Marii Gwarek,

której pamięci poświęcona jest ta placówka. Można w nim zobaczyć wiele interesujących

eksponatów, tzn.: czepce, obszycia chust, kryzy, kołnierzyki, wstawki do bielizny

pościelowej, firanki, „ząbki” czyli serwetki na półki, z których każda ma inny wzór i

kształt, motywowany elementami przyrody i tradycji. Jedną z bardziej oryginalnych

ekspozycji stanowi niedokończona serwetka dla królowej Anglii Elżbiety II. Miejsce

warte odwiedzenia celem poznania długiej historii koronczarstwa w Koniakowie.

Tró

jwie

ś (K

on

iak

ów

, Is

tebna,

Jaw

orz

ynka

c. d

.

Muzeum malarza i grafika Jana Wałacha - Andziołówka, Istebna - Pracownia

wybudowana została w 1922 r. z belek świerkowych. Jest wysoka, przestrzenna, za

życia artysty służyła jako atelier malarskie. Usytuowana jest na skraju polany wiosną

ukwieconej polnymi kwiatami i otoczona wysokim świerkowym lasem. Wnętrze

zajmują sprzęty, sztalugi, a co najważniejsze prace artysty: obrazy olejne, rysunki,

gwasze, grafiki o różnorodnej tematyce: pejzaże, portrety, kwiaty, martwe natury oraz

kompozycje religijne powstałe od 1902 do 1979 roku. Obecnie jest to jego biograficzne

muzeum. W odległości 40 metrów od pracowni stoi drewniany dom rodzinny Jana

Wałacha. Pierwotnie pochodził z 1853 r. został przebudowany w 1912 r. Ma

konstrukcję zrębową, dach kryty gontem z charakterystycznym „wolim oczkiem” i

przyczółkami tzw. „kozubkami” w szczytach. Całość tego terenu łącznie z budynkami

wpisana jest w rejestr zabytków architektury drewnianej.

Kościół Rzymsko - Katolicki P. W. Dobrego Pasterza – Istebna, Centrum, Początek

istebniańskiej parafii datuje się na XVI wiek

Kościół Filialny P. W. Św. Józefa Na Mlaskawce, Istebna. Kościół należy do parafii na

Stecówce. Pierwotnie znajdował się w Jaworzynce na Trzycatku, gdzie wzniesiono go

w 1948 roku jako wotum wdzięczności za przetrwanie wojny. Patronką tej świątyni była

Matka Boża Frydecka. Po wybudowaniu tam nowej, murowanej świątyni, stary

kościółek rozebrano i przeniesiono na teren parafii Stecówka do przysiółka Mlaskawka.

We wnętrzu kościoła, którego wystrój zdominowała tradycyjna ornamentyka drewniana,

na uwagę zasługują: obraz św. Józefa z Dzieciątkiem oraz krucyfiks znajdujący się w

ołtarzu głównym.

Kościół P. W. Matki Bożej Fatimskiej na Stecówce, Istebna, - Pochodzi z 1957 roku.

Kościół ten został wzniesiony na malowniczym górzystym terenie jako kaplica

rzymskokatolicka. Miejsce to ma upamiętnić objawienia Najświętszej Marii Panny,

jakie miały miejsce w 1917 roku w portugalskiej miejscowości Fatima. Do dnia

dzisiejszego na pamiątkę tych wydarzeń od maja do października odprawia się tu

37

specjalne nabożeństwa, a 13 października ma miejsce odpust parafialny. Kościółek

budowali mieszkańcy okolicznych przysiółków. Stecówki, Leszczyny, Pietraszonki,

Skały, Łączyny i Mlaskawki. Wystrój wnętrza jest dziełem okolicznych artystów:

Józefa Bocka z Mlaskawki, Jana Krężeloka z Koniakowa i Jana Bojko z Jaworzynki. W

ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Fatimskiej pędzla słynnego Jana

Wałacha, natomiast ramy wykonał równie znany Ludwik Konarzewski. Jest on także

twórcą wiecznej lampki i drzwi tabernakulum. Warte uwagi są także: kunsztownie

rzeźbiony pojemnik na wodę święconą z roku 1960 autorstwa Jana Bocka z Mlaskawki

obraz św. Maksymiliana Marii Kolbego, stacje drogi krzyżowej, ludowy krucyfiks i

figura Chrystusa Frasobliwego. Krzyż na placu kościelnym wykonany został przez

uzdolnionego mieszkańca Koniakowa, Franciszka Wojarskiego.

Kościół P. W. Podwyższenia Krzyża W Istebnej - Kubalonce - Kościół pochodzi z

XVIII w., posiada konstrukcję zrębową z wydatnym okapem, prezbiterium w kierunku

północnym. Został zbudowany w roku 1779 w Przyszowicach koło Rybnika za czasów

panowania ostatniego króla Polski Stanisława Augusta. W latach 1957–1958

przeniesiony został ze Śląska na istebniańską ziemię. We wnętrzu znajdują się rzeźby i

obrazy o tematyce religijnej między innymi XVIII-wieczna figura św. Jana

Nepomucena oraz obraz „Biczowanie Chrystusa’’. Godne uwagi są także: ołtarz główny

z XVIII-wiecznym obrazem ze sceną Ukrzyżowania oraz figurą Boga Ojca i rzeźbami

aniołów i barokowa ambona z 1697 roku (XVII w.) z płaskorzeźbami czterech

Ewangelistów, figurą Chrystusa i rzeźbą Ducha Św. oraz malowidłami

przedstawiającymi św. Augustyna i św. Hieronima.

Źródło: http://zwiedzajmy. pl/index. php?searchword=istebna&option=com_search&Itemid

38

Tabela 7. Zabytki poszczególnych gmin i miejscowości powiatu żywieckiego

Gmina Zabytki

Ży

wie

c

Stary Zamek w Żywcu swymi początkami sięga połowy XIV w. Od pn. - wsch. łączy

się z nim czworoboczna wieża zwieńczona pseudogotyckimi krenelażami. Od 2005

mieści się tutaj muzeum, które zostało swoją działalność rozpoczęło w 1925 roku.

Nowy Zamek, czyli klasycystyczny w stylu pałac wraz z zabytkowym 26 hektarowym

parkiem, został wybudowany przez Habsburgów.

Kościół Katedralny Narodzenia NMP zbudowano w I połowie XV wieku. W wystroju

kościoła na szczególną uwagę zasługują: drewniana późnogotycka płaskorzeźba

Zaśnięcie Matki Boskiej (z ok. 1500 roku), gotyckie rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego

oraz drewniany ołtarz główny.

Kościół p. w. Świętego Krzyża - wzniesiony został w końcu XIV wieku w stylu

gotyckim, następnie przebudowany w stylu barokowym. Z dawnego wyposażenia

zachowało się wiele cennych przykładów sztuki gotyckiej, które można obejrzeć w

Muzeum Miejskim.

Browar Żywiec oraz Muzeum Browaru Żywiec.

Gm

ina

Węg

iers

ka

Gó

rka

RYGIEL OBRONNY - wybudowane na terenie gminy Węgierska Górka w 1939 roku

schrony bojowe: "WĘDROWIEC", "WALIGÓRA", "WĄWÓZ", „WŁÓCZĘ-GA" i

"WYRWIDĄB".

Schron „Wędrowiec” udostępniony zwiedzającym jako Izba Pamięci i muzeum

poświęcone budowlom fortyfikacyjnym z 1939 roku.

Drewniany Kościół p. w. M. B. Częstochowskiej w Żabnicy z 1910 roku. Drewno na

jego budowę dostarczyli mieszkańcy Żabnicy i arcyksiążę żywiecki Karol Stefan

Habsburg.

Gm

ina

Mil

ów

ka

Kaplica pw św. Antoniego w Milówce -według legendy fundatorem pierwszej kaplicy w

tym miejscu był król Jan III Sobieski. Dzisiejsza pochodzi z końca XIX w., i została

wykonana przez rzeźbiarzy z Zakopanego.

39

Gmina

cd.

Zabytki cd. G

min

a Je

leśn

ia

Zabytkowy kościół parafialny w Jeleśni -

pierwotnie był to kościół drewniany, zbudowany około 1584 roku. W latach 1693 -

1702 powstał w Jeleśni kościół murowany, barokowy, jednonawowy. Obecny kościół

został powiększony przez dobudowanie naw bocznych i wieży staraniem księdza

Ignacego Pawluszkiewicza w latach 1778 - 1785.

Stara Karczma istniejąca od ponad 200 lat. Karczmę zlokalizowano dawnym trakcie

handlowym zwanym szlakiem miedziowym – wiodącym aż do Wiednia.

Poniżej karczmy w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła znajduje się zabytkowy

budynek, w którym mieści się obecnie Izba Regionalna. Budynek ten został

zbudowany z bali modrzewiowych w 1776r.

Kaplica murowana w Krzyżowej z 1827 roku.

Drewniana kaplica w Korbelowie z 1866 roku - zbudowana z bali wiązanych na zrąb, z

zewnątrz oszalowana deskami.

Kaplica murowana w Sopotni Małej z 1898r. Wewnątrz znajduje się ołtarz

późnobarokowy z początku XVIII wieku według zachowanej tradycji zakupiony w

Wadowicach.

Kościół pw. św. Karola Boromeusza w Koszarawie, pochodzący z pierwszej połowy

XIX wieku. Z tego samego okresu pochodzi budowla starej karczmy.

Gm

ina

Łodygow

ice Drewniany kościół p. w. ś. Szymona i Judy Tadeusza w Łodygowicach z XVII w.

Murowany dwór w Łodygowicach z XVII wieku, tzw. Zamek

Gm

ina

Gil

ow

ice

Klasycystyczny zespół pałacowo – dworski z XIX w. w Rychwałdzie, który obecnie

funkcjonuje jako hotel usytuowany jest w kilkuhektarowym parku i figuruje w rejestrze

zabytków.

Sanktuarium Maryjne - Kościół Franciszkanów w Rychwałdzie p. w. św. Mikołaja,

pochodzący z XVIII w. Pierwotnie na jego miejscu stał kościół drewniany wzniesiony

w 1554r. przez Krzysztofa Komorowskiego - dziedzica rychwałdzkiego, przeniesiony

później do Gilowic. Od XVII wieku Sanktuarium Maryjne w Rychwałdzie jest

miejscem licznych pielgrzymek z Żywiecczyzny, a także innych Polski oraz ze

Słowacji.

Dodatkową atrakcję stanowią groty solne (g. słoneczna i g. błękitna) i tężnie Ojca

Grzegorza.

Kościół parafialny w Gilowicach p. w. św. Andrzeja Apostoła pochodzi z I poł. XVI w.

Został on przeniesiony z Rychwałdu do Gilowic w 1757 roku. Świątynia wykonana jest

w stylu gotyku śląsko – małopolskiego i zalicza się do zabytków klasy „0”. Wnętrze z

późnobarokowym ołtarzem (1708r.), posągiem Matki Bożej z Dzieciątkiem z XIV w.,

amboną z I poł. XVII w.

Gm

ina

Raj

cza

Pałac Lubomirskich w Rajczy z 1833 roku, przebudowany w latach. W latach 1894 -

1914 właścicielem pałacu był Władysław Lubomirski. Za jego czasów pałac przeszedł

ostatnią przebudowę w stylu neorenesansowym.

Źródło: http://zwiedzajmy. pl/index. php?searchword=istebna&option=com_search&Itemid, (2011-10-11)

http://zwiedzajmy.pl/index.php?searchword=istebna&option=com_search&Itemid

40

Miejsca kultu

Odrębną kategorię stanowią miejscowości i miejsca kultu religijnego, odwiedzane z pobudek

religijno-poznawczych, takich jak: Sanktuaria Maryjne w Szczyrku-Górce, Rychwałdzie, Rajczy,

Bielsku-Białej Hałcnowie i Cieszynie oraz inne miejsca kultu, pozostające w niedalekiej odległości od

regionu: Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice i Lanckorona. Na terenie subregionu południowego

województwa śląskiego znajdują się następujące miejsca kultu religijnego:15

sanktuaria diecezjalne w Bielsku-Białej i Rychwałdzie,

sanktuaria lokalne — w Cieszynie, w Chybiu, w Kończycach Małych, w Szczyrku „Na

górce”,

tzw. miejsce szczególne, ale nie sanktuarium — w Skoczowie.

Na terenie analizowanego obszaru znajdują się także zabytkowe cmentarze. Najwięcej jest

cmentarzy wyznaniowych, przede wszystkim rzymskokatolickich (np. Bielsko-Biała), ewangelicko-

augsburskich (np. Cieszyn, Jasienica) oraz cmentarzy żydowskich (np. Bielsko-Biała, powiat

cieszyński). Od końca XIX wieku na terenie regionu, najczęściej w miastach, obok cmentarzy

wyznaniowych powstawały cmentarze komunalne. Wśród innych cmentarzy możemy wyróżnić m.in.

epidemiczne, przyszpitalne i przyklasztorne. Zabytki ruchome pozostające poza zbiorami muzealnymi

znajdują się przede wszystkim w obiektach sakralnych i w zbiorach prywatnych. Zabytki ruchome w

obiektach sakralnych to głównie wyposażenie wnętrz kościołów. Dzielą się one na trzy grupy: rzeźba,

malarstwo, rzemiosło artystyczne. Reprezentują różne style począwszy od średniowiecza poprzez

okresy nowożytne do czasów współczesnych. Ruchome zabytki sakralne będące własnością kościołów

i innych obiektów kultu, o szczególnej wartości artystycznej i historycznej, wpisane są do rejestru

zabytków. Pozostałe ujęte są jedynie ewidencją. O zabytkach ruchomych pozostających w kolekcjach

prywatnych istnieje bardzo niewiele informacji. Do tej grupy zabytków możemy zaliczyć m.in.

kolekcje prywatne pozostające w depozytach muzealnych i tam udostępniane, kolekcje etnograficzne

udostępniane w prywatnych izbach regionalnych oraz inne kolekcje dzieł sztuki, numizmatyczne,

filatelistyczne, militariów i inne. Liczba zabytków ruchomych zebranych w zbiorach prywatnych jest

nieznana.

Zabytkowe zespoły urbanistyczne

W granicach subregionu południowego województwa śląskiego znajduje się wiele

historycznych miejscowości. Większość z nich leży przy historycznych traktach. W granicach regionu

znajdują się16

:

historyczne miasta posiadające obecnie prawa miejskie, których układ urbanistyczny wpisany jest

do rejestru zabytków: Biała — prawa miejskie 1723, Bielsko — prawa miejskie przed 1327,

Skoczów — prawa miejskie przed 1327, Strumień — prawa miejskie 1482, Żywiec — prawa

miejskie przed 1327 (po 1272),

historyczne miasto posiadające obecnie prawa miejskie, którego układ urbanistyczny nie jest

wpisany do rejestru zabytków: Cieszyn — prawa miejskie przed 1263.

Rozwój przestrzenny miast

Począwszy od połowy XVIII w. rozwój przemysłu pociągnął za sobą szybki rozwój

osadnictwa. Miasta średniowieczne znajdujące się w zasięgu terenów związanych z przemysłem

rozwijały się poza obszarem średniowiecznej zabudowy — z czasem tworząc mieszczańskie dzielnice

śródmiejskie, realizowane według planów regulacji miast (np. Bielsko-Biała, Cieszyn). Obecną

zabudowę centrum miast aglomeracji wielkoprzemysłowej stanowią przede wszystkim kamienice

mieszczańskie, wille i obiekty użyteczności publicznej z przełomu wieków XIX i XX. Na terenie

Bielska-Białej i Cieszyna dużym bogactwem form zaowocowała secesja, nawiązująca do wzorów

wiedeńskich. Liczną grupę stanowią tu obiekty secesyjne w zespoleniu z tradycyjnymi stylami

historycznymi. Oprócz wystroju secesyjnych fasad zachowało się również wiele elementów

dekoracyjnych wystroju wnętrz budynków, głównie klatek schodowych (kafelki, balustrady, kraty,

witraże, mozaiki, sztukaterie).

15

Wojewódzki Program Opieki Nad Zabytkami w Województwie Śląskim Na Lata 2010–2013, http://www.

slaskie. pl/zalaczniki/2010/03/18/1248425643/1268905545. pdf, (2011-09-01) 16

http://www. slaskie. pl/zalaczniki/2010/03/18/1248425643/1268905545. pdf, (2011-09-09)

http://www.slaskie.pl/zalaczniki/2010/03/18/1248425643/1268905545.pdf



41

Wiek XIX stworzył — szczególnie na Górnym Śląsku — nowy typ domu mieszkalnego

przeznaczonego dla elity przemysłowo-handlowej. Były to wille otoczone ogrodem usytuowane

najczęściej przy zakładach przemysłowych właścicieli. Powstawały one głównie w 2. połowie XIX w.,

ale również w XX w. aż do lat 30-tych, kiedy prezentowały już style współczesne, jak np. modernizm

i funkcjonalizm. Wille te projektowane były przede wszystkim przez architektów polskich.

Wraz z rozwojem przestrzennym Bielska-Białej na przełomie wieków XIX i XX powstawało

wiele obiektów willowych w samym mieście, jak również na jego obrzeżach, m.in. neorenesansowa

willa przy ul. Mickiewicza, neobarokowa willa Karola Wenzla przy ul Krasickiego czy willa przy

ul. Słonecznej. Część zachowanych założeń willowych wpisana została do rejestru zabytków.

Istotnym przykładem potwierdzającym rozwój miast są zespoły fabryczno-rezydencjonalne,

które występują m.in. w Bielsku-Białej. Charakteryzują się one powiązaniem funkcjonalno-

przestrzennym fabryki, osiedla robotniczego i pałacu właściciela. Najlepszym przykładem takiego

rozwiązania jest zespół stworzony przez Adolfa Mänhardta — zespół wybudowany w 1860 r.

składający się z gmachu fabryki i usytuowanych przed nim dwóch bliźniaczych budynków willowych

przy ulicy Partyzantów.

Na terenie subregionu południowego województwa śląskiego znajdują się również zabytki

przemysłu papierniczego, są to m.in.: Żywieckie Zakłady Papiernicze „Solali” w Żywcu; fabryka

tektury w Czańcu (gm. Porąbka).

4.2.3. WALORY KULTUROWE (TRADYCJA, OBRZĘDY, MUZYKA,

RĘKODZIEŁO)

Subregion południowy województwa śląskiego charakteryzuje się wielokulturowością oraz

silnym utożsamianiem się społeczności lokalnej z własną kulturą. Na zróżnicowany pejzaż kulturowy

składa się wielowiekowy dorobek narodów zamieszkujących tę ziemię jak również odmienności

ukształtowane terytorialnie.

Powiaty regionu posiadają zróżnicowaną przeszłość, tradycję i historię. Ziemie powiatów na

przestrzeni lat miały zmienną przynależność państwową. Znajdowały się pod panowaniem Piastów,

czeskich Przemyślidów i austriackich Habsburgów. Przez kilka wieków rozdzielała je granica

przebiegająca rzeką Białą, między Polską a Czechami, a następnie nastąpiła integracja regionu w

ramach Monarchii Austro-Węgierskiej. Dlatego też w tym regionie pogranicza, żyli obok siebie

Polacy, Niemcy, Żydzi, Czesi, a nawet przodkowie dzisiejszych Holendrów (Wilamowice). Nacje te

żyły przeważnie ze sobą w zgodzie. Różnice etniczne, przyczyniające się do bogactwa kulturalnego

Podbeskidzia zaniknęły w wyniku II wojny światowej.

Na zróżnicowanie kulturalne ma również wpływ duże zróżnicowanie pod względem

religijnym, powstałe w XVI wieku w wyniku reformacji — gdy Książe cieszyński Wacław Adam

ogłosił protestantyzm religią państwową. W następnym wieku Habsburgowie wprowadzili

kontrreformację. Zróżnicowanie religijne, co jest typowe dla Podbeskidzia, nie pokrywało się ze

zróżnicowaniem narodowościowym. Katolikami byli więc Niemcy, Polacy. Podobne podziały

obserwujemy w społeczności protestanckiej. Z kolei Żydzi dzielili się na ortodoksyjnych

(pochodzących z Galicji) i asymilowanych (ze Śląska Cieszyńskiego).

Na terenie regionu „Beskidy” znajdują się liczne zabytkowe obiekty rzymskokatolickie,

greckokatolickie, żydowskie, a także związane z prawosławiem i protestantyzmem, często wpisane do

rejestru zabytków, ale będące w złym stanie technicznym lub zdewastowane. Wiele obiektów

historycznych z tego obszaru znajduje się na Światowej Liście Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Istotna rolę odgrywają liczne miejsca kultu religijnego i pielgrzymek (np. sanktuaria, kościoły,

cerkwie, kapliczki).

Znaczący wpływ na cały obszar regionu „Beskidy” miała Monarchia Austro-Węgierska

zwłaszcza w aspekcie urbanizacji regionu. Region ten, choć „peryferyjny”, z dala od stolic czy

wielkich centrów cywilizacyjnych nie był izolowany od nowości i trendów cywilizacyjnych,

kulturowych czy naukowych. Obszar ten bowiem leży na najkrótszym szlaku łączącym północ z

południem Europy. Przebiega tędy, najkrótsza trasa drogowa łącząca Warszawę i północ Europy z

42

Wiedniem i południem naszego kontynentu, i działająca, taka sama trasa kolejowa. Tędy też

przebiegają najkrótsze trasy łączące Wiedeń z Krakowem i Lwowem17

. Tę swoistą „rentę położenia”

najlepiej wykorzystywał i wykorzystuje do dnia dzisiejszego Cieszyn. W regionie znajduje się wiele

zabytków, takich jak zespoły architektury (miejskie, pałacowo-parkowe, dworsko-parkowe, zamki,

klasztory, skanseny), obiekty i budowle (obronne, wojskowe, przemysłowe, rzemieślnicze, drewniane,

cmentarze itd.), które reprezentują wszystkie okresy i style18

. Mają one szczególne znaczenie nie tylko

ze względu na pielęgnowanie historii, ale są one również atrakcjami turystycznymi.

Powtórne wytyczanie granic państwowych na tym terenie rozpoczęło się pod koniec I wojny

światowej i trwało do końca roku 1920. Wytyczone wtedy granice — prócz lat 1938-1945 —

oddzielały i oddzielają Polskę od sąsiadów. Do dnia dzisiejszego zauważyć można, że granice zostały

wyznaczone, czasem „rozcinając” istniejące wyraźne związki. Jeszcze dziś nie do końca dokonano

scalenia gruntów posiadanych przez obywateli poszczególnych państw i obywatele Polski, Czech czy

Słowacji posiadają swoje ziemie po „drugiej” stronie granicy.

Na obszarach górskich, wśród górali Beskidzkich można jednak zauważyć wiele podobieństw.

W ciągu wieków polska, czeska i słowacka kultura mieszały się ze sobą, co jest szczególnie widoczne

na terenie Beskidu Śląskiego i Żywieckiego również podobieństwo języków, w regionie pogranicza

przyczyniało się do naturalnego utrzymywania kontaktów między ludnością zamieszkującą tereny

przygraniczne. Podobieństwo historii daje bliskość kulturową w regionie pogranicza i na badanym

obszarze „Beskidów”. Cały obszar ma wiele podobieństw. Jednym z czynników różnicujących wydaje

się to, iż jego wschodnia część ma charakter przede wszystkim turystyczny i rolniczy, a przesuwając

się na zachód i na północ lub południe, oddalając się od granic polsko-słowackiej, wzrasta poziom

urbanizacji i industrializacji regionu.

Na południu województwa, na terenach górskich, rozciąga się specyficzny krajobraz

kulturowy, ukształtowany w wyniku gospodarki pasterskiej. Na obszarze tym zachowało się dużo

przykładów architektury drewnianej, zarówno świeckiej, jak i sakralnej (np. Istebna, Jeleśnia,

Milówka, Wisła, Złatna).

Region „Beskidy” kryje różne niespodzianki, do których niewątpliwie należą interesujące

zabytki architektury. Są wśród nich zamki, pałace i dwory, będące świadectwem dawnej kultury

szlacheckiej. Dawną staropolską architekturę wiejską reprezentują obiekty drewniane, które objęto

omawianym już Szlakiem Architektury Drewnianej (tzw. Pętla Beskidzka). Poza wyznaczoną trasą

leżą oznakowane obiekty w Gilowicach, Szczyrku, Złatnej i Czernichowie, a także nie oznakowane

drewniane kościoły w Juszczynie i Soblówce. W kilku wsiach na tym szlaku (Istebna, Koniaków,

Kamesznica) zachowały się relikty dawnej zabudowy mieszkalnej i gospodarskiej.

Sztukę ludową spotyka się w regionie w budownictwie, wyposażeniu wnętrz, przedmiotach

codziennego użytku i narzędziach pracy. Zwyczaje i obrzędy, folklor muzyczny i taneczny

kultywowane są przez licznych śpiewaków, kapele i zespoły pieśni i tańca. Także koronki, haftowane

dzieła, bibułkarstwo, malarstwo na szkle, rzeźby w drewnie i inne są przedmiotami sztuki ludowego

rękodzieła, przedstawianego w galeriach i izbach regionalnych.

Na obszarze regionu „Beskidy” istnieje wiele produktów turystycznych o walorach

krajoznawczo-kulturowych. Do najciekawszych należą:

Muzeum Juliana Fałata w Bystrej Śląskiej;

Zamek Sułkowskich w Bielsku-Białej;

Zamek myśliwski Habsburgów w Wiśle;

Galeria Polnych Strachów malarza Floriana Kohuta (Rudzica – gmina Jasienica);

zespół osadniczy w Milówce z licznymi chatami drewnianymi, wśród których na czoło

wysuwa się XVIII-wieczna chałupa, adaptowana na placówkę muzealną;

zespół osadniczy w Jeleśni z zabudową rynku, starą karczmą drewnianą z XVII wieku,

kościołem i plebanią;

17

Por. Przewodnik turystyczno-kolejowy, Wyd.: Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych. Dział Turystyki,

Kraków 1935, s. 2-20. 18

Por. Ścieżkami tradycji, red. M. Fiszer, E. Garbiak, Wyd. Stowarzyszenie „Olszówka”, Bielsko-Biała 2003, s.

4-47.

43

forty obronne z 1939 r. w Węgierskiej Górce, Krzyżowej, Przyborowie i Żabnicy,19

browar z 1856 r. w Żywcu, w którym mieści się od 2006 roku muzeum;

Pałac Habsburgów w Żywcu i w Rajczy;

wieża piastowska z połowy XIV roku w Cieszynie,

Cieszyńska Wenecja i studnia Trzech Braci (legendarnych założycieli miasta).

Na terenie subregionu południowego województwa śląskiego możemy również wyróżnić np.

historyczne trakty:

1) 2 Szlaki łączące Kraków z Wiedniem:

„Trakt cesarski” — pierwsza bita szosa, zbudowana w latach 1776–1790, biegnąca przez

Cieszyn, Skoczów, Bielsko. W Skoczowie trakt ten pokrywa się z wcześniejszym

„traktem solnym”,

„Gościniec kocierski” — bita szosa, zbudowana w latach 1784–1788, wytyczająca

najkrótsze połączenie pomiędzy Krakowem i Wiedniem przez Przełęcz Kocierską,

Żywiec, Milówkę, Rajczę, Sól.

2) Droga doliną Olzy z Milówki do Jabłonkowa;

3) Dawna droga z Żywca do Krakowa doliną Łękawki.

4) Połączenie Żywca z Bielskiem przez Kotlinę Żywiecką.

5) Szlak miedziany, inaczej droga Turzonów, z Żywca na Węgry doliną Koszarawy.

Wśród produktów turystycznych, będących przedmiotem turystyki masowej krajowej

i zagranicznej, można wyróżnić imprezy kulturalne, turystyczne i sportowe. Do najważniejszych,

najciekawszych i najbardziej masowych należą:

Tydzień Kultury Beskidzkiej (Wisła, Szczyrk, Żywiec, Maków Podhalańska, Oświęcim) —

należy do grona najstarszych wydarzeń folklorystycznych w Polsce, a nawet w Europie. Patronat

nad Tygodniem Kultury Beskidzkiej obejmuje C.I.O.F.F. — Międzynarodowa Rada Stowarzyszeń

Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Tradycyjnej. Koncerty w ramach festiwalu odbywają się w

lipcu i sierpniu. Biorąc pod uwagę charakter tej imprezy, jej zasięg, czas trwania, liczbę artystów i

samych występów, liczbę widowni, jak również ze względu na niepowtarzalną atmosferę, trudno

jest porównać Tydzień Kultury Beskidzkiej z jakąkolwiek inną imprezą. Wydarzenie to, w ocenie

specjalistów, obserwatorów, samych artystów, a przede wszystkim widzów, należy do grona

najlepszych imprez tego typu. W ramach Tygodnia Kultury Beskidzkiej można podziwiać

występy zespołów, kapel i solistów, różne wystawy oraz kiermasze ludowej twórczości, spotkania

z gawędziarzami i poetami ludowymi, seminaria, a także sesje popularnonaukowe. W ramach

Tygodnia Kultury Beskidzkiej, oprócz występów na pięciu głównych estradach, odbywają się

również inne imprezy o zasięgu lokalnym i międzynarodowym. Można do nich zaliczyć koncerty i

imprezy cykliczne w innych miejscowościach, m.in. „Gorolski Święto” w Jabłonkowie na

Zaolziu, „Wawrzyńcowe Hudy” w Ujsołach, Festyn Istebniański” w Istebnej oraz „Festiwal

Folkloru Górali Polskich” w Żywcu, a także Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne mające

miejsce co roku w innej miejscowości.

Gody Żywieckie — impreza folklorystyczna organizowana w karnawale, obrazująca zwyczaje i

obrzędy górali żywieckich.

Bielska Zadymka Jazzowa (Bielsko-Biała) — cykliczna, styczniowa impreza fanów jazzu.

Ważnym elementem imprezy jest coroczne przyznawanie wyróżnień dla najlepszych muzyków

jazzowych — Nagrody Artystycznej Stowarzyszenia Sztuka Teatr, w formie statuetki „Anioła

Jazzowego”. Żadna edycja festiwalu nie może obyć się bez światowych gwiazd.

Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej na Podbeskidziu „Sacrum in Musica” (Bielsko-

Biała) — podczas imprezy wykonywana jest muzyka różnych religii, co sprawia, że cały festiwal

ma charakter ekumeniczny. Każdego roku pojawiają się na festiwalu zarówno polscy jak i

zagraniczni wykonawcy, wykonujący muzykę sakralną reprezentującą różne kręgi kulturowe.

19

Najciekawsze fortyfikacje występują w Węgierskiej Górce. Schron bojowy „Wędrowiec”, w którym mieści się

obecnie izba tradycji, jest miejscem walk z przeważającymi siłami niemieckimi we wrześniu 1939 r., które

przeszły do historii jako Westerplatte Południa. Poza „Wędrowcem” można obejrzeć jeszcze tutaj trzy forty

„Wąwóz”, „Wyrwidąb” i „Waligóra”.

44

Międzynarodowy Festiwal Sztuki Lalkarskiej (Bielsko-Biała) — jest jednym z najsłynniejszych

przeglądów teatrów lalkowych w Europie, a nawet na świecie. Jest także miejscem spotkania

teatrów pierwotnych, posługujących się archaicznymi formami teatralnymi ze współczesnymi

teatrami skrajnie awangardowymi. Od 1998 r. festiwal jest nie tylko przeglądem artystycznych

dokonań, ale również konkursem.

Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne w Wiśle, to przedstawienie dorobku amatorskich

zespołów folklorystycznych konkretnego regionu z wykorzystaniem tradycyjnej obyczajowości, a

ściślej z wykorzystaniem obrzędów i zwyczajów rodzinnych.

Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Bez Granic” (Cieszyn), Festiwal ukazuje to, co jest

charakterystyczne w polskiej, czeskiej i słowackiej sztuce scenicznej, i to zarówno w odniesieniu

do teatru tradycyjnego jak i eksperymentalnego. Spektakle ubogacane są często przez konferencje

naukowe, międzynarodowe sesje teatrologiczne na temat kondycji teatrów w poszczególnych

krajach po przemianach ustrojowych. Główną nagrodą, przyznawany przez międzynarodowe jury

festiwalu, jest „Złamany szlaban”. Otrzymują ją teatry i spektakle, którym udaje się dzięki

odpowiednim środkom artystycznym „przełamać” granice geograficzne i kulturowe.

Festiwal Muzyki Wokalnej „Viva il canto” (Cieszyn) — założeniem festiwalu jest ukazanie

różnych form muzyki wokalnej i wokalno-instrumentalnej, w wykonaniu artystów cenionych na

całym świecie oraz promowanie artystów młodych i utalentowanych.

Święto Trzech Braci, (Cieszyn i Czeski Cieszyn) — impreza o charakterze kulturalnym,

sportowym i rekreacyjnym. Rozpoczęcie „Święta” ma zaś charakter historyczny, nawiązujący do

legendy powstania miasta. Władze i mieszkańcy polskiego i czeskiego Cieszyna wspólnie

spotykają się na Moście Przyjaźni, aby skosztować 60-metrową roladę przygotowaną przez

polskich i czeskich cukierników. Następnie odbywa się uroczyste przekazanie, przez Burmistrza

Cieszyna i Starostę Czeskiego Cieszyna, klucza do bram miasta ludziom kultury i przez 3 dni

można spotkać na ulicach barwne korowody przebierańców. Imprezie towarzyszą występy

zespołów muzycznych i kabaretów, wystawy, aukcje, konkursy oraz kiermasze.

Euroregionalny Przegląd Filmów Polskich, Czeskich i Słowackich „Kino na granicy”

(Cieszyn i Czeski Cieszyn).

Międzynarodowy Festiwal Orkiestr Dętych „Złota Trąbka” (Kozy, powiat bielski) — na

festiwal przybywają zespoły orkiestr dętych z Niemiec, Czech, Węgier i Polski.

Festiwal Miast Zaprzyjaźnionych „Poznajmy Się” — najmłodszy festiwal organizowany w

Bielsku-Białej od 2005 r., organizowany w celu zapoznania miast partnerskich z historią, tradycją,

kulturą i atrakcjami turystycznymi regionu.

Specyficznym produktem turystycznym regionu jest również żywność tradycyjna, a w

szczególności jej tradycyjny sposób wytwarzania20

i oferowania w karczmach regionalnych. Za

sprawą Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, produkty tradycyjne i regionalne są oznaczane i

chronione. Lista Produktów Tradycyjnych zarejestrowanych przez te Ministerstwo dla regionów

górskich Śląska wyróżnia21

:

„Kołocz weselny cieszyński” (Cieszyn) — wyrób cukierniczy stanowi wypieczone ciasto

drożdżowe, wewnątrz znajduje się nadzienie makowe lub serowe (może być mieszane makowo-

serowe), górę kołocza zdobi złocista kruszonka (posypka);

„Buchciki / buchciczki” (Śląsk Cieszyński) — to oryginalne ciasto drożdżowe z nadzieniem z

marmolady lub powideł, którego forma i kształt ułatwia jego podział;

„Ciastka ze szpyrek” (okolice Wisły i Ustronia) — ciasteczka w zależności od przyłożonej formy i

pomysłowości gospodyni mają różne kształty; podobne do ciasteczek z ciasta kruchego;

20

Wytwarzanie, ochrona i promocja żywności wysokiej jakości odgrywają w państwach Unii Europejskiej coraz

bardziej znaczącą rolę. Systemem ochrony i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych chroni się

dziedzictwo kulturowe wsi, co w dużym stopniu przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności terenów wiejskich

i rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej. Jednym z podstawowych sposobów realizacji polityki jakości we

Wspólnocie (ang. - Quality Policy) jest wyróżnianie znakami potwierdzającymi wysoką jakość wyrobów rolno-

spożywczych pochodzących z konkretnych regionów, jak też charakteryzujących się tradycyjną metodą

produkcji. 21

Lista sporządzona na podstawie listy umieszczonej na stronach Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, www.

minrol. gov. pl (2011-09-03)

45

Mieszkańcy Ustronia pamiętają, że ciasteczka ze szpyrek były wypiekane jeszcze przed II wojną

światową, jednak z literatury wynika, że na terenie Śląska Cieszyńskiego wypiekano je wcześniej,

tzn. na przełomie XIX i XX wieku;

„Murzin wielkanocny” (teren Śląska Cieszyńskiego) — wyrób piekarniczy z zewnątrz

przypominający chleb, w przekroju widać kawałki szynki i boczku wtopione w ciasto chlebowe;

„Zozworki / Imbirki” (teren Śląska Cieszyńskiego) — wyrób cukierniczy – suche, drobne

ciasteczka wigilijne i zapustne o wyraźnym korzennym aromacie;

„Kwaśnica” — zupa (Ziemia Żywiecka);

„Prażuchy’ (Ziemia Żywiecka) — masa z widocznymi kawałkami grubo mielonego ziarna zbóż

oraz łuskami (otrębami);

„Placki ziemniaczane z blachy ze szpyrkami lub z wyrzoskami” (Śląsk Cieszyński – Ustroń i

Wisła);

„Żebraczka” (Śląsk Cieszyński) — placek z ciasta ziemniaczanego z widocznymi na przekroju

ziarnkami ryżu;

„Poleśniki/poliźniki” — placek drożdżowy lub placek z ciasta ziemniaczanego przypieczony z

obu stron na liściach kapusty;

„Bachor” (ziemia cieszyńska) — wrób podobny do tzw. krupnioka, tylko zmienia się wypełnienie.

Bachory wypełnia się tartymi surowymi ziemniakami wymieszanymi ze smażoną słoniną i

tłustymi kawałkami mięsa;

„Ser wołoski wędzony” (Beskid Śląski – Trójwieś, którą tworzą Istebna, Jaworzynka i Koniaków)

— oryginalny ser owczy produkowany według tradycyjnej metody, wytwarzany w gospodarstwie

domowym;

„Ser klagany” (Beskid Śląski – Trójwieś) — w przeszłości produkt był wytwarzany wyłącznie z

mleka owczego, obecnie może być produkowany również z mleka krowiego;

„Oscypek/oszczypek” (Żywiecczyzna) —ser owczy — trafił na Żywiecczyznę razem z całą

kulturą wołoską, organizacją wypasów, sposobem prowadzenia bacówki i przerabiania mleka. Jest

starym wyrobem pasterzy wołoskich, wypasających owce na polanach górskich. Poza Tatrami

zdobione serki typu oszczypków z końcami stożkowatymi lub beczułkowate spotykamy w

Beskidzie Wyspowym, w Żywiecczyźnie i południowej części Gorców;

„Miodula/miodunka/miodunka” (Żywiecczyzna) — napój alkoholowy o zawartości alkoholu od

30-40% na miodzie;

„Warzonka” (Śląsk Cieszyński) — bardzo popularna wódka (o zawartości alkoholu od 35-40%),

sporządzana ze spirytusu, rzadziej z wódki czystej, podawana na gorąco.

Powyższe produkty najczęściej są promowane w czasie festynów, imprez ludowych oraz w

regionalnych karczmach, gdzie często można spotkać personel w tradycyjnych ubiorach, kapele i

lokalnych gawędziarzy. Turyści przebywający na zimowym wypoczynku mogą skorzystać również z

kuligów połączonych z górskimi ogniskami i pokazami zwyczajów ludowych, organizowanych przez

gminy, czy też gestorów bazy noclegowej i gastronomicznej.

Krajobrazy kulturowe (w tym wsi)

Na terenie subregionu południowego województwa śląskiego wyodrębniono następujące

grupy krajobrazów kulturowych o wartościach historycznych i zabytkowych kształtowanych w

wyniku specyficznych form gospodarowania22

:

Krajobraz gospodarki pasterskiej. Na terenach górskich, rozciąga się specyficzny krajobraz

kulturowy, ukształtowany w wyniku gospodarki pasterskiej. Cechą charakterystyczną tego

obszaru są hale (polany trawiaste) wraz z bacówkami rozsiane w partiach szczytowych

wzniesień oraz wsie rozłożone w dolinach lub wzdłuż szczytów, zakładane najczęściej na

prawie wołoskim. Na obszarze tym zachowało się dużo przykładów architektury drewnianej,

zarówno świeckiej, jak i sakralnej, np. w Istebnej, Jeleśni, Milówce, Wiśle, Złatnej.

Krajobraz gospodarki stawowej — obejmuje obszar: Doliny Górnej Wisły. Są to tereny

podmokłe leżące na wododziale rzeki Wisły oraz w dolinie rzeki i jej dopływów. Na tych

22

Na podstawie: Wojewódzkiego Programu Opieki Nad Zabytkami w Województwie Śląskim na lata 2010–

2013, http://www. slaskie. pl/zalaczniki/2010/03/18/1248425643/1268905545. pdf, (2011-08-20).


46

terenach co najmniej od średniowiecza zakładano stawy przeznaczone do hodowli ryb.

Obiekty te, w dużej części, zachowane są do czasów współczesnych i nadal wykorzystywane

dla celów hodowlanych. Niektóre z nich objęte są ochroną na podstawie ustawy o ochronie

przyrody.

Krajobraz rolniczy o cechach historycznych. Obszary krajobrazu rolniczego o cechach

historycznych to tereny rolnicze obszarów górskich. Krajobrazy tych terenów są wypadkową

panujących tam warunków przyrodniczych oraz stosunków społeczno-gospodarczych. Na

przestrzeni wieków podlegały one ewolucji związanej z rozwojem kultury rolnej (trójpolowy

system uprawy), tworzeniem się wielkiej własności ziemskiej od XV do XVI w. i

uwłaszczeniem chłopów w XIX w. Teraz podlega przemianom czasów współczesnych.

Wnętrza krajobrazu terenów rolniczych tworzą wyznaczone granicami lasów polany rozłogów

pól i pastwisk, przecięte układem alei i dróg, strugami wodnymi, stawami, wilgotnymi łąkami.

Węzłami kulturowymi tych obszarów są wsie i osady zaznaczone w krajobrazie przez

skupiska dachów zabudowy wtopionej w korony drzew, nad którymi górują wieże

kościółków.

Krajobraz leśny o cechach historycznych. Obszary kulturowego krajobrazu leśnego obejmują

wszystkie lasy województwa śląskiego, w tym duże kompleksy leśne, takie jak: lasy Beskidu

Śląskiego, Żywieckiego i Małego. Intensywne antropogeniczne przemiany kompleksów

leśnych rozpoczęły się w XIX w. i związane były z dużym zapotrzebowaniem na drewno w

związku z rozwojem hutnictwa i górnictwa oraz przemysłu drzewnego. Stosowane na dużych

obszarach zręby zupełne oraz introdukowanie obcych gatunków dla uzyskania żądanych cech

drewna spowodowały zmiany gatunkowe lasów. Pierwotne biocenozy leśne zachowały się

jedynie w nielicznych trudno dostępnych rejonach.

4.3. DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA

Region Podbeskidzia położony jest na przecięciu dwóch istotnych krajowych (a nawet

transeuropejskich) połączeń drogowych biegnących przez ten teren23

. Obszar ten jest uwzględniony w

Koncepcji Korytarzy Transportowych, połączonych z międzynarodową siecią korytarzy

transportowych TINA (Transport Infrastructure Nessde Assessments)24

. Jednym z najważniejszych

elementów sieci jest korytarz III, w skład którego wchodzą: autostrada A-4, wiodąca od granicy z

Republiką Federalną Niemiec aż do granicy z Ukrainą, dwutorowa zelektryfikowana linia kolejowa C-

E 30 oraz droga E-40. Istotny jest także korytarz VI — (Gdańsk – Warszawa - Katowice- Żylina

/Ostrawa, przecinający korytarz III w obrębie aglomeracji górnośląskiej. Uzupełnieniem obu korytarzy

transportowych są trasy drogowe i kolejowe, które przecinają granice z północy na południe a

przebiegają przez region Podbeskidzia.

Subregion południowy to duży węzeł komunikacji drogowej i kolejowej, obszar dużego ruchu

tranzytowego o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Z ogólnej liczby 6 047 km powiatowych dróg

publicznych województwa śląskiego o twardej nawierzchni 19 % należy do subregionu południowego,

natomiast gminnych dróg publicznych 29,2 %. Sieć transportowa, choć gęsta i dobrze rozbudowana,

jest mocno obciążona i zużyta. Stan techniczny infrastruktury drogowej znacznie obniża parametry

eksploatacyjne. Przywrócenie potencjalnej drożności dróg wymaga licznych napraw i remontów.

Prowadzić to będzie także do poprawy bezpieczeństwa w transporcie. Wzrost ruchu samochodowego

przyczynił się również do obniżenia publicznie dostępnych miejsc parkingowych w tym regionie25

.

Stan rozwoju infrastruktury komunikacyjnej, sieć dróg oraz infrastruktura kolejowa wymaga szeregu

inwestycji i usprawnień wobec szybko rosnącego ruchu samochodowego oraz w celu poprawy

23

Decyzją nr 1692/96 Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 lipca 1996r. w sprawie wspólnotowych

wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej, wskazano na konieczność objęcia

Nowych państw Wspólnoty - strukturą TEN-T (Transeuropejską Siecią Transportową), por. „Monitor Unii

Europejskiej”, Nr 6/7, czerwiec-lipiec 2005, Fundacja Prawo Europejskie, s. 24- 28. 24

Ibidem. 25

Program rozwoju subregionu południowego województwa śląskiego na lata 2007 – 2013, Bielsko – Biała, luty

2008 r, http://web2. um. bielsko. pl/bb/dzialy/polityka/PRSPWS. pdf, (2011-07-31).

47

dostępności regionu. Na terenach górskich koszty budowy i utrzymania sieci infrastruktury są

wysokie. Rozproszenie osad w tym regionie również wpływa niekorzystnie na tę sytuację, powodując

zwiększenie kosztów infrastruktury komunalnej, telekomunikacyjnej i transportowej.

Komunikacja drogowa

Drogowa dostępność komunikacyjna Podbeskidzia jest stosunkowo dobra, dzięki istnieniu

dwóch dróg krajowych dwujezdniowych, o numerach 1 oraz 81, łączących aglomerację śląską

odpowiednio z Bielskiem-Białą oraz Ustroniem i Wisłą. Występująca jednak na tych trasach duża

liczba skrzyżowań z sygnalizacją świetlną powoduje znaczne zatory drogowe, zwłaszcza w okresach

wzmożonego ruchu turystycznego. Szczególnie trudna sytuacja transportowa występuje na drogach

dojazdowych jednojezdniowych z Bielska-Białej do Szczyrku (droga nr 942) oraz do Żywca (69), a

stąd drogi dojazdowe do gmin żywieckich. Bardzo dobrą dostępność komunikacyjną ma Cieszyn,

dzięki drodze ekspresowej S1 łączącej to miasto z Bielskiem-Białą. Droga ta stanowi także istotne

połączenie regionu z Republiką Czeską.

Na poziom dostępności komunikacyjnej regionu wpłyną prowadzone aktualnie i planowane

inwestycje drogowe:

Droga ekspresowa S69 z Bielska do Żywca (planowany termin zakończenia: 2013 rok). Droga

ta stanowi przedłużenie innego fragmentu S69 z Żywca do Zwardonia, stanowiącego istotne

połączenie Podbeskidzia z Republiką Słowacką.

Droga ekspresowa S1 z Bielska-Białej do Mysłowic łącząca się z drogą ekspresową do

lotniska w Pyrzowicach oraz z autostradą A4 (planowany termin nie ustalony ze względu na

zmiany w przebiegu trasy)26

.

Mapa 3. Mapa aktualnie obowiązującej sieci TEN-T [Korytarze Transportowe na obszarze

Polski] na tle korytarzy Paneuropejskich

Źródło: GDDKiA, 2011.

Komunikacja samolotowa

26

Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 października 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci

autostrad i dróg ekspresowych. Dz. U. Nr 187, poz. 1446 z dn. 9 listopada 2009r. (http://lex.

pl/serwis/du/2009/1446. htm), (2011-10-04)

http://lex.pl/serwis/du/2009/1446.htm


48

Przepustowość głównych polskich lotnisk uległa w minionej dekadzie istotnemu zwiększeniu

w wyniku przeprowadzonych prac modernizacyjnych. Przepustowość terminali polskich lotnisk w

2009 r. wyniosła 23 mln pasażerów i była wykorzystywana w 82%. Biorąc pod uwagę dalsze

prognozy ruchu lotniczego, wskazujące na jego dynamiczny wzrost oraz jednocześnie dosyć długi

proces inwestycyjny związany z budową składników infrastruktury, istotnie wpływających na jej

przepustowość (np. terminale pasażerskie, drogi startowe) wskaźnik ten jest krytyczny dla

efektywnego funkcjonowania sieci portów lotniczych w Polsce.

Główną rolę w zakresie komunikacji lotniczej odgrywają (położone poza obszarem

subregionu południowego) lotniska międzynarodowe Katowice-Pyrzowice i Kraków-Balice. Z Portu

Lotniczego GTL Katowice w Pyrzowicach korzystają pasażerowie z całej południowej Polski oraz z

Czech i Słowacji. Lotnisko jest jednym z kluczowych elementów infrastruktury komunikacyjnej

Śląska, a ponieważ znajduje się na wysokości 303 m n.p.m., warunki pogodowe, jak i terenowe są tu

znacznie lepsze niż na innych lotniskach w Polsce. Całkowity ruch pasażerski na tym lotnisku w 2009

roku osiągnął 2,364 mln osób. W porównaniu z rokiem 2004 liczba pasażerów wzrosła o 390%.

Tabela 8. Projektowe roczne przepustowości portów lotniczych w poszczególnych miastach w

2009 r.

Nazwa

Portu

Teoretyczna

przepustowość terminali

pasażerskich w 2009 r.

Pasażerowie obsłużeni

w portach lotniczych

w 2009 r.

Wykorzystanie

przepustowości w 2009 r. w

%

Katowice 3 580 000 2 301 375 64%

Kraków 3 100 000 2 661 294 86% Źródło: Koncepcja lotniska centralnego dla Polski: Raport cząstkowy 3 - Ocena obecnych i przyszłych potrzeb w

zakresie przepustowości infrastruktury lotniskowej, [w:] http://www. transport. gov.pl, (10.11.2011)

Komunikacja kolejowa

Dostępność kolejową subregionu południowego zapewnia przede wszystkim centralna

Magistrala Kolejowa (CMK), biegnąca pomiędzy Bielskiem, Katowicami i Warszawą, na której

kursują pociągi klasy Intercity i Express. Z punktu widzenia dostępności turystycznej istotne

znaczenia mają połączenia Katowice – Bielsko-Biała – Zwardoń, a także Katowice – Wisła, jednakże

stan infrastruktury kolejowej powoduje relatywnie długie czasy przejazdów na tych trasach.

4.4. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

Baza noclegowa

Subregion Południe posiada znakomite walory turystyczne, klimatyczne i przyrodnicze oraz

silnie rozwiniętą bazę noclegowo-wypoczynkową. Na turystów w roku 2009 czekały miejsca

noclegowe w 252 obiektach zbiorowego zakwaterowania, podczas gdy łączna ilość wszystkich

obiektów w województwie śląskim wynosiła 473. Najwięcej obiektów znajdowało się w powiecie

cieszyńskim, który oferował turystom trzykrotnie więcej miejsc noclegowych w porównaniu z

powiatem żywieckim i bielskim. W porównaniu z rokiem 2008 nastąpił wzrost bazy noclegowej o 45

obiektów. Tabela 9. przedstawia zasoby bazy noclegowej z rozbiciem na poszczególne powiaty

Subregionu Południe w roku 2009.

Tabela 9.Zasoby bazy noclegowej według powiatów w woj. śląskim [2009] Wojewódz-

two /

Powiat

Rodzaj obiektu Kat.

hoteli

Liczba

obiektów

Liczba

obiektów

całoro-

cznych

Liczba

pokoi w

hotelach

Liczba

miejsc

noclego-

wych

Liczba miejsc

noclegowych

całorocznych

bielski

(śląskie)

Wszystkie

obiekty

41 40 777 3225 3165

Hotele razem

7 7 402 903 903

Hotele **** 2 2 239 530 530

49

Hotele *** 3 3 105 239 239

Hotele ** 1 1 36 80 80

Hotele * 1 1 22 54 54

Motele 1 1 10 30 30

Inne hotelowe 8 8 365 666 666

Schroniska 2 2 0 75 75

Szkolne

schroniska

młodzieżowe

1 1 0 50 50

Ośrodki

wczasowe

7 7 0 607 607

Ośrodki

szkoleniowo-

wypoczynkowe

8 8 0 676 646

Pozostałe

niesklasyfikowan

e

7 6 0 218 188

cieszyński Wszystkie

obiekty

122 115 2397 12434 11990

Hotele razem

26 26 1969 4693 4693

Hotele *****

1 1 98 200 200

Hotele **** 4 4 857 2232 2232

Hotele *** 7 7 438 943 943

Hotele ** 8 8 394 896 896

Hotele * 3 3 102 236 236

Hotele bez * 3 3 80 186 186

Pensjonaty 4 4 104 299 299

Inne hotelowe 16 15 324 934 793

Domy

wycieczkowe

1 1 0 48 48


Schroniska

młodzieżowe

1 1 0 170 170

Szkolne

schroniska

młodzieżowe

4 4 0 266 246

Ośrodki

wczasowe

22 21 0 1803 1721

Ośrodki

kolonijne

1 1 0 45 45

Ośrodki

szkoleniowo-

wypoczynkowe

13 13 0 1279 1279

Domy pracy

twórczej

1 1 0 19 19

Zespół domków

turystycznych

1 0 0 16 0

Kempingi 1 0 0 60 0

Zakłady

uzdrowiskowe

8 8 0 2027 2027

Pozostałe

niesklasyfikowan

e

20 18 0 655 570

żywiecki Wszystkie

obiekty

74 53 230 3808 2763

Hotele razem 3 3 97 221 221

50

Hotele *** 2 2 74 171 171

Hotele ** 1 1 23 50 50

Pensjonaty 2 1 27 52 24



Szkolne

schroniska

młodzieżowe

8 8 0 442 442

Ośrodki

wczasowe

15 13 0 1538 970

Ośrodki

szkoleniowo-

wypoczynkowe

8 7 0 490 430

Zespół domków

turystycznych

3 0 0 151 0

Pola biwakowe 11 0 0 77 0

Pozostałe

niesklasyfikowan

e

9 6 0 299 138

m. Bielsko-

Biała

Wszystkie

obiekty

15 14 494 1423 1363

Hotele razem

7 7 444 868 868

Hotele **** 2 2 173 342 342

Hotele *** 3 3 190 356 356

Hotele * 2 2 81 170 170


Szkolne

schroniska

młodzieżowe

1 1 0 60 60

Ośrodki

szkoleniowo-

wypoczynkowe

2 2 0 284 284

Kempingi 1 0 0 60 0

Pozostałe

niesklasyfikowan

e

2 2 0 48 48

Źródło: GUS; opracowanie: Instytut Turystyki.

Według stanu w końcu lipca 2010 r. w porównaniu z danymi z roku 2009 odnotowano wzrost

liczby turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania oraz liczby miejsc noclegowych, którymi

one dysponowały. Tabela 10. przedstawia turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania według

podregionów i powiatów. W końcu lipca 2010 r. w województwie śląskim czynnych było 510

turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania (tj. ponad 7% omawianych obiektów w kraju).

Wśród nich 92% stanowiły obiekty całoroczne. Biorąc pod uwagę powiaty, najwięcej turystycznych

obiektów zbiorowego zakwaterowania zlokalizowanych było podobnie jak w poprzednich latach w

powiecie cieszyńskim — 133 (ponad 26% ogółu), w tym w szczególności w Wiśle (53 obiekty) i

Ustroniu (51 obiektów). Najwięcej turystycznych miejsc noclegowych zanotowano w powiecie

cieszyńskim — 13,2 tys. (32,3% ogółu), w tym w Ustroniu (6,0 tys.) i w Wiśle (5,3 tys.).

W 2010 r. z noclegów w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w

województwie śląskim skorzystało 1768,5 tys. osób, tj. o 4,4% więcej niż w roku 2009. Najwięcej

turystów zatrzymało się w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania zlokalizowanych na

terenie powiatu cieszyńskiego (481,5 tys. tj. 27,2% ogółu), w tym w Wiśle (217,2 tys.) i w Ustroniu

(177,7 tys.).

Największą liczbę udzielonych noclegów odnotowano w obiektach powiatu cieszyńskiego

(36,9% ogółu), powiatu bielskiego (7,4%) i żywieckiego (6,5%). Wśród powiatów najwięcej

51

noclegów udzielono cudzoziemcom w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania

zlokalizowanych w: powiecie cieszyńskim (13,6%). Najwięcej pokoi wynajęto w obiektach

hotelowych zlokalizowanych w powiecie cieszyńskim (22,4% ogółu).

Tabela 10. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania według podregionów i powiatów w

2010 r.

Wyszczególnienie Obiekty Miejsca noclegowe Korzystający z

noclegów

Udzielone noclegi

ogółem w tym

turyści

zagraniczni

ogółem w tym

turystom

zagranicznym ogółem w tym

całoroczne

WOJEWÓDZTWO 510 40831 38169 1768477 252375 4583516 596637

Podregion bielski

263 21579 20458 764823 57039 2503431 137515

Powiaty: **

Bielski 35 3024 2994 115131 3977 337776 13709

Cieszyński 133 13188 12565 481534 34639 1691568 81034

Żywiecki 76 3685 3217 89292 989 297033 2939

Miasto na prawach

powiatu

Bielsko Biała 19 1682 1682 78866 17434 177054 39833

Źródło: opracowanie własne na podstawie Turystyka w województwie śląskim w 2010 roku, Urząd Statystyczny, Katowice

2011.

Baza gastronomiczna Placówki gastronomiczne w obiektach turystycznych zbiorowego zakwaterowania obejmują

zakłady i punkty gastronomiczne zlokalizowane na terenie danego obiektu, bez względu na właściciela

i dostępność (ogólnodostępne, tylko dla gości).

Restauracja to zakład gastronomiczny z pełną obsługą kelnerską oferujący całodzienne

wyżywienie o szerokim asortymencie potraw i napojów.

Do barów i kawiarni zaliczono także winiarnie, piwiarnie, jadłodajnie, itp.

Do punktów gastronomicznych zaliczono także smażalnie, pijalnie, lodziarnie, bufety, itp.

Na atrakcyjność obiektów turystycznych w znacznym stopniu wpływa zaplecze

gastronomiczne. Według stanu na koniec 2002 r. w województwie śląskim zarejestrowanych było 13

tys. placówek gastronomicznych. W obiektach bazy noclegowej w 2002 r. było około 487 placówek

gastronomicznych. W analizowanym okresie ich liczba zmalała.

Tabela 11. Placówki gastronomiczne w obiektach noclegowych turystyki w województwie

śląskim w latach 1999-2002

Rok Ogółem Restauracje Stołówki Bary i kawiarnie Punkty gastronomiczne

1999 726 156 221 267 83

2000 627 172 167 221 67

2001 558 140 160 200 58

2002 487 137 125 173 52

Źródło: Rocznik statystyczny województwa śląskiego, GUS, 2003.

Struktura placówek gastronomicznych w roku 2008

52

W końcu lipca 2007 r. w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania województwa

śląskiego funkcjonowały 464 placówki gastronomiczne, tj. o 39 mniej niż w analogicznym okresie

roku poprzedniego, tj. 2006. Znacznie mniej było stołówek o 16,0%, punktów gastronomicznych o

15,2%. Zmniejszyła się także liczba restauracji o 8,8% oraz barów i kawiarni o 0,5%. Blisko 41%

placówek zlokalizowanych było w hotelach. Tabela 12. przedstawia liczbę i strukturę placówek

gastronomicznych w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2008 r.

Tabela 12. Placówki gastronomiczne w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania

według rodzajów obiektów w 2008 r.

Wyszczególnienie Restauracje Bary i

kawiarnie

Stołówki Punkty

gastronomiczne

Ogółem 184 182 87 56

Obiekty hotelowe 155 122 20 33

Hotele 117 91 5 24

Motele 2 1 - 1

Pensjonaty 2 3 4 -

Inne obiekty hotelowe 34 27 11 8

Pozostałe obiekty 29 60 67 23

Domy wycieczkowe 3 2 - -

Schroniska - 3 2 3

Schroniska młodzieżowe - - 1 -

Szkolne schroniska

młodzieżowe

- - - 1

Ośrodki wczasowe 2 14 23 3

Ośrodki kolonijne - - 1 -

Ośrodki szkoleniowo-

-wypoczynkowe

6 14 20 1

Zespoły ogólnodostępnych

domków turystycznych

- 1 - 1

Kempingi - 4 - -

Pola biwakowe - - - 1

Ośrodki do wypoczynku

sobotnio-niedzielnego

i świątecznego

- 1 - -

Zakłady uzdrowiskowe 3 10 8 -

Pozostałe niesklasyfikowane 15 11 11 13 Źródło: Turystyka w województwie śląskim w 2008 r., Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2009

W końcu lipca 2009 r. w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania województwa

śląskiego było 7545 placówek gastronomicznych tj. o 28 jednostek więcej niż w roku 2008.

Największą grupę stanowiły restauracje — 2518, następnie bary i kawiarnie — 2349, stołówki —

1974 oraz punkty gastronomiczne (np. smażalnie, pijalnie, lodziarnie itp.) — 704. Najwięcej placówek

gastronomicznych zlokalizowanych było w hotelach — 2658, a wśród nich najliczniejszą grupę

stanowiły restauracje — 1520. Podobnie sytuacja wyglądała we pozostałych obiektach hotelowych,

gdzie restauracje stanowią 45% ogółu placówek gastronomicznych. W pozostałych obiektach nie

hotelowych najliczniejszą grupę stanowią stołówki, których w lipcu 2009 r. zanotowano 1658, co

stanowi 47% ogółu tych placówek27

.

Lokale gastronomiczne na terenie Subregionu Południe

Na terenie Subregionu Południe działa wiele lokali, w tym:

lokali gastronomicznych, jak np.:

27

http://www. stat. gov. pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_kts_wykorzystanie_bazy_noclegowej_2009. pdf (2011-07-

31).

53

o Bielsko Biała: Dworek, Folwark, Pod Jemiołami, Rabin, Sakura, Vasco da Gama,

Nowy Świat, Massala, Sphinks,

o Żywiec: Nowy Świat, Orchidea, Coyote, Comfort Restaurant, Żywiecka

o Cieszyn: Classic,

o Szczyrk: Skalite, Bagatela, Silveretta, Meta, Habibi, Goplana, Restauracja Przy

Kominku,

o Inne: Olimpia-Wisła,

klubów, jak np.:

o Bielsko Biała: Pomarańcza, Klimat, Grant, Aura, Klub Bilardowy pod Siódemką,

Waga, Klub 54, Labirynt, Piekło-Niebo, Rude Boy

o Żywiec: Klub Coffee Pub

o Cieszyn: Retro Club, Piwnica pod Targową, Pod Zieloną Trójką,

o Szczyrk: Cafe & Drink Bar Skalite, Dance Club “Jama”, Piwnica pod “19”

o Inne: Angel’s Music Pub-Ustroń, Pod siódemką –Ustroń,

pubów m in.:

o Bielsko Biała: Arhytmia, Bazyliszek, Boston Pub, City Pub, Highlander Pub,

Jaskinia Pub, Klamot Caffe, Magnum Steak Pub, Music Pub, Nirvana, Poza

światem, Pub Winiarnia Rudy Kot, PRL, Rock Cafe, Zapiecek, Pub Va Bank,

Klinika Pub,

o Żywiec: Pub Żywiecki, Fight Club Sport Pub, Arcus Pub, Klinika Pub

o Cieszyn: Metro, Agora, Piwnica Stary Targ, Starówka, Duet, Pub Sportowy

Groszek, Euforia, Omega

o Szczyrk: Alisa, Green Pub, Gadu-Gadu, Markus Cafe

o Inne: Diabli Dołek-Ustroń, Pod Beczką-Ustroń,

karczm:

o Bielsko Biała: Karczma Beskidzka, Wrzosowa Chata, Rogata, Karczma w

Komorowicach, Karczma pod Lotniskiem, Karczma Góralska w Straconce

o Żywiec: Karczma Żywiecka

o Cieszyn: Karczma Pod Dębem,

o Szczyrk: Gospoda Polska, Stara Karczma, Karcma u Kroćpoka, Karczma pod

Wozem, Gospoda Bajka, Zajazd Biały Krzyż,

o Inne miejscowości: Karczma Oberża Podkowa-Bystra, Karczma Zachcianek-

Buczkowice, Ochodzita-Koniaków, Ondraszkowa Izba-Wisła, Kraczma Góralska-

Ustroń, Gazdowisko-Korbielów, Szczyrbok-Korbielów.

Informacja turystyczna

Punkty informacji

Subregion Południowy nie może poszczycić się odpowiednią- sporą ilością punktów i centrów

informacji turystycznej. Według Wykazu Punktów i Centrów Informacji Turystycznej w naszym

regionie działa zaledwie pięć punktów zlokalizowanych w Bielsku-Białej, Jeleśni, Szczyrku — 2,

Wiśle i Żywcu:

1. Bielsko-Biała, Miejskie Centrum Informacji Turystycznej, pl. Ratuszowy 4, 43-300

2. Jeleśnia, Informacja Turystyczna Gminy Jeleśnia, ul. Plebańska 1, 34-340

3. Szczyrk, Biuro Informacji Turystycznej, ul. Beskidzka 41, 43-370

4. Szczyrk, Miejski Ośrodek Kultury Promocji i Informacji im. Jana Więziła, ul. Myśliwska

34, 43-370

5. Wisła, Centrum Informacji Turystycznej, pl. Bogumiła Hoffa 3, 43-460

6. Żywiec, Biuro Informacji Turystycznej. Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, Rynek 12,

34-300

7. Gminny Punkt Informacji - Urząd Gminy w Brennej,, ul. Wyzwolenia 77, 43-438 Brenna

(nie uwzględniony w Wykazie Punktów i Centrów Informacji Turystycznej)

Przewodniki

54

Na rynku funkcjonuje wiele wydawnictw mających w swojej ofercie przewodniki turystyczne

i zajmujących się ogólnie rozumianą tematyką podróżniczą. Dostępne na rynku krajowym

przewodniki zawierają wiele przydatnych adresów, praktyczne porady i wskazówki, liczne plany miast

i mapy, na których zaznaczone są polecane miejsca, propozycje wycieczek samochodowych, pieszych

i rowerowych.

przewodniki, mapy, foldery

Do najbardziej znanych wydawnictw rozpowszechniających Subregion Południowy, w tym region

Beskidów należą:

Wydawnictwo Bezdroża, np. Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Beskid Mały, Beskid

Żywiecki z plecakiem, Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Beskid Mały na nartach

biegowych i tourowych,

Pascal, np. Beskid Śląski. Przewodnik górski, Beskid Żywiecki. Przewodnik górski,

Beskidy. Przewodnik rowerowy, Beskid Śląski i Beskid Żywiecki, Przewodnik

kieszonkowy, Beskidy na weeekend

Oficyna Wydawnicza REWASZ, np. Beskid Żywiecki – przewodnik, Beskid Śląski –

przewodnik,

Expressmap Polska sp. z o. o., np. Beskid Żywiecki – przewodnik, atlas, mapa,

Compass Wydawnictwo Kartograficzne, np. Główny Szlak Beskidzki. Przewodnik

turystyczny, Beskid Śląski, Beskid Żywiecki,

CartoMedia, np. Beskid Śląski, Wisła i Szczyrk.

Rynek map oraz planów zarówno poszczególnych miast, jak i terenów — regionów jest dość

mocno rozbudowany. Większość map opracowanych zostało we współpracy z doświadczonymi

krajoznawcami z opisywanego regionu, w dogodnej dla turysty skali, najczęściej 1:50 000, zawierają

różnorodną i bogatą tematycznie treść turystyczną, m.in.: szlaki piesze, szlaki rowerowe oraz ścieżki

dydaktyczne i spacerowe, propozycje tras turystycznych — mapki i plany, wyciągi i trasy narciarskie,

atrakcje turystyczne, takie jak: muzea, zabytki i inne interesujące obiekty, bazę noclegową, w tym

schroniska górskie i młodzieżowe, kempingi, pola namiotowe, hotele i pensjonaty, również parki

narodowe i krajobrazowe, rezerwaty przyrody, atrakcje przyrodnicze. Mapy są zgodne z GPS –

współrzędne geograficzne w układzie WGS-84.

Do bardziej znanych wydawnictw rozpowszechniających mapy oraz plany Subregionu

Południe, w tym region Beskidów należą:

Daunpol, np. Beskid Żywiecki. Mapa turystyczna

Galileos, np. Żywiec plan miasta – Beskid Mały, Beskid Śląski mapa laminowana, Beskid

Żywiecki,

Expressmap Polska Sp. z o. o., np. Beskid Śląski i Beskid Żywiecki,

Compass Wydawnictwo Kartograficzne, np. Beskid Śląski, Główny Szlak Beskidzki,

Beskid trzech granic Czechy, Polska, Słowacja,

CartoMedia, np. Beskid Mały, Jezioro Międzybrodzkie,

Demart, np. Beskid Śląski i Żywiecki, mapa turystyczna dwustronna.

Foldery

Ideą folderów jest informowanie i promowanie walorów krajobrazowych i obszarowych

danego regionu. Foldery, broszury, ulotki powstają z myślą o turystach zainteresowanych daną

destynacją turystyczną. Są kompleksowym rozwiązaniem dla miejsc, które pragną pokazać wszystkie

atuty turystyczne swoje regionu. Zazwyczaj zawierają ogólne informacje o ofercie danego miasta,

gminy, miejsca, ciekawym wydarzeniu kulturalnym, historycznym i religijnym. W folderze zawarte są

również dane teleadresowe instytucji i firm, z których propozycji i usług potencjalnie będą korzystać

goście, często zawierają również mapy, które ułatwią im poruszanie się po miejscu i poznanie go.

Praktycznie każde większe miasto oraz Gmina Subregionu Południe posiada folder promujący ją,

różna jest jedynie wielkość folderu i zawartość, im miejsce większe i ciekawsze, tym folder

odpowiednio bardziej rozbudowany.

Oznakowanie turystyczne

55

Oznakowanie turystyczne jest oznakowaniem o najwyższym stopniu złożoności, bowiem ma

ono rację bytu jako całość oznakowań przestrzeni publicznej, a więc obejmuje w sobie oznakowanie

tradycyjne — w postaci znaków drogowych (zakazu, nakazu, ostrzegawczych, informacyjnych,

oznakowania tras itp.). Dodatkowym jego obowiązkiem jest zaprezentowanie w miarę pełnego

wachlarza atrakcji turystycznych i doprowadzenie do nich.

Graficzna konstrukcja tych znaków, aby były celowe i skuteczne wymaga koordynacji wielu

elementów. Po pierwsze nie powinny wprowadzać w błąd nie tylko niewłaściwą informacją, ale i

brakiem informacji. Ponadto mają być przydatne turyście, a nie tylko fizycznie istnieć w imię

reklamowych potrzeb inwestorów, a przede wszystkim powinny być odwzorowaniem realnej oferty

regionu28

.

Każdy rodzaj turystyki wymaga odpowiedniej informacji. Informacje te można znaleźć w

przewodnikach, mapach, folderach, specjalistycznych wydawnictwach, można również skorzystać ze

znaków rozlokowanych w terenie. Znaki turystyczne są istotnym elementem w turystyce, a swoją

funkcję pełnią w przestrzeni publicznej. Ich podstawą jest system znaków drogowych, jako główna

sieć informacji wszelkiego poruszania się. Znaki ustalają, a przynajmniej powinny ustalać wyjściowe

reguły i porządkować zasady ich tworzenia, organizowania itd.

Od 2002 r. pojawiają się na polskich drogach i stoją w pobliżu najbardziej atrakcyjnych

turystycznie miejsc w kraju nowe znaki turystyczne. Znaki turystyczne stosuje się w pasie drogowym

w celu poinformowania uczestników ruchu o występujących miejscach polecanych dla ruchu

turystycznego jak również dla podkreślenia atrakcyjności regionu. Do miejsc szczególnie atrakcyjnych

należy zaliczyć:29

samochodowe szlaki turystyczne,

zabytkowe obiekty architektoniczne,

parki krajobrazowe,

obiekty rekreacyjno-wypoczynkowe.

Barwa znaków turystycznych jest brązowa, a napisy umieszczane na nich mają barwę białą.

Istnieje kilka rodzajów znaków turystycznych, których użycie zależy od miejsca, w którym się

znajdują30

:

tablica powitalna,

tablica pożegnalna,

tablica atrakcji turystycznych, która służy do poinformowania uczestników ruchu o

występujących na danym obszarze atrakcjach turystycznych o szczególnych walorach.

Odmiana znaku wskazuje atrakcje turystyczne miejscowości i stosowana jest na granicy

miejscowości,

tablica samochodowego szlaku turystycznego. Znak „tablica samochodowego szlaku

turystycznego” umieszczany jest w pasie drogowym w celu poinformowania uczestników

ruchu o występującym samochodowym szlaku turystycznym. Obiekty turystyczne na

oznakowanych samochodowych szlakach turystycznych będzie określała Kapituła

Polskiej Organizacji Turystycznej, z wyjątkiem zabytków, zespołów budowli, miejsc

zabytkowych, pomników przyrody, formacji geologicznych oraz miejsc lub stref

naturalnych zarejestrowanych przez UNESCO na tak zwanej Liście Światowego

Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego.

Do oznakowania szczególnie atrakcyjnych dla ruchu turystycznego obiektów, takich jak:

zabytki architektury, parki krajobrazowe, obiekty wypoczynkowe i rekreacyjne, stosuje się znaki —

„tablica obiektu turystycznego”.

Na analizowanym obszarze zaprojektowane znaki przede wszystkim nie odzwierciedlają

potrzeb, a dodatkowo sposoby ich wprowadzania w życie pozostawiają wiele do życzenia. Niestety

bierze się to z amatorskiego rynku mającego udział w kreowaniu informacji w przestrzeni publicznej.

Brakuje w nowopowstających tablicach atrakcji turystycznych dokładnych instrukcji

pozwalających na sprawne dotarcie do obiektu (np. zaznaczenie strzałką z informacją po 100 metrach

28

http://www. znakidrogowe. eu/2turystyczne. htm (2011-08-03). 29

http://www. msw-pttk. org. pl/dokumenty/znaki_pot. html (2011-08-03). 30

http://www. msw-pttk. org. pl/dokumenty/znaki_pot. html (2011-08-03).

56

skręt w lewo), brakuje tablic-planów ulic (map) odwiedzanych miejscowości, które są niszczone

nagminnie w aktach wandalizmu.

Równie ważna jak poprzednio opisana jest druga grupa znaków towarzysząca grupie szlaków,

do których zalicza się szlaki piesze, w tym górskie i nizinne, szlaki narciarskie, konne, rowerowe oraz

szlaki wodne. Za wyznaczanie, budowanie i oznakowywanie szlaków tego rodzaju są odpowiedzialne

parki narodowe, jeżeli szlaki znajdują się na ich terenie, natomiast na pozostałych przestrzeniach

gospodarzami szlaków jest Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze wraz ze swoimi

komisjami oraz Urzędy Gminy.

Szlaki turystyczne, wyznaczone i dobrze oznakowane w terenie, są jednym z podstawowych

elementów racjonalnego zagospodarowania turystycznego danego terenu. Kanalizują i porządkują

ruch turystyczny, chroniąc środowisko przyrodnicze przed zagrożeniami wynikającymi z

antropopresji. Województwo śląskie posiada ponad 4 000 km oznakowanych szlaków turystycznych, a

w samych Beskidach znajduje się ponad 1 200 km oznakowanych szlaków i sieć schronisk

turystycznych31

.

Najbardziej popularne są szlaki PTTK-u — mają najdłuższą tradycję, są najszerzej znane i

najlepiej spopularyzowane, a także ogólnie dobrze przygotowane i oznaczone. Szlaki te zazwyczaj

biegną przez najciekawsze i najbardziej malownicze tereny. W ostatnich latach, kiedy ruch

turystyczny jest coraz bardziej intensywny, istniejąca sieć wzbogacana jest przez nowe szlaki czy

ścieżki spacerowe, ścieżki dydaktyczne wyznaczane przez urzędy gminy, różnego rodzaju

towarzystwa. Zazwyczaj mają one lokalny zasięg i łączą główne szlaki z bazami turystycznymi lub

schroniskami, lub prezentują walory przyrodnicze i krajobrazowe wybranego, zwykle niewielkiego

terenu.

Ostatnie lata dla beskidzkich szlaków turystycznych w górach nie są najlepszym okresem.

Aktualna sytuacja w lasach beskidzkich spowodowana masowymi wyrębami świerków, które padają

ofiarą kornika drukarza bezlitośnie i nieuchronnie wyniszczającego te drzewa w Beskidach

doprowadziła do zniszczenia wielu odcinków szlaków. Ubytki w stanie oznakowania szlaków

turystycznych są ogromne i co gorsza postępują. Z tego względu często niektóre odcinki wymagają

stałej konserwacji i trzeba je odnawiać każdego roku. Szlaki turystyczne i ich oznakowanie stanowią

własność gmin i do gmin należy ich konserwowanie. Niestety gminy nie zawsze stają na wysokości

zadania.

Infrastruktura turystyczna/rekreacyjna

Szlaki turystyczne

W województwie śląskim dość dobrze rozwinięta jest turystyka piesza. Zwłaszcza w

Beskidach występuje prawidłowo utrzymana i oznakowana sieć szlaków turystycznych. Obiekty typu

schroniska świadczą na szlakach podstawowe usługi noclegowe i gastronomiczne, choć ich liczba i

rozmieszczenie nie są w pełni zadowalające. Infrastruktura zarówno na szlakach, jak i w dolinach jest

rozmieszczona bardzo nierównomiernie. W niektórych atrakcyjnych turystycznie pasmach, zwłaszcza

w powiecie żywieckim, wyraźnie brakuje infrastruktury turystycznej na szlakach. W dogodnych do

rozpoczęcia wędrówki miejscach winny być także usytuowane odpowiednio wyposażone parkingi.

Beskid Śląski składa się z dwóch rozciągniętych południkowo pasm górskich, rozdzielonych

doliną rzeki Wisły. Na zachodzie znajduje się Pasmo Czantorii, natomiast na wschodzie Pasmo

Baraniej Góry, zwane też czasem Pasmem Wiślańskim.

W Beskidzie Śląskim rozpoczyna swój bieg Główny Szlak Beskidzki .

Do ważniejszych szlaków pieszych górskich Beskidu Śląskiego zalicza się32

:

Pasmo Czantorii:

– Goleszów – Tuł – Czantoria Mała – Czantoria Wielka

– Ustroń Zdrój – Czantoria Mała

– Wisła Uzdrowisko – Schronisko na Soszowie Wielkim

– Wisła Dziechcinka – Stożek Mały

– Wisła Dziechcinka – Kobyla – Stożek Mały

– Wisła Głębce – Stożek Wielki

31

Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata 2004-2013 32

http://pl. wikipedia. org/wiki/Beskid_%C5%9Al%C4%85ski (2011-08-04).

http://pl.wikipedia.org/wiki/Tu%C5%82

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82a_Czantoria

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielka_Czantoria

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82a_Czantoria

http://pl.wikipedia.org/wiki/Schronisko_na_Soszowie_Wielkim

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wis%C5%82a_Dziechcinka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wis%C5%82a_Dziechcinka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sto%C5%BCek_Ma%C5%82y_(Beskid_%C5%9Al%C4%85ski)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sto%C5%BCek_Wielki_(Beskid_%C5%9Al%C4%85ski)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Szlak_turystyczny

57

– Wisła Głębce – Kiczory – Stożek Wielki

– Stożek Wielki – Istebna

– Stożek Wielki – Jaworzynka

– Wisła Głębce – Przełęcz Kubalonka

Pasmo Baraniej Góry

– Skoczów – Nierodzim – Równica

– Równica – Orłowa – Trzy Kopce Wiślańskie

– Ustroń Polana – Orłowa – Ustroń Dobka – Wisła Obłaziec

– Wisła – Trzy Kopce Wiślańskie – Przełęcz Salmopolska – Szczyrk

– Brenna – Równica

– Wisła Czarne – Schronisko PTTK na Przysłopie pod Baranią Górą

– Koniaków – Schronisko PTTK na Przysłopie pod Baranią Górą – Barania Góra – Wisła Czarne

– Barania Góra – Kamesznica

– Brenna – Grabowa – Przełęcz Salmopolska

– Szczyrk – Skrzyczne – Małe Skrzyczne – Malinowska Skała – Magurka Wiślańska – Barania

Góra

– Wilkowice – Siodło pod Klimczokiem – Szczyrk – Skrzyczne – Ostre

– Mikuszowice Śląskie – Dębowiec – Szyndzielnia – Siodło pod Klimczokiem Przełęcz

Karkoszczonka – Kotarz – Przełęcz Salmopolska – Malinowska Skała

– Mikuszowice Śląskie – Bystra Krakowska – Klimczok

– Mikuszowice Śląskie – Kozia Góra – Przełęcz Kołowrót – Szyndzielnia – Klimczok

– Brenna – Wielka Cisowa

– Jasienica – Wielka Cisowa – Błatnia

– Jaworze – Przykra – Błatnia – Klimczok

– Wapienica – Błatnia

Do ważniejszych szlaków pieszych górskich Beskidu Żywieckiego (część polska) zalicza się:

Grupa Wielkiej Raczy

- Sól – Rachowiec- Zwardoń – Wielka Racza – Wielka Rycerzowa – Rycerzowa – Rycerka

- Ujsoły – Muńcuł – Hala Rycerzowa

- Glinka – Soblówka – Hala Rycerzowa

- Soblówka – Hala Rycerzowa

- Rycerka Górna Kolonia – Przegibek – Rycerka Dolna

- Sól – Rycerka Dolna – Bendoszka Wielka – Przegibek

- Soblówka – przełęcz Przysłop

- Rycerka Dolna – Młada Hora – Przełęcz Kotarz -Soblówka

Grupa Pilska i Romanki

- Węgierska Górka – Hala Rysianka – Hala Lipowska – Hala Miziowa – Korbielów – Przełęcz

Glinne

- Węgierska Górka – Prusów – Hala Boracza – Rajcza

- Żabnica Skałka – Hala Rysianka – Hala Lipowska – Hala Boracza – Milówka

- Glinka – Krawców Wierch

- Krawców Wierch – Złatna – Hala Rysianka – Sopotnia

- Rajcza – Redykalny Wierch – Hala Lipowska – Hala Rysianka – Romanka

Złatna – Hala Rysianka

Krawców Wierch – Trzy Kopce

Bystra – Romanka – Sopotnia Mała – Żywiec

Żywiec – Grojec – Żywiec

Słowianka – Żabnica Skałka – Hala Boracza – Redykalny Wierch

Kotarnica – Sopotnia Wielka

Masyw Babiej Góry

Przełęcz Jałowiecka – Markowe Szczawiny – Babia Góra

Przełęcz Jałowiecka – Mała Babia Góra – Babia Góra

Zawoja Czatoża – Przełęcz Jałowiecka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kiczory_(szczyt)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sto%C5%BCek_Wielki_(Beskid_%C5%9Al%C4%85ski)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Istebna

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jaworzynka_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Nierodzim

http://pl.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3wnica

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ustro%C5%84

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ustro%C5%84

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wis%C5%82a_(miasto)


http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Salmopolska

http://pl.wikipedia.org/wiki/Szczyrk

http://pl.wikipedia.org/wiki/Schronisko_PTTK_na_Przys%C5%82opie_pod_Barani%C4%85_G%C3%B3r%C4%85

http://pl.wikipedia.org/wiki/Koniak%C3%B3w

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82e_Skrzyczne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Szyndzielnia

http://pl.wikipedia.org/wiki/Rycerka_Dolna

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bendoszka_Wielka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Przegibek_(Beskid_%C5%BBywiecki)

http://pl.wikipedia.org/wiki/W%C4%99gierska_G%C3%B3rka

http://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3ra_Prus%C3%B3w

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hala_Boracza

http://pl.wikipedia.org/wiki/Rajcza

http://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C5%82atna

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hala_Rysianka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Krawc%C3%B3w_Wierch

http://pl.wikipedia.org/wiki/Trzy_Kopce_(Beskid_%C5%BBywiecki)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bystra_(powiat_bielski)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Romanka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sopotnia_Ma%C5%82a

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBywiec


http://pl.wikipedia.org/wiki/Grojec_(wzg%C3%B3rze)


http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=S%C5%82owianka&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBabnica_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hala_Boracza

http://pl.wikipedia.org/wiki/Redykalny_Wierch

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kotarnica&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sopotnia_Wielka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Markowe_Szczawiny

http://pl.wikipedia.org/wiki/Babia_G%C3%B3ra

http://pl.wikipedia.org/wiki/Czato%C5%BCa












58

Zawoja Widły – Markowe Szczawiny – Babia Góra

Zawoja Widły – Markowe Szczawiny

Zawoja Markowa – Zawoja Czatoża

Zawoja Podryżowana – Markowe Szczawiny

Zawoja Lajkonik – Stary Groń

Zawoja Policzne – Przełęcz Krowiarki – Markowe Szczawiny

Przełęcz Lipnicka – Gówniak – Babia Góra

Górny Płaj – Sokolica

Jabłonka – Babia Góra

Zubrzyca Górna – Przełęcz Lipnicka

Zubrzyca Górna – Przełęcz między Przyporem a Czyżów Wierszkiem

Pasmo Policy i Pasmo Orawsko-Podhalańskie

Przełęcz Lipnicka – Polica

Zawoja Policzne – Polana Brożki

Zawoja Podryżowana – Kiczorka (Cyl Hali Śmietanowej)

Zawoja Centrum – Hala Krupowa

Zbocze Kiczorki – Kiczorka (Cyl Hali Śmietanowej)

Skawica Górna – Hala Krupowa

Juszczyn – Hala Krupowa

Kojszówka – Przełęcz Malinowe

Osielec – Cupel

Bystra – Hala Krupowa – Polica

Sidzina Dąb – Przełęcz Malinowe

Sidzina Dąb – Hala Krupowa

Sidzina Wielka Polana – Hala Krupowa

Sidzina Górna – Przełęcz Wąwóz – Zubrzyca Górna

Sidzinka Mała – Przełęcz pod Beskidami

Przełęcz Spytkowicka – Polica

Zubrzyca Górna – Hala Krupowa

Część słowacka Beskidu Żywieckiego obejmuje szlaki:

Wielka Racza – Wielka Rycerzowa – Przełęcz Glinka – Krawców Wierch – Pilsko – Przełęcz

Glinne – Babia Góra

Polhora – Przełęcz Polhorska

przełęcz Głuchaczki – Przełęcz Jałowiecka

Dolina Półgórzanki – Gajówka Hviezdoslava – przełęcz między Przyporem a Czyżów

Wierszkiem

Polhora – Slana Voda – Mała Babia Góra

Slana Voda – Gajówka Hviezdoslava – Babia Góra

Trzciana – Orawskie Jezioro

przejście graniczne Trzciana/Chyżne – Orawskie Jezioro

A Pasmo Jałowieckie i masyw Mędralowej, które w przewodnikach i mapach często zaliczane

jest do Beskidu Żywieckiego:

Przełęcz Glinne – Przełęcz Jałowiecka

Korbielów – Przełęcz między Beskidem Krzyżowskim a Beskidem Korbielowskim

Korbielów – Głuchaczki – Mędralowa

Korbielów – Przyborówka – Przyborów

Przyborów – Mędralowa

Przyborów – Lasek – Koszarawa

Koszarawa – Lachów Groń – Jałowiec

Hucisko – Mędralowa – Przełęcz Jałowiecka

Lachowice – Jałowiec – Zawoja Wełcza

Stryszawa Roztoki – zbocze Jałowca

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zawoja_Wid%C5%82y&action=edit&redlink=1



http://pl.wikipedia.org/wiki/Markowa_(Zawoja)


http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zawoja_Podry%C5%BCowana&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zawoja_Lajkonik&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Stary_Gro%C5%84

http://pl.wikipedia.org/wiki/Policzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Lipnicka



http://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3wniak


http://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3rny_P%C5%82aj

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sokolica_(Beskid_%C5%BBywiecki)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jab%C5%82onka_(wojew%C3%B3dztwo_ma%C5%82opolskie)


http://pl.wikipedia.org/wiki/Zubrzyca_G%C3%B3rna



http://pl.wikipedia.org/wiki/Pasmo_Polic

http://pl.wikipedia.org/wiki/Polica

http://pl.wikipedia.org/wiki/Policzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Cyl_Hali_%C5%9Amietanowej

http://pl.wikipedia.org/wiki/Zawoja

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hala_Krupowa

http://pl.wikipedia.org/wiki/Cyl_Hali_%C5%9Amietanowej

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skawica_G%C3%B3rna&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Juszczyn_(wojew%C3%B3dztwo_ma%C5%82opolskie)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kojsz%C3%B3wka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hala_Malinowa

http://pl.wikipedia.org/wiki/Osielec

http://pl.wikipedia.org/wiki/Cupel_(g%C3%B3ra)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bystra_(powiat_suski)

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sidzina_D%C4%85b&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sidzina_Wielka_Polana&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sidzina_G%C3%B3rna&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sidzinka_Ma%C5%82a&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prze%C5%82%C4%99cz_pod_Beskidami&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prze%C5%82%C4%99cz_Spytkowicka&action=edit&redlink=1


http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielka_Racza

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielka_Rycerzowa

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Glinka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Krawc%C3%B3w_Wierch

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pilsko

http://pl.wikipedia.org/wiki/Glinne_(prze%C5%82%C4%99cz)



http://pl.wikipedia.org/wiki/G%C5%82uchaczki

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pasmo_Ja%C5%82owieckie


http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Ja%C5%82owiecka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Korbiel%C3%B3w

http://pl.wikipedia.org/wiki/Beskid_Krzy%C5%BCowski

http://pl.wikipedia.org/wiki/Beskid_Korbielowski


http://pl.wikipedia.org/wiki/G%C5%82uchaczki

http://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%99dralowa


http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Przybor%C3%B3wka&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Przybor%C3%B3w_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)

http://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%99dralowa

http://pl.wikipedia.org/wiki/Lasek

http://pl.wikipedia.org/wiki/Koszarawa

http://pl.wikipedia.org/wiki/Lach%C3%B3w_Gro%C5%84

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ja%C5%82owiec_(Pasmo_Ja%C5%82owieckie)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hucisko_(powiat_suski)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Lachowice

http://pl.wikipedia.org/wiki/We%C5%82cza

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stryszawa_Roztoki&action=edit&redlink=1



















































59

Sucha Beskidzka – przełęcz Przysłop – Zawoja Dolna

Sucha Beskidzka – przełęcz Przysłop – Zawoja Marszałki

przełęcz Przysłop – Jałowiec – Koszarawa

Zawoja Centrum – Przełęcz Kolędówki – Stryszawa Wsiórz

Zawoja Widły – przełęcz Klekociny

Zawoja Czatoża – Kolisty Groń (Hala Kamińskiego

Do ważniejszych szlaków pieszych górskich Beskidu Małego zalicza się:

Mały Szlak Beskidzki: Bielsko-Biała Straconka – Gaiki – Groniczki – Przełęcz U Panienki –

Hrobacza Łąka – Międzybrodzie Bialskie – Żar – Kiczera – Wielka Góra – Przełęcz Kocierska –

Potrójna – Łamana Skała – Leskowiec – Groń Jana Pawła II – Krzeszów – Żmijowa – Zembrzyce

Bielsko-Biała Straconka – Przełęcz Łysa – Magurka Wilkowicka – Międzybrodzie Bialskie

Bielsko-Biała Straconka – Magurka Wilkowicka – Wilkowice dw. PKP

Bielsko-Biała Straconka – Przełęcz Przegibek

Bielsko-Biała Mikuszowice – Przełęcz Łysa – Magurka Wilkowicka – Schronisko "Rogacz" –

Bielsko-Biała Mikuszowice st. PKP

Bielsko-Biała Mikuszowice "Stalownik" – Przełęcz Łysa

Bielsko-Biała Lipnik Górny – Gaiki – Przełęcz Przegibek – Magurka Wilkowicka – Czupel –

Czernichów

Międzybrodzie Bialskie – skrzyżowanie ze szlakiem pod Czuplem – Łodygowice

Tresna – Tresna – dojście do szlaku jw.

Międzybrodzie Bialskie – Przełęcz Przegib – dojście do Małego Szlaku Beskidzkiego pod

Gaikami

Bielsko-Biała Lipnik Górny – Przełęcz U Panienki

Kozy dw. PKP – Przełęcz U Panienki – Hrobacza Łąka – Żarnówka

Kozy dw. PKP – Żarnówka

Gaiki – Porąbka – Trzonka – Przełęcz Kocierska – Kocierz Rychwałdzki – Kucówki – Gibasy –

Smrekowica – Krzeszów – Żurawnica – Lipska Góra – Sucha Beskidzka dw. PKP

Szlaki turystyczne konne

Coraz bardziej popularny staje się wypoczynek i rekreacja połączone z uprawianiem hippiki.

Znaczna liczba gmin w Beskidzie Śląskim, Żywieckim oraz Małym oferuje tę formę aktywnego

wypoczynku. Turystyka konna w postaci rożnych form występuje i rozwija się na obszarze całego

województwa śląskiego. Niektóre jej formy, jak np. nauka jazdy, rekreacyjne i krajoznawcze

przejażdżki na koniu lub w bryczce (saniach) prowadzone są w wielu gospodarstwach

agroturystycznych, a więc rozwijają się na obszarach wiejskich i obszarach wiejskich o

zurbanizowanym charakterze. Także na obrzeżach miast tworzone są ośrodki jeździeckie, które oprócz

standardowych form rekreacji konnej oferują hippoterapię. Na obszarze południowym występują

atrakcyjne walory turystyczne do tworzenia stanic i organizowania rajdów konnych33

.

Całe Beskidy nadają się znakomicie do turystyki jeździeckiej. Z roku na rok przybywa też

szlaków turystyki konnej. PTTK wytyczył liczący aż 600 km Transbeskidzki Szlak Konny34

. Jest to

najdłuższy w Polsce górski szlak jeździecki wiodący od Brennej w Beskidzie Śląskim przez Beskid

Żywiecki, Podhale, Pieniny, Beskid Sądecki oraz Beskid Niski aż do leżącego na krańcu Bieszczad —

Wołosatego. Trasę ta można jednak podzielić na dwa krótsze odcinki — Beskidzki i Bieszczadzki.

Przez Subregion Południowy przebiega najdłuższy w polskich górach szlak turystyki jeździeckiej. Na

jego pokonanie należy przeznaczyć 14 dni (109 godzin jazdy stępem). Najwyżej położonym punktem

szlaku jest góra Szczawina w Beskidzie Żywieckim (1356 m n.p.m.). Trasa szlaku została podzielona

na 14 etapów obowiązujących przy zdobywaniu odznaki PTTK. Każdy odpowiada jednemu dniowi

jazdy, miejscem początkowym i końcowym odcinka jest Ośrodek Górskiej Turystyki Jeździeckiej,

jedynie IV etap kończy się w gospodarstwie agroturystycznym.

Etapy Transbeskidzkiego Szlaku Konnego:35

33

Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata 2004-2013 34

http://equito. pl/content/view/128/37/1/1/ (2011-08-04). 35

http://pl. wikipedia. org/wiki/Transbeskidzki_Szlak_Konny (2011-08-04).

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sucha_Beskidzka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Przys%C5%82op_(Pasmo_Ja%C5%82owieckie)


http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zawoja_Marsza%C5%82ki&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Przys%C5%82op_(Pasmo_Ja%C5%82owieckie)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Koszarawa


http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Kol%C4%99d%C3%B3wki

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stryszawa_Wsi%C3%B3rz&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zawoja_Wid%C5%82y&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Klekociny


http://pl.wikipedia.org/wiki/Kolisty_Gro%C5%84

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hala_Kami%C5%84skiego


http://pl.wikipedia.org/wiki/Groniczki

http://pl.wikipedia.org/wiki/U_Panienki

http://pl.wikipedia.org/wiki/Hrobacza_%C5%81%C4%85ka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Mi%C4%99dzybrodzie_Bialskie

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBar_(Beskid_Ma%C5%82y)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kiczera_(Beskid_Ma%C5%82y)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Potr%C3%B3jna

http://pl.wikipedia.org/wiki/Madahora

http://pl.wikipedia.org/wiki/Leskowiec

http://pl.wikipedia.org/wiki/Gro%C5%84_Jana_Paw%C5%82a_II

http://pl.wikipedia.org/wiki/Straconka_(Bielsko-Bia%C5%82a)

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81ysa_Prze%C5%82%C4%99cz

http://pl.wikipedia.org/wiki/Magurka_Wilkowicka




http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilkowice_(powiat_bielski)


http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Przegibek_(Beskid_Ma%C5%82y)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Mikuszowice_(Bielsko-Bia%C5%82a)



http://pl.wikipedia.org/wiki/Schronisko_%22Rogacz%22




http://pl.wikipedia.org/wiki/Lipnik_(Bielsko-Bia%C5%82a)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Gaiki_(szczyt)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Przegibek_(Beskid_Ma%C5%82y)


http://pl.wikipedia.org/wiki/Czupel

http://pl.wikipedia.org/wiki/Czernich%C3%B3w_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)


http://pl.wikipedia.org/wiki/Czupel

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81odygowice

http://pl.wikipedia.org/wiki/Tresna

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tresna_(szczyt)&action=edit&redlink=1


http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prze%C5%82%C4%99cz_Przegib&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82y_Szlak_Beskidzki

http://pl.wikipedia.org/wiki/Gaiki_(szczyt)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Lipnik_(Bielsko-Bia%C5%82a)


http://pl.wikipedia.org/wiki/Kozy


http://pl.wikipedia.org/wiki/Hrobacza_%C5%81%C4%85ka

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%BBarnowka_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kozy

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%BBarnowka_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Por%C4%85bka_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_Kocierska

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kocierz_Rychwa%C5%82dzki

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kuc%C3%B3wki

http://pl.wikipedia.org/wiki/Gibasy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Smrekowica

http://pl.wikipedia.org/wiki/Krzesz%C3%B3w_(wojew%C3%B3dztwo_ma%C5%82opolskie)

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%BBurawnica_(szczyt)&action=edit&redlink=1

http://pl.wikipedia.org/wiki/Lipska_G%C3%B3ra

http://pl.wikipedia.org/wiki/Sucha_Beskidzka























60

Etap 1, ok. 9 godzin; Beskid Śląski, od Węgierskiej Górki; Beskid Żywiecki:

Brenna

Grabowa

Przełęcz Salmopolska

Malinowska Skała

Magurka Wiślańska

Magurka Radziechowska

Glinne

Węgierska Górka

Cięcina

Żabnica

Etap 2, ok. 5 godzin; Beskid Żywiecki”

Żabnica

Hala Boracza

Hala Lipowska

Rysianka

Hala Miziowa

Korbielów

Etap 3, ok. 8 godzin; Beskid Żywiecki:

Korbielów

przełęcz Glinne

Jaworzyna

przełęcz Głuchaczki

przełęcz Klekociny

Zawoja

Etap 4, ok. 5 godzin; Beskid Żywiecki:

Zawoja

przełęcz Krowiarki

Zubrzyca Górna

Etap 5, ok. 12 godzin; Beskid Żywiecki (Pasmo Podhalańskie), Kotlina Orawsko-Nowotarska,

Pogórze Spisko-Gubałowskie:

Zubrzyca Górna

Orawka

Ludźmierz

Szaflary

Bukowina Tatrzańska

Ośrodki proponujące jazdę konną to m.in.36

:

Ośrodek Rekreacji Konnej „ Markus” Bielsko Biała,

Klub Jeździecki „Hubertus”, Bielsko Biała

Rekreacja Konna „Hucuł”, Brenna

OWR Magnus, Bystra

Jazda konna „Berta”, Goleszów,

Turystyka konna, Jaworze,

Hipoterapia, jazda rekreacyjna „Uniturist” Korbielów,

Ośrodek jazdy konnej „Hucuł” Międzyrzeczy Górne,

Ośrodek Sportów Konnych, Ochaby Wielkie,

Ośrodek „Eliksir”, Szczyrk,

LKS „Wilamowiczanka”, Wilamowice

Szlaki turystyczne wodne

36

Beskidy Sport Region, Agencja Promocji, Reklamy i Usług GORDON s. c. I. Jonkowska, J. Jonkowski 2002,

s. 7.

61

Krajobraz górski Beskidów przeplatany jest siecią rzek, górskich potoków i strumieni,

jednakże nie zauważa się na analizowanym terenie zainteresowania turystyką wodną, nie ma też

szlaków wodnych. Być może powodem jest specyfika największych rzek regionu, mianowicie Soły,

Koszarawy i Wisły. Rzeka Wisła, która jest najdłuższą rzeką Polski i największą rzeką w zlewisku

Morza Bałtyckiego wypływa z Beskidu Śląskiego, płynie przez Pogórze Śląskie, Kotlinę

Oświęcimską, Bramę Krakowską, Kotlinę Sandomierską, Małopolski Przełom Wisły, Nizinę

Środkowo-Mazowiecką, Pradolinę Toruńsko-Eberswaldzką, Dolinę Dolnej Wisły i Pobrzeże

Gdańskie, gdzie uchodzi do Zatoki Gdańskiej. Jej długość wynosi 1048 km — od źródeł Czarnej

Wisełki i 1045 km — od źródeł Białej Wisełki.

Dla turystyki kajakowej rzeka Wisła dostępna staje się od miejscowości Goczałkowice.

Pokonanie rzeki wyżej związane jest z licznymi utrudnieniami, takimi jak: holowanie kajaków na

kamienistych mieliznach, spuszczanie ich ze sztucznych progów, których zdarza się czasami i po kilka

na kilometrze, jak też naruszenie zakazu pływania po Jeziorze Goczałkowickim i dalekie przeniesienie

przez zaporę. Od Goczałkowic zasadniczo brak jest utrudnień powodowanych stanem wody.

W regionie znajduje się kilka zbiorników wodnych służących rekreacji wodnej i żeglarstwu.

Najczęściej są to zbiorniki sztuczne, utworzone poprzez budowę zapór na ciekach. Na pierwszej

kaskadzie rzeki Soły znajduje się malowniczo położone Jezioro Żywieckie, które choć otoczone

wieloma ośrodkami, domami wypoczynkowymi, i stanowiące jedyne miejsce do uprawiania szeroko

rozumianej turystyki wodnej nie może pochwalić się stojącą na odpowiednim poziomie infrastrukturą

wodną, podobnie jest w przypadku Jeziora Międzybrodzkiego.

Na terenie Subregionu Południe istnieje też kilka zbiorników urządzonych w dawnych

wyrobiskach górniczych i kopalniach piasku. Większość z nich wykorzystywana jest do pływania oraz

wypoczynku nad wodą, jak również żeglarstwa, windsurfingu, kajakarstwa itp. Przykładem może być

Żwirownia w Kaniowie, gdzie początku wiosny rozgrywane są turnieje kajak-polo oraz wiele innych

odmian dyscypliny kajakowej.

Szlaki turystyczne rowerowe

Do najbardziej znanych górskich tras rowerowych należą37

:

Skrzyczne, Szczyrk — z Przełęczy Salmopolskiej przez Malinowską Skałę. Szlak należy do

jednej z łatwiejszych dróg na Skrzyczne. Trasa rozpoczyna się na parkingu na Przełęczy

Salmopolskiej (Biały Krzyż),

Kozia Górka, Bielsko-Biała — Błonia. Kozia Góra (686 m. n. p. m) zwana także Stefanką to

popularne wśród Bielszczan miejsce niedzielnych spacerów. Z punku widzenia rowerzysty

wyjechać na ten szczyt można dość łatwo szeroką szutrową drogą prowadzącą z Bielskich

Błoni na Stefankę

Trzy Kopce Wiślańskie — Wisła (pętla), trasa rozpoczyna się na parkingu pod Hotelem

Gołębiewski w Wiśle. Początkowo asfaltowy podjazd wije się miedzy zabudowaniami do

miejscowości Kamienna.

Stożek, Beskidy — z Wisły pod Wielki Stożek. Trasa rozpoczyna się przy Kopalni Surowców

Skalnych w Wiśle. Wspina się z lewej strony Czantorii Wielkiej (podjazdem w 70%

asfaltowym) na Przełęcz Beskidek. Dalej prowadzi granią pod Stożek.

Krawców Wierch, Beskidy — ze Złatnej do Schroniska na Hali Krawculi. Wyznaczona trasa

rowerowa to najprawdopodobniej najkrótsza droga na Krawców Wierch. Nie należy ona

jednak do najłatwiejszych. Trasa rozpoczyna się w miejscowości Złatna. Można zostawić

samochód na parkingu w samym centrum Złatnej lub podjechać do „dzielnicy” Jastrzębie i

tam zaparkować,

Pod Baranią Górą — trasa do Schroniska na Przysłopie. Trasa rozpoczyna się na parkingu nad

Zameczkiem Prezydenta RP w Wiśle. Dalej wiedzie łagodnym asfaltowym podjazdem

(teoretycznie zamkniętym dla pojazdów samochodowych). Droga pnie się pod górę. Po prawej

stronie mija polanę Stecówkę, na której znajduje się schronisko i kościółek.

37

http://trasyrowerowe.

net/component/customproperties/?cp_region[0]=beskid_slaski_i_zywiecki&submit_search=Szukaj+trasy&start=

5 (2011-08-10).

62

Schroniska PTTK38

W Beskidzie Śląskim, Żywieckim i Małym znajduje się wiele schronisk PTTK:

Beskid Śląski:

Schronisko PTTK na Klimczoku

Schronisko PTTK na Szyndzielni

Schronisko PTTK na Dębowcu

Schronisko PTTK na Błatniej

Schronisko PTTK na Przysłopie pod Baranią Górą

Schronisko PTTK na Równicy

Schronisko PTTK na Skrzycznem

Schronisko PTTK na Stożku

Beskid Mały:

Schronisko PTTK na Magurce Wilkowickiej

Schronisko PTTK na Leskowcu

Beskid Żywiecki:

Bacówka PTTK na Rycerzowej

Bacówka PTTK na Krawcowym Wierchu

Schronisko PTTK na Hali Boraczej

Schronisko PTTK na Hali Krupowej

Schronisko PTTK na Hali Lipowskiej

Schronisko PTTK na Markowych Szczawinach

Schronisko PTTK na Hali Miziowej

Schronisko PTTK na Przełęczy Przegibek

Schronisko PTTK na Wielkiej Raczy

Schronisko PTTK na Hali Rysianka

Schronisko PTTK Dworzec Beskidzki w Zwardoniu

Popularne są również na beskidzkich szlakach liczne chatki studenckie, w tym m.in.:39

Beskid Śląski

Chatka AKT na Pietraszonce, prowadzona przez AKT „Warta” Gliwice, czynna przez

cały rok, położona w miejscowości Istebna przysiółek Pietraszonaka, posiada miejsc 40,

Chatka AKT 43-470 Istebna 244, cena noclegu: 8-10 zł.

Beskid Żywiecki

Skalanka, prowadzona przez Europejskie Forum Studentów AEGEE-Gliwice

Czynna w weekendy, święta, ferie i wakacje studenckie, w pozostałym okresie

możliwość rezerwacji dla grup powyżej 10 osób. Położona ok. 35min. od dworca

kolejowego w Zwardoniu na czerwonym szlaku na Wielka Raczę, posiada miejsc 40,

SST Skalanka 34-373 Zwardoń 251, cena noclegu: 8-10 zł

Chata Chemików, prowadzona jest przez Stowarzyszenie „Chałupa Chemików” Czynna

w wakacje i w weekendy. Położona w Dolinie Danielki ok. 40 min. od przystanku PKS

Ujsoły Poczta, posiada 80 miejsc, Chata Chemików ul. Danielki 122, 34-371 Ujsoły, cena

noclegu: 8-10zł

Chatka AKT Dobrodziej (d. Budowlańców), prowadzona jest przez Stowarzyszenie AKT

„Dobrodziej’. Czynna: w wakacje weekendy, położona na północnym stoku Buczynki na

polanie Witasówka nad Sopotnią Wielką,, posiada miejsc 30, 34-340 Sopotnia Wielka

244, cena noclegu 10 zł

Chatka na Lasku, prowadzona przez radę okręgową ZSP w Katowicach, czynna przez

cały rok, położona na wschód od Jeleśni w okolicach szczytu Łazek przy szlaku żółtym,

posiada 40 miejsc, Pewel Wielka 255, 34-332 Koszarawa, cena noclegu: 8-12 zł

Chatka „Adamy”, prowadzona przez SKPG „Harnasie” z Gliwic, czynna w wakacje i

weekendy, położona w Przysiółku Adamy w Lachowicach na stokach Opuśnioka w

38

http://www. pttk. sltzn. katowice. pl/SCHR. HTM (2011-08-10). 39

Ibidem.

63

Paśmie Jałowieckim, SST „Pod Solniskiem” 34-232 Lachowice-Adamy 263, cena

noclegu: 8-10 zł.

Beskid Mały

Chatka Na Rogaczu, prowadzona przez Stowarzyszenie Miłośników SST „Na Rogaczu”,

czynna od kwietnia do października, położona 40 minut od PKP Bystra-Wilkowice na

stokach Rogacza w paśmie Magurki Wilkowickej, posiada 29 miejsc, Schronisko

studenckie Chatka na Rogaczu 43-365 Wilkowice ul. Rogacz 1, cena noclegu 12 zł- w tym

zniżki za prace na rzecz chatki

Pod Potrójną, własność prywatna, czynna przez cały rok, położona na zboczach Potrójnej

w kierunku Łamanej Skały, posiada 30 miejsc, SST Potrójna, Zakocierz 236 34-323

Ślemień, cena noclegu: 8-12 zł

Gibasówka, położenie przełęcz Gibasowa 810 m n.p.m., pomiędzy chatką a stodołą

przebiega szlak zielony, ok. 45 minut z centrum Ślemienia bez szlaku lub szlakiem

zielonym od „Skrzyżowanie Anula” w stronę Kocierza, posiada 20 miejsc, Przełęcz

Gibasowa

A także liczne schroniska młodzieżowe, schroniska PTSM, zarówno stałe jak i sezonowe:40

Schroniska stałe

Bielsko-Biała „Bolek i Lolek”, 43-300, ul. Komorowicka 25; kat. l; Ł 73 (pok. 2, 3, 6, 8);

N, S, Ks; Tr (rowery, narty, sanki); P wm; P (strzeżony) 300 m; R 500 m; Jezioro

Żywieckie Tresna; K (basen otwarty i kryty przy SP Nr 36 w B. B.) 3 km; Las Cygański

(tereny spacerowe) 2 km; Nt okolice Szczyrku 20 km; jazda konna Straconka, Ochaby;

PKP i PKS 2 km; MZK A 6, 15, 23;

Buczkowice, 43-374, ul. Grunwaldzka 220; tel; kat. l; Ł- 63 (pok. 4, 5, 6-os.); N; S; TV

SAT; Ks (stołówka z całodziennym wyżywieniem); Tr (narty); P wm; rzeka Żylica 300 m;

L 400 m; Nt 3 km; PKP Bielsko-Biała 12 km; PKS 300 m; Kierownik - Tadeusz Zajdlic

Cieszyn, 43-400, ul. Błogocka 24, kat. l; Ł 75 (pok. 2, 3, 4, 8 i 12-os.); N;S;Ks; P wm; P

(strzeżony) 800 m; R 300 m; K 400 m; rzeka Olza 30 m; L 200 m, jazda konna 3 km, PKP

i PKS 700m, MZK A 10; Dyrektor - Karol Chraścina

Rajcza Nickulina, 34-370 Rajcza; (Ośrodek Edukacji Ekologicznej); kat. II; Ł 50 (pok. 3,

4, 5 i wieloosob.); N; S; Ks; R 2, 3 km; rzeka Soła 2, 3 km; L 100; Nt 100 m; PN; PKP 3

km; PKS 2, 3 km;

Szczyrk „Hondrasik” 43-370 Szczyrk, ul. Sportowa 2; kat. l; Ł 50 (pok. 2, 4 i wieloosob.);

N; S; TV SAT; Ks; Tr (narty); P wm; R 250 m; jeż. Żywieckie 15 km; K (basen kryty) 2

km; rzeka Żylica 100 m; L 100 m; Nt 500 m; jazda konna 2 km; PKP Bielsko- Biała 17

km; PKS 20 m;

Istebna-Zaolzie „Zaolzianka” 43-470 Istebna 563; tel/fax. (0-33) 855-60-49; kat. l; Ł 100

(pok. 2, 3, 4 i wieloosob.); N; S; Ks (możliwość wyżywienia na zamówienie); P wm; R 50

m; K (basen kryty) 5 km; rzeka Olza 50 m; L 20 m; Nt 500 m; PN; PKP 10 km; PKS wm;

Ustroń-Dobka „Pod Groniczkiem” 43-450 Ustroń, ul. Orłowa 2; kat. II; Ł 55 (pok.

wieloosob.); N; S; TV SAT; Ks; Tr (rowery, narty); P (strzeżony); R 20 m; K (basen

kryty) 5 km; rzeka Wisła 3 km; L 20 m; Nt 4 km; PN; PKP Dw. Ustroń-Polana 4 km;

Ustroń-Jaszowiec „Wiecha” 43-450, ul. Stroma 5;; kat. l; Ł 170 (pok. 2 apartamenty, 2, 3 i

4-os z umywalką, 5, 6-os.); N; S; TV SAT; Ks, stołówka z całodziennym wyżywieniem; 2

sale konferencyjne; sala bankietowa; kawiarenka: gry zręcznościowe, bilard; Tb, (narty.

sanki, rowery); P (strzeżony) wm- R 500 m; K (basen kryty) 100 m; rzeka Wisła 2, 5 km;

L wm; Nt 50 m; jazda konna 5 km; PKP Dw. Ustroń-Polana 3 km; PKS 3 km;

Żywiec „Pod Grojcem” 34-300, ul. Słonki 4; kat. l; Ł 73 (pok. 2, 3, 4 i wieloosob.); N; S;

Ks; P (strzeżony) 50m; R 10 m; Jeż. Żywieckie 2, 5 km; K 1 km; rzeka Soła; L 100 m; Nt

1km; jazda konna 1 km; PKP 50 m; PKS wm; M

Schronisko sezonowe

Oźna 34-385 Rycerka Górna; tel. (0-33) 864-41-43; kat. II; Ł 32 (Pok. wieloosob.); V- X;

S; Ks; R 400 m; L 20 m; Nt wm; PN; PKP i PKS 4 km

40

http://www. pttk. sltzn. katowice. pl/SCHR. HTM (2011-08-10).

64

(gdzie: J – jezioro, K – kąpielisko, kat. - kategoria schroniska, Ks.- kuchnia samoobsługowa, L – las,

Ł- liczba łóżek, N – natryski, Nt. -tereny narciarskie, P – parking, PN - pole namiotowe przy

schronisku, R – restauracja, S – świetlica, T- tramwaj, Tr. - przechowalnia sprzętu turystycznego, wm.

- w miejscu)

Trasy i wyciągi narciarskie

Aktualnie w Beskidach na potrzeby turystów czeka ponad 200 km tras narciarskich w okolicy

Bielska-Białej (Klimczok, Szyndzielnia, Magurka), Jaworza (Błatnia), Szczyrku (Cerhla), Wisły

(Kubalonka), Istebnej (Jaworzynka, Koniaków), Milówki (Kamesznica), Rajczy (Zwardoń, Sól,

Rycerka, Ujsoły). Dla preferujących narciarstwo zjazdowe przygotowano ponad 150 wyciągów

narciarskich i odpowiednio przygotowane stoki. Największa koncentracja wyciągów ma miejsce w

rejonie Szczyrku, Korbielowa, Wisły, Ustronia, Brennej, Istebnej i Zwardonia, a najdłuższe z

wyciągów liczą 900-1000 m41

.

Tabela 13. Wykaz zimowych narciarskich szlaków turystycznych w Beskidzie Małym i Beskidzie

Śląskim (położonych na terenie miasta Bielsko-Biała). Łączna długość szlaków 36,2 km

Przebieg szlaku Kolor szlaku Długość szlaku

(km)

Stopień trudności

BESKID MAŁY

Łysa Przełęcz – Mała Straconka –

Straconka (MZK Leśniczówka)

czarny 1, 9 łatwa

Łysa Przełęcz – Mikuszowice (MZK

Stalownik)

czerwony 1, 8 dość trudna

BESKID ŚLĄSKI

Klimczok - Szyndzielnia czerwony 2, 0 łatwa

Szyndzielnia – Dylówki – Dębowiec –

Olszówka Górna (MZK)

czerwony 6, 1 łatwa

Szyndzielnia – Przeł. Kołowrót –

Olszówka Górna (MZK)

niebieski 4, 3 trudna

Klimczok – Szyndzielnia – Kołowrót

– Cygański Las (MZK)

czarny 9, 1 dość trudna

Klimczok – Stołów - Błatnia żółty 4, 8 dość trudna

Kołowrót – Kozia Góra – Cygański

Las (MZK)

zielony 4, 5 łatwa

Klimczok – Trzy Kopce – Rezerwat

„Stok Szyndzielni”

czerwony 1, 7 dość trudna

Źródło:http://um. bielsko. pl/web/images/stories/2011/rozne/wykaz%20zimowych%20narciarskich%20szlak%

D3w%20turystycznych%202011.pdf (10. 08. 2011).

W Beskidach działa ponadto pięć kolejek linowych: na Skrzyczne w Szczyrku, na

Szyndzielnię w Bielsku-Białej, na Czantorię w Ustroniu-Polanie, na Palenicę w Ustroniu-Jaszowcu i

na górę Żar w Czernichowie. W Szczyrku istnieje ponad 60 km tras narciarskich o różnym stopniu

trudności i blisko 30 wyciągów, w tym 2 krzesełkowe. Trasy narciarskie wyposażone są w armatki

śnieżne, a kilka stoków jest również oświetlonych. W Korbielowie funkcjonuje 14 wyciągów

obsługujących 15 km tras. Dobre warunki dla narciarstwa zjazdowego występują w Wiśle; działa tu

ponad 20 wyciągów obsługujące 20 km tras, w tym jedna kolej linowa 2 osobowa. Duża różnorodność

ośrodków położonych na terenie Regionu Podbeskidzie sprawia, że można dla nich zaproponować

41

http://www. slaskie. pl/przest_plan/ekofiz/3_diagn_stanu/2_uzytk_zasob/2_8_turystyka/iii_2_8_turystyka. pdf

(2011-08-10).

65

różne scenariusze rozwoju. Docelowo proponuje się dążenie do osiągnięcia następującego obrazu

ważniejszych ośrodków narciarskich województwa42

:

1. Szczyrk — najlepszy ośrodek narciarski w Beskidach, oferujący dużą ilość dobrze

przygotowanych i zróżnicowanych tras narciarskich i snowboardowych, dostępnych

dzięki objętej wspólnym karnetem sieci nowoczesnych, wygodnych wyciągów i kolejek.

Dobra dostępność komunikacyjna, na co ma wpłynąć jakość dróg dojazdowych i

funkcjonująca sieć skibusów dowożących z parkingów do dolnych stacji. Liczna i

zróżnicowana baza noclegowa i gastronomiczna zapewnia także wiele atrakcji: tzw. aprés-

ski o charakterze sportowym (basen, korty, rehabilitacja) i kulturowym (spektakle, kino,

koncerty, dyskoteki).

2. Wisła i Ustroń — popularne ośrodki narciarskie o zróżnicowanych warunkach i różnym

stopniu trudności tras narciarskich, zapewniające bardzo szeroki wybór dodatkowych

atrakcji poza narciarstwem oraz dobrze rozwiniętą bazę noclegową i gastronomiczną.

3. Korbielów — ośrodek narciarski dający gwarancję dobrej jakości tras i pokrywy śnieżnej

przez większą część sezonu oraz mniejszej liczby osób niż w pozostałych popularnych

ośrodkach; powinien posiadać dobrze rozwiniętą bazę noclegową i gastronomiczną;

atrakcje dodatkowe mają tam mniejsze znaczenie.

4. Brenna — ośrodek oferujący narciarzom możliwość kontaktu z przyrodą na trasach dobrej

jakości. Dobrze rozwinięta baza noclegowa oparta na małych obiektach, przede wszystkim

kwaterach agroturystycznych, a duża ilość lokali gastronomicznych serwuje m.in. potrawy

regionalne. Odbywające się tu liczne imprezy kulturalne, często nawiązują do kultury

ludowej.

5. Pozostałe obszary Beskidów oferują turystom zainteresowanym sportami zimowymi

liczne mniejsze ośrodki. Mają one gorszą dostępność komunikacyjną i często gorzej

przygotowane są od strony infrastrukturalnej. Zdobywają one jednak klientów niższą ceną

usług (zwłaszcza noclegowych i gastronomicznych) oraz oryginalnością lokalizacji.

Do funkcjonujących tras i wyciągów narciarskich w Beskidach należą43

.

BIELSKO BIAŁA,

Szyndzielnia

o kolejka linowa, schronisko, wyciąg narciarski

o kolej gondolowa, długość 1810 m, różnica wzniesień 449 m, zdolność przewozowa

850 osób/godz.,

o nartostrada z Szyndzielni na Dębowiec;

Hala Kamienicka, wyciąg talerzykowy Szus, długość 270 m, różnica wzniesień 43 m,

zdolność przewozowa 450 osób/godz., oświetlony;

Dębowiec - wyciąg, schronisko, wyciąg talerzykowy, długość 450 m, różnica wzniesień 98 m,


Klimczok - wyciąg, schronisko, wyciąg talerzykowy, długość 380 m, różnica wzniesień 105

m, zdolność przewozowa 200 osób/godz., oświetlony;

Górki na sanki Bielsko-Biała, ul. Listopadowa, Bielsko-Biała, Cygański Las — rejon

zdemontowanej skoczni narciarskiej Dębowiec

BRENNA

Brenna — wieś, wczasowisko nad rzeką Brennicą, położona na wysokości ok. 366 m n.p.m., między

pasmem Równicy a Klimczokiem i Błatnią. Świetny punkt wypadowy do wędrówek po górskich

szlakach: górskich i rowerowych. Początek bierze tu 6 oznakowanych szlaków wiodących na

Równicę, Błatnią, Kotarz, Grabową, Trzy Kopce i Klimczok. Poprzez Przełęcz Karkoszczonkę i

pobliskie szczyty sąsiaduje ze Szczyrkiem. Jako baza turystyczno-noclegowa może obsłużyć

jednorazowo ok. 3500 osób.

Kompleks narciarski Brenna WęgierSKI:

42

http://www. slaskie. pl/stratur/srt_4_5. htm (2011-08-10). 42

Na podstawie http://www. infomaza. bielsko. pl/narty. php (2011-08-10). 43

http://www. infomaza. bielsko. pl/narty. php (2011-08-10).

66

o Borynia — wyciąg orczykowy, dwuosobowy o długości 680m, różnica wzniesień

156m, przepustowość 800 os./godz., trzy trasy, dośnieżane, ratrakowane i oświetlone;

o Gronik — wyciąg talerzykowy o przepustowości 480 os./godz., trasa łatwa o długości

600m, dośnieżana i ratrakowana;

o Kisiałka — wyciąg talerzykowy o przepustowości 400 os./godz., trasa trudna o

długości 550m, dośnieżana i ratrakowana;

o Witkowska — wyciąg talerzykowy o długości 550m, przepustowość 400 os./godz.,

trasa o długości 600m, dośnieżana i ratrakowana;

o Mini — wyciąg talerzykowy o długości 200m, przepustowość 480 os./godz., trasa

łatwa - dla początkujących o długości 240m, dośnieżana i ratrakowana;

o Hyrca 1 — wyciąg orczykowy o długości 750m, przepustowość 750 os./godz., trzy

trasy, dośnieżane i ratrakowane;

o Hyrca 2 — wyciąg orczykowy o długości 650m, przepustowość 750 os./godz., trzy

trasy, dośnieżane i ratrakowane;

Dolina Leśnicy, stacja narciarska (wszystkie trasy przygotowywane są przez nowoczesne

ratraki)

o Świniorka I — wyciąg zaczepowy o długości 135m, przepustowość 250 os./godz.,

trasa dla początkujących narciarzy, oświetlona i dośnieżana;

o Świniorka II — wyciąg talerzykowy o długości 470m, różnica wzniesień 115m,

przepustowość 800 os./godz., trasa średnio trudna, oświetlona i dośnieżana;

o Świniorka III — wyciąg talerzykowy o długości 468m, różnica wzniesień 114m,

przepustowość 600 os./godz., trasa średnio trudna, dośnieżana;

o Świniorka IV — wyciąg talerzykowy o długości 500m, przepustowość 850 os./godz.,

trasa średnio trudna, dośnieżana;

Pod Starym Groniem, Brenna;

Stary Groń — wyciąg orczykowy dwuosobowy o długości 630m, przepustowość 700

os./godz., różnica wzniesień 138m, trasa dla narciarzy średnio zaawansowanych, oświetlona,

dośnieżana i ratrakowana;

Jawornik — wyciąg talerzykowy o długości 163m, przepustowość 290 os./godz., stok dla

dzieci oraz narciarzy stawiających pierwsze kroki;

Groniczek — wyciąg talerzykowy o długości 130m, różnica wzniesień 25m, skocznia dla

snowboardzistów, tor saneczkowy dla dzieci;

ISTEBNA

Kubalonka — wyciąg talerzykowy, długość 106 m, parking;

Marek - wyciąg orczykowy 2-osobowy, długość 820 m, różnica wzniesień 145 m, oświetlony,

parking;

Maria — wyciąg orczykowy 2-osobowy, długość 450 m, różnica wzniesień 100 m, parking;

Złoty Groń (mały) — wyciąg talerzykowy, długość 260 m;

Złoty Groń-Kurpiński — wyciąg orczykowy 2-osobowy, długość 800 m, różnica wzniesień

160 m, parking;

JAWORZYNKA

Wawrzaczów Groń — wyciąg talerzykowy, długość 50 m, różnica wzniesień 23 m;

KAMESZNICA

Kamesznica — wyciąg orczykowy, długość 480 m, różnica wzniesień 60 m;

KOCIERZ, kompleksie Hotel & SPA „Kocierz”, dwa orczykowe wyciągi narciarskie i dwie

oświetlone i sztucznie naśnieżane trasy zjazdowe o łącznej przepustowości 900 os./godz.;

pierwszy wyciąg: długość 100 m, różnica poziomów 15 m, trasa zjazdowa długość 150 m -

naśnieżana, oświetlona, ratrakowana, przeznaczona dla dzieci i początkujących;

drugi wyciąg: długość 300 m, różnica poziomów 100 m, trasa zjazdowa długość 750 m -

naśnieżana, oświetlona, ratrakowana, o zróżnicowanym nachyleniu przeznaczona dla średnio

zaawansowanych i zaawansowanych;

Dwie trasy biegowe - pierwsza dłuższa, pętla długości 1,5 km, druga mniejsza;

KONIAKÓW

67

Wyciąg nr I — orczykowy, długość 600 m, różnica wzniesień 160 m;

Wyciąg nr II — orczykowy, długość 600 m, różnica wzniesień 160 m;

Wyciąg nr III — orczykowy, długość 450 m, różnica wzniesień 130 m;

Wyciąg narciarski „Szus”;

KORBIELÓW, średniej wielkości miejscowość (3 tys. mieszk.), położona u podnóża Pilska

(drugiego co do wysokości szczytu w Beskidzie Żywieckim); funkcjonuje tu całodobowe przejście

graniczne ze Słowacją.

Pilsko (GAT) — 8 wyciągów (7 orczykowych, 1 talerzykowy), 8 tras:

o Wyciąg nr I Kamienna-Solisko Mazurowe — wyciąg orczykowy, długość 690 m,

różnica wzniesień 153 m, zdolność przewozowa 900 osób/godz.;

o Wyciągi nr: III i IV Solisko-Buczynka — wyciąg orczykowy, długość 1186 m, różnica

wzniesień 238,8 m, zdolność przewozowa 2 x 700 osób/godz.;

o Wyciągi nr: V i VI Hala Szczawiny-Hala Miziowa — wyciąg orczykowy, długość 913

m, różnica wzniesień 234 m, zdolność przewozowa 2 x 760 osób/godz.;

o Wyciąg nr VII Hala Miziowa-Pilsko — wyciąg orczykowy, długość 670 m, różnica

wzniesień 198,4 m, zdolność przewozowa 810 osób/godz.;

o Wyciąg nr VIII Hala Miziowa-Kopiec — wyciąg orczykowy, długość 430 m, różnica

wzniesień 118 m, zdolność przewozowa 888 osób/godz.;

o Wyciąg nr IX Buczynka-Hala Szczawiny — wyciąg talerzykowy, długość 455 m,

różnica wzniesień 27,7 m, do ułatwienia dojazdu na Halę Szczawiny, zdolność

przewozowa 600 osób/godz.;

TRASY NARCIARSKIE

Buczynka Hala Szczawiny — łącznikowa, bardzo łatwa, długość 1800 m, różnica wzniesień

16 m;

Guczynka H. Buczynka - H. Walacowa - Solisko - Kamienna — średnio trudna, długość 2100

m, różnica wzniesień 386 m;

Hala Miziowa - Hala Szczawiny — średnio trudna, długość 1200 m, różnica wzniesień 200;

Hala Miziowa - Międzymłaki - Bartek - Hala Szczawiny — łatwa, długość 2600 m, różnica

wzniesień 213 m;

Hala Miziowa - Hala Szczawiny — bardzo trudna, długość 1000 m, różnica wzniesień 240 m;

Hala Szczawiny - Kamienna — łatwa, długość 2400 m, różnica wzniesień 370 m;

Kopiec - Hala Miziowa — średnio trudna, długość 500 m, różnica wzniesień 120 m;

Kopiec - Hala Miziowa — średnio trudna, długość 800 m, różnica wzniesień 120 m;

Pilsko - Hala Miziowa — trudna, długość 900 m, różnica wzniesień 200 m;

Solisko Kamienna — łatwa, długość 1100 m, różnica wzniesień 160 m;

Solisko Kamienna — średnio trudna, długość 800 m, różnica wzniesień 160 m;

Kamienna — wyciąg krzesełkowy (długość 850 m);

Kopiec — wyciąg orczykowy, długość 420 m;

MIĘDZYBRODZIE BIALSKIE

2 wyciągi orczykowe (długości 550 i 200 m);

MIĘDZYBRODZIE ŻYWIECKIE

Góra Żar — sztucznie naśnieżany stok 1600 m, oświetlony;

wyciąg orczykowy, długość 300 m, różnica wysokości 54 m, średnie pochylenie 10 stopni,

czas jazdy 2 min., zdolność przewozowa 750 os./godz.;

wyciąg taśmowy Sun Kid (dla dzieci), długość 51 m, różnica wysokości 10 m, średnie

pochylenie 18, 5 stopni, czas jazdy 2 min.;

MILÓWKA

wyciąg orczykowy, długość 350 m

RYCERKA

Na Przegibku — wyciąg orczykowy, długość 303 m NAT - wyciąg orczykowy 2-osobowy,

długość 987 m;

Pod Przysłopem — wyciąg orczykowy, długość 360 m;

68

RZYKI Czarny Groń, Sułkowice, Rzyki, Osiedle Praciaki 91

Rzyki - stok narciarski „Pracica” — nowoczesny wyciąg orczykowy, dolna trasa dł. 600 m

(oświetlona), górna trasa dł. 400 m, różnica wzniesień 200 m;

SZCZYRK miasto w powiecie bielskim, leżące na wysokości 460-900 m n.p.m., położone nad Żylicą

u podnóży Skrzycznego i Klimczoka. Znany ośrodek sportów zimowych z największą w Polsce ilością

wyciągów (35), w tym 2-osobowy wyciąg krzesełkowy na Skrzyczne, około 60 km tras (część

sztucznie naśnieżanych), 2 skocznie narciarskie, oświetlone stoki slalomowe.

COS — Doliny III, Doliny II, Hondraski dwuosobowy wyciąg krzesełkowy:

o Doliny II — wyciąg orczykowy, długość 505 m, zdolność przewozowa 240

osób/godz., różnica wzniesień 110 m;

o Doliny III — wyciąg orczykowy, długość 1152m, zdolność przewozowa 600


o Hondraski — wyciąg orczykowy, długość 1288m, zdolność przewozowa 600


Trasy narciarskie COS:

o Ondraszek (niebieska) Skrzyczne-Jaworzyna — najłatwiejsza trasa ze Skrzycznego,

długość 5200 m, różnica wzniesień 710 m;

o Widokowa (zielona) Jaworzyna-Doliny — bardzo łatwa, długość 2300 m, różnica

wzniesień 400 m;

o Kaskada (czerwona) Skrzyczne-Jaworzyna — trasa trudna, długość 3100 m, różnica

wzniesień 710 m;

o FIS (czarna) Skrzyczne-Doliny-Dunacie — trasa wyczynowa, bardzo trudna, posiada

licencję Międzynarodowej Federacji Narciarskiej FIS na rozgrywanie zawodów w

narciarstwie alpejskim, długość 2800 m, różnica wzniesień 650 m, sztucznie

naśnieżana;

Czyrna-Solisko GAT:

o Wyciąg I i XI — orczykowy 2-osobowy, podwójny, długość 1288 m, różnica

wzniesień 354 m, zdolność przewozowa 2 x 590 osób/godz.;

o Wyciąg II i X — orczykowy 2-osobowy, podwójny, długość 1350 m, różnica


o Wyciąg III i XIII — orczykowy 2-osobowy, podwójny, długość 1315 m, różnica


o Wyciąg IV i XII — orczykowy 2-osobowy, podwójny, długość 1174 m, różnica


o Wyciąg V i IX — orczykowy 2-osobowy, podwójny, długość 842 m, różnica


o Wyciąg VI — orczykowy 2-osobowy, długość 717 m, różnica wzniesień 103 m,

zdolność przewozowa 720 osób/godz.;

o Wyciąg VII — orczykowy 2-osobowy, długość 870 m, różnica wzniesień 241 m,


o Wyciąg VIII — orczykowy 2-osobowy, długość 495 m, różnica wzniesień 125 m,


Beskid Szczyrk Biała — wyciąg orczykowy, długość 788 m, różnica wzniesień 246 m, 850

osób/godz., oświetlony;

Beskidek Szczyrk Biała — wyciąg orczykowy, dla dzieci, długość 100;

Beskidek Szczyrk Biała — wyciąg orczykowy, długość 707 m, różnica wzniesień 210 m, 425

osób/godz., dośnieżany, oświetlony;

Biały Krzyż — wyciąg orczykowy, dla dzieci, długość 174 m;

Biały Krzyż — wyciąg orczykowy, długość 240 m;

Harnaś — wyciąg orczykowy, długość 219 m;

Kaimówka — wyciąg talerzykowy, długość 394 m;

Kotarz — wyciąg orczykowy, długość 441 m, 215 osób/godz.;

Słoneczny — wyciąg talerzykowy, długość 288 m;

69

Skrzyczne — wyciąg talerzykowy, długość 270 m;

Wyrobiska — wyciąg orczykowy, długość 370 m, 600 osób/godz.;

Zapalenica — wyciąg orczykowy, długość 490 m;

ŚWINNA PRZYŁĘKÓW

Na Kępach — wyciąg orczykowy, długość 698 m, różnica wzniesień 80 m;

UJSOŁY

Kotelnica — wyciąg orczykowy, długość 976 m;

Kublesówka — wyciąg talerzykowy, długość 201 m;

USTROŃ kurort turystyczno-uzdrowiskowy w Beskidzie Śląskim, leżący na wysokości 365 m n.p.m.

Położony pomiędzy zboczami Czantorii (995 m) i Równicy (884 m) w dolinie rzeki Wisły. Posiada

dużą ilość tras narciarskich oraz wyciągów (w tym wyciąg krzesełkowy na Czantorię) oraz oświetlony

stok ze sztucznym naśnieżaniem w dolinie Poniwca.

Faturka (Czantoria Wielka) — wyciąg orczykowy, długość 670 m;

Stokłosica (Czantoria Wielka) — wyciąg talerzykowy, długość 230 m;

Polanka Czantoria — wyciąg talerzykowy, długość 300 m, oświetlony;

Palenica — wyciąg orczykowy, długość 964 m, różnica wzniesień 233 m, oświetlony;

Mała Palenica — wyciąg orczykowy, długość 400 m, oświetlony;

Jaszowiec — wyciąg talerzykowy, długość 198m, oświetlony;

Poniwiec — wyciąg orczykowy, długość 747 m, różnica wzniesień 246 m, oświetlony;

Zawodzie — wyciąg talerzykowy, długość 240 m, oświetlony;

WISŁA otoczone górami miasto (11, 5 tys. mieszk.) położone w dolinie Wisły, drugi po Szczyrku

ośrodek narciarski w Beskidach, bardzo duża baza noclegowa (15 tys. miejsc).

Cieńków Wisła Malinka — wyciąg orczykowy podwójny, długość 894 m, różnica wzniesień

196 m, zdolność przewozowa 1200 osób/godz., 4 oświetlone i naśnieżane trasy;

Soszów Wisła Jawornik, Stacja Narciarska Soszów, 4 trasy, dyżurka GOPR, bar przy dolnej

stacji wyciągu orczykowego, bar w schronisku na Soszowie:

o H0 — kanapa 4-osobowa, dł. 815 m, różn. wzn. 183 m, przep. 2400 os./godz.;

o H1 — orczyk podwójny, dł. 600 m, różn. wzn. 90 m, przep. 1250 os./godz.;

o H2 — orczyk talerzyk, dł. 805 m, różn. wzn. 160 m, przep. 1100 os./godz.;



o Stożek;

o 2-osobowy wyciąg krzesełkowy, dł. 800 m, różn. wzn. 240 m;

o orczyk talerzyk, dł. 300 m, różn. wzn. 80 m;

o orczyk talerzyk, dł. 350 m, różn. wzn. 50 m;

Wisła Łabajów — wyciąg orczykowy, długość 606 m;

Barania Góra Polana Przysłop — wyciąg talerzykowy, długość 328 m;

Bochnia Wisła Malinka — wyciąg talerzykowy, długość 210 m;

Kamienny — wyciąg talerzykowy, długość 300 m;

Kozińce Wisła Głębce — wyciąg orczykowy, długość 800 m;

Krzywy Jawornik — wyciąg orczykowy, długość 760 m;

Kuba Kubalonka — wyciąg talerzykowy, długość 100 m;

Pasieki, Wisła, — wyciąg orczykowy pojedynczy, oświetlony, przygotowany ratrakiem,

długość 500 m; wyciąg do snowtubingu (nowość w Polsce) i nartosanek;

Partecznik — wyciąg orczykowy 2-osobowy, długość 500 m;

Skaliczanka Łabajów-Kiczory — wyciąg orczykowy, długość 600 m, różnica wzniesień 160

m, zdolność przewozowa 660 osób/godz.;

Wróblówki Nowa Osada — wyciąg orczykowy, długość 950 m;

ZAWOJA

Baca Zawoja Czatoża — wyciąg orczykowy, długość 400 m, różnica wzniesień 70 m,

zdolność przewozowa 600 osób/godz., sztuczne naśnieżanie, parking;

70

Baca 2 Zawoja Czatoża — wyciąg orczykowy, długość 150 m, różnica wzniesień 30 m,

zdolność przewozowa 300 osób/godz., parking;

Baca 3 Zawoja Barańcowa — wyciąg orczykowy, długość 300 m, różnica wzniesień 50 m,

zdolność przewozowa 450 osób/godz., parking;

Kolisty Groń Zawoja Widły — wyciąg orczykowy, długość 635 m, różnica wzniesień 172 m,


Wojtek Zawoja Czatoża — wyciąg orczykowy, długość 410 m, różnica wzniesień 110 m,

zdolność przewozowa 460 osób/godz., sztuczne naśnieżanie, oświetlony, parking;

Zawoja Mosorne — wyciąg orczykowy, długość 830 m, różnica wzniesień 160 m, zdolność

przewozowa 720 osób/godz., parking;

ZWARDOŃ niewielka miejscowość (3,2 tys. mieszkańców) położona na wysokości ok. 680 m n.p.m.

na Przełęczy Zwardońskiej, przy granicy ze Słowacją (przejście graniczne Zwardoń-Myto-Skalite).

Bór i Skalanka — 3 wyciągi orczykowe (Skalanka I, długość 620 m, różnica wzniesień 147 m,

zdolność przewozowa 620 osób/godz., oświetlony; Skalanka II, długość 250 m), 4 trasy;

Myto — 4 wyciągi (2 orczykowe, 2 talerzykowe), 7 tras (6 oświetlonych), bar;

Trawers — 2 wyciągi (1 orczykowy, 1 talerzykowy), 4 trasy, bar;

Rachowiec — 2 wyciągi orczykowe (Duży, długość 1100 m, różnica wzniesień 220 m; Mały,

długość 970 m, różnica wzniesień 160 m), 2 trasy;

Wieś — 3 wyciągi talerzykowe, 4 trasy (3 oświetlone), bar;

Karlik — wyciąg talerzykowy, długość 303 m;

Karolinka — wyciąg talerzykowy, długość 298 m;

Orawcowa — wyciąg talerzykowy, długość 398 m;

ŻABNICA

Pod Boraczą — wyciąg orczykowy, długość 374 m;

Skałka — wyciąg orczykowy, długość 243 m;

Tworzówka — wyciąg talerzykowy, długość 306 m;

Wojtówka — wyciąg orczykowy, długość 437 m;

Zaprzelina — wyciąg orczykowy, długość 300 m;

ŻYWIEC SPORYSZ

Czarny Grojec I — wyciąg talerzykowy, długość 249 m;

Czarny Grojec II — wyciąg talerzykowy, długość 180.

Kąpieliska

Na terenie Subregionu Południe działają m.in. kąpieliska:

Pływalnia Panorama BBOSiR, Bielsko-Biała, 2 baseny o wymiarach 50 x 25 m: pływacki

(głębokość od 1,6 do 4,5 m) i dziecięcy (głębokość do 1,4 m), 15-metrowa skocznia, 42-

metrową zjeżdżalnia, 2 boiska do siatkówki plażowej, wypożyczalnia sprzętu,

przebieralnia, zaplecze gastronomiczne;

Pływalnia „Start”, BBOSiR, Bielsko-Biała, 3 baseny: sportowy (o wymiarach 50 x 21 m,

głębokości od 1,35 do 1,80 m), rekreacyjny (o wymiarach 57,5 x 36,3 m, głębokości od

0,01 do 1,25 m z podgrzewaną wodą, kanałem rwącej rzeki, masażami wodno-

powietrznymi) oraz brodzik (o wymiarach 12,7 x 7,6 m i głębokości 0,45 m); zjeżdżalnie

wodne (rodzinna 4-torowa oraz jednotorowa); przebieralnie (13 kabin oraz 292 szafki

szatniowe); 2 korty do tenisa ziemnego; 2 boiska do siatkówki plażowej; ściana

wspinaczkowa; boisko do streetball'a; plac zabaw dla dzieci; amfiteatr z małą sceną;

oświetlenie; obiekty gastronomiczne;

Kryta pływalnia „Troclik”, BBOSiR Bielsko-Biała, dwa baseny: sportowy (25 x 12,5 m;

głębokość od 1,35 m do 1,80 m; podświetlany; 6 torów) i rekreacyjny (12,5 x 6 m;

głębokość od 0,4 m do 1,1 m; podświetlany), zjeżdżalnię o długości 54 m i średnicy 100

cm, dwie wanny z hydromasażem (jacuzzi), dwie sauny suche, gabinet masażu, solarium,

„Vacuum Fitness”, sklepik pływacki, kawiarnia i szatnia;

Pływalnia AQUA S. A. w Bielsku-Białej AQUA basen sportowy (25 x 12,5 m; głębokość

1,2 - 1,8 m) z masażem, brodzik dla dzieci (5 x 5 m; głębokość 0,25 - 0,3 m), basen

71

rekreacyjny z biczami wodnymi (3 x 5 m; głębokość 1,0 - 1,1 m), 6-osobową saunę

suchą, kawiarenkę i sklepik ze sprzętem pływackim; nowoczesną siłownię i salę fitness;

Kryty basen przy Bielskim Szkolnym Ośrodku Gimnastyki Korekcyjno-Kompensacyjnej,

Bielsko Biała, basen posiada sprzęt sportowy do ćwiczeń rehabilitacyjnych, wannę do

hydromasażu (na 5 osób), wypożyczenie sprzętu (deski, piłki, płetwy, bramki), siłownia;

Kryta pływalnia w Lipniku — Szkoła Podstawowa Nr 13, Bielsko Biała, niewielki basen

(8 x 15 m), jeden trzyosobowy basenik z jacuzzi, mini-kawiarnia;

Kryty basen Wodnik — MOSiR Czechowice-Dziedzice, basen główny posiadający sześć

torów pływackich (12,5 m x 25 m, głębokość: 120 - 180 cm), basen rekreacyjny

(głębokość: 90 - 120 cm, z tzw. „dziką rzeką”, leżankami i „gejzerem” do masażu

powietrznego oraz punktami masażu wodnego), brodzik o głębokości 40 cm

(wyposażony w wodny parasol), zjeżdżalnię o długości 60 m (wyposażoną w urządzenie

start-stop, regulujące częstotliwość zjeżdżania), dwie wanny Whirpool (jacuzzi) o

średnicy 2,5 m z masażem wodnym i powietrznym; saunę suchą i parową; gabinet

odnowy biologicznej; kawiarnio-restauracja, centrum fitness, kręgielnia, siłownia;

Basen otwarty MOSiR Czechowice-Dziedzice basen sportowo-rekreacyjny (13 x 25 m,

głębokość: 120 - 180 cm), brodzik dla dzieci z placem zabaw, dwie zjeżdżalnie (46 i

68 m), przebieralnia, kompleks gastronomiczny, wypożyczalnię sprzętu rekreacyjnego;

Kryty basen w Goczałkowicach — Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji Goczałkowice-

Zdrój basen sportowy (25 x 16 m o głębokości 1, 3 - 1, 8 m), basen treningowy (15 x 8, 5

m o głębokości 1, 10 - 1, 35 m), brodzik o głębokości 1 m, wanna do solanki (3, 5 x 2, 5

m), wanna z hydromasażem (3, 5 x 2, 5 m), sauna zjeżdżalnię rurową, trybuny na ok. 200

widzów;

Kryty basen przy Centrum Sportowo-Widowiskowym w Kozach basen (25 x 10, 5 m, 5

torów); zaplecze przystosowane dla osób niepełnosprawnych;

Pływalnia Miejska — Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji Żywiec saunę fińską (kabina

trzyosobowa), solarium z kabiną pionową;

Kryta pływalnia — Ośrodek Sportu i Rekreacji Kęty, 44-metrową zjeżdżalnię, dwa

sześcioosobowe baseniki z jacuzzi, stanowiska z hydromasażem, saunę, kawiarnię,

szatnię, kiosk;

Kryta Pływalnia Delfin, Skoczów 93-metrową zjeżdżalnię, dwa baseny: dziecięcy i

sportowy, sauny (parowa, sucha), stanowiska z hydromasażem, jeden sześcioosobowy

basenik z jacuzzi, bufet, kiosk; ponadto: siłownię, kręgielnię, gabinet masażu, aerobik, 3

korty tenisowe;

Centralny Ośrodek Sportu Szczyrk — kryty basen olimpijska długość 25,02 m, głębokość

od 1,60 do 1,80 m, nowoczesne uzdatnianie wody (promienie UV), jedna trzyosobowa

wanna z jacuzzi, profesjonalny pomiar czasu, siodełko hydrauliczne dla osób

niepełnosprawnych; obok siłownia, sauna, kawiarnia;

Kompleks Rekreacyjno Sportowy RELAKS Międzybrodzie Bialskie duży ogrzewany

(25 C) basen o wymiarach 50 x 20 metrów i głębokości od 120 do 190 cm, brodzik ze

zjeżdżalnią dla maluchów;

Przedsiębiorstwo Uzdrowiskowe „USTROŃ” S. A. basen z wodą ciepliczą

wysokozmineralizowaną solanką jodo-bromową (na jej bazie uruchomiono cztery baseny

rehabilitacyjne, w tym dwa z dodatkowymi zabiegami masażu podwodnego i kąpieli

perełkowej)

Ośrodek Wypoczynkowy „Fregata” Zarzecze, położony bezpośrednio nad jeziorem

Żywieckim, na terenie ośrodka znajduje się otwarty basen ze zjeżdżalnią i brodzikiem dla

dzieci,

Można także korzystać z basenów należących do hoteli, między innymi:

Jaworze: Hotel Jawor,

Szczyrk: Hotel Klimczok, Hotel Skalite, Hotel Elbrus, Hotel Zagroń, Hotel

Harnaś,

Wisła: Hotel Gołębiewski, Hotel Stok,

Ustroń: Hotel Belweder,

72

Lipowa: Hotel Zimnik,

Bystra: Hotel MSWiA Magnus,

Wypożyczalnie sprzętu wodnego

Na terenie Beskidów nie istnieje wiele wypożyczalni sprzętu wodnego, a większość z nich

zlokalizowana została w okolicy Jeziora Żywieckiego i Międzybrodzkiego:

Hotel Odys, Czernichów, własna keja i wypożyczalnia sprzętu wodnego;

Statek Turystyczny Robert Dusza, Czernichów wypożyczalnia sprzętu wodnego kajaki,

rowerki wodne;

Przystań wodna na Zaporze, malowniczo położone miejsce znajduje się obok zapory

wodnej w Tresnej, oferuje wypożyczalnię sprzętu wodnego: rowerki, kajaki, łódki, sprzęt

wędkarski oraz prawie godzinny rejs po Jeziorze Żywieckim;

Ośrodek Sportów Wodnych i Rekreacji „Neptun”, Tresna-Zarzecze, przystań jachtowa —

wypożyczalnia sprzętu wodnego: żaglówki, rowery wodne, kajaki;

Ośrodek Wypoczynkowy „Fregata” Zarzecze, położony bezpośrednio nad jeziorem.

posiada własną przystań żeglarską i wypożyczalnię sprzętu wodnego;

OW Ondraszek Międzybrodzie Żywieckie;

Międzybrodzie Bialskie, LOK, nad Jeziorem Międzybrodzkim, wypożyczalnia sprzętu

wodnego: kajaki, rowery wodne;

Tresna, Yacht Klub Polski Bielsko, nad Jeziorem Żywieckim, wypożyczalnia sprzętu

wodnego: jachty DZ-ta, Trener, Nefryt, jacht Omega, kajak/łódź wiosłowa;

Żywiec, Pensjonat Mega, nad Jeziorem Żywieckim, wypożyczalnia sprzętu wodnego:

deska windsurfingowa, kajak, łódź wiosłowa;

Przystań Halny Zarzecze, przystań Klubu żeglarskiego Halny — Bielsko-Biała,

wypożyczalnia sprzętu pływającego: 22 łódki typu Omega2, jednostki dwumasztowe, 10

dużych pięcioosobowych rowerków wodnych, kajaki, łodzie wiosłowe, inny sprzęt

pływający.

Parki rozrywki

Leśny Park Niespodzianek Ustroń, Beskid Śląski,

Centrum Meteorologii i Energii Odnawialnej, Ustroń, Beskid Śląski,

Miniogród botaniczny ogrzewany bateriami słonecznymi, Ustroń, Beskid Śląski,

Kompleks Rekreacyjno-Sportowy pod Równicą- Figlowa Zagroda, Ustroń, Beskid

Śląski,

Park Rozrywki i Edukacji „Dream Park Ochaby” w Ochabach, Beskid Śląski,

Park Rozrywki DINOLANDIA — Inwałd, Beskid Mały,

Park Miniatur „Świat Marzeń, Inwałd, Beskid Mały,

Mini Zoo „Kucyk”, Wioska Indiańska i Plac Zabaw, Inwałd, Beskid Mały,

Dinolandia Park Rozrywki, Inwałd, Beskid Mały.

Parki linowe

Tor saneczkowy położony na Słonecznej Polanie, na stoku Dębowca, Bielsko-Biała,

Beskid Śląski,

Kompleks Rekreacyjno-Sportowy pod Równicą, całoroczny tor saneczkowy typu roller

coaster Ustroń, Beskid Śląski,

Tor saneczkowy na Czantorii, wybudowano przy górnej stacji wyciągu na Czantorię

(koło Ustronia), Ustroń, Beskid Śląski,

Kozia Góra — naturalny tor saneczkowy, Beskid Śląski,

Naturalny tor saneczkowy w Szczyrku-Biłej, Szczyrk Biła Beskid Śląski,

Całoroczny Tor Saneczkowy, zbocze Górze Żar (północny stok, przy budynku METEO),

Beskid Mały,

Całoroczny Tor Saneczkowy Międzybrodzie Żywieckie, Beskid Mały,

Park Linowy — Wisła Głębce „PASIEKI”,

73

Park Linowy nad wodospadem, Wisła Czarne,

Przygoda Park, Wisła,

Park Linowy na Górze Równica, Ustroń,

Park Linowy Trollandia Międzybrodzie Żywieckie u podnóża Góry Żar – obok dolnej

stacji kolejki PKL,

Park Linowy Trollandia, Rzyki koło Andrychowa Czarny Groń,

Park Linowy, Szczyrk centrum,

Park Linowy Orla Perć, Brenna.

Beskidy ze względu na usytuowanie, tworzą także wspaniałe możliwości do wypoczynku i

rekreacji związanej ze sportami powietrznymi:

Górska Szkoła Szybowcowa „Żar”,

Lotnisko Aleksandrowice,

Szkoła Latania „Góral” – Goleszów Góra Chełm,

Klub Lotniowy Ziemi Cieszyńskiej.

Organizatorzy turystyki

Biura turystyczne

Lata 90-te XX wieku zapoczątkowały powstawanie nowych biur podróży, których liczba w

województwie śląskim wzrastała w kolejnych latach, począwszy od roku 1999. Spadek nastąpił

dopiero w 2004 roku. Zjawisko tłumaczone jest wzrostem opłat kosztów ubezpieczeniowych i zmianą

statusu (na agenta), zwalniającą do zawierania umów gwarancyjnych. Poza tym części biur z różnych

powodów cofnięto zezwolenie na wykonywanie działalności i w ten sposób ich liczba zmniejszyła się

w 2001 roku o 12, w 2002 roku o 16, w 2003 roku o 26, zaś w 2004 roku o 32 biura. Łącznie w latach

2001-2004 cofnięto zezwolenie 76 biurom z województwa śląskiego. W rankingu ilościowym

województwo śląskie znajduje się na drugim miejscu po województwie mazowieckim, pod względem

liczby biur podróży z udziałem 13,9 %. Ich liczba odpowiada potencjałowi ludności województwa

śląskiego. Nieco wyższy udział województwa mazowieckiego 17,6% wynika z faktu, iż część biur

podróży ma swoje przedstawicielstwa w Warszawie, a prowadzi działalność innym województwie44

.

Tabela 14. Liczba biur podróży w województwie śląskim

Lata Województwo śląskie Polska

2000 385 2792

2001 443 3237

2002 486 3650

2003 489 3504

2004 419 2839

2005 364 2663

2006 358 2663 Źródło: Instytut turystyki, 2007

Według PKT w obecnej chwili na rynku funkcjonuje:

96 biur podróży w mieście Bielsko Biała,

20 biur podróży w powiecie bielskim, w tym (w nawiasie podano ilość biur podróży):

o Czechowice-Dziedzice (6)

o Szczyrk (5)

o Kozy (2)

o Czaniec (1)

o Jasienica (1)

o Kobiernice (1)

o Ligota (1)

44

Program rozwoju i promocji produktu turystycznego Gminy Czernichów na lata 2009 – 2013, Bielsko-Biała

2009.

74

o Pisarzowice (1)

o Wilkowice (1)

o Świętoszówka (1)

81 biur podróży w powiecie cieszyńskim, w tym (w nawiasie podano ilość biur podróży):

o Cieszyn (26)

o Ustroń (18)

o Wisła (17)

o Skoczów (7)

o Brenna (6)

o Strumień (2)

o Godziszów (1)

o Goleszów (1)

o Kaczyce (1)

o Pogórze (1)

o Wilamowice (1)

35 biur podróży w powiecie żywieckim, w tym (w nawiasie podano ilość biur podróży):

o Żywiec (22)

o Korbielów (2)

o Międzybrodzie Bialskie (2)

o Przyłęków (2)

o Jeleśnia (1)

o Milówka (1)

o Przybędza (1)

o Węgierska Górka (1)

o Zarzecze (1)

o Zwardoń (1)

o Łękawica (1)

Przewodnicy

W Kole Przewodników Turystycznych im. Stefana Czerneleckiego w Bielsku-Białej

zrzeszonych jest 62 przewodników beskidzkich. Są to osoby posiadające często oprócz stopnia

Przewodnika Beskidzkiego (różnych klas od 1 do 3), również inne licencje, jak np. Pilot wycieczek,

Instruktor Krajoznawstwa, Licencja na Parki Narodowe np. Pieniński, Babiogórski, Gorczański i

Ojcowski Park Narodowy.

4.5. INFRASTRUKTURA PARATURYSTYCZNA, W TYM SPOŁECZNA (KOMUNALNA,

KULTURALNA I ROZRYWKOWA)

Infrastruktura społeczna Infrastruktura społeczna to zespół urządzeń publicznych zaspokajających potrzeby socjalne,

oświatowe i kulturalne ludności. Infrastruktura społeczna ma duże znaczenie w rozwoju regionalnym,

jest bowiem czynnikiem dynamizującym gospodarkę, zarówno w aspekcie lokalnym, jak i

regionalnym. Przy rozpatrywaniu zagadnień infrastruktury społecznej pod kątem jej znaczenia dla

rozwoju turystyki należy brać pod uwagę, takie kategorie obiektów, które mają znaczenie

bezpośrednie dla turystów przybywających do regionu (biblioteki, domy kultury, kina, teatry, obiekty

sportowe (omawiane wcześniej), a także obiekty które pośrednio wpływają na poziom usług

turystycznych oraz komfort i bezpieczeństwo odwiedzających (szpitale, ośrodki zdrowia).

Położenie subregionu powoduje, że infrastruktura kulturalno-oświatowa jest bardzo istotna, z

drugiej zaś strony nie jest ona głównym celem ruchu turystycznego w regionie, a jedynie może pełnić

funkcje wspierające. Jej istnienie nie jest więc konieczne do funkcjonowania, ale pożądane, jako

istotny element alternatywnego wykorzystania czasu np. w czasie niepogody, utrudniającej uprawianie

turystyki w plenerze. Dodatkowo rozwój infrastruktury społecznej związanej z turystyką stanowi

kapitał budowany na potrzeby stałych mieszkańców Regionu, którym owa infrastruktura powinna

służyć na co dzień. Do obiektów tego tej kategorii należą w szczególności:

75

Banki

Poniżej przedstawiona została w kolejności alfabetycznej lista funkcjonujących na rynku

instytucji bankowych45

:

Andrychów

AIG Bank Polska S. A. Placówka Partnerska, Andrychów,

Bank Pekao SA, Andrychów,

Bank Pekao SA Oddział, Andrychów,

Bank Spółdzielczy, Andrychów

Bank Zachodni WBK S. A. 1 Oddział, Andrychów

Euro Bank S. A. Placówka, Andrychów,

ING Bank Śląski S. A. Oddział, Andrychów,

Bank Polski, Oddział 1 w Andrychowie, Andrychów,

PKO Bank Polski, Oddział 2 w Andrychowie, Andrychów,

Bielsko-Biała

Bank Gospodarki Żywnościowej S. A. Oddział Regionalny,

Bank Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych S. A.,

Bank Millenium S. A. Oddział,

Ochrony Środowiska S. A. Oddział Operacyjny,

Bank Pocztowy S. A.,

Bank Polska Kasa Opieki S. A.,

Bank Polskiej Spółdzielczości S. A. Oddział,

Bank Przemysłowo-Handlowy PBK S. A. Oddział Operacyjny,

Bank Zachodni WBK S. A. Oddział,

BRE Bank S. A. Oddział,

CITIBANK Handlowy,

Fortis Bank Polska S. A. Oddział,

GE Capital Bank S. A. Biuro Regionalne,

Górnośląski Bank Gospodarczy S. A. Oddział,

ING Bank Śląski S. A. Oddział,

Invest-Bank S. A. Oddział Regionalny,

Kredyt Bank S. A. Oddział,

Credit Agricole Oddział

PeKaO S. A. Ekspozytura,

P. K. O. BP S. A.,

Reiffeisen Bank Polska S. A. Oddział,

Cieszyn

Bank Spółdzielczy w Cieszynie, Cieszyn,

Bank BPH S. A. Oddział, Cieszyn,

Bank Millennium S. A. Biznes, Cieszyn,

Bank Pekao SA Oddział I Bielsko-Biała Filia nr 2, Cieszyn,

Bank Spółdzielczy w Cieszynie, Cieszyn,

Bank Zachodni WBK S. A. 1 Oddział, Cieszyn,

Euro Bank S. A. Placówka, Cieszyn,

Fortis Bank Polska S. A. Oddział, Cieszyn, Rynek 7,

Getin Bank S. A. Punkt Obsługi Klienta, Cieszyn,

ING Bank Śląski S. A. Oddział, Cieszyn,

Kozy

Beskidzki Bank Spółdzielczy Filia Nr 2, Kozy,

Bank Pekao SA Oddział, Kozy,

45

Opracowano na podstawie http://www. nakredyt. beskidy. pl/banki-w-beskidach (2011-08-15)

76

Kęty

PKO Bank Polski S. A. Oddział w Kętach, Kęty,

ING Bank Śląski S. A. Oddział w Kętach, Kęty,

Bank Zachodni WBK S. A. 1 Oddział w Kętach, Kęty,

Bank Polska Kasa Opieki S. A. Oddział w Kętach, Kęty,

Bank Spółdzielczy w Kętach, Kety,

mBank, Galeria Sobieskiego, Kęty,

GETIN Bank S. A., Kęty,

Eurobank partner, Kęty,

Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo – Kredytowe, Skok Stefczyka, Kęty,

Skok „Piast”, Kęty,

Skok Jowisz, Kęty,

Skoczów

Bank PeKaO S. A., Skoczów,

Bank Przemysłowo-Handlowy, Skoczów,

Bank Spółdzielczy, Skoczów,

Punkt kasowy Skoczów,

ING Bank Śląski, Skoczów,

PKO BP S. A, Skoczów,

Kredyt Bank S. A, Skoczów,

Strumień

Bank Spółdzielczy w Jasienicy Filia, Strumień,

Bank Spółdzielczy w Skoczowie Oddział, Strumień,

Getin Noble Bank, Strumień,

PKO Bank Polski, Oddział 1 w Strumieniu, Strumień,

Sucha Beskidzka

Bank PKO B. P., Sucha Beskidzka,

Bank Pekao S. A., Sucha Beskidzka,

Bank Spółdzielczy, Sucha Beskidzka,

Bank BGŻ, Sucha Beskidzka,

Szczyrk

Bank Pekao SA Oddział, Szczyrk,

Bank Spółdzielczy w Bystrej Punkt Kasowo-Kredytowy, Szczyrk,

Bank Spółdzielczy w Radziechowach-Wieprzu Punkt Kasowy, Szczyrk,

PKO Bank Polski, Oddział 1 w Szczyrku, Szczyrk,

Węgierska Górka,

Bank Pekao SA, Węgierska Górka,

Bank Spółdzielczy, Węgierska Górka,

Wilkowice-Bystra

Bank Spółdzielczy w Bystrej

Wisła

Bank Śląski o/Wisła, 43-460 Wisła

PKO Bank Polski, Oddział 1 w Wiśle, Wisła

Bank Spółdzielczy w Ustroniu Oddział, Wisła

Żywiec

Bre Bank S. A. Multibank, Żywiec

Polbank EFG S. A., Żywiec

Bank Gospodarki Żywnościowej S. A. Oddział, Żywiec

Bank Millennium S. A., Żywiec

Bank Pekao SA, Żywiec



77


Bank Pekao SA Oddział, Żywiec

Ośrodki zdrowia

Ośrodki zdrowia, placówki medyczne w analizowanym regionie znajdują się praktycznie we

wszystkich miejscowościach, natomiast najbliższe szpitale zlokalizowane są w Bielsku-Białej, w

Bystrej, w Cieszynie, w Żywcu oraz w Ustroniu.

78

Handel

W Subregionie Południe dobrze rozwija się drobna wytwórczość, rzemiosło, usługi oraz

handel. W 2005 roku na terenie subregionu południowego, w systemie REGON zarejestrowanych było

ogółem 66 494 podmioty gospodarki narodowej. Podmioty prywatne stanowiły 96,73% ogółu

zarejestrowanych podmiotów. Ze względu na formę prawną, największą grupę podmiotów stanowiły

osoby fizyczne (77,83%), następnie spółki cywilne (9,13%) i spółki handlowe, w tym z udziałem

kapitału zagranicznego (5,65%). Najwięcej Podmiotów Gospodarki Narodowej zarejestrowanych w

systemie REGON było w mieście Bielsko–Biała, następnie w powiecie cieszyńskim, bielskim i

powiecie żywieckim.

Sieci i media46

W działaniach na rzecz polepszenia warunków życia ludności ważne miejsce zajmuje

gospodarka komunalna, obejmując swym zasięgiem różnorodną działalność związaną bezpośrednio z

codziennymi warunkami bytu ludności zamieszkałej w dużych aglomeracjach, jak również obszarach

wiejskich. Występowanie infrastruktury komunalnej w województwie śląskim jest zróżnicowane.

Różnice między gminami wiejskimi a miejskimi pod względem długości i gęstości sieci

kanalizacyjnej są duże. Odnotowuje się korzystne zmiany jakości wód w rzekach. Na koniec 2003 r. w

województwie śląskim czynnych było 214 oczyszczalni komunalnych (mechaniczne, chemiczne,

biologiczne i z podwyższonym usuwaniem biogenów) o przepustowości 974 412 m³/dobę, co

stanowiło 7,8% wszystkich oczyszczalni tego typu w kraju.

Tabela 15. Gęstość sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w województwie śląskim

Wyszczególnienie Województwo Polska

Gęstość sieci wodociągowej (km/100km2) 142, 8 74, 3

Gęstość sieci kanalizacyjnej (km/100km2) 57, 4 22, 0

Gęstość sieci gazowej (km/100km2) 124, 8 38, 9

Źródło: Rocznik Statystyczny Województw, GUS Warszawa 2004, Rocznik Statystyczny Województwa Śląskiego,

US Katowice, 2004, Rocznik Statystyczny RP, GUS Warszawa 2004

Województwo śląskie zajmuje pierwsze miejsce w Polsce pod względem gęstości sieci

wodociągowej i kanalizacyjnej oraz trzecie pod względem sieci gazowej. Wpłynęło na to głównie

występowanie na terenie regionu wysoko zurbanizowanych obszarów, zlokalizowanych w środkowej

części województwa. Wszystkie 71 miast województwa wyposażone są w sieć wodociągową i

kanalizacyjną, 62 w sieć gazową, a 66 obsługiwanych jest przez oczyszczalnie ścieków.

Z sieci wodociągowej korzysta 98,5% ludności regionu. Z miejskiej sieci wodociągowej

korzysta 96,8% ludności (kraj 94,3%), kanalizacyjnej 78,9% ludności miast (kraj 83,4%).

Sieć wodociągowa: W sieć wodociągową najlepiej wyposażony jest subregion zachodni,

gdzie na 100 km² przypada 205 km sieci wodociągowej, oraz centralny 160 km/100 km².

Najniższą gęstość sieci posiada subregion północny 101 km/100 km², a następnie

południowy 119,8 km/100 km².

Sieć kanalizacyjna: Najlepiej w sieć kanalizacyjną wyposażony jest subregion centralny

(73,7 km/100 km²), następnie południowy (58,4 km/100 km²) i zachodni (54,4 km/100

km²), a najgorzej północny (28,2 km/100 km²).

Sieć wodociągowa: Najgęściej w sieć wodociągową wyposażony jest subregion zachodni

(205,1 km/100 km²), następnie centralny (160,0 km/100 km²), południowy (119,8

km/100 km²). Najmniejszą gęstość cechuje subregion północny (101,2 km/100 km²).

Średnioroczne zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych wynosiło

156,8 hm³ (drugie miejsce po województwie mazowieckim –134,7 hm³), z tego w miastach 85,9%. Na

1 mieszkańca miasta wynosi to 36,1 m³, na wsi 22,1 m³. Przy czym największe zużycie wody w

gospodarstwach domowych cechuje subregion centralny 102,1 hm³ (ponad 5-krotnie wyższe niż w

pozostałych trzech subregionach, z których najmniej zużywa region południowy 17,0 hm³). W

46

http://bip. slaskie. pl/STRATEGIA/strat_23_06_05. doc (2011-08-15)

79

pozostałych podregionach zużycie wody jest prawie identyczne i wynosi: w północnym 18,9 hm³,

natomiast zachodnim 18,8 hm³.

Region posiada pierwsze miejsce w kraju w odbiorze energii elektrycznej i drugie w jej

zużyciu. Ludność wszystkich gmin województwa w pełni zaopatrywana jest w energię elektryczną

(wszystkie gospodarstwa domowe w województwie śląskim korzystają z energii). Zużycie energii

elektrycznej w gospodarstwach domowych subregionu centralnego wynosi 1.801, 2 GWh i 8-krotnie

przewyższa zużycie energii elektrycznej w subregionie północnym (217,5 GWh), 7-ktotnie w

subregionie południowym (243,0 GWh) i ponad 5-krotnie w subregionie zachodnim (335,3 GWh).

Średnioroczne zużycie gazu sieciowego wynosi w województwie 475,9 hm³ (w miastach

422,3 hm³). W zużyciu gazu pierwsze miejsce zajmuje subregion centralny 275,3 hm³, następnie

południowy 110,9 hm³, północny 50,1 hm³, a tylko 39,6 hm³ zachodni.

Tylko 64,8% ludności województwa obsługiwana jest przez oczyszczalnie ścieków (kraj

58,2%), w miastach 77,7% (kraj 84,2%). Największy odsetek (71,0%) ludności korzystało z

oczyszczalni ścieków w subregionie centralnym oraz zachodnim (58,6%), nieco mniej w

południowym (54,8%), a tylko połowa mieszkańców w subregionie północnym (51,3%). Gęstość

rozdzielczej sieci kanalizacyjnej w województwie jest niska i na 100 km² wynosi 57,4 km. Z miejskich

ścieków odprowadzanych siecią komunalną (12,7% ścieków krajowych) 89,4% podlega oczyszczaniu

(kraj 87,6%), nieoczyszczanych z kolei jest 10,6% (kraj 12,4%).

Kina

W Bielsku-Białej funkcjonują dwa kina sieciowe:

Cinema city

Kinoplex

A także Kino Studio oraz 5D Extreme Kino- Tesco, Bielsko-Biała.

W pozostałych miejscowościach regionu znajduje się niewiele placówek kinowych:

Świt Kino, Czechowice-Dziedzice,

Kino Beskid- Szczyrk,

Kino Janosik, Żywiec,

DK Kino, Kęty,

Kino „Na starówce”, Żory,

Zdrój kino, Ustroń,

Kino Marzenie, Wisła,

Kino Teatr Elektryczny kino, Skoczów,

Kino „Podhale”, Skoczów,

Kino Akademickie kino, Cieszyn,

Kino Piast kino, Cieszyn,

Kino Tęcza, Milówka.

Muzea, galerie sztuki, gminne ośrodki kultury

Najważniejszymi muzeami oraz galeriami sztuki działającymi na analizowanym terenie są:

Muzeum w Bielsku-Białej Zamek Sułkowskich, Bielsko-Biała,

Dom Tkacza, Bielsko-Biała,

Muzeum Techniki i Włókiennictwa, Bielsko-Biała,

Dom Przyrodnika, Bielsko-Biała,

Muzeum Motoryzacji, Bielsko-Biała,

Willa Juliana Fałata, Bystra,

Galeria Patria Pasaż Handlowy, Bielsko-Biała,

BWA Galeria Bielska, Bielsko-Biała,

Ars-Nova Pracownia Rzeźby i Ceramiki, Bielsko-Biała,

Galeria Sztuki i Rękodzieła, Bielsko-Biała,

Kontrast Centrum Sztuki Stowarzyszenie Wspólnota Artystyczna, Bielsko-Biała,

Galeria Fotografii Bielskie Centrum Kultury, Bielsko-Biała,

„Parawan” Grzegorz Bury, Bielsko-Biała,

Beskidzkie Centrum Zabawkarstwa Ludowego, Bielsko-Biała,

80

Skansen Wyposażenia i Narzędzi Rolniczych, Jaworze,

Muzeum Fauny i Flory, Jaworze,

Muzeum Drukarstwa w Cieszynie,

Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Cieszyn,

Muzeum Zabytkowych Motocykli Ustroń,

Stara Zagroda Muzeum, Ustroń,

Muzeum Ustrońskie im. J. Jarockiego, Ustroń,

Galeria Sztuki Współczesnej, Ustroń,

Zbiory Marii Skalickiej muzeum, Ustroń,

Muzeum Hutnictwa i Kuźnictwa, Ustroń,

Galeria Sztuki Beskidzkiej, Szczyrk,

Muzeum Beskidzkie im. A. Podżorskiego muzeum, Wisła,

Galeria Kuta- Jama, Wisła,

Galeria Adama Małysza, Wisła

Muzeum Miejskie w Żorach muzeum, Żory,

Galeria na Piętrze (Muzeum) muzeum, Żory,

Muzeum Browaru Żywiec

Muzeum Miejskie w Suchej Beskidzkiej,

Muzeum Miejskie w Żywcu - Stary Zamek,

Izba Regionalna Wsi Cieszyńskiej, Kończyce Małe,

Muzeum Regionalne w Bestwinie,

Muzeum Koronki, Izba Pamięci Izba Regionalna im. Marii Gwarek Koniaków,

Izba Twórcza Heleny i Mieczysława Kamieniorzów, Koniaków,

Muzeum Regionalne „Na Grapie”, Jaworzynka Gorzałki,

Muzeum-Chata Jana Kawuloka, Istebna Wojtasze,

Ośrodek Edukacji Ekologicznej, Istebna,

Izba pamięci Jerzego Kukuczki, Istebna Wilcze,

„Chata na Szańcach”, czyli Galeria Twórców Nieprofesjonalnych Tadeusza

Ruckiego, Koniaków,

Izba Twórczości Rodziny Kamieniarz i Kubaszczyk, Koniaków,

Muzeum Jana Wałacha Istebna Andziołówka,

Pracownia i Galeria rodziny Konarzewskich – Istebna Andziołówka.

Na terenie analizowanego Subregionu działają również Gminne Ośrodki Kultury,

m.in.:

GOK Istebna,

GOK Międzyrzecze Górne,

GOK Buczkowice,

GOK Jasienica,

GOK Wilamowice,

GOK Wilkowice,

GOK Jaworze,

GOK Rudzica,

GOK Żywiec,

GOK Łodygowice,

GOK Gilowice,

GOK Rajcza,

GOK Świnna,

GOK Jeleśnia,

GOK Łączka

81

Teatry oraz amfiteatry:

1. Teatr Kwadryga Ewa Polak-Walesiak,

2. Banialuka - Teatr Lalek im. J. Zitzmana,

3. Teatr Polski,

4. Teatr Grodzki Bielskie Stowarzyszenie Artystyczne,

5. Teatr im. A. Mickiewicza, Cieszyn,

6. Teatr na Strychu W. Pietraszko,

7. Amfiteatry (wykorzystywane okresowo) w Żywcu, Szczyrku, Jaworzu, Wiśle,

Ustroniu i Istebnej.

4.6. ZASOBY STRUKTURALNE

Zasoby ekonomiczne

Ceny w obszarze Beskidów można uznać za umiarkowane. Rozpiętość cen noclegów

kształtuje się następująco:

12 – 15 zł/os. w Studenckim Schronisku Turystycznym "Rogacz",

21 – 30 zł/os. w Schronisku PTTK na Szyndzielni,

28 – 40 zł/ os. za miejsce w domkach letniskowych w Międzybrodziu Bialskim,

35 – 60 zł/os. za miejsce w pokoju gościnnym w Szczyrku,

60 – 418 zł/os. za miejsce w hotelu.

Do powyższych opłat najczęściej należy doliczyć tzw. opłatę miejscową: dorośli 1,40 zł/dzień,

dzieci 0,60 zł/dzień.

Ceny atrakcji turystycznych kształtują się na poziomie średnim tj.

ceny na stokach narciarskich wynoszą:

Szczyrk: Kolej Linowa Skrzyczyne II (Jaworzyna-Skrzyczne) — wyciąg krzesełkowy

(długość: 1200, przepustowość: 1200 os./godz.): wjazd 40 pkt., dzieci do 4 roku życia

– bezpłatnie (karty magnetyczne punktowe, 1 pkt. – 0,10zł); Wyciąg IV i XII

(Ośrodek Narciarstwa Czyrna-Solisko) – orczyk (długość: 1200, przepustowość:

2x780 os./godz.): pn. -pt. do godz. 10.00 – wjazd 20 pkt., po godz. 10.00 - 28 pkt.,

sob. -nd. do godz. 10.00 - 26 pkt., po godz. 10.00 – 36 pkt.;

Wisła: Soszów Duży — orczyk (długość: 1200, przepustowość: 600 os./godz.) ”: bilet

- 4zł, karnet całodniowy - 45zł, karnet dopołudniowy - 30zł, karnet popołudniowy -

30zł, karnet wieczorowy - 40zł; Stożek - orczyk (długość i 780, przepustowość: 1000

os./godz.): przejazd - 2 punkty (karta magnetyczna: 1 punkt - 1. 50zł), karnet

całodniowo - 45zł, dwudniowy - 35zł, popołudniowy - 35zł, tygodniowy - 200zł;

Korbielów: Ośrodek Narciarski Pilsko - wyciąg nr 3 — orczyk (długość i: 1200,

przepustowość: 5000 os./godz.): pn.-pt. wjazd 18-21 pkt., dni wolne 23 pkt (karty

magnetyczne punktowe1 pkt. – 0,10zł, kaucja za kartę 25zł); Kopiec – Rozbójnik -

orczyk (długość: 420): bilet – 1,20zł, karnet 11-przejazdowy - 12zł;

wyjazd kolejką linową na Szyndzielnię wynosi: przejazd w obie strony – bilet normalny

20 zł, ulgowy 14 zł, dla seniora 8 zł; przejazd jednokierunkowy (w górę lub w dół) – bilet

normalny 15 zł, ulgowy 12 zł, dla seniora 7 zł, dzieci w wieku do lat 4 – bezpłatnie;

wyjazd kolejką gondolową na górę Czantorię (długość trasy 1604 m): przejazd w obie

strony – bilet normalny 16 zł, ulgowy 14 zł, szkolny 11 zł; przejazd jednokierunkowy (w

górę lub w dół) – bilet normalny 12 zł, ulgowy 10 zł, dzieci w wieku do lat 4 –

bezpłatnie;

Rekreacyjny Tor Saneczkowy – pojedynczy przejazd 4 zł, karnet dwuzjazdowy 7 zł,

karnet pięciozjazdowy 16 zł, karnet dziesięciozjazdowy 30 zł; grupy zorganizowane 3 zł

przejazd przy zakupie minimum 2 przejazdów dla każdego uczestnika; dzieci do lat 8

zjeżdżają bezpłatnie (pod opieką osoby dorosłej);

http://www.firmy.net/teatr-filharmonia-i-opera/teatr-grodzki-bielskie-stowarzyszenie-artystyczne,9GNYK.html

82

Park Linowy GRANDA (Bielsko-Biała Błonia) – dorośli - 25 zł, młodzież od 14 do 18 lat

- 20 zł, dzieci do 14 lat - 15 zł;

Najtaniej można zjeść w niedrogich punktach żywieniowych np. bar pierogowy „Pierożek”

Bielsko-Biała, Rynek 24, Schronisko CHATA BACÓW w Korbielowie, Restauracja Żak w

Cieszynie, gdzie cena obiadu wynosi od 13 -17 zł, a cena śniadania i kolacji kształtuje się od 7 –

10 zł. Średnie ceny oferują m.in. pizzerie, niedrogie restauracje np. Piramida Steakhouse, SPHINX,

AUTO GRILL Czechowice-Dziedzice, niedrogie karczmy np. „U Zohuliny” w Czernichowie, gdzie

koszt głównego dania to ok. 25 – 40 zł. Najwyższe ceny można spotkać w wykwintnych restauracjach

np. Nowy Świat w Bielsku-Białej, karczmach np. Karczma w Straconce (Bielsko-Biała), gdzie koszt

obiadu kształtuje się w granicach 60 – 120 zł, a śniadania i kolacje można zjeść za 25-80 zł.

Ceny środków transportu również można zaliczyć do umiarkowanych. Ceny przejazdów

środkami komunikacji miejskiej kosztują:

w Bielsku-Białej: w granicach miasta: 2,60 bilet normalny, 1,30 bilet ulgowy; bilet 60

minutowy: 4 zł normalny, 2 zł ulgowy; poza granicami miasta: 3,40 bilet normalny, 1,70

bilet ulgowy; bilet jednodniowy „na okaziciela” na wszystkie linie miejskie i

podmiejskie: normalny 10,00 zł, ulgowy 5 zł;

w Żywcu: w granicach miasta: 2,60 bilet normalny, 1,60 bilet ulgowy; bilet czasowy

(ważny 1 godzinę od skasowania): 2,70 normalny, 1,65 ulgowy; poza granicami miasta:

3,40 bilet normalny, 1,90 bilet ulgowy;

w Cieszynie: 2,40 bilet normalny, 1,20 bilet ulgowy, bilet jedenastoprzejazdowy: 24 zł

normalny, 12 zł ulgowy.

Odwiedzający mają ponadto do dyspozycji:

środki transportu PKS,

busy,

linie kolejowe, w tym: REGIO Przewozy Regionalne, PKP Intercity S. A.

taksówki.

Ceny połączeń w regionie są zróżnicowane i zależą od środka transportu. Przykładowe ceny

połączeń między głównymi miastami w regionie kształtują się następująco:

środkami PKS: trasa Bielsko-Biała – Żywiec ok. 6-8 zł, trasa Bielsko-Biała – Cieszyn: ok.

8 – 9 zł;

prywatnymi busami: trasa Bielsko-Biała – Żywiec: ok. 6-8 zł, trasa Bielsko-Biała –

Cieszyn ok. 8 – 9 zł;

liniami kolejowymi: trasa Bielsko-Biała – Żywiec: ok. 6-7 zł, trasa Bielsko-Biała –

Cieszyn; ok. 12 - 13 zł.

Ze znacznym zróżnicowaniem można także spotkać się w przypadku opłat parkingowych. W

Bielsku-Białej pobierana jest opłata za postój w granicach "niebieskich" stref parkingowych — za

pierwsze pół godziny parkowania 1 zł, za pierwszą godzinę parkowania 2 zł, za drugą i każdą następną

godzinę parkowania 2 zł. Podobnie ceny parkingów kształtują się w Cieszynie i w Żywcu, przy czym

w mniejszych miejscowościach miejsca parkingowe są najczęściej bezpłatne. W przypadku parkingów

przy stokach narciarskich w sezonie opłaty kształtują się na poziomie 6 – 8 zł/dzień.

Region charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem przedsiębiorczości. W 2010 r. na terenie

subregionu południowego, w systemie REGON zarejestrowanych było ogółem 72851 podmiotów

gospodarki narodowej, co stanowi 16,13% wszystkich podmiotów zarejestrowanych w województwie

śląskim47

.

W 2009 r. stopa bezrobocia w subregionie bielskim wyniosła 8,8%, co jest niższym

wskaźnikiem bezrobocia niż średni w województwie (9,4%). Byłe województwo bielskie traktowano

jako Bielski Okręg Przemysłowy, jeden z 11 głównych okręgów przemysłowych Polski48

, który w

2007 był czwartym polskim okręgiem przemysłowym (po warszawskim, górnośląskim i poznańskim),

47

Urząd Statystyczny w Katowicach, Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon w

województwie śląskim stan na koniec 2010 r., Opracowanie sygnalne. 48

W Polsce za okręg przemysłowy uznaje się takie obszary, na których liczba zatrudnionych w przemyśle

przetwórczym lub wydobywczym przypadająca na 1 km² bądź na 100 mieszkańców jest co najmniej dwukrotnie

wyższa niż średnia krajowa zatrudnionych w tych gałęziach.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bielski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Polska

http://pl.wikipedia.org/wiki/Warszawski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy

http://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pozna%C5%84ski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Polska

83

biorąc pod uwagę wielkość produkcji. Wyniosła ona 32,9 mld zł, co dawało 4,7% PKB kraju. Obecnie

na terenie regionu funkcjonuje specjalna strefa ekonomiczna.

Istnieją jednak spore rezerwy w zakresie kapitału ludzkiego, który mógłby wesprzeć rozwój

turystyki w Beskidach. W bezpośrednim otoczeniu istnieje kilka szkół średnich i wyższych, które

kształcą kadry dla potrzeb branży turystycznej, m.in. Beskidzka Wyższa Szkoła Umiejętności w

Żywcu oraz Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej. Ponadto przygotowanie do

pracy w tym sektorze dają również szkoły średnie, m.in. Zespół Szkół im. Juliana Tuwima w Bielsku-

Białej, Zespół Szkół im. W. Witosa w Suchej Beskidzkiej.

Dochody gmin i mieszkańców w rozpatrywanym obszarze są stosunkowo wysokie. Według

GUS wartość Produktu Krajowego Brutto na jednego mieszkańca w latach 2007-2009 dla podregionu

bielskiego wyniosła 32502 zł, podczas gdy średnia wartość Produktu Krajowego Brutto na jednego

mieszkańca Polski wynosi 33181 zł, a dla województwa śląskiego 35564 zł49

. Dochody budżetów

powiatów i miast na prawach powiatu również kształtują się na wysokim poziomie. Według danych

GUS dochody podregionu bielskiego ogółem w 2009 r. wyniosły 1010036,5 tys. zł. Największy

dochód realizuje miasto Bielsko-Biała — 687216, 6 tys. zł, następnie powiat cieszyński —

138078,9 tys. zł, żywiecki — 108140,9 tys. zł i bielski — 76600,1 tys. zł. Większość zakładów

przemysłowych przetrwało okres przejściowy związany z transformacją ustrojową, za wyjątkiem

przedsiębiorstw branży włókienniczej, z czego niegdyś słynął okręg bielski. Gospodarka

rozpatrywanego obszaru oparta jest w głównej mierze na przemyśle samochodowym – zakłady

produkcyjne FIAT, firmy z nimi kooperujące oraz producenci części samochodowych, przemyśle

budowlanym i rolnictwie. Ponadto funkcjonuje tu przemysł metalowy, metalurgiczny, chemiczny,

meblowy, spożywczy i inne. Istotną funkcją dla obszarów wiejskich jest rolnictwo. W dużej mierze

jest to rolnictwo drobne, nie wyspecjalizowane, bardzo często jest to produkcja rolna na własne

potrzeby, co sprzyja rozwojowi gospodarstw nastawionych na produkcję zdrowej żywności, a tym

samym rozwój agroturystyki.

Na terenie Beskidów potencjalni przedsiębiorcy mają wysoki dostęp do banków (ok. 30

podmiotów z licznymi oddziałami, punktami obsługi) i instytucji kredytowych, przez co łatwość

uzyskania kredytu można uznać za wysoką. Ponadto w regionie występują instytucje, które zajmują

się wspieraniem przedsiębiorczości. Są to m.in.:

1. Stowarzyszenie Bielskie Centrum Przedsiębiorczości — Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości

(Bielsko-Biała),

2. Regionalna Izba Handlu i Przemysłu w Bielsku-Białej,

3. Agencja Rozwoju Regionalnego S. A.,

4. Powiatowe Urzędy Pracy w Bielsku-Białej, Cieszynie i Żywcu.

W ramach prowadzonej pomocy oferowane są:

bezpłatne, podstawowe usługi doradcze i informacyjne, związane z prowadzeniem

działalności gospodarczej,

szkolenia,

pożyczki lub dotacje na uruchomienie i rozwój działalności gospodarczej,

wynajem pomieszczeń na działalność gospodarczą (Inkubator Przedsiębiorczości).

Zasoby technologiczne

Sytuacja osób niepełnosprawnych na przedmiotowym terenie jest daleka od optymalnej. W

regionie występują nieliczne usprawnienia dla osób niepełnosprawnych. Należą do nich m.in. winda w

rejonie placu Chrobrego w Bielsku-Białej, sygnał dźwiękowy na przejściach dla pieszych dla osób

niewidzących na terenie m. Bielska-Białej, wyznaczone miejsca parkingowe przed centrami

handlowymi oraz w strefach parkowania, a także dostosowanie części autobusów komunikacji

miejskiej do potrzeb niepełnosprawnych. Niestety większość obiektów kultury, budynków

administracji publicznej, banków itd. jest niedostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Często brak odpowiedniego podjazdu do budynku lub odpowiedniej infrastruktury wewnątrz budynku,

która umożliwiałaby niepełnosprawnym swobodne poruszanie się.

49

Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 31 października 2011 r. w sprawie

szacunków wartości produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca w latach 2007 – 2009, http://www. stat.

gov. pl/gus/5840_12117_PLK_HTML. htm, (2011-09-04)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Produkt_krajowy_brutto

http://www.uczelnie.org/uczelnia/74

http://www.uczelnie.org/uczelnia/74

http://www.tuwim.xon.pl/

http://www.tuwim.xon.pl/

http://www.zswsucha.iap.pl/

http://www.bcp.org.pl/inkubator.html

http://www.stat.gov.pl/gus/5840_12117_PLK_HTML.htm


84

Na terenie Beskidów działa kilka stowarzyszeń na rzecz niepełnosprawnych. Są to:

1. Dziecięce Marzenia - fundacja prowadzi świetlice integracyjne, pomaga dzieciom i młodzieży

niepełnosprawnej (Bielsko-Biała)

2. PTL Oddział Rejonowy Polskie Bielsko-Biała (Polskie Towarzystwo Laryngektomowanych)

3. Start. Beskidzkie Zrzeszenie Sportowo-Rehabilitacyjne

4. Działajmy Razem Stowarzyszenie na Rzecz Integracji w Cieszynie

5. Fundacja Pomocy Dzieciom w Żywcu

6. Stowarzyszenie Integracyjne Eurobeskidy w Łodygowicach

W regionie występuje możliwość rezerwacji i płatności on-line. Rozwiązania takie oferowane

są indywidualnie przez poszczególne ośrodki. Brak jest zintegrowanego systemu obejmującego bazę

turystyczną Beskidów. Jednak zgodnie z informacją podaną na łamach Dziennika Zachodniego50

do

końca 2013 r. powstanie sprawna sieć informacji turystycznej w regionie, mająca swoim zasięgiem

objąć całe województwo śląskie, obejmująca strukturę punktów informacji turystycznej, platformy

informatyczne i bazy danych, kompleksowe oznakowanie atrakcji turystycznych oraz publikację i

dystrybucję materiałów promocyjnych. Realizacja tych zamierzeń niewątpliwie poprawi dostęp do

informacji turystycznej i podniesienie jakości obsługi turysty.

Ekologia

Na pograniczu polsko-słowackim występuje wiele obszarów o wysokich walorach

przyrodniczych, krajobrazowych i turystycznych. Niestety, brakuje powszechnej świadomości o

konieczności ich ochrony i umiejętnego wykorzystywania.

W gospodarce subregionu dominuje przemysł (głównie samochodowy), turystyka (przede

wszystkim w południowej części województwa), a także handel i usługi. Głównymi ośrodkami

przemysłowymi są: Bielsko-Biała, Andrychów, Cieszyn, Żywiec, Oświęcim, Kęty, Skoczów i

Wadowice.

Według danych GUS odpady wytworzone w subregionie bielskim w 2008 r. to 648,5 tys. ton

(z wyłączeniem odpadów komunalnych), z czego 94,5% to odpady poddane odzyskowi51

. Źródłem

powstawania odpadów obok działalności produkcyjnej jest także działalność bytowo-gospodarcza

człowieka. Ilość odpadów wytwarzanych w ciągu roku w latach 2000 – 2006 wykazuje jednak

tendencję malejącą52

(tabela 16).

Tabela 16. Odpady wytworzone i nagromadzone według podregionów*

WYSZCZEGÓLNIENIE

a – 2002

b – 2005

c – 2006

Subregion Bielsko-

Bialski

Odpady wytworzone (w ciągu roku) w tys. t.

a 758, 7

b 656, 2

c 582, 8

Odpady poddane odzyskowi (w ciągu roku) w tys. t.

a 729, 6

b 637, 1

c 557, 4

Odpady poddane odzyskowi w % odpadów ogółem a 96, 2

b 97, 1

c 95, 6

Odpady unieszkodliwione (w ciągu roku) w tys. t. a 27, 3

b 18, 5

c 25, 2

50

Projekt „Śląski System Informacji Turystycznej ” realizowany jest w ramach Działania 3. 3 Regionalnego

Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 „Systemy Informacji Turystycznej”, Za: W

województwie śląskim powstaje zintegrowany system informacji turystycznej, Dziennik Zachodni, 22. 03. 2011. 51

GUS, Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2009. 52

Urząd Statystyczny w Katowicach, Ochrona środowiska w województwie śląskim w latach 2000-2006,

Katowice, listopad 2007.

http://www.fdm.org.pl/

http://www.start.bielsko.pl/

http://dzialajmyrazem.free.ngo.pl/

http://www.fpd.ig.pl/

http://www.lodygowice.org.pl/

http://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82_%28ekonomia%29

http://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82_%C5%9Brodk%C3%B3w_transportu

http://pl.wikipedia.org/wiki/Turystyka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Handel

http://pl.wikipedia.org/wiki/Us%C5%82uga

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bielsko-Bia%C5%82a

http://pl.wikipedia.org/wiki/Andrych%C3%B3w

http://pl.wikipedia.org/wiki/Cieszyn


http://pl.wikipedia.org/wiki/O%C5%9Bwi%C4%99cim

http://pl.wikipedia.org/wiki/K%C4%99ty

http://pl.wikipedia.org/wiki/Skocz%C3%B3w

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wadowice

85

Odpady dotychczas składowane (nagromadzone; stan w końcu roku)

** w tys. t.

a 3217, 2

b 3440, 9

c 1373, 9

* Z wyłączeniem odpadów komunalnych. ** Na terenach własnych zakładów. Źródło: Urząd Statystyczny w Katowicach, Ochrona środowiska w województwie śląskim w latach 2000-2006,


W subregionie emituje się 1,04 tys. ton pyłowych i 8,45 tys. ton gazowych zanieczyszczeń

powietrza, w tym 4,55 tys. ton dwutlenku węgla, z czego odpowiednio 99% i 23,1% tych

zanieczyszczeń podlega redukcji53

.

Emisję i redukcję przemysłowych zanieczyszczeń powietrza w subregionie południowym w

podziale na powiaty przedstawia tabela 17.

Tabela 17. Emisja i redukcja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza w subregionie

południowym – stan na 31. 12. 2005 r.

Wyszczególnienie Subregion

południowy

Miasto

Bielsko

Biała

Powiat

bielski

Powiat

cieszyński

Powiat

żywiecki

Emisja zanieczyszczeń pyłowych

ogółem (w tonach)

1037 514 235 215 73

Emisja zanieczyszczeń pyłowych

ze spalania paliw (w tonach)

879 472 223 135 49

Emisja zanieczyszczeń gazowych

ogółem (w tonach)

8 450 4 647 2 365 1 223 215

Emisja zanieczyszczeń gazowych,

w tym dwutlenku siarki (w tonach)

4 535 2 966 1 080 371 118

Zanieczyszczenia pyłowe

zatrzymane w urządzeniach do

redukcji zanieczyszczeń w %

zanieczyszczeń wytworzonych

99, 0 99, 1 99, 4 97, 6 92, 9

Zanieczyszczenia gazowe

zatrzymane w urządzeniach do

redukcji zanieczyszczeń w %

zanieczyszczeń wytworzonych

23, 1 0, 2 51, 5 - 2, 7

Źródło: GUS, Urząd Statystyczny w Katowicach, http://www. stat. gov. pl, (2011-09-04).

Celem ochrony przyrody jest utrzymanie na chronionym obszarze naturalnych procesów

przyrodniczych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, zachowanie

dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów, kształtowanie

właściwych postaw człowieka wobec przyrody, a także przywracanie do stanu właściwego zasobów i

składników przyrody.

W przekroju terytorialnym według podregionów województwa śląskiego największa

powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona skoncentrowana jest w

podregionie bielsko-bialskim. W 2006 r. na podregion ten przypadało 35% ogółu obszarów prawnie

chronionych w województwie (największa koncentracja obszarów prawnie chronionych ma miejsce w

powiecie: żywieckim (54, 2 tys. ha), piąte miejsce zajmuje powiat cieszyński (23, 4 tys. ha)) oraz 40%

ogólnej powierzchni parków krajobrazowych województwa. Podregion bielsko-bialski charakteryzuje

się także największym wskaźnikiem powierzchni obszarów prawnie chronionych na 1 mieszkańca

(1443 m2/1 mieszkańca)

54.

53

GUS, Urząd Statystyczny w Katowicach, http://www. stat. gov. pl, (2011-09-04). 54



86

Powierzchnia lasów w subregionie południowym wynosi 99277 ha, co daje lesistość 41,4%

(przy lesistości województwa – 31,7%)55

. Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa stanowią

68,3 tys. ha.

Gwałtowny rozwój motoryzacji w latach 90-tych spowodował zmiany klimatu akustycznego,

które ulegają postępującemu pogorszeniu. Obecnie 8,1% promila osób subregionu południowego

eksponowanych jest na hałas komunikacyjny w stopniu zagrażającym zdrowiu.

Do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku należy komunikacja drogowa.

Znaczący wzrost liczby samochodów skutkuje wzrostem liczby osób narażonych na

ponadnormatywny hałas. Dominującym źródłem zakłóceń klimatu akustycznego zwłaszcza w porze

nocnej są pojazdy ciężkie oraz pojazdy osobowe rozwijające nadmierną prędkość.

Istotnym problemem regionu jest niesprawny system gospodarki odpadami (dzikie wysypiska,

brak umów na wywóz śmieci z domków letniskowych), co znaczący sposób wpływa na postrzeganie

atrakcyjności turystycznej regionu oraz tzw. niska emisja.

Uwarunkowania polityczno-prawne

Subregion południowy województwa śląskiego zajmuje obszar 2 352 km², co stanowi ok. 19%

powierzchni województwa. Zamieszkiwany jest przez 654 632 mieszkańców (13,8% ogółu ludności

województwa). Obszar ten zorganizowany jest wokół aglomeracji bielskiej, która z innymi miastami

obszaru (Cieszyn, Czechowice–Dziedzice, Żywiec, Skoczów, Ustroń, Szczyrk i Wisła) powiązana jest

międzyregionalną i regionalną siecią transportową.

Strukturę administracyjną subregionu stanowią trzy powiaty:

bielski (skupiający 10 gmin: Bestwina, Buczkowice, Czechowice – Dziedzice, Jasienica,

Jaworze, Kozy, Porąbka, Szczyrk, Wilamowice, Wilkowice),

cieszyński (skupiający 12 gmin: Brenna, Chybie, Cieszyn, Dębowiec, Goleszów, Hażlach,

Istebna, Skoczów, Strumień, Ustroń, Wisła, Zebrzydowice),

żywiecki (skupiający 15 gmin: Czernichów, Gilowice, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa,

Łękawica, Łodygowice, Milówka, Radziechowy–Wieprz, Rajcza, Ślemień, Świnna, Ujsoły,

Węgierska Górka, Żywiec),

oraz miasto na prawach powiatu - Bielsko-Biała. Oznacza to, że Subregion południowy tworzą:

37 gmin,

3 powiaty ziemskie,

1 powiat grodzki – miasto Bielsko – Biała.

łącznie 41 jednostek samorządu terytorialnego.

Subregion dysponuje planami strategicznymi, do których można zaliczyć:

1. Program Rozwoju Subregionu Południowego Województwa Śląskiego Na Lata 2007 – 2013;

2. Strategia Rozwoju Bielska–Białej do 2020 rok;

3. Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich 2007 – 2013;

4. Lokalny Program Rewitalizacji Powiatu Bielskiego na lata 2007 – 2013;

5. Strategia Rozwoju Powiatu Bielskiego do 2015 roku;

6. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Społeczno–Gospodarczego Powiatu żywieckiego na lata

2006 – 2020;

7. Program Rewitalizacji Miasta Żywca na lata 2005 – 2006 i następne;

8. Lokalny Program Rewitalizacji obszarów Gminy Węgierska Górka;

9. Lokalny Program Rewitalizacji obszarów Gminy Łękawica na lata 2007 – 2013;

10. Lokalny Program Rewitalizacji obszarów Gminy Ujsoły na lata 2007 – 2013;

11. Plan Rozwoju Lokalnego powiatu cieszyńskiego 2004 – 2006;

12. Strategia Rozwoju Śląska Cieszyńskiego 2001 – 2016;

13. Program Operacyjny Miasta Bielska–Białej Na Lata 2007 – 2013;

14. Program Ochrony Środowiska Miasta Bielska–Białej;

15. Zintegrowany Plan Rozwoju Transportu Publicznego w Bielsku–Białej;

55



87

16. Roczny Program Współpracy Gminy Bielsko–Biała w 2007 roku z podmiotami

prowadzącymi działalność w sferze pożytku publicznego.

Powyższe dokumenty są zgodne z:

Strategią Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 – 2020;

Regionalną Strategią Innowacji Województwa Śląskiego na lata 2003 – 2013;

Programem Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele

długoterminowe do roku 2015;

Strategią Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata 2004 – 2013;

Strategią Rozwoju Kultury w Województwie Śląskim na lata 2006 – 2020;

Strategią Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2006 – 2020;

Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013.

Niestety brakuje spójnej polityki promocyjnej regionu, a podejmowane działania bardzo

często są nieprzemyślane i nie promują regionu poza jego granicami (skierowane są do mieszkańców

Regionu).

Uwarunkowania psychologiczne

Na przedmiotowym terenie występuje kilka grup etnograficznych. Są to:

Górale śląscy

Górale żywieccy

Górale śląscy — grupa etnograficzna ludności polskiej, zamieszkująca pierwotnie tereny

Beskidu Śląskiego i Beskidu Śląsko-Morawskiego w granicach dawnego Księstwa Cieszyńskiego.

Grupa ta charakteryzuje się zespołem elementów kultury duchowej i materialnej (gwara, wierzenia,

obyczaje, strój itp.), co wyróżnia ją spośród innych grup górali karpackich.

Wincenty Pol badając grupy góralskie wyróżnił wśród Górali śląskich 4 grupy56

:

Morawianie — górale osiadli w kotlinie nad rzeką Morawką, we wsiach: Krasna, Morawka,

Prażmo. Ich narzecze miało cechy polskie przechodzące w morawskie.

Jabłonkowianie (właściwi) — górale osiadli nad górną Olzą po obszar wokół miasteczka

Jabłonkowa, gdzie mieszkała osobna niewielka grupa podgórska Jacków. Jabłonkowianie

zamieszkują wsie Koniaków, Jaworzynka, Istebna, Jasnowice, Bukowiec, Mosty, Łomna

Dolna, Łomna Górna, Piosek.

Wiślanie — górale nad obszarem źródliskowym rzeki Wisły, zamieszkujący w rozciągniętym

miasteczku Wisła.

Breniacy — górale we wsi Brenna.

Górale żywieccy (Żywczaki) — góralska grupa etnograficzna ludności polskiej

zamieszkująca Beskid Żywiecki i Beskid Mały.

Ponadto na omawianym obszarze zawsze występowało przemieszanie nacji i kultur, co jest

typowe dla obszarów pogranicza. Dla przykładu wyłącznymi właścicielami przemysłu bielskiego

byli Niemcy i zniemczeni Żydzi, a Polacy w 1910 roku stanowili zaledwie 15% mieszkańców

Białej. A jak wynika z oficjalnych statystyk z lat 30-tych XX wieku, Niemcy stanowili wtedy 60%

mieszkańców Bielska, a Ludność Żydowska 20% ludności miasta. Obraz Bielska i Białej zasadniczo

zmieniła druga wojna światowa, kładąc kres ich wielonarodowości, przerywając wielowiekowe

powiązania kulturowe i przez długie lata skazując na zapomnienie nawet ich historię. Podobnie

sytuacja kształtowała się Cieszynie i Żywcu.

Subregion zawsze słynął jednak z wyjątkowej pracowitości i przedsiębiorczości (np. Miasto

Biała już przed pierwszym rozbiorem Polski stało się zamożnym i najsilniejszym ośrodkiem

sukienniczym i płócienniczym w granicach Rzeczypospolitej).

Uwarunkowania społeczno-demograficzne

Subregion południowy zamieszkuje 654 632 mieszkańców, w tym 339 535 kobiet (stan na

31.12.2009 r.), z czego 125 950 w wieku przedprodukcyjnym, w tym 15 112 kobiet, 419 322 w wieku

produkcyjnym, w tym 48 511 kobiet, 109 360 w wieku poprodukcyjnym, w tym 16 356 kobiet.

Omawiany obszar jest regionem o niskiej gęstości zaludnienia. Na 1 km2 powierzchni subregionu

56

W. Pol, Rzut oka na północne stoki Karpat, Kraków, Czcionkami drukarni Czasu, 1851, s. 120.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grupa_etnograficzna

http://pl.wikipedia.org/wiki/Polacy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Beskid_%C5%9Al%C4%85ski

http://pl.wikipedia.org/wiki/Beskid_%C5%9Al%C4%85sko-Morawski

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%C4%99stwo_Cieszy%C5%84skie

http://pl.wikipedia.org/wiki/Gwara

http://pl.wikipedia.org/wiki/Str%C3%B3j_ludowy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wincenty_Pol

http://pl.wikipedia.org/wiki/Morawka_(dop%C5%82yw_Ostrawicy)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Krasna_(%C5%9Al%C4%85sk_Cieszy%C5%84ski)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Morawka_(%C5%9Al%C4%85sk_Cieszy%C5%84ski)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pra%C5%BCmo

http://pl.wikipedia.org/wiki/Olza_(rzeka)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jab%C5%82onk%C3%B3w

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jacki_jab%C5%82onkowskie

http://pl.wikipedia.org/wiki/Koniak%C3%B3w

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jaworzynka_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Istebna

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jasnowice

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bukowiec_(%C5%9Al%C4%85sk_Cieszy%C5%84ski)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Mosty_ko%C5%82o_Jab%C5%82onkowa

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81omna_Dolna

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81omna_Dolna

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81omna_G%C3%B3rna

http://pl.wikipedia.org/wiki/Piosek

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wis%C5%82a


http://pl.wikipedia.org/wiki/Brenna

http://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3rale

http://pl.wikipedia.org/wiki/Grupa_etnograficzna

http://pl.wikipedia.org/wiki/Polacy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Beskid_%C5%BBywiecki

http://pl.wikipedia.org/wiki/Beskid_Ma%C5%82y

http://books.google.pl/books?id=EdsiAAAAMAAJ&pg=PA120&dq=Breniakami&hl=pl&ei=ggr5TMvLJ9GLswb_itXMAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCUQ6AEwAA#v=onepage&q=Breniakami&f=false

88

przypada 278 mieszkańców (przy 376 mieszkańców na 1 km2

w województwie). 50,6% ludności

subregionu zamieszkuje w miastach.

W 2009 r. odnotowano 7264 urodzeń żywych i 6469 zgonów co daje dodatni przyrost

naturalny w wysokości 795 osób, co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wynosi 1,2, przy ujemnym

przyroście naturalnym województwa – 0,2. Najwyższy przyrost jest w powiecie bielskim 3,0, w

powiatach cieszyńskim i m. Bielsko-Biała, kształtuje się na poziomie ok. 1 (odpowiednio 1 i 0,9 na

1000 mieszk.), najmniejszy w powiecie żywieckim 0,1.

Region odznacza się stosunkowo wysokim wskaźnikiem migracji wewnętrznych i

zagranicznych. Saldo migracji w 2009 r. wyniosło 1351 osób, przy czym w województwie wskaźnik

ten jest na poziomie ujemnym i wynosi – 4794. Ludność napływająca to 7652 osób, w tym z miast

4733, i z zagranicy 469, co stanowi 11,7 na 1000 mieszkańców. Ludność odpływająca

(wymeldowana) to 6301 osoby, w tym do miast 2644 osoby, a za granicę 335 osób, co stanowi 9,7 na

1000 mieszkańców. Analizując migracje wewnętrzne na pobyt stały w 2009 r. saldo wyniosło 1217

osób, przy czym w miastach wynosiło – 561, a na wsi 1778 osób.

166 tys. mieszkańców regionu podejmuje zatrudnienie, w tym 7,4% w rolnictwie, leśnictwie i

łowiectwie, 41,3 w przemyśle i budownictwie oraz 51,3% w usługach. Przeciętne wynagrodzeniu

brutto w regionie wynosi 3054,29 zł.

Stopa bezrobocia na 31.12.2009 r. wynosi 8,8% i jest jedną z niższych w województwie, w

którym stopa bezrobocia wynosi 9,4%, przy czym najwyższa stopa bezrobocia jest w powiecie

żywieckim – 12,3%, a najniższa w powiecie m. Bielsko-Biała – 5,9%. Bezrobotni zarejestrowani na

31.12.2009 r. to 22 881, z czego 11996 to kobiety, 5956 to pozostający bez pracy 12 miesięcy i dłużej,

a 4715 to osoby w wieku 24 lata i mniej. Badając strukturę bezrobocia według poziomu

wykształcenia, to najmniej bezrobotnych w subregionie jest z wykształceniem wyższym i

ogólnokształcącym – odpowiednio 2354 i 2214 osób. Najwięcej bezrobotnych jest z wykształceniem

zasadniczym zawodowym – 7634, gimnazjalnym, podstawowym i niepełnym podstawowym – 5327

oraz z wykształceniem zawodowym – 5352 osób.

Subregion dysponuje 226,3 tys. mieszań, tj. 345,8 na 1000 mieszkańców. Średnia

powierzchnia użytkowa mieszkania to 79,4 m2, przy średniej województwa 67,5 m

2, z czego na 1

osobę przypada 27,5 m2 (województwo – 24,9 m

2).

W subregionie południowym w 2009 r. w zakończonych postępowaniach przygotowawczych

stwierdzono 15755 przestępstw, co stanowi ok. 10% stwierdzonych przestępstw w województwie, w

tym 11228 kryminalnych, 1763 gospodarczych i 2116 drogowych. Wykrywalności sprawców

przestępstw kształtuje się na poziomie 62,6%, przy średniej wykrywalności w województwie —

60,6%57

.

Uwarunkowania kulturowe

Subregion południowy charakteryzuje wielokulturowość oraz silne utożsamianie się

społeczności lokalnych z własną kulturą. Na zróżnicowany pejzaż kulturowy składa się wielowiekowy

dorobek narodów zamieszkujących tę ziemię jak również odmienności ukształtowane terytorialnie.

Region beskidzki słynie z kultywowanych tu wielorakich form tradycji, kultury ludowej, pretendując,

nie bez powodu, do rangi jednego z centrów polskiego folkloru. Poważną rolę w jego kultywowaniu

odgrywają zespoły regionalne, działające przy większości gminnych domów kultury oraz imprezy

organizowane w poszczególnych gminach. Do najważniejszych z nich należy „Tydzień Kultury

Beskidzkiej”, polegający na prezentacji obrzędów ludowych różnych grup folklorystycznych i

etnicznych Europy. Ponadto znajdują się tu obiekty kultury i sztuki regionalnej, muzea, skanseny,

ośrodki twórczości ludowej, kontynuujące tradycje kultury tego regionu. Żywy wciąż folklor górali

beskidzkich fascynuje swą ciekawą obrzędowością, barwnością oraz rękodziełem artystycznym. Na

mapie kulturowego dziedzictwa szczególne miejsce zajmuje Bielsko–Biała, Cieszyn i ziemia

cieszyńska, w tym najstarszy zabytek województwa – romańska rotunda z XI wieku oraz Żywiec.

Godna uwagi jest architektura lat trzydziestych XX wieku – architektura secesyjna i modernistyczna w

Bielsku–Białej czy Zamek Prezydenta w Wiśle58

.

57

GUS, Urząd Statystyczny w Katowicach, http://www. stat. gov. pl, (2011-09-04). 58

Program Rozwoju Subregionu Południowego Województwa Śląskiego Na Lata 2007 – 2013, Bielsko – Biała,

luty 2008 r.

89

W regionie organizowanych jest wiele imprez m.in. wspomniany „Tydzień Kultury

Beskidzkiej”, największa w kraju i jedna z największych imprez folklorystycznych w świecie, która

odbywa się w m.in. Żywcu, Wiśle, Szczyrku, Makowie Podhalańskim, Oświęcimiu, Istebnej,

popularne imprezy artystyczne o międzynarodowym charakterze w Cieszynie np. Skarby z

Cieszyńskiej Trówły, Festiwal Muzyki Wokalnej „Viva il Canto”, Przegląd Filmowy „Na Granicy”

oraz mniej znane:

Międzynarodowy Festiwal Chórów „GAUDE CANTEM” (Bielsko-Biała)

Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych „Żywieckie Gody” - najstarszy i

największy konkurs grup kolędniczych z terenu Beskidu Żywieckiego i Beskidu Śląskiego;

Wojewódzki Przegląd Wiejskich Zespołów Artystycznych (Górki Wielkie);

Posiady Gawędziarskie oraz Konkurs Gry Na Unikatowych Instrumentach Ludowych

(Wieprz k. Żywca);

Konkurs na Palmę Wielkanocną (Gilowice k. Żywca);

Miniatury Teatralne – Wojewódzki Przegląd Monodramów I Miniatur Teatralnych

(Buczkowice k. Bielska-Białej);

Wojewódzki Przegląd Dziecięcych Zespołów Folklorystycznych (Wisła).

Ponadto na szczególną uwagę zasługuje działalność wystawiennicza BWA, jedyna w kraju

Galeria Polnych Strachów malarza Floriana Kohuta (Rudzica – gmina Jasienica), Teatr Lalek

Banialuka, liczne galerie, których sporo jest w Bielsku-Białej itp.

Subregion południowy wyróżnia także bardzo wysoki poziom zagospodarowania

turystycznego i ruchu turystycznego. Ze względu na specyficzne walory rejonu, podstawą oferty

turystycznej jest produkt turystyki aktywnej i specjalistycznej. Jednak z powodu dość dużej

sezonowości popytu na ten produkt, istnieje silna potrzeba rozwoju również produktów turystyki

biznesowej, uzdrowiskowej i zdrowotnej oraz kulturowej i wiejskiej. Położenie nadgraniczne oraz

pobliskie ważne trasy komunikacyjne i przejścia graniczne czynią ten rejon także ważnym obszarem

kreowania produktu turystyki przygranicznej i tranzytowej, którego atrakcyjność może być

wzmacniana poprzez istnienie innych interesujących produktów.

Usytuowanie miasta Bielska-Białej w północno – wschodniej części omawianego subregionu

powoduje stosunkową łatwość komunikacyjną z pozostałymi miejscowościami w regionie. Tutaj

krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne – drogowe i kolejowe. Przez miasto prowadzą krajowe i

międzynarodowe drogi do przejść granicznych z Czechami w Cieszynie i Słowacją w Zwardoniu. Z

Bielska-Białej można więc dostać się do Cieszyna czy Żywca środkami komunikacji samochodowej

(PKS, prywatne linie) oraz liniami kolejowymi.

Niestety ta bogata i interesująca oferta kulturalna, bazująca na ciekawej i wielopokoleniowej

historii subregionu w wielu przypadkach jest prezentowana w miejscach o niskim standardzie. Wiele

budynków infrastruktury kultury jest niedoinwestowana. Zły stan techniczny, ubogie wyposażenie,

nieadekwatne do współczesnych realiów czy niedostosowanie obiektów do potrzeb osób

niepełnosprawnych często stanowią czynniki utrudniające dostęp do zasobów dziedzictwa

kulturowego. Czynnikiem utrudniającym jest także brak koordynacji połączeń komunikacyjnych

pomiędzy najważniejszymi miejscowościami w regionie, co znacznie ogranicza mobilność

potencjalnego turysty.

5. ANALIZA UWARUNKOWAŃ ROZWOJOWYCH CZĘŚCI SŁOWACKIEJ

(REGION KYSUCE: POWIATY CZADCA I NAMESTOWO)

5.1. WALORY TURYSTYCZNE

5.1.1. WALORY PRZYRODNICZE

Ukształtowanie terenu

Teren powiatu Czadca, zajmuje obszar 761 km². Znajduje się w górskim pasmie fliszowym

Karpat Zewnętrznych, jakimi są: Wyżyna Turzowska, Beskidy Kisuckie, Beskidy Śląsko-Morawskie,

Międzygórze Jabłonkowskie, Góry Kisuckie i Jaworniki. Najwyżej położonym punktem powiatu jest

90

Wielka Racza w Beskidach Kisuckich (1 236 m n.p.m.), najniżej położonym punktem jest ujście rzeki

Kisuca w obszarze gminy Dunajov (373 m n.p.m.).Lasy pokrywają 58% powierchni obszaru.

Największą rzeką jest Kisuca a jej największym dopływem jest Bystrica, który wpada do rzeki z lewej

strony. Mniejsze dopływy to: Predmieranka i Czernianka. Większa część obszaru tego powiatu

pokryta jest borami świerkowymi, mniej jest buczyn, czasem występują tutaj też jodły i sosny. Doliny

i niewielkie zbocza są wylesione i przekształcone w grunty rolne, na których dominują trawy.

Námestovo leży w Kotlinie Orawskiej na zachodnim brzegu Jeziora Orawskiego. Wschodnia

część brzegu jeziora jest terenem pagórkowatym z szerokimi bagnistymi wgłębieniami i płytkimi

częściami, na zachodzie przechodzi do Wyżyny Podbeskidskiej fliszu magurskiego.

Północna część obszaru miasta znajduje się na wschodnich zboczach Pilska. Ponad 20%

obszaru miasta zajmuje jezioro zbriorowe. Północno-wschodnie ramię zbiornika wody objęte jest

ornitologicznym rezerwatem państwa. Przy zbiorniku wody kończy się pasmo Magury Orawskiej ze

szczytem Magurka (1 112m). Lasy w okolicy są pełne płodów leśnych. Do obszaru miasta sięga też

rezerwat przyrody Pilsko.

Geologia (skałki, jaskinie, wąwozy itp.)

W katasrze powiatu Czadca, w bezpośredniej bliskości granicy z Republiką Czeską znajduje

się formacja naturalna, która jest rzadkością geologiczną na świecie – „ogromne kule kamienne“, które

zwisają z podłoża kamiennego. Są idealnie okrągłe. Ich średnica wynosi od 0,3 m do 2,6 m.

Ochrona przyrody

W powiecie Czadca znajduje się 1 duży obszar chroniony – Obszar Chronionego Krajobrazu

Kisuce. Ten obszar chroniony (1984) nawiązuje do Obszaru Chronionego Krajobrazu Beskidy (1973)

po stronie morawskiej. Obszar chroniony posiada całkowitą powierchnię 65 462 ha, większa część

znajduje się na Kisucach i sięga terytorialnie do obszarów gmin: Oszczadnica, Krasno nad Kisucą,

Zborow nad Bystrzycą, Klubina, Stara Bystrzyca, Nowa Bystrzyca, Radôstka, Rakowa, Oleszna,

Klokoczow, Kornia, Turzówka, Wysoka nad Kisucą, Makow, Staszkow, Lutiše, Horná Tižina,

Terchowa i Zazriwa, przy czym ostatnie 4 gminy należą do powiatów: Żylina i Dolny Kubin.

Częściowo swoimi obszarami obejmują Kisuc. Obszar Chorniony Krajobrazu dzieli się na dwie

niezależne części – zachodnią część tworzą Jaworniki, Wyżyna Turzowska i Beskidy Ślęsko-

Morawskie i wschodnią część Góry Kisuckie i Beskidy Kisuckie.

W powiecie Namestovo pośrodku Jeziora Orawkiego, na wyspie Slanický ostrov – znajduje

się rezerwat przyrody zajmjący powierchnie 3,5 ha. Wodami zbiornika zostało zalanych 5 wsi i 2/3

miasta Námestovo.

5.1.2. WALORY ANTROPOLOGICZNE

Zabytki

Zabytkiem narodowym kultury powiatu Czadcajest kolejka wąskotorowa leśna z systemem

pętli zwrotnej, która kiedyś łączyła Kisuce i Orawę. Ogólnie jest ona jedyną funkcjonującą historyczną

kolejką pętlową w Europie i jedną z niewielu na świecie. Powstała w 1926 roku i pierwotnie liczyła

110 km w terenie górzystym. Dzisiaj mają zwiedzający możliwość przejechać się trasą romantyczną,

która liczy 3,6 km i przechodzi przez obszar Muzeum Wsi Kisuckiej.

W powiecie Czadca na uwagę zasługują także park i kasztel w Oszczadnicy oraz zabytki

kulturalne wsi Klokoczow – Do Kršle.

Miejsca kultu

Do miejsc kultu powiatu Czadca należą kościół barokowy w Czadcy z 1735 roku z obrazami

J. B. Klemensa, kościół neogotycki w Rakowej z 1875 roku z obrazem od Klemensa, kościół

póżnobarokowy w Skalitym z 1794 roku, kościoł barokowy w Turzowce z 1759 roku z drogą

krzyżową od Klemensa oraz kościół barokowo-klasycystyczny w Zakopczu z 1791 roku.

W powiecie Namestovo pośrodku Jeziora Orawkiego, na wyspie Slanický ostrov znajduje się

klejnot dawnej wsi Slanica – kościół Podwyższenia Świętego Krzyża z XVIII wieku. W kościele

91

przedstawiana jest stała ekspozycja orawskiej sztuki ludowej a także na wyspie znajduje się

lapidarium. Dominantą Námestowa jest kościół rzymskokatolicki pw. Świętych Apostolów Szymona i

Judy, wybudowany w latach 1656 – 1659, jako kościół ewangelicki. Wewnątrz kościoła interesujące

są oltarze i ambona z XIX wieku, oraz obraz Madonny na sposób ikony z XVIII wieku. W oknach

kościoła są witraże malarza V. Hložníka. W okolicy kościoła stoi barokowa kamienna kolumna Matki

Boskiej z 1758 roku, drewniany krzyż z 1818 roku i na cmentarzu miejscowym znajduje się

zrekonstruowany grobowiec rodziny Murínovej, jednej z najbogatszych rodzin tego miasta z XIX

wieku. W 1998 wieku został zrekonstruowany Plac Hviezdoslava, przenieszona rzeźba P. O.

Hviezdoslava i postawiona rzeźba biskupa Jána Vojtaššáka.

5.1.3. WALORY KULTUROWE (TRADYCJA, OBRZĘDY, MUZYKA,

RĘKODZIEŁO)

Powiat Czadca ma wiele interesujących i wyjątkowych zabytków kultury. Muzeum Wsi

Kisuckiej w Nowej Bystrzycy – Wychylówce to stała ekspozycja przyrodnicza i jest jedną

z najrozleglejszych na Słowacji. Ekspozycja, która zawiera 34 budynków, dokumentuje i przybliża

sposób życia i kulturę ludzi na Kisucach w prześłości. Wewnątrz wybranych objektów instalowane

jest autentyczne wyposażenie. Częścią ekspozycji są również oryginalne budowle – folwarki – obiekty

sezonowe, służące pasterzom. Muzeum regularnie organizuje prezentacje i pokazy tradycyjnych

technik i metod produkcji, warsztaty z dziedzin tradycji rodzinnej, związanej z porami roku,

wystąpienia zespołów folklorystycznych i orkiestr ludowych regionu. Rocznie organizuje się 120

takich wydarzeń. Interesujące są też na przykład imprezy Święta Beskidów (Beskydské slávnosti) i

tradycyjne imprezy kulturalne w Turzowce.

Relatywnie wiele imprez oferuje także powiat Namestowo. Rocznie odbywają się tutaj

wydarzenia kulturalne znaczenia ogólnosłowackiego, w tym: Dni teatralne Námestowa i festiwal

muzyczny, Orawskie muzyczne lato na wyspie Slanicki Ostrów Sztuki, Wierze panie i Gorazdowa

sztuka Námestowa. Z regionu Biała Orawa pochodzą osobitości takie jak Anton Bernolák –

kodyfikator języka słowackiego, Ignác Grebáč–Orlov – poeta, Milo Urban – pisarz, Ján Vojtaššák –

biskup i 21 lat tworzył tutaj i funkcjował największy poeta słowacki – Pavol Országh Hviezdoslav.

Námestovo i okolice z roku na rok zmienia swój wygląd co podnosi jakość usług dla odwiedzających.

Jednak z powodu braku środków finansowych nie może się w usługach równać regionom, które żyją

z turystyki, chociaż ma do tego warunki przyrodnicze.

5.2. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

Baza noclegowa

Według informacji Urzędu Statystycznego Republiki Słowackiej z końca 2011 roku, w ruchu

turystycznym Województwa Żylińskiego dostarczało usług 807 obiektów zakwaterowania, w tym 624

było obiektów zakwaterowania zbiorowego i 183 w kwaterach prywatnych. Pojemność wszystkich

obiektów zakwaterowania wynosiła 11 902 pomieszczeń z 32 935 łóżami. Łóżek połowych było

12,9% z całkowitej liczby łóżek. W ciągu pierwszej połowy 2011 roku obiekty turystyczne w

województwie żylińskim zakwaterowały 20,7% z całkowitej liczby zwiedzających Republikę

Słowacką, co jest drugim największym udziałem po Województwie Bratysławskim z 24,4%.

Całkowita ilość zakwaterowanych turystów w naszym kraju osiągła liczbę 340 110 zwiedzających, w

porównaniu z pierwszą połową 2010 roku wzrosł o 29 868, co jest 9,6%. Turystów zagranicznych

było 120 094, co jest 35,5% z całkowitej liczby zwiedzających i ich liczba wzrosła w ciągu roku o

9,2%.

Pod względem rodzaju zakwatrowania, 98,3% turystów korzystało z zakwaterowania

zbiorowego i 1,7% zakwaterowanych było w kwaterach prywatnych. Hotele zakwaterowali 58,2%

turystów, w tym hotele *** 23,6%, hotele **** 20,5%, hotele ** 9,3%, hotele * 4,8%. Pensjonaty

zakwaterowali 13,3% zwiedzających, inne zakwaterownia zbiorowe 13,6 i schroniska turystyczne

6,1%.

92

Biorąc pod uwagę aspekt terytoryjalny to największa liczba obiektów zakwaterowania

znajduje się w powiecie Liptowski Mikułasz, gdzie jest 27,5% obiektów zakwaterowania kraju. W

powiecie Żylina znajduje się 19,1% i w powiecie Twardoszyn 13,4% z liczby zakwaterowań kraju.

Z pojemności łóżek kraju Liptowski Mikułasz proponował 32,5%, Żylina 19,8%, Rużomberk 10,5%,

Twardoszyn i Martin po 8,3%.

8. ANALIZA SWOT

93

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

Korzystne położenie geograficzne.

Wysokie walory środowiska naturalnego.

Dostępność lasów, wód i gór.

Duża ilość atrakcji turystycznych.

Rozbudowana baza turystyczna i noclegowa.

Znaczna ilość ośrodków rekreacyjnych i schronisk.

Dobra dostępność do szlaków turystycznych.

Szerokie możliwości uprawiania sportów w sezonie turystycznym

Wysoka konkurencyjność cenowa.

Zróżnicowana struktura gospodarcza regionów.

Gęsta sieć drogowa i kolejowa.

Wysoki rozwój tranzytowego ruchu turystycznego.

Korzystne warunki dla współpracy transgranicznej w dziedzinie turystyki.

Charakter subrolniczy regionów.

Występowanie w regionach szkolnictwa wyższego i średniego kształcącego

w kierunkach związanych z turystyką.

Duże zasoby historycznego dziedzictwa kulturowego.

Kultywowanie wielorakich form tradycji i kultury ludowej.

Duża ilość i różnorodność zabytków oraz miejsc o historycznym i

kulturowym znaczeniu.

Bliskość językowa i kulturalna regionu polskiego i słowackiego

Wysoka rozpoznawalność regionów jako miejsce uprawiania sportów

zimowych.

Brak sprawnego regionalnego systemu informacji turystycznej.

Niska jakość oznaczenia obszarów atrakcyjnych turystycznie.

Słaby system promocji turystycznej.

Regiony mało znane dla turystów zagranicznych.

Niski standard wielu obiektów kultury.

Nierównomierne zagospodarowanie obszarów atrakcyjnych turystycznie.

Niewystarczająca ilość miejsc noclegowych w tym hoteli dla klienta

zamożnego.

Niewystarczająca ilość kąpielisk.

Brak ciekawej oferty skierowanej do dzieci i młodzieży.

Brak planów rozwoju turystyki poszczególnych gmin.

Brak wystarczającej infrastruktury około turystycznej (np. miejsca

parkingowe).

Mała liczba inwestycji/inicjatyw polsko-słowackich.

Brak wspólnej promocji regionu.

94

Poprawa komunikacji drogowej między regionami

SZANSE ZAGROŻENIA

Wykorzystanie środków rządowych oraz unijnych finansujących ochronę

środowiska naturalnego oraz rozwój obszarów wiejskich.

Wzrost jakości usług turystycznych.

Stworzenie sprawnej sieci informacji turystycznej.

Wzrost dochodów w regionie z turystyki.

Rozwój współpracy regionalnej i transgranicznej pomiędzy Polską, Słowacją.

Poprawa wizerunku turystyki w regionach.

Modernizacja i rozbudowa infrastruktury.

Rozbudowa ciągów komunikacyjnych pomiędzy regionami.

Wzrost liczby inwestycji.

Transfer nowych technik w branży turystycznej.

Wzrost możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii.

Rozwój współpracy pomiędzy regionami w zakresie historii i kultury.

Wzrost zainteresowania lokalną tradycją i folklorem, rozwój turystyki

kulturowej.

Rozwój turystyki biznesowej, szkoleniowej i konferencyjnej.

Wzrost zainteresowania aktywnym wypoczynkiem i sportem.

Zwiększenie możliwości uprawiania turystyki w czystym środowisku

naturalnym o wysokich walorach krajobrazowo – przyrodniczych.

Rosnąca konkurencja na krajowym i światowym rynku turystycznym.

Niezadawalający poziom współpracy wewnętrznej i zewnętrznej w branży

turystycznej.

Niski poziom inwestycji w poprawę jakości usług.

Zanikanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych w wyniku

niezrównoważonego zagospodarowania.

Migracje ludzi młodych i wykształconych poza regiony, głównie za granicę.

Niski poziom dofinansowania zabytków i miejsc o znaczeniu kulturowo-

historycznym.

Zbyt wolne wprowadzanie nowoczesnych technologii i systemów

informacyjnych.

Negatywne skutki rozwoju gospodarczego dla środowiska naturalnego.

Brak zauważania turystyki jako alternatywnej formy rozwoju regionalnego.

Źródło: „Wspólna analiza swot potencjału turystycznego przygranicza polsko-słowackiego”, Opracowanie w ramach projektu „Turystyczni Partnerzy w Beskidach”

nr WTSL.02.01.00-24-028/08 realizowanego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007-2013.

95

6. STRATEGICZNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU ROZWOJU PRODUKTU

TURYSTYCZNEGO REGIONU: SUBREGION POŁUDNIOWY WOJ.

NAMESTOWO

6.1. WIZJA I MISJA REGIONU

Wizja: Subregion południowy woj. śląskiego to kluczowy ośrodek turystyczny

(predestynowany do uprawiania turystyki aktywnej) w kraju i w Unii Europejskiej, atrakcyjny

i otwarty na współpracę, równocześnie miejsce zapewniające warunki dla rozwoju

mieszkańców, zapewniające wysoką jakość życia mieszkańców a także zaspokajania ich

potrzeb i aspiracji, z poszanowaniem tradycji, dziedzictwa kulturowego i środowiska

przyrodniczego.

Misja : W oparciu o walory środowiska, atrakcyjną przestrzeń turystyczną, wielokulturową

tradycję, wysokiej jakości produkty turystyczne oraz potencjał nowoczesnej gospodarki,

subregion południowy woj. śląskiego liderem jakości życia i współpracy.

6.2. IDENTYFIKACJA DOCELOWYCH GRUP TURYSTÓW

L.p. ATRAKCJE TURYSTYCZNE RYNKI DOCELOWE

1. Ochaby Wielkie Dream Park Turystyka aktywna, indywidualna turystyka,

rodziny z dziećmi, grupy szkolne, młodzieżowe

2. Międzybrodzie Żywieckie, Góra Żar

i Kolejka Szynowa Turystyka aktywna, turystyka ekstremalna,

turystyka krajoznawcza, turystyka biznesowa,

indywidualna turystyka, rodziny z dziećmi, grupy

szkolne, młodzieżowe

3. Ustroń LEŚNY PARK

NIESPODZIANEK Indywidualna turystyka, rodziny z dziećmi, grupy

przedszkolne, szkolne, młodzieżowe

4. Żywiec Stary i Nowy Zamek w

Żywcu / Muzeum Miejskie Indywidualna turystyka, turystyka zagraniczna

przyjazdowa, heritage breaks, rodziny z dziećmi,

grupy przedszkolne, szkolne, młodzieżowe,

turystyka biznesowa,

5. Korbielów - Pilsko Schronisko na

Hali Miziowej Turystyka aktywna, turystyka krajoznawcza,



6. Przegibek Schronisko na Przegibku

w Beskidzie Żywieckim Turystyka aktywna, turystyka krajoznawcza,



7. Wisła Skocznia Adama Małysza Turystyka zagraniczna przyjazdowa, turystyka

aktywna, turystyka krajoznawcza, indywidualna

turystyka, rodziny z dziećmi, grupy szkolne,

młodzieżowe

8. Cieszyn Wzgórze Zamkowe w

Cieszynie Turystyka zagraniczna przyjazdowa, turystyka

krajoznawcza, heritage breaks, indywidualna


młodzieżowe

9. Ustroń/ Wisła/Czantoria Platforma

widokowa na Czantorii Turystyka zagraniczna przyjazdowa, turystyka

aktywna, turystyka krajoznawcza, indywidualna


młodzieżowe

96

10. Jeleśnia Karczma w Jeleśni / XVIII

w Turystyka krajoznawcza, indywidualna turystyka,

rodziny z dziećmi, turystyka biznesowa, turystyka

kulinarna

11. Żywiec Muzeum Browaru w Żywcu Turystyka zagraniczna przyjazdowa, turystyka

biznesowa, heritage breaks, indywidualna turystyka,

rodziny z dziećmi, grupy szkolne, młodzieżowe

12. Koniaków Muzeum Koronki Turystyka zagraniczna przyjazdowa, turystyka

etniczna, hobby breaks, turystyka krajoznawcza,


szkolne, młodzieżowe,

13. Wisła – Barania Góra Platforma

widokowa na Baraniej Górze /

Dolina Białej i Czarnej Wisełki

Turystyka aktywna, turystyka krajoznawcza,



14. Schronisko Stecówka Turystyka aktywna, turystyka krajoznawcza,



15. Bielsko-Biała/ Szyndzielnia

Schronisko i kolejka na

Szyndzielnię




16. Wisła Zameczek Prezydencki i

Kaplica Drewniana Indywidualna turystyka, turystyka zagraniczna


grupy szkolne, młodzieżowe, turystyka biznesowa,

17. Bielsko-Biała Zamek Sułkowskich Indywidualna turystyka, turystyka zagraniczna


grupy szkolne, młodzieżowe, turystyka biznesowa,

18. Babia Góra




19. Hotel Severka

Turystyka aktywna, turystyka krajoznawcza, short

breaks holiday market, turystyka uzdrowiskowa

indywidualna turystyka, turystyka biznesowa

20. Pensjonat Jollien


breaks holiday market, turystyka uzdrowiskowa

indywidualna turystyka, turystyka biznesowa

21. Kamienne kule


indywidualna turystyka, grupy szkolne, młodzieżowe

22. Muzem kysuckej dediny

Turystyka krajoznawcza, indywidualna turystyka,

turystyka grupowa

23. Pension Slanická Osada

Turystyka aktywna, w tym aktywna wodna,

turystyka krajoznawcza, short breaks holiday

market, indywidualna turystyka, turystyka

biznesowa

24. Putnicke mesto Živčáková

Turystyka religijna- pielgrzymkowa, turystyka

krajoznawcza, heritage breaks, indywidualna oraz

grupowa turystyka

25. Rancho u Edyho

Turystyka aktywna, w tym również turystyka

aktywna wodna, turystyka krajoznawcza, short

breaks holiday market, hobby break, indywidualna

turystyka, turystyka biznesowa

26. Ropny pramen


breaks holiday market, hobby break, indywidualna

turystyka, turystyka biznesowa

97

27. Slanicky ostrov umenia

Turystyka krajoznawcza, turystyka kulturowa,

indywidualna turystyka, turystyka grupowa

28. Slovensky orloj

Turystyka krajoznawcza, turystyka kulturowa,


29. Sudopark

Turystyka krajoznawcza, turystyka uzdrowiskowa,


30. Pension Veselka


breaks holiday market, indywidualna turystyka,

turystyka biznesowa

6.3. IDENTYFIKACJA CELÓW STRATEGICZNYCH ORAZ DZIAŁAŃ W

ZAKRESIE ROZWOJU I PROMOCJI PRODUKTU TURYSTYCZNEGO

Analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń prowadzi do wniosku, że

rozwój turystyki w Regionie Beskidy uzależniony będzie od:

1. Kreowania i wsparcia konkurencyjnych (innowacyjnych i wysokiej jakości)

produktów turystycznych, silnie identyfikowanych z regionem.

2. Wsparcia marketingowego i promocyjnego skutecznej dystrybucji i sprzedaży

ofert turystycznych regionu.

3. Wsparcia instytucjonalnego podmiotów zainteresowanych rozwojem turystyki w

subregionie oraz działań w kierunku konsolidacji wszystkich partnerów

społecznych i prywatnych na rzecz wzrostu znaczenia turystyki i jej roli

ekonomicznej oraz społeczno-gospodarczej.

4. Kształtowania przestrzeni turystycznej według zasad zrównoważonego rozwoju.

5. Rozwoju zasobów wysoko wykwalifikowanych kadr obsługi ruchu turystycznego

oraz kształtowaniem oczekiwanych postaw konsumenckich.

Biorąc pod uwagę, iż w strategii rozwoju turystyki w Polsce na lata 2007-2013

zostały wyodrębnione obszary priorytetowe i dla nich określone zostały możliwości

wsparcia, tak więc i subregion południowy województwa śląskiego powinien zachować

spójność działań z tymi obszarami. Obszary priorytetowe obejmują:

Rozwój produktów turystycznych;

Rozwój zasobów ludzkich;

Wsparcie marketingu;

Kształtowanie przestrzeni turystycznej;

98

Tabela 18. Obszar priorytetowy 1: Cel 1

Obszar priorytetowy 1: Rozwój produktów turystycznych

Cel 1: Kreowanie i wdrażanie produktów turystycznych

Działania i planowane realizacje:

1. Zapewnienie podstaw w zakresie wiedzy i informacji dla powstawania konkurencyjnych

produktów turystycznych;

Realizacja działania powinna objąć m.in.:

prowadzenie badań regionalnych w obszarze produktów turystycznych (w zakresie

potencjalnych segmentów docelowych odbiorców, oceny możliwości rozwoju produktów w

regionach).

2. Wspieranie procesów powstawania produktów lokalnych i sub-regionalnych;


tworzenie programów wspierających powstawanie produktów,

szkolenia lokalnych i regionalnych animatorów turystyki,

tworzenie zintegrowanych strategii (systemów promocji, dystrybucji, zarządzania),

wydawanie specjalistycznych poradników w zakresie kreacji produktów lokalnych na

obszarach turystycznych.

3. Budowa i rozwój zintegrowanych markowych produktów turystycznych;


inwestowanie w rozwój zintegrowanych produktów,

opracowanie programów budowy i rozwoju produktów wokół wybranych szlaków

tematycznych oraz szlaków specjalistycznych (na przykład szlaków w sposób szczególny

podkreślających dziedzictwo kulinarne Subregionu) wraz z infrastrukturą specjalistyczną

oraz zagospodarowaniem głównych atrakcji,

wzbogacanie szlaków turystyki kwalifikowanej dedykowanych na potrzeby osób

zainteresowanych turystyką aktywną oraz turystyką ekstremalną oraz dostosowanie ich do

potrzeb rodzin z dziećmi oraz osób niepełnosprawnych,

wykorzystywanie doświadczeń w zakresie rozwoju produktów specjalistycznych,

budowę silnej platformy partnerskiej wokół kreowanych i wdrażanych rozwiązań w zakresie

partnerstwa publiczno-prywatnego,

identyfikację potencjału i możliwości rozwoju produktów niszowych, z uwzględnieniem

specyfiki subregionu,

określenie możliwości budowy i rozwoju produktów transgranicznych.

99



Cel 2: Rozwój infrastruktury turystycznej


1. Rozwój infrastruktury atrakcji turystycznych;


udogodnienia techniczne dla specyficznych grup turystów np. dzieci, niepełnosprawnych,

grup edukacyjnych,

unowocześnienie i zdynamizowanie form i metod prezentacji (sposób ekspozycji, prezentacje

interaktywne),

wspieranie procesów zarządzania atrakcjami oraz wdrażanie innowacji technicznych.

2. Rozbudowa infrastruktury specjalistycznej w obszarze produktów;


tworzenie infrastruktury wokół szlaków turystyki kwalifikowanej,

tworzenie udogodnień i usprawnień dla uprawiania niszowych form turystyki,

dostosowanie istniejącej bazy oraz stworzenie właściwej bazy /infrastruktury/ do rozwoju

nowych typów turystyki, w tym rodzajów turystyki aktywnej i sportów ekstremalnych.

3. Rozwój infrastruktury noclegowej oraz gastronomicznej;


tworzenie instrumentów finansowych dla realizacji działań modernizacyjnych dla sektora

hoteli i restauracji poprzez stworzenie systemu dotacji związanych z estetyzacją bazy

noclegowej i otoczenia (np. architektura góralska),

stworzenie w powiązaniu z instytucjami rynku pracy systemu dotacji na tworzenie nowych

miejsc pracy związanych z rozwojem bazy noclegowej.

4. Wsparcie rozwoju infrastruktury uzupełniającej istotnej dla konkurencyjności oferty

produktów turystycznych oraz sprzyjającej wydłużeniu sezonu turystycznego;


działania stymulujące rozwój najbardziej istotnych elementów w zakresie infrastruktury

uzupełniającej dla turystyki np. kulturalnej, transportowej, informacyjnej, edukacyjnej,

sportowej, ratowniczej oraz w zakresie bezpośredniego bezpieczeństwa osobistego turystów,

wspieranie rozwoju bazy turystycznej przyczyniającej się do wydłużenia sezonu

turystycznego.

5. Wsparcie rozwoju infrastruktury proekologicznej;


inwestycje infrastrukturalne wzmacniające ochronę przyrody i krajobrazu, w tym obszary

sieci NATURA 2000.

6. Stworzenie systemu zachęt inwestycyjnych;


stworzenie zachęt inwestycyjnych,

opracowanie skutecznych i kompleksowych programów proinwestycyjnych,

uregulowanie stanu prawnego terenów przeznaczonych w planach zagospodarowania

przestrzennego pod rozwój działalności turystycznej,

włączenie do programów szkoleń dla samorządów terytorialnych tematyki profesjonalnej

obsługi podmiotów turystycznych, w tym inwestorów.

100



Cel 3: Podnoszenie poziomu jakości produktów turystycznych


1. Opracowanie i wdrożenie mechanizmów oraz narzędzi wpływających na podnoszenie i

zapewnienie jakości elementów produktu turystycznego;


wsparcie przedsięwzięć podnoszących poziom jakości produktów turystycznych m.in.

poprzez projektowanie i wdrażanie systemów zarządzania jakością w usługach

turystycznych, projektów i programów, mających na celu poprawę jakości produktów

turystycznych i destynacji turystycznych, a także organizację szkoleń dotyczących jakości w

turystyce,

rozwój jakościowej bazy turystycznej tworzonej na potrzeby wiodących form turystyki w

Subregionie,

stworzenie systemu zachęt dla podmiotów wdrażających systemy jakości oraz

wprowadzających innowacje do swoich ofert turystycznych, takich jak ekoetykietowanie

(ecolabelling).

2. Stworzenie systemu monitorowania i dostosowywania oferty turystycznej do potrzeb rynku;


stworzenie jednolitego systemu badań oczekiwań konsumentów w odniesieniu do ofert

turystycznych subregionu,

stworzenie jednolitego systemu statystycznego.

3. Wspieranie budowy marki turystycznej subregionu;


opracowanie koncepcji wspólnej marki dla subregionu,

kreowanie wizerunku opartego na naturalnych walorach subregionu, wykorzystanie

potencjału naturalnego Beskidów jako rdzenia marki Subregionu Południowego,

promocja wypracowanej marki.

4. Zapewnienie szerokiego dostępu do profesjonalnych usług doradczych, badawczych oraz

szkoleniowych;


wdrożenie rozwiązań poprawiających możliwość korzystania z usług wyspecjalizowanych,

doświadczonych jednostek konsultingowych i doradczych,

ułatwienie dostępu do zasobów wiedzy Uczelni Wyższych i Jednostek Naukowych.

5. Stymulowanie innowacyjności w obszarze kreacji oraz marketingu produktów

turystycznych;


stymulowanie innowacyjności poprzez warsztaty i programy promocyjne,

szkolenie z zakresu zarządzania innowacyjnością,

system grantów na podnoszenie innowacyjności grup produktów,

praktyki, staże i szkolenia za granicą dla przyszłej kadry animatorów w obszarze kreacji

produktów oraz zarządzania produktami innowacyjnymi w turystyce.

101


Obszar priorytetowy 2: Rozwój zasobów ludzkich

Cel 1: Kształtowanie kadr dla obsługi ruchu turystycznego


1. Wdrożenie systemu szkoleń


szkolenia bezrobotnych zainteresowanych reorientacją zawodową (szczególną grupą

docelową, której dotyczy to działanie, powinny być kobiety pozostające z różnych względów

przez określony czas poza rynkiem pracy),

szkolenia absolwentów szkół, którzy pierwszy raz podejmują pracę. Programy powinny mieć

na celu ułatwienie przejścia ze szkół do życia zawodowego przez wyposażenie ich w

umiejętności umożliwiające rozwój zawodowy w branży turystycznej,

szkolenia osób rozpoczynających działalność gospodarczą (dotyczy to w szczególności

prowadzenia małych i mikroprzedsiębiorstw; zwłaszcza w obszarze agroturystyki),

szkolenia kadr zarządzających w przemyśle turystycznym poprzez szkolenia z zakresu:

zarządzania przedsiębiorstwem turystycznym i jego finansami, zarządzania personelem,

kreowania produktu turystycznego oraz jego funkcjonowania, marketingu, języków obcych,

szkolenia personelu branży mających stały i bezpośredni kontakt z klientem. System

powinien wspierać pracodawców w tworzeniu ich własnych programów szkoleniowych,

ukierunkowanych na zmianę wzorców zachowań oraz zrozumienie specyfiki funkcjonowania

rynku,

szkolenia pracowników innych sektorów usługowych, którzy mają kontakt z turystą, m.in.

pracowników muzeów, galerii, teatrów, kin, dworców kolejowych i autobusowych, stacji

benzynowych, służb granicznych i celnych, celem uwrażliwienia ich na potrzeby turystów.

2. Staże zawodowe:


staże zawodowe bezrobotnych i zainteresowanych reorientacją zawodową, absolwentów i

osób rozpoczynających działalność gospodarczą (dotyczy to w szczególności prowadzenia

małych i mikroprzedsiębiorstw). Staże zawodowe dla osób rozpoczynających pracę w

turystyce powinny być naturalną kontynuacją wiedzy i praktyki zdobytych podczas szkoleń,

staże kadr zarządzających w przemyśle turystycznym w krajach, które odniosły sukces w

dziedzinie turystyki dzięki wdrożeniu systemu tzw. najlepszych praktyk.

3. Niezbędnym elementem jest opracowanie i wdrożenie systemu upowszechniania i

wprowadzania najnowszych technik i technologii stosowanych w gospodarce turystycznej do

programów nauczania w szkolnictwie.

102


Obszar priorytetowy 2: Rozwój zasobów ludzkich

Cel 2: Kształtowanie turystyki społecznej


1. Wychowanie dla turystyki;


wspieranie szkoleń i staży kadr (w tym nauczycieli, kreatorów i animatorów turystyki) z

dziećmi i młodzieżą, celem kształtowania świadomości młodego pokolenia w zakresie

krajoznawstwa, turystyki oraz poszanowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego,

wsparcie opracowywania programów oraz wydawania publikacji związanych z tą tematyką.

2. Kształtowanie społecznych kadr ruchu turystycznego; Realizacja działania powinna objąć m.in.:

przygotowanie i wdrożenie programów szkoleniowych skierowanych do członków

organizacji pozarządowych, których statutowym zadaniem jest rozwijanie i animowanie

turystyki. Programy nakierowane powinny być na pobudzenie aspiracji i potrzeby poznania

otoczenia, subregionu, w szczególności przez dzieci i młodzież. Dlatego do tworzenia,

realizacji i udziału w szkoleniach powinno włączyć się nauczycieli oraz instytucje

oświatowe.

103


Obszar priorytetowy 3: Wsparcie marketingowe

Cel 1: Usprawnienie systemu informacji turystycznej


1. Budowa zintegrowanego systemu informacji turystycznej;


rozwijanie sieci centrów i punktów informacji turystycznej, tworzenie sprawnej sieci

informacji turystycznej w regionie,

wprowadzenie systemu wydawnictw informacyjnych i promocyjnych dla subregionu,

wprowadzenie spójnego systemu oznakowania atrakcji,

szkolenia wykwalifikowanych informatorów (pracowników hoteli, gastronomii, placówek

handlowych),

rozwijanie spójnych serwisów internetowych, elektronicznych kiosków informacji

turystycznej i wydawnictw multimedialnych,

dofinansowanie tworzenia serwisu na poziomie regionalnym i lokalnym ze środków

publicznych, zapewnienie wielu wersji językowych systemu,

uruchomienie serwisów tematycznych, włączenie do systemów międzynarodowych,

oznakowanie turystyczne miast subregionu, atrakcji turystycznych i dróg publicznych będzie

bardzo ważnym elementem prowadzącym do uatrakcyjnienia podróży turystycznych oraz

zapewniającym lepszą frekwencję w miejscach słabo odwiedzanych a posiadających atrakcje

turystyczne.

2. Wykorzystanie nowoczesnych technologii w rozwoju systemu informacji turystycznej;


rozwój elektronicznych systemów rezerwacyjnych z możliwością dokonywania zakupu usług

„on-line”.

104


Obszar priorytetowy 3: Wsparcie marketingowe

Cel 2: Zwiększenie efektywności działań marketingowych w turystyce


1. Budowa zintegrowanego systemu marketingu turystycznego;


kompleksowy i skoordynowany marketing turystyczny subregionu wspierający realizację

lokalnych, regionalnych i transgranicznych projektów promocyjnych w tym także rozwój

regionalnych i lokalnych produktów turystycznych. Warunkiem budowy zintegrowanego

systemu marketingu jest ścisłe współdziałanie podmiotów turystyki i instytucji

odpowiedzialnych za jej rozwój,

powiązanie działań dotyczących budowy i promocji produktów turystycznych z polityką

inwestycyjną samorządów i przedsiębiorstw.

2. Rozwój skutecznych instrumentów marketingu turystycznego;


stosowanie różnorodnych form wydawnictw i materiałów promocyjnych oraz sukcesywna

zmiana w kierunku wydawnictw interaktywnych,

stosowanie nowoczesnej formuły targów, wystaw i imprez promocyjnych w kierunku funkcji

promocyjnej,

zwiększenie liczby i znaczenia podróży studyjnych dla subregionu,

zwiększenie znaczenia kampanii reklamowych krajowych i zagranicznych

(transgranicznych).

3. Wprowadzenie systemu monitoringu skuteczności działań promocyjnych;


opracowanie i wdrożenie zintegrowanego systemu oceny efektywności działań promocyjnych

jako podstawowego narzędzia ich ewaluacji.

105


Obszar priorytetowy 4: Kształtowanie przestrzeni turystycznej

Cel 1: Kształtowanie środowiska w kontekście rozwoju przestrzeni turystycznej


1. Innowacje w dziedzinie infrastruktury na rzecz zrównoważonego rozwoju turystyki; Realizacja działania powinna objąć m.in.:

uruchomienie programów wspierających działania lokalnych społeczności w zakresie

wdrażania nowych rozwiązań technicznych i na rzecz modernizacji obiektów noclegowych i

uzdrowiskowych oraz infrastruktury turystycznej tak, aby minimalizować negatywne

oddziaływanie na środowisko przyrodnicze.

2. Wdrożenie systemu ułatwień i wzorcowych rozwiązań dla rozwoju proekologicznej

infrastruktury turystycznej na obszarach chronionych;


wdrożenie praktycznych rozwiązań w dziedzinie inwestycji turystycznych według

opracowanego „Systemu ułatwień i wzorcowych rozwiązań dla rozwoju proekologicznej

infrastruktury turystycznej na obszarach chronionych” szczególnie dla inwestycji

lokalizowanych w obszarach chronionych,

wspieranie rozwiązań systemowych w obszarze ochrony walorów na obszarach

turystycznych,

dostosowanie rozwoju przestrzeni turystycznej do wymogów koncepcji Europejskiej Sieci

Obszarów NATURA 2000.

3. Wsparcie inicjatyw proturystycznych;

wspieranie rozwoju obszarów wiejskich w kontekście powiązania go z turystyką,

wdrażanie nowych rozwiązań technicznych na rzecz modernizacji obiektów noclegowych i

uzdrowiskowych, infrastruktury turystycznej oraz wykorzystania technik, technologii i

materiałów, przyczyniających się do minimalizacji negatywnego oddziaływania na

środowisko przyrodnicze. Działanie przyczyniać się będzie do pobudzenia rozwoju obszarów

wiejskich poprzez propagowanie turystyki przyjaznej środowisku, wykorzystującej produkty

rolnictwa ekologicznego i tradycyjne formy gospodarowania oraz życia na wsi.

3. Wskazywanie na preferowane obszary użytku turystycznego;


wyznaczenie i stworzenie obszarów szczególnie ważnych i atrakcyjnych turystycznie dla

społeczności lokalnych i regionalnych. Umożliwiłoby to ochronę np. w postaci ograniczeń w

zagospodarowaniu przestrzennym, ułatwienia w tworzeniu infrastruktury sprzyjającej

rozwojowi turystyki oraz stosowania nowoczesnych rozwiązań z zakresu ochrony

środowiska,

wykorzystanie terenów poprzemysłowych poprzez intensyfikację rozwoju nowoczesnych

produktów turystyki zdrowotnej i rekreacyjnej (lodowiska, kryte baseny, kompleksy

sportowo-rekreacyjne), np. mogących stworzyć subregionalną markę uzdrowiskową.

106

Tabela 26. Obszar priorytetowy 4. Cel 2

Obszar priorytetowy 4: Kształtowanie przestrzeni turystycznej

Cel 2: Zwiększanie dostępności turystycznej regionów przez rozwój transportu


1. Budowa i modernizacja sieci komunikacyjnej w subregionie z uwzględnieniem szlaków

komunikacyjnych — drogowych, kolejowych i lotniczych.

2. Rozwój różnych form transportu zbiorowego oraz tworzenie odpowiedniej organizacji

komunikacji zbiorowej, adresowanej do szerszego kręgu potencjalnych turystów i to zarówno na

trasach dojazdowych do terenów atrakcyjnych turystycznie, jak i w ich obrębie, a więc przede

wszystkim poprzez wspieranie transportu kolejowego, a także innych form transportu zbiorowego

(autobusów, mikrobusów) oraz poprzez tworzenie warunków dla ruchu rowerowego i pieszego w

regionach turystycznych.


współpracę z władzami samorządowymi w dziedzinie rozbudowy i modernizacji istniejących

połączeń komunikacyjnych,

wytyczanie dróg i ścieżek rowerowych.

3. Uwzględnienie potrzeb regionalnych rynków turystycznych przy modernizacji i rozbudowie

infrastruktury transportowej;


przeprowadzenie oceny oddziaływania rozbudowy infrastruktury transportowej na

środowisko, szczególnie w sąsiedztwie obszarów sieci NATURA 2000, które stanowią

wyjątkowo cenne dziedzictwo przyrodnicze, a tym samym atrakcję turystyczną.

4. Wspomaganie rozwoju systemów transportowych zgodnych z zasadami zrównoważonego

rozwoju w miejscowościach i obszarach o największym natężeniu ruchu turystycznego Realizacja działania powinna objąć m.in.:

zarządzanie miejscami parkingowymi oparte o zasadę wyznaczania stref ruchu z

uwzględnieniem potrzeb ochrony miejsc o najwyższej atrakcyjności oraz obszarów

najcenniejszych,

wskazywanie na ekonomiczne zachęty do proekologicznych zachowań transportowych,

upowszechnianie proekologicznych sposobów przemieszczania się.

6.4. MONITOROWANIE I OCENA REALIZACJI STRATEGII

Strategia jest dokumentem otwartym, a w związku z tym powinna dynamicznie reagować na

zmieniające się potrzeby wynikające z nowych uwarunkowań wewnętrznych regionu jak i

zewnętrznych.

Ważnym elementem procesu wdrażania Strategii będzie jej upowszechnianie poprzez

przekazywanie informacji na temat najważniejszych elementów Strategii, organizowanie spotkań z

lokalnymi środowiskami i organizacjami. Spotkania powinny mieć na celu jak najszersze

aktywizowanie organizacji i środowisk do współudziału w realizacji Strategii.

Monitoring polegający na bieżącej analizie postępów w osiąganiu założeń strategicznych,

składać się może z kilku etapów takich jak: zbieranie danych i informacji, analiza danych i informacji,

przygotowanie raportów, ocena wyników oraz ich porównanie z przyjętymi normami. W przypadku

pozytywnej oceny nie podejmuje się działań naprawczych, a monitoring jest kontynuowany.

Natomiast w przypadku negatywnej oceny wyników monitorowania Strategii następuje

identyfikacja odchyleń, analiza przyczyn odchyleń, planowane są korekty, które są wdrażane w

końcowym etapie monitoringu.

Oznacza to, że istnieje potrzeba corocznego monitorowania Strategii, na podstawie zarówno

badań ilościowych w postaci wskaźników monitorowania, jak i badań jakościowych. Wskaźniki

ilościowe będą wykorzystywane przy monitorowaniu stopnia realizacji celów strategicznych i

priorytetów realizowanych poprzez zadania inwestycyjne. Natomiast cele strategiczne i priorytety

dotyczące poziomu życia mieszkańców, innowacyjności powinny monitorowane przy wykorzystaniu

metod o charakterze jakościowym.

107

Można rozpatrzyć powołanie Komitetu Monitorującego, w którego skład weszliby

przedstawiciele samorządów, eksperci i reprezentanci środowisk z zakresu poszczególnych obszarów

problemowych. Komitet Monitorujący na podstawie raportów i ewaluacji formułowałby wnioski o

aktualizacji Strategii. Wnioski były podstawą aktualizacji Strategii.

108

LITERATURA

1. Beskidy - Beskid Śląski i Żywiecki, pasmo Babiogórskie, Beskidy Kisuckie, Mała Fatra, pod. red.

B. Konopskiej, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera,

Warszawa 2006.

2. Beskidy Sport Region, Agencja Promocji, Reklamy i Usług GORDON s. c. I. Jonkowska, J.

Jonkowski 2002.

3. Dulias R., Hibszer A., Województwo śląskie – Przyroda – Gospodarka - Dziedzictwo kulturowe,

Wyd. Kubajak, Kraków 2004.

4. GUS, Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2009.

5. GUS, Urząd Statystyczny w Katowicach, http://www. stat. gov. pl, (2011-09-04).

6. http://bip. slaskie. pl/STRATEGIA/strat_23_06_05. doc (2011-08-15)

7. http://equito. pl/content/view/128/37/1/1/ (2011-08-04).

8. http://katowice. rdos. gov. pl/ (2011-09-03)

9. http://katowice. rdos. gov. pl/images/pliki_rdos/rfop/zpk. xls (2011-09-03).

10. http://pl. wikipedia. org/wiki/Beskid_%C5%9Al%C4%85ski (2011-08-04).

11. http://pl. wikipedia. org/wiki/Transbeskidzki_Szlak_Konny (2011-08-04).

12. http://trasyrowerowe.

net/component/customproperties/?cp_region[0]=beskid_slaski_i_zywiecki&submit_search=Szuka

j+trasy&start=5 (2011-08-10).

13. http://www. infomaza. bielsko. pl/narty. php (2011-08-10).

14. http://www. msw-pttk. org. pl/dokumenty/znaki_pot. html (2011-08-03).

15. http://www. nakredyt. beskidy. pl/banki-w-beskidach (2011-08-15)

16. http://www. nid. pl/idm, 416, najwazniejsze-zabytki. html, (2011-09-06).

17. http://www. pttk. sltzn. katowice. pl/SCHR. HTM (2011-08-10).

18. http://www. slaskie.

pl/przest_plan/ekofiz/3_diagn_stanu/2_uzytk_zasob/2_8_turystyka/iii_2_8_turystyka. pdf (2011-

08-10).

19. http://www. slaskie. pl/stratur/srt_4_5. htm (2011-08-10).

20. http://www. slaskie. pl/zalaczniki/2010/03/18/1248425643/1268905545. pdf, (2011-09-09)

21. http://www. stat. gov. pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_kts_wykorzystanie_bazy_noclegowej_2009. pdf

(2011-07-31).

22. http://www. znakidrogowe. eu/2turystyczne. htm (2011-08-03).

23. Michalska B., Wojtsa P., Jaskinie okolic Bielska-Białej, Wyd.: Klub Taternictwa Jaskiniowego

Speleoklub, Bielsko-Biała1999.

24. Mikołajski J., Sołtysik J., Szlakami Beskidu Małego – z plecakiem i na nartach, Colgraf – Press,

Poznań1995.

25. Monitor Unii Europejskiej, Nr 6/7, czerwiec-lipiec 2005, Fundacja Prawo Europejskie.

26. Motyka W., Tu był Piotr: Związki Jana Pawła II z Żywiecczyzną i Beskidami, Wyd.: Beskidzkie

Towarzystwo Oświatowe, Milówka 2001.

27. Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 31 października 2011 r. w

sprawie szacunków wartości produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca w latach 2007 –

2009, http://www. stat. gov. pl/gus/5840_12117_PLK_HTML. htm, (2011-09-04)

28. Pol W., Rzut oka na północne stoki Karpat, Kraków, Czcionkami drukarni Czasu, 1851, s. 120.

29. Program rozwoju i promocji produktu turystycznego Gminy Czernichów na lata 2009 – 2013,

Bielsko-Biała 2009.

30. Program rozwoju subregionu południowego województwa śląskiego na lata 2007 – 2013,

Bielsko–Biała, luty 2008 r, http://web2. um. bielsko. pl/bb/dzialy/polityka/PRSPWS. pdf, (2011-

07-31).

31. Projekt Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku), Ministerstwo

Infrastruktury, Warszawa, dnia 30 marca 2011 r.

32. Przewodnik turystyczno-kolejowy, Wyd.: Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych. Dział

Turystyki, Kraków 1935.

http://katowice.rdos.gov.pl/images/pliki_rdos/rfop/zpk.xls




http://books.google.pl/books?id=EdsiAAAAMAAJ&pg=PA120&dq=Breniakami&hl=pl&ei=ggr5TMvLJ9GLswb_itXMAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCUQ6AEwAA#v=onepage&q=Breniakami&f=false

109

33. Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 października 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie

sieci autostrad i dróg ekspresowych. Dz. U. Nr 187, poz. 1446 z dn. 9 listopada 2009r. (http://lex.

pl/serwis/du/2009/1446. htm), (2011-10-04)

34. Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata 2004-2013.

35. Ścieżkami tradycji, red. Fiszer M., Garbiak E., Wyd. Stowarzyszenie „Olszówka”, Bielsko-Biała

2003, s. 4-47.

36. Ubik J., Bielsko-Biała – turystyka i rekreacja, Wydział Promocji Miasta Urzędu Miejskiego,

Bielsko-Biała 2003.

37. Urząd Statystyczny w Katowicach, Ochrona środowiska w województwie śląskim w latach 2000-

2006, Katowice, listopad 2007.

38. Urząd Statystyczny w Katowicach, Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon w

województwie śląskim stan na koniec 2010 r., Opracowanie sygnalne.

39. Wojewódzki Program Opieki Nad Zabytkami w Województwie Śląskim na lata 2010–2013,

http://www. slaskie. pl/zalaczniki/2010/03/18/1248425643/1268905545. pdf, (2011-08-20).

40. www. minrol. gov. pl (2011-09-03)

41. Z najnowszych dziejów kultury fizycznej i turystyki, red. H. Rechowicz, Wydawnictwo AWF w

Katowicach, Katowice 1994.

42. Żywioł J., W górach za Olzą – informacje i przyczynki krajoznawcze, Wydawnictwo Cieszyńskie

Koło Przewodników Beskidzkich i Terenowych, Cieszyn 1992.




110

SPIS MAP

Mapa 1. Subregion południowy województwa śląskiego .......................................................... 5

Mapa 2. Mapa wód i ukształtowania powierzchni woj. śląskiego ............................................. 7

Mapa 3. Mapa aktualnie obowiązującej sieci TEN-T [Korytarze Transportowe na obszarze

Polski] na tle korytarzy Paneuropejskich ................................................................................. 47

SPIS FOTOGRAFII

Fot. 1. Cieszyńska Wenecja oraz widok na ratusz w Cieszynie .............................................. 22

SPIS TABEL

Tabela 1. Ochrona przyrody i krajobrazu subregionu południowego województwa śląskiego12

Tabela 2. Parki Krajobrazowe subregionu południowego województwa śląskiego ................ 14

Tabela 3. Rejestr rezerwatów przyrody subregionu południowego województwa śląskiego

(stan na dzień 25. 03. 2011r.) ................................................................................................... 16

Tabela 4. Zabytki w poszczególnych gminach powiatu bielskiego ......................................... 24

Tabela 5. Zabytki miasta Bielska-Białej, miasta na prawach powiatu ..................................... 27

Tabela 6. Zabytki w poszczególnych gminach i miejscowościach powiatu cieszyńskiego ..... 30

Tabela 7. Zabytki poszczególnych gmin i miejscowości powiatu żywieckiego ...................... 38

Tabela 8. Projektowe roczne przepustowości portów lotniczych w poszczególnych miastach w

2009 r. ....................................................................................................................................... 48

Tabela 9.Zasoby bazy noclegowej według powiatów w woj. śląskim [2009] ......................... 48

Tabela 10. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania według podregionów i

powiatów w 2010 r. .................................................................................................................. 51

Tabela 11. Placówki gastronomiczne w obiektach noclegowych turystyki w województwie

śląskim w latach 1999-2002 ..................................................................................................... 51

Tabela 12. Placówki gastronomiczne w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania

według rodzajów obiektów w 2008 r. ...................................................................................... 52

Tabela 13. Wykaz zimowych narciarskich szlaków turystycznych w Beskidzie Małym i

Beskidzie Śląskim (położonych na terenie miasta Bielsko-Biała). Łączna długość szlaków

36,2 km ..................................................................................................................................... 64

Tabela 14. Liczba biur podróży w województwie śląskim ...................................................... 73

Tabela 15. Gęstość sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w województwie śląskim 78

Tabela 16. Odpady wytworzone i nagromadzone według podregionów* ............................... 84

Tabela 17. Emisja i redukcja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza w subregionie

południowym – stan na 31. 12. 2005 r. .................................................................................... 85

Tabela 18. Obszar priorytetowy 1: Cel 1 ................................................................................. 98

Tabela 19. Obszar priorytetowy 1: Cel 2 ................................................................................. 99

Tabela 20. Obszar priorytetowy 1: Cel 3 ............................................................................... 100






Tabela 26. Obszar priorytetowy 4. Cel 2 ............................................................................... 106

STRATEGIA TRANSGRANICZNA ROZWOJU TURYSTYKI NA …arrsa.pl/images/TPWB/Strategia_PL_SK.pdf · 2018....

Documents

Transcript of STRATEGIA TRANSGRANICZNA ROZWOJU TURYSTYKI NA …arrsa.pl/images/TPWB/Strategia_PL_SK.pdf · 2018....