Strategia · strategia dziaŁania narodowego funduszu ochrony Środowiska i gospodarki wodnej na...

STRATEGIA DZIAŁANIA NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

NA LATA 2013-2016

Z PERSPEKTYWĄ DO 2020 r.

Z A T W I E R D Z O N A P R Z E Z R N

W D N I U 2 6 . 0 9 . 2 0 1 2 R .

Warszawa, wrzesień 2012 r.

S t r a t e g i a N F O Ś i G W n a l a t a 2 0 1 3 - 2 0 1 6 z p e r s p e k t y w ą d o 2 0 2 0 r .

2

SPIS TREŚCI

1. Streszczenie Strategii działania NFOŚiGW ...................................................................................... 4

2. Wprowadzenie .............................................................................................................................. 19

2.1. Tło i uwarunkowania uchwalenia Strategii NFOŚiGW ...................................................................................... 19 2.1.1. Podstawa prawna ....................................................................................................................... 19 2.1.2. Uwarunkowania ogólne .............................................................................................................. 19

2.2. Spójność Strategii NFOŚiGW z innymi dokumentami strategicznymi i programowymi ................................ 20 2.2.1. Spójność z dokumentami strategicznymi.................................................................................... 20 2.2.2. Spójność z dokumentami programowymi .................................................................................. 21

2.3. Podsumowanie dotychczasowej realizacji Strategii działania NFOŚiGW na lata 2009–2012 ...................... 21 2.3.1. Stopień osiągnięcia celów Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012 ............................................. 22 2.3.2. Rekomendacje wynikające z realizacji Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012 dla kolejnej Strategii NFOŚiGW na lata 2013-2016 ....................................................................................................................... 24

3. Synteza diagnozy strategicznej ..................................................................................................... 26

3.1. Rola NFOŚiGW w systemie finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej w Polsce.................... 26

3.2. Potencjał finansowy NFOŚiGW .......................................................................................................................... 27

3.3. Potencjał organizacyjny i ekspercki NFOŚiGW .................................................................................................. 28 3.3.1. Analiza SWOT NFOŚiGW ............................................................................................................. 28 3.3.2. Polityka komunikacyjna NFOŚiGW.............................................................................................. 30

3.4. Główne wnioski wynikające z prognoz trendów rozwojowych w zakresie objętym Strategią NFOŚiGW ... 31

3.5. Analiza SWOT Środowiska .................................................................................................................................. 33

4. Plan strategiczny – wprowadzenie ............................................................................................... 36

4.1. Ramy czasowe obowiązywania Strategii NFOŚiGW ......................................................................................... 36

4.2. Struktura Strategii NFOŚiGW ............................................................................................................................. 36 4.2.1. Struktura celów i priorytetów Strategii NFOŚiGW ...................................................................... 36 4.2.2. Cztery perspektywy – dbałość o całościowe doskonalenie systemu .......................................... 38

4.3. Wizja, misja, cel generalny Strategii NFOŚiGW ................................................................................................. 39

5. Priorytety Strategii NFOŚiGW ....................................................................................................... 42

5.1. Opis priorytetów ................................................................................................................................................. 43 5.1.1. PRIORYTET 1: Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi ......................... 43 5.1.2. PRIORYTET 2: Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi ................. 47 5.1.3. PRIORYTET 3: Ochrona atmosfery .............................................................................................. 50 5.1.4. PRIORYTET 4: Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów ............................... 54 5.1.5. Działania horyzontalne ............................................................................................................... 56

6. Perspektywy osiągnięcia celu oraz efektywnej realizacji misji i priorytetów Strategii NFOŚiGW 58

6.1. Perspektywa 1: FINANSE .................................................................................................................................... 59 6.1.1. Opis perspektywy ....................................................................................................................... 59 6.1.2. Działanie 1A: Ukierunkowanie i elastyczne dostosowywanie oferty programowej NFOŚiGW, biorąc pod uwagę cele strategiczne NFOŚiGW oraz potrzeby, uwarunkowania i możliwości odbiorców dofinansowania ........................................................................................................................................... 60 6.1.3. Działanie 1B: Usprawnienie procesów udzielania dofinansowania i rozliczania wypłat ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń ............................................................................................... 61 6.1.4. Działanie 1C: Stały wzrost skuteczności i efektywności finansowania ochrony środowiska z uwzględnieniem korzyści wynikających z wykorzystania dostępnych środków zewnętrznych ................ 61 6.1.5. Wspierane kierunki zmian w perspektywie finansowej .............................................................. 62

6.2. Perspektywa 2: BENEFICJENCI ........................................................................................................................... 62


3

6.2.1. Opis perspektywy ....................................................................................................................... 62 6.2.2. Działanie 2A: Doskonalenie relacji z beneficjentami .................................................................. 63 6.2.3. Działanie 2B: Rozwój cyfrowej obsługi beneficjentów ............................................................... 64 6.2.4. Działanie 2C: Rozwój działalności informacyjnej i promocyjnej ................................................. 64 6.2.5. Wspierane kierunki zmian w perspektywie beneficjenta ........................................................... 64

6.3. Perspektywa 3: PROCESY WEWNĘTRZNE ......................................................................................................... 64 6.3.1. Opis perspektywy ....................................................................................................................... 64 6.3.2. Działanie 3A: Informatyzacja procesów ...................................................................................... 65 6.3.3. Działanie 3B: Rozwój komunikacji i współpracy wewnętrznej (budowanie zespołów) .............. 66 6.3.4. Działanie 3C: Właściwe alokowanie zasobów ............................................................................. 66 6.3.5. Działanie 3D: Pełne wdrożenie kontroli zarządczej, ciągłości działania, analizy ryzyka oraz systemu antykorupcyjnego ........................................................................................................................................ 66 6.3.6. Wspierane kierunki zmian w perspektywie procesów wewnętrznych ....................................... 67

6.4. Perspektywa 4: INNOWACJE, WYZWANIA, ROZWÓJ ....................................................................................... 67 6.4.1. Opis perspektywy ....................................................................................................................... 67 6.4.2. Działanie 4A: Dostosowanie NFOŚiGW do wdrażania nowych polityk i instrumentów finansowych UE oraz udział NFOŚiGW we wdrażaniu ...................................................................................................... 68 6.4.3. Działanie 4B: Wspieranie ekoinnowacji ...................................................................................... 68 6.4.4. Działanie 4C: Aktywne kreowanie rozwiązań systemowych odpowiadających na zidentyfikowane szanse i zagrożenia ...................................................................................................................................... 69 6.4.5. Działanie 4D: Zarządzanie zasobami ludzkimi - działanie na rzecz nowoczesnej instytucji publicznej i przyjaznego pracodawcy ............................................................................................................................. 69 6.4.6. Wspierane kierunki zmian w perspektywie innowacje, wyzwania, rozwój ................................ 69

7. Zasady udzielania dofinansowania oraz ramy finansowe Strategii NFOŚiGW ............................. 70

7.1. Zasady udzielania dofinansowania ze środków NFOŚiGW .............................................................................. 70

7.2. Ramy finansowe Strategii NFOŚiGW ................................................................................................................. 70

8. Zadania i narzędzia wspierające realizację działań ....................................................................... 74

9. Słowniczek .................................................................................................................................... 79


4

1. Streszczenie Strategii działania NFOŚiGW

Uwarunkowania

Opracowanie Strategii działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 r. (zwanej dalej Strategią NFOŚiGW) wynika bezpośrednio z zapi-sów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. — Prawo ochrony środowiska (zwanej dalej POŚ). W art. 400k określo-no, że do zadań Zarządu NFOŚiGW należy opracowanie projektu strategii działania Narodowego Fundu-szu, a w art. 400h zapisano, że do zadań Rady Nadzorczej Narodowego Funduszu należy uchwalenie tej strategii, raz na 4 lata, w terminie do 30 września roku poprzedzającego pierwszy rok objęty strategią. Okres obowiązywania obecnej Strategii działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2009–2012 kończy się w roku 2012, w związku z tym kolejna strategia jest opracowana na okres 2013-2016 i odnosi się również do perspektywy do roku 2020.

Od roku 2014 rozpoczyna się kolejna perspektywa finansowa Unii Europejskiej (zwanej dalej UE), która określa kierunki działań współfinansowanych ze środków UE. W momencie zatwierdzania Strategii NFOŚiGW brakuje ostatecznych rozwiązań dotyczących sposobu finansowania inwestycji środowisko-wych ze środków UE w perspektywie finansowej 2014-2020, nie są znane instytucje uczestniczące w systemie wdrażania projektów dofinansowanych z UE. Ponadto doświadczenia z poprzedniego okresu programowania pokazują, że uregulowania krajowe mogą nie być gotowe od początku roku 2014 i nale-ży brać pod uwagę, że będą formułowane stopniowo w ciągu całego 2014 roku. Uwzględniając powyższe uwarunkowania istnieje konieczność zaplanowania aktualizacji Strategii NFOŚiGW w połowie jej obowią-zywania (najpóźniej do końca 2014 r.). Aktualizacja umożliwi ujęcie w Strategii NFOŚiGW zmian wynikających z programów operacyjnych, aktu-alizacji Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 (zwanej dalej Poli-tyką Ekologiczną Państwa), zapisów Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu oraz Założeniami Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Ponad-to w ramach aktualizacji możliwe będzie zastosowanie jednolitego sposobu ustalania stopnia realizacji głównych celów ekologicznych.

Ryc. 1. Umiejscowienie Strategii NFOŚiGW na osi czasu w stosunku do okresów programowania UE

Lata: 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Okresy programowania UE: 2007-2013 2014-2020 2021-2027

niezbędna aktualizacja:

obecna Strategia NFOŚiGW: 2013-2016 z perspektywą 2020:

PLAN STRATEGICZNY Perspektywa

następna Strategia NFOŚiGW: 2017-2020 z perspektywą 2024:


aktualizacja

Tło

Strategia NFOŚiGW ma na celu określenie roli oraz zadań NFOŚiGW na najbliższe 4 lata z wyznaczeniem planowanych do podjęcia działań do roku 2020. Zdefiniowane w Strategii NFOŚiGW działania za pomocą wsparcia finansowego udzielanego przez NFOŚiGW, mają przyczynić się do poprawy stanu środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem projektów współfinansowanych ze środków UE.

Opracowana Strategia NFOŚiGW jest wynikiem analizy efektów wdrażania Strategii działania NFOŚiGW na lata 2009-2012 oraz uwzględnia kierunki rozwoju, określone w dokumentach programowych, tj. w Polityce Ekolo-gicznej Państwa oraz Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko. Perspektywa 2020 (zwanej dalej BEiŚ). Zawiera również ustalenia dotyczące prowadzenia działań środowiskowych w ramach Wspól-


5

nej Strategii działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 r. (zwanej dalej Wspólną Strategią). Główne kierunki działania zostały określone na podstawie przeprowadzonej analizy SWOT, zarówno dotyczącej samej instytucji, jak i stanu śro-dowiska oraz systemu jego finansowania.

Podsumowanie Strategii NFOŚiGW w okresie 2009-2012

Cele Strategii NFOŚiGW, realizowane w latach 2009 – 2012, przyczyniły się do:

• poprawy stanu środowiska i ograniczenia emisji zanieczyszczeń poprzez udzielanie dofinanso-wania ze środków krajowych na projekty prośrodowiskowe oraz obsługę środków zagranicznych, w tym zapewnienie współfinansowania krajowego,

• wdrożenia zarządzania finansowego przez wieloletnie programy priorytetowe,

• przygotowania i zakontraktowania zadań (podpisanie umów i promes) w ramach programów priorytetowych, dla których suma wypłat wg stanu na koniec 2011 r. wynosi prawie 3 mld zł,

• nawiązania ścisłej współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz bankami w realizacji celów Polityki Ekologicznej Państwa poprzez udzielanie poży-czek lub udostępnienie własnych środków na odnawialne źródła energii, współfinansowanie pro-jektów unijnych, usuwanie azbestu, czy programy regionalne,

• zastosowania nowych instrumentów finansowych tj. dopłat do oprocentowania kredytów ban-kowych, dopłat do ceny wykupu obligacji,

• nawiązania współpracy z partnerami zewnętrznymi i beneficjentami, w celu wymiany doświad-czeń i wiedzy oraz promowania innowacyjnych rozwiązań z zakresu nowych technologii ochrony środowiska poprzez organizację, m.in. Forum Energia-Efekt-Środowisko oraz Forum Dobre prak-tyki w gospodarce odpadami,

• rozpoczęcia procesu związanego z porządkowaniem portfela kapitałowego NFOŚiGW (opraco-wanie Strategii kapitałowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2009-2012),

• uelastycznienia form zatrudnienia w NFOŚiGW poprzez wprowadzenie systemu telepracy oraz bardziej motywacyjnego systemu premiowania i awansowania na podstawie corocznych ocen pracowniczych.

Realizacja celów określonych w Strategii NFOŚiGW w latach 2009-2012 została doceniona przez instytu-cje zewnętrzne, dotyczy to w szczególności działalności NFOŚiGW oraz stosowanych „dobrych praktyk”. NFOŚiGW otrzymał prestiżowe wyróżnienie – Certyfikat Dobrych Praktyk Europejskiej Nagrody Sektora Publicznego 2011 (Best Practice Certificate EPSA 2011) za program poświęcony dopłatom na zakup i montaż kolektorów słonecznych. Należy podkreślić, że wniosek zgłoszony przez NFOŚiGW konkurował z 274 wnioskami zgłoszonymi z 34 krajów i instytucji europejskich i jako jedyna - z 21 instytucji polskich - otrzymał to wyróżnienie. W roku 2012 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wyróżniło NFOŚiGW w kon-kursie „Dobre Praktyki Zarządzania Strategicznego Rozwojem w Polsce” za konsekwentne próby inte-growania zadań w zakresie zarządzania polityką rozwoju.

Analiza SWOT

Z analizy SWOT NFOŚiGW wynika, iż:

• MOCNE STRONY to przede wszystkim:

o zdolność do kreowania różnorodnych instrumentów finansowych, odpowiadających na po-trzeby beneficjentów,

o wysokie kompetencje pracowników NFOŚiGW oraz wieloletnie doświadczenie w obsłudze projektów finansowanych, zarówno ze środków zagranicznych, jak i środków krajowych,


6

o aktywne uczestnictwo w rozwiązywaniu problemów środowiskowych na gruncie prawnym, finansowym i organizacyjnym,

o wieloletnie planowanie przychodów i kosztów, gwarantujące beneficjentom środki na pełne zbilansowanie przedsięwzięć,

o instytucjonalna zdolność do realizowania projektów finansowanych ze środków europejskich, uzyskana w wyniku doświadczenia przy realizacji perspektywy finansowej w okresie 2000-2006 oraz perspektywy 2007-2013, a także projektów finansowanych ze środków Norweskie-go Mechanizmu Finansowego,

o otwartość na innowacyjne rozwiązania.

• SŁABE STRONY to przede wszystkim:

o bardzo zróżnicowana wielkość realizowanych projektów – duża liczba małych i pracochłon-nych projektów,

o rozproszona oferta finansowa – zbyt wiele programów priorytetowych, generujących pro-blemy w planowaniu,

o niedopracowany system kwantyfikacji i rejestrowania efektów ekologicznych,

o niedoskonały proces obsługi beneficjenta,

o ograniczone stosowanie kryterium efektywności kosztowej,

o niedoskonała metodyka planowania wydatków, powodująca niepełną realizację planu finan-sowego,

o wymagający poprawy system komunikacji z beneficjentami, w tym procedur konsultacji, a także oceny działań NFOŚiGW przez beneficjentów,

o fragmentaryczny system cyfrowej obsługi beneficjenta,

o wymagający wzmocnienia proces dążenia do zapewnienia transparentnych, przyjaznych i prostych dla beneficjenta procedur,

o słaba znajomość pełnej oferty NFOŚiGW wśród potencjalnych beneficjentów,

o mało wydajny system obsługi procesów wewnętrznych,

o brak zintegrowanego systemu informatycznego,

o wymagająca poprawy komunikacja i współpraca wewnętrzna,

o zbyt mała elastyczność w zarządzaniu zasobami,

o wymagający poprawy system zarządzania ryzykiem,

o ograniczone kompetencje w zakresie innowacyjnych instrumentów finansowych.

Dla zidentyfikowanych słabych stron Strategia NFOŚiGW wskazuje (w ramach czterech perspektyw: finanse, beneficjenci, procesy wewnętrzne, innowacje, wyzwania, rozwój) konkretne działania rozpi-sane na szczegółowe zadania, które mają doprowadzić do zniwelowania oddziaływania słabych stron/wyeliminowania słabych stron hamujących rozwój.

• SZANSE to przede wszystkim:

o potrzeby nakładu środków finansowych na inwestycje wynikające z wymogów legislacyjnych (wdrażania dyrektyw UE, realizacja zobowiązań Traktatu Akcesyjnego i umów międzynaro-dowych),

o nowa perspektywa finansowa UE 2014-2020, nowe programy operacyjne oraz innowacyjne instrumenty finansowe (zwrotne),


7

o zapotrzebowanie na środki finansowe, które w związku z realizacją przepisów prawnych zostaną wydatkowane na poprawę stanu środowiska,

o nowe kierunki finansowania – np. ekoinnowacje, niskoemisyjna i zasobooszczędna gospo-darka, zapobieganie zmianom klimatu,

o rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństwa, wpływająca na aktywność inwestycyjną w sferze środowiska,

o współpraca z innymi instytucjami, niezaangażowanymi bezpośrednio w ochronę środowiska, celem tworzenia nowych inicjatyw, służących ochronie i poprawie stanu środowiska, przy jednoczesnym efekcie skali w postaci działań na rzecz wzrostu gospodarczego i pozytywnego wpływu na rynek pracy,

o budowanie wysokiego poziomu zaufania i zadowolenia beneficjentów.

Najistotniejszą szansą dla NFOŚiGW jest możliwość udziału we wdrażaniu programów operacyjnych i innowacyjnych instrumentów finansowych w nowej perspektywie finansowej UE 2014-2020 i przygo-towanie się do roli Funduszu funduszy1, czyli pośrednika finansowego, wdrażającego innowacyjne in-strumenty finansowe ze środków unijnych (instrumenty zwrotne typu pożyczki lub obejmowanie i na-bywanie udziałów, akcji i obligacji oraz stosowanie poręczeń). Istotne będzie również, obok finansowa-nia dotychczasowych kierunków, otwieranie się na nowe kierunki działalności, w tym ekoinnowacje oraz niskoemisyjną i zasobooszczędną gospodarkę. Konieczne będzie stosowanie nowoczesnych, innowacyj-nych rozwiązań, współpraca z różnorodnymi instytucjami oraz dążenie do ciągłej poprawy współpracy z beneficjentami.

• ZAGROŻENIA to przede wszystkim:

o obowiązujące przepisy prawne, tworzące bariery inwestycyjne, które ograniczają możliwości wydatkowania oraz powodują wzrost stanu środków pieniężnych na rachunku NFOŚiGW,

o niekorzystne dla NFOŚiGW projekty zmian w przepisach prawa m.in. likwidujących bądź ograniczających niezależność NFOŚiGW, ograniczających wpływy finansowe i rolę NFOŚiGW we wdrażaniu polityk w ramach nowej perspektywy finansowej UE,

o recesja gospodarcza, która spowoduje zmiany priorytetów Rządu,

o wpływ kryzysu na ograniczenie dochodów publicznych i zmniejszenie zdolności inwestycyjnej samorządów terytorialnych, jednostek budżetowych, a także przedsiębiorców,

o skutki finansowe realizacji zobowiązań środowiskowych wobec Komisji Europejskiej (zwanej dalej KE) oraz ewentualnie nakładanych kar w tym obszarze,

o konkurencja ze środkami z funduszy unijnych, dostępnych w ramach innych programów ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Dla zniwelowania negatywnych skutków zidentyfikowanych i potencjalnych zagrożeń (czyli czynników mających wpływ na działalność NFOŚiGW, których NFOŚiGW nie może kształtować sprawczo) podejmo-

wane będą działania polegające na komunikowaniu i przedstawianiu odpowiednim organom admini-

1 W rozumieniu art. 32 projektu Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne prze-

pisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spój-ności, oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1083/2006.


8

stracji publicznej istniejących i potencjalnych barier, uniemożliwiających efektywne wdrażanie Strategii NFOŚiGW oraz propozycji rozwiązań.

Analiza SWOT środowiska wskazuje, że jako mocną stronę można wskazać, m.in. posiadanie cennych zasobów przyrodniczych oraz znaczący postęp w ograniczaniu emisji do środowiska. Poprawy wymaga jakość wód powierzchniowych, jakość powietrza, sposób gospodarowania odpadami oraz sposób uwzględniania aspektów środowiskowych w planowaniu przestrzennym, natomiast dużym zagrożeniem są postępujące zmiany klimatu i w ich efekcie występujące nadzwyczajne zagrożenia.

Analiza SWOT systemu finansowania, jako pozytywny aspekt wskazuje angażowanie środków z innych źródeł niż NFOŚiGW na rzecz środowiska oraz włączenie partnerów zewnętrznych (np. banków) w reali-zację projektów prośrodowiskowych. Negatywną stroną systemu finansowania jest wymagająca popra-wy współpraca w finansowaniu zadań ponadregionalnych, wysokie zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego oraz pogarszająca się sytuacja podmiotów gospodarczych, które wpłyną na zmniejszenie skłonności do inwestowania w projekty środowiskowe. Kryzys na rynku wykonawców inwestycji środo-wiskowych może w znaczącym stopniu wpłynąć na tempo i stopień realizacji inwestycji. Za istotną, nega-tywną cechę, można uznać brak jednolitego systemu ewidencjonowania efektów ekologicznych, umoż-liwiający ich właściwe raportowanie i rozliczanie.

Kierunki zmian

Biorąc pod uwagę zmieniającą się rzeczywistość i otoczenie, tworząc Strategię NFOŚiGW, zwrócono szczególną uwagę na konieczność dokonania zmian w dotychczasowym modelu działania instytucji. W przyszłości NFOŚiGW wzmocni rolę lidera systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej w Polsce, poprzez elastyczne dostosowywanie się do zmian w otoczeniu, szczególnie w następu-jących zakresach:

• wspieranych dziedzin - konsolidacja wspieranych celów, jasne ich określenie i zmniejszenie liczby priorytetów. Zmiana alokowania środków i skierowanie największego strumienia finansowania na działania związane z szeroko rozumianą niskoemisyjną i zasobooszczędną gospodarką, ochroną kli-matu i zapobieganiem jego zmianom (w tym gospodarką wodną), ekoinnowacjami służącymi po-prawie konkurencyjności podmiotów gospodarczych działających w Polsce oraz zmniejszaniem wy-korzystania zasobów naturalnych, a także z tworzeniem zielonych miejsc pracy;

• wspieranych sektorów – finansowanie skierowane będzie głównie do jednostek samorządu teryto-rialnego, przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Przy tej kierunkowej zmianie głównym wy-znacznikiem będzie maksymalizacja efektu ekologicznego uzyskana na skutek dofinansowania ze środków NFOŚiGW;

• instrumentów finansowych i struktury finansowania – istotnym działaniem będzie tworzenie in-strumentów, dzięki którym, np. poprzez zaangażowanie strony trzeciej (ESCO2, partnerstwo pu-bliczno-prywatne, w tym koncesje) jednostki samorządu terytorialnego będą realizowały swoje za-dania i zaspokajały potrzeby mieszkańców, bez zwiększania zadłużenia. Przewiduje się dążenie do znaczącego zwiększenia udziału finansowania zwrotnego w stosunku do bezzwrotnego ze środ-ków własnych w roku 2016 w stosunku 65/35. Jako docelowy, rekomendowany poziom udziału w roku 2020 - 80/20 (przekształcanie się w fundusz rewolwingowy). Jednocześnie zakłada się, że pomoc bezzwrotna będzie udzielana, co do zasady, jako wsparcie ukierunkowane na pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania (np. dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych i emisji obligacji komunalnych lub do wykupu obligacji) lub jako element zachęty do podejmowania in-westycji proekologicznych (umorzenia). Zakładany poziom finansowania zwrotnego może ulec

2 Energy Saving Company lub Energy Service Company to oznaczenie firm oferujących usługi eksperckie w zakresie

energetyki na zasadzie finansowania projektów energetycznych przez tzw. stronę trzecią (TPF - Third Party Fun-ding).


9

zmianie w sytuacji niekorzystnych uwarunkowań w sektorze finansów publicznych, ograniczających możliwości jego zadłużania;

• struktury organizacyjnej i sposobu działania – zwiększenie efektywności organizacyjnej w związku z rozwojem współpracy z partnerami zewnętrznymi. Obok kontynuowania dotychczasowej działal-ności i bezpośredniego dofinansowywania dla beneficjentów, w tym pełnienia funkcji Instytucji Wdrażającej, również w nowej perspektywie finansowej UE, celem NFOŚiGW w ramach nowej per-spektywy Unii Europejskiej będzie dodatkowo funkcjonowanie jako Fundusz funduszy, czyli pośred-nik finansowy, wdrażający innowacyjne instrumenty finansowe ze środków unijnych (instrumenty zwrotne typu pożyczki lub obejmowanie, nabywanie udziałów akcji , obligacji oraz stosowanie porę-czeń). W zakresie środków krajowych, NFOŚiGW w porozumieniu z Ministrem Środowiska będzie wyznaczał i określał zasady wsparcia i kierował to wsparcie do beneficjentów za pośrednictwem in-stytucji współpracujących z NFOŚiGW (głównie WFOŚiGW i banki);

• kwantyfikacji celów - precyzyjna kwantyfikacja celów zarówno ekologicznych, jak i organizacyj-nych. Monitorowanie osiągania zakładanych poziomów mierników, a w przypadku wystąpienia ryzy-ka ich nieosiągnięcia szybkie podejmowanie działań zmierzających do jego eliminacji.

Wskazane w rekomendacjach zmiany nastąpią po przeglądzie i szczegółowej analizie zarówno progra-mów priorytetowych, jak i aktualnej sytuacji makroekonomicznej państwa (analiza stanu zadłużenia powszechnego itd.). NFOŚiGW zastosuje instrumenty analityczne, które pozwolą na elastyczne reago-wanie wobec wyzwań związanych z aktualnym stanem potrzeb i możliwości potencjalnych beneficjen-tów. Przedstawione rekomendacje należy traktować jako ambitne kierunki zmian, które będą weryfiko-wane i aktualizowane wobec rzeczywistych krajowych uwarunkowań.

Wizja, misja, cel generalny

NFOŚiGW w perspektywie 2020 r. będzie dążył do zrealizowania następującej wizji:

Oznacza to, że NFOŚiGW będzie dążył do tego, aby być instytucją:

Cel do roku 2020 to 3 x 20 (w stosunku do wartości bazowej dla roku 2016):

20% - szybsza obsługa beneficjenta z 90 dni w roku 2016 do 72 dni w roku 2020,

20% - mniejsze koszty własne, jako odsetek wypłaconej pomocy ze środków własnych i UE z 1,6% w 2016 r. do 1,3% w roku 2020,

20% - wyższe średnioroczne wypłaty z ok. 5 mld zł do ok. 6 mld zł.

E – ekologiczną (respektującą i promującą zasady zrównoważonego rozwoju),

F – finansującą (efektywnie wspierającą finansowo działania w zakresie środowiska i go-spodarki wodnej),

E – elastyczną (dostosowującą się do potrzeb odbiorców),

K – kompetentną (w sposób kompetentny i rzetelny wypełniającą obowiązki instytucji publicznej),

T – transparentną (realizującą swoje zadania w sposób etyczny, jawny i przejrzysty).

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej –

lider systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej w Polsce nastawiony na EFEKT


10

Osiągnięcie tego celu będzie możliwe poprzez przekształcenie obecnej instytucji w dynamiczną, kre-atywną, zdolną do elastycznego funkcjonowania organizację, która osiąga rezultaty oraz wspiera działa-nia prośrodowiskowe w odpowiedzi na zidentyfikowane potrzeby jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i obywateli.

Zakłada się, iż w okresie realizacji Strategii NFOŚiGW priorytetem stanie się finansowanie przedsięwzięć stanowiących innowacyjne rozwiązania w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Kontynu-owane będzie wsparcie szeroko rozumianej gospodarki niskoemisyjnej3 realizowanej przez:

• rozwój niskoemisyjnych źródeł energii,

• poprawę efektywności energetycznej,

• poprawę efektywności gospodarowania surowcami i materiałami,

• rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych,

• zapobieganie powstawaniu oraz poprawę efektywności gospodarowania odpadami,

• promocję nowych wzorców konsumpcji oraz zapobieganie zmianom klimatu. Powinny pojawić się także nowe rozwiązania w zakresach takich jak: ograniczenie hałasu, ograniczenie emisji i wykorzystanie metanu, kompleksowe, rozwiązywanie problemów środowiskowych na obszarach chronionych oraz na terenie miast, miejscowości uzdrowiskowych, zielonych pierścieni wokół miast.

Misja NFOŚiGW brzmi:

Istotne będzie, zarówno w perspektywie 2013-2016, jak i w kolejnej do 2020 r. utrzymanie:

� efektywnego stosowania odnawialnych instrumentów finansowania ochrony środowiska i gospodarki

wodnej; w latach 2009-2011 z tytułu wszystkich opłat i kar środowiskowych wpłynęło do NFOŚiGW

5,8 mld zł, natomiast wypłaty środków własnych NFOŚiGW na finansowanie ochrony środowiska i go-

spodarki wodnej wyniosły 6,8 mld zł. Różnica w wysokości 1,0 mld zł umożliwiła dodatkowe dofinan-

sowanie inwestycji w zakresie środowiska i gospodarki wodnej,

� mechanizmu samofinansowania NFOŚiGW, tj. zdolności do pokrycia kosztów utrzymania orga-

nów i biura ze środków uzyskanych z odsetek z oprocentowania udzielonych pożyczek. Koszty te

nie przekraczają 50% środków uzyskanych z tego tytułu, a pozostałe wpływy z odsetek stanowią

dodatkowy wkład w finansowanie zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

� niskich kosztów obsługi wypłat dla beneficjenta; w okresie 2009 -2011 wypłata 1 zł środków

własnych i obsługiwanych przez NFOŚiGW kosztowała poniżej 0,02 zł.

W ramach oceny efektywności instytucjonalnej działalności NFOŚiGW kontynuowany będzie (w stosun-ku do Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012) pomiar następujących wskaźników:

� Koszty własne, jako odsetek od wypłaconej pomocy ze środków własnych i UE – planowana war-tość do osiągnięcia w 2016 wynosi 1,6% (plan 2009-2012 – 1,8%),

3 Wg przyjętych 16 sierpnia 2011 r. przez Radę Ministrów Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki

Niskoemisyjnej określony został cel główny jako: Rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównowa-żonego rozwoju kraju.

Skutecznie i efektywnie wspieramy działania na rzecz środowiska


11

� Średni czas obsługi wniosku, od złożenia do podpisanej umowy - planowana wielkość do osią-gnięcia w 2016 wynosi 90 dni (plan 2009-2012 – 150 dni).

Osiągnięcie planowanych poziomów wskaźników będzie uwarunkowane pełnym wdrożeniem narzędzi informatycznych, co uwzględniono w szczególności w działaniu 2B i 3A niniejszej Strategii NFOŚiGW. Przyspieszenie procesu obsługi beneficjenta będzie realizowane z równoczesnym zagwarantowaniem wysokiej jakości prowadzonych działań.

Przeprowadzona diagnoza stanu obecnego oraz efektów realizacji Strategii NFOŚiGW na lata 2009–2012, a także zobowiązań nakładanych na NFOŚiGW przez dokumenty strategiczne pozwoliła na zdefi-niowanie celu generalnego Strategii NFOŚiGW jako:

Tak sformułowany cel generalny Strategii NFOŚiGW jest odpowiedzią na zobowiązania środowiskowe określone w Traktacie Akcesyjnym i innych uregulowaniach oraz ma za zadanie realizować cele określo-ne w Polityce Ekologicznej Państwa.

Priorytety

Cel generalny będzie realizowany w ramach czterech priorytetów środowiskowych tj.:

PRIORYTET 1: ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi – w zakresie działań zwią-zanych z ochroną wód realizowane będą programy obejmujące przede wszystkim budowę i modernizację systemów kanalizacyjnych (oczyszczalnie ścieków, sieci kanalizacyjne) oraz inwestycje obejmujące zagospodarowanie komunalnych osadów ściekowych. Ponadto, kontynuowane będą pro-gramy wspierające budowę indywidualnych systemów oczyszczania ścieków na obszarach nie objętych zasięgiem aglomeracji wyznaczanych dla potrzeb KPOŚK. Równolegle prowadzone będą działania w za-kresie gospodarki wodnej, skierowane głównie na racjonalizację gospodarowania zasobami wód po-wierzchniowych i podziemnych, w celu uniknięcia deficytów wody oraz zabezpieczenia przed skutkami powodzi. Ważne jest też prowadzenie inwestycji w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, z wykorzy-staniem powstających obiektów na cele energetyczne oraz wspieranie działań o charakterze nietech-nicznym dotyczących m.in. zwiększenia naturalnej retencji, budowy systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania powodzi oraz zarządzania ryzykiem powodziowym, a także prowadzenia kampanii edu-kacyjnych.

PRIORYTET 2: racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi – w ramach tego priorytetu realizowane będą przedsięwzięcia dotyczące stopniowego przechodzenia z systemu polegające-go na składowaniu odpadów na system wspierający przetworzenie, odzysk surowców oraz ich energetyczne wykorzystanie. Dużego znaczenia nabierać będą działania związane z zapobieganiem powstawania odpadów. Istotne będzie wspieranie i wdrażanie niskoodpadowych technologii produkcji. Ponadto, ważne będzie zwięk-szenie możliwości energetycznego wykorzystania odpadów poprzez termiczne przekształcanie odpadów, w szczególności ulegających biodegradacji, w tym osadów ściekowych. Realizowane będą również działania dotyczące rekultywacji i/lub rewitalizacji terenów zdegradowanych działalnością przemysłową, gospodarczą, wojskową oraz na skutek zjawisk naturalnych. Jednocześnie realizowane będą działania mające na celu ra-cjonalne i efektywne gospodarowanie kopalinami oraz innymi surowcami i materiałami z nich pochodzą-cymi. Wymagają one prowadzenia rozpoznania i badań oraz wskazania złóż strategicznych. Realizowane działania nastawione będą na rozwój technologii i zwiększanie dostępności technologii wykorzystujących energię z różnych zasobów surowcowych, a także rozwój innych technologii niskoemisyjnych (np. czys-

Poprawa stanu środowiska

i zrównoważone gospodarowanie jego zasobami

przez stabilne, skuteczne i efektywne

wspieranie przedsięwzięć i inicjatyw służących środowisku


12

tych technologii węglowych). Prowadzone będą również kampanie edukacyjne w zakresie racjonalnego gospodarowania surowcami, materiałami i odpadami.

PRIORYTET 3: ochrona atmosfery - w ramach tego obszaru tematycznego wspierane będą głównie za-dania związane z przeciwdziałaniem zmianom klimatu, w tym ze zmniejszeniem emisji gazów cieplarnia-nych oraz poprawą jakości powietrza. Ograniczenie emisji substancji szkodliwych do atmosfery będzie się odbywało poprzez kompleksową likwidację istniejących, nieefektywnych urządzeń grzewczych oraz zbiorowe systemy ciepłownicze. Ponadto w ramach priorytetu realizowane będą zadania polegające na zwiększeniu efektywności wykorzystania energii oraz wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Po-prawa efektywności energetycznej musi dotyczyć wytwarzania, przesyłu i wykorzystania u odbiorców końcowych. Bardzo istotne będzie rozwijanie kogeneracji, w tym kogeneracji wysokosprawnej, moderni-zacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych, termomodernizacja budynków użyteczności publicznej oraz bu-downictwo energooszczędne. W celu wzmocnienia roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii ważna będzie modernizacja sektora energetyki w zakresie inteligentnego opomiarowania i inteli-gentnych sieci energetycznych (ISE). W zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii realizowane działania będą skierowane na wzrost produkcji energii, pochodzącej z odnawialnych zasobów energii.

PRIORYTET 4: ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów - podstawowym celem priory-tetu będzie zahamowanie spadku różnorodności biologicznej oraz zapewnienie właściwego stanu ochro-ny dla możliwie dużej liczby gatunków oraz siedlisk przyrodniczych. W ramach tego działania realizowa-ne będą m.in. działania związane z kompleksową oceną stanu środowiska, wyceną jego funkcji ekosys-temowych, opracowaniem planów zadań ochronnych, planów ochrony oraz programów/strategii ochro-ny dla najcenniejszych z punktu widzenia ochrony przyrody gatunków. Ze względu na rozwój gospodar-czy oraz wzmożony ruch turystyczny istotne będzie również ograniczenie antropopresji na najcenniejsze tereny chronione oraz eliminacja bezpośredniej presji na obszary cenne przyrodniczo poprzez ograni-czenie niskiej emisji. Ponadto, realizowane będą działania mające na celu utrzymanie i odtwarzanie na-turalnych ekosystemów retencjonujących wodę (szczególnie na obszarach górskich) oraz spowolnienie spływu powierzchniowego wód, łagodzenie wpływu zmian klimatu na środowisko, poprzez absorpcję CO2, poprawę bilansu cieplnego, a także przeciwdziałanie zjawiskom klęskowym, dotyczącym siedlisk i gatunków wynikającym ze zmian klimatu i antropopresji oraz usuwanie ich skutków.

Ryc. 2. Struktura celów i priorytetów Strategii NFOŚiGW

Perspektywa 2: BENEFICJENCI

Perspektywa 3: PROCESY WEWNĘTRZNE

Perspektywa 4: INNOWACJE, WYZWANIA, ROZWÓJ

Perspektywa 1: FINANSE

MISJA (CEL GENERALNY)

PRIORYTET 1 Ochrona i zrów-

noważone gospo-darowanie zaso-bami wodnymi

PRIORYTET 2 Racjonalne gospo-darowanie odpa-dami i ochrona

powierzchni ziemi

PRIORYTET 3 Ochrona atmosfe-

ry

PRIORYTET 4 Ochrona różno-rodności biolo-gicznej i funkcji ekosystemów

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy


13

W ramach powyższych czterech priorytetów horyzontalnie realizowane będą również działania związane z edukacją ekologiczną, ekspertyzami, innowacyjnością, niskoemisyjną i zasobooszczędną gospodarką oraz monitoringiem środowiska i zapobieganiem zagrożeniom, a także wspieranie systemów zarzą-dzania środowiskowego, głównie Systemu Ekozarządania i Audytu (EMAS).

Perspektywy

Realizacja celu generalnego i priorytetów środowiskowych Strategii NFOŚiGW następować będzie w wyniku realizacji działań zgrupowanych w ramach czterech perspektyw, które są względem siebie komplementarne i zachodzą między nimi wzajemne oddziaływania. Dla zapewnienia systemowej dbało-ści o doskonalenie wszystkich aspektów działania NFOŚiGW, w Strategii NFOŚiGW przyjęto cztery per-spektywy (czyli cztery punkty widzenia), w jakich będzie analizowany system NFOŚiGW w intencji stałe-go udoskonalania go. Te cztery perspektywy, to:

• Finanse,

• Beneficjenci,

• Procesy wewnętrzne,

• Innowacje, wyzwania, rozwój.

Najistotniejsza z punktu widzenia przyszłości NFOŚiGW jest perspektywa nr 4: Innowacje, wyzwania, rozwój, gdyż to właśnie w tym zakresie budowane będą nowe instrumenty, kompetencje i innowacyjne rozwiązania powodujące przekształcenie NFOŚiGW w jeszcze bardziej efektywną, nowoczesną, kreatyw-ną i dynamiczną instytucję. Zgodnie z metodą Strategicznej Karty Wyników4, skuteczne wdrażanie stra-tegii polega na zbudowaniu ciągu przyczynowo-skutkowego: rozpoczynając od perspektywy rozwoju, w której buduje się nowe kompetencje oddziałujące na poprawę realizacji procesów wewnętrznych, co wpływa na zwiększoną satysfakcję beneficjentów i daje w efekcie poprawę w perspektywie finan-sów. Takie ujęcie jest punktem wyjścia do wdrażania w NFOŚiGW Strategicznej Karty Wyników. W ra-mach poszczególnych perspektyw będą realizowane działania ze wskazanymi zadaniami i narzędziami ich realizacji. Perspektywy, działania i zadania Strategii NFOŚiGW mają zdefiniowane mierniki osiągnięcia każdego z nich, co umożliwia monitorowanie wdrażania. Realizowane strategie i polityki wewnętrzne instytucji powinny wynikać ze Strategii NFOŚiGW i być spójne z zadaniami w niej określonymi.

Ryc. 3. Cztery perspektywy Strategii NFOŚiGW

4 Strategiczna karta wyników (Balanced score card) jest instrumentem zarządzania strategicznego organizacją, autorstwa Rober-

ta S. Kaplana i Davida P. Nortona,


PRIORYTET 1

PRIORYTET 2

PRIORYTET 3 PRIORYTET 4

Perspektywa 1: FINANSE DZIAŁANIE 1A DZIAŁANIE 1B DZIAŁANIE 1C

Perspektywa 2: BENEFICJENCI DZIAŁANIE 2A DZIAŁANIE 2B DZIAŁANIE 2C

Perspektywa 3:

PROCESY WEWNĘTRZNE DZIAŁANIE 3D DZIAŁANIE 3C DZIAŁANIE 3B DZIAŁANIE 3A

Perspektywa 4:

INNOWACJE, WYZWANIA, ROZWÓJ

DZIAŁANIE 4A DZIAŁANIE 4C DZIAŁANIE 4D DZIAŁANIE 4B


14

Perspektywy osiągnięcia celu dotyczą:

PERSPEKTYWA 1: FINANSE Maksymalizacja skuteczności i efektywności wykorzystania dostępnych zasobów finansowych Działanie 1A: Ukierunkowanie i elastyczne dostosowywanie oferty programowej NFOŚiGW, biorąc pod uwagę cele strategiczne NFOŚiGW oraz potrzeby, uwarunkowania i możliwości odbiorców dofinansowa-nia. Działanie 1B: Usprawnienie procesów udzielania dofinansowania i rozliczania wypłat ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń. Działanie 1C: Stały wzrost skuteczności i efektywności finansowania ochrony środowiska z uwzględnie-niem korzyści wynikających z wykorzystania dostępnych środków zewnętrznych. Perspektywa Finanse odnosi się do finansowania działań w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, a jej celem jest maksymalizacja skuteczności i efektywności wykorzystania dostępnych zasobów finansowych oraz pełna realizacja planu finansowego. Realizując działania w perspektywie Finanse NFOŚiGW kieruje się nie tylko opłacalnością zadania, ale przede wszystkim interesem publicznym i śro-dowiskowym, co przyczynia się do realizowania celów polityk publicznych, dotyczących środowiska. Istotne jest również wykorzystywanie elastycznych form i zasad finansowania, które będą odpowiadały na realne potrzeby odbiorców, możliwości finansowe oraz uwarunkowania zewnętrzne.

PERSPEKTYWA 2: BENEFICJENCI Stała poprawa relacji z beneficjentami Działanie 2A: Doskonalenie relacji z beneficjentami. Działanie 2B: Rozwój cyfrowej obsługi beneficjentów. Działanie 2C: Rozwój działalności informacyjnej i promocyjnej. Perspektywa Beneficjenci dotyczy poprawy współpracy z beneficjentami oraz partnerami społeczno-gospodarczymi (w szczególności organizacjami pozarządowymi), dbałości o transparentne zasady, kryte-ria i proces podejmowania decyzji, co wpłynie na poprawę wizerunku NFOŚiGW, jako wiarygodnego partnera publicznego. Proponowane przez NFOŚiGW działania będą oparte na następujących zasadach: konsultacjach, współpracy, odpowiedzialności i zapewnieniu wysokiej jakości obsługi beneficjenta. Dzia-łania te będą prowadzone zgodnie z modelem Good Governance, którego kluczowymi wartościami są między innymi: uczestnictwo obywateli w decyzjach publicznych i przejrzystość procedur publicznych. Realizowane będą działania związane z obsługą beneficjentów i wnioskodawców, wsparciem w zakresie cyfryzacji obsługi beneficjenta, edukacją beneficjentów m.in. w zakresie przygotowania wniosków oraz ich rozliczania.

PERSPEKTYWA 3: PROCESY WEWNĘTRZNE Zwiększenie sprawności organizacyjnej Działanie 3A: Informatyzacja procesów. Działanie 3B: Rozwój komunikacji i współpracy wewnętrznej (budowanie zespołów). Działanie 3C: Właściwe alokowanie zasobów. Działanie 3D: Pełne wdrożenie kontroli zarządczej, ciągłości działania, analizy ryzyka oraz systemu anty-korupcyjnego. Perspektywa Procesy wewnętrzne dotyczy usprawnienia, ujednolicenia i elastycznego dostosowywania procedur wewnętrznych do zoptymalizowanych procesów, przy jednoczesnym spełnieniu warunku pod-niesienia efektywności organizacyjnej NFOŚiGW. Perspektywa ta ma na celu zapewnienie, że NFOŚiGW jako instytucja publiczna, wykonuje swoje zadania efektywnie, a jej działania mają na celu ograniczenie barier administracyjnych i usprawnienie procesu wydatkowania środków na cele środowiskowe. Jedno-cześnie NFOŚiGW musi zapewnić, że prowadzone działania będą realizowane w sposób przejrzysty, tak aby wyeliminować lub nie dopuścić do występowania zjawisk korupcyjnych oraz, że w przypadku zakłó-ceń zewnętrznych NFOŚiGW posiada rozwiązania, które zapewnią utrzymanie wyznaczonego i akcepto-wanego poziomu realizacji działań.

PERSPEKTYWA 4: INNOWACJE, WYZWANIA, ROZWÓJ Aktywne kreowanie przyszłości


15

Działanie 4A: Dostosowanie NFOŚiGW do wdrażania nowych polityk i instrumentów finansowych UE oraz udział NFOŚiGW we wdrażaniu. Działanie 4B: Wspieranie ekoinnowacji. Działanie 4C: Aktywne kreowanie rozwiązań systemowych odpowiadających na zidentyfikowane szanse i zagrożenia. Działanie 4D: Zarządzanie zasobami ludzkimi – działanie na rzecz nowoczesnej instytucji publicznej i przyjaznego pracodawcy. Perspektywa Innowacje, wyzwania, rozwój dotyczy realizacji inicjatyw ukierunkowanych na kreowanie nowych aktywności i kierunków działania NFOŚiGW oraz odpowiadających na nowe wyzwania. W ramach tej perspektywy realizowane będą również działania mające na celu stałe doskonalenie insty-tucji oraz wdrażanie innowacyjnego podejścia do własnej przyszłości, a także podejmowane będą działa-nia skierowane na innowacyjne podejście do finansowania ochrony środowiska oraz rozwoju organizacji.

Najistotniejsza z punktu widzenia przyszłości NFOŚiGW jest perspektywa nr 4: Innowacje, wyzwania, rozwój, gdyż to właśnie w tym zakresie budowane będą nowe instrumenty, kompetencje i innowacyjne rozwiązania powodujące przekształcenie NFOŚiGW w jeszcze bardziej efektywną, nowoczesną, kreatyw-ną i dynamiczną instytucję.

Ramy finansowe

Na realizację celów Strategii NFOŚiGW w latach 2013–2016 przeznaczone zostanie łącznie ponad 23 mld zł, z czego ok. 13 mld zł pochodzi ze środków własnych NFOŚiGW. Ze środków UE planowanie jest wydatkowanie ponad 10 mld zł. Wartości te dotyczą tylko realizowanych obecnie działań w ramach Pro-gramu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (zwanego dalej POIiŚ).

Prognozowane zmiany

Przewiduje się dążenie do znaczącego zwiększenia udziału finansowania zwrotnego w stosunku do bezzwrotnego (w roku 2016 w stosunku 65/35). Jako docelowy, rekomendowany poziom udziału w roku 2020 - 80/20 (przekształcanie się w fundusz rewolwingowy.Jednocześnie zakłada się, że pomoc bezzwrotna będzie udzielana, co do zasady, jako wsparcie ukierunkowane na pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania (np. dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych i emisji obligacji komunal-nych lub do wykupu obligacji) lub jako element zachęty do podejmowania inwestycji proekologicz-nych (umorzenia).

Zakładany poziom udziału finansowania zwrotnego może ulec zmianie w sytuacji niekorzystnych uwa-runkowań w sektorze finansów publicznych, ograniczających możliwości jego zadłużania.

Rys. 4. Kwoty i struktura finansowania dziedzin ochrony środowiska ze środków własnych NFOŚiGW i obsługiwanych przez NFOŚiGW w okresie 2013-2016, wg istniejących programów priorytetowych


16

Monitorowanie realizacji Strategii NFOŚiGW

Monitorowanie realizacji Strategii NFOŚiGW odbywać się będzie w trzech przekrojach: a) ekologicznym, na podstawie mierników określonych dla poszczególnych priorytetów środowiskowych; b) finansowym, na podstawie określonych w budżetach programów priorytetowych ram finansowych; c) sprawności instytucjonalnej.

Monitorowanie realizacji perspektyw będzie prowadzone poprzez określone dla poszczególnych działań wagi i mierniki.

Efekty ekologiczne planowane do uzyskania w okresie realizacji Strategii NFOŚiGW 2013-2016

Tab. 1. Planowane efekty ekologiczne ze środków NFOŚiGW

Priorytet/miernik jedn. Przewidywane wykonanie w

latach

2013-2016*

PRIORYTET 1: ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi

Wzrost redukcji ładunku ścieków, oczyszczonych zgodnie z wymo-gami Dyrektywy 91/271/EWG

tys. RLM 130

Liczba ludności objętej środkami ochrony przeciwpowodziowej tys. osób 212

PRIORYTET 2: Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi

Ograniczenie masy składowanych odpadów (Mg/rok) tys. Mg/rok 2 100

Powierzchnia zrekultywowanego/zrewitalizowanego terenu ha 540

PRIORYTET 3: Ochrona atmosfery

Stopień ograniczenia lub uniknięcia emisji dwutlenku węgla tys. Mg/rok 1 600

PRIORYTET 4: Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosys-temów

Łączna powierzchnia obszarów, na których przywrócono lub za-pewniono ochronę właściwego stanu ekosystemów

tys. ha 2 200

Liczba gatunków z czerwonej księgi gatunków zagrożonych, chro-nionych w wyniku realizacji przedsięwzięć NFOŚiGW

szt. 50

*wartości mierników planowane do osiągnięcia, wynikające z podpisanych i planowanych do podpisania w danym okresie umów


17

Tab. 2. Planowane efekty ekologiczne ze środków POIiŚ oś I-IV i IX

Istotnym elementem wpływu NFOŚiGW na poprawę stanu środowiska jest możliwość udzielania finan-sowania w różnych postaciach: pożyczki, dotacje, dopłaty do kredytu, itp. Ważnym kierunkiem działalno-ści NFOŚiGW w perspektywie strategicznej będzie dalszy rozwój współpracy z bankami w tym z Bankiem Ochrony Środowiska (BOŚ), którego głównym akcjonariuszem jest NFOŚiGW. Współpraca ta stwarza możliwość wykorzystania sieci oddziałów banków do dystrybucji produktów NFOŚiGW, zapewniając


18

beneficjentom bezpośredni, łatwy do nich dostęp. Rozwiązanie to daje również możliwość podniesienia sprawności organizacyjnej NFOŚiGW poprzez włączenie banków w proces udzielania dofinansowania, ograniczając tym samym czas i pracochłonność obsługi beneficjenta w NFOŚiGW. Ponadto posiadanie akcji w Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A. (KAPE) daje możliwość uczestnictwa NFOŚiGW w działaniach wspierających efektywność energetyczną. Prowadzone inwestycje kapitałowe przyczyniają się do finansowania większej liczby projektów realizujących Politykę Ekologiczną Państwa. NFOŚiGW ma duże doświadczenie w finansowaniu i wdrażaniu zadań związanych z ochroną środowiska i gospodarką wodną, posiada kompetentny i zmotywowany zespół pracowników oraz posiada zdolność do reagowania na zmiany otoczenia. Posiadane odtwarzalne zasoby finansowe, możliwość samodziel-nego prowadzenia gospodarki finansowej (w tym samofinansowania się) oraz kształtowania instru-mentów i zasad finansowania, a także wysokie kompetencje kadry i adekwatne alokowanie zasobów NFOŚiGW, gwarantują realizację wizji, spełnienie misji i osiągnięcie celów niniejszej Strategii NFOŚiGW.


19

2. Wprowadzenie

2.1. Tło i uwarunkowania uchwalenia Strategii NFOŚiGW

Strategia NFOŚiGW jest dokumentem określającym role oraz zadania NFOŚiGW na najbliższe 4 lata z wyznacze-niem planowanych do podjęcia działań do roku 2020. Zdefiniowane w Strategii NFOŚiGW działania za pomocą wsparcia finansowego udzielanego przez NFOŚiGW, mają przyczynić się do poprawy stanu środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem projektów współfinansowanych ze środków UE.

W Strategii NFOŚiGW określone zostały główne obszary działań w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, cel główny i cele szczegółowe oraz sposób monitorowania osiągnięcia celów. Zapisy Strategii NFOŚiGW są spójne z zapisami Wspólnej Strategii, przyjętej przez Radę Nadzorczą NFOŚiGW w dniu 26 czerwca 2012 r. W Strategii NFOŚiGW uwzględniono również rekomendacje wynikające z działań podjętych w ramach Strategii działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2009–2012.

2.1.1. Podstawa prawna

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, będący państwową osobą prawną, działa na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. — Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) (zwanej dalej POŚ), zgodnie ze statutem przyjętym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia z dnia 7 grudnia 2010 r. w sprawie nadania statutu Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Dz. U. nr 240, poz. 1609).

Opracowanie Strategii NFOŚiGW wynika bezpośrednio z zapisów ustawy POŚ. W artykule 400k określo-no, że do zadań Zarządu NFOŚiGW należy opracowanie projektu strategii działania Narodowego Fundu-szu, a w art. 400h zapisano, że do zadań Rady Nadzorczej Narodowego Funduszu należy uchwalenie tej strategii, raz na 4 lata, w terminie do 30 września roku poprzedzającego pierwszy rok objęty strategią. Okres obowiązywania obecnej Strategii działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospo-darki Wodnej na lata 2009–2012, kończy się w roku 2012, w związku z tym kolejna strategia jest opra-cowana na okres 2013-2016 i obejmie również perspektywę do roku 2020.

2.1.2. Uwarunkowania ogólne

Ostatnie lata stanowią dla Polski okres stałego wzrostu gospodarczego, a po wstąpieniu Polski do UE nastąpił wzrost wydatków na infrastrukturę podstawową, m.in. w zakresie infrastruktury środowiska i gospodarki wodnej.

Zgodnie z raportem Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska Stan środowiska w Polsce, Sygnały 2011 „sytuacja makroekonomiczna Polski systematycznie ulegała poprawie. W 2004 r., wraz z przystą-pieniem do Unii Europejskiej, zapoczątkowany został okres silnego wzrostu gospodarczego, obejmujące-go wszystkie główne sektory. Wzmożona aktywność gospodarcza kontynuowana była w następnych latach, osiągając maksimum w roku 2007, kiedy to wzrost PKB w skali roku wyniósł 6,8%. Pozytywne trendy gospodarcze obserwowane w ostatnim dziesięcioleciu skutkują poprawą jakości życia. Poziom ten można zobrazować wykorzystywanym przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP5) –wskaźnikiem rozwoju społecznego, który uwzględnia aspekty, m.in. takie jak dochody, zdrowie, eduka-cja, ubóstwo. Według ostatniego raportu UNDP „Human Development Report 2010” Polska plasuje się na 41. lokacie zamykając grupę państw najwyżej rozwiniętych”.

5 United Nations Development Programme


20

W ostatnich latach środowisko Europy ulegało stałej poprawie, ograniczono zanieczyszczenia powietrza i wody, zmniejszyła się emisja gazów cieplarnianych oraz zwiększył się udział energii odnawialnej w zuży-ciu energii ogółem, postęp dokonał się również w gospodarce odpadami 6.

Na tle Europy można stwierdzić, że również w Polsce w ciągu ostatnich dwudziestu lat poczyniono znaczne po-stępy w ograniczaniu wpływu człowieka na środowisko, wynikające między innymi z transformacji gospodarczej lat dziewięćdziesiątych, akcesji do Unii Europejskiej oraz wdrażania koncepcji rozwoju zrównoważonego7. Po-mimo wielu pozytywnych zmian w zakresie ochrony środowiska, w dalszym ciągu pozostają problemy środowi-skowe coraz trudniejsze do rozwiązania (np. tzw. niska emisja, zapóźnienia w gospodarce odpadami, ochrona przeciwpowodziowa, czy też przeciwdziałanie zmianom klimatu). Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że Polska na tle Europy charakteryzuje się cennymi zasobami przyrodniczymi, które z jednej strony pozytywnie wpływają na stan zdrowia społeczeństwa, a z drugiej strony mogą stanowić czynnik stymulujący rozwój gospodarczy.

Cel generalny Strategii NFOŚiGW został określony przy uwzględnieniu wyzwań stojących przed Polską w zakre-sie wypełnienia zobowiązań środowiskowych, wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz stopniowego przecho-dzenia gospodarki na gospodarkę niskoemisyjną, a także efektywne korzystanie z zasobów.

Na podstawie analizy stanu środowiska oraz uwzględniając dążenie do jego stałej poprawy, dokonano wyboru głównych priorytetów środowiskowych, które będą realizowane w ramach Strategii NFOŚiGW. Przyjęto, że podejmowane działania mają na celu zarówno wspieranie poprawy stanu środowiska, ograniczanie wpływu człowieka na środowisko, jak i wykorzystanie dostępnych zasobów przyrodniczych, jako czynni-ka stymulującego rozwój gospodarczy.

W celu efektywnej realizacji priorytetów należy określić konkretne działania konieczne do podjęcia wraz z har-monogramem wdrożenia i potrzebami finansowymi, gwarantującymi osiągnięcie zakładanych rezultatów. Dla NFOŚiGW wiedza ta stanowi podstawę do kształtowania instrumentów finansowych dopasowanych do potrzeb odbiorców. Dodatkowo konieczna jest bieżąca analiza potrzeb odbiorców, biorąc pod uwagę, m.in. zmieniające się otoczenie prawne oraz sytuację ekonomiczną i szybką reakcję na zmieniające się zapotrzebowanie oraz po-szukiwanie nowych instrumentów finansowych, pozwalających na podejmowanie działań, również w sytuacjach kryzysowych.

2.2. Spójność Strategii NFOŚiGW z innymi dokumentami strategicznymi i programowymi

2.2.1. Spójność z dokumentami strategicznymi

Wiodącą strategią dla Strategii NFOŚiGW jest Wspólna Strategia oraz Polityka Ekologiczna Państwa i Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko. Perspektywa 2020 (zwana dalej BEiŚ), w której NFOŚiGW jest wskazany, jako instytucja zaangażowana w realizację działań. Jednocześnie Strategia NFOŚiGW odwołuje się do dokumentów strategicznych i aktów prawnych wymienionych we Wspólnej Strategii.

6 Środowisko Europy 2010 Stan i prognozy Synteza, Europejska Agencja Środowiska

7 RAPORT POLSKA 2011, Gospodarka–Społeczeństwo–Regiony, Raport MRR,

http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Ewaluacja_i_analizy/Raporty_o_rozwoju/Raporty_krajowe/Documents/Polska_2011_Gospodarka_Spoleczenstwo_Regiony.pdf


21

2.2.2. Spójność z dokumentami programowymi

Strategia NFOŚiGW jest zbieżna z celami Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN). Zgodnie z Założeniami Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (przyjętymi przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 r.), głównym celem Programu jest rozwój gospodarki niskoemi-syjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju.

2.3. Podsumowanie dotychczasowej realizacji Strategii działania NFOŚiGW na lata 2009–2012

Strategia działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2009-2012 została uchwalona Uchwałą nr 127/08 Rady Nadzorczej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z dnia 23 września 2008 r.

Misją NFOŚiGW przyjętą na okres 2009-2012 jest finansowe wspieranie przedsięwzięć służących ochronie środowiska i poszanowaniu jego wartości, w oparciu o konstytucyjną zasadę zrównoważo-nego rozwoju. W celu realizacji misji określono cele strategiczne dotyczące:

• wsparcia finansowego projektów realizujących zobowiązania wynikające z Traktatu Akcesyjnego i dyrektyw UE,

• współfinansowania przedsięwzięć przyczyniających się do realizacji Polityki Ekologicznej Państwa,

• dostosowania organizacji do wypełnienia powierzonych funkcji, łącząc zarządzanie środkami własnymi i absorpcję funduszy UE, kładąc nacisk na koordynację działalności z pozostałymi, zna-czącymi podmiotami wspierającymi inwestycje ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

• wspierania działań Ministra Środowiska w zakresie wypełniania zobowiązań Rzeczpospolitej Pol-skiej, wynikających z Konwencji Klimatycznej, Konwencji o różnorodności biologicznej, wdraża-nia instrumentu finansowego LIFE+, realizacji programu NATURA 2000 oraz Polityki Ekologicznej Państwa dotyczącej edukacji ekologicznej.

Cele określone w Strategii NFOŚiGW na lata 2009–2012 były realizowane poprzez programy prioryteto-we, zgodnie z zasadami określonymi w Koncepcji zarządzania finansami NFOŚiGW przez programy prio-rytetowe8. Wprowadzenie takiego rozwiązania gwarantuje uzasadnienie celu i połączenie planowanych do osiągnięcia efektów ekologicznych z rezerwowanym na ten cel budżetem. Programy priorytetowe stanowią realizację celu zgodnego z ww. Strategią NFOŚiGW i są płaszczyzną ewidencyjną dla ich plano-wania i realizacji.

Cele Strategii NFOŚiGW, realizowane w latach 2009–2012, przyczyniły się do:

• poprawy stanu środowiska i ograniczenia emisji zanieczyszczeń poprzez udzielanie dofinanso-wania ze środków krajowych na projekty prośrodowiskowe oraz obsługę środków zagranicznych, w tym zapewnienia współfinansowania krajowego,

• wdrożenia zarządzania finansowego przez wieloletnie programy priorytetowe,

• przygotowania i zakontraktowania zadań (podpisanie umów i promes) w ramach programów priorytetowych, dla których suma wypłat wg stanu na koniec 2011 r. wynosi prawie 3 mld zł,

8 Koncepcja zarządzania finansami NFOŚiGW przez programy priorytetowe została przyjęta przez Zarząd NFOŚiGW

w dniu 21 lipca 2010 r. (Uchwała nr A/36/1/2010), a jej aktualizacja została przyjęta przez Zarząd NFOŚiGW w dniu 12 maja 2011 r. (Uchwała nr A/21/2/2011)


22

• nawiązania ścisłej współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz bankami w realizacji celów Polityki Ekologicznej Państwa poprzez udzielanie poży-czek lub udostępnienie własnych środków na odnawialne źródła energii, współfinansowanie pro-jektów unijnych, usuwanie azbestu czy programy regionalne,

• zastosowania nowych instrumentów finansowych tj. dopłat do oprocentowania kredytów ban-kowych, dopłat do ceny wykupu obligacji,

• nawiązania współpracy z partnerami zewnętrznymi i beneficjentami, w celu wymiany doświad-czeń i wiedzy oraz promowania innowacyjnych rozwiązań z zakresu nowych technologii ochrony środowiska poprzez organizację, m.in. Forum Energia-Efekt-Środowisko oraz Forum Dobre prak-tyki w gospodarce odpadami,

• rozpoczęcia procesu związanego z porządkowaniem portfela kapitałowego NFOŚiGW (opraco-wanie Strategii kapitałowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2009-2012),

• uelastycznienia form zatrudnienia w NFOŚiGW poprzez wprowadzenie systemu telepracy oraz bardziej motywacyjnego systemu premiowania i awansowania na podstawie corocznych ocen pracowniczych

2.3.1. Stopień osiągnięcia celów Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012

W celu monitorowania wdrażania Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012 określone zostały wskaźniki ilościowe i instytucjonalne. Wskaźniki ilościowe określają efekty ekologiczne osiągnięte w okresie jej obowiązywania, natomiast wskaźniki instytucjonalne odzwierciedlają efektywność działania samego NFOŚiGW.

2.3.1.1. Wskaźniki efektywności instytucjonalnej

Stopień realizacji poszczególnych wskaźników określających efektywność instytucjonalną przedstawia poniższa tabela.

Tab. 3. Stopień realizacji wskaźników efektywności instytucjonalnej w latach 2009-2012

Opis Mierniki Jednostki Wielkość plano-wana w Strategii

NFOŚiGW

Prognozowana wielkość rze-

czywista

% wyko-nania

A. Efektywność instytucjonalna

(1) Koszty własne jako odsetek wypłaconej pomocy ze środków

własnych i UE % 1,8% 1,8% 100%

(2) Średni czas obsługi wniosku od złożenia do podpisanej umowy

Dni kalen-darzowe

150 <150 100%

B. Dźwignia finan-sowa

(1) Ilość złotówek z innych źródeł przypadających na 1 zł środków

NFOŚiGW zł 5 2,1 42%

Analizując stopień osiągnięcia zakładanych w roku 2008 wskaźników dotyczących efektywności instytu-cjonalnej można stwierdzić, że NFOŚiGW zrealizował zakładane cele w tej dziedzinie. Niemniej jednak istnieje jeszcze szereg możliwości zmian, które powinny być podjęte w Strategii NFOŚiGW w kolejnym okresie.

• Koszty własne9 – wskaźnik zostanie osiągnięty na takim samym poziomie, jak zakładany w Stra-tegii NFOŚiGW na lata 2009-2012, tj. na koniec 2012 r. planowane jest osiągnięcie wskaźnika

9 Koszty własne – miernik przedstawiający udział kosztów funkcjonowania organów i biura NFOŚiGW w sumie wy-

płaconej za pomocą środków własnych i środków UE.


23

w wysokości 1,8%. Należy stwierdzić, że przy stosunkowo stabilnym poziomie kosztów własnych o wartości wskaźnika decyduje wolumen wypłat w danym roku.

• Czas obsługi wniosków - znacząco skrócił się czas obsługi wniosków z 230 dni w roku 2007, w roku 2011 było to już 137 dni kalendarzowych, a prognoza na rok 2012 zakłada również próg niższy niż 150 dni. Osiągnięcie takiego wskaźnika było możliwe, m.in. dzięki dokonanej analizie wewnętrznej struktury NFOŚiGW i zaangażowaniu w niektóre procesy ekspertów zewnętrznych, co było też nieuniknione przy coraz większej liczbie obsługiwanych przez NFOŚiGW wniosków i stałym zatrudnieniu.

Wskaźnikiem, który nie został osiągnięty na poziomie zaplanowanym w roku 2008 jest wskaźnik efektu dźwigni finansowej określony jako Ilość złotówek z innych źródeł przypadających na 1 zł środków NFOŚiGW. Planowano, że w 2012 roku wydatkowana 1 złotówka ze środków NFOŚiGW zmobilizuje do-datkowych 5 złotówek z innych źródeł. Tworząc taką prognozę w roku 2008 założono, na podstawie da-nych dotyczących projektów realizowanych wówczas przez przedsiębiorstwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, że niski wkład NFOŚiGW zmobilizuje inne środki na realizację tych projektów. Takie założenie okazało się błędne przy realizacji projektów w zakresie, np. gospodarki wodno-ściekowej lub gospodarki odpadami. Ponadto analizując trendy ostat-nich kilku lat, można stwierdzić, że efekt dźwigni ma coraz słabszy charakter, a NFOŚiGW finansuje istot-ne działania publiczne, które nie mają już takiego efektu dźwigni, jak zakładano w roku 2008.

2.3.1.2. Wskaźniki ilościowe

Wskaźniki ilościowe zostały określone w Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012 jedynie dla wybranych najważniejszych dziedzin finansowanych ze środków NFOŚiGW. Ich wielkość oraz zakładany poziom re-alizacji przedstawia poniższa tabela.

Tab. 4. Stopień realizacji wskaźników ilościowych w latach 2009–2012*

Opis Mierniki Jednostki Wielkość plano-wana w Strategii

NFOŚiGW

Prognozowa-

na10

wielkość

rzeczywista

% wykona-nia

C. Ścieki – kanalizacja (1) Liczba ludności tys. osób 950 873 92%

(2) Kanalizacja tys. km 4,8 7,3 152%

D. Ścieki – oczyszczalnie (1) Oczyszczalnie tys. m3/d 110 868 789%

E. Odpady (1) Instalacje tys. ton/r 550 2 413 439%

F. Poszanowanie energii (termomodernizacja)

(1) Energia GWh/r 480 479 100%

G. Odnawialne źródła energii

(1) Produkcja GWh/r 4 000 1 882 47%

(2) Moc zainstalowana MW 800 251 31%

* - efekt zakontraktowany w umowach podpisanych w latach 2009-2012

Analizując wykonanie wskaźników ilościowych można stwierdzić, że określone wskaźniki zostały osią-gnięte, a nawet w kilku obszarach znacznie przekroczone.

Przekroczenia zakładanych w 2008 r. wielkości wskaźników w poz. C, D i E tabeli 4 na koniec realizacji Strategii NFOŚiGW w latach 2009-2012 wynikały z tego, że na początku wdrażania Strategii NFOŚiGW

10

Ze względu na to, że Strategia NFOŚiGW jest opracowana przed końcem roku 2012, w tabeli 1 i 2 przedstawiono wartości prognozowane w zakresie roku 2012 oraz wartości osiągnięte dla lat 2009-2011


24

budowany był system realizacji POIiŚ i nie ruszyła jeszcze faktyczna realizacja projektów współfinanso-wanych ze środków UE. Ostrożne szacunki dotyczące wartości docelowych wskaźników w roku 2012 były spowodowane niepewnością, m.in. odnośnie ostatecznych wyników pierwszych naborów projektów finansowanych środkami UE.

Niewykonanie zakładanych poziomów wskaźników w poz. G tabeli 4 wynikało przede wszystkim z braku gotowości realizacyjnej wnioskodawców, przejawiającej się w szczególności w problemach z uzyskaniem dokumentów formalno – prawnych i koncesji/promes koncesji, odpowiednich do specyfiki przedsięwzię-cia oraz trudnościach ze zbilansowaniem inwestycji przez wnioskodawcę, związanych z zapewnieniem min. 25% kosztów przedsięwzięcia. Ponadto na brak możliwości realizacji zakładanych wskaźników wpływ miały również czynniki zewnętrzne tj.: niestabilność przepisów prawa – brak ustawy OZE, Prawa Energetycznego, długotrwała procedura uzgodnień i z tym związany niestabilny system wsparcia, obawy beneficjentów i banków przed zmianami prawa, a szczególnie systemu wsparcia, co powodowało i nadal powoduje zatrzymanie realizacji inwestycji, długotrwała procedura administracyjna, związana z uzyska-niem wskazanych w umowie dokumentów gotowości realizacyjnej inwestycji, niepewność dostaw su-rowca, załamanie rynku biomasy (współspalanie), opóźnienia beneficjentów w realizacji inwestycji (oprotestowane przetargi, zmiany zakresu rzeczowego, zmiany w strukturze organizacyjnej beneficjen-ta), konkurowanie środków dotacyjnych UE z pożyczkowymi NFOŚiGW powodujące przesunięcie do-brych projektów do dofinansowania z obszaru OZE nawet po zakończeniu i dofinansowaniu inwestycji.

Realizacja celów określonych w Strategii NFOŚiGW w latach 2009-2012 została doceniona przez instytu-cje zewnętrzne. Dotyczy to w szczególności działalności NFOŚiGW oraz stosowanych „dobrych praktyk”. NFOŚiGW otrzymał prestiżowe wyróżnienie – Certyfikat Dobrych Praktyk Europejskiej Nagrody Sektora Publicznego 2011 (Best Practice Certificate EPSA 2011) za program poświęcony dopłatom na zakup i montaż kolektorów słonecznych. Należy podkreślić, że wniosek zgłoszony przez NFOŚiGW konkurował z 274 wnioskami zgłoszonymi z 34 krajów i instytucji europejskich i jako jedyna z 21 instytucji polskich otrzymała to wyróżnienie. W roku 2012 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wyróżniło NFOŚiGW w konkursie „Dobre Praktyki Zarządzania Strategicznego Rozwojem w Polsce” za konsekwentne próby integrowania zadań w zakresie zarządzania polityką rozwoju.

2.3.2. Rekomendacje wynikające z realizacji Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012 dla kolejnej Strategii NFOŚiGW na lata 2013-2016

Biorąc pod uwagę zmieniającą się rzeczywistość i otoczenie, tworząc Strategię NFOŚiGW zwrócono szczególną uwagę na konieczność dokonania zmian w dotychczasowym modelu działania NFOŚiGW. W przyszłości NFOŚiGW wzmocni rolę lidera systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wod-nej w Polsce, poprzez elastyczne dostosowywanie się do zmian w otoczeniu, szczególnie w następują-cych zakresach:

• wspieranych dziedzin - konsolidacja wspieranych celów, jasne ich określenie i zmniejszenie liczby priorytetów. Zmiana alokowania środków i skierowanie największego strumienia finansowania na działania związane z szeroko rozumianą niskoemisyjną i zasobooszczędną gospodarką, ochroną kli-matu i zapobieganie jego zmianom (w tym gospodarką wodną) i ekoinnowacjami, służącymi popra-wie konkurencyjności podmiotów gospodarczych działających w Polsce oraz zmniejszaniem wyko-rzystania zasobów naturalnych, a także z tworzeniem zielonych miejsc pracy;

• wspieranych sektorów – finansowanie skierowane będzie głównie do jednostek samorządu teryto-rialnego, przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Przy tej kierunkowej zmianie głównym wy-znacznikiem będzie maksymalizacja efektu ekologicznego uzyskana na skutek dofinansowania ze środków NFOŚiGW;

• instrumentów finansowych i struktury finansowania – istotnym działaniem będzie tworzenie in-strumentów, dzięki którym, np. poprzez zaangażowanie strony trzeciej (ESCO, partnerstwo publicz-no prywatne, w tym koncesje) jednostki samorządu terytorialnego będą realizowały swoje zadania i


25

zaspokajały potrzeby mieszkańców bez zwiększania zadłużenia. Przewiduje się dążenie do znaczące-go zwiększenia udziału finansowania zwrotnego w stosunku do bezzwrotnego ze środków wła-snych w roku 2016 w stosunku 65/35. Jako docelowy, rekomendowany poziom udziału w roku 2020 - 80/20 (przekształcanie się w fundusz rewolwingowy) Jednocześnie zakłada się, że pomoc bezzwrotna będzie udzielana, co do zasady, jako wsparcie ukierunkowane na pozyskanie zewnętrz-nych źródeł finansowania (np. dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych i emisji obligacji komunalnych lub do wykupu obligacji) lub jako element zachęty do podejmowania inwestycji proekologicznych (umorzenia). Zakładany poziom udziału finansowania zwrotnego może ulec zmia-nie w sytuacji niekorzystnych uwarunkowań w sektorze finansów publicznych, ograniczających moż-liwości jego zadłużania;

• struktury organizacyjnej i sposobu działania – zwiększenie efektywności organizacyjnej w związku z rozwojem współpracy z partnerami zewnętrznymi. Obok kontynuowania dotychczasowej działal-ności i bezpośredniego dofinansowywania dla beneficjentów, w tym pełnienia funkcji Instytucji Wdrażającej również w nowej perspektywie finansowej UE, celem NFOŚiGW w ramach nowej per-spektywy Unii Europejskiej będzie dodatkowo funkcjonowanie jako Fundusz funduszy, czyli pośred-nik finansowy, wdrażający innowacyjne instrumenty finansowe ze środków unijnych (instrumenty zwrotne typu pożyczki lub obejmowanie, nabywanie udziałów akcji , obligacji oraz stosowanie porę-czeń). W zakresie środków krajowych, NFOŚiGW w porozumieniu z Ministrem Środowiska będzie wyznaczał i określał zasady wsparcia i kierował to wsparcie do beneficjentów za pośrednictwem in-stytucji współpracujących z NFOŚiGW (głównie WFOŚiGW i banki);

• kwantyfikacji celów - precyzyjna kwantyfikacja celów zarówno ekologicznych, jak i organizacyj-nych. Monitorowanie osiągania zakładanych poziomów mierników, a w przypadku wystąpienia ryzy-ka ich nieosiągnięcia, szybkie podejmowanie działań zmierzających do jego eliminacji.

Wskazane w rekomendacjach zmiany, nastąpią po przeglądzie i szczegółowej analizie zarówno progra-mów priorytetowych, jak i aktualnej sytuacji makroekonomicznej państwa (analiza stanu zadłużenia powszechnego itd.). NFOŚiGW zastosuje instrumenty analityczne, które pozwolą na elastyczne reago-wanie wobec wyzwań związanych z aktualnym stanem potrzeb i możliwości potencjalnych beneficjen-tów. Przedstawione rekomendacje należy traktować jako ambitne kierunki zmian, które będą weryfiko-wane i aktualizowane wobec rzeczywistych krajowych uwarunkowań.

Wyżej wymienione zadania będą wymagały zmiany obowiązujących na okres Strategii NFOŚiGW pro-gramów priorytetowych. Zmiany te nastąpią po przeglądzie i szczegółowej analizie programów, a ich realizacja stanowi jedno z najistotniejszych zadań, wykonywanych w ramach Strategii (Działanie 1A, zadanie 1). Biorąc pod uwagę powyższe oraz zapisy Wspólnej Strategii układ Strategii NFOŚiGW na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2020 różni się znacząco od układu Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012. Określono w niej precyzyjnie planowane kierunki zmian, narzędzia oraz zakres odpowiedzialności i sposób monitorowania, tak aby możliwe było dokonanie oceny jej realizacji w płaszczyźnie efektywno-ści i skuteczności.


26

3. Synteza diagnozy strategicznej

3.1. Rola NFOŚiGW w systemie finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej w Polsce

Do najważniejszych zadań NFOŚiGW należy efektywne i sprawne wspieranie wykorzystania środków z UE prze-znaczonych na rozbudowę i modernizację infrastruktury ochrony środowiska w Polsce. Wdrażanie projektów ekologicznych, które korzystają ze wsparcia finansowego z Komisji Europejskiej oraz dofinansowanie tych przedsięwzięć ze środków NFOŚiGW będzie służyło osiągnięciu przez Polskę efektów ekologicznych i norm wy-nikających ze zobowiązań międzynarodowych.

NFOŚiGW jest jednostką o największym potencjale finansowym11 w polskim systemie finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Świadczą o tym posiadane zasoby kapitałowe, kadrowe, do-tychczasowy dorobek NFOŚiGW oraz wypracowane formy współpracy z beneficjentami, stanowiące ważne narzędzie realizacji Polityki Ekologicznej Państwa, a w szczególności wspierania inwestycji ekolo-gicznych, wynikających ze zobowiązań Traktatu Akcesyjnego oraz innych umów międzynarodowych.

W okresie wdrażania obecnej Strategii NFOŚiGW, tj. w latach 2009-2011 na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej NFOŚiGW wypłacił ze środków własnych prawie 6,8 mld zł, z czego 3,8 mld zł w formie zwrotnej (pożyczkowej) oraz 3,0 mld zł w formie bezzwrotnej (dotacyjnej). Wydatki na inwestycje kapitałowe miały we wskazanych latach marginalne znaczenie – kwota 1,4 mln zł. W związ-ku z pełnieniem roli instytucji uczestniczącej we wdrażaniu projektów współfinansowanych ze środ-ków europejskich, NFOŚiGW redystrybuował 8,1 mld zł tych środków. Przeciętnie w ciągu roku NFOŚiGW wydatkował na realizację inwestycji środowiskowych 5,0 mld zł, z czego 3,7 mld zł (74%) w formie dotacyjnej, a 1,3 mld zł (26%) w formie pożyczkowej. Analizując obserwowane kierunki wy-datkowania środków, można określić, że w tym okresie 73% wydatków (średnio 3,6 mld zł rocznie) przeznaczane było na współfinansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony wód i gospodarowania zasobami wodnymi, 8% stanowiły wydatki z zakresu ochrony atmosfery (0,4 mld zł rocznie), a 7% (ok. 0,4 mld zł rocznie) to wypłaty na rzecz przedsięwzięć służących racjonalnemu gospodarowaniu odpa-dami i ochronie powierzchni ziemi. Pozostałe dziedziny uzyskiwały średniorocznie 12% sumy wypłaca-nych środków, tj. 0,6 mld zł.

Tab. 5. Finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w gł. obszarach interwencji (mln zł)

Poz. Wyszczególnienie Wykonanie Razem lata

2009-2011 2009 r. 2010 r. 2011 r.

1 NFOŚiGW - działalność pożyczkowa ze środków własnych razem 2 109,4 1 269,0 403,0 3 781,4

2 NFOŚiGW - działalność dotacyjna ze środków własnych razem 766,1 998,1 1 248,5 3 012,7

3 NFOŚiGW - działalność pożyczkowa i dotacyjna ze środków własnych razem (1+2) 2 875,5 2 267,1 1 651,5 6 794,1

4 NFOŚiGW - środki europejskie będące w dyspozycji i obsługiwane przez NFOŚiGW (POIŚ, FS - bez uwzględnienia rezerwy celowej)

2 603,0 3 262,9 2 225,7 8 091,6

5 NFOŚiGW - działalność pożyczkowa i dotacyjna ze środków własnych oraz środki europej-skie razem (3+4)

5 478,5 5 530,0 3 877,2 14 885,7

6 NFOŚiGW - działalność kapitałowa 1,4 0,0 0,0 1,4

7 NFOŚiGW - działalność pożyczkowa i dotacyjna ze środków własnych, działalność kapita-łowa oraz środki europejskie będące w dyspozycji i obsługiwane przez NFOŚiGW razem

5 479,9 5 530,0 3 877,2 14 887,1

11

Przez potencjał finansowy rozumie się łączny stan i strukturę aktywów netto posiadanych przez NFOŚiGW oraz wypracowane zasady gospodarki finansowej.


27

3.2. Potencjał finansowy NFOŚiGW

Wartość majątku, w tym w szczególności majątku netto, jest jednym z wyznaczników kondycji finansowej insty-tucji, w tym wskazującej na zdolność pokrywania bieżących i przyszłych zobowiązań. W okresie 2009-2011 na-stąpił wzrost wartości majątku netto NFOŚiGW z ok. 8,3 mld zł do ok. 10,7 mld zł, tj. o 2,4 mld zł. Dominującą pozycję w jego strukturze stanowią należności z tytułu udzielonych pożyczek 5,5 mld zł (52%) oraz środki pie-niężne i papiery wartościowe Skarbu Państwa 4,3 mld zł (40%).

Znaczny udział środków pieniężnych i papierów wartościowych Skarbu Państwa w strukturze majątku netto NFOŚiGW wynika z akumulacji opłat i kar ewidencjonowanych na zobowiązaniach wieloletnich (dawnych „subfunduszach”). Kwota 3,4 mld zł to środki NFOŚiGW zgromadzone na zobowiązaniach wie-loletnich na koniec 2011 r., które mogą być przeznaczone docelowo na finansowanie zadań wyszczegól-nionych w ustawie POŚ. Nowelizacja ustawy z listopada 2009 r. stworzyła możliwość udzielania dofinan-sowania ze środków zobowiązań wieloletnich także na inne cele, niż przewidziane dla tych środków w ustawie POŚ. Dofinansowanie udzielane jest w formie pożyczek lub w formie dotacji po uzyskaniu zgody Ministra Środowiska. Na koniec 2011 r. NFOŚiGW obsługiwał 9 zobowiązań wieloletnich, z których największe „OZE i efektywność energetyczna” stanowiło 67% stanu środków pieniężnych i papierów wartościowych Skarbu Państwa zobowiązań wieloletnich ogółem, tj. 2,3 mld zł. Na koncie zobowiązania wieloletniego „Gospodarowanie odpadami” odnotowano ok. 0,7 mld zł, co stanowiło 22% środków pie-niężnych i papierów wartościowych Skarbu Państwa wszystkich zobowiązań wieloletnich. Stan pozosta-łych zobowiązań wieloletnich wyniósł 0,4 mld zł, co stanowiło ok. 11% stanu środków pieniężnych i pa-pierów wartościowych Skarbu Państwa zobowiązań wieloletnich ogółem. Ponadto NFOŚiGW na koniec 2011 r. posiadał 0,4 mld zł środków pochodzących ze sprzedaży jednostek przyznanej emisji gazów cie-plarnianych i innych substancji.

Należy jednak podkreślić, że wykazywany stan środków pieniężnych na koniec 2011 r. służy, m.in. zabez-pieczeniu zobowiązań wynikających z podpisanych umów, których wypłaty zaplanowano po 2011 r. Stan zobowiązań warunkowych wynosi 3,0 mld zł.

Ponadto biorąc pod uwagę doświadczenia poprzedniej perspektywy finansowej UE, kiedy realizacja pro-jektów rozpoczynała się z dużym opóźnieniem w stosunku do okresu kwalifikowalności wydatków (w nowej perspektywie to 01.01.2014 r.), NFOŚiGW ze środków własnych będzie mógł aktywnie wspie-rać beneficjentów przez gwarantowanie im środków, pozwalających na podejmowanie zobowiązań z wykonawcami i rozpoczynanie przedsięwzięć (głównie inwestycji) już od początku kwalifikowalności. Zakłada się, że działanie to rzeczywiście przyspieszy proces inwestycyjny i wpłynie pozytywnie na wykorzystanie dostępnych środków unijnych. Prognozowany stan środków koniecznych do utrzyma-nia to ok. 2 mld zł.

W zakresie wypracowanych zasad prowadzenia gospodarki finansowej NFOŚiGW na uwagę zasługują:

• efektywne stosowanie odnawialnych instrumentów finansowania ochrony środowiska i gospodarki wod-

nej, w latach 2009-2011 z tytułu wszystkich opłat i kar środowiskowych wpłynęło do NFOŚiGW 5,8 mld zł,

natomiast wypłaty środków własnych NFOŚiGW na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej

wyniosły 6,8 mld zł. Różnica w wysokości 1,0 mld zł umożliwiła dodatkowe dofinansowanie inwestycji w

zakresie środowiska i gospodarki wodnej,

• mechanizm samofinansowania NFOŚiGW, tj. zdolności do pokrycia kosztów utrzymania organów

i biura ze środków uzyskanych z odsetek z oprocentowania udzielonych pożyczek. Koszty te nie

przekraczają 50% środków uzyskanych, a pozostałe wpływy z odsetek stanowią dodatkowy wkład w

finansowanie zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

• niskie koszty obsługi wypłat dla beneficjenta; w okresie 2009-2011 wypłata 1 zł środków własnych

i obsługiwanych przez NFOŚiGW kosztowała średnio poniżej 0,02 zł.


28

3.3. Potencjał organizacyjny i ekspercki NFOŚiGW

3.3.1. Analiza SWOT NFOŚiGW

Mocne strony Słabe strony

(wszelkie fakty mające pozytywny wpływ na jego działalność, które NFOŚiGW może kształtować sprawczo, a więc może nimi zarządzać)

(wszelkie fakty mające negatywny wpływ na działalność NFOŚiGW, które NFOŚiGW może kształtować sprawczo – może nimi zarządzać)

• wiarygodność i stabilność finansowa potencjału finansowego NFOŚiGW, gwarantująca współfinansowanie znacznego zakresu przedsię-wzięć,

• doświadczenie w finansowaniu przedsięwzięć ochrony środowiska i gospodarki wodnej, również w zakresie stosowania różnorodnych instrumen-tów finansowych,

• wieloletnie zarządzanie finansami NFOŚiGW przez programy priorytetowe, co gwarantuje transparentny, zobiektywizowany, bezstronny proces przyznawania dofinansowania,

• wypracowywanie założeń wybranych programów priorytetowych i dokumentów NFOŚiGW, a także monitoring ich realizacji poprzez działalność: Klubu NFOŚiGW, Forum „Energia – Efekt – Środowisko” i Forum „Dobre praktyki w gospodarce odpadami”,

• bliska współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego, instytucjami ochrony środowiska, wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, bankami i przedsiębiorcami i partnerami społeczno-gospodarczymi (w tym w szczególności organizacjami pozarządowymi),

• zdolność do wdrażania polityki i programów śro-dowiskowych, wynikająca z umocowanej prawnie samodzielności NFOŚiGW,

• znajomość środowiskowych aspektów rozwoju kraju i rozwoju regionalnego, potrzeb i problemów beneficjentów, umożliwiająca elastyczność i szybkie reagowanie na bieżące wyzwania,

• kompetentna i wykwalifikowana kadra, z dużą praktyką zawodową, umożliwiająca właściwą realizację zadań, w tym w zakresie wdrażania i zarządzania programami operacyjnymi UE, przygotowania i wdrażania różnorodnych programów wsparcia.

• bardzo zróżnicowana wielkość realizowanych projektów – duża liczba małych i pracochłonnych projektów,

• rozproszona oferta finansowa – zbyt wiele pro-gramów priorytetowych, generujących problemy w planowaniu,

• niedopracowany system kwantyfikacji i rejestro-wania efektów ekologicznych,

• niedoskonały proces obsługi beneficjenta,

• ograniczone stosowanie kryterium efektywności kosztowej,

• niedoskonała metodyka planowania wydatków, powodująca niepełną realizację planu finansowe-go,

• wymagający poprawy system komunikacji z beneficjentami, w tym procedur konsultacji, a także oceny działań NFOŚiGW przez beneficjentów,

• fragmentaryczny system cyfrowej obsługi benefi-cjenta,

• wymagający wzmocnienia proces dążenia do zapewnienia transparentnych, przyjaznych i pro-stych dla beneficjenta procedur,

• słaba znajomość pełnej oferty NFOŚiGW wśród potencjalnych beneficjentów,

• mało wydajny system obsługi procesów wewnętrz-nych,

• brak zintegrowanego systemu informatycznego,

• wymagająca poprawy komunikacja i współpraca wewnętrzna,

• zbyt mała elastyczność w zarządzaniu zasobami,

• wymagający poprawy system zarządzania ryzy-kiem,

• ograniczone kompetencje w zakresie innowacyjnych instrumentów finansowych.


29

Szanse Zagrożenia

(wszelkie fakty mające pozytywny wpływ na działalność NFOŚiGW, których NFOŚiGW nie może kształtować sprawczo, a więc, może jedynie na nie reagować)

(fakty mające negatywny wpływ na działalność NFOŚiGW, których NFOŚiGW nie może kształtować sprawczo, może jedynie na nie reagować)

• potrzeby nakładu środków finansowych na Inwestycje wynikające z wymogów legislacyjnych (wdrażania dyrektyw UE, realizacja zobowiązań Traktatu Akcesyjnego i umów międzynarodo-wych),

• nowa perspektywa finansowa UE 2014-2020, nowe programy operacyjne oraz innowacyjne instrumenty finansowe (zwrotne),

• zapotrzebowanie na środki finansowe, które w związku z realizacją przepisów prawnych zostaną wydatkowane na poprawę stanu środowiska,

• nowe kierunki finansowania – np. ekoinnowacje, niskoemisyjna i zasobooszczędna gospodarka, zapobieganie zmianom klimatu,

• rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństwa, wpływająca na aktywność inwestycyjną w sferze środowiska,

• współpraca z innymi instytucjami, niezaangażowanymi bezpośrednio w ochronę środowiska, celem tworzenia nowych inicjatyw, służących ochronie i poprawie stanu środowiska, przy jednoczesnym efekcie skali w postaci działań na rzecz wzrostu gospodarczego i pozytywnego wpływu na rynek pracy,

• budowanie wysokiego poziomu zaufania i zadowolenia beneficjentów.

• obowiązujące przepisy prawne, tworzące bariery inwestycyjne, które ograniczają możliwości wydatkowania oraz powodują wzrost stanu środków pieniężnych na rachunku NFOŚiGW,

• niekorzystne dla NFOŚiGW projekty zmian w przepisach prawa, m.in. likwidujące bądź ograniczające niezależność NFOŚiGW, ograniczające wpływy finansowe i rolę NFOŚiGW we wdrażaniu polityk w ramach nowej perspektywy finansowej UE,

• recesja gospodarcza, która spowoduje zmiany priorytetów Rządu,

• wpływ kryzysu na ograniczenie dochodów publicznych i zmniejszenie zdolności inwestycyjnej samorządów terytorialnych, jednostek budżetowych, a także przedsiębiorców,

• skutki finansowe realizacji zobowiązań środowiskowych wobec KE oraz ewentualnie nakładanych kar w tym obszarze,

• konkurencja ze środkami z funduszy unijnych, do-stępnych w ramach innych programów ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Dla zidentyfikowanych słabych stron Strategia NFOŚiGW wskazuje (w ramach czterech perspektyw: fi-nanse, beneficjenci, procesy wewnętrzne, innowacje, wyzwania, rozwój) konkretne działania rozpisane na szczegółowe zadania, które mają doprowadzić do zniwelowania oddziaływania słabych stron/wyeliminowania słabych stron hamujących rozwój.

Najistotniejszą szansą dla NFOŚiGW jest możliwość udziału we wdrażaniu programów operacyjnych i innowacyjnych instrumentów finansowych w nowej perspektywie finansowej UE 2014-2020 i przygo-towanie się do roli Funduszu funduszy, czyli pośrednika finansowego, wdrażającego innowacyjne in-strumenty finansowe ze środków unijnych (instrumenty zwrotne typu pożyczki, obejmowanie i nabywa-nie udziałów, akcji i obligacji oraz stosowanie poręczeń). Istotne będzie również, obok finansowania dotychczasowych kierunków, otwieranie się na nowe kierunki działalności, w tym ekoinnowacje oraz niskoemisyjną i zasobooszczędną gospodarkę. Konieczne będzie stosowanie nowoczesnych, innowacyj-nych rozwiązań, współpraca z różnorodnymi instytucjami oraz dążenie do ciągłej poprawy współpracy z beneficjentami.

Dla zniwelowania negatywnych skutków zidentyfikowanych i potencjalnych zagrożeń (czyli czynników mających wpływ na działalność NFOŚiGW, których NFOŚiGW nie może kształtować sprawczo) podejmo-


30

wane będą działania polegające na komunikowaniu i przedstawianiu odpowiednim organom admini-stracji publicznej istniejących i potencjalnych barier, uniemożliwiających efektywne wdrażanie Strategii NFOŚiGW oraz propozycji rozwiązań.

NFOŚiGW ma duże doświadczenie w finansowaniu i wdrażaniu zadań związanych z ochroną środowiska i gospodarką wodną, posiada kompetentny i zmotywowany zespół pracowników oraz posiada zdolność do reagowania na zmiany otoczenia. Posiadane odtwarzalne zasoby finansowe, możliwość samodziel-nego prowadzenia gospodarki finansowej (w tym samofinansowania się) oraz kształtowania instru-mentów i zasad finansowania, a także wysokie kompetencje kadry i adekwatne alokowanie zasobów NFOŚiGW, gwarantują realizację wizji, spełnienie misji i osiągnięcie celów niniejszej Strategii NFOŚiGW.

3.3.2. Polityka komunikacyjna NFOŚiGW

Polityka komunikacyjna NFOŚiGW jest prowadzona w oparciu o przyjętą we wrześniu 2010 r. Politykę komunikacyjną NFOŚiGW w zakresie działań promocyjnych, informacyjnych i wizerunkowych. Dokument ten, po przyjęciu Strategii NFOŚiGW na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2020, zostanie zaktuali-zowany poprzez wprowadzenie wynikających ze Strategii NFOŚiGW działań i zadań.

Nową jakość w prowadzonych działaniach komunikacyjnych NFOŚiGW stanowią badania rynkowe i sze-rokie konsultacje społeczne oraz eksperckie poprzedzające wprowadzenie nowych instrumentów finan-sowych (prowadzone m.in. w ramach: Klubu NFOŚiGW, Forum Energia –Efekt –Środowisko, Forum Do-bre praktyki w gospodarce odpadami). Regularne badania opinii społecznej służą też ocenie funkcjono-wania instytucji. Wdrażanie wypracowanych tą metodą nowych programów wspierane jest poprzez kampanie informacyjno – promocyjne, realizowane m.in. we współpracy ze środowiskiem samorządo-wym oraz partnerami społeczno-gospodarczymi, w szczególności organizacjami pozarządowymi. Zinte-growanie działań komunikacyjnych doprowadziły do następujących zmian w obszarze kontaktów z mediami:

• trzykrotnego wzrostu liczby doniesień medialnych nt. działalności NFOŚiGW,

• znacznego spadku krytyki działań prowadzonych przez NFOŚiGW,

• zmiany grupy docelowej z mediów branżowych, pro-środowiskowych na ogólno-tematyczne i profilowane do potrzeb programów priorytetowych,

• konsekwentnego budowania wizerunku NFOŚiGW (zgodnego z założeniami strategicznymi) i przekazywania informacji szerokiemu odbiorcy w publikacjach,

• stałej promocji POIiŚ w mediach.


31

Ryc. 4. Łączna liczba doniesień medialnych dotyczących NFOŚiGW w okresie 2009-2012

3.4. Główne wnioski wynikające z prognoz trendów rozwojowych w zakresie objętym Strategią NFOŚiGW

Analiza trendów rozwojowych w okresie obowiązywania Strategii NFOŚiGW w latach 2013-2016 z per-spektywą do roku 2020, wskazuje, że:

• w dalszym ciągu występuje konieczność spełnienia zobowiązań środowiskowych, w szczególno-ści wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz odpowiednich dyrektyw, czego wynikiem będzie ograniczenie kar, które Polska będzie musiała wpłacić do budżetu UE za niedostosowanie się do wymogów Traktatu oraz warunkuje uzyskanie środków w ramach nowej perspektywy finanso-wej UE (uwarunkowania ex-ante), co jest zgodne z celem 3 Strategii BEiŚ, Poprawa stanu środo-wiska,

• w perspektywie do roku 2020 konieczne będzie przejście na niskoemisyjną i zasobooszczędną gospodarkę, zgodnie z określonym w Strategii BEiŚ celem 2 Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię,

• należy dążyć do racjonalnego i efektywnego korzystania z zasobów, zgodnie z celem 1 Strategii BEiŚ Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska,

• w nowej perspektywie finansowej UE 2014-2020 najwięcej środków zostanie przeznaczone na zapobieganie zmianom klimatu realizowane poprzez wsparcie efektywności energetycznej i od-nawialnych źródeł energii oraz na wdrażanie projektów innowacyjnych,


32

• dominować będzie terytorialne podejście do polityki rozwoju i zintegrowanych działań na rzecz rozwoju regionalnego, m.in. poprzez realizację zadań rozwojowych wynikających z polityki roz-woju kraju,

• należy odchodzić od myślenia sektorowego (woda, powietrze, odpady) i dążyć do działań skie-rowanych na realizację kompleksowych projektów na obszarach funkcjonalnych (np. miasta, zlewnie, obszary górskie),

• niezbędne będzie bardziej horyzontalne podejście do aspektów związanych ze zmianami klima-tu,

• istotną rolą NFOŚiGW w finansowaniu ochrony środowiska i gospodarki wodnej będzie uwzględnianie potrzeb środowiskowych przy kreowaniu programów pomocy publicznej dla przedsiębiorców w celu zachowania konkurencyjności podmiotów gospodarczych, działających w Polsce,

• doświadczenie NFOŚiGW w łączeniu środków i doborze instrumentów finansowych (ESCO, part-nerstwo publiczno-prywatne) powinno być wykorzystane do realizacji projektów w ramach no-wej perspektywy finansowej UE,

• w planowaniu finansowym nakładów na ochronę środowiska i gospodarkę wodną należy dążyć do wprowadzania w szerszym zakresie innowacyjnych instrumentów finansowych,

• istotna będzie współpraca przy wykorzystaniu europejskiego systemu handlu emisjami (EU ETS),

• kluczowe będzie przy doborze projektów kierowanie się zasadami zrównoważonego zagospoda-rowania przestrzennego.

Dla NFOŚiGW ważnym działaniem będzie stworzenie warunków i możliwości dla beneficjentów w celu wyko-rzystania dostępnych, zewnętrznych źródeł finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej (głównie w ramach POIiŚ oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego), a także przygotowanie i osiągnięcie pełnej zdol-ności operacyjnej w zakresie przyjęcia nowych zadań wynikających z perspektywy finansowej UE 2014-2020.


33

3.5. Analiza SWOT Środowiska

Mocne strony Słabe strony

(wszelkie fakty mające pozytywny wpływ na jego działalność, które NFOŚiGW może kształtować spraw-czo, a więc może nimi zarządzać)

(wszelkie fakty mające negatywny wpływ na działalność NFOŚiGW, które NFOŚiGW może kształtować sprawczo - może nimi zarządzać)

STAN ŚRODOWISKA

• posiadanie cennych zasobów przyrodniczych, duża różnorodność biologiczna,

• posiadanie znacznych zasobów kopalin i innych su-rowców.

SYSTEM FINANSOWANIA

• stabilny system wieloletniego finansowania zadań,

• pozyskiwanie na rzecz środowiska środków z innych źródeł (efekt dźwigni) poprzez współpracę z bankami, zaangażowanie kapitału komercyjnego,

• wypracowane zasady gospodarki finansowej i procedury finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej, pozwalające na wypłacanie kwot wyższych, niż uzyskiwane z opłat i kar środowi-skowych,

• kierowanie się interesem publicznym i środowiskowym, a nie wyłącznie opłacalnością przedsięwzięć (podejście niekomercyjne),

• różnorodność zasad i form dofinansowania dostosowanych do specyfiki celów i potrzeb beneficjentów danego regionu, czy sektora gospodarki.

STAN ŚRODOWISKA

• wysoka emisja CO2,

• nieodpowiednia jakość powietrza, powodująca dolegliwości układu oddechowego i krwionośnego,

• jedne z najniższych w Europie zasoby wodne przy-padające na 1 mieszkańca,

• ogólny stan ekologiczny i chemiczny jednolitych części wód powierzchniowych plasuje się w prze-dziale „umiarkowany – zły”,

• degradacja fizyczna gleby związana z erozją oraz przeznaczaniem gruntów rolnych i leśnych na inne cele,

• degradacja chemiczna gleb związana z zakwasza-niem i zasoleniem,

• duża energochłonność i materiałochłonność gospodar-ki,

• nierównomierne rozmieszczenie jednostek wytwór-czych energii elektrycznej,

• wyeksploatowanie infrastruktury wytwórczej, przesyłowej i dystrybucyjnej energii,

• niewystarczające regulacje w zakresie racjonalnej gospodarki surowcami naturalnymi i ochrony złóż niezagospodarowanych,

• niewłaściwe praktyki gospodarowania odpadami komunalnymi, np. spalanie ich w paleniskach domowych, umieszczania na dzikich wysypiskach,

• nielegalne eksploatowanie kopalin,

• brak identyfikacji i analizy konfliktów między miejscami zalegania złóż naturalnych i obszarów chronionych,

• brak metodyki wyceny wartości poszczególnych komponentów środowiska,

• brak map zagrożeń i ryzyka powodziowego oraz pełnego monitoringu zagrożeń i zapewnienia w tym zakresie właściwej informacji,

• niewystarczająca powierzchnia lasów i innych te-renów zielonych na obszarach miejskich,


34

• niewystarczające uwzględnianie w planowaniu przestrzennym aspektów środowiskowych (np. w zakresie ochrony krajobrazu, map ryzyka powo-dziowego),

• brak jednolitego systemu ewidencjonowania efektów ekologicznych, umożliwiającego ich raportowanie i rozliczanie.

SYSTEM FINANSOWANIA

• brak konsekwencji w realizacji przyjętych planów (doraźne zmiany priorytetów, zadania ad hoc),

• niedoskonały system współpracy w finansowaniu zadań ponadregionalnych,

• długotrwałość procesu rozliczania projektów,

• brak programów pomocy publicznej w niektórych obszarach,

• wymagająca pełnego wdrożenia kontrola zarządcza i analiza ryzyk.

Szanse Zagrożenia

(wszelkie fakty mające pozytywny wpływ na działalność NFOŚiGW, których NFOŚiGW nie może kształtować sprawczo, a więc, może jedynie na nie reagować)

(fakty mające negatywny wpływ na działalność NFOŚiGW, których NFOŚiGW nie może kształtować sprawczo, może jedynie na nie reagować)

STAN ŚRODOWISKA

• kwestie środowiskowe stanowią wysoki priorytet w polityce UE,

• przywracanie dobrego stanu ekosystemów wodnych, poprawa jakości wód i duży potencjał w oczyszczaniu wód,

• usprawnienie systemu gospodarowania przestrzenią i uniknięcia kolizji obszarów cennych przyrodniczo z obszarami antropogenicznymi,

• ograniczenie skutków klęsk żywiołowych poprzez efektywniejsze zarządzanie gospodarką wodną, w tym poprawa zarządzania ryzykiem powodziowym,

• wdrożenie nowego systemu gospodarowania odpa-dami,

• możliwość zagospodarowania odpadów na cele ener-getyczne,

• duży potencjał poprawy efektywności energetycznej,

• wprowadzenie inteligentnych sieci energetycznych,

• dywersyfikacja „energy mix” poprzez rozwój energe-tyki jądrowej i OZE,

• rozwój innowacji środowiskowo-energetycznych (wspieranie nowych i promocja polskich technologii

STAN ŚRODOWISKA

• konsekwencje dla środowiska wynikające ze wzro-stu konsumpcji,

• zmiany klimatu i nadzwyczajne zagrożenia z nich wynikające (w tym susze i powodzie),

• niewłaściwe wdrożenie nowego systemu gospodarką odpadami,

• zagrożenie przerwania dostaw surowców, a tym samym możliwości zablokowania rozwoju kraju,

• nadmierne oddziaływanie sektora energetyki na środowisko,

• nieefektywny system planowania przestrzennego,

• brak odpowiedniego gospodarowania wodami,

• niska świadomość ekologiczna społeczeństwa,

• długi cykl inwestycyjny w energetyce,

• skutki urbanizacji, zwłaszcza pozbawionej kontroli planistycznej,

• brak ugruntowanych wieloletnich doświadczeń w racjonalnej gospodarce odpadami,

• zmiana sposobu użytkowania gruntów, w związku z rozwojem przestrzeni zurbanizowanej, w tym


35

energetycznych i środowiskowych,

• rozwój energetyki rozproszonej na terenach wiejskich,

• zwiększenie lesistości kraju (zwiększona zdolność wiązania CO2, zwiększenie zdolności retencyjnych),

• poprawa świadomości ekologicznej społeczeństwa w powiązaniu ze zmianą modelu konsumpcji,

• szansa na tworzenie nowych miejsc pracy w tym głównie zielonych,

• poprawa jakości życia mieszkańców.

SYSTEM FINANSOWANIA

• znaczący strumień środków UE z nowej perspektywy na zadania ochrony środowiska i gospodarki wodnej i wynikająca z nich szansa uczestnictwa NFOŚiGW we wdrażaniu polityk oraz strategii krajowych i regional-nych,

• zwiększony strumień środków funduszy struktu-ralnych na innowacyjne instrumenty finansowe UE w ramach perspektywy finansowej na lata 2014-2020,

• nowe obszary zrównoważonego rozwoju: innowa-cje i nowe technologie,

• budowanie spójnego systemu z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej w ramach Wspólnej Strategii.

dli peryferyjnych i terenów przemysłowo wych, zajmujących niejednokrotnie najżyźniejsze gleby w otoczeniu miast,

• prace górnicze, prowadzone zarówno w kopalniach odkrywkowych, jak i pod powierzchnią ziemi,

• negatywny wpływ na środowisko budowy nowych jednostek wytwórczych.

SYSTEM FINANSOWANIA

• brak pełnej aktualizacji i duże zróżnicowanie zakresu potrzeb środowiskowych, zarówno w skali kraju, jak i w poszczególnych regionach,

• wpływ kryzysu na ograniczenie dochodów publicznych i zmniejszenie zdolności inwestycyjnej samorządów terytorialnych, jednostek budżetowych, a także przedsiębiorców,

• wysokie zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego, zmniejszające skłonność do inwestycji, zarówno ze środków krajowych, jak i z dofinansowania ze środków EU,

• wpływ dekoniunktury na obniżenie skłonności beneficjentów i przedsiębiorców do podejmowania ryzyka inwestycyjnego, zmniejszenie zdolności zaciągania zobowiązań finansowych przez samorządy terytorialne w związku z ich zadłużeniem oraz trudności z wykonawcami,

• zmiany przepisów utrudniające podejmowanie decyzji finansowych beneficjentom i instytucjom finansującym.


36

4. Plan strategiczny – wprowadzenie

Strategia NFOŚiGW wynika ze Wspólnej Strategii oraz strategii sektorowych, które określają kierunki rozwoju w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Strategia NFOŚiGW jest narzędziem reali-zacji celów określonych w strategiach wyższego szczebla i ma za zadanie powiązanie celów istotnych dla ochrony środowiska i gospodarki wodnej z odpowiednimi źródłami finansowania, będącymi w dyspozycji NFOŚiGW oraz beneficjentami, uzyskującymi wsparcie finansowe z uwzględnieniem celów własnych instytucji.

4.1. Ramy czasowe obowiązywania Strategii NFOŚiGW

Strategia NFOŚiGW uchwalana jest na cztery lata. Niniejsza Strategia NFOŚiGW obejmuje okres 2013–2016 z perspektywą do roku 2020.

Od roku 2014 rozpoczyna się kolejna perspektywa finansowa UE, która określa kierunki działań współfi-nansowanych ze środków UE. W momencie zatwierdzania Strategii NFOŚiGW brakuje ostatecznych roz-wiązań dotyczących sposobu finansowania inwestycji środowiskowych ze środków UE w perspektywie finansowej 2014-2020, nie są znane instytucje uczestniczące w systemie wdrażania projektów dofinan-sowanych z UE. Ponadto doświadczenia z poprzedniego okresu programowania pokazują, że uregulowa-nia krajowe mogą nie być gotowe od początku roku 2014 i należy brać pod uwagę, że będą formułowane stopniowo w ciągu całego 2014 roku. Uwzględniając powyższe uwarunkowania istnieje konieczność za-planowania aktualizacji Strategii NFOŚiGW w połowie jej obowiązywania (najpóźniej do końca 2014 r.).

Ryc. 5. Umiejscowienie Strategii NFOŚiGW na osi czasu w stosunku do okresów programowania UE

Lata: 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Okresy programowania UE: 2007-2013 2014-2020 2021-2027

niezbędna aktualizacja:

obecna Strategia NFOŚiGW: 2013-2016 z perspektywą 2020:


następna Strategia NFOŚiGW: 2017-2020 z perspektywą 2024:


Aktualizacja umożliwi ujęcie w Strategii NFOŚiGW zmian wynikających z programów operacyjnych, aktu-alizacji Polityki Ekologicznej Państwa zapisów Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu oraz Założeniami Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemi-syjnej. Ponadto w ramach aktualizacji możliwe będzie zastosowanie jednolitego sposobu ustalania stop-nia realizacji głównych celów ekologicznych.

4.2. Struktura Strategii NFOŚiGW

4.2.1. Struktura celów i priorytetów Strategii NFOŚiGW

W Strategii NFOŚiGW zapisano strukturę celów i priorytetów, jakie NFOŚiGW zamierza realizować w okresie objętym Strategią NFOŚiGW. Wizja do jakiej będzie dążył NFOŚiGW do 2020 r., misja NFOŚiGW dla realizacji

aktualizacja


37

której NFOŚiGW został powołany oraz cel generalny, będą osiągane poprzez realizację czterech priorytetów, w ramach których zostały określone cele szczegółowe. Te cztery środowiskowe priorytety, wyznaczone w zakresie merytorycznego obszaru działania NFOŚiGW, odwołują się do właściwych dla nich dokumen-tów strategicznych i mogą podlegać modyfikacji w wyniku wprowadzania i aktualizacji odpowiednich strategii, polityk i programów środowiskowych na poziomie krajowym. Dla priorytetów określono wskaźniki, które będą monitorowane w okresach rocznych, a poziomy osiągniętych wskaźników wskażą odpowiedni kierunek działania na przyszły okres obowiązywania Strategii NFOŚiGW.

Dodatkowo w Strategii NFOŚiGW wskazano działania horyzontalne, realizowane przekrojowo w każdym z prio-rytetów.

Ryc. 6. Struktura celów i priorytetów Strategii NFOŚiGW

Działając na podstawie Koncepcji zarządzania finansami NFOŚiGW przez programy priorytetowe (PP), w odniesieniu do priorytetów, mierniki i ich docelowy poziom osiągnięcia będą wyznaczone na podsta-wie obowiązujących obecnie PP, których okres wdrażania pokrywa się z okresem realizacji Strategii NFOŚiGW (2013-2016). W uzupełnieniu do wskaźników, w ramach poszczególnych priorytetów, Strate-gia NFOŚiGW przedstawi szacunkowy wymiar finansowy również oparty o budżety programów prioryte-towych.

Uwzględniając fakt, że NFOŚiGW oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej mają pełnić funkcję spójnego systemu finansowania działań w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, należy jasno sprecyzować podział kompetencji i ról pomiędzy NFOŚiGW i wojewódzkimi fundu-szami. Oznacza to dążenie do posiadania jednolitych standardów, m.in. w zakresie udzielenia dofinan-sowania, a także prowadzenie działań komplementarnych, umożliwiających zaspokojenie najistotniej-szych potrzeb środowiskowych.Dlatego też NFOŚiGW będzie realizować projekty o kluczowym znaczeniu dla całego kraju, np. w zakresie gospodarowania wodami lub odpadami, natomiast wojewódzkie fundu-sze, ze względu na swój regionalny charakter, mają za zadanie realizować projekty o oddziaływaniu w ramach danego regionu. Takie podejście ułatwi zarządzanie projektami oraz umożliwi realne funkcjo-nowanie systemu ochrony środowiska, umożliwiając realizację komplementarnych działań w ramach poszczególnych obszarów priorytetowych. Jednocześnie uwzględniając możliwości finansowe poszcze-






PRIORYTET 1 ochrona i zrów-

noważone gospo-darowanie zaso-bami wodnymi

PRIORYTET 2 Racjonalne gospo-darowanie odpa-dami i ochrona

powierzchni ziemi

PRIORYTET 3 Ochrona atmosfe-

ry

PRIORYTET 4 Ochrona różno-rodności biolo-gicznej i funkcji ekosystemów

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy

Cel szczegółowy


38

gólnych wojewódzkich funduszy, NFOŚiGW ma możliwość wspierania przedsięwzięć o dużym znaczeniu dla środowiska i znacznym potencjale gospodarczym, których realizacja na poziomie wojewódzkich fun-duszy może nie być realna ze względu na brak środków finansowych.

4.2.2. Cztery perspektywy – dbałość o całościowe doskonalenie systemu

Dla zapewnienia systemowej dbałości o doskonalenie wszystkich aspektów działania NFOŚiGW, w Stra-tegii NFOŚiGW przyjęto cztery perspektywy (czyli cztery punkty widzenia), w jakich będzie analizowany system NFOŚiGW w intencji stałego udoskonalania go. Te cztery perspektywy, to:

• Finanse,

• Beneficjenci,

• Procesy wewnętrzne,

• Innowacje, wyzwania, rozwój.

Takie ujęcie jest punktem wyjścia do wdrażania w NFOŚiGW Strategicznej Karty Wyników. W ramach poszczególnych perspektyw będą realizowane działania ze wskazanymi zadaniami i narzędziami ich reali-zacji. Perspektywy, działania i zadania Strategii NFOŚiGW mają zdefiniowane mierniki osiągnięcia każde-go z nich, co umożliwia monitorowanie wdrażania. Realizowane strategie i polityki wewnętrzne instytucji powinny wynikać ze Strategii NFOŚiGW i być spójne z zadaniami w niej określonymi.

Ryc. 7. Cztery perspektywy Strategii NFOŚiGW

Najistotniejsza z punktu widzenia przyszłości NFOŚiGW jest perspektywa nr 4 Innowacje, wyzwania, rozwój, gdyż to właśnie w tym zakresie budowane będą nowe instrumenty, kompetencje i innowacyjne rozwiązania, powodujące przekształcenie NFOŚiGW w jeszcze bardziej efektywną, nowoczesną, kre-atywną i dynamiczną instytucję. Zgodnie z metodą Strategicznej Karty Wyników, skuteczne wdrażanie strategii polega na zbudowaniu ciągu przyczynowo-skutkowego: rozpoczynając od perspektywy rozwo-ju, w której buduje się nowe kompetencje oddziałujące na poprawę realizacji procesów wewnętrznych, co wpływa na zwiększoną satysfakcję beneficjentów i daje w efekcie poprawę w perspektywie finan-sów.


PRIORYTET 1

PRIORYTET 2

PRIORYTET 3 PRIORYTET 4

Perspektywa 1: FINANSE DZIAŁANIE 1A DZIAŁANIE 1B DZIAŁANIE 1C

Perspektywa 2: BENEFICJENCI DZIAŁANIE 2A DZIAŁANIE 2B DZIAŁANIE 2C

Perspektywa 3:

PROCESY WEWNĘTRZNE DZIAŁANIE 3D DZIAŁANIE 3C DZIAŁANIE 3B DZIAŁANIE 3A

Perspektywa 4:

INNOWACJE, WYZWANIA, ROZWÓJ

DZIAŁANIE 4A DZIAŁANIE 4C DZIAŁANIE 4D DZIAŁANIE 4B


39

Budowanie i realizacja Strategii NFOŚiGW to działanie ciągłe. Dlatego też obecny dokument nie zawęża się do zidentyfikowanych i wpisanych na dzisiaj zadań. Monitorowanie stopnia jej wdrożenia z jednej strony pozwoli na bieżąco śledzić postępy we wdrażaniu, z drugiej strony zmusi do dokonywania okre-sowych ocen realności i wykonalności założonych celów, podejmowania bieżących działań naprawczych w sytuacji, gdy wystąpią niezakładane na etapie opracowania ryzyka, bądź inne zdarzenia. Stąd zakłada się aktualizację Strategii NFOŚiGW najpóźniej do końca 2014 r.

Zaawansowanie realizacji Strategii NFOŚiGW będzie monitorowane na poziomie poszczególnych zadań, a następnie corocznie sumowane na poziomie każdej z czterech perspektyw. Zakłada się, że po dwóch latach realizacji oraz na koniec czteroletniego okresu obowiązywania zostanie dokonana ocena stopnia realizacji celu generalnego. Miernikiem stopnia zbliżenia się do osiągnięcia celu generalnego będzie zsumowany poziom realizacji zadań wyznaczony na dany czteroletni okres w ramach wszystkich działań w poszczególnych perspektywach.

Pełnej realizacji zapisów strategii będzie sprzyjać realizacja szczegółowych strategii cząstkowych, takich jak:

• Strategia edukacji ekologicznej,

• Strategia komunikacji,

• Strategia informatyzacji NFOŚiGW,

• Strategia zarządzania zasobami ludzkimi.

Strategie te będą służyły realizacji konkretnych działań, w ramach poszczególnych perspektyw. Doprecy-zowanie ich miejsca w strukturze realizacji niniejszej Strategii zawarte jest w rozdziale 8.

4.3. Wizja, misja, cel generalny Strategii NFOŚiGW

NFOŚiGW w perspektywie 2020 r. będzie dążył do zrealizowania następującej wizji:

Oznacza to, że NFOŚiGW będzie dążył do tego, aby być instytucją:

Cel do 2020 to 3 x 20 (w stosunku do wartości bazowej dla roku 2016):

E – ekologiczną (respektującą i promującą zasady zrównoważonego rozwoju),

F – finansującą (efektywnie wspierającą finansowo działania w zakresie środowiska

i gospodarki wodnej),

E – elastyczną (dostosowującą się do potrzeb odbiorców),

K – kompetentną (w sposób kompetentny i rzetelny wypełniającą obowiązki

instytucji publicznej),

T – transparentną (realizującą swoje zadania w sposób etyczny, jawny i przejrzysty).

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej -

lider systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej nastawiony na EFEKT


40

Skutecznie i efektywnie wspieramy działania na rzecz środowiska

� 20% - szybsza obsługa beneficjenta z 90 dni w roku 2016 do 72 dni w roku 2020,

� 20% - mniejsze koszty własne jako odsetek wypłaconej pomocy ze środków własnych i UE z 1,6% w 2016 r. do 1,3% w roku 2020,

� 20% - wyższe średnioroczne wypłaty z ok. 5 mld zł do ok. 6 mld zł.

Osiągnięcie tego celu będzie możliwe poprzez przekształcenie obecnej instytucji w dynamiczną, kre-atywną, zdolną do elastycznego funkcjonowania organizację, która osiąga rezultaty oraz wspiera działa-nia prośrodowiskowe w odpowiedzi na zidentyfikowane potrzeby jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i obywateli. Zakłada się, że w okresie realizacji Strategii NFOŚiGW priorytetem stanie się finansowanie przedsięwzięć stanowiących innowacyjne rozwiązania w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Kontynuowane będzie wsparcie szeroko rozumianej gospodarki niskoemisyjnej re-alizowanej przez:

• rozwój niskoemisyjnych źródeł energii,

• poprawę efektywności energetycznej,

• poprawę efektywności gospodarowania surowcami i materiałami,

• rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych,

• zapobieganie powstawaniu oraz poprawę efektywności gospodarowania odpadami,

• promocję nowych wzorców konsumpcji oraz zapobieganie zmianom klimatu. Powinny pojawić się także nowe rozwiązania w zakresach takich jak: ograniczenie hałasu, ograniczenie emisji i wykorzystanie metanu, kompleksowe, rozwiązywanie problemów środowiskowych na obszarach chronionych, terenie miast, miejscowości uzdrowiskowych, zielonych pierścieni wokół miast.

Misja NFOŚiGW brzmi:

Istotne będzie zarówno w perspektywie 2013-2016, jak i w kolejnej do 2020 r. utrzymanie:

� efektywnego stosowania odnawialnych instrumentów finansowania ochrony środowiska i gospodarki

wodnej; w latach 2009-2011 z tytułu wszystkich opłat i kar środowiskowych wpłynęło do NFOŚiGW

5,8 mld zł, natomiast wypłaty środków własnych NFOŚiGW na finansowanie ochrony środowiska i go-

spodarki wodnej wyniosły 6,8 mld zł. Różnica w wysokości 1,0 mld zł umożliwiła dodatkowe dofinan-

sowanie inwestycji w zakresie środowiska i gospodarki wodnej,

� mechanizmu samofinansowania NFOŚiGW, tj. zdolności do pokrycia kosztów utrzymania orga-

nów i biura ze środków uzyskanych z odsetek z oprocentowania udzielonych pożyczek. Koszty

nie przekraczają 50% środków uzyskanych z tego tytułu, a pozostałe wpływy z odsetek stanowią

dodatkowy wkład w finansowanie zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

� niskich kosztów obsługi wypłat dla beneficjenta; w okresie 2009 -2011 wypłata 1 zł środków

własnych i obsługiwanych przez NFOŚiGW kosztowała poniżej 0,02 zł.

W ramach oceny efektywności instytucjonalnej działalności NFOŚiGW kontynuowany będzie (w stosun-ku do Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012) pomiar następujących wskaźników:

� Koszty własne jako odsetek od wypłaconej pomocy ze środków własnych i UE – planowana war-tość do osiągnięcia w 2016 wynosi 1,6% (plan 2009-2012 – 1,8%),

� Średni czas obsługi wniosku od złożenia do podpisanej umowy - planowana wielkość do osią-gnięcia w 2016 wynosi 90 dni (plan 2009-2012 – 150 dni).


41

Osiągnięcie planowanych poziomów wskaźników będzie uwarunkowane pełnym wdrożeniem narzędzi informatycznych, co uwzględniono w szczególności w działaniu 2B i 3A niniejszej Strategii NFOŚiGW. Przyspieszenie procesu obsługi beneficjenta będzie realizowane z równoczesnym zagwarantowaniem wysokiej jakości prowadzonych działań.

Przeprowadzona diagnoza stanu obecnego oraz efektów realizacji Strategii NFOŚiGW na lata 2009 – 2012, a także zobowiązań nakładanych na NFOŚiGW przez dokumenty strategiczne pozwoliła na zdefi-niowanie celu generalnego Strategii NFOŚiGW jako:

Tak sformułowany cel generalny Strategii NFOŚiGW jest odpowiedzią na zobowiązania środowiskowe określone w Traktacie Akcesyjnym i innych uregulowaniach oraz ma za zadanie realizować cele określo-ne w Polityce Ekologicznej Państwa.

Ponadto takie określenie celu generalnego ma za zadanie wspieranie dwóch rodzajów aktywności: przed-sięwzięć (a więc tych aktywności, które są przedmiotem wniosku o dofinansowanie) oraz inicjatyw (a więc innych aktywności, np. szerzenia świadomości ekologicznej, kształtowania prawa, promocji prośrodowi-skowych postaw itp.). Wsparcie musi być zarazem stabilne (nie może długoterminowo osłabiać potencjału wspierania kolejnych aktywności), skuteczne (efekty środowiskowe muszą być faktycznie osiągane) i moż-liwie efektywne (przy zachowaniu warunku trwałości i skuteczności ma być możliwie najtańsze; dawać możliwie duży efekt ekologiczny z wydanej złotówki). W ramach celu generalnego doprecyzowano również pojęcie „służący środowisku”, chodzi zarówno o poprawę stanu środowiska, jak i o zrównoważone gospo-darowanie zasobami.

Realizacja tak określonego celu może być uwarunkowana koniecznością udzielania dofinansowania ze środków NFOŚiGW na realizację przedsięwzięć o podwyższonym ryzyku12, jeżeli jest to uzasadnione planowanym efektem ekologicznym tych przedsięwzięć.

Takie sformułowanie celu generalnego służy jako „wzorzec” przy planowaniu na poziomie średnioterminowym, tworzeniu programów priorytetowych. Każdy taki program przed ogłoszeniem każdorazowo powinien być pod-dany ocenie ex-ante: czy aktywności wspierane w jego ramach poprawiają stan środowiska lub wspierają zrów-noważone gospodarowanie jakimś jego zasobem13? Czy planowane formy wsparcia zapewniają stabilność, skuteczność i możliwie wysoką efektywność?

W Strategii NFOŚiGW przyjęto, że realizacja misji odbywać się będzie w czterech głównych priorytetach, wyznaczających merytoryczne ramy działania. W każdym z tych obszarów realizowane będą cztery per-spektywy strategiczne i podporządkowane im działania szczegółowe.

12

Przedsięwzięciami o podwyższonym ryzyku są przedsięwzięcia, których ocena w zakresie potencjalnych nieko-rzystnych ryzyk daje podstawy do uznania określonych planowanych efektów tych przedsięwzięć za niepewne. Niepewność ta może wynikać z ryzyk operacyjnych, ekologicznych i innych (w tym związanych z kondycją finanso-wą podmiotu ubiegającego się o dofinansowanie, wykonalnością finansową przedsięwzięcia oraz możliwością ustanowienia zabezpieczeń zwrotu dofinansowania.

13 Zapis ten odwołuje się wprost do celów rozwojowych Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko: „Po-

prawa stanu środowiska” oraz „Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska”.

Poprawa stanu środowiska

i zrównoważone gospodarowanie jego zasobami

przez stabilne, skuteczne i efektywne

wspieranie przedsięwzięć i inicjatyw służących środowisku


42

5. Priorytety Strategii NFOŚiGW

Priorytetami środowiskowymi, obszarami, na których koncentruje się merytoryczna działalność NFOŚiGW w perspektywie 2013-2016 są:

• ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi,

• racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi,

• ochrona atmosfery,

• ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów.

Zakłada się, że działaniami horyzontalnymi realizującymi cele Strategii NFOŚiGW będą działania związa-ne z edukacją ekologiczną, ekspertyzami, innowacyjnością, niskoemisyjną i zasobooszczędną gospodarką oraz monitoringiem środowiska i zapobieganiem zagrożeniom, a także wspieranie systemów zarządzania środowiskowego, głównie Systemu EMAS.

Takie określenie głównych priorytetów wynika z projektu BEiŚ oraz Wspólnej Strategii. Dodatkowo osta-teczny kształt priorytetów uzależniony jest od rozstrzygnięć w zakresie BEiŚ i Polityki Ekologicznej Pań-stwa oraz Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej oraz Strategicznego Planu Adap-tacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu.

Aby zatem zachować spójność Strategii NFOŚiGW z nadrzędnymi dokumentami strategicznymi, należy na bieżąco monitorować zmiany tych dokumentów i odpowiednio aktualizować samą Strategię NFOŚiGW.

W związku z tym, że obecnie wiele dokumentów strategicznych (krajowych i regionalnych) istotnych dla określenia celów działalności w perspektywie Strategii NFOŚiGW jest na etapie programowania zakłada się, że ich sukcesywne wdrażanie może modyfikować i mieć wpływ na zmianę akcentów wśród celów poszczególnych priorytetów. Szczególnie istotnymi działaniami NFOŚiGW realizowanymi w każdym z priorytetów Strategii NFOŚiGW będą:

• wsparcie realizacji zobowiązań środowiskowych, w szczególności wynikających z Traktatu Akcesyjnego,

• dążenie do jak najefektywniejszego wykorzystania środków pochodzących z UE niepodlegających

zwrotowi przeznaczonych na ochronę środowiska i gospodarkę wodną,

• stymulowanie "zielonego" (sprzyjającego środowisku) wzrostu gospodarczego w Polsce, m.in. poprzez

wspieranie efektywności energetycznej, ekoinnowacyjności, niskoemisyjnej i zasobooszczędnej go-

spodarki oraz tworzenia warunków do powstawania zielonych miejsc pracy,

• promowanie zachowań proekologicznych,

• wspieranie działań służących zachowaniu bogactwa różnorodności biologicznej.

Zakłada się, że monitoring realizacji poszczególnych priorytetów będzie obejmował:

• wielkości uzyskanego i zakontraktowanego efektu rzeczowego (wymiar rzeczowy) oraz efektu ekolo-

gicznego (wymiar ekologiczny),

• wartości wydatkowanych środków (wymiar finansowy).


43

Biorąc pod uwagę warunki zewnętrzne wpływające na wielkość nakładów finansowych takie jak:

• mogące wystąpić zdarzenia losowe (klęski żywiołowe, kryzysy gospodarcze), okoliczności wyni-

kające z ryzyk wdrażanych projektów inwestycyjnych współfinansowanych bezzwrotnymi środ-

kami UE w kontekście ustawowego imperatywu prowadzenia gospodarki finansowej, zapewnia-

jącej wykorzystanie tych środków,

• brak ostatecznych rozstrzygnięć dotyczących kształtu i zasad wdrażania oraz redystrybucji środ-

ków europejskich nowej perspektywy finansowej UE,

• wpływ zmian przepisów prawnych na możliwości finansowe NFOŚiGW, w szczególności w zakre-

sie przychodów i rozchodów,

należy się spodziewać występowania odchyleń w stosunku do przedstawionych szacunków. Ich weryfi-

kacja i uaktualnienie będzie przedmiotem każdorazowej aktualizacji Strategii NFOŚiGW.

Jednocześnie, biorąc pod uwagę przede wszystkim konieczność zapewnienia środków finansowych na wsparcie beneficjentów w ramach nowej perspektywy UE (2014-2020) dla realizacji podstawowego obowiązku zapewnienia pełnego wykorzystania środków bezzwrotnych UE, może być niezbędne utrzy-mywanie na rachunkach NFOŚiGW środków finansowych sięgających kwoty 2 mld zł.

Dodatkowo, biorąc pod uwagę, iż jednym z zadań określonych we Wspólnej Strategii jest stworzenie

jednolitego systemu ewidencji kluczowych efektów ekologicznych, wielkości efektów ekologicznych nie

zostały zaplanowane ilościowo. Jednakże w każdym z obszarów zidentyfikowane zostały mierniki istotne

dla obszarów, które w ramach Strategii NFOŚiGW będą monitorowane.

Przedstawione przy omówieniu poszczególnych priorytetów wartości efektów ekologicznych Strategii NFOŚiGW dotyczą środków krajowych i zagranicznych dostępnych na działania związane z ochroną śro-dowiska i gospodarką wodną. Na potrzeby niniejszej Strategii NFOŚiGW wartości efektów/wskaźników stanowią wymierną, zakontraktowaną w umowach z beneficjentami wielkość w danym priorytecie.

Z uwagi na stosowanie innych wskaźników oraz odmienne definiowanie efektów ekologicznych w ra-mach środków krajowych NFOŚiGW, jako efekt ekologiczny (określonych w programach priorytetowych) oraz środków zagranicznych, jako wskaźnik rezultatu (określonych w POIiŚ oraz sprawozdawanych zgod-nie z wytycznymi POIiŚ) rozdzielono prezentację efektów w zależności od źródła finansowania.

Ze względu na toczące się obecnie dyskusje nad kształtem programów operacyjnych dla nowej perspek-tywy finansowej UE (lata 2014-2020) oraz brak określonego budżetu na poziomie kraju, a także głów-nych kierunków wsparcia, dane finansowe dla lat 2017-2020 zostaną wprowadzone w momencie doko-nywania aktualizacji Strategii NFOŚiGW (najpóźniej do końca 2014 r.), a dane finansowe dla lat 2014-2016 będą zweryfikowane. Zakłada się, że trend finansowania ochrony środowiska po roku 2016 zosta-nie utrzymany, ale decydujące są ostateczne rozwiązania prawne (np. Polityka Ekologiczna Państwa, Prawo Wodne, itp.) oraz rola NFOŚiGW w systemie wdrażania nowej perspektywy finansowej UE.

5.1. Opis priorytetów

5.1.1. PRIORYTET 1: Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi

Priorytet ten będzie realizowany w dwóch głównych kierunkach tj. ochrona wód oraz gospodarka wodna z uwzględnieniem priorytetów UE oraz adaptacja do zmian klimatu. Zapewnienie ochrony


44

i zrównoważonego korzystania z wód w ramach dorzeczy jest głównym celem Ramowej Dyrektywy Wodnej, przetransponowanej do ustawy Prawo Wodne oraz jest zgodne z flagową inicjatywą strategii Europa 2020 „Europa efektywnie korzystająca z zasobów” w zakresie zasobów wodnych.

Realizacja tego priorytetu przyczyni się do realizacji działań strategii BEiŚ: 1.2 Gospodarowanie wodami dla ochrony przed: powodzią, suszą i deficytem wody oraz 3.1 Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki. Ponadto priorytet ten wpisuje się w cele określone przez UE na okres 2014-2020 w zakresie adaptacji do zmian klimatu oraz zapobiegania ryzyku, a także jest zbieżny z celami szczegółowymi NPRGN: Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii (cel 1. wykorzystanie zasobów hydro-energetycznych Polski), Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami (cel 3.), Zapo-bieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania (cel 5.) oraz Promocja nowych wzor-ców konsumpcji (cel 6.).

Zapewnienie odpowiedniego współfinansowania zadań gospodarki wodnej i ochrony przeciwpowodzio-wej w Polsce jest niezwykle istotne i wynika z wymagań Dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europej-skiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Konieczność ograniczania negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowi-ska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, związanych z powodziami na terytorium Wspólnoty jest wymogiem Dyrektywy 2007/60/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 paździer-nika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (tzw. dyrektywy „powodziowej”).

Poza standardowymi działaniami w zakresie gospodarki wodnej, które prowadzone są w Polsce od wielu lat, coraz większego znaczenia nabierają działania zapobiegające eutrofizacji wód, w szczególności doty-czy to konieczności zapewnienia ochrony środowiska morskiego Morza Bałtyckiego. Jest to działanie o tyle istotne, że jego realizacja wymaga współpracy wszystkich państw regionu Morza Bałtyckiego. Dla-tego też istotne jest, aby działania podejmowane w ramach Strategii NFOŚiGW miały charakter kom-pleksowy i dotyczyły zarówno ochrony przed zanieczyszczeniami, jak też ochrony zasobów środowiska morskiego. Działania te wynikają z wdrażania postanowień Dyrektywy Rady 91/676/EWG z 12.12.1991 r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego (Dyrektywa Azotanowa).

Postępujące zmiany klimatu mogą powodować częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodo-wych na terenie całego kraju, w tym powodzi i suszy. Dlatego też poza ochroną przeciwpowodziową istotne jest wspieranie inwestycji w zakresie przeciwdziałania suszom hydrologicznym, m.in. poprzez budowę zbiorników retencyjnych, jak i działań związanych z opracowaniem dokumentów planistycznych i strategicznych związanych z zapobieganiem skutkom suszy.

NFOŚiGW wspiera działania wynikające z istniejących i planowanych programów rządowych ochrony przeciwpowodziowej, tak jak np. „Program Odra 2006” i programów ochrony przed powodzią w dorze-czu górnej i środkowej Wisły oraz innych dokumentów planistycznych i strategicznych.

W dziedzinie ochrony wód i zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi wymiar ekologiczny realizacji Strategii NFOŚiGW doraźnie (do momentu wdrożenia jednolitej ewidencji głównych efektów ekologicznych) będzie prowadzony przy wykorzystaniu następujących mierników:

• Wzrost redukcji ładunku ścieków, oczyszczonych zgodnie z wymogami Dyrektywy 91/271/EWG (RLM)

• Liczba dodatkowych osób korzystających z ulepszonego oczyszczania ścieków14,

• Liczba ludności objętej środkami ochrony przeciwpowodziowej (osoby),

14

Wskaźnik określony w projekcie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1084/2006


45

Wybór powyższych mierników wynika z przewidywanej dostępności danych (są już monitorowane w ramach wielu obecnych umów) oraz dużej ich istotności dla obszaru.

Tab. 6. Planowane do osiągnięcia wielkości mierników dla priorytetu 1 w perspektywie do 2016 roku w zakresie środków krajowych.

Priorytet/miernik jedn. Przewidywane wyko-

nanie w latach

2013-2016*


Wzrost redukcji ładunku ścieków, oczyszczonych zgodnie z wymo-gami Dyrektywy 91/271/EWG

tys. RLM 130

Liczba ludności objętej środkami ochrony przeciwpowodziowej tys. osób 212

*wartości mierników planowane do osiągnięcia, wynikające z planowanych i podpisanych w danym okresie umów

Tab. 7. Planowane do osiągnięcia wielkości mierników dla priorytetu 1 w perspektywie do 2016 roku w zakresie środków zagranicznych

Oś priorytetowa PO IiŚ / nazwa miernika jedn.

Wartość miernika

Przewidywana do osiągnię-

cia**

Umowy pod-pisane*

Umowy planowane do podpisa-

nia

I oś priorytetowa Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Liczba osób podłączonych do wybudowanej sieci kanalizacji sanitarnej

tys. osób

750 684 66

Liczba osób podłączonych do wybudowanej sieci wodociągowej

tys. osób

62 61 1

III oś priorytetowa Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Objętość zretencjonowanej wody w ramach małej i dużej retencji

mln m

3

32 32

Czas przeprowadzenia rozpoznania i reagowania na zagrożenie na poziomie kraju

godz. 3 3

Liczba osób objętych ochroną przeciwpowo-dziową

tys. osób

671 619 52

IV oś priorytetowa Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Zmiana zużycia wody przez wsparte przedsię-biorstwa

tys. m

3/rok

1 700 1 700

Zmiana ilości oczyszczanych ścieków przemysło-wych

m3/rok 1 000 1 000

Zmniejszenie ilości ścieków przemysłowych wy-magających oczyszczenia

tys. m

3/rok

201 201

* - stan na 30 czerwca 2012 r. **- wartości do osiągnięcia z podpisanych i planowanych do podpisania umów o dofinansowanie


46

Tab. 8. Zestawienie realizowanych i planowanych do realizacji programów priorytetowych NFOŚiGW z zakresu priorytetu 1.

Lp. Nazwa programu priorytetowego NFOŚiGW


1 Gospodarka ściekowa w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych

2 Zagospodarowanie osadów ściekowych

3 Współfinansowanie I osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – gospodarka wodno-ściekowa

4 Dofinansowanie przydomowych biologicznych oczyszczalni ścieków oraz podłączeń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego

5 Budowa, przebudowa i odbudowa obiektów hydrotechnicznych

W ramach priorytetu realizowane będą następujące kierunki działań:

5.1.1.1. Ochrona wód

Jakość wód, przede wszystkim tych przeznaczonych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, ma istotny wpływ zarówno na zdrowie społeczeństwa, jak i na prawidłowe funkcjonowanie ekosyste-mów. Pomimo odnotowanej w ostatnich latach znacznej poprawy stanu wód, która jest efektem ograni-czenia produkcji w wielu branżach przemysłu, unowocześnienia technologii i budowy oczyszczalni ście-ków komunalnych i przemysłowych, stan czystości wód powierzchniowych jest wciąż niewystarczający.

Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód oraz racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi wy-maga podjęcia i wdrożenia szeregu działań w przemyśle, rolnictwie, gospodarce komunalnej, zagospoda-rowaniu przestrzennym, w zakresie kształtowania stosunków wodnych i ochrony środowiska wodnego oraz działań organizacyjno-prawnych i edukacyjnych15.

W ramach tego obszaru w szczególności powinny zostać uwzględnione kierunki związane z odtwarzaniem i utrzymaniem dobrego stanu wód i ekosystemów zależnych od wody oraz przeciwdziałaniem eutrofizacji wód. Działania związane z ochroną wód należy prowadzić równolegle w odniesieniu do wód powierzch-niowych i podziemnych, kompleksowo w ramach zlewni. Dla poprawy jakości wód istotna jest rozbudowa infrastruktury oczyszczania ścieków. Kontynuacja realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (zwanego dalej KPOŚK) oraz Programu wyposażenia aglomeracji poniżej 2000 RLM w oczysz-czalnie ścieków i systemy kanalizacji sanitarnej, umożliwią realizację zobowiązań akcesyjnych wynikających z Dyrektywy 91/271/EWG (tzw. ściekowej) w zakresie redukcji ładunku zanieczyszczeń, w tym związków biogennych (związki azotu i fosforu). Do zadań tego priorytetu należeć też będzie ochrona wód przed za-nieczyszczeniem na obszarach przyrodniczo cennych. Racjonalne gospodarowanie wodami dla zaspokoje-nia potrzeb społecznych, przemysłowych oraz rolniczych możliwe będzie dzięki optymalizacji wykorzysta-nia zasobów wód podziemnych (w szczególności na obszarach wiejskich) oraz retencjonowaniu wody.

W ramach priorytetu realizowane będą programy obejmujące przede wszystkim budowę i modernizację systemów kanalizacyjnych (oczyszczalnie ścieków, sieci kanalizacyjne) oraz inwestycje obejmujące zago-spodarowanie komunalnych osadów ściekowych. Ponadto, kontynuowane będą programy wspierające budowę indywidualnych systemów oczyszczania ścieków na obszarach nie objętych zasięgiem aglomera-cji wyznaczanych dla potrzeb KPOŚK.

15

Stan środowiska w Polsce Sygnały 2011. Biblioteka monitoringu środowiska, Warszawa 2011


47

5.1.1.2. Gospodarka wodna

Wodochłonny przemysł i rozwój procesów demograficznych oraz naturalne warunki geograficzne i hydr-ograficzne powodują występowanie deficytu wody. Na południu naszego kraju występuje także znaczna zmienność przepływu wód w rzekach w czasie silnych opadów deszczu i przemieszczania znacznych ilości wód powodziowych stanowiących, m.in. spływy z terenów górskich. Wszystkie te czynniki utrudniają racjonalne gospodarowanie wodami, a stosunkowo mała pojemność retencyjna sztucznych zbiorników nie pozwala na skuteczne niwelowanie problemów wynikających z okresowych nadmiarów lub defic-ytów wód powierzchniowych.

W Polsce przewidywany wpływ zmian klimatu może ujawnić się głównie poprzez zmiany bilansu wodne-go, szczególnie wzmożonego odpływu, zwiększonego parowania, pogorszenia jakościowego wód śródlą-dowych oraz wzrostu częstotliwości występowania ekstremalnych sytuacji hydrologicznych (susz i po-wodzi).

Głównym celem planowanych zmian Prawa wodnego jest racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi wraz ze zwiększeniem stopnia samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne oraz zwiększenie retencji wodnej16.

NFOŚiGW wspiera istniejące i planowane programy rządowe ochrony przeciwpowodziowej, tak jak np. „Program Odra 2006” i programy ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej i środkowej Wisły.

Ważna jest też realizacja inwestycji w zakresie ochrony przeciwpowodziowej oraz innych obiektów hy-drotechnicznych, z wykorzystaniem, gdzie jest to możliwe, ich potencjału energetycznego oraz wspiera-nie budowy urządzeń specjalistycznych związanych z utrzymaniem wód i urządzeń wodnych oraz dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej, a także wspieranie działań o charakterze nietechnicznym, doty-czącym m.in. zwiększenia naturalnej retencji, budowy systemu wczesnego ostrzegania i prognozowania powodzi oraz zarządzania ryzykiem powodziowym, jak również prowadzenie kampanii edukacyjnych.

5.1.2. PRIORYTET 2: Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi

Głównym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych pozostaje dotychczas składowanie. Na składowiska odpadów w 2009 r. trafiło 78% wszystkich zebranych odpadów komunalnych. Składowi-ska odpadów, jeśli są nieprawidłowo zbudowane i eksploatowane, mogą być przyczyną zanieczyszczenia gleby i wody na skutek infiltracji zanieczyszczeń. Powodują także zanieczyszczenie powietrza poprzez emisję odorów i metanu. Ponadto przyczyniają się do utraty czynnej przyrodniczo powierzchni ziemi oraz znacznego obniżenia estetycznych walorów krajobrazu.

Racjonalna gospodarka odpadami w Polsce wymaga konsekwentnych, pilnych i intensywnych działań, aby osiągnąć lepsze efekty niż dotychczas Kluczowym wyzwaniem w gospodarce odpadami jest pełne wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w spra-wie odpadów (tzw. ramowa dyrektywa o odpadach). Wiąże się to z wprowadzeniem określonej w dyrek-tywie hierarchii postępowania z odpadami, tj. zapobieganie, przygotowanie do ponownego użycia, recy-kling, inne metody odzysku (np. odzysk energii) i na ostatnim miejscu unieszkodliwienie, w tym poprzez składowanie. Celem nadrzędnym jest zwiększenie poziomu odzysku, aby unieszkodliwianie poprzez składowanie przestało być dominującą formą zagospodarowania odpadów. Zapewnienie odpowiedniej infrastruktury służącej gospodarce odpadami wiąże się z funkcjonowaniem m.in. regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów oraz instalacji do przetwarzania osadów ściekowych (m.in. instalacji do ter-micznego przekształcania). Wybrany kierunek działań wspierać będzie działanie 3.2. Strategii BEiŚ Racjo-nalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne oraz działanie 1.1. Ra-

16

Stan środowiska w Polsce Sygnały 2011. Biblioteka monitoringu środowiska, Warszawa 2011


48

cjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin. Kierunek działań jest również zgodny z unijnym Planem działań na rzecz zasobooszczędnej Europy.

Zasoby stanowią surowiec dla gospodarki i wpływają na jakość życia. Ale zarówno wydobywanie, jak i ich przetwarzanie, a następnie użytkowanie powstałych z nich dóbr, wraz z unieszkodliwianiem odpadów, powodują wielowymiarową presję na wszystkie komponenty środowiska. Dlatego ważne jest, by proces gospodarowania zasobami w całym cyklu życia był jak najmniej szkodliwy oraz zapewniał dostęp do nich przyszłym pokoleniom. Efektywne wykorzystanie zasobów jest kluczowym elementem dobrobytu w wymiarze długofalowym17. Zostało to podkreślone również w Strategii Europa 2020, gdzie jednym z trzech zdefiniowanych priorytetów jest rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywnie korzysta-jącej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej. Priorytet 2 jest również zbieżny z celami szczegółowymi NPRGN, tj. Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii (cel 1. , tu: energetyczne wy-korzystanie odpadów), Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami (cel 3.) oraz Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami (cel 5.).

Do monitorowania realizacji celu priorytetu wybrano miernik istotny i uniwersalny, obejmujący wszystkie działania związane z ograniczaniem powstawania odpadów, selektywnym zbieraniem, późniejszym recyklin-giem i innymi metodami odzysku oraz związane z rekultywacją/rewitalizacją terenu.

Miernikiem dla tego priorytetu będzie:

• Ograniczenie masy składowanych odpadów (Mg/rok),

• Powierzchnia zrekultywowanego/zrewitalizowanego terenu (ha).

Tab. 9. Planowane do osiągnięcia wielkości mierników dla priorytetu 2 w perspektywie do 2016 roku w zakresie środków krajowych

Priorytet/miernik jedn. Przewidywane wykona-

nie w latach

2013-2016*


Ograniczenie masy składowanych odpadów (Mg/rok) tys.

Mg/rok 2 100

Powierzchnia zrekultywowanego/zrewitalizowanego terenu ha 540 *wartości mierników planowane do osiągnięcia, wynikające z planowanych i podpisanych w danym okresie umów

17

j.w.


49



Wartość miernika


cia**

Umowy podpi-sane*

Umowy planowane do podpi-

II oś priorytetowa Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Moc przerobowa nowych ponadregionalnych zakładów zagospodarowania odpadów (zzo)

tys. Mg/rok

2 000 2 000

Liczba osób objętych systemem zagospodarowa-nia odpadów komunalnych

tys. osób

5 430 5 430

Udział odpadów składowanych w odniesieniu do przyjętych w nowych zzo

% 28 28

Zmiana udziału odpadów składowanych w odniesieniu do przyjętych w zmodernizowanych zzo

z%do% 65 65


Zmiana ilości odzyskanych odpadów wytwarza-nych przez wsparte przedsiębiorstwa

tys. Mg/rok

1 090 1 090

Zmiana ilości odpadów wytwarzanych przez wsparte przedsiębiorstwa

tys. Mg/rok

348 348

* - stan na 30 czerwca 2012 r. **- wartości do osiągnięcia z podpisanych i planowanych do podpisania umów o dofinansowanie

Tab. 11. Zestawienie realizowanych i planowanych do realizacji programów priorytetowych NFOŚiGW z zakresu priorytetu 2



1 Gospodarowanie odpadami komunalnymi

2 Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych

3 Gospodarowanie odpadami innymi niż komunalne

4 Dofinansowanie systemu recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji

5 Rekultywacja terenów zdegradowanych i likwidacja źródeł szczególnie negatywnego oddziaływania na środowisko

6 Współfinansowanie II osi priorytetowej POIiŚ - gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi

7 Zmniejszenie uciążliwości wynikających z wydobywania kopalin

8

9

Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków dla środowiska Poznanie budowy geologicznej kraju oraz gospodarki zasobami złóż kopalin i wód podziemnych

Priorytet będzie realizowany poprzez trzy główne kierunki działań:

5.1.2.1. Racjonalne gospodarowanie odpadami

Wspierane działania dotyczyć będą stopniowego przechodzenia z systemu polegającego na składowaniu odpadów na system wspierający przetworzenie, odzysk surowców oraz wykorzystanie energetyczne. Dużego znaczenia nabierać będą działania związane z zapobieganiem powstawania odpadów. Istotne będzie wspie-ranie i wdrażanie niskoodpadowych technologii produkcji. Wymóg ograniczenia składowania odpadów przy-


50

czyni się do redukcji składowania odpadów biodegradowalnych - w terminie do 16 lipca 2013 roku do pozio-mu 50%, a w terminie do 16 lipca 2020 roku – do 35% w stosunku do masy odpadów komunalnych ulegają-cych biodegradacji, wytworzonych w roku 1995.

W ramach tego celu szczegółowego ważne będzie zwiększenie możliwości energetycznego wykorzystania od-padów poprzez termiczne przekształcanie odpadów w szczególności ulegających biodegradacji, w tym osadów ściekowych. Jednakże należy pamiętać, że zgodnie z polityką UE w odniesieniu do odpadów do 2020 r., jako priorytet traktowany jest recykling odpadów, a dopiero w drugiej kolejności przekształcanie termiczne. Dużym wyzwaniem w zakresie gospodarki odpadami jest spełnienie wymagań w zakresie odzysku, w tym recyklingu odpadów opakowaniowych, w szczególności poprzez usprawnienie systemów selektywnego zbierania odpa-dów oraz działania edukacyjne i informacyjne.

5.1.2.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin

Rozwojowi gospodarki zawsze towarzyszy korzystanie z zasobów naturalnych. Większość zasobów jest jednak ograniczona ilościowo, bądź odnawiają się w zbyt długim czasie. Zagadnienie ochrony oraz racjo-nalnego wykorzystania zasobów staje się więc priorytetowe w kontekście zapewnienia ich dostępności dla przyszłych pokoleń. Efektywne korzystanie z zasobów jest również istotne ze względów ekonomicz-nych. Obecnie obowiązujące wzorce produkcji mają negatywny wpływ na środowisko naturalne (zwłaszcza na czystość i jakość wód, różnorodność biologiczną, jakość powietrza), a tym samym na zdrowie i życie człowieka, wymagają więc przemyślanych działań kompesacyjnych oraz inwestycji w nowoczesne technologie bardziej przyjazne środowisku.

Polska gospodarka jest w dużej mierze oparta na energetyce konwencjonalnej. Najbliższe lata mogą przynieść zmianę struktury produkcji energii (OZE, energetyka jądrowa, gaz łupkowy), lecz wydaje się, że paliwa kopalne będą ciągle podstawowym źródłem energii. Racjonalne i efektywne gospodarowanie kopalinami wymaga prowadzenia rozpoznania i badań, konieczne jest wskazanie złóż strategicznych oraz rozwój technologii i zwiększanie dostępności technologii wykorzystujących energię z różnych zasobów surowcowych, w tym np.: energię geotermalną lub pochodzącą z niekonwencjonalnych złóż węglowodo-rów, a także rozwój innych technologii niskoemisyjnych (np. czystych technologii węglowych). Prowa-dzone w ramach priorytetu działania powinny doprowadzić do lepszego stopnia rozpoznania i ochrony kra-jowych zasobów złóż strategicznych. Istotne jest również ograniczenie presji środowiskowej wywieranej przez sektor górniczy na terenach, gdzie obecnie jest prowadzona (lub w przyszłości będzie) intensywna dzia-łalność wydobywcza.

5.1.2.3. Rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych

Ze względu na fakt, że powierzchnia ziemi jest zasobem ograniczonym, zanieczyszczenia i przekształcenia ograniczają wielkość i jakość tego zasobu. Jakość otoczenia decyduje w znacznym stopniu o jakości życia człowieka. Podejmowane działania będą miały na celu w szczególności przywracanie wartości przyrodniczych, atrakcyjności krajobrazowej i użytkowej terenom zdegradowanym. Działania w tym obszarze dotyczyć będą rekultywacji i/lub rewitalizacji terenów zdegradowanych działalnością przemysłową, gospodarczą, wojskową oraz na skutek zjawisk naturalnych. W ramach kompleksowej rekultywacji przewiduje się przywracanie war-tości użytkowych i/lub naturalnego ukształtowania terenu, usuwanie zanieczyszczeń gruntowych oraz osią-gnięcie przez glebę lub ziemię zawartości substancji zgodnych z wymaganymi standardami w przypadkach tego wymagających.

5.1.3. PRIORYTET 3: Ochrona atmosfery

Biorąc pod uwagę obecny stan zanieczyszczenia powietrza w Polsce oraz konieczność dotrzymania norm, w szczególności dotyczących jakości powietrza ustanowionych dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (zwana dalej dyrektywą CAFE) oraz limitów emisji zanieczyszczeń do powietrza dla dużych źródeł energetycznego


51

spalania, przed Polską stoi zadanie realizacji wielu przedsięwzięć zmierzających do poprawy jakości powie-trza. Istotne jest w szczególności zapewnienie spójności działań na rzecz ochrony powietrza z zadaniami ma-jącymi na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu.

Pomimo systematycznej poprawy jakości powietrza w Polsce istotnym problemem nadal pozostają: w sezonie letnim – zbyt wysokie stężenia ozonu troposferycznego, a w sezonie zimowym – ponadnormatyw-ne stężenia pyłu drobnego PM10 i PM2,5 oraz benzopirenu. Pomimo obserwowanego zmniejszenia emisji pyłów oraz działań podejmowanych na rzecz redukcji stężeń pyłu drobnego w powietrzu, zwłaszcza najdrob-niejszych jego frakcji, przekroczenia norm dla pyłu drobnego pozostają najistotniejszym problemem jakości powietrza w Polsce. Przekroczenia te mają miejsce zarówno w odniesieniu do standardu dobowego, jak i rocznego i dotyczą przede wszystkim obszarów śródmiejskich dużych miast i aglomeracji.

W ramach tego obszaru tematycznego wspierane będą głównie zadania związane z przeciwdziałaniem zmianom klimatu, w tym ze zmniejszeniem emisji gazów cieplarnianych oraz poprawą jakości powietrza. Redukcja emisji gazów cieplarnianych związana jest między innymi z realizacją zadań polegających na zwiększeniu efektywności wykorzystania energii oraz wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Realizacja wyzwań w zakresie ochrony klimatu i atmosfery możliwa będzie dzięki realizacji unijnego Pla-nu działań na rzecz zasobooszczędnej Europy, w którym KE zapowiada przeprowadzenie kompleksowego przeglądu wszystkich strategii UE w zakresie zanieczyszczenia powietrza (do 2013 r.) oraz następujących działań Strategii BEiŚ: 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, 2.2 Poprawa efektywności energetycznej, 2.6 Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii (i wiążące się działanie 2.7 Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich), 3.3.Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i śro-dowiskowych. Priorytet 3 jest również zbieżny z celami szczegółowymi NPRGN, przede wszystkim Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii (cel 1), Poprawa efektywności energetycznej (cel 2.) oraz Rozwój i wyko-rzystanie technologii niskoemisyjnych (cel 4.).

Realizacja zrównoważonego rozwoju gospodarki będzie możliwa poprzez wsparcie zmian w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów środowiska oraz dążenie do wyelimino-wania zależności wzrostu gospodarczego od degradacji środowiska przyrodniczego. Uwarunkowaniami, które należy uwzględnić przy formułowaniu obszarów wsparcia są: ograniczenia zasobów energetycz-nych, w tym uzależnienie od węgla, uwarunkowania klimatyczno-geograficzne rozwoju odnawialnych źródeł energii, stan techniczny sieci energetycznych, zaostrzenia regulacji klimatycznych oraz jakość po-wietrza.

Podkreślić należy, iż w celu ochrony powietrza niezbędna jest synergia działań w ramach wielu polityk i sektorów, zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej. Zwłaszcza istotne jest zapewnienie spójności działań na rzecz ochrony powietrza z zadaniami mającymi na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu.

Miernikiem realizacji tego priorytetu będzie:

• Stopień ograniczenia lub uniknięcia emisji dwutlenku węgla, tlenków siarki, tlenków azotu i py-łów (Mg/rok).


Priorytet/miernik jedn. Przewidywane

wykonanie w latach

2013-2016*


Stopień ograniczenia lub uniknięcia emisji dwutlenku węgla tys.

Mg/rok 1 600



52



Wartość miernika


cia**

Umowy podpisane*

Umowy planowane do

podpisania

IX oś priorytetowa Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Ilość wytworzonej energii elektrycznej w kogene-racji

tys. MWh/rok

631 631

Ilość wytworzonej energii cieplnej w kogeneracji tys.

MWh/rok 1 462 1 462

Ilość wytworzonej energii elektrycznej w kogene-racji ze źródeł odnawialnych

tys. MWh/rok

323 323

Ilość zaoszczędzonej energii w wyniku realizacji projektów

tys. MWh/rok

948 948

Uniknięte emisje CO2 związane z oszczędnościami energii w wyniku realizacji projektów

tys. Mg/rok

2 567 2 567

Ilość zaoszczędzonej energii wyniku realizacji projektów termomodernizacyjnych

tys. MWh/rok

277 272 5


Zmiana zużycia energii przez wsparte przedsię-biorstwa

tys. MWh/rok

40 40

Zmiana emisji głównych zanieczyszczeń powie-trza:

tys. Mg/rok

dwutlenek siarki 197 166 97 166 100 000

tlenki azotu 39 853 19 853 20 000

pyły 10 025 5 025 5 000

dwutlenek węgla 19 825 094 9 825 094 10 000 000

* - stan na 30 czerwca 2012 r. **- wartości do osiągnięcia z podpisanych i planowanych do podpisania umów o dofinan-sowanie




1 Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji

2 Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działania:

3 System zielonych inwestycji (GIS - Green Investment Scheme)

4 Efektywne wykorzystanie energii

5 Współfinansowanie IX osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko - infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna

6 Inteligentne sieci energetyczne

7 Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii.

8 Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych


53

Ponadto w NFOŚiGW realizowane będą działania związane z wzrostem efektywności energetycznej ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (obszar programowy: Efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii).

Priorytet będzie realizowany poprzez działania:

5.1.3.1. Poprawa jakości powietrza

Najistotniejszym problemem w Polsce jest przekroczenie dopuszczalnych norm dla pyłu drobnego PM10 i PM2.5 określonych w dyrektywie CAFE. Dotrzymanie norm jest niezbędne, gdyż długotrwale narażenia na działanie pyłu zawieszonego skutkuje skróceniem średniej długości życia. Do spełnienia wymogów dyrektywy CAFE może przyczynić się likwidacja, tzw. niskiej emisji. Niska emisja obejmuje emisję komu-nikacyjną, emisję pyłów i szkodliwych gazów pochodzących z lokalnych kotłowni węglowych i domowych pieców grzewczych, w których spalanie węgla odbywa się w nieefektywny sposób, najczęściej tanim węglem o niskich parametrach grzewczych. Często dochodzą do tego również praktyki spalania w ko-tłach odpadów z gospodarstw domowych. Ograniczenie emisji substancji szkodliwych do atmosfery mo-że się odbyć poprzez kompleksową likwidację istniejących, nieefektywnych urządzeń grzewczych, wyko-rzystywanie odnawialnych źródeł energii oraz, zbiorowe systemy ciepłownicze. Ważne jest wsparcie realizacji inwestycji wskazanych w programach ochrony powietrza w celu osiągnięcia poziomów docelo-wych w zakresie pyłu drobnego (PM10, PM2,5), ozonu i benzopirenu. Bardzo istotnym jest stymulowa-nie i aktywizowanie powstawania w gminach planów zaopatrzenia na ciepło, energię elektryczną i pali-wa gazowe, uwzględniających wymagania wynikające z potrzeb energetycznych i wymogów ochrony środowiska.

5.1.3.2. Poprawa efektywności energetycznej

Poprawa efektywności energetycznej dotyczy efektywności w wytwarzaniu, przesyle i u odbiorców koń-cowych. Bardzo istotnym będzie rozwijanie kogeneracji, w tym kogeneracji wysokosprawnej, moderni-zacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych, termomodernizacja budynków użyteczności publicznej oraz bu-downictwo energooszczędne. W celu wzmocnienia roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii (prokonsumencki system) ważna będzie modernizacja sektora energetyki w zakresie inteligent-nego opomiarowania i inteligentnych sieci energetycznych (ISE). W kontekście poprawy stanu środowi-ska i modernizacji sektora energetycznego priorytet będzie też miało wprowadzanie innowacyjnych technologii, w tym wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych oraz edukacja ekologiczna ukierunkowana na efektywne wykorzystanie energii.

5.1.3.3. Wspieranie rozproszonych, w tym odnawialnych źródeł energii

Celem określonym w strategii „Europa 2020” jest zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii do 20% w Unii Europejskiej. Cele dla poszczególnych krajów wskazane są w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego I Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrek-tywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. W przypadku Polski udział OZE w całkowitym zużyciu energii wy-niósł w 2010 r. 7,9%, natomiast założony cel dla roku 2020 wynosi 15%. W nowej perspektywie finanso-wej UE na lata 2014-2020 będzie również konieczne przeznaczanie w Polsce co najmniej 6% środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na działania związane z odnawialnymi źródłami energii. Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii obejmuje zespół działań zmierzających do wzrostu produkcji energii elektrycznej i ciepła, pochodzących z odnawialnych zasobów energii.

Wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii, zwłaszcza w formule generacji rozproszonej oraz dą-żenie do nieustannego poprawiania efektywności energetycznej przyczyni się do efektywnego korzysta-nia z zasobów środowiska oraz zmniejszenia emisji CO2. Uwzględnić należy realizację wszystkich rodza-


54

jów OZE, przy uwzględnieniu zależności od warunków geograficzno-klimatycznych i lokalnych zasobów energii.

5.1.4. PRIORYTET 4: Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów

Różnorodność biologiczna ma zasadnicze znaczenie dla dobrobytu i jakości życia nie tylko obywateli naszego kraju, ale także Unii Europejskiej. Dotychczas bardzo często tego nie dostrzegano, mimo, że w Europie mieliśmy do czynienia z utratą zarówno różnorodności, jak i ograniczeniem powierzchni sie-dlisk „naturalnych” (przyczyną tego zjawiska były historyczne wzorce nieekologicznego użytkowania gleb i zasobów wodnych oraz inne czynniki wynikające głównie z wzrostu gęstości zaludnienia).

Zachowanie i odtwarzanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka le-śna znalazły swoje miejsce (są jednym z celów rozwojowych i kierunków interwencji) w nowej, długo-okresowej Strategii BEiŚ. Obok przeciwdziałania wymieraniu gatunków roślin i zwierząt oraz zachowania zasobów naturalnych, przyczyniają się one do ograniczenia zmian klimatycznych.

Polska ma zróżnicowane środowisko przyrodnicze i żadna bariera nie dzieli kraju od reszty kontynentu. Nasza przyroda łączy w sobie cechy przyrody całej Europy, jest jednak na tle przyrody europejskiej sto-sunkowo dobrze zachowana co powoduje, iż znaczna część obszaru naszego kraju (ponad 32%) została objęta „krajowymi” formami ochrony, w tym najcenniejszą - 23 parkami narodowymi obejmującymi swoim zasięgiem 1 % powierzchni kraju (8 z nich to Światowe Rezerwaty Biosfery, 7 należy do Konwencji Ramsarskiej).

O wartości naszej przyrody na tle pozostałych krajów UE świadczy również objęcie ochroną w ramach europejskiej formy ochrony przyrody – Natura 2000 (system obszarów, na których chroni się te elemen-ty przyrody, które są zagrożone w skali Europy) 144 obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz 823 ob-szarów ochrony siedlisk obejmujących łącznie ponad 20% powierzchni naszego kraju. Obszary te bardzo często swoim zasięgiem pokrywają się w całości lub częściowo z „krajowymi” formami ochrony.

Z przeprowadzonych ocen wynika, iż stan ochrony większości gatunków i siedlisk przyrodniczych zagro-żonych w skali europejskiej określany jest jako niezadowalający. Fakt występowania na terenie kraju wielu rzadkich gatunków fauny i flory, nakłada na Polskę szczególną odpowiedzialność za ochronę dzie-dzictwa przyrodniczego zwłaszcza, gdy stan ochrony jest zły lub gwałtownie się pogarsza. Integralnym elementem środowiska przyrodniczego są lasy, które w Polsce zajmują 9,1 mln ha (ok. 29 % powierzchni Polski). Lasy to naturalne środowisko dla wielkiej liczby gatunków roślin i zwierząt. Warunkują one ich przetrwanie i rozwój, wpływają na atmosferę Ziemi i klimat, regulują obieg wody w środowisku, chronią gleby przed erozją jednocześnie dostarczając tak ważnego surowca jak drewno. Ponadto lasy stwarzają warunki dla rekreacji oraz uprawiania turystyki znacznej części społeczeństwa przebywającego na co dzień na terenach o znacznym zanieczyszczeniu środowiska.

Podstawowym celem priorytetu jest więc zahamowanie spadku różnorodności biologicznej oraz zapew-nienie właściwego stanu ochrony dla możliwie dużej liczby gatunków oraz siedlisk przyrodniczych zgod-nie z Polityką Ekologiczną Państwa. Aby cel ten mógł być osiągnięty należy przede wszystkim dokonać inwentaryzacji oraz stworzyć spójny system informacji o zasobach gatunków oraz siedlisk przyrodniczych wraz z wyceną wartości środowiska przyrodniczego. Ponadto zapobieganie negatywnym zjawiskom mają zapewnić: wzmocnienie instrumentów zarządzania obszarami chronionymi, wdrożenie planów ochrony poprzez ochronę in-situ i ex-situ, ograniczenie antropopresji na tereny podlegające ochronie (w tym udostępnianie terenów chronionych), kompensacja przyrodnicza (w tym wycena funkcji ekosystemo-wych), uwzględnianie zasad ochrony przyrody (ochrony różnorodności biologicznej) w planowaniu dzia-łań mających na celu adaptację do zmian klimatu oraz ich realizacja a także zielona infrastruktura na terenach miejskich i wiejskich.

W zakresie wsparcia dla wielofunkcyjnego, zrównoważonego rozwoju lasów proponuje się następujące kierunki działań: adaptacji ekosystemów leśnych do zmian klimatu, utrzymanie i odtwarzanie natural-nych ekosystemów retencjonujących wodę (szczególnie na obszarach górskich) oraz spowolnienie spły-


55

wu powierzchniowego wód, łagodzenie wpływu zmian klimatu na środowisko poprzez absorpcję CO2, poprawę bilansu cieplnego, a także przeciwdziałanie zjawiskom klęskowym dotyczącym siedlisk i gatun-ków wynikającym ze zmian klimatu i antropopresji oraz usuwanie ich skutków.

Podstawowym wyznacznikiem kierunków finansowania przedsięwzięć w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu jest realizacja zobowiązań wynikających z Konwencji o różnorodności biologicznej przyjętej podczas, tzw. Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w dniu 5 czerwca 1992 roku, w szczególności osiągnięcie europejskiego celu 2020 – „Powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej i degradacji funkcji ekosys-temu w UE do 2020 r. oraz przywrócenie ich w możliwie największym stopniu”. Wybrany kierunek dzia-łań wspierać będzie działanie 1.3. Strategii BEiŚ: Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna.

Realizacji tego kierunku działań, oprócz wkładu finansowego NFOŚiGW, służyć będą środki na rzecz róż-norodności biologicznej dostępne w ramach, m.in. instrumentu finansowego LIFE+ i jego następcy, Nor-weskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarcze-go. Współfinansowanie NFOŚiGW przyczyni się do wykorzystania przez Polskę tych środków.

Wymiar ekologiczny różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów przedstawiany będzie poprzez miernik:

• Łączna powierzchnia obszarów, na których przywrócono lub zapewniono ochronę właściwego stanu ekosystemów (ha),

• Liczba gatunków z czerwonej księgi gatunków zagrożonych, chronionych w wyniku realizacji przedsięwzięć NFOŚiGW (szt.).


Priorytet/miernik jedn.

Przewidywane wykonanie w

latach

2013-2016*

PRIORYTET 4: Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów

Łączna powierzchnia obszarów, na których przywrócono lub zapewniono ochronę właściwego stanu ekosystemów

tys. ha 2 200

Liczba gatunków z czerwonej księgi gatunków zagrożonych, chronionych w wyniku realizacji przedsięwzięć NFOŚiGW

szt. 50




PRIORYTET 4: Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów

1 Ochrona przyrody i krajobrazu

2 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów

3 Ochrona obszarów cennych przyrodniczo

4 Współfinansowanie V osi priorytetowej PO IiŚ - ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicz-nych

Ponadto w NFOŚiGW realizowane będą działania związane z ochroną bioróżnorodności:

• ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (obszar progra-mowy: Różnorodność biologiczna i działania na rzecz ekosystemów),


56

• w ramach instrumentu finansowego LIFE+ - komponent I Przyroda i różnorodność biologiczna.

Celami realizowanymi w tym priorytecie będą m.in.:

5.1.4.1. Ochrona przyrody i krajobrazu

Działania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu będą uzupełnieniem działań podjętych w programach NFOŚiGW mających na celu bezpośrednią likwidację zagrożeń dla środowiska powstałych w wyniku emisji zanieczyszczeń do powietrza, wody i gleby oraz procesów urbanizacyjnych, a także eks-ploatacji surowców naturalnych. Dofinansowanie obejmowało będzie m.in.: kompleksową ocenę stanu środowiska wspartą działaniami mającymi na celu wycenę jego funkcji ekosystemowych, wzmocnienie instrumentów zarządzania obszarami chronionymi poprzez opracowanie planów zadań ochronnych, planów ochrony oraz programów/strategii ochrony dla najcenniejszych gatunków (oraz innych doku-mentów planistycznych w zakresie ochrony przyrody), ochronę in-situ i ex-situ siedlisk i gatunków chro-nionych oraz gatunków zagrożonych wyginięciem, ograniczenie i eliminację rozprzestrzeniania inwazyj-nych gatunków obcych, zarządzanie gatunkami konfliktowymi, przeciwdziałanie fragmentacji przestrzeni przyrodniczej i rozwój zielonej infrastruktury, realizację monitoringu i oceny efektów wcześniej wykona-nych prac, kompensację utraconych korzyści wynikających z ograniczeń gospodarowania na obszarach przyrodniczo cennych, wsparcie adaptacji do zmian klimatu w zakresie ochrony przyrody, wsparcie dzia-łań przeciwdziałających skutkom zmian klimatu w środowisku przyrodniczym oraz likwidację skutków zjawisk klęskowych.

Ze względu na rozwój gospodarczy oraz wzmożony ruch turystyczny istotne jest ograniczenie antropo-presji na najcenniejsze tereny chronione oraz eliminacja bezpośredniej presji na obszary cenne przyrod-niczo poprzez ograniczenie niskiej emisji.

5.1.4.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów

Zrównoważona wielofunkcyjna gospodarka leśna przyczyni się do zapobiegania zmianom klimatycznym oraz łagodzeniu ich skutków, wymieraniu gatunków i zachowaniu zasobów naturalnych. Istotne jest za-równo zwiększenie lesistości kraju poprzez zalesianie gruntów porolnych, jak i rewitalizacja lasów po-przez ich przebudowę na terenach poklęskowych. Ponadto realizowane będą działania w zakresie ochrony ekosystemów leśnych przed szkodami powodowanymi przez czynniki biotyczne i abiotyczne oraz przeciwdziałanie degradacji wilgotnych i bagiennych siedlisk leśnych.

5.1.5. Działania horyzontalne

Przewiduje się, że w ramach powyższych czterech priorytetów horyzontalnie potraktowane będzie dzia-łanie strategii BEiŚ 3.4 Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowisko-wych oraz 3.5 Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielo-nych miejsc pracy. Ponadto horyzontalnie realizowane będą również działania związane z edukacją eko-logiczną, ekspertyzami, innowacyjnością i niskoemisyjną i zasobooszczędną gospodarką oraz wspiera-niem monitoringu środowiska i zapobieganiem zagrożeniom (w tym m.in. zapobieganie powodziom i suszom), a także wspieranie systemów zarządzania środowiskowego, głównie Systemu EMAS.

Bardzo ważne jest również ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko pochodzącego z emisji przemysłowych z branż takich jak, m.in. energetyka, hutnictwo, przemysł chemiczny, określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. 2002 Nr 122, poz. 1055). Dlatego też działania horyzontalne dotyczyć będą przede wszyst-kim zmian technologii w kierunku radykalnego obniżenia emisji i promowania kogeneracji poprzez za-pewnienie pomocy w modernizacji instalacji oraz zakupie urządzeń ograniczających emisje. Prowadzone przez NFOŚiGW działania będą realizować zapisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady


57

2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r., w sprawie emisji przemysłowych - IED, (zintegrowane zapobie-ganie zanieczyszczeniom i ich kontrola).

Osiągnięcie celów długookresowych określonych w Strategii NFOŚiGW nie będzie możliwe bez ścisłej współpracy z partnerami administracji publicznej oraz administracji samorządowej i partnerami społecz-nymi. Istotną rolę odgrywają również partnerzy biznesowi oraz środowiska naukowe, działające w dzie-dzinie ochrony środowiska, które kreują nowe rozwiązania, dzięki którym NFOŚiGW ma możliwość po-szerzenia swojej działalności. Częścią działań długookresowych będzie zaangażowanie jak największej liczby beneficjentów i organizacji ekologicznych w realizowanie wspólnych celów w zakresie ochrony środowiska.

Wszystkie działania będą realizowane w celu osiągnięcia jak największych korzyści środowiskowych jak najniższym kosztem. Chodzi o maksymalizację efektów ekologicznych. Takie działanie łączy w sobie większe korzyści dla użytkowników środowiska, bardziej efektywne kosztowo i daje większe efekty eko-logiczne.

Tab. 17. Zestawienie istniejących obecnie programów priorytetowych NFOŚiGW realizujących teraz i w horyzoncie strategicznym działania horyzontalne


Działania horyzontalne

1 Edukacja ekologiczna

2 Wsparcie realizacji Polityki Ekologicznej Państwa przez Ministra Środowiska

3 Wspieranie działalności monitoringu środowiska

4 Wspieranie działalności służby hydrologiczno-meteorologicznej

5 Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska z likwidacją ich skutków

Do końca 2012 r. powstanie również przy współpracy z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju program priorytetowy wspierający wdrażanie innowacyjnych technologii w ochronie środowiska (np. Generator Koncepcji Ekologicznych - GEKON)

Ponadto w NFOŚiGW realizowane będą działania horyzontalne:

• ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (obszar progra-mowy: Monitoring środowiska oraz zintegrowane planowanie i kontrola).

• W ramach instrumentu finansowego LIFE+:

o komponent II Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska,

o komponent III Informacja i komunikacja,

o komponent IV Innowacyjność na rzecz środowiska.


58

6. Perspektywy osiągnięcia celu oraz efektywnej realizacji misji i priorytetów Strategii NFOŚiGW

Realizacja misji i priorytetów Strategii NFOŚiGW następować będzie w wyniku realizacji działań zgrupo-wanych w ramach czterech perspektyw. Aby ta misja (cel generalny) była pomyślnie realizowana, musi dokonywać się postęp w każdej z tych perspektyw, a więc – z perspektywy beneficjentów, finansów, procesów wewnętrznych i innowacji. Ponadto poszczególne działania w perspektywach nie są wzajem-nie izolowane; zachodzą między nimi istotne interakcje.

Ryc. 8. Układ czterech perspektyw strategicznych w kontekście realizacji misji

Realizacja celów powinna wynikać z założonego harmonogramu, gdzie datą końcową dla osiągnięcia celu generalnego jest koniec perspektywy strategicznej. Ważne, by w toku realizacji poszczególnych celów i osiągania poszczególnych priorytetów zwracać uwagę, aby wdrażanie szczegółowych działań z której-kolwiek perspektywy nie odbywało się kosztem innej perspektywy.

Monitoring postępów realizacji Strategii będzie możliwy dzięki wskaźnikom określonym dla zadań przy-porządkowanych do poszczególnych perspektyw. Szczegółowe zestawienie wskaźników wraz z zadania-mi, narzędziami i wykonawcą zadań zamieszczono w rozdziale 8 „Zadania i narzędzia wspierające reali-zację działań”.

W ramach oceny efektywności instytucjonalnej działalności NFOŚiGW będzie kontynuowany (w stosun-ku do Strategii NFOŚiGW na lata 2009-2012) pomiar następujących wskaźników:

• Koszty własne, jako odsetek do wypłaconej pomocy ze środków własnych i UE – planowana war-tość do osiągnięcia w 2016 wynosi 1,6% (plan 2009-2012-1,8%),

MISJA:

Skutecznie i efektywnie wspieramy działania na

rzecz środowiska

PERSPEKTYWA 2: BENEFICJENCI

PERSPEKTYWA 3: PROCESY

WEWNĘTRZNE

PERSPEKTYWA 1: FINANSE

PERSPEKTYWA 4: INNOWACJE, WYZYWANIA,

ROZWÓJ


59

• Średni czas obsługi wniosku, od złożenia do podpisanej umowy - planowana wartość do osią-gnięcia w 2016 wynosi 90 dni (plan 2009-2012-150 dni).

6.1. Perspektywa 1: FINANSE

6.1.1. Opis perspektywy

Perspektywa „Finanse” dotyczy podstawowego obszaru, jakim zajmuje się NFOŚiGW, tj. finansowania działań w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Wyznacznikiem tego obszaru jest określenie głównych kierunków i efektów w tym zakresie, wskazanie propozycji mierników i wskaźników ekologicz-nych dla zidentyfikowanych obszarów działania NFOŚiGW. W tej perspektywie podkreślone zostało prio-rytetowe traktowanie wykorzystania środków zewnętrznych, głównie środków UE, przy poprawie sku-teczności realizacji planów finansowych ze środków własnych NFOŚiGW.

Celem perspektywy jest maksymalizacja skuteczności i efektywności wykorzystania dostępnych zasobów finansowych, a jego osiągnięcie uzależnione jest głównie od realizacji zidentyfikowanych działań, opisa-nych poniżej.

Realizując działania w perspektywie „Finanse”, przy ich wyborze NFOŚiGW kieruje się nie tylko opłacal-nością zadania, ale przede wszystkim interesem publicznym i środowiskowym, co przyczynia się do reali-zowania celów polityk publicznych dotyczących środowiska. Istotne jest również wykorzystywanie ela-stycznych form i zasad finansowania, które będą odpowiadały na realne potrzeby odbiorców, możliwości finansowe oraz uwarunkowania zewnętrzne. Otwierając się na szerszą współpracę z innymi instytucjami NFOŚiGW podejmował będzie wspólnie z nimi inicjatywy służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, przyczyniające się do wzrostu gospodarczego kraju.


60


Maksymalizacja skuteczności i efektywności wykorzystania dostępnych zasobów finansowych

Działanie 1A: Działanie 1B: Działanie 1C:

Ukierunkowanie i elastyczne dostosowywanie oferty programowej NFOŚiGW, biorąc pod uwagę cele strategiczne NFOŚiGW oraz potrzeby, uwarunkowania i możliwości odbiorców dofi-nansowania

Usprawnienie procesów udzielania dofinansowania i rozliczania wypłat ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń

Stały wzrost skuteczności i efektywności finansowania ochrony środowiska z uwzględnieniem korzyści wynikających z wykorzystania dostępnych środków ze-wnętrznych

6.1.2. Działanie 1A: Ukierunkowanie i elastyczne dostosowywanie oferty programowej NFOŚiGW, biorąc pod uwagę cele strategiczne NFOŚiGW oraz potrzeby, uwarunkowania i możliwości odbiorców dofinansowania

6.1.2.1. Opis działania

Działanie:

• oznacza ukierunkowanie działalności NFOŚiGW na określone w Strategii NFOŚiGW priorytety, uwzględniające międzynarodowe zobowiązania Polski, dokumenty strategiczne i akty prawne,

• oznacza dążenie do osiągnięcia zakładanego poziomu udziału finansowania zwrotnego do bezzwrotne-go,bierze pod uwagę konieczność stałego doskonalenia systemu, tak by jak najlepiej dobierać formy, zasady i kierunki finansowania do zróżnicowanych potrzeb beneficjentów w kontekście różnych celów środowiskowych, przy jak najlepszym wykorzystaniu możliwości finansowych NFOŚiGW i poprawie skuteczności realizacji planu finansowego. Przy doborze form i zasad finansowania brane będą również pod uwagę uwarunkowania zewnętrzne, które determinują, w szczególności w zakresie środków UE, sposób realizacji projektów.

Działanie koncentruje się na maksymalizacji wykorzystania dostępnych środków, w tym w szczególności pochodzących z budżetu UE na realizację projektów z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Chodzi przede wszystkim o pełne wydatkowanie dostępnej alokacji finansowej w ramach POIiŚ oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, przez bieżące, szczegółowe monitorowanie działań podejmo-wanych przez beneficjentów, eliminowanie potencjalnych zagrożeń przy realizacji projektów, zarówno po stronie beneficjentów, jak i po stronie NFOŚiGW. To działanie wymaga ścisłej współpracy z partnera-mi na wszystkich szczeblach realizacji, tj. instytucji rządowych uczestniczących w realizacji programów, jak i beneficjentów korzystających ze wsparcia w ramach programu.


61

6.1.3. Działanie 1B: Usprawnienie procesów udzielania dofinansowania i rozliczania wypłat ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń


Istnieje konieczność przeglądu procesów wewnętrznych w NFOŚiGW, ze szczególnym akcentem na pro-cesy mające bezpośrednio wpływ na skuteczność i efektywność wykorzystania środków finansowych. Działanie realizowane będzie w sposób ciągły. Pierwszy przegląd powinien nastąpić w okresie początko-wym realizacji Strategii NFOŚiGW, a następne, cykliczne przynajmniej jeden raz na rok. Jednocześnie uznając, iż osoby bezpośrednio zaangażowane w dany proces najlepiej znają jego specyfikę oraz najlepiej orientują się w wadach procesów, powinny zostać wdrożone działania motywujące pracowników do zgłaszania obserwacji koniecznych zmian i luk. Promowanie “inicjatywy oddolnej” przyniesie dodatkowe korzyści wynikające z większej identyfikacji pracowników z instytucją.

Uzasadnieniem dla umieszczenia Działania 1B w perspektywie „Finanse” jest bezpośrednie uzależnienie osiągnięcia celu perspektywy od właściwie zaplanowanych i realizowanych procesów w ramach udziela-nia dofinansowania i rozliczania wypłat.

6.1.4. Działanie 1C: Stały wzrost skuteczności i efektywności finansowania ochrony środowiska z uwzględnieniem korzyści wynikających z wykorzystania dostępnych środków zewnętrznych


W Działaniu 1C chodzi o finansowanie w formie i według zasad tak dobranych do kierunku, specyfiki beneficjen-ta i celu środowiskowego, aby zagwarantować maksymalną skuteczność finansowania (możliwie duży efekt ekologiczny) przy jak największej efektywności finansowej (mierzonej wielkością efektu ekologicznego z jednej złotówki zainwestowanej w przedsięwzięcie18). Przez „jak najlepsze wykorzystanie możliwości NFOŚiGW” rozumie się strategiczne zrównoważenie wymogu stabilności finansowania (a więc zachowania możliwie nieuszczuplonego kapitału) z zasadą niekomercyjności kryteriów (a więc zgodą na dotowanie ważnych potrzeb środowiskowych, niemożliwych do sfinansowania środkami komercyjnymi, m.in. służby hydro-geologiczne, meteorologiczne, itp.) oraz wymogiem elastyczności finansowania (co z kolei uzasadnia utrzymywanie określonego zasobu wolnych środków). Istotna jest bardziej szczegółowa analiza projek-tów przed udzieleniem dofinansowania pod kątem ich efektywności kosztowej.

Jednocześnie biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia w uruchamianiu programów i projektów finansowanych środkami UE (perspektywą 2000-2006, 2007-2013) w ramach tego działania zakłada się zaangażowanie środków na wsparcie finansowe dla projektów, które w ostatecznym rozliczeniu będą finansowane ze środków UE. Nastąpi to przez zagwarantowanie środków NFOŚiGW pozwalających bene-ficjentom na podejmowanie zobowiązań z wykonawcami i rozpoczynanie przedsięwzięć. Działanie to rzeczywiście przyspieszy proces inwestycyjny i wpłynie pozytywnie na wykorzystanie dostępnych środków unijnych.

W realizację celów ochrony środowiska będą zaangażowane w większym niż dotychczas stopniu ze-wnętrzne instytucje. W tym zakresie planowane jest:

• kontynuowanie współpracy z instytucjami, zaangażowanymi w ochronę środowiska i gospodarkę wodną (np. WFOŚiGW, banki),

• nawiązywanie współpracy z instytucjami, których podstawowa działalność nie jest związana z ochroną środowiska, dla tworzenia wspólnych inicjatyw, skierowanych z jednej strony na re-alizację celów środowiskowych, a z drugiej wpływających pozytywnie na wzrost gospodarczy

18

Ujmuje się tu także środki z innych źródeł poza NFOŚiGW, aby uwzględnić efekt dźwigni.


62

i rynek pracy (np. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębior-czości).

Działanie ma na celu wypracowanie zasad współpracy w kierunku, który przyczyni się do osiągnięcia efektu skali.

6.1.5. Wspierane kierunki zmian w perspektywie finansowej

Podejmowane działania w zakresie finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej ukierunko-wane będą na wspieranie finansowe realizacji polityk i strategii środowiskowych przez:

• dążenie do wykorzystania dostępnych środków na finansowanie ochrony środowiska (własnych środków krajowych, środków pochodzących z budżetu innych krajów, banków, potencjału wła-snego beneficjentów),

• zapewnienie komplementarności realizowanych kierunków dofinansowania przedsięwzięć,

• zwiększenie efektywności działania NFOŚiGW,

• agregowanie programów priorytetowych (zmniejszenie ich ilości) w ramach obszarów finanso-wania ochrony środowiska i gospodarki wodnej (m.in. poprzez ich unifikację i standaryzację),

• zwiększenie udziału wydatków na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzie-lanych za pośrednictwem partnerów NFOŚiGW (m.in. banki, wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej),

• zapewnienie możliwości odstępstwa od ww. zasad w imię zachowania priorytetu skuteczności wsparcia przedsięwzięć ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

• optymalizację procesów związanych z udzielaniem dofinansowania i rozliczaniem wypłat,

• kontynuację i nawiązanie współpracy z innymi instytucjami,

• kontynuację działań pozwalających na dostosowanie oferty do rzeczywistych potrzeb benefi-cjentów (badania popytu),

• dostosowanie oferty finansowej NFOŚiGW do potrzeb beneficjentów z uwzględnieniem innych produktów oferowanych na rynku finansowym.

6.2. Perspektywa 2: BENEFICJENCI


Perspektywa „Beneficjenci” dotyczy poprawy współpracy z beneficjentami, dbałości o transparentne zasady, kryteria i proces podejmowania decyzji, co wpłynie na poprawę wizerunku NFOŚiGW, jako wia-rygodnego partnera publicznego. Proponowane przez NFOŚiGW działania będą oparte na następujących zasadach: konsultacjach, współpracy i odpowiedzialności i zapewnieniu wysokiej jakości obsługi benefi-cjenta. Przez konsultacje rozumie się zaangażowanie partnerów w prace dotyczące identyfikowania no-wych potrzeb finansowania środowiska, tak aby każdy z potencjalnych beneficjentów miał możliwość zgłoszenia swoich propozycji i potrzeb. Przez współpracę rozumie się nie tylko wymianę informacji, ale również aktywną współpracę z beneficjentami w celu maksymalnego wykorzystania dostępnych środ-ków prowadzących do poprawy stanu środowiska. Przez wspólną odpowiedzialność rozumie się to, że efekty ekologiczne są wspólne dla całego społeczeństwa. Działania te będą prowadzone zgodnie z mode-lem Good Governace, którego kluczowymi wartościami są m.in.: uczestnictwo obywateli w decyzjach publicznych i przejrzystość procedur publicznych. Realizowane będą działania związane z obsługą bene-


63

ficjentów i wnioskodawców, wsparciem w zakresie cyfryzacji obsługi beneficjenta, edukacją beneficjen-tów, m.in. w zakresie przygotowania wniosków oraz ich rozliczania. Istotne z punktu widzenia benefi-cjentów są: efektywna informacja, komunikacja i promocja, dlatego perspektywa przewiduje rozwój tych działań.


Stała poprawa relacji z beneficjentami

Działanie 2A: Działanie 2B: Działanie 2C:

Doskonalenie relacji z be-neficjentami

Rozwój cyfrowej obsługi beneficjentów

Rozwój działalności infor-macyjnej i promocyjnej

6.2.2. Działanie 2A: Doskonalenie relacji z beneficjentami


Działanie 2A w szerszym zakresie włącza beneficjentów w kształtowanie działań NFOŚiGW, a jego istotą jest nawiązanie z beneficjentami relacji partnerskich oraz docelowe konsultowanie z nimi ważnych za-mierzeń NFOŚiGW, adresowanych do beneficjentów, a w szczególności – programów priorytetowych. Elementem poprawy relacji z beneficjentami będzie też proponowanie przez NFOŚiGW szerokiego pro-gramu konferencji i szkoleń, przygotowujących beneficjentów do efektywniejszego korzystania ze wsparcia NFOŚiGW oraz wspieranie szerszej edukacji beneficjentów w zakresie nowych wyzwań środo-wiskowych i nowych polityk. Dobrą praktyką do zastosowania powinno być także prowadzenie badań dla obszarów wymagających organizacji szkoleń, konferencji, spotkań. Kontynuowane będą również inicja-tywy podjęte przez NFOŚiGW tj. prowadzenie Forum Energia-Efekt-Środowisko, Forum Dobre praktyki w gospodarce odpadami, które są platformą konsultacji i wymiany poglądów i doświadczeń oraz dyskusji nad najlepszymi metodami poprawy stanu środowiska. Planowane jest również wprowadzenie nowej platformy wymiany wiedzy pn. Forum Edukacyjne, którego celem będzie wymiana myśli i poglądów na temat edukacji ekologicznej oraz szerokie konsultacje społeczne dotyczące efektywnego wykorzystania środków przeznaczonych na działania z zakresu edukacji ekologicznej. Jednocześnie będą prowadzone działania zmierzające do zwiększenia udziału obywateli w decyzjach oraz zwiększające przejrzystość pro-cedur związanych z przyznawaniem dofinansowania.

Nawiązanie ścisłej współpracy z beneficjentami pozytywnie wpłynie na efektywność i skuteczność dzia-łania NFOŚiGW, co pozwoli również na stałą poprawę jakości oferowanych usług. Wymiana doświad-czeń, dobra znajomość i właściwe zrozumienie oczekiwań beneficjentów pozwoli na opracowanie dopa-sowanej do ich potrzeb oferty.

Poprawa relacji z beneficjentami będzie monitorowana, m.in. przez regularne badanie poziomu satys-fakcji beneficjentów w celu uzyskania informacji zwrotnej i ewentualnego korygowania podejmowanych działań.


64

6.2.3. Działanie 2B: Rozwój cyfrowej obsługi beneficjentów


Działanie 2B polega na zrealizowaniu możliwie systemowej cyfryzacji obsługi beneficjentów przez NFOŚiGW. Planowane w ramach Strategii NFOŚiGW działania dotyczą dążenia do cyfryzacji procedury składania wniosku o dofinansowanie oraz wniosków o płatność oraz prowadzenie elektronicznego monitorowania realizacji pro-jektów wraz z elektronicznym wsparciem wnioskodawców (inteligentne korygowanie błędów, listy najczęściej zadawanych pytań i odpowiedzi, instrukcje, procedury). Ważnym działaniem będzie też rozbudowa na stronach internetowych platformy wymiany informacji i doświadczeń oraz najlepszych praktyk w ramach realizowanych projektów. Ułatwi to komunikację między NFOŚiGW a beneficjentami, ale również pomiędzy beneficjentami realizującymi podobne projekty.

6.2.4. Działanie 2C: Rozwój działalności informacyjnej i promocyjnej


Działanie 2C ma na celu prowadzenie zintegrowanej polityki komunikacyjnej w zakresie działalności NFOŚiGW w sposób jasny i spójny oraz dotarcie do jak najszerszej grupy potencjalnych odbiorców. Rów-nolegle prowadzone będą działania związane ze wzmacnianiem wizerunku NFOŚiGW, jako nowoczesnej instytucji finansowej otwartej na potrzeby beneficjentów. Działanie ukierunkowane jest także na kształ-towanie świadomych postaw ekologicznych poprzez nawiązanie współpracy i budowę dobrych relacji z poszczególnymi grupami beneficjentów, ale także z organizacjami pozarządowymi, środowiskiem na-ukowym oraz partnerami biznesowymi.

6.2.5. Wspierane kierunki zmian w perspektywie beneficjenta

W obszarze tym podejmowane działania ukierunkowane będą na dążeniu do:

• zintensyfikowania i rozszerzenia relacji z beneficjentem, tj. poprawiania dotychczasowych form kontak-tu i poszukiwania nowych, według potrzeb beneficjenta (a nawet – antycypując te potrzeby),

• przyspieszenie procesu obsługi beneficjenta z równoczesnym zagwarantowaniem wysokiej jakości prowadzonych działań,

• budowania relacji dwukierunkowych; ważne są nie tylko szkolenia beneficjentów, ale także za-sięganie ich opinii na temat usprawnienia systemu oraz badania ich satysfakcji,

• rozwoju działalności informacyjnej, komunikacji i promocji.

6.3. Perspektywa 3: PROCESY WEWNĘTRZNE


W perspektywie „Procesy wewnętrzne” realizowane będą cele ukierunkowane na usprawnienie, ujednolicenie i elastyczne dostosowywanie procedur wewnętrznych do zoptymalizowanych procesów, przy jednocze-snym spełnieniu warunku podniesienia efektywności organizacyjnej NFOŚiGW. Perspektywa ta ma na celu zapewnienie, że NFOŚiGW, jako instytucja publiczna, wykonuje swoje zadania efektywnie, a jej dzia-łania mają na celu ograniczenie barier administracyjnych i usprawnienie procesu wydatkowania środków na cele środowiskowe.


65

Aby osiągnąć cele tej perspektywy konieczne jest wdrożenie informatycznej obsługi procesów zachodzą-cych w całym NFOŚiGW. Istotna z punktu widzenia właściwego funkcjonowania NFOŚiGW jest koniecz-ność zapewnienia dostępu do bieżącej informacji i danych oraz poprawa komunikacji wewnętrznej ro-zumianej, m.in. jako wymiana informacji i doświadczeń pomiędzy pracownikami, wspieranie współpracy pomiędzy komórkami oraz wewnątrz komórek organizacyjnych, budowanie dobrych relacji.


Zwiększenie sprawności organizacyjnej

Działanie 3A: Działanie 3B: Działanie 3C: Działanie 3D:

Informatyzacja procesów

Rozwój komunikacji i współpracy we-wnętrznej (budo-wanie zespołów)

Właściwe aloko-wanie zasobów

Pełne wdrożenie kontroli zarządczej, ciągłości działania, analizy ryzyka oraz systemu antykorup-cyjnego

6.3.2. Działanie 3A: Informatyzacja procesów


Działanie będzie realizowane w dwóch płaszczyznach, pierwsza płaszczyzna będzie dotyczyła elektro-nicznej wymiany dokumentacji z beneficjentami (m.in. generator wniosków o dofinansowanie, genera-tor wniosków o płatność), a druga płaszczyzna będzie związana z informatyzacją procesów wewnętrz-nych zachodzących w NFOŚiGW (przepływ dokumentów i informacji, ograniczenie wewnątrz organizacji wersji dokumentów papierowych na rzecz dokumentów w formie elektronicznej).

System informatyczny musi być zintegrowany i dostosowany do potrzeb oraz specyfiki poszczególnych działań realizowanych przez NFOŚiGW. Powinien być na tyle elastyczny, by zapewnić użytkownikom możliwość samodzielnego tworzenia raportów, w oparciu o aktualne i rzetelne dane.

Zapewnienie informatycznej obsługi procesów zachodzących w NFOŚiGW oznacza rozwój zintegrowane-go systemu informatycznego do obiegu dokumentów związanych z realizacją projektów finansowanych, zarówno ze środków NFOŚiGW, jak i środków zewnętrznych. Dotyczy to całego cyklu życia projektu, od początkowej fazy udzielania dofinansowania, jak i późniejszego systemu monitorowania realizacji pro-jektu, wraz z rozliczaniem i zamknięciem projektu (rejestracja wniosków i umów o dofinansowanie, mo-duł do monitorowania finansowego i rzeczowego przedsięwzięć dla dofinansowania krajowego i ze źró-deł zagranicznych, rozliczanie projektu).

Istotne będzie również opracowanie założeń do systemu obsługującego kolejną perspektywę finansową UE. Możliwe będzie dostosowanie już istniejących zasobów do obsługi projektów perspektywy 2007-2013 lub też budowanie nowego systemu, uwzględniającego specyfikę projektów.

Zakłada się, że dobrze funkcjonujący, dostosowany do potrzeb system informatyczny pozytywnie wpły-nie na wskaźniki efektywnościowe i sprawnościowe NFOŚiGW.


66

6.3.3. Działanie 3B: Rozwój komunikacji i współpracy wewnętrznej (budowanie zespołów)


W celu zapewnienia sprawności instytucjonalnej, biorąc pod uwagę różnorodność działań podejmowa-nych przez NFOŚiGW, złożoną strukturę oraz liczbę osób zatrudnionych, istnieje potrzeba poprawy ko-munikacji wewnętrznej rozumianej, m.in. jako bieżąca wymiana informacji i doświadczeń pomiędzy pra-cownikami. Poprawie komunikacji może służyć otwartość na współpracę pomiędzy komórkami oraz we-wnątrz komórek organizacyjnych, wpływających na budowanie dobrych relacji.

Kontynuowane działania mają na celu budowę zespołów zadaniowych w większym stopniu odpowie-dzialnych za realizowane zadania, poprzez delegowanie odpowiedzialności w hierarchii zarządzania w dół. Umożliwi to skrócenie procesu podejmowania decyzji, usprawni funkcjonowanie instytucji oraz pozytywnie wpłynie na współpracę wewnętrzną.

6.3.4. Działanie 3C: Właściwe alokowanie zasobów


Działanie ma na celu dążenie do zapewnienia właściwych (pod względem jakościowym i ilościowym) zasobów, w tym również zasobów ludzkich do wykonywania zadań i realizacji celów strategicznych NFOŚiGW. Istotne jest również zapewnienie jak najlepszych warunków pracy, przez dostosowanie li-czebności i jakości kadr, co umożliwi wykonywanie zadań bez zakłóceń. W celu podniesienia efektywno-ści instytucjonalnej możliwe jest zastosowanie elastycznego reagowania na zapotrzebowanie na zasoby ludzkie poprzez realokację pracowników mniej obciążonych zadaniami do komórek bardziej obciążonych oraz wprowadzenie elastycznych form pracy (elastyczny czas pracy, kontynuacja telepracy).

W ramach działania wdrażane będą metody ograniczania wpływu instytucji na środowisko poprzez wprowadzanie rozwiązań efektywnych z punktu widzenia zużycia energii i zasobów naturalnych oraz ograniczających emisyjność (inteligentne systemy zarządzania, zmniejszające zużycie energii, wody oraz materiałów takich jak papier, tonery, itp.). Zgodnie z ideą „Zielone biuro” podejmowane będą nowe inicjatywy na rzecz ochrony środowiska i wzmacniane będą działania nakierowane na promowanie pro-ekologicznego wizerunku firmy. Kontynuowane będzie promowanie wśród pracowników ekologicznego stylu życia.

6.3.5. Działanie 3D: Pełne wdrożenie kontroli zarządczej, ciągłości działania, analizy ryzyka oraz systemu antykorupcyjnego


Wdrożenie działania pozwoli na efektywniejsze i bardziej rzetelne działanie NFOŚiGW. Analiza ryzyka oraz pełne wprowadzenie kontroli zarządczej da pewność organom NFOŚiGW, co do właściwego funk-cjonowania instytucji, organom kontrolnym da podstawę do pozytywnej oceny instytucji pod względem sprawnościowym, a dla interesariuszy potwierdzi, że NFOŚiGW jest wiarygodnym partnerem spełniają-cym określone standardy.

Jednocześnie NFOŚiGW musi zapewnić, że prowadzone działania będą realizowane w sposób przejrzy-sty, tak aby wyeliminować lub nie dopuścić do występowania zjawisk korupcyjnych oraz, że w przypadku zakłóceń zewnętrznych NFOŚiGW posiada rozwiązania, które zapewnią utrzymanie wyznaczonego i ak-ceptowanego poziomu realizacji działań. Działanie to jest elementem systemu zarządzania i ma na celu zapewnić bezstronność prowadzonych procesów oraz doprowadzić do minimalizacji ryzyka występowa-nia okazji do nadużyć (sytuacji korupcjogennych) oraz wdrożenia mechanizmów kontrolnych. Z drugiej strony wdrożenie systemu zarządzania procesami wymaga, poza określeniem ryzyk, zdefiniowania moż-


67

liwych sytuacji prowadzących do przerwania ciągłości prowadzonych działań oraz ustrukturyzowania koniecznych do podjęcia działań. Zapewnienie ciągłości działania ma na celu zagwarantowanie działania organizacji w najbardziej wymagających i niespodziewanych sytuacjach.

6.3.6. Wspierane kierunki zmian w perspektywie procesów wewnętrznych


• rozbudowy zintegrowanego systemu informatycznego, zapewniającego rzetelną i aktualną in-formację, niezbędną do właściwego zarządzania instytucją oraz wspierającego procesy,

• ujednolicenia i uproszczenia procedur wewnętrznych,

• efektywnej komunikacji wewnętrznej wspartej współpracą, pozwalającą na budowanie zespołów,

• właściwej alokacji zasobów (ludzkich, materialnych i informatycznych) oraz efektywnego ich wy-korzystania,

• osiągnięcia ustalonych standardów zarządzania organizacją,

• pełnego wdrożenia kontroli zarządczej i analizy ryzyka.

6.4. Perspektywa 4: INNOWACJE, WYZWANIA, ROZWÓJ


W ramach perspektywy „Innowacje, wyzwania, rozwój” realizowane będą inicjatywy ukierunkowane na kreowanie nowych aktywności i kierunków działania NFOŚiGW oraz odpowiadające na nowe wyzwania.

Niniejsza Strategia NFOŚiGW jest tworzona w specyficznym momencie, kiedy przeformułowują się pod-stawowe założenia polityki prośrodowiskowej, a więc należy przewidywać, że w najbliższych latach zmiany w pracy NFOŚiGW mogą być zasadnicze i nastąpić skokowo. Można spodziewać się zmiany pod-stawowych zasad regulujących dotychczasowe polityki (np. odstąpienia od mechanizmu handlu emisjami w jego obecnej postaci), czy zmiany podstawowych kryteriów oceny (np. zastąpienia mierzenia „efektu ekologicznego” przez mierzenie efektu z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju). W tej sytuacji zdezaktualizują się w znacznej części dotychczasowe kompetencje instytucjonalne NFOŚiGW i trzeba będzie szybko nabywać nowe kompetencje. W tym celu NFOŚiGW musi stać się organizacją uczącą się i przestawić się na innowacyjne podejście do własnej przyszłości. Istotna jest również zapowiedź KE o przekazaniu większej ilości środków funduszy UE na instrumenty finansowe w nowej perspektywie finansowej 2014-2020.

Dodatkowo należy brać pod uwagę, że cała gospodarka ukierunkowuje się na wzrost innowacyjności, dlatego też działania NFOŚiGW również powinny być skierowane na innowacyjne podejście do finansowania ochrony środowiska oraz rozwoju organizacji.


68


Aktywne kreowanie przyszłości

Działanie 4A: Działanie 4B: Działanie 4C: Działanie 4D:

Dostosowanie NFOŚiGW do wdrażania nowych polityk i instrumentów finansowych UE oraz udział NFOŚiGW we wdrażaniu

Wspieranie ekoin-nowacji

Aktywne kreowanie rozwiązań systemowych odpowiadających na zidentyfikowane szanse i zagrożenia

Zarządzanie zasobami ludzkimi – działanie na rzecz nowoczesnej instytucji publicznej i przyjaznego praco-dawcy

6.4.2. Działanie 4A: Dostosowanie NFOŚiGW do wdrażania nowych polityk i instrumentów finansowych UE oraz udział NFOŚiGW we wdrażaniu


Działanie 4A polega na przygotowaniu NFOŚiGW do wdrażania nowych polityk i instrumentów finansowych UE, i kierunków finansowania ochrony środowiska. Istotnym z punktu widzenia osiągnięcia celu działania jest ak-tywne uczestnictwo w tworzeniu dokumentów programowych na kolejną perspektywę finansową Unii Europej-skiej (lata 2014-2020), przy wykorzystaniu doświadczenia NFOŚiGW w realizacji poprzednich perspektyw finan-sowych UE. Zakłada się, że NFOŚiGW mógłby pełnić taką funkcję, jak w obecnej perspektywie. Istotny jest rów-nież udział NFOŚiGW w tworzeniu i wdrażaniu instrumentów finansowych, w tym wykorzystujących środki UE. W tym celu NFOŚiGW powinien aktywnie uczestniczyć w grupach roboczych, konferencjach i spo-tkaniach dotyczących nowego okresu programowania, prezentować swoje doświadczenie oraz wskazywać na najlepsze rozwiązania. Ważne jest również, jak najszybsze zbadanie i przeanalizowanie potrzeb w zakresie do-stosowania NFOŚiGW do wdrażania instrumentów finansowych w nowej perspektywie finansowej, zgodnie z wymogami KE. Uwzględniając doświadczenie NFOŚiGW we wdrażaniu instrumentów finansowych ze środków krajowych oraz we wdrażaniu projektów ze środków zagranicznych, NFOŚiGW powinien odgrywać kluczową rolę przy współtworzeniu rozwiązań prawnych i proceduralnych do zapewnienia maksymalnej efektywności wykorzystania środków zagranicznych. Ponadto istotne jest wypracowanie spójnej koncepcji pomocy finanso-wej dla nowych projektów, która będzie uwzględniała specyfikę nowych rozwiązań w ramach perspektywy UE. NFOŚiGW powinien również podejmować działania, które umożliwią płynne przejście do realizacji projektów w ramach nowych środków UE.

6.4.3. Działanie 4B: Wspieranie ekoinnowacji


Działanie 4 B polega na wspieraniu działań związanych z ekoinnowacjami, które przyczyniają się z jednej strony do poprawy stanu środowiska, a z drugiej strony wpływają na zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw. Biorąc pod uwagę rosnące znaczenie podejścia do budowy gospodarki konkurencyjnej, opartej, m.in. na inno-wacjach. W ramach działania wypracowany zostanie docelowy model wsparcia projektów innowacyjnych,


69

co pozwoli na rozszerzenie oferty NFOŚiGW dla tego rodzaju przedsięwzięć, w oparciu o już rozpoczętą współ-pracę z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju przy programie GEKON, czy wsparciu projektu GreenEvo19, pro-mującego polskie innowacyjne technologie na rynkach zagranicznych. Istotne będzie również promowanie wy-korzystania dobrych praktyk oraz tworzenie „zielonych miejsc pracy”.

6.4.4. Działanie 4C: Aktywne kreowanie rozwiązań systemowych odpowiadających na zidentyfikowane szanse i zagrożenia


W ramach tego działania NFOŚiGW będzie aktywnie uczestniczył w wypracowaniu z instytucjami wyż-szego szczebla takich rozwiązań systemowych, które zapewnią dodatkowe źródła przychodu dla NFOŚiGW oraz zapewnią ciągłość działania NFOŚiGW, jako instytucji finansującej ochronę środowiska i gospodarkę wodną. Ponadto, działania NFOŚiGW będą skierowane na poszerzenie wachlarza dostęp-nych form finansowania ochrony środowiska, odpowiadającego potrzebom beneficjentów oraz środowi-ska, przy uwzględnieniu nowych rozwiązań, jakie zostaną wdrożone w perspektywie finansowej UE 2014-2020. Istotne jest również nawiązanie szerszej współpracy z partnerami zewnętrznymi oraz insty-tucjami zagranicznymi w celu maksymalnego wykorzystania potencjału NFOŚiGW. Przewiduje się szersze otwarcie NFOŚiGW na finansowanie projektów badawczych i innowacyjnych w dziedzinie ochrony śro-dowiska i gospodarki wodnej, których wdrożenie może znacząco poprawić stan środowiska lub zmniej-szyć oddziaływanie negatywnych czynników powodujących degradację środowisko. Ponadto zakłada się szersze uczestnictwo NFOŚiGW w przedsięwzięciach finansowanych w formule ESCO.

Istotnym zadaniem będzie ustalone we Wspólnej Strategii Zadanie (4B-1) polegające na stworzeniu, jednolitego w skali kraju, systemu ewidencjonowania głównych efektów ekologiczno – rzeczowych wskazanych we Wspólnej Strategii i wdrożeniu go w ciągu 2 lat w całym systemie funduszy.

6.4.5. Działanie 4D: Zarządzanie zasobami ludzkimi - działanie na rzecz nowoczesnej instytucji publicznej i przyjaznego pracodawcy


NFOŚiGW jest pracodawcą, który docenia to, że ludzie tworzą organizacje i osiągają ich cele, a jakość zarządzania ma ogromne znaczenie dla osiągnięcia sukcesu przez firmę i realizacji zamierzeń pracowni-ków. Dlatego też głównym celem tego działania będzie ciągłe doskonalenie wiedzy pracowników, umoż-liwienie rozwoju kompetencji pracowniczych oraz dostosowanie pracodawcy do potrzeb pracowników (kontynuowanie programu telepracy, elastyczny czas pracy). Ponadto w celu realizacji działania podej-mowane będą próby wprowadzenia wielopłaszczyznowego charakteru pracy uwzględniającego przeni-kanie się kompetencji.

6.4.6. Wspierane kierunki zmian w perspektywie innowacje, wyzwania, rozwój


• zbudowania jak najwyższych kompetencji organizacyjnych NFOŚiGW do wdrażania polityk i instrumen-tów unijnych i instrumentów finansowych zgodnie z wymogami KE w nowej perspektywie finansowej,

• wypracowania systemowej koncepcji pomocy finansowej dla ekoinnowacji.

19

GreenEvo - Akcelerator Zielonych Technologii, projekt Ministerstwa Środowiska mający na celu transfer polskich innowacyjnych technologii środowiskowych i globalne szerzenie polskiej myśli technicznej.


70

7. Zasady udzielania dofinansowania oraz ramy finansowe Strategii NFOŚiGW

7.1. Zasady udzielania dofinansowania ze środków NFOŚiGW

Dofinansowanie ze środków finansowych NFOŚiGW przeznacza się na cele określone w ustawie POŚ. Sposób udzielania dofinansowania określają Zasady udzielania dofinansowania ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.Zgodnie z ww. zasadami dofinansowanie odbywa się przez udzielanie:

• oprocentowanych pożyczek, w tym pożyczek przeznaczonych na zachowanie płynności finanso-wej przedsięwzięć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej,

• dotacji (w tym dopłat do oprocentowania kredytów bankowych, częściowych spłat kapitału kre-dytów bankowych, dopłat do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji, dopłat do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji).

Narodowy Fundusz może również udostępniać środki finansowe:

• bankom z przeznaczeniem na udzielanie kredytów bankowych, pożyczek lub dotacji na wskaza-ne przez siebie programy i przedsięwzięcia z zakresu zadań ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz potrzeb geologii, a także dopłaty do oprocentowania lub częściowe spłaty kapitału udzielanych na ten cel kredytów bankowych,

• wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej z przeznaczeniem na udzie-lanie pożyczek lub dotacji na wskazane przez siebie programy i przedsięwzięcia z zakresu zadań ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz potrzeb geologii.

7.2. Ramy finansowe Strategii NFOŚiGW

Ramy finansowe realizacji Strategii NFOŚiGW dotyczą środków krajowych i zagranicznych dostępnych na działania związane z ochroną środowiska i gospodarką wodną. Ze względu na toczące się obecnie dysku-sje nad kształtem programów operacyjnych dla nowej perspektywy finansowej UE (lata 2014-2020) oraz brak określonego budżetu na poziomie kraju, a także głównych kierunków wsparcia, dane finansowe dla lat 2017-2020 zostaną wprowadzone w momencie dokonywania aktualizacji Strategii NFOŚiGW (najpóź-niej do końca 2014 r.), a dane finansowe dla lat 2014-2016 będą zweryfikowane. Zawarte w tabeli dane finansowe wynikają z obowiązujących obecnie programów priorytetowych, a zakładany w jednym z za-dań ich przegląd będzie miał wpływ na ostateczne wartości prognozowane w perspektywie 2013-2016. Zakłada się, że trend finansowania ochrony środowiska po roku 2016 zostanie utrzymany, ale decydują-ce są ostateczne rozwiązania prawne (np. Polityka Ekologiczna Państwa, Prawo Wodne, itp.) oraz rola NFOŚiGW w systemie wdrażania nowej perspektywy finansowej UE.


71

Tab. 18. Ramy finansowe realizacji Strategii NFOŚiGW

Poz. Wyszczególnienie Razem lata 2009-2012

Prognoza 2013 - 2016

1 NFOŚiGW - działalność pożyczkowa ze środków własnych razem 4 525,2 5 983,0 z tego:

1.1 Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi 3 240,4 656,8

1.2 Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi 595,9 2 739,9

1.3 Ochrona atmosfery 613,0 2 515,1

1.4 Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów 8,8 25,5

1.5 Pozostałe 67,2 45,6

2 NFOŚiGW - działalność dotacyjna ze środków własnych razem 4 801,3 7 178,0 z tego:

2.1 Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi 1 044,2 1 686,5

2.2 Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi 503,2 731,8



2.5 Pozostałe 2 191,0 2 230,5

3 NFOŚiGW - działalność pożyczkowa i dotacyjna ze środków własnych ra-zem (1+2)

9 326,5 13 161,1

z tego:


3.2 Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi 1 099,1 3 471,8

3.3 Ochrona klimatu i atmosfery 1 470,1 4 618,3


3.5 Pozostałe 2 258,2 2 276,2

4 NFOŚiGW - środki europejskie będące w dyspozycji i obsługiwane przez NFOŚiGW (POIŚ, FS - bez uwzg. rezerwy celowej)

10 426,3 10 167,7

z tego:

4.1 Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi (I i III oś

POIiŚ+FS) 8 807,1 6 236,6

4.2 Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi 537,9 2 215,5



4.5 Pozostałe (IV oś POIiŚ) 316,8 639,8

5 NFOŚiGW - działalność pożyczkowa i dotacyjna ze środków własnych oraz środki europejskie będące w dyspozycji i obsługiwane przez NFOŚiGW razem (3+4)

19 752,8 23 328,8

z tego:


5.2 Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi 1 637,0 5 687,3

5.3 Ochrona atmosfery 2 234,6 5 694,0


5.5 Pozostałe 2 574,9 2 916,0

6 NFOŚiGW - działalność kapitałowa 1,4 0,0

7 NFOŚiGW - działalność pożyczkowa i dotacyjna ze środków własnych, działalność kapitałowa oraz środki europejskie będące w dyspozycji i ob-sługiwane przez NFOŚiGW razem (5+6)

19 754,2 23 328,8

W przypadku prognoz finansowych ich wielkości wskazują na:

• wzrost wypłat środków własnych na finansowanie ochrony środowiska w perspektywie 2013-2016 w porównaniu do przewidywanego wykonania wypłat w latach 2009-2012,

• prognozowaną zmianę struktury dziedzinowej finansowania ochrony środowiska.


72

Ryc. 9. Kwoty i dziedziny finansowania ochrony środowiska ze środków własnych NFOŚiGW i obsługiwanych przez NFOŚiGW w okresie 2009-2012 (mln zł)

Ryc. 10. Kwoty i dziedziny finansowania ochrony środowiska ze środków własnych NFOŚiGW i obsługiwanych przez NFOŚiGW w okresie 2013-2016 (mln zł)

Przewidywana zmiana w perspektywie 2013-2016 stanowi głównie wynik wzrostu wydatków ogółem, w wyniku

redystrybucji środków z zasobów zobowiązań wieloletnich (dawnych „subfunduszy”) NFOŚiGW na finansowa-

nie przedsięwzięć z zakresu efektywności energetycznej i gospodarki odpadowej, przy zmniejszeniu i zmianie

struktury finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony wód i gospodarki wodnej, obserwowanego w latach

2009-2012. Zmniejszenie wypłat w ramach ochrony wód i gospodarki wodnej związane jest ze zmianami struk-

tury dofinansowania dopłat do oprocentowania kredytów bankowych zamiast pożyczek oraz związanego z tym

faktem włączenia w finansowanie ochrony środowiska środków pochodzących z banków.


73

Ryc. 11. Porównanie zmiany wypłat do sektora finansów publicznych i poza sektor w obu perspektywach (mln zł)

Ryc. 12. Porównanie zmiany wypłat do sektora finansów publicznych i poza sektor w obu perspektywach (w %)

Prognozowane zmiany

Przewiduje się znaczące zwiększenie udziału finansowania zwrotnego w stosunku do bezzwrotnego (w roku 2016 w stosunku 65/35). Jako docelowy, rekomendowany poziom udziału w roku 2020 - 80/20 (przekształcanie się w fundusz rewolwingowy). Zakładany poziom udziału finansowania zwrotnego może ulec zmianie w sytuacji niekorzystnych uwarunkowań w sektorze finansów publicznych, ogranicza-jących możliwości jego zadłużania. Jednocześnie zakłada się, że pomoc bezzwrotna będzie udzielana, co do zasady, jako wsparcie ukierunkowane na pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania (np. dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych lub do wykupu obligacji) lub jako element zachęty do po-dejmowania inwestycji proekologicznych (umorzenia).


74

8. Zadania i narzędzia wspierające realizację działań

PER-SPEK-TYWA

DZIAŁANIE

(nazwa i wpływ na ocenę realizacji perspektywy)

ZADANIE

(opis zadania i wpływ na ocenę realizacji działania)

Narzędzia realizacji zadania

Wykonawca zadania

MONITORING

Przedmiot i forma Częstotliwość Wskaźnik

FIN

AN

SE

DZIAŁANIE 1A [50%]

Ukierunkowanie i ela-styczne dostosowywanie oferty programowej NFOŚiGW, biorąc pod uwagę cele strategiczne NFOŚiGW oraz potrzeby, uwarunkowania i możli-wości odbiorców dofinan-sowania.

Zadanie 1A-1 [35%]

Przegląd i weryfikacja Programów Prioryte-towych, pod kątem dostosowania do wy znaczonych kierunków, celów działania oraz dopasowania oferty do potrzeb, uwa-runkowań i możliwości odbiorców oraz propozycje działań naprawczych oraz wskazanie nowych kierunków

Raport z przeglądu Programów Prioryte-towych

Departament Planowania i Sprawozdawczości na podstawie wniosków komórek organizacyjnych opracowujących Progra-my Priorytetowe

Raport dotyczący wyników przeglądu i weryfikacji PP, ze wskazaniem działań napraw-czych i nowych kierunków

2 razy do roku TAK/NIE

Zadanie 1A-2 [20%]

Weryfikacja i wyznaczenie kierunków wsparcia zgodnie z celami strategicznymi

Lista Programów Priorytetowych

Zarząd i Rada Nadzorcza

Coroczna weryfikacja kierun-ków wsparcia NFOŚiGW pod kątem skuteczności i efek-tywności

Corocznie TAK/NIE

Zadanie 1A-3 [45%]

Zastosowanie wyznaczonych kierunków przy opracowaniu nowych Programów Priorytetowych oraz dopasowanie oferty do potrzeb, uwarunkowań i możliwości odbior-ców dla poprawy skuteczności realizacji planów finansowych

Programy Prioryteto-we,

Plan finansowy

Komórki organizacyjne opracowujące Programy Priorytetowe

Przeprowadzenie aktualizacji i zastosowanie do nowych PP

Każdorazowo przy opracowaniu i aktu-alizacji PP – mini-mum dwa razy w roku

TAK/NIE

Departament Planowania i Sprawozdawczości

Raport przedstawiający infor-macje o realizacji Programów Priorytetowych w ujęciu finan-sowym (budżet PP) i ekologicz-nym (wskaźniki PP)

Kwartalnie Poziom wyko-nania budżetu i wskaźników PP

DZIAŁANIE 1B

[25%]

Usprawnienie procesów udzielania dofinansowa-nia i rozliczania wypłat ze szczególnym uwzględ-nieniem zabezpieczeń

Zadanie 1B-1 [50%]

Przegląd procesów wewnętrznych w NFOŚiGW, ze szczególnym akcentem na procesy mające bezpośrednio wpływ na skuteczność i efektywność wykorzystania środków finansowych

Raport audytora wewnętrznego

Audyt wewnętrzny Przyjęcie raportu audytora wewnętrznego przez Zarząd

Rocznie TAK/NIE

Zadanie 1B-2 [50%]

Propozycja i wdrożenie zoptymalizowanych procesów

Zaprojektowane procesy w oparciu o raport audytora

Dyrektor Biura, przy pomocy Departamentu Organizacyjnego, przy współpracy pozostałych

Raport z wdrażanie zaleceń audytora (z zadania 1B-1)

Kwartalnie

TAK/NIE Przyjęcie przez Zarząd pro-pozycji modyfikacji procesów

Rocznie


75

PER-SPEK-TYWA

DZIAŁANIE


ZADANIE



Wykonawca zadania

MONITORING


komórek Raport z wdrożenia zmodyfi-kowanych procesów

Dwa razy do roku

Działanie 1C

[25%]

Stały wzrost skuteczności i efektywności finanso-wania ochrony środowi-ska z uwzględnieniem korzyści wynikających z wykorzystania dostęp-nych środków zewnętrz-nych

Zadanie 1C-1 [40%]

Opracowanie i wdrożenie zasad dotyczą-cych efektywności kosztowej przedsięwzięć

Przyjęte przez Zarząd zasady

Dyrektor Biura, przy pomocy Departamentu Organizacyjnego, przy współpracy pozostałych komórek

Opracowanie zasad efektywności kosztowej

Opracowanie – I półrocze 2013,

TAK/NIE

Raport z wyników wdrożenia efektyw-ności kosztowej

Raporty Bieżące monitorowa-nie, raport podsumowu-jący dwa razy w roku

Wzrost efek-tywności kosz-towej

Zadanie 1C-2 [30%]

Kontynuowanie współpracy z WFOŚiGW oraz bankami w celu osiągania maksymali-zacji zaangażowania środków

Programy Priorytetowe przy wspólnym zaan-gażowaniu NFOŚiGW, WFOŚiGW oraz ban-ków

Komórki organizacyjne opracowujące PP i komórki ds. współpracy z regionami

Monitorowanie PP Bieżące monitorowa-nie, raport kwartalny

TAK/NIE

Dźwignia finan-sowa

Zadanie 1C-3 [30% ]

Rozszerzanie współpracy z instytucjami niezaangażowanymi dotychczas w ochronę środowiska w celu realizacji priorytetów środowiskowych

Inicjatywy służące wspólnemu angażo-waniu w ochronę środowiska i gospo-darkę wodną

Dyrektor Biura, Departa-ment Komunikacji

Raport nt. inicjatyw Rocznie Liczba i finan-sowy wymiar inicjatyw

BEN

EFIC

JEN

CI

DZIAŁANIE 2A [40%]

Doskonalenie relacji z beneficjentami

Zadanie 2A-1 [30%]

Wprowadzenie zasady szerokich konsultacji istotnych zamierzeń NFOŚiGW

Strategia komunikacji

Departament Komunikacji przy współpracy głównie z komórkami organizacyjnymi opracowującymi PP

Przyjęcie zasad Termin: koniec 2013r. TAK/NIE

Raport z wdrożenia zasad Coroczny monitoring i aktualizacja

Liczba konsul-tacji

Zadanie 2A-2 [20%]

Konferencje i szkolenia dla beneficjentów np. upowszechniające wiedzę o nowych wyzwaniach środowiskowych, nowych politykach na rzecz środowiska itp.

Strategia komunikacji (obejmująca szkolenia i konferencje dla beneficjentów)

Departament Komunikacji przy współpracy głównie z komórkami organizacyjnymi

Opracowanie strategicznych tematów szkoleń i konferencji

Termin: koniec 2013 r., coroczna aktualizacja

TAK/NIE

Raport o wdrożeniu Monitoring na koniec 2013, roczne raporty

Liczba osobo-dni uczestnic-twa

Zadanie 2A-3 [50%]

Propozycja i wdrażanie działań wynikają-cych z badań satysfakcji beneficjentów, konsultacji i szkoleń

Strategia komunikacji Departament Komunikacji przy współpracy z innymi komórkami

Raport z wdrażania

Monitorowanie i raport dwa razy do roku

TAK/NIE

Poziom satys-fakcji benefi-cjentów.

DZIAŁANIE 2B

[30%]

Rozwój cyfrowej obsługi beneficjentów

Zadanie 2B-1 [100%]

Rozwój systemów informatycznych NFOŚiGW (generatory wniosków o dofi-nansowanie i wniosków o płatność)

Strategia informaty-zacji NFOŚiGW

Departament Informatyki Raport z wdrażania Monitorowanie i raport dwa razy do roku

TAK/NIE


76

PER-SPEK-TYWA

DZIAŁANIE


ZADANIE



Wykonawca zadania

MONITORING


DZIAŁANIE 2C [30%]

Rozwój działalności infor-macyjnej i promocyjnej

Zadanie 2C-1 [100%]

Promowanie i informowanie o ofercie i działaniach podejmowanych przez NFOŚiGW

Strategia komunikacji Departament Komunikacji przy współpracy z innymi komórkami

Raport z wdrażania Monitorowanie i raport dwa razy do roku

TAK/NIE,

wskaźniki dotarcia (GRP)

PR

OC

ESY

WEW

NĘT

RZN

E

DZIAŁANIE 3A

[25%]

Informatyzacja procesów

Zadanie 3A-1 [70%]

Efektywne informatyczne narzędzia ewidencjo-nowania, monitorowania i raportowania postę-pów we wdrażaniu i rozliczaniu przedsięwzięć


Dyrektor Biura i Depar-tament Informatyki Raport z wdrażania

Monitorowanie i kwartalny raport

TAK/NIE

Zadanie 3A-2 [30%]

Dalsza rozbudowa systemu elektroniczne-go obiegu dokumentów i samoobsługa pracowników


Dyrektor Biura i Depar-tament Informatyki

Raport z wdrażania

Monitorowanie i kwartalny raport

TAK/NIE

DZIAŁANIE 3B

[25%]

Rozwój komunikacji i współpracy wewnętrznej (budowanie zespołów)

Zadanie 3B-1 [50%]

Poprawa komunikacji wewnętrznej rozumianej m.in. jako bieżąca wymiana informacji i do-świadczeń pomiędzy pracownikami, budowa relacji i wzajemnej współpracy

Strategia komunika-cji, Strategia zarzą-dzania zasobami ludzkimi, działania integracyjne

Departament Komunikacji we współpracy ze wszyst-kimi komórkami organiza-cyjnymi przy wsparciu Zarządu

Raport z badania poprawy komunikacji, przedstawienie informacji o wynikach i wnioski do wdrożenia

Monitorowanie corocz-nie bezpośrednio (na poziomie działania)

TAK/NIE

(wdrożenie wniosków)

Zadanie 3B-2 [50%]

Dalszy rozwój budowy zespołów roboczych w celu realizacji określonych zadań, skutkujący zacieśnieniem współpracy wewnętrznej

Zespoły robocze do określonych zadań

Koordynacja Dyrektora Biura przy udziale wszystkich komórek

Raport z wdrażania

Realizacja: I półrocze 2014, coroczna aktualizacja i monito-ring dwa razy do roku

TAK/NIE

Liczba zespo-łów, liczba osób w zespołach

DZIAŁANIE 3C

[25%]

Właściwe alokowanie zasobów

Zadanie 3C-1 [100%]

Adekwatne alokowanie zasobów ludzkich, materialnych, informatycznych w sposób zrównoważony, przy zachowaniu efektyw-ności kosztowej

Elastyczność form zatrudnienia i czasu pracy, przy zapew-nieniu niezbędnych pomieszczeń, mate-riałów i urządzeń

Koordynacja Dyrektora Biura przy udziale Zespo-łu Zarządzania Persone-lem, Wydziału Admini-stracyjnego i Departa-mentu Informatyki

Strategia Zarządzania Perso-nelem, Regulamin organiza-cyjny, Plan zatrudnienia

Realizacja na bieżąco monitoring roczny, począwszy od 2013 r.

TAK/NIE

Plan inwestycji i zakupów

DZIAŁANIE 3D

[25%]

Pełne wdrożenie kontroli zarządczej, ciągłości działania, analizy ryzyka oraz systemu antykorup-cyjnego

Zadanie 3D-1 [100%]

Wdrożenie kontroli zarządczej, ciągłości działania, analizy ryzyka oraz systemu antykorupcyjnego Procedura

Koordynacja Dyrektora Biura przy udziale kontroli wewnętrznej i audytu wewnętrznego

Raport audytora wewnętrz-nego

Roczny

TAK/NIE

Raporty o wdrożeniu zaleceń audytora wewnętrznego

Kwartalne


77

PER-SPEK-TYWA

DZIAŁANIE


ZADANIE



Wykonawca zadania

MONITORING


INN

OW

AC

JE, W

YZW

AN

IA, R

OZW

ÓJ

DZIAŁANIE 4A [25%]

Dostosowanie NFOŚiGW do wdrażania nowych polityk i instrumentów finansowych UE oraz udział NFOŚiGW we wdrażaniu

Zadanie 4A-1 [40%]

Kontynuacja udziału przedstawicieli NFOŚiGW w pracach grup roboczych przygotowujących, z inicjatywy Ministra Środowiska, narzędzia i kierunki finanso-wania ochrony środowiska na nową per-spektywę UE.

Uzgodniony sposób przeniesienia do NFOŚiGW wiedzy z prac grup roboczych przy Ministerstwie Środowiska.

przedstawiciele NFOŚiGW w grupach roboczych

Przeniesienie do NFOŚiGW wiedzy z grup roboczych, przy Ministerstwie Środowi-ska, w sposób ustalony przez poszczególne grupy

Realizacja do końca 2014 r. Monitoring na koniec 2013 i 2014 r.

Liczba osób poinformowa-nych o ustale-niach i roz-strzygnięciach z prac po-szczególnych grup roboczych

Zadanie 4A-2 [60%]

Wykonanie ekspertyz w zakresie tworzenia instrumentów finansowych oraz przygoto-wania NFOŚiGW do ich wdrażania

Przygotowanie eksper-tyz

Dyrektor Biura przy udziale wszystkich komórek orga-nizacyjnych

Raport w zakresie realizacji ekspertyz

Realizacja do 30.06.2013 r. tworze-nie instrumentów finansowych

do 31.12.2013 r. w zakresie przygotowa-nia NFOŚiGW do wdrożenia

TAK/NIE

DZIAŁANIE 4B: Wspie-ranie ekoinnowacji

[25%]

Zadanie 4B-1 [50%]

Systemowa koncepcja pomocy finansowej dla ekoinnowacji.

Przygotowanie uni-wersalnych założeń dla zasad, kryteriów wsparcia w zakresie prowadzonych badań oraz wdrożeń dotyczą-cych ekoinnowacji.

Powołany wewnętrzny zespół roboczy

Przygotowanie raportu przed-stawiającego uniwersalne założenia do zasad, kryteriów wsparcia w zakresie prowa-dzonych badań oraz wdrożeń dotyczących ekoinnowacji

Realizacja i monitoring na I półrocze 2014 r.

TAK/NIE

Zadanie 4B-2 [50%]

Udział NFOŚiGW w finansowaniu projektów badawczych i innowacyjnych

Programy Prioryteto-we

Powołany wewnętrzny zespół roboczy lub wska-zana komórka

Przedstawienie informacji o wdrożeniu rozwiązań

Realizacja i monitoring na koniec 2014 r., następnie monitoring roczny

Liczba projek-tów badaw-czych i innowa-cyjnych

DZIAŁANIE 4C [30%]

Aktywne kreowanie rozwiązań systemowych odpowiadających na zidentyfikowane szanse i zagrożenia

Zadanie 4C-1 [50%]

Wypracowanie z innymi instytucjami roz-wiązań systemowych, zapewniających stałe źródła przychodu dla NFOŚiGW Akty prawne

Samodzielne stanowisko ds. legislacji, Dyrektor Biura

Bieżąca informacja Na bieżąco

TAK/NIE

Liczba podję-tych działań


78

PER-SPEK-TYWA

DZIAŁANIE


ZADANIE



Wykonawca zadania

MONITORING


Zadanie 4C-2 [50%]

Stworzenie jednolitego w skali kraju syste-mu ewidencjonowania głównych efektów ekologiczno – rzeczowych wskazanych we Wspólnej Strategii

Raport z wyników wdrożenia systemu ewidencjonowania efektów ekologiczno- rzeczowych

Dyrektor Biura, powołany wewnętrzny zespół robo-czy z udziałem przedsta-wicieli WFOŚiGW

Raport z wdrażania Realizacja i monitoring do końca 2014 r.

TAK/NIE

DZIAŁANIE 4D [20%]

Zarządzanie zasobami ludzkimi – działanie na rzecz nowoczesnej insty-tucji publicznej i przyjaz-nego pracodawcy

Zadanie 4D-1 [100%]

Zapewnienie szkoleń doskonalących wie-dzę zawodową.

Kontynuacja programu elastyczności i różnorodności form zatrudnienia, w tym telepracy

Strategia zarządzania zasobami ludzkimi

Zespół Zarządzania Personelem

Przedstawienie informacji o wdrożeniu rozwiązań

Realizacja na bieżąco monitoring roczny

Liczba prze-szklonych pra-cowników, liczba pracowników na telepracy,

TAK/NIE (dla wprowadzenia elastycznego czasu pracy)


79

9. Słowniczek

(z ang. Good Governance ) – dobre rządzenie

BEiŚ – Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko. Perspektywa 2020

BOŚ – Bank Ochrony Środowiska

EMAS – System Ekozarządzania i Audytu

ESCO – (z ang. Energy Saving Company lub Energy Service Company) to oznaczenie firm oferujących usługi eksperckie w zakresie energetyki na zasadzie finansowania projektów energetycznych przez tzw. stronę trzecią (TPF - Third Party Fun-ding)

Fundusz funduszy – pośrednik finansowy wdrażający innowacyjne instrumenty finansowe ze środków unijnych w perp-sektywie 2014-2020, o których mowa w art. 32 projektu ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY usta-nawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spo-łecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskie-go Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1083/2006

GEKON – Generator Koncepcji Ekologicznych - program ustanowiony wspólnie przez NFOŚiGW oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, skoncentruje się na finansowaniu obszaru badań i rozwoju, NFOŚiGW będzie finansował obszar wdro-żenia obejmujący budowę instalacji demonstracyjnych.

GreenEvo – Akcelerator Zielonych Technologii

ISE – inteligentne sieci energetyczne

KAPE – Krajowa Agencja Poszanowania Energii

KE – Komisja Europejska

KPOŚK – Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych

NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

NPRGN – Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej

OZE – odnawialne źródła energii

PKB – Produkt Krajowy Brutto

POIiŚ – Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Polityka Ekologiczna Państwa – Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016

POŚ – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z późn. zm)

Strategiczna Karta Wyników (z ang. Balanced score card) - jest instrumentem zarządzania strategicznego organizacją, autorstwa Roberta S. Kaplana i Davida P. Nortona

UE – Unia Europejska

UNDP – (z ang. United Nations Development Programme) - Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju

WFOŚiGW – wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Wspólna Strategia – Wspólna Strategia działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2020.

Strategia · strategia dziaŁania narodowego funduszu ochrony Środowiska i gospodarki wodnej na...

Documents

Transcript of Strategia · strategia dziaŁania narodowego funduszu ochrony Środowiska i gospodarki wodnej na...