STRATEGIA - efs.2007-2013.gov.pl · Recenzja opracowania „Strategia rozwoju edukacji zawodowej...

STRATEGIArozwoju edukacji zawodowej

powiatu malborskiegona lata 2010-2015

Niniejsze opracowanie jest podsumowaniem wyników badań przeprowadzonych w trak-cie realizacji projektu „W dobie przemian – nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim. Etap I – Strategia 2010-2015” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Działanie 9.2 Programu Opera-cyjnego Kapitał Ludzki.

Raport w formacie PDF dostępny jest na stronie internetowej: www.pup.malbork.pl

Autorzy opracowania:Michał GórskiDr Tomasz DuchnowskiMarta KononowiczJoanna Michałowska

Wydawca:Powiatowy Urząd Pracy w MalborkuAl. Armii Krajowej 7082-200 Malborktel./fax: 55 272 33 51e-mail: [email protected]: www.pup.malbork.pl

© Powiatowy Urząd Pracy w Malborku 2010ISBN 978-83-930993-1-3

Nakład 1000 egz.Publikacja dystrybuowana bezpłatnie

Spis treści

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Przedmowa – opis projektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171.1. Podstawa opracowania / 171.2. Metodologia badań / 171.3. Opis problematyki badawczej / 221.4. Charakterystyka badanych zbiorowości / 261.5. Podsumowanie wyników badań / 29

1.5.1 Podsumowanie wyników badań jakościowych / 291.5.2 Podsumowanie wyników badań ilościowych / 34

1.6. Wnioski z analizy desk research / 48

2. Główne problemy edukacji zawodowej powiatu malborskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 2.1. Błędy edukacji zawodowej / 552.2. Przebieg i ocena praktyk / 562.3. Zawody deficytowe i nadwyżkowe i ich odniesienie do lokalnego rynku / 562.4. Równość szans w edukacji / 592.5. Przyczyny niskiej efektywności kształcenia zawodowego / 592.6. Odniesienie do hipotez badawczych / 602.7. Wpływ lokalnej polityki oświatowej na kształtowanie oferty edukacyjnej w szkołach za-

wodowych. Sposób kształtowania oferty / 74

3. Analiza SWOT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793.1. Wewnętrzne uwarunkowania rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego / 793.2. Zewnętrzne uwarunkowania rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego / 83

4. Cele strategiczne rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego do 2015 roku . . . . . 89

5. Zgodność strategii z dokumentami strategicznymi na poziomie województwa, kraju i Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

6. Mierniki, wskaźniki monitoringu strategii rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105

7. Wykaz działań i programów naprawczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

8. Misja edukacji zawodowej powiatu malborskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

9. Rekomendacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 9.1. Zawody przyszłości w powiecie malborskim w latach 2010 – 2015 / 1259.2. Dobre praktyki – programy rozwojowe, pozyskiwanie środków zewnętrznych / 1289.3. Innowacyjne metody kształcenia zawodowego oraz pracy z uczniem / 130

10. Konsekwencje, jakie spotkają szkolnictwo zawodowe powiatu w przypadku niezastosowania się do wytycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

11. Streszczenie/Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

Spis wykresów i tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

Spis aneksów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168

Aneksy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

Recenzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251Kto odpowiada za edukację dla rynku pracy? - Ewa Haugan (Jurkowska) / 251Recenzja opracowania „Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010 - 2015” - Wojciech Andrzej Sysło / 259

Opinie ekspertów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271Nowe wyzwania dla szkolnictwa zawodowego w gospodarce opartej na wiedzy - Dr Jan Fazlagić / 271Pokolenie Y w szkole – o nowych wyzwaniach - Witold Kołodziejczyk / 281Poradnictwo zawodowe dla młodzieży a wyzwania współczesnego świata - Marta Łuczak / 291

Galeria zdjęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

Wprowadzenie

Wprowadzenie

Szanowni Państwo!Niniejsza publikacja, powstała dzięki środkom Europejskiego Funduszu Społecznego,

który zgodnie z traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską dąży do ułatwienia za-trudniania pracowników i zwiększania ich mobilności geograficznej i zawodowej wewnątrz Wspólnoty, jak również do ułatwienia im dostosowania się do zmian w przemyśle i systemach produkcyjnych, zwłaszcza przez kształcenie zawodowe i przekwalifikowanie1.

Wspólnota przyczynia się do rozwoju edukacji o wysokiej jakości”2, będącej jednym z podstawowych elementów wpływających na kształt kariery zawodowej człowieka. To skła-dający się na nią ogół czynności i procesów ma wpływ na nabywanie wiedzy oraz kształto-wanie cech i umiejętności człowieka od jego wczesnych lat dziecięcych. Owe procesy winny przygotować go do zmiany ról życiowych, tak by z ucznia stał się pracownikiem, z procesu nabywania przeszedł do procesu wykorzystywania wiedzy, cech i umiejętności.

Wiedza, zdolności i zdrowie człowieka stanowią kapitał ludzki. Aby go efektywnie wy-korzystać podejmować należy działania mające na celu podniesienie poziomu wykształcenia i dostosowanie umiejętności do potrzeb współczesnego rynku pracy. Rynek ten charaktery-zuje się dużym zapotrzebowaniem na wykwalifikowanych absolwentów szkół zawodowych, posiadających umiejętności w kierunkach dostosowanych do potrzeb rynku pracy i przy-gotowanych do sprostania wymaganiom pracodawców. Stanowi to wielkie wyzwanie dla systemu edukacji, z którego korzysta dziś młodzież określana mianem „pokolenia Y”, bardzo dobrze zaznajomiona z działaniem współczesnych narzędzi informacyjno-komunikacyjnych, ciekawa nowości, mobilna, ceniąca komfort i wygodę. Nowoczesny system szkolnictwa musi, więc odpowiadać potrzebom tego pokolenia oraz wykorzystywać jego możliwości kształtu-jąc nawyki uczenia się przez całe życie, umiejętności samodzielnego korzystania z informacji i radzenia sobie na rynku pracy.

Metodą drobnych kroczków prowadzących do osiągnięcia założonego przez nas celu zaplanowano w powiecie malborskim wdrożenie wieloletniego programu naprawczego sys-temu szkolnictwa zawodowego pn. „W dobie przemian – nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim.” Punktem wyjścia dla naszych działań były zapisy ra-portu Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju UNDP „Edukacja dla pracy – Raport o Rozwoju Społecznym”, który wskazuje, że brak odpowiednich analiz utrudnia prowadzenie skutecznej polityki edukacji i polityki rynku pracy w skali powiatów. A to właśnie tu rozstrzyga się dopasowanie zawodowe na poziomie średniego wykształcenia. Niezbędne stają się więc lokalne analizy rynku pracy pod kątem możliwości uzyskania pracy w konkretnych zawodach oraz popularyzacja ich wyników wśród młodzieży i jej rodziców.3

1 Artykuł 146 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską.2 Artykuł 149 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską.3 Raport Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju UNDP Edukacja dla pracy – Raport o Rozwoju Społecznym, s. 197.

Wprowadzenie8

Pierwszym krokiem do poprawy jakości kształcenia zawodowego było zdiagnozowanie rzeczywistych potrzeb edukacji zawodowej powiatu malborskiego i wytyczenie władzom sa-morządowym, pracodawcom oraz kadrze zarządzającej szkołami prowadzącymi kształcenie zawodowe kierunków działań mających za zadanie podniesienie jej jakości i efektywności zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy. Wpisane zostało to w cel projektu Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku pt. „W dobie przemian – nowoczesny system szkolnictwa zawodo-wego w powiecie malborskim. Etap I – Strategia 2010-2015” zgłoszonego do działania 9.2 Pro-gramu Operacyjnego Kapitał Ludzki, którego realizację rozpoczęto z początkiem 2009 roku przy współpracy Starostwa Powiatowego w Malborku i Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 w Nowym Stawie.

Szereg działań zaplanowanych w projekcie ukierunkowanych w pierwszej kolejności na diagnozę, a następnie wytyczenie kierunków działań na przyszłe lata, by w efekcie dostoso-wać kształcenie zawodowe w powiecie do realiów lokalnego rynku pracy rozpoczęliśmy od konferencji z udziałem dyrektorów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, przedstawi-cieli placówek oświatowych, uczniów, pedagogów szkolnych, pracodawców i przedstawicieli lokalnych władz. Stanowiła ona zaproszenie do aktywnego włączenia się w diagnozowanie potrzeb edukacji zawodowej powiatu.

Pierwszym z działań diagnostycznych była organizacja debat pn. „Edukacja zawodowa w powiecie malborskim”, które odbywały się w kwietniu i maju 2009 roku. Były one jednym ze środków służących do realizacji celu wspomnianego projektu, jakim jest opracowanie Stra-tegii rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010-2015. Zadaniem de-bat było uzyskanie informacji zwrotnej dotyczącej obecnego stanu kształcenia zawodowego oraz opinii na temat tego, jakie działania powinny być podejmowane, aby poprawić sytuację młodych ludzi na rynku pracy i umożliwić im rozwój zawodowy. Uczestnikami 6 odrębnych spotkań byli uczniowie kształcący się zawodowo, ich rodzice, dyrektorzy szkół, nauczyciele, partnerzy społeczni oraz pracodawcy. Podsumowaniem było stworzenie grupy focusowej, w której uczestniczyli przedstawiciele kadry zarządzającej szkół i placówek kształcenia zawo-dowego oraz samorządu lokalnego.

Uzyskany w trakcie debat materiał stanowił punkt wyjścia do zbudowania koncepcji ba-dań, będących następnym działaniem realizowanym w ramach projektu, a w ostateczności do prac nad Strategią rozwoju edukacji zawodowej w powiecie malborskim na lata 2010-2015, którą niniejszym Państwu prezentujemy.

Dokument ten zawiera charakterystykę zarówno rynku pracy, jak i edukacji zawodowej powiatu malborskiego, analizę ich wzajemnego dopasowania oraz cele i kierunki działań ma-jących przyczynić się do niwelowania zidentyfikowanych różnic w tym zakresie.

Wierzymy, że prezentowane tu informacje okażą się dla Państwa użyteczne i ułatwią poszukiwanie efektywnych rozwiązań mających na celu poprawę jakości oferty edukacyjnej szkół i placówek oświatowych prowadzących kształcenie zawodowe skutkującej właściwym przygotowaniem uczniów do przyszłego zatrudnienia, a tym samym zwiększenie zaintereso-wania nauką zawodu.

Przedmowa - opis projektu

Przedmowa - opis projektu

Zakres projektuCelem badania realizowanego na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku przez

konsorcjum firm PBS DGA Sp. z o.o. i Human Capital Business było zdiagnozowanie rzeczy-wistych potrzeb edukacji zawodowej powiatu malborskiego i wytyczenie władzom samorzą-dowym, pracodawcom oraz kadrze zarządzającej szkołami prowadzącymi kształcenie zawodo-we, kierunków działań mających za zadanie podniesienie jej jakości i efektywności, zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy, w tym stworzenie nowych kierunków kształcenia. Efek-tem końcowym jest niniejsze opracowanie - „Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010-2015”, która przekazana zostanie szkołom i instytucjom mającym wpływ na kształtowanie edukacji. Strategia została opracowana głównie na podstawie badań jakościowych i ilościowych oraz analizy desk research przeprowadzonych pod koniec 2009 r. Ważną podstawą konstruowania strategii były także inne opracowania i raporty wymienione w rozdziale 1.1.

Konstrukcja strategii opiera się o klasyczny model składający się z następujących ele-mentów: diagnoza sytuacji obecnej wraz z prognozami przyszłościowymi, analiza SWOT, kon-strukcja celów strategicznych długookresowych i średniookresowych, zestawienie działań i programów naprawczych, misja edukacji zawodowej, mierniki – wskaźniki monitoringu, od-niesienie do dokumentów strategicznych na poziomie województwa, kraju i Unii Europejskiej oraz rekomendacje autorów opracowania.

Na początku prac postawiono trzynaście hipotez i dziewięć głównych pytań badaw-czych, wymienionych poniżej, na które uzyskano odpowiedzi podczas zarówno prac badaw-czych, jak i opracowania strategii.

Hipotezy badawcze

1. Oferta edukacyjna szkół zawodowych z terenu powiatu malborskiego nie jest adekwat-na do potrzeb rynku.

2. Zmiany w ofercie kształcenia są wolniejsze od zmian na rynku pracy. 3. Programy kształcenia oraz jakość kształcenia w szkołach zawodowych nie zapewniają

rozwoju oczekiwanych przez pracodawców kompetencji kluczowych.4. Coraz mniejsze zainteresowanie nauką w szkołach zawodowych wynika z niedopasowa-

nia programów kształcenia do potrzeb pracodawców.5. Niewielki odsetek pracodawców z powiatu malborskiego współpracuje ze szkołami za-

wodowymi i samorządem lokalnym, aby w przyszłości mieć lepiej wykwalifikowanych pracowników.

6. Pracodawcy, partnerzy lokalni oraz inne instytucje zainteresowane edukacją zawodową nie tworzą partnerstwa lokalnego. Brak jest forum wymiany potrzeb i oczekiwań.

7. Środki finansowe, które otrzymują szkoły zawodowe nie motywują do wprowadzania zmian i modyfikacji w kształceniu zawodowym.

Przedmowa - opis projektu12

8. Zbyt małą rolę przy wyborze zawodu przez uczniów spełnia poradnictwo zawodowe.9. Młodzież nie jest zainteresowana udziałem w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych.

10. Wykształcenie i status zawodowy rodziców w dużym stopniu determinują wybór ścieżki kształcenia dzieci.

11. Większość uczniów podejmujących naukę w szkołach zawodowych po ich zakończeniu chce podjąć pracę.

12. Praktyki zawodowe nie spełniają swojego zadania, ponieważ oceniane są negatywnie przez pracodawców, nauczycieli i samych uczniów.

13. Nie pozyskuje się wiedzy o szeroko pojętych losach absolwentów, która mogłaby wpły-nąć zarówno na ofertę edukacyjną szkół, jak i działania na pracodawców.

Główne pytania badawcze:1. Jaki jest stopień adekwatności kształcenia zawodowego do potrzeb obecnego i przy-

szłego lokalnego rynku pracy?2. W jaki sposób i w jakim stopniu firmy z powiatu malborskiego mają wpływ na kształ-

towanie oferty edukacyjnej w szkołach zawodowych? W jaki sposób kształtowana jest oferta edukacyjna szkół zawodowych?

3. W jakim stopniu szkoła rozwija u uczniów kompetencje kluczowe?4. W jakim stopniu młodzież korzysta z doradztwa zawodowego przy określaniu swojej ścież-

ki kariery zawodowej? Co w głównej mierze decyduje o wyborze kierunku kształcenia?5. Jakie są źródła finansowania szkolnictwa zawodowego, jaki to wywiera wpływ na rozwój

szkolnictwa zawodowego?6. W jakim stopniu młodzież korzysta z oferty zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, jaka

jest o nich opinia?7. Czy przez szkoły prowadzony jest monitoring losów absolwentów? Czy szkoły zawo-

dowe wykorzystują wiedzę o losach swoich absolwentów do wprowadzania zmian w ofercie edukacyjnej i jakości kształcenia?

8. Jaka jest opinia uczniów, nauczycieli i pracodawców o praktykach zawodowych?9. Czy istnieje tzw. model dialogu społecznego czy też partnerstwa w zakresie kształcenia

zawodowego – w jaki sposób osoby i instytucje współpracują ze sobą lub porozumie-wają się, aby rozwiązywać problemy dotyczące tego obszaru i wpływać tym samym na rozwój regionu?W ramach projektu przeprowadzony został szeroki program badawczy wsparty wiedzą

ekspercką opierający się zarówno na badaniach wtórnych, jak i pierwotnych. Pierwszym etapem projektu było przeprowadzenie i przygotowanie „Analizy desk rese-

arch”. Opracowanie to opiera się na analizie źródeł wtórnych, zebraniu istniejących informa-cji. W ramach prac przeszukano różne dostępne dane bazowe oraz oceniono zebrane infor-macje pod względem kompletności źródeł i ich jakości.

Celem badania danych wtórnych było zgromadzenie dokumentów, danych i wiedzy po-zwalających na uzyskanie informacji o: otoczeniu rynkowym, prognozach rozwoju regional-nej gospodarki, prognozach zmian na rynku pracy, stanie rozwoju szkolnictwa zawodowego, zawodach nadwyżkowych i deficytowych, dopasowaniu systemu edukacji do potrzeb rynku pracy i losach absolwentów.

13Główne pytania badawcze

W ramach badań pierwotnych wykonano: ▪ badania jakościowe i ilościowe wśród przedsiębiorców z powiatu malborskiego, ▪ badania jakościowe i ilościowe wśród uczniów ostatnich i przedostatnich klas szkół za-

wodowych, techników i liceum plastycznego z powiatu malborskiego, ▪ badania jakościowe i ilościowe wśród kadry zarządzającej i pedagogicznej szkół zawo-

dowych, techników i liceum plastycznego z powiatu malborskiego, ▪ badania jakościowe i ilościowe wśród partnerów współpracujących ze szkołami zawodo-

wymi, technikami i liceum plastycznym z powiatu malborskiego, ▪ badanie jakościowe wśród rodziców uczniów ostatnich i przedostatnich klas szkół zawo-

dowych techników i liceum plastycznego z powiatu malborskiego.W końcowej fazie projektu przygotowany został panel ekspertów. Zaproszeni do panelu

eksperci poproszeni zostali o skomentowanie wyników i proponowanych rozwiązań.

1. Wstęp

1. Wstęp

1.1. Podstawa opracowaniaStrategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010-2015 została

opracowana na podstawie: ▪ Analizy desk research, ▪ Badania ilościowego i jakościowego wśród podmiotów gospodarczych z powiatu mal-

borskiego, ▪ Badania ilościowego i jakościowego wśród uczniów ostatnich i przedostatnich klas szkół

zawodowych, techników i liceum plastycznego z powiatu malborskiego, ▪ Badania ilościowego i jakościowego wśród kadry zarządzającej i pedagogicznej szkół za-

wodowych, techników i liceum plastycznego z powiatu malborskiego, ▪ Badania ilościowego i jakościowego wśród partnerów współpracujących ze szkołami za-

wodowymi, technikami i liceum plastycznym z powiatu malborskiego, ▪ Badania jakościowego wśród rodziców uczniów ostatnich i przedostatnich klas szkół za-

wodowych techników i liceum plastycznego z powiatu malborskiego, ▪ Powiatowego programu na rzecz zatrudnienia i spójności społecznej na lata 2007-2013, ▪ Raportu z debat społecznych pt. Diagnoza potrzeb edukacyjnych w obszarze szkolnic-

twa zawodowego zgodnie z potrzebami lokalnego i regionalnego rynku pracy, ▪ Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu malborskiego 2002-2012, ▪ Strategii rozwiązywania problemów społecznych w powiecie malborskim na lata 2008-2015, ▪ Krajowego planu działań na rzecz zatrudnienia na lata 2009-2011, ▪ Regionalnego planu działań na rzecz zatrudnienia dla województwa pomorskiego na rok 2009, ▪ Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego, ▪ Strategii Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego do 2013 roku.

1.2. Metodologia badań

Analiza desk research

Pierwszym etapem projektu było przeprowadzenie analizy danych wtórnych. Zgroma-dzone zostały dokumenty, raporty i dane pozwalające na uzyskanie informacji dotyczących poniższych zagadnień.

Wstęp18

Zagadnienia poddane analizie: ▪ Otoczenie rynkowe - charakterystyka ilościowa, wielkościowa i branżowa lokalnych pra-

codawców. ▫ Liczba podmiotów na 1.000 mieszkańców. ▫ Analiza zmian w zakresie rejestracji podmiotów gospodarczych w regionie. ▫ Określenie jednostek wiodących ze względu na:

◦ Charakter działalności. ◦ Funkcje. ◦ Potencjał.

▪ Prognoza rozwoju gospodarki w województwie pomorskim a realia powiatu malborskie-go (statystyki, raporty i inne badania) - makroekonomiczne.

▫ Analiza dynamiki zmian liczby jednostek gospodarczych w regionie. ▫ Analiza struktury - porównanie według: gmin, sektorów własności i formy prawnej,

wielkości, sekcji PKD. ▫ Podatność firm regionu na kryzys ze wskazaniem na newralgiczne rodzaje działal-

ności gospodarczych. ▪ Prognozy zmian na rynku pracy w kraju i województwie oraz ich przełożenie na sytuację

powiatu malborskiego w latach 2009-2014. ▪ Stan i planowany rozwój szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim (oferta

kształcenia, klasyfikacja zawodów szkolnych, liczba szkół i struktura szkolnictwa zawo-dowego, liczba uczniów / absolwentów na przełomie ostatnich lat, źródła finansowania szkolnictwa zawodowego (samorząd, projekty unijne i inne), prognoza ilości uczniów na podstawie ostatnich klas gimnazjum oraz liczby miejsc w szkołach ponadgimnazjalnych zakończonych egzaminem dojrzałości, uwarunkowania formalno - prawne, zasoby ka-drowe, baza lokalowa, baza dydaktyczna).

▪ Zawody nadwyżkowe i deficytowe - stan i prognozy - województwo, powiat. ▫ Porównanie zawodów nadwyżkowych i deficytowych w województwie i powiecie.

▪ Edukacja a rynek pracy - dopasowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy, m.in. klasyfikacje zawodów, w tym zawody, na które jest zapotrzebowanie na rynku pracy.

▪ Analiza losów absolwentów.Analiza danych wtórnych została wykonana na podstawie następujących źródeł i doku-

mentów: ▪ analiz danych statystycznych o regionie - na podstawie Banku Danych Regionalnych

GUS, rejestru Ewidencji Działalności Gospodarczej, danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku, danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku,

▪ analiz sektorowych dot. procesów upadłościowych - Monitor Sądowy i Gospodarczy, analiza akt Krajowego Rejestru Sądowego,

▪ raportów i opracowań autorskich (Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, PBS DGA),

▪ danych uzyskanych ze szkół i Kuratorium Oświaty, ▪ innych dokumentów uzyskanych od Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku.

Wykorzystane zostały również badania desk research prowadzone w ramach projektu pn. „Wczoraj - Dziś - Jutro. Badanie zmian gospodarczych w Powiecie Malborskim”, współfi-nansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Poddziałanie 8.1.2 PO KL.


Metodologia badań jakościowych

Badaniami jakościowymi objęto pięć grup respondentów: przedsiębiorców, uczniów ostatnich i przedostatnich klas zasadniczych szkół zawodowych, techników i liceum pla-stycznego z powiatu malborskiego, kadrę zarządzającą i pedagogiczną tych szkół, partnerów współpracujących ze szkołami oraz rodziców uczniów ostatnich i przedostatnich klas.

Badania przeprowadzono w dwóch terminach: badania z przedsiębiorcami odbyły się 22.09.2009 r., natomiast badania z pozostałymi grupami respondentów przeprowadzono w dniach 9-20.10.2009 r. Część jakościowa poprzedziła badania ilościowe. Pozwoliło to na wstępną eksplorację problemów badawczych i uzupełnienie ankiet do badań ilościowych.

Podczas realizacji badań jakościowych zastosowano dwie techniki: w odniesieniu do przedsiębiorców - Zogniskowane Wywiady Grupowe (FGI, fokus), w odniesieniu do pozosta-łych grup - Indywidualne Wywiady pogłębione (IDI).

Zogniskowane Wywiady Grupowe (FGI, fokus) są spotkaniami dyskusyjnymi prowadzo-nymi przez moderatora według opracowanego wcześniej scenariusza. Technika ta charakte-ryzuje się obecnością podczas każdego spotkania 5-10 respondentów. Zawiera w sobie czyn-nik dyskusji grupowej, który pozwala na swobodną wymianę opinii wśród zebranych.

Indywidualne Wywiady Pogłębione (IDI, wywiady swobodne) są wywiadami z jedną osobą przeprowadzanymi w swobodnej atmosferze w oparciu o przygotowany scenariusz. Pozwalają na zebranie indywidualnych, szczerych i dogłębnych opinii (często nieuświado-mionych), których w potocznej rozmowie nie udałoby się wydobyć.

a) badanie jakościowe wśród przedsiębiorcówW ramach tej części badań zrealizowano dwa spotkania fokusowe na terenie Malborka:

▪ z firmami zatrudniającymi 5-20 osób, ▪ z firmami zatrudniającymi powyżej 20 osób.

Do uczestnictwa w spotkaniach zaproszono przedstawicieli tych firm, w których zatrud-nia się obecnie osoby z wykształceniem zawodowym, a dodatkowo w ostatnim roku firma zatrudniła lub w najbliższym roku planuje zatrudnienie minimum jednego nowego pracow-nika. W każdej z grup dyskusyjnych znaleźli się zarówno reprezentanci firm z Malborka, jak i innych miejscowości powiatu. Respondenci reprezentowali firmy z branż:

▪ budowlanej, ▪ spożywczej, ▪ metalowej, ▪ cukierniczej, ▪ odzieżowej, ▪ produkcyjnej, ▪ związanej z ochroną osób i mienia.

b) badanie jakościowe wśród uczniów placówek szkolnictwa zawodowego (szkół zawo-dowych, techników i liceum plastycznego)

W szkołach w Malborku i Nowym Stawie zrealizowano łącznie 20 wywiadów pogłębionych: ▪ 10 z uczniami przedostatnich klas, ▪ 10 z uczniami ostatnich klas.

Wstęp20

Respondenci byli uczniami klas o profilu: ▪ gastronomicznym, ▪ technologii żywienia, ▪ mechanicznym, ▪ plastycznym, ▪ sprzedawca, ▪ elektronicznym, ▪ informatycznym, ▪ budowlanym, ▪ ekonomicznym, ▪ wielozawodowym.

c) badanie wśród nauczycieli i kadry zarządzającej placówek szkolnictwa zawodowego W szkołach na terenie powiatu malborskiego zrealizowano 10 wywiadów pogłębionych:

▪ 7 z nauczycielami przedmiotów zawodowych, ▪ 3 z dyrektorami szkół zawodowych.

Respondenci reprezentowali następujące typy szkół: ▪ zasadnicze szkoły zawodowe (3 nauczycieli, 1 dyrektor), ▪ technika (3 nauczycieli, 2 dyrektorów), ▪ liceum plastyczne (1 nauczyciel).

d) badanie jakościowe wśród partnerów placówek szkolnictwa zawodowego Zrealizowano 5 wywiadów z przedstawicielami instytucji i firm współpracujących ze

szkołami zawodowymi z powiatu malborskiego.

e) badanie jakościowe wśród rodziców uczniów placówek szkolnictwa zawodowego Łącznie zrealizowano 10 wywiadów:

▪ 5 z rodzicami uczniów przedostatnich klas, ▪ 5 z rodzicami uczniów ostatnich klas.

Respondenci reprezentowali rodziców uczniów klas o profilu: ▪ gastronomicznym (2 osoby), ▪ technologii żywienia (1 osoba), ▪ mechanicznym (3 osoby), ▪ plastycznym (2 osoby), ▪ sprzedawca (2 osoby).

Metodologia badań ilościowych

Badania ilościowe zrealizowano wśród czterech zbiorowości: przedsiębiorców, uczniów ostatnich i przedostatnich klas zasadniczych szkół zawodowych, techników i liceum plastycz-nego z powiatu malborskiego, kadry zarządzającej i pedagogicznej tych szkół oraz partnerów współpracujących ze szkołami.

W przypadku przedsiębiorców zbadana została wylosowana próba, natomiast w przy-padku pozostałych grup badaniem objęto populacje. Prace terenowe trwały od października do końca listopada 2009 r.


a) badanie ilościowe wśród przedsiębiorcówBadanie z przedstawicielami podmiotów gospodarczych przeprowadzono za pomocą

wywiadu bezpośredniego face-to-face, przy wykorzystaniu klasycznej techniki badawczej - ankiety papierowej. Zostali nim objęci wyłącznie przedsiębiorcy, tzn. z badania wykluczono instytucje sektora publicznego.

Badanie zrealizowano na próbie 204 firm z powiatu malborskiego. Taka wielkość próby pozwala na wnioskowanie o badanej populacji z maksymalnym błędem statystycznym wy-noszącym +/- 6,7%, dla przedziału ufności 95% oraz frakcji 0,5.

Respondentami w projekcie byli prezesi, dyrektorzy, kierownicy personalni, kadrowi i inne osoby odpowiedzialne za politykę kadrową, personalną. Przed realizacją właściwego badania przeprowadzony został pilotaż w celu weryfikacji kwestionariusza wywiadu i orga-nizacji badania.

b) badanie ilościowe wśród uczniów placówek szkolnictwa zawodowego (szkół zawo-dowych, techników i liceum plastycznego)

Badanie wśród uczniów zostało zrealizowane we wszystkich ponadgimnazjalnych szko-łach zawodowych na terenie powiatu malborskiego, to jest w zespołach szkół nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, a także w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym.

Zastosowane zostało badanie audytoryjne. Przeszkoleni ankieterzy PBS DGA rozdawali ankiety uczniom w trakcie zajęć. Ankieterzy nie przeprowadzali wywiadów osobiście z każ-dym uczniem, ale rozdawali ankiety do samodzielnego wypełnienia. Zadaniem ankieterów było również przedstawienie celu badania i sposobu wypełniania ankiety. W trakcie wypeł-niania ankiety ankieter był obecny na miejscu, aby służyć pomocą w razie problemów ze zro-zumieniem pytań. Jego obecność zapobiegała porozumiewaniu się badanych i wspólnemu wypełnianiu ankiet. Podjęto również próbę dotarcia do uczniów, których nie było w szkole w dniu badania - nauczycielom zostawiane były puste ankiety wraz z kopertami.

Założeniem badania było dotarcie do całej populacji objętej badaniem, to jest, według informacji uzyskanej od dyrekcji badanych szkół - zbadanie 823 uczniów ostatnich i przed-ostatnich klas. Efektywność badania wyniosła 97%. W wyniku analizy jakości uzyskanego ma-teriału, ze zbioru usunięto 2 ankiety z powodu bardzo dużej liczby braków danych. Ostatecz-nie w zbiorze wykorzystanym do analiz znalazło się 800 ankiet. Maksymalny błąd statystyczny wynosi w tym przypadku +/- 0,6%.

c) badanie ilościowe wśród nauczycieli i kadry zarządzającej placówek szkolnictwa za-wodowego

Badania ilościowe wśród nauczycieli i dyrektorów zostało zrealizowane we wszystkich ponadgimnazjalnych szkołach zawodowych na terenie powiatu malborskiego, to jest w ze-społach szkół nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, a także w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym oraz Centrum Edukacji Zawodowej.

Przeszkoleni ankieterzy PBS DGA rozdawali ankiety nauczycielom lub zostawiali pakiet ankiet w pokoju nauczycielskim. Nauczyciele oraz dyrektorzy wypełniali ankiety samodziel-nie i oddawali ankieterom lub wrzucali do specjalnych urn przygotowanych w sekretariatach szkół.

Założeniem badania było dotarcie do całej populacji objętej badaniem. Według informa-cji uzyskanej od dyrekcji badanych szkół, badaniem objęto 204 nauczycieli oraz 6 dyrektorów malborskich szkół. Efektywność badania wyniosła 87%. W wyniku analizy jakości uzyskanego

Wstęp22

materiału, ze zbioru usunięto 2 ankiety z powodu bardzo dużej liczby braków danych. Osta-tecznie w zbiorze wykorzystanym do analiz znalazło się 175 ankiet (w tym 71 od nauczy-cieli przedmiotów zawodowych i 5 od dyrektorów). Maksymalny błąd statystyczny wynosi +/- 2,8%.

d) badanie ilościowe wśród partnerów placówek szkolnictwa zawodowegoBadanie ilościowe wśród partnerów zostało zrealizowane za pomocą wywiadu bezpo-

średniego face-to-face, przy wykorzystaniu ankiety papierowej.Badanie zrealizowano wśród 20 partnerów z powiatu malborskiego. Instytucje i organi-

zacje zostały wytypowane do badania jako partnerzy współpracujący z zasadniczymi szkoła-mi zawodowymi, technikami, liceum plastycznym. Chodziło o różnego rodzaju wsparcie, np. pomoc finansową, merytoryczną, organizowanie staży, szkoleń dla uczniów lub nauczycieli, przekazywanie pomocy dydaktycznych, wsparcie przy kształtowaniu oferty edukacyjnej, itp.

Respondentami w projekcie były osoby, które na co dzień zajmują (lub zajmowały) się kontaktem ze szkołami, uczniami, nauczycielami tych szkół. Większość badanych podmiotów stanowiły instytucje z sektora publicznego (17 instytucji). Ankiety zrealizowano również z or-ganizacjami pozarządowymi (3 organizacje).

Panel ekspertów

Panel ekspertów został przeprowadzony w postaci korespondencji e-mailowej i krótkich rozmów wprowadzających (telefonicznych). Ekspertom przedstawiona została robocza wer-sja „Strategii rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010-2015” z prośbą o uwagi i komentarze oraz informację, czy konstruowane rekomendacje idą we właściwym kierunku.

Do panelu ekspertów zaproszono pięć osób reprezentujących Uniwersytet Gdański, Centrum Kształcenia Ustawicznego w Gdańsku i w Sopocie, Wydział Oświaty w Sopocie i przedstawiciela pracodawców Pomorza.

1.3. Opis problematyki badawczejDane zebrane z badań jakościowych i ilościowych wśród firm dotyczyły poniższych za-gadnień:

▪ Sytuacja firm, popyt na ich produkty i usługi, przewidywane zmiany cen i wzrost obrotów. ▫ Ocena aktualnej sytuacji ekonomicznej firmy. ▫ Prognozy rozwoju w odniesieniu do badań koniunktury w kraju.

▪ Dokonywane lub planowane na najbliższy czas inwestycje. ▫ Czy firmy dokonują inwestycji, czy planują inwestować? ▫ W jaki sposób zdobywane są fundusze na inwestycje? ▫ Jakie są obszary przeprowadzanych lub planowanych inwestycji? ▫ Na jakie bariery natrafiają przedsiębiorcy w związku z działaniami inwestycyjnymi?

231.3. Opis problematyki badawczej

▪ Możliwości rozwoju firm, zwiększenia sprzedaży, wzrostu zatrudniania. ▫ Co może wpłynąć na rozwój firmy i zwiększenie sprzedaży? ▫ Co może wpłynąć na wzrost zatrudnienia w firmie?

▪ Bariery rozwojowe przedsiębiorstw. ▫ Na jakie bariery związane z rozwojem i zwiększeniem zatrudnienia natrafiają przed-

siębiorcy? ▪ Prognozy dot. zatrudniania nowych pracowników - zawody (z podziałem na lata) - ich

zgodność z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego. ▪ Preferencje i oczekiwania pracodawców wobec kandydatów do pracy (poziom wykształ-

cenia, umiejętności, kwalifikacje, uprawnienia, doświadczenie, cechy osobiste itp.) - „Ide-alne profile zawodowe”.

▪ Ocena systemu szkolnictwa zawodowego w oczach pracodawców (programy szkolnic-twa zawodowego - słabe i mocne strony, zajęcia praktyczne, wskazanie ewentualnych braków i luk, użyteczność wiedzy szkolnej na rynku pracy).

▪ Współpraca z urzędem pracy i placówkami szkolnictwa zawodowego (szkolenia refun-dowane przez urząd, oferty pracy - zawody deficytowe i nadwyżkowe - porównanie z analizami danych wtórnych przeprowadzonymi w ramach niniejszego projektu, pro-gramy szkolnictwa zawodowego, praktyki).

▪ Potrzeby informacyjne.

Dane zebrane z badań jakościowych i ilościowych wśród uczniów dotyczyły poniższych zagadnień:

▪ Świadomość wyboru kierunku zawodowego - ocena poziomu poradnictwa zawodowego. ▫ Czy uczniowie zostali w odpowiedni sposób poinformowani o ofercie szkół zawo-

dowych z terenu powiatu? Czy informacja, którą otrzymali była wyczerpująca i rze-telna?

▫ Czy w tej chwili wybraliby inny kierunek? Jaki? ▪ Świadomość sytuacji na lokalnym i regionalnym rynku pracy.

▫ Jak oceniają swoje szanse na znalezienie pracy w zawodzie? ▫ Jak oceniają swoje szanse na znalezienie jakiejkolwiek pracy? ▫ Czy będą musieli (czy chcą) migrować w poszukiwaniu pracy do innych regionów? ▫ Jak oceniają sytuację na lokalnym i regionalnym rynku pracy? Czy ich zdaniem jest

lepsza, czy gorsza w porównaniu z innymi powiatami w województwie? ▪ Plany dotyczące przyszłej pracy i dalszego kształcenia.

▫ Czy po zakończeniu nauki w obecnej szkole będą szukać pracy (czy będzie to praca na stałe czy dorywcza)?

▫ Czy zamierzają się dalej dokształcać? W jakim systemie? W jakim kierunku? Czy ten kierunek jest zgodny z obecnym kierunkiem nauczania?

▪ Ocena programu nauczania - ocena planów zajęć (merytorycznych i praktycznych - w tym nauki zawodu, przedsiębiorczości, języków obcych, ITC).

▪ Ocena kompetencji, metod pracy i podejścia nauczycieli. ▪ Ocena praktyk - słabe i mocne strony, poziom wiedzy i umiejętności przekazywanych

przez pracodawców - opiekunów praktyk. ▪ Ocena swoich umiejętności i kompetencji w kontekście dalszej nauki oraz wyuczonego

zawodu - wskazanie braków. ▪ Ocena swojej konkurencyjności na tle uczniów innych szkół (wyższych, średnich).

Wstęp24

▪ Atrakcyjność kształcenia zawodowego w powiecie (czy i dlaczego nastąpił spadek lub wzrost zainteresowania kształceniem zawodowym).

▪ Warunki w szkole lub placówce. ▪ Korzystanie z korepetycji - równość szans - wskazanie przedmiotów, problemów (przy-

czyny - alternatywa czy konieczność?). ▪ Zajęcia pozalekcyjne - chęć uczestnictwa, tematyka, ocena atrakcyjności istniejącej ofer-

ty, wskazanie jej braków. ▪ Zajęcia i kształcenie pozaszkolne. ▪ Aktywność społeczna - wolontariat, edukacja pozaformalna. ▪ Równość szans, w tym równość płci w edukacji, ▪ Poziom i jakość kształcenia, możliwości wyboru dodatkowych zajęć. ▪ Potrzeby informacyjne.

Dane zebrane z badań jakościowych i ilościowych wśród nauczycieli i kadry zarządzają-cej dotyczyły poniższych zagadnień:

▪ Możliwości reagowania na zmieniające się potrzeby lokalnego rynku pracy. ▪ Zmiany profilów kształcenia zawodowego dokonane w przeciągu ostatnich lat - uzasad-

nienie ich wprowadzenia. ▪ Organizacja procesu kształcenia. ▪ Efekty kształcenia - wyniki. ▪ Problemy z uczniami - przyczyny i skutki. ▪ Rozwój zawodowy i kompetencje nauczycieli (doskonalenie nauczycieli w zakresie no-

woczesnych metod nauczania). ▪ Programy nauczania - ocena słabych i mocnych stron. ▪ Metody pracy z uczniami. ▪ Korepetycje - podejście nauczycieli. ▪ Pomoc udzielana uczniom w wyborze ścieżki kariery - poradnictwo zawodowe. ▪ Ocena praktyk - poziomu wiedzy i umiejętności przekazywanych przez pracodawców -

opiekunów praktyk. ▪ Atrakcyjność i promocja kształcenia zawodowego (czy i dlaczego nastąpił spadek lub

wzrost zainteresowania kształceniem zawodowym). ▪ Warunki działalności szkoły lub placówki, w tym pomoc ze strony samorządu i innych

instytucji. ▪ Dodatkowe działania szkół w zakresie pozyskiwania środków na finansowanie potrzeb

edukacyjnych młodzieży - podnoszenie jakości i efektywności kształcenia. ▪ Programy rozwojowe wprowadzone w szkołach i ich efektywność. ▪ Zajęcia pozalekcyjne. ▪ Baza dydaktyczna. ▪ Potrzeby informacyjne.

Dane zebrane z badań jakościowych i ilościowych wśród partnerów szkół dotyczyły po-niższych zagadnień:

▪ Planowane inwestycje (firmy i instytucje publiczne). ▫ Czy firmy i instytucje publiczne dokonują inwestycji, czy planują inwestować? ▫ W jaki sposób zdobywane są fundusze na inwestycje? ▫ Jakie są obszary przeprowadzanych lub planowanych inwestycji?

251.3. Opis problematyki badawczej

▫ Na jakie bariery natrafiają firmy i instytucje publiczne w związku z działaniami in-westycyjnymi?

▪ Ocena systemu kształcenia zawodowego - programów nauczania w szkolnictwie zawo-dowym (w tym nauka zawodu, poradnictwo zawodowe, przedsiębiorczość, korepetycje).

▫ Czy system kształcenia zawodowego spełnia oczekiwania firm i instytucji publicz-nych wspierających szkolnictwo zawodowe?

▫ Jakie zmiany można wprowadzić? Jakie rozwiązania mogłyby wpłynąć na poprawę systemu kształcenia?

▪ Ocena współpracy z placówkami szkolnictwa zawodowego (z wyłączeniem szkół dla do-rosłych) - wsparcie merytoryczne i finansowe.

▫ Jaki jest zakres współpracy z placówkami szkolnictwa zawodowego? ▫ Jak oceniają aktualną współpracę? ▫ Czy mogliby zwiększyć wsparcie, w jakim zakresie?

▪ Atrakcyjność i promocja kształcenia zawodowego w powiecie (czy i dlaczego nastąpił spadek lub wzrost zainteresowania kształceniem zawodowym).

▫ Jak oceniają atrakcyjność kształcenia zawodowego w powiecie? ▫ Czy promocja kształcenia zawodowego prowadzona jest w odpowiednim zakresie?

Co należałoby poprawić? Czy promocja powinna być prowadzona dodatkowymi kanałami?

Dane zebrane z badania jakościowego wśród rodziców uczniów ostatnich i przedostat-nich klas szkół zawodowych techników i liceum plastycznego z powiatu malborskiego obejmowały następujące zagadnienia:

▪ Ocena systemu szkolnictwa zawodowego w oczach rodziców (programy szkolnictwa zawodowego - słabe i mocne strony, zajęcia praktyczne, praktyki zawodowe, wskazanie ewentualnych braków).

▪ Ocena programu nauczania - ocena planów zajęć (merytorycznych i praktycznych - w tym nauki zawodu, przedsiębiorczości, języków obcych, ITC).

▪ Ocena kompetencji, metod pracy i podejścia nauczycieli. ▪ Ocena umiejętności i kompetencji absolwentów w kontekście dalszej nauki oraz wy-

uczonego zawodu - wskazanie braków. ▪ Ocena współpracy z nauczycielami i wychowawcami - zaangażowanie obu stron. ▪ Efekty kształcenia - wyniki. ▪ Atrakcyjność kształcenia zawodowego w powiecie (czy i dlaczego nastąpił spadek lub

wzrost zainteresowania kształceniem zawodowym?). ▪ Świadomość wyboru kierunku zawodowego wśród młodzieży - ocena poziomu porad-

nictwa zawodowego. ▪ Korzystanie z korepetycji - równość szans - wskazanie przedmiotów, problemów, przy-

czyn, możliwości finansowania. ▪ Zajęcia pozalekcyjne. ▪ Zajęcia i kształcenie pozaszkolne. ▪ Aktywność społeczna - wolontariat, edukacja pozaformalna. ▪ Równość szans, w tym równość płci w edukacji, poziom i jakość kształcenia, możliwości

wyboru dodatkowych zajęć. ▪ Problemy z uczniami - przyczyny i skutki. ▪ Potrzeby informacyjne.

Wstęp26

1.4. Charakterystyka badanych zbiorowościPrzedsiębiorstwa

Pod koniec 2008 r. w powiecie malborskim działało 5.826 podmiotów gospodarczych (na 1.000 mieszkańców powiatu przypadały 92 podmioty), z czego około 7% stanowiły podmioty funkcjonujące w sektorze publicznym, natomiast około 93% jednostek gospo-darczych (5.422 firmy) to przedsiębiorstwa działające w sektorze prywatnym.

Niemal co druga badana firma reprezentuje branżę handlową, 40% to firmy usługowe, a 10% - produkcyjne. Zdecydowana większość, bo niemal 80% malborskich firm, to mikro-przedsiębiorstwa - zatrudniające poniżej 10 pracowników. 17% to firmy małe - o zatrudnieniu 10-49 osób, pozostałe 5% to firmy: średnie duże - zatrudniające co najmniej 50 osób.

15% firm osiągnęło za 2008 rok najniższy próg przychodów, nie przekraczający 50 tys. złotych, dalsze 10% firm zadeklarowało przychody w wysokości 50-100 tys. zł, niemal 15% przedsiębiorstw osiągnęło przychód między 100 tys. a milionem złotych, zaś co dziesiąte badane przedsiębiorstwo z powiatu malborskiego szczyci się przychodami wielkości ponad milion zł. Połowa firm nie potrafiła lub nie chciała udzielić informacji o sytuacji finansowej swojego przedsiębiorstwa.

Większość firm, bo 2/3 funkcjonuje na rynku ponad 10 lat, co czwarta działa od 5 do 10 lat. 6% badanych przedsiębiorstw funkcjonuje co najwyżej 2 lata.

SzkołyW powiecie malborskim szkoły zawodowe funkcjonują w Zespołach Szkół Ponadgimna-

zjalnych. Oprócz Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5, który ma swoją siedzibę w Nowym Stawie, pozostałe Zespoły Szkół znajdują się w Malborku. W Malborku funkcjonują 2 technika, oraz 2 zasadnicze szkoły zawodowe. W Nowym Stawie jest 1 technikum i 1 zasadnicza szkoła zawodowa. W sumie w powiecie malborskim młodzież kształci się w 3 technikach i 3 zasadni-czych szkołach zawodowych.

Oprócz wymienionych powyżej szkół zawodowych w powiecie malborskim zlokalizowa-ne jest liceum plastyczne oraz Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, w którym znajduje się Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 5.

UczniowieWiększość próby (60%) stanowili uczniowie techników, resztę (37%) - uczniowie zasad-

niczych szkół zawodowych. Uczniowie liceum plastycznego stanowili zaledwie 4% próby (31 osób). Nieco więcej uczniów uczy się obecnie w przedostatnich klasach zawodowych szkół ponadgimnazjalnych, niż w ostatnich (54% versus 46%).

Uczniowie kształcą się w różnych kierunkach, ale najwięcej osób, bo co czwarta, wybrała kierunki gastronomiczne (technik organizacji usług gastronomicznych, kucharz małej gastro-nomii, technik żywienia i gospodarstwa domowego). Badani w kierunkach gastronomicznych kształcą się głównie w zasadniczych szkołach zawodowych. Niemal dwukrotnie więcej w ra-mach tych kierunków uczy się dziewcząt niż chłopców. Mniej więcej co ósma osoba kształci się w klasach o profilu elektryczno-elektronicznym i mechanicznym (niemal wyłącznie chłop-cy) oraz ekonomicznym (przede wszystkim dziewczęta, wyłącznie w technikum).

Inne kierunki są nieco mniej popularne - po około 7% ogółu uczniów zawodowych szkół ponadgimnazjalnych uczy się w klasach: turystycznych (wyłącznie w technikum, zdecydowana

271.4. Charakterystyka badanych zbiorowości

większość to dziewczęta), informatycznych (wyłącznie w technikum, niemal wyłącznie chłopcy), a także budowlanych (chłopcy, zarówno w technikum, jak i w ZSZ). Uczniowie liceum plastycz-nego (są to przede wszystkim dziewczęta) kształcą się w zawodzie technik plastyk. W populacji uczniów ostatnich i przedostatnich klas zawodowych szkół ponadgimnazjalnych przeważają chłopcy - stanowią 56% próby. Można domniemywać, że z kolei w liceach ogólnokształcących nieco więcej jest dziewcząt.

Niemal połowa badanych uczniów (47%) pochodzi z rodzin, w których pracuje obydwoje rodziców / opiekunów. 42% stanowią osoby pochodzące z rodzin, gdzie pracuje jeden z ro-dziców. 10% stanowią osoby, których żadne z rodziców nie pracuje.

Zdecydowana większość uczniów posiada obydwoje rodziców. Częściej zdarza się, że uczeń nie ma ojca - 5% niż matki - 1%. Większość badanych ma rodzeństwo: 59% - dwoje rodzeństwa lub więcej, 33% - siostrę lub brata, a 8% stanowią jedynacy. Uczniowie ze wsi częściej niż uczniowie z miasta mają co najmniej dwoje rodzeństwa.

Według deklaracji połowy uczniów, sytuacja materialna ich rodzin jest co najmniej do-bra. 42,5% uczniów uznało ją za przeciętną, a 7% za złą lub bardzo złą.

Co drugi uczeń malborskich szkół zawodowych pochodzi ze wsi. Największe rozwar-stwienie ze względu na miejsce zamieszkania dostrzec można wśród uczniów liceum pla-stycznego, gdzie nieco więcej jest mieszkańców miasta (61%).

NauczycieleNajwięcej nauczycieli pracuje w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 i oni także sta-

nowią największą grupę wśród badanych (1/3). Nauczyciele z ZSP nr 2 stanowią 1/4, a z ZSP nr 2 oraz nr 5 - po 15-16% populacji. Najmniej nauczycieli pracuje w CEZ (7%) oraz w SOSW (3% populacji). Większość kadry pedagogicznej malborskich szkół zawodowych stanowią ko-biety (średnio niemal 60%), szczególnie dużo jest w ich w Zespole nr 3 (prawie 80%). Więk-szość kobiet uczy przedmiotów ogólnokształcących, wśród kadry kształcącej w przedmio-tach zawodowych przeważają mężczyźni (57%).

Średnia wieku badanych nauczycieli wyniosła 43 lata, przy czym więcej młodszych na-uczycieli pracuje w ZSP nr 2 i 3, a zdecydowanie najwięcej najstarszych - w ZSP nr 5. Wśród nauczycieli przedmiotów zawodowych połowę stanowią osoby w wieku 50 lat i więcej, a tylko 7% - osoby poniżej 30 roku życia, w grupie nauczycieli kształcących w przedmiotach ogólno-kształcących odsetek osób najmłodszych i najstarszych jest zbliżony (15-20%).

Co trzeci badany nauczyciel pracuje w oświacie 10 lat lub mniej (najwięcej takich osób pracuje w ZSP nr 3 - niemal połowa kadry pedagogicznej, a także w ZSP nr 2 - 41%). Również co trzeci deklaruje staż pracy między 11 a 20 lat. Pozostała 1/3 badanych nauczycieli pracuje w oświacie dłużej niż 20 lat - najwięcej takich osób zatrudnionych jest w ZSP nr 5 (stanowią one aż 60% kadry pedagogicznej). Średni staż pracy w oświacie wśród nauczycieli malborskich szkół zawodowych wynosi nieco ponad 16 lat, przy czym zmienna ta nie różnicuje nauczycie-li przedmiotów zawodowych i ogólnokształcących (choć ci ostatni są młodsi wiekiem). Średni staż pracy w danej szkole to 11 lat, w ZSP nr 2 i 3 - jest niższy (średnio 8-9 lat), a najwyższy - w ZSP nr 5 (średnio 16 lat).

Największą grupę w malborskich szkołach zawodowych stanowią nauczyciele dyplo-mowani - niemal połowę ogółu, przy czym wyraźnie więcej jest ich w ZSP nr 5 (prawie 2/3 kadry pedagogicznej tej szkoły), a stosunkowo najmniej - w ZSP nr 4 (40% kadry). Nauczycieli dyplomowanych jest więcej wśród uczących przedmiotów ogólnokształcących (50,5%), niż

Wstęp28

zawodowych (38%). Oczywiście odsetek nauczycieli dyplomowanych wzrasta wraz z długo-ścią stażu w oświacie. Nauczyciele mianowani stanowią ¼ kadry malborskich szkół, wyraźnie najwięcej jest ich w ZSP nr 4 (35% ogółu nauczycieli w tej szkole). Co piąta osoba ucząca w malborskich szkołach zawodowych to nauczyciel kontraktowy (szczególnie dużo - 30% - jest ich w ZSP nr 2), nauczyciele stażyści stanowią 5% ogółu, a dyrektorzy - 3%.

Prawie 3/5 stanowią nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących, zwłaszcza w ZSP nr 2, gdzie stanowią niemal 80%. Wśród nauczycieli przedmiotów zawodowych największą grupę stanowią ci, uczący na kierunkach mechanicznych (25% ogółu), także elektryczno-elektro-nicznych (18%), gastronomicznych (16%) oraz ekonomicznych (15%).

Rodzice Jest to grupa, która była badana wyłącznie w ramach badania jakościowego. Wywiady

przeprowadzono z 9 kobietami i 1 mężczyzną. Połowa respondentów w chwili przeprowadza-nia badania nie pracowała zarobkowo. Wśród osób pracujących zawodowo, większość wyko-nuje proste zawody, opierające się na pracy fizycznej, podobnie jak ich współmałżonkowie.

Respondenci pozostający w domu cenią swoją pracę na rzecz dzieci, widzą jej efekt, czu-ją się potrzebni. Ich główną motywacją do poszukiwania pracy jest ciężka sytuacja finansowa.

Osoby, które pracują zawodowo (zarówno badane jak i ich współmałżonkowie), w więk-szości nie lubią swojej pracy, nie realizują w niej swoich pasji. Kojarzy im się głównie ze zmę-czeniem i koniecznością zarabiania pieniędzy. Mężczyźni rzadko opowiadają o niej w domu, zazwyczaj w kontekście pojawiających się problemów i niedogodności. Można odnieść wra-żenie, że zawód rodziców i warunki ich pracy stanowią rodzaj „straszaka” - anty wzoru. Dzieci mają się dobrze uczyć, by uniknąć losu rodziców.

Wyjątek stanowią nauczyciele i przedszkolanka. Mają pozytywny stosunek do swojej pracy, dużo o niej mówią, często pracują w domu, przygotowując się do zajęć. Oni też wydają się być bardziej skłonni do poświęceń, by dzieci mogły kontynuować naukę na wyższym po-ziomie (korepetycje, dalsze plany), mają też większe ambicje dotyczące dzieci.

Partnerzy

Respondentami w projekcie były osoby, które na co dzień zajmują (lub zajmowały) się kontaktem ze szkołami, uczniami, nauczycielami tych szkół. Większość badanych podmiotów stanowiły instytucje z sektora publicznego (17 instytucji). Ankiety zrealizowano również z or-ganizacjami pozarządowymi (3 organizacje). Badane instytucje wskazały głównie na lokalny zasięg swojej działalności (17 instytucji). Pozostałe zadeklarowały zasięg regionalny (1 insty-tucja), ogólnopolski (1 instytucja) i międzynarodowy (1 instytucja). Siedemnaście instytucji działa na rynku dłużej niż 10 lat, trzy - 10 lat lub krócej. Ponad połowa badanych (11 instytucji) przyznaje, że współpraca ze szkołami trwa dłużej niż 10 lat, a sześć - 10 lat lub krócej. Trzy instytucje twierdzą, że w chwili obecnej nie współpracują ze szkołami, ale wcześniej miało to miejsce.

291.5. Podsumowanie wyników badań


1.5.1. Podsumowanie wyników badań jakościowych

Ocena sytuacji na rynku pracyZarówno rodzice, jak i uczniowie dość negatywnie oceniają rynek pracy w powiecie mal-

borskim. Zdają sobie sprawę, że znalezienie pracy może być dużo trudniejsze niż w przypad-ku większych aglomeracji. Często pojawia się kwestia likwidacji dużych zakładów pracy, które dawały zatrudnienie powiatowi. Na podstawie wywiadów z pracodawcami można wywnio-skować, że obawy uczniów i rodziców są uzasadnione. Pracodawcy, choć pomimo kryzysu nie planują zwolnień, nie zamierzają jednak zwiększać zatrudnienia.

W naszym przypadku inwestycje, jeżeli się zdarzą, a próbujemy iść w tym kierunku. To nieste-ty one spowodują obniżenie zatrudnienia. Bo nasze inwestycje będą szły w kierunku moder-nizacji i automatyzacji parku maszynowego, który posiadamy - firma zatrudniająca więcej niż 20 osób.Jednocześnie widać nieco większy optymizm badanych, którzy wyżej oceniają szanse

na znalezienie pracy przez uczniów zasadniczych szkół zawodowych w porównaniu do ab-solwentów innych typów szkół. Respondenci podkreślają mocną stronę szkolnictwa zawodo-wego, jaką jest uzyskanie konkretnego zawodu (w odróżnieniu od absolwentów szkół ogól-nokształcących).

Współpraca ze szkołamiZarówno rodzice, pracodawcy, jak i partnerzy dość pozytywnie wypowiadają się na te-

mat współpracy ze szkołami zawodowymi. Okazuje się jednak, że w przypadku organizacji praktyk, przedstawiciele firm liczyliby bardziej na inicjatywę szkół w poszukiwaniu pracodaw-ców, a nie odwrotnie. Pozytywne oceny współpracy dotyczą tak naprawdę kontaktu z po-szczególnymi osobami zaangażowanymi we współpracę: opiekunem praktyk, psychologiem, pedagogiem, wychowawcą.

Nie wiem czy szkoły w ogóle są zainteresowane kontaktem z pracodawcami, bo może tutaj jest luka i tutaj jest pewien brak - firma zatrudniająca 5-20 osób.

Kształcenie zawodowe w powiecieUczniowie, rodzice i nauczyciele raczej pozytywnie postrzegają lokalne szkoły - doceniają

poziom nauczania przedmiotów zawodowych, korzyści, jakie daje ukończenie szkoły zawodowej, a przede wszystkim duże zróżnicowanie kierunków, które można dopasować do zainteresowań ucznia. Co ciekawe, nawet pracodawcy ogólnie oceniający kształcenie zawodowe dość nisko, uważają, że powiat malborski wypada w kwestii szkół zawodowych nie najgorzej. Szczególnie do-brze oceniono szkoły z samego Malborka: Zespoły Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 i nr 4.

Przyuczaliśmy tych, którzy byli czy to po szkole zasadniczej zawodowej czy po technikum. Ale musiał być po prostu przez kilka lat doszkalany. I w tej chwili załogę mamy w miarę przygoto-waną. Bo to są ludzie z długoletnim stażem u nas - firma zatrudniająca więcej niż 20 osób.Respondenci są raczej zgodni w kwestii poziomu zainteresowania szkolnictwem zawodo-

wym. Twierdzą, że najlepszym dowodem jego atrakcyjności jest duża liczba osób chcących się uczyć w szkołach zawodowych. Badani nie przewidują zmniejszenia się tego zainteresowania.

„

„

„

Wstęp30

Prawdopodobnie głównym czynnikiem zachęcającym do tej formy kształcenia jest możli-wość szybkiego uzyskania zawodu i rozpoczęcia pracy.

Myślę, że jest coraz więcej chętnych do zawodówek i techników, bo teraz każdy patrzy, żeby zdobyć zawód i wyjść ze szkoły z zawodem, jakimkolwiek, czy to będzie budowlanka, czy sprzedawca, czy fryzjerka. Po liceum wychodząc, nie ma się nic. Trzeba dalej iść, a nie każde-go na to stać, bo to są już odpłatne - ZSZ, rodzic.

Poziom informacji i doradztwo zawodoweWśród uczniów pojawiają się opinie, że brakuje informacji dotyczących perspektyw, ja-

kie oferuje ukończenie szkoły zawodowej (pewny zawód, a jednocześnie możliwość dalszego kształcenia).

Poradnictwo zawodowe postrzegane jest jako instytucja atrakcyjna, zarówno przed podjęciem decyzji o wyborze szkoły, jak i w trakcie jej trwania. Różne grupy respondentów są co do tego zgodne. Chociaż nauczyciele, dyrektorzy i partnerzy twierdzą, że doradztwo za-wodowe jest obecnie szeroko dostępne dla uczniów, okazuje się jednak, że ci ostatni rzadko z niego korzystają. Nie zmienia to faktu, że uczniowie widzą istotną rolę tego doradztwa na dwóch etapach: wyborze szkoły zawodowej oraz poszukiwania pracy.

Niewiele jest osób, które wiedzą, czego chcą, a ludzie się bardzo wahają. Pójdę do tej szkoły albo pójdę do tej szkoły no i taki doradca zawodowy mógłby pomóc ukierunkować, wskazać jego zalety i wady ucznia, powiedzieć, w czym jest dobry, w czym ma szansę się naprawdę dobrze rozwinąć. No to na pewno by się przydało - liceum plastyczne, uczeń.W przypadku osób wybierających szkołę doradztwo powinno się skupiać na definiowa-

niu mocnych/słabych stron kandydata, ukierunkowaniu go wedle zainteresowań i wsparciu w podjęciu decyzji. Pomoc powinna obejmować również przedstawienie poszczególnych profili kształcenia wraz z zawodami, jakie po danym profilu można wykonywać. W przypadku osób kończących edukację oczekiwania skupiały się wokół wsparcia w poszukiwaniu pracy - informacje o tym jak szukać, gdzie szukać, jakie są podstawowe dane o rynku pracy.

No jak się wahają, a ja zdecydowałem, że zawodówka, a jak bym poszedł do tego poradnika, powiedziałby mi dobre strony i złe strony to może bym się zdecydował to technikum zrobić - ZSZ, uczeń.

Ocena nauczania w szkołach zawodowych Uczniowie i rodzice zgodni są co do oceny programu nauczania w szkołach. Obie grupy

twierdzą, że w programie zbyt wiele miejsca poświęca się nauczaniu przedmiotów ogólnych. Respondenci podchodzą do nauczania w szkołach zawodowych bardzo pragmatycznie. Ich zdaniem największy nacisk powinno się położyć na przedmioty zawodowe, a przede wszyst-kim ich naukę praktyczną. Podobne zdanie mają niektórzy nauczyciele. Jednocześnie właśnie nauczanie przedmiotów zawodowych oceniane jest bardzo pozytywnie przez uczniów, ich rodziców oraz, co zrozumiałe, samych nauczycieli i dyrektorów szkół.

To jest właśnie to, że powinno być więcej tych zawodowych przedmiotów. Mi chodzi ogól-nie o technologię gastronomiczną i gotowanie. Bo trochę ich jest mało. Znaczy mamy tylko 4 godziny w tygodniu. Jednego dnia. Ale moim zdaniem, to jest za mało - technikum, uczeń.Dodatkowe zastrzeżenia, co do programu nauczania zgłaszali nauczyciele. Ich zdaniem

program jest zdecydowanie przeładowany, w związku z czym trudno go skutecznie zrealizo-wać. Podobne opinie pojawiły się również w przypadku uczniów. Sugerują oni nawet kon-kretne rozwiązania polegające na zmniejszeniu liczby godzin religii, wychowania fizycznego lub przedmiotów ogólnych niezwiązanych z uczonym zawodem.

„

„

„

„


Zbędna jest religia, mamy dwie religie w tygodniu, a jedną historię, to powinno być, chociaż 2 historie, a jedna religia - technikum, uczeń.

Ocena wiedzy i kompetencji nauczycieliOgólna ocena wiedzy i kompetencji nauczycieli wypada dobrze. Zarówno uczniowie,

jak i rodzice doceniają nauczycieli przedmiotów zawodowych, ich kompetencje merytorycz-ne i pedagogiczne. Nieco mniej pochlebne są oceny nauczycieli przedmiotów ogólnych. Co ciekawe, rodzice słabiej oceniają młodych nauczycieli, ich zdaniem niedoświadczonych, podczas gdy dyrektorzy właśnie ich chwalą za wysoki poziom kwalifikacji.

Poziom trzymają. To są specjaliści (…) Są i komunikatywni i potrafią przekazać wiedzę, i wy-magają potem tej wiedzy. Uważam, że w porządku - technikum, rodzic.No nie ma raczej tutaj tematu do dyskusji z takim nauczycielem, który przez ileś tam dziesiąt lat uczył się prowadzenia lekcji ex catedra, kreda, tablica, wskaźnik ewentualnie, popatrzcie tutaj, popatrzcie tam. No to jest w zasadzie już bezcelowe, bo ten nauczyciel i tak nie zmie-ni swojego postępowania. Po prostu, no tak myślę w jakiejś dalszej perspektywie jakaś taka zmiana pokoleniowa kiedyś nastąpi głębsza, to chyba te metody aktywizujące bardziej za-czną się upowszechniać - ZSZ, dyrektor.

Problem korepetycjiZ wypowiedzi respondentów wynika, że korepetycje nie są popularne w szkołach za-

wodowych, choć uczniowie nie wykluczają skorzystania z nich w przypadku przedmiotów maturalnych lub sprawiających im problemy przedmiotów ogólnych (matematyka).

Wśród nauczycieli panuje przekonanie, że uczniom powinna wystarczyć wiedza zdobyta na lekcjach.

Większość badanych rodziców twierdzi, że ich dzieci nie korzystają z korepetycji - radzą sobie same - prawdopodobnie barierą jest sytuacja finansowa. Niektórzy rodzice mówili o do-datkowych kosztach i chęci uczestnictwa w bezpłatnych zajęciach, gdyby były organizowane przez szkołę. Innym powodem jest deklarowana niechęć dzieci do dodatkowego, regularne-go wysiłku umysłowego.

Nie korzysta. Gdyby korzystał, to może by oceny podwyższył, ale jak mu proponuję, żeby coś tam podszlifował, to mówi: „Mamo, daj spokój, sam przysiądę” - technikum, rodzic.Nie, do tej pory jeszcze nie. Powiem szczerze, że nie wiem, czy uczniowie (w szkole) korzystają z korepetycji. Przypuszczam, że na pewno są, ale tak od syna to nie słyszałam - technikum, rodzic.

Zajęcia pozalekcyjneUczniowie rzadko korzystają z zajęć pozalekcyjnych, co potwierdzają ich rodzice. Proble-

mem prawdopodobnie jest brak czasu, konieczność dojeżdżania do szkoły z innych miejsco-wości. Wydaje się też, że proponowane przez szkoły zajęcia są mało atrakcyjne. Badane szkoły oferowały przede wszystkim zajęcia sportowe i hobbystyczne. Największym zainteresowa-niem cieszyłyby się zajęcia o tematyce związanej z zawodem. Stanowiłyby one pożądaną for-mę dopełnienia lekcji z przedmiotów zawodowych.

Część rodziców docenia wartość zajęć pozaszkolnych (oderwanie od komputera, nawią-zywanie kontaktów, wzmacnianie pewności siebie), jednak twierdzą, że ich dzieci wolą orga-nizować sobie czas samodzielnie.

„

„

„

Wstęp32

Uczniowie zwykle identyfikują dodatkowe zajęcia według ich atrakcyjności i najchętniej wybierają te, które są uzupełnieniem zajęć praktycznych (malarstwo, fotografia, informatyka, praca z maszynami, gotowanie). Obecne zajęcia dodatkowe często związane są raczej z hob-by niż z edukacją i kształceniem zawodowym, stąd ich wpływ na rozwój zawodowy i ewentu-alne zainteresowanie pracodawcy oceniany jest jako niski.

Są tam dodatkowe takie jakieś, odnośnie języka polskiego, to jest takie kółko teatralne, tam jakieś kółko informatyczne, które jadą na różne olimpiady, no i chyba jeszcze historyczne, bo też proponowałam synowi, żeby się zainteresował, ale on jakoś nie bardzo chciał - techni-kum, rodzic.Oni w pewnym momencie, może nie we wrześniu, nie w październiku, ale już tak w grudniu czują, że się robi gorąco i chodzą naprawdę, nie trzeba ich tam wielce zmuszać - technikum, nauczyciel.

Ocena praktykPraktyki okazują się najistotniejszym elementem kształcenia zawodowego, zarówno

z punktu widzenia uczniów, rodziców, jak i samych pracodawców. Rodzice i uczniowie twier-dzą, że odbywane praktyki są bardzo ważne, jednak wciąż jest ich zbyt mało. Zdaniem ba-danych powinny rozpoczynać się już w pierwszym roku nauczania. Można zauważyć też wyraźne opinie wskazujące na to, że najbardziej wartościowe praktyki uczniowie odbywają u prywatnych pracodawców. Tylko tam są w stanie nauczyć się umiejętności, które przydadzą im się w przyszłej pracy zawodowej. Praktyki odbywane w warsztatach przy szkołach zawo-dowych są mało atrakcyjne, głównie ze względu na przestarzały sprzęt, z którego w firmach już się nie korzysta.

Taka obrabiarka to kosztuje setki tysięcy złotych, żeby taką obrabiarkę sterowaną numerycz-nie mieć. Nie ma absolutnie żadnych szans, żeby szkoła taką obrabiarkę miała. Natomiast staramy się ich zawieźć przed egzaminem do tego ośrodka egzaminacyjnego i pokazać im to - ZSZ, dyrektor.Sami pracodawcy także przyznają, że praktyczna nauka zawodu ma miejsce wyłącznie

w zakładach pracy. Dopiero tam uczniowie mają szansę bliżej zetknąć się z rzeczywistością danego zawodu. Nauczyciele oceniają jednak często negatywnie praktyki lokalizowane u pracodawców z powodu: absolutnego uzależnienia poziomu praktyk od pracodawcy, braku wpływu szkoły, wykorzystywania uczniów jako taniej siły roboczej, niekiedy niewiedzy pra-codawców na temat tego, w jaki sposób praktyki powinny przebiegać, konieczności wyko-nywania prac potrzebnych pracodawcy, a nie poszerzających wiedzę i umiejętności. Rysuje się zatem konieczność kontroli praktyk zawodowych. Mówią o tym przedstawiciele instytucji związanych z doradztwem i pomocą psychologiczną, którzy wskazują, że bardzo istotna jest kontrola realizacji praktyk u pracodawców, nie tylko pod kątem nauczania zawodu, ale też szeroko rozumianych warunków pracy młodocianego pracownika.

Postawy uczniówW większości przypadków sytuacja zawodowa rodziców nie ma bezpośredniego wpływu

na wybory szkół, jakich dokonywali uczniowie. Wydaje się, że praca rodziców często postrze-gana jest jako nieatrakcyjna - stąd chęć spróbowania czegoś innego, kształcenia się w innym zawodzie, który zapewni respondentom ciekawszą i związaną z ich zainteresowaniami pracę. Duże znaczenie ma w tym kontekście poczucie uczniów, że mają wpływ na swoją przyszłość

„

„


zawodową. Sami rodzice widzą ponadto w kształceniu swoich dzieci szansę na zapewnienie im lżejszego losu - „by mieli lepiej, łatwiej”.

Ja to już pracuję długo, odkąd skończyłam szkołę (pielęgniarka). (…) Jakoś pracuje się. Cór-ka może kiedyś chciała, ale teraz, jak wie, że pielęgniarki tak mało zarabiają, to nie. Trochę patrzą pod kątem zarobków, żeby ta praca była spokojna, czysta, nie taka ciężka. Nie jest tak jak kiedyś się szło, bo chciało się być pielęgniarką - liceum plastyczne, rodzic.Wydaje się, że obecnych uczniów szkół zawodowych charakteryzuje duża elastyczność.

Są oni świadomi niepewnej sytuacji na rynku pracy - nie wykluczają stąd ani możliwości prze-kwalifikowania się na inny zawód ani ewentualnych zmian miejsca zamieszkania. Jednocze-śnie zauważyć można ich chęć wieloletniej pracy w tym samym zakładzie, a przynajmniej - w tym samym zawodzie. Można odnieść wrażenie, że taka stabilizacja byłaby im bliższa.

Znaczy wolałbym pracować w jednym zawodzie, mimo wszystko. Wiadomo, że każdy zawód niesie za sobą doświadczenie, jakąś wiedzę, która może się przydać w następnych latach pracy - technikum, uczeń.Obok wynagrodzenia, kwestia pracy w wyuczonym zawodzie wymieniana jest jako naj-

istotniejsza cecha definiująca idealną pracę - wydaje się stąd, że spójność kierunku kształce-nia oraz wykonywanego później zawodu jest z perspektywy badanych szczególnie istotna. Uczniowie nie postrzegają wyboru szkoły zawodowej jako decyzji losowej, lecz jako część konsekwentnego planu.

Jeszcze tak z rok czy 2 lata temu, gdyby mnie Pani zapytała, to bym powiedział, że to jest ta-kie z przymusu, ale tak doszło do mnie, że to naprawdę trzeba trochę się postarać, żeby mieć coś w przyszłości. Żeby coś zyskać - technikum, uczeń.

Poprawa jakości kształcenia zawodowegoGłówne sugestie respondentów dotyczące poprawy jakości kształcenia zawodowego

odnoszą się do niżej wymienionych zagadnień i postulują: ▪ wprowadzenie zdecydowanie więcej zajęć praktycznych (już od pierwszych klas, więk-

sza liczba godzin) i bardziej skuteczne ich nauczanie, ▪ zwiększenie liczby praktyk zewnętrznych (w prywatnych firmach), ▪ bliższą współpracę szkół z pracodawcami, ▪ solidniejsze przekazywanie wiedzy teoretycznej (podstaw do dalszej nauki zawodu), ▪ nauczanie języków obcych (według pracodawców - różnych, według uczniów i rodziców

- efektywne nauczenie jednego języka), ▪ większą kontrolę nad jakością nauczania w szkołach oraz organizatorami praktyk, ▪ ułatwianie absolwentom zdobycia zatrudnienia.

Na pewno poprawa warunków ogólnie pracy w szkołach, żeby były lepsze sale, żeby były warunki do tego, żeby się uczyć i żeby był zapewniony sprzęt (…). Powinno być też or-ganizowanych jak najwięcej kół zainteresowań ukierunkowanych na dane specjali-zacje, żeby ludzie mogli wybierać, mogli się kształcić, mogli się zarażać tą całą pasją i wtedy, a wiadomo, jak człowiek jest pasjonatem i uwielbia robić to co lubi, to później w tym zawodzie, do którego się uczy będzie lepiej przygotowany, będzie w nim lepszy - liceum plastyczne, uczeń.

„

„

„

„

Wstęp34

1.5.2. Podsumowanie wyników badań ilościowych

Ocena nauczycieli3/4 pedagogów twierdzi, że na przygotowanie do zajęć z uczniami poświęca codziennie

co najmniej pół godziny. Zdecydowana większość twierdzi, że przygotowując się do zajęć korzystają z różnych źródeł - z poradników, książek, Internetu, wielu także samodzielnie opra-cowuje przebieg zajęć na podstawie własnych pomysłów.

Zdecydowana większość nauczycieli przyznaje, że ma możliwości ciągłego rozwoju za-wodowego. Większość deklaruje, że uczestniczyło w szkoleniach z zakresu nowoczesnych metod nauczania, a także, że chciałoby (ponownie) w takich szkoleniach wziąć udział.

Uczniowie poproszeni o opisanie swoich nauczycieli najczęściej określali ich mianem wymagających (59%). Dużo częściej na tę cechę wskazywali uczniowie techników i liceum plastycznego - ponad 60% wskazań, niż zasadniczych szkół zawodowych - niecałe 50%. Bardzo często charakteryzowano ich jako tolerancyjnych (nieco częściej przez uczniów techników), cierpliwych (nieco częściej przez uczniów zasadniczych szkół zawodowych) oraz wyrozumiałych (częściej przez uczniów ZSZ i techników) - po ok. 30% wskazań. Cechy negatywne, takie jak despotyzm, lekceważenie uczniów czy pogarda dla nich wskazywane są przez ok. 1/5 populacji, wyjątkiem jest tu liceum plastyczne, w którym co trzeci uczeń zauważa takie cechy u swoich nauczycieli.

Wykres nr 1. Ocena nauczycieli ze względu na sposób prowadzenia zajęć, komunikatywność i relacje z uczniami (skala od 1 - „bardzo nisko” do 5 - „bardzo wysoko”).

Źródło: badanie ilościowe wśród uczniów


Dodatkowo uczniowie poproszeni zostali o ocenę nauczycieli w trzech wymiarach: spo-sób prowadzenia zajęć, komunikatywność i relacje z uczniami. Najlepiej wypadły w tym ran-kingu relacje nauczycieli z uczniami (średnia 3,55 na skali pięciostopniowej, gdzie 1 oznaczał „bardzo nisko”, a 5 - „bardzo wysoko”). Nieco niżej oceniono komunikatywność nauczycieli (średnia 3,48), a najsłabiej - sposób prowadzenia zajęć (średnia 3,36). We wszystkich przy-padkach najbardziej krytycznie swoich nauczycieli oceniają uczniowie liceum plastycznego. Nieco częściej negatywne oceny padały ze strony chłopców oraz uczniów ostatnich klas. We wszystkich trzech aspektach najlepsze oceny wystawili swoim nauczycielom uczniowie SOSW, na drugim miejscu uplasował się ZSP nr 3, a najgorzej oceniono nauczycieli z ZSP nr 2.

Ocena uczniówBiorąc pod uwagę podejście do nauki, większość nauczycieli ocenia swoich uczniów na

średnim poziomie. Duża dysproporcja opinii pozytywnych i negatywnych występuje, gdy rozpatrujemy ocenę uczniów pod względem aktywności społecznej (zaangażowanie, wola nauki, aktywność w organizacjach itp.) - wielu nauczycieli ocenia uczniów negatywnie, spora-dyczne są oceny pozytywne. Największe problemy dotyczące uczniów, z jakimi spotykają się malborscy nauczyciele szkół zawodowych, to mała aktywność na zajęciach, niechęć do nauki, a także wysoka absencja.

Wykres nr 2. Ocena uczniów pod względem społecznym, wychowawczym oraz podejścia do nauki (skala od 1 - „bardzo nisko” do 5 - „bardzo wysoko”).

Źródło: badanie ilościowe wśród nauczycieli

Większość badanych uczniów uważa się za uczniów średnich - prawie 70%. 8% uważa się za uczniów bardzo dobrych, a 18% za raczej dobrych. Jako bardzo złych i raczej złych określa

Wstęp36

się tylko 4% uczniów. Najlepiej oceniają się uczniowie liceum plastycznego - 16% „bardzo dobrze” i taki sam odsetek (16%) - „raczej dobrze”. Najwięcej uczniów oceniających się na średnim poziomie jest w technikum - 73%. 71% dziewcząt uważa się za średnie uczennice, podczas gdy takie samo zdanie o sobie ma 68% chłopców. Chłopcy częściej niż dziewczęta wystawiają sobie negatywne oceny. Bardziej krytyczni są wobec siebie również mieszkańcy wsi.

Biorąc pod uwagę podejście do nauki nauczyciele oceniają swoich uczniów na średnim poziomie (średnia 2,84 na pięciostopniowej skali - nieco poniżej środka skali). Najgorzej pod tym względem ocenili uczniów nauczyciele ZSP nr 4 i nr 5 oraz ze stażem pracy powyżej 20 lat. Jeszcze gorzej postrzegani są przez pedagogów uczniowie pod względem społecznym (średnia 2,72). Najbardziej krytyczni są nauczyciele z ZSP nr 5. Jeśli chodzi o aspekt wycho-wawczy, to oceniony on został najbardziej pozytywnie (średnia 3,31 - nieco powyżej środka skali).

Szkoła - atmosfera, wyposażenie Niemal dwie trzecie badanych uczniów (63%) uważa, że atmosfera w ich szkole jest bar-

dzo dobra lub raczej dobra. Najlepiej atmosferę w swojej szkole oceniają uczniowie techni-ków (67% pozytywnych ocen), a najgorzej uczniowie liceum plastycznego (45%). Uczniowie liceum plastycznego częściej niż inni byli skłonni określić atmosferę panującą w szkole jako średnią (52%). Najwięcej negatywnych ocen wystawili szkołom uczniowie zasadniczych szkół zawodowych - 6% (dla porównania: 4%- technika, 3% - liceum plastyczne).

Wykres nr 3. Ocena wyposażenia w pomoce dydaktyczne w szkole.

Źródło: badanie ilościowe wśród uczniów i wśród nauczycieli (ze względu na zbyt małą liczbę na-uczycieli w SOSW nie pokazano średniej dla tej grupy)

Dodatkowo uczniowie oceniali wyposażenie szkół w pomoce dydaktyczne. Zostały one ocenione na średnim poziomie (średnia 3,26 na pięciostopniowej skali). Prawie co czwarty z nich ocenia je negatywnie - 16% nisko, 7% bardzo nisko. 12% uczniów ocenia wyposażenie


swojej szkoły bardzo wysoko, a 31% wysoko. Najbardziej krytyczni są uczniowie liceum pla-stycznego. Więcej niż co trzeci ocenia wyposażenie szkoły nisko lub bardzo nisko. Najmniej negatywnych ocen wystawili uczniowie zasadniczych szkół zawodowych. Wyposażenie szkół w pomoce dydaktyczne oceniali również nauczyciele podczas innego modułu badania. Oka-zuje się, że ich oceny są bardzo zbliżone do ocen uczniów (średnia 3,24 versus 3,26).

Poziom edukacjiBadani nauczyciele pozytywnie odnieśli się do możliwości swobodnego wyboru treści

programowych, elastyczności programu, dużego wyboru materiałów dydaktycznych. Podsta-wową wadą programów nauczania według nauczycieli jest ich zbyt duża obszerność, przeła-dowanie informacjami, a także zbyt mało czasu na realizację zajęć, szczególnie praktycznych. Zdecydowana większość ankietowanych nauczycieli uważa, że szkoła, w której uczą daje uczniom dobre podstawy do kontynuowania nauki.

Niemal trzy czwarte badanych uczniów na średnim poziomie ocenia poziom zdobytej w szkole wiedzy. Co piąty uczeń ocenia poziom wiedzy wysoko lub bardzo wysoko. Nisko i bardzo nisko ocenia poziom zdobytej wiedzy 6% badanych. Nieco częściej pozytywnie po-ziom zdobytej wiedzy oceniają uczniowie zasadniczych szkół zawodowych i techników niż uczniowie liceum plastycznego.

Nieco lepiej oceniono zdobyte w szkole kwalifikacje i umiejętności zawodowe. Więcej, niż co czwarty uczeń wysoko lub bardzo wysoko ocenia swoje kwalifikacje i umiejętności za-wodowe, 64% uważa, że poziom zdobytych umiejętności jest średni, a 7% ocenia ten poziom jako niski lub bardzo niski. Najbardziej pozytywnie poziom zdobytych umiejętności oceniają uczniowie zasadniczych szkół zawodowych - jedna trzecia z nich ocenia ten poziom jako wy-soki lub bardzo wysoki. W przypadku uczniów techników co czwarty ocenił poziom swoich kwalifikacji pozytywnie a w przypadku liceum plastycznego - co piąty.

Uczniowie techników i zasadniczych szkół zawodowych zgodnie twierdzą, że w trakcie nauczania największy nacisk powinien zostać położony na zajęcia zawodowe. Drugim naj-ważniejszym obszarem dla uczniów techników były języki obce, a trzecim zajęcia praktycz-ne. Dla uczniów szkół zawodowych ważniejsze od języków obcych były zajęcia praktyczne i przedmioty ogólne. Ponad połowa badanych uczęszczających do liceum plastycznego chciałaby, aby największy nacisk był położony na języki obce. Na drugim miejscu znalazły się zajęcia zawodowe.

Uczniów poproszono też o ocenę zajęć teoretycznych i praktycznych w ramach nauki zawodu w szkole. Generalnie zajęcia teoretyczne zostały ocenione lepiej niż praktyczne (śred-nia 3,44 versus 3,22). Teorię najlepiej ocenili uczniowie techników (średnia 3,55), ale praktyka wypadła gorzej niż w przypadku uczniów zasadniczych szkół zawodowych (średnia 3,18 ver-sus 3,32). W przypadku uczniów ZSZ nie ma tak dużych rozbieżności w ocenie teorii i prak-tyki (średnia 3,33 versus 3,32). Zupełnie inaczej kształtują się te oceny wśród uczniów liceum plastycznego. Zarówno zajęcia teoretyczne, jak i praktyczne oceniono na niskim poziomie - poniżej środka skali (średnia 2,84 versus 2,90).

Większość nauczycieli przyznaje, że w ich szkołach są uczniowie, którzy potrzebują ko-repetycji. Zdaniem badanych, korepetycje potrzebne są zwłaszcza z matematyki. Rzadziej wskazywano na języki obce, język polski czy przedmioty ścisłe.

Do korzystania z korepetycji przyznaje się również co trzeci uczeń. Wśród uczniów li-ceum plastycznego z korepetycji korzysta aż trzech na pięciu uczniów (59%), w technikum - dwóch na pięciu (40%), a w zasadniczych szkołach zawodowych - co ósmy (13%).

Wstęp38

Ogólna ocena systemu szkolnictwa zawodowego w powiecie dokonana przez przedsię-biorców jest neutralna - ani dobra, ani zła. Minimalnie wyżej oceniono obowiązujące obecnie programy szkolnictwa zawodowego, a stosunkowo najwyżej - oceniono program i ideę zajęć praktycznych, które odbywają uczniowie szkół zawodowych.

Wśród mocnych stron obowiązujących obecnie programów nauczania szkolnictwa za-wodowego wymieniano głównie możliwość przekazywania uczniom zarówno wiedzy teore-tycznej, jak i praktycznej, kształcenie w zawodach poszukiwanych przez lokalny rynek pracy oraz wykorzystywanie nowoczesnych metod nauczania.

Zdecydowana większość pracodawców (niemal 80%) uważa, że wiedza i umiejętności zdobyte przez pracowników w szkole przydają im się - przynajmniej w pewnym stopniu - w codziennej pracy w ich firmach.

Wykres nr 4. Czy wiedza i umiejętności zdobyte przez pracowników w szkole przydają im się w co-dziennej pracy?

Źródło: badanie ilościowe wśród przedsiębiorców

Badane instytucje w dużej mierze nie potrafiły ocenić jakości kształcenia w szkołach zawodowych z terenu powiatu. Największy problem miały z oceną kształcenia w liceum plastycznym - aż dwanaście instytucji nie potrafiło stwierdzić, czy program nauczania odpo-wiada, czy też nie odpowiada potrzebom rynku pracy. Podobny problem miało pięć instytucji przy ocenie programów nauczania i kierunków w technikach i cztery instytucje przy ocenie pod tym kątem zasadniczych szkół zawodowych.

Zajęcia dodatkoweZdecydowana większość ankietowanych nauczycieli deklaruje, że w szkołach, w których

uczą, organizowane są zajęcia pozalekcyjne dla uczniów. Najpopularniejsze z nich to wszel-kiego rodzaju koła zainteresowań, a także fakultety, zajęcia wyrównawcze i przygotowujące


do egzaminów. Większość nauczycieli wysoko ocenia zajęcia pozalekcyjne organizowane w ich szkołach. Największe przeszkody w organizowaniu zajęć pozalekcyjnych według na-uczycieli to dojazdy uczniów z mniejszych miejscowości, niska frekwencja na zajęciach oraz przemęczenie uczniów zajęciami obowiązkowymi.

Wykres nr 5. W jakich zajęciach pozalekcyjnych organizowanych przez szkołę uczestniczą uczniowie?


Nauczyciele uznali, że uczniom w ich szkołach przydałyby się ponadto zajęcia wyrów-nawcze, przygotowujące do egzaminów, artystyczne, rozwijające zainteresowania i zdolności uczniów, a także praktyczne, zawodowe.

Co trzeci badany uczeń (32%) uczestniczył w dodatkowych kursach i szkoleniach. Naj-częściej w tego typu zajęciach uczestniczyli uczniowie techników (35%). Wśród uczniów szkół zasadniczych w dodatkowych kursach i szkoleniach brał udział co czwarty badany (27%), a wśród uczniów liceum plastycznego co piąty (18,5%). Nieco częściej z możliwości dokształcania

Wstęp40

się korzystali chłopcy niż dziewczęta (33% versus 30%), uczniowie ostatniej niż przedostatniej klasy (35% versus 29%) i uczniowie mieszkający w mieście niż na wsi (34% versus 29%).

Większość badanych (78%) chciałaby uczestniczyć w dodatkowych kursach (rzadziej do-tyczyło to uczniów ZSZ, chłopców i osób pochodzących ze wsi). Wśród uczniów techników i liceum plastycznego najchętniej wybieranymi szkoleniami są te z zakresu nauki języków - po 46% wskazań. Uczniowie liceum plastycznego dodatkowo chcieliby się kształcić z zakre-su architektury i budownictwa (39%) i informatyki (27%). Informatyka była również trzecim wyborem dla uczniów techników - 27% wskazań. Na drugim miejscu znalazły się szkolenia transportowe - wybrał je co trzeci uczeń technikum (33%). Usługi transportowe były najczę-ściej wybierane przez uczniów szkół zasadniczych (28%). Co czwarty uczeń szkół tego typu (26%) wskazał na szkolenia z zakres informatyki, a co piąty (20%) - z zakresu języków obcych. W przypadku szkoleń językowych najczęściej wskazywano na chęć nauki języka angielskiego, ale pojawiły się też osoby, które chciałyby się uczyć niemieckiego, rosyjskiego lub języków romańskich.

Wykres nr 6. Szkolenia i kursy, jakie powinni mieć kandydaci do pracy.


Wyniki badań ilościowych wśród przedsiębiorców wskazują, że największym zaintereso-waniem pracodawców cieszą się szkolenia, które poszerzają wiedzę i umiejętności ich (poten-cjalnych) pracowników w dziedzinie sprzedaży i marketingu, usług transportowych (w tym zdobycie prawa jazdy), a także w zakresie informatyki i wykorzystania komputerów. Dwoma ostatnimi dziedzinami szkoleń szczególnie zainteresowane są większe firmy, sprzedażą i mar-ketingiem - mikroprzedsiębiorstwa oraz firmy reprezentujące branżę handlową.

Zaledwie co dwunasty badany uczeń (8%) deklaruje przynależność do jakiejś organi-zacji młodzieżowej. Jedyną cechą różnicującą odpowiedzi była płeć - częściej do organizacji


młodzieżowych należą chłopcy niż dziewczęta. Odpowiedzi na pytanie o rodzaj organizacji do których przynależą respondenci można podzielić na pięć grup. Najczęściej uczniowie wskazy-wali, że angażują się w wolontariat (25%), są członkami ochotniczej straży pożarnej (20%) lub stowarzyszeń regionalnych (9%). Część respondentów należących do organizacji młodzieżo-wych deklaruje członkostwo w klubie sportowym (5,4%), a 7% należy do harcerstwa.

Współpraca z partnerami i przedsiębiorstwamiSpora część malborskich nauczycieli uważa, że na terenie powiatu malborskiego istnieją,

co prawda firmy, które angażują się w sposób nauczania zawodu w ich szkołach, jednak są to sporadyczne przypadki.

Tylko co siódme przedsiębiorstwo (14%) z obszaru powiatu malborskiego zadeklaro-wało podczas badania, że współpracuje lub współpracowało z jakąś szkołą zawodową, aby mieć wpływ na sposób nauki zawodu w tej szkole, aby mieć potem lepiej wykwalifikowanych pracowników. Dużo rzadziej takie działania podejmowały najmniejsze firmy oraz branża han-dlowa. Z kolei współpracę z powiatowym urzędem pracy zadeklarowała aż co druga firma z obszaru powiatu malborskiego.

Wykres nr 7. Czy firma współpracuje lub współpracowała z jakąś szkołą zawodową, aby mieć wpływ na sposób nauki zawodu w tej szkole?


Partnerów poproszono o podanie rozwiązań, które mogłyby wpłynąć na poprawę spo-sobu kształcenia. Warunkiem niezbędnym jest, ich zdaniem, współpraca między szkołami za-wodowymi a firmami i instytucjami związana przede wszystkim z organizacją praktyk, staży i utrzymaniem większej kontroli nad praktykami. Jednocześnie istnieje potrzeba zwiększenia liczby godzin zajęć praktycznych. Bardzo ważne są też konsultacje szkół z firmami i instytucja-mi w sprawie zakresu i ilości zajęć. Co druga badana instytucja wskazała też na konieczność ciągłego aktualizowania programów nauczania, nauczanie języków obcych oraz wprowadza-nie nowoczesnych metod nauczania.

Wstęp42

Rynek pracy3/4 malborskich firm deklaruje, że utrzymuje w swoich firmach optymalne zatrudnienie.

5% firm, zwłaszcza największe oraz z branży produkcyjnej i budowlanej, odczuwa nadmiar pracowników, a 20% (rzadziej firmy największe oraz produkcyjne) - uskarża się na niedobór kadry. Niemal połowa malborskich przedsiębiorców, rzadziej mikroprzedsiębiorstwa, dużo częściej małe i średnie firmy oraz branża produkcyjna i budowlana, poszukiwała w ostatnim roku pracowników do swoich firm. Najczęściej poszukiwano pracowników reprezentujących zawody z grup:

▪ pracownicy usług osobistych i sprzedawcy - zainteresowane pracownikami reprezentu-jącymi zawody z tej grupy były aż dwie spośród pięciu firm poszukujących pracowników,

▪ robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy - 30% firm poszukiwało pracowników z tej grupy zawodów,

▪ pracownicy biurowi oraz operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń - po 16%.Prawie co druga firma, która poszukiwała pracowników twierdzi, że miała trudności ze

znalezieniem pracowników na poszukiwane stanowiska / zawody, a spośród nich aż połowie nie udało się obsadzić niektórych stanowisk. Najbardziej poszukiwani są robotnicy przemy-słowi i rzemieślnicy oraz pracownicy usług osobistych i sprzedawcy. Przedsiębiorcy skarżyli się także, że niełatwo było znaleźć pracowników o wyższych kwalifikacjach - techników i inny średni personel oraz specjalistów, przy czym części firm nie udało się obsadzić stanowisk wy-magających tychże kwalifikacji.

Problemy ze znalezieniem pracowników wynikają, zdaniem pracodawców, przede wszystkim z braku osób o odpowiednich kwalifikacjach. W ich opinii, problemu nie stanowią obecnie ani zbyt niskie zarobki na danym stanowisku, ani wskazywane dość często jeszcze 2-3 lata temu - wyjazdy do pracy za granicę.

Prawie połowa malborskich przedsiębiorców deklaruje, że zatrudniła w minionym roku nowych pracowników do swoich firm. Tylko co piąta firma, która w ostatnim roku przyjmowa-ła nowych pracowników, zatrudniła absolwentów szkół zawodowych. Ponad połowa z nich (56%) zatrudniła absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, nieco mniej (44%) - absol-wentów techników. Głównym powodem zatrudniania absolwentów jest fakt, że można ich ukształtować według potrzeb i wymagań firmy. Przedsiębiorcy wskazują także, że brak jest na rynku osób z odpowiednim doświadczeniem, w związku z czym pracowników i tak trzeba doszkalać, można więc wówczas zainwestować w absolwentów, którzy mniej kosztują firmę. Głównym argumentem przeciwko zatrudnianiu absolwentów jest chęć posiadania pracowni-ków z doświadczeniem zawodowym.

Co czwarta malborska firma planuje w najbliższym roku zatrudnić nowych pracowni-ków. Niemal wszystkie firmy planujące wzrost zatrudnienia potrzebują ludzi z doświadcze-niem, choć jednocześnie 40% przedsiębiorstw planuje zatrudnić również absolwentów.

O ocenę swoich szans na znalezienie pracy poproszono uczniów. Jeden na trzech bada-nych uczniów wysoko lub bardzo wysoko ocenia możliwość znalezienia pracy w swoim zawo-dzie. Nieco więcej osób dostrzega szanse na znalezienie jakiejkolwiek pracy - niemal połowa. Wśród umiejętności, które zdaniem badanych, pomogą (lub pomogły) im w znalezieniu pracy znalazły się: umiejętność pracy w grupie, obsługi komputera, obsługi urządzeń związanych z wykonywanym zawodem, posiadanie prawa jazdy, komunikatywność i znajomość języka obcego.


Wykres nr 8. Plany zatrudnienia nowych pracowników w ciągu najbliższych 12 miesięcy (w pełnym lub niepełnym wymiarze, nie tylko na umowę o pracę).


Prognozy malborskich przedsiębiorców odnośnie zapotrzebowania na wyspecjalizowa-ną kadrę pracowniczą na lokalnym rynku pracy przewidują, że w perspektywie 5-letniej nie należy spodziewać się istotnej zmiany profilu lokalnej gospodarki

Promocja i dopasowanie szkolnictwa zawodowego do rynku pracyNiemal 90% ankietowanych nauczycieli uważa, że kierunki i programy nauczania w szko-

le odpowiadają potrzebom rynku pracy, a szkoła szybko reaguje na zmieniające się potrzeby rynku pracy. Przeciwnego zdania jest co dziesiąty badany (zwłaszcza z SOSW oraz CEZ). 90% respondentów twierdzi, że w ciągu ostatnich 5 lat szkoła wprowadzała nowe kierunki kształ-cenia zawodowego. Większość (ponad 80%) wyraziła opinię, że nowoutworzone kierunki cie-szą się zainteresowaniem. Najbardziej krytyczni są w tym względzie nauczyciele z CEZ oraz ZSP nr 5, spośród których mniej więcej 30% uznało, że tylko część nowoutworzonych kierun-ków cieszy się powodzeniem. Tylko SOSW nie wprowadziło żadnych nowych kierunków.

15% uczniów uważa, że w szkołach zawodowych na terenie powiatu brakuje pewnych kierunków nauki zawodu. Najczęściej wymieniano tu: fryzjerstwo, kosmetologię, stylizację, budownictwo i wykańczanie wnętrz, architekturę, dekoratorstwo wnętrz, a także kierunki mechaniczne.

W przypadku partnerów, ponad połowa instytucji uważa, że szkoły nie są w stanie szyb-ko reagować na zmieniające się potrzeby rynku pracy. Mimo to połowa instytucji ocenia, że istniejące w powiecie szkoły i kierunki spełniają ich oczekiwania.

Przedsiębiorcy postulują konieczność wprowadzenia nowych kierunków nauki zawodu, dopasowanie szkolnictwa zawodowego do potrzeb lokalnego rynku pracy i lokalnych praco-dawców.

Wstęp44

Wykres nr 9. Wprowadzanie nowych kierunków nauczania w ciągu ostatnich 5 lat.


Połowa partnerów uważa, że aktualna promocja kształcenia zawodowego raczej nie jest prowadzona na odpowiednim poziomie. Przeciwnego zdania („raczej tak”) jest sześć insty-tucji, a cztery nie potrafiły tego ocenić. Zdaniem badanych więcej informacji na ten temat powinno znaleźć się w mediach, a także w szkołach gimnazjalnych. Pojedyncze opinie doty-czyły konieczności przygotowania ulotek, plakatów, prowadzenia prelekcji, wyeksponowania potrzeb szkolnictwa zawodowego, poprawy kontaktów pracodawców ze szkołami.

Według badanych promocja kształcenia zawodowego powinna być prowadzona dodat-kowymi kanałami. Wskazano przede wszystkim na Internet, prasę i bilboardy.

Praktyczna nauka zawoduPonad połowa uczniów malborskich szkół (zdecydowanie najwięcej z techników, niemal

w ogóle z liceum plastycznego) zadeklarowała w badaniu, że brała udział w praktykach lub stażach organizowanych przez szkołę. Tylko co piąty uczeń odbywał praktykę lub staż, które zorganizował sobie samodzielnie.

Według nauczycieli, część uczniów szuka praktyk zawodowych na własną rękę, jednak większość szkół organizuje praktyki swoim uczniom. 70% kadry pedagogicznej jest zdania, że za praktyki powinna odpowiadać szkoła, jednak uczniowie powinni także mieć możliwość znalezienia praktyk na własną rękę. Zdecydowanie mniej takich opinii wystąpiło w SOSW oraz ZSP nr 2 (około 30%), gdzie część nauczycieli uważa, że za praktyki powinni odpowiadać uczniowie wspierani przez szkołę.

Badani nauczyciele zostali poproszeni o ocenę praktyk ze względu na poziom wiedzy oraz umiejętności przekazywanej przez pracodawców - opiekunów praktyk. Około 40% na-uczycieli ocenia praktyki zawodowe na średnim poziomie, mniej więcej co trzeci wystawił po-zytywną opinię, a co dziesiąty - negatywną. Umiejętności nabywane na praktykach oceniane są minimalnie wyżej niż wiedza teoretyczna zdobywana za ich pośrednictwem.


Także uczniowie oceniali praktyki zawodowe pod względem poziomu wiedzy i umiejęt-ności przekazywanych przez pracodawców - opiekunów praktyk. Uczniowie osobno oceniali praktyki organizowane przez szkołę oraz na własną rękę. Oceny te są nieco bardziej pozytywne niż noty wystawione przez pedagogów - równo połowa uczniów pozytywnie oceniła praktyki organizowane przez szkołę, 1/3 oceniła je na średnim poziomie, a 16% negatywnie. Średnia ocena na pięciostopniowej skali wyniosła 3,4, zaś uśrednione oceny nauczycieli - 3,3. Uczniow-ska ocena praktyk organizowanych na własną rękę jest jeszcze wyższa - 2/3 stanowią oceny pozytywne, 30% - oceny średnie, a jedynie 6% - negatywne. Średnia ocena wyniosła 3,7.

Praktyki zawodowe cenione są przez nauczycieli przedmiotów zawodowych przede wszystkim za: możliwość uzupełnienia wiedzy teoretycznej uczniów, rozwijanie ich kompe-tencji zawodowych, możliwość poznania środowiska pracy przez praktykantów, a także moż-liwość sprawdzenia potencjalnych kandydatów do pracy przez firmy organizujące praktyki.

Słabe strony praktyk według nauczycieli to głównie: niechętne nastawienie i brak zaan-gażowania praktykantów, ich nieodpowiedzialność i lenistwo, zbyt krótki czas trwania prak-tyk oraz niedostosowanie programu praktyk do potrzeb pracodawców.

Wykres nr 10. Słabe strony praktyk zawodowych.


Przedsiębiorcy na średnim poziomie ocenili program i ideę zajęć praktycznych, które od-bywają uczniowie szkół (3,68 - nieco powyżej środka skali, ocena na sześciostopniowej skali, gdzie 1 - „oceniam bardzo źle”, 6 - „oceniam bardzo dobrze”).

Tylko co piąta malborska firma deklaruje, że organizuje staże lub praktyki dla uczniów szkół zawodowych. U zdecydowanej większości z nich istnieje możliwość późniejszego za-trudnienia praktykanta / stażysty.

Wstęp46

Przedsiębiorcy organizujący praktyki zawodowe dla uczniów malborskich szkół, popro-szeni zostali o ocenę motywacji i zaangażowania w pracę swoich praktykantów. Ocena ta wypadła na dość dobrym poziomie.

Spora grupa ankietowanych firm wskazała mocne strony praktyk zawodowych, w tym: uzupełnienie wiedzy teoretycznej uczniów, poznanie przez uczniów realiów pracy w danej firmie, możliwość sprawdzenia potencjalnych kandydatów do pracy oraz szansę na pozyska-nie przeszkolonych pracowników.

Słabe strony praktyk zawodowych w opinii przedsiębiorców to przede wszystkim zbyt krótki czas ich trwania, niechętne nastawienie i brak zaangażowania praktykantów, niedosto-sowanie programu praktyk do potrzeb pracodawców.

Dyrektorzy zespołów szkół twierdzą, że ich szkoła regularnie (tj. kilka razy do roku) prze-prowadza kontrole praktyk organizowanych przez pracodawców. Kontrole te zazwyczaj wy-padają dobrze, ewentualnie na średnim poziomie.

Poradnictwo zawodoweWiększość ankietowanych nauczycieli deklaruje, że w ich szkołach organizowane są spo-

tkania dla uczniów dotyczące poradnictwa zawodowego. Prowadzą je zarówno nauczyciele, jak i osoby spoza szkoły.

Tylko 16% badanych uczniów deklaruje, że w szkołach uczestniczyło w spotkaniach do-tyczących szukania pracy. Osoby, które brały w nich udział najczęściej spotkania te oceniają pozytywnie. Trzy czwarte badanych uczniów po zakończeniu szkoły będzie potrzebowało jakiegoś wsparcia. Według deklaracji będą to: pomoc w znalezieniu pracy, szkolenia dokształ-cające, pomoc w otworzeniu własnego biznesu, pomoc w napisaniu CV i listu motywacyjne-go oraz spotkania z doradcą zawodowym. Co czwarty uczeń twierdzi, że żadna pomoc nie będzie mu potrzebna. 70% badanych zamierza zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy: 30% - od razu po zakończeniu szkoły, 39,5% - jeśli nie znajdzie pracy.

Wykres nr 11. Korzystanie z pomocy doradcy zawodowego przed wyborem obecnej szkoły.



Przed podjęciem decyzji o wyborze szkoły zaledwie co ósmy uczeń (12%) skorzystał z po-mocy doradcy zawodowego. Najczęściej z pomocy doradcy zawodowego korzystali ucznio-wie liceum plastycznego (16%, 13,5% w przypadku ZSZ i 11% w przypadku techników).

Większość uczniów (62%), którzy nie skorzystali z pomocy doradcy zawodowego, wska-zała, że nie zrobiła tego gdyż nie miała takiej potrzeby i wiedziała, w jakim kierunku chce się kształcić. Co piąty uczeń nie wiedział, o istnieniu kogoś takiego, jak doradca zawodowy, a co dziesiąty nie wiedział, gdzie może taką osobę znaleźć. Pomoc w wyborze szkoły uczniowie otrzymywali ze strony rodziców (21%), kolegów (13%) i najrzadziej - nauczycieli (7%). Najbar-dziej samodzielni w wyborze szkoły byli uczniowie liceum plastycznego (73%) i zasadniczych szkół zawodowych (68%). Z porady rodziców i kolegów najczęściej korzystali uczniowie tech-ników - odpowiednio 26% i 16%.

Prawie 90% badanych przyznaje, że znało ofertę kształcenia zawodowego w powiecie. Najmniejszą wiedzę na ten temat mieli uczniowie liceum plastycznego (co piąty twierdzi, że nie miał takiej wiedzy). Spośród uczniów posiadających informacje o ofercie kształcenia za-wodowego niecałe 70% uznaje te informacje za wyczerpujące i rzetelne.

60% uczniów zapytanych, czy w obecnej chwili wybraliby ten sam kierunek, odpowie-działo, że tak. Kierunek chętniej zmieniłyby dziewczęta, uczniowie ostatniej klasy, uczniowie kierunków ekonomicznych i turystycznych.

Mając możliwość ponownego wyboru kierunku kształcenia 15,5% badanych wybrałoby liceum ogólnokształcące. Takiej odpowiedzi udzielili najczęściej uczniowie liceum plastycz-nego. Na drugim miejscu znalazło się fryzjerstwo i kosmetologia (12%) częściej wskazywane przez uczniów ZSZ, a co dziesiąty uczeń (9%) chętnie kształciłby się na technika mechanika lub elektryka.

Większość ankietowanych nauczycieli deklaruje, że w ich szkołach organizowane są spo-tkania dla uczniów dotyczące poradnictwa zawodowego. Prowadzą je zarówno nauczyciele, jak i osoby spoza szkoły. Duża część pedagogów nie wie natomiast, czy w ich szkołach orga-nizowane są spotkania uczniów z pracodawcami (inne niż praktyki zawodowe).

Samorząd terytorialnyDyrektorzy oceniali między innymi wsparcie udzielane ich szkołom przez samorząd lo-

kalny. Pytano o wsparcie finansowe, organizacyjne, prawne, a także wsparcie udzielane przy kształtowaniu oferty edukacyjnej. Tylko jedna osoba wysoko oceniła samorząd lokalny we wszystkich badanych aspektach. Pozostali ankietowani ocenili to wsparcie na średnim lub niskim poziomie. Najgorzej oceniono wsparcie prawne, stosunkowo najlepiej - wsparcie fi-nansowe.

Pomimo wsparcia finansowego od samorządu, wszyscy dyrektorzy przyznali, że starają się o pozyskiwanie dodatkowych środków na finansowanie potrzeb edukacyjnych młodzieży. Najczęściej wskazywano tu na fundusze Unii Europejskiej.

Szkoły poszukują informacji w urzędach miejskich i gminnych na temat rynku pracy. Te informacje wykorzystywane są do tworzenia aktualnej oferty szkoły. Natomiast, według ka-dry pedagogicznej i zarządzającej szkół, to starostwo decyduje o zmianie profilu kształcenia, a także dba o to, żeby zawody oferowane przez szkoły w powiecie nie powielały się. Również w starostwie możliwe jest uzyskanie dofinansowania na różnego rodzaju kursy, studia pody-plomowe oraz szkolenia.

Wstęp48

Wykres nr 12. Sposoby pozyskiwania nowych środków finansowych - liczba wskazań.

Źródło: badanie ilościowe wśród dyrektorów

1.6. Wnioski z analizy desk researchWnioski z analizy desk research zebrano w pięć zagadnień związanych z: gospodarką

powiatu i województwa, rynkiem pracy powiatu, kształceniem zawodowym w powiecie, edu-kacją przyszłości i zawodami przyszłości.

Gospodarka powiatu i województwa ▪ Kierunki zmian zachodzące w gospodarce województwa pomorskiego i powiatu mal-

borskiego są niemal identyczne w zakresie procentowego przyrostu liczby podmiotów gospodarczych i dynamiki zachodzących tu zmian,

▪ Dynamika rozwoju województwa generowana jest w obszarze sektora usług a także w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,

▪ Gospodarka powiatu malborskiego a także rynek pracy reaguje ostrzej na sytuacje kry-zysowe niż gospodarka i rynek pracy województwa pomorskiego,

▪ Powiat Malborski należy pod względem turystycznym do jednych z najatrakcyjniejszych w kraju, cechuje go także wysoka jakość środowiska przyrodniczego,

▪ Władze województwa są bardzo zainteresowane rozwojem branż o zaawansowanych technologiach, co wynika z zapisów strategii wojewódzkiej,

▪ Udział firm sektora prywatnego jest wyższy na terenie powiatu malborskiego niż na tere-nie województwa pomorskiego i będzie się umacniał, co wymaga dostosowania potrzeb edukacji zawodowej pod jego potrzeby,

491.6. Wnioski z analizy desk research

▪ Największe zatrudnienie na terenie powiatu malborskiego generują przedsiębiorstwa działające w branżach: chemicznej, przetwórstwa rolno-spożywczego, produkcji prefa-brykatów betonowych, przetwórstwa tworzyw sztucznych, produkcji okien, drzwi alu-miniowych, produkcji urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz armia zawodo-wa i instytucje administracji publicznej,

▪ Zaplecze wspomagające rozwój przedsiębiorczości w powiecie malborskim jest dobrze rozwinięte, wymaga jedynie większej koordynacji działań.

Wykres nr 13. Liczba podmiotów gospodarczych na 1.000 mieszkańców w powiecie malborskim i województwie pomorskim.

Źródło: analiza desk research

Rynek pracy powiatu ▪ Województwo pomorskie i powiat malborski charakteryzują się względnie młodą struk-

turą demograficzną, która powoduje wzrost liczby osób czynnych zawodowo oraz wzrost potrzeb edukacyjnych,

▪ W branży budowlanej zakłada się ponadprzeciętny wzrost ilości miejsc pracy. Wzrost za-trudnienia będzie miał związek z planami zagospodarowania inwestycyjnego szlaków wodnych na terenie powiatu oraz inwestycjami firm prywatnych,

▪ Widoczna jest wyraźnie specyfika lokalnego rynku pracy, na którym jest zupełnie inna struktura zawodów nadwyżkowych i deficytowych niż w skali województwa. Żaden z podanych na liście powiatu zawodów nie jest tożsamy z zawodem na liście woje-wódzkiej,

▪ Występują zbieżności wśród bezrobotnych na poziomie powiatu i województwa zareje-strowanych w niektórych zawodach (sprzedawca, robotnik gospodarczy, asystent eko-nomiczny, krawiec, kucharz, mechanik),

▪ Zbieżności wśród bezrobotnych na poziomie powiatu i województwa występują także w liczbie ofert pracy (robotnik gospodarczy i budowlany, sprzedawca, pracownik biuro-wy i administracyjny, pozostali kelnerzy, kucharz).

Kształcenie zawodowe w powiecie ▪ Średnie szkolnictwo zawodowe w powiecie malborskim posiada wystarczającą bazę lo-

kalową, ▪ Kierunki kształcenia zawodowego w szkołach powiatu malborskiego nie są adekwatne do

potrzeb lokalnego rynku pracy i nie nadążają za gwałtownymi zmianami w gospodarce,

Wstęp50

▪ W większości zawodów, w których kształci się obecnie młodzież w powiecie malborskim występuje znaczna liczba bezrobotnych na lokalnym rynku pracy, występuje dodatkowo wysoki poziom bezrobocia w całym województwie pomorskim, co utrudni absolwen-tom poszukiwanie pracy poza powiatem malborskim,

▪ W żadnym zawodzie, w którym odbywa się edukacja w szkołach zawodowych powiatu malborskiego, nie występuje nadwyżka ofert pracy nad liczbą zarejestrowanych bezro-botnych,

▪ Jakość kształcenia zawodowego jest na poziomie średnim, czego dowodem jest niezbyt dobra zdawalność egzaminów zawodowych na szczeblu powiatu. Znacznie gorzej wy-gląda sytuacja związana z wyposażeniem pracowni do praktycznej nauki zawodu. Po-trzeby zgłaszane przez poszczególne szkoły są znaczne,

▪ Koniecznością jest systematyczne monitorowanie losów absolwentów szkół ponadgim-nazjalnych w powiecie malborskim, pomoże to uniknąć sytuacji, w której kształci się uczniów na kierunkach, na które nie ma zapotrzebowania,

▪ System edukacji zawodowej wykazuje zbyt mały związek z lokalną gospodarką w ob-szarze: wymiany informacji o rynku pracy oraz zaangażowania się w proces kształcenia zawodowego.

Zawody przyszłościNa podstawie badań, oraz na podstawie analizy zapotrzebowania na pracowników

w określonych grupach zawodów z także wyciągając wnioski z przesądzeń strategicznych podejmowanych zarówno na poziomie kraju, województwa i powiatu można założyć, że zwiększać się będzie popyt na pracowników posiadających wysokie kwalifikacje zawodowe uzupełnione przez szeroki wachlarz kompetencji.

Region pomorski stawia sobie za zadanie przyciąganie inwestycji o zaawansowanych technologiach - przede wszystkim informatycznych. Istniejące przedsiębiorstwa, a także pla-nowane przedsięwzięcia pozwalają na prognozowanie wzrostu zapotrzebowania na szeroką gamę specjalistów z dziedziny informatyki i zawodów pokrewnych.

Zarówno powiat malborski jak też cały region pomorski leży w obszarze krajowych i mię-dzynarodowych dróg komunikacyjnych zarówno lądowych, powietrznych, jak i wodnych. Te uwarunkowania determinować będą potrzeby rynku pracy związane z pozyskiwaniem pra-cowników o umiejętnościach logistycznych, transportowych, obsługi transportu, itp.

Proces starzenia się społeczeństwa powiązany z wydłużeniem czasu życia oraz zmniej-szaniem się przyrostu naturalnego powodować będzie zwiększenie zapotrzebowania na pra-cowników w zawodach zajmujących się problematyką opiekuńczą, terapeutyczną i rehabili-tacyjną.

Zarówno region pomorski, jak i powiat malborski już dzisiaj wyróżniają się znaczną atrakcyjnością turystyczną. Coraz większego znaczenia nabiera turystyka powiązana z wy-konywaniem zabiegów medycznych i rehabilitacyjnych. Już dzisiaj znaczna część obiektów wypoczynkowych oferuje usługi typu spa. Odbiorcy tych usług oczekiwać będą na specja-listów obsługi turystycznej ze znajomością różnych systemów terapii, usług kosmetycznych i upiększających.

Prognozowany wzrost liczby miejsc pracy w sektorze usług na terenie powiatu spowo-duje, że te miejsca pracy powstaną przede wszystkim w obszarze usług związanych z szeroko rozumianą turystyką, w obszarze wolnych zawodów i usług związanych z informatyką. W tej

511.6. Wnioski z analizy desk research

kategorii mieści także się m.in. działalność specyficzna dla wolnych zawodów: prawników, architektów, jak również działalność związana z reklamą, call-center, działalność związana z ochroną, księgowością i konsultingiem. Pośrednim efektem takiej prognozy będzie wzrost zapotrzebowania na pracę w następujących zawodach: prawnik, architekt, przedstawiciel handlowy, pracownik ochrony mienia i osób, księgowy i ekonomista1.

Prognozuje się wzrost liczebności podmiotów gospodarczych i sprzedaży w budow-nictwie. Zmiany będą się wiązały ze wzrostem zapotrzebowania na: murarzy, betoniarzy, ro-botników budowy dróg, elektryków budowlanych, dekarzy, robotników budowlanych robót wykończeniowych, operatorów sprzętu do robót ziemnych i pokrewnych, inżynierów bu-downictwa i inżynierii środowiska, techników budownictwa i ochrony środowiska.

Prognozuje się powstanie nowych miejsc pracy w administracji publicznej i obronie na-rodowej. Przekładając powyższą prognozę na zawody, można się spodziewać wzrostu popytu na urzędników administracji centralnej i samorządowej oraz przedstawicieli służb mundu-rowych. Przewidywany jest także dalszy dynamiczny rozwój informatyki oraz działalności związanej z ubezpieczeniami, funduszami emerytalno-rentowymi. W efekcie będzie obser-wowany wzrost zapotrzebowania na zawody związane z informatyką: administratorów baz danych, programistów, administratorów sieci informatycznych oraz profesje specyficzne dla wymienionych działalności: specjalistów ds. ubezpieczeń społecznych, pracowników ds. fi-nansowych i statystycznych.

Analiza zawodów deficytowych w powiecie malborskim, powoduje możliwość wymie-nienia kilku zawodów, na które występuje zapotrzebowanie już obecnie i występować będzie w przyszłości, skłaniające do uruchomienia nowych kierunków kształcenia i są to: animator kultury, pracownik administracyjny, malarz budowlany, cieśla, konserwator budynków, pie-karz i recepcjonista.

1 Na podstawie: Pomorskie Obserwatorium Rynku Pracy. Pomorska Mapa Zawodów i Umiejętności Przyszłości. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową pod redakcją Marcina Nowickiego

Wstęp

2. Główne problemy edukacji zawodowej powiatu malborskiego

2. Główne problemy edukacji zawodowej powiatu malborskiego

2.1. Błędy edukacji zawodowejNależy się zgodzić z sugestiami wskazującymi na konieczność poprawy jakości kształce-

nia zawodowego. Dziś występujące główne problemy edukacji zawodowej powiatu malbor-skiego zinwentaryzowano w następujących obszarach:

▪ zbyt mała liczba godzin zajęć praktycznych, ▪ niska jakość nauczania przedmiotów zawodowych, ▪ zbyt mała liczba praktyk zewnętrznych (w prywatnych firmach), ▪ niski poziom współpracy szkół z pracodawcami, ▪ zbyt mała kontrola nad jakością nauczania zawodowego w szkołach oraz nad organiza-

torami praktyk, ▪ brak mechanizmów ułatwiania absolwentom zdobycia zatrudnienia, ▪ poświęcanie zbyt dużo czasu nauczaniu przedmiotów ogólnych, ▪ zbyt dużą obszerność programów nauczania - przeładowanie informacjami o charakte-

rze encyklopedycznym, ▪ niewystarczająca ilość czasu poświęcana w szkołach na poradnictwo zawodowe, ▪ uczniowie zasadniczych szkół zawodowych są nisko oceniani przez nauczycieli i przed-

siębiorców pod względem społecznym i podejścia do nauki, ▪ wysoka absencja uczniów – niechęć do nauki, ▪ niski poziom nauczania matematyki i języków obcych, ▪ brak zajęć wyrównawczych przygotowujących do egzaminów, ▪ trudności z dojazdami uczniów z mniejszych miejscowości, ▪ uzupełnianie wiedzy przez nauczycieli dokonuje się w ograniczonym zakresie i w więk-

szości jest niewystarczające, ▪ brak zaangażowania przedsiębiorstw w proces nauczania zawodowego w powiecie, ▪ niewielki zakres występowania nowoczesnych metod kształcenia.

Inne obszary: ▪ kierunki i programy nauczania nie odpowiadają potrzebom rynku pracy, ▪ występuje zbyt mała elastyczność przy wprowadzaniu nowych kierunków kształcenia, ▪ zbyt dużo praktyk zawodowych odbywa się w szkołach, ▪ niskie wsparcie prawne i merytoryczne udzielane szkołom przez samorządy terytorialne, ▪ zbyt mały zakres współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej dla potrzeb szkol-

nictwa zawodowego, ▪ wybór kierunku kształcenia spowodowany jest najczęściej przez zainteresowanie

uczniów i rodziców (dbałość o nabór) a mniej rzeczywistymi potrzebami rynku pracy.

Główne problemy edukacji zawodowej powiatu malborskiego56

2.2. Przebieg i ocena praktykPraktyki są najistotniejszym elementem kształcenia zawodowego, zarówno z punktu wi-

dzenia uczniów, rodziców, jak i samych pracodawców. Należy założyć, że jest ich wciąż zbyt mało - powinny rozpoczynać się już w pierwszym roku nauczania. Najbardziej wartościowe praktyki, z punktu widzenia nauki zawodu, uczniowie odbywają u prywatnych pracodawców. Tylko tam są w stanie nauczyć się umiejętności, które przydadzą im się w przyszłej pracy za-wodowej. Praktyki odbywane w warsztatach przy szkołach zawodowych są niżej oceniane, głównie ze względu na przestarzały sprzęt, z którego w firmach już się nie korzysta.

Inne słabe strony praktyk to głównie: niechętne nastawienie i brak zaangażowania prak-tykantów, ich nieodpowiedzialność i lenistwo, zbyt krótki czas trwania praktyk oraz niedosto-sowanie programu praktyk do potrzeb pracodawców. Praktyki zawodowe cenione są przede wszystkim za: możliwość uzupełnienia wiedzy teoretycznej uczniów, rozwijanie ich kompe-tencji zawodowych, możliwość poznania środowiska pracy przez praktykantów, a także moż-liwość sprawdzenia potencjalnych kandydatów do pracy przez firmy organizujące praktyki.

W oparciu o obecny system praktyk, wiedzę i umiejętności praktyczne zdobywane przez uczniów ocenić można jako niewystarczające i niedostosowane do oczekiwań przyszłych pracodawców. Bardzo istotna jest kontrola realizacji praktyk, nie tylko pod kątem nauczania zawodu, ale też szeroko rozumianych warunków pracy młodocianego pracownika.

2.3. Zawody deficytowe i nadwyżkowe i ich odniesienie do lokalnego rynku

Analiza zawodów nadwyżkowych i deficytowych stanowi wskazanie dla edukacji za-wodowej o potrzebnych korektach kierunków kształcenia. Zawody nadwyżkowe pokazują zarówno nasycenie rynku pracy osobami poszukującymi pracy a także stanowią pewnego rodzaju znak zapytania o celowość dalszego kształcenia w danym zawodzie. Natomiast anali-za zawodów deficytowych pokazuje zapotrzebowanie rynku pracy na pracowników w takich zawodach i daje wskazanie edukacji zawodowej o ewentualnej konieczności utworzenia no-wych kierunków nauki zawodu.

Zawody nadwyżkoweAnalizując dostępne dane wnioskować można, że najniższy wskaźnik intensywności

nadwyżki w powiecie malborskim dotyczy innych zawodów niż w całym województwie, i są to m.in. zawody:

▪ Ślusarz, ▪ Krawiec, ▪ Kelner, ▪ Kucharz małej gastronomii, ▪ Robotnik placowy, ▪ Salowa, ▪ Tokarz,

572.3. Zawody deficytowe i nadwyżkowe i ich odniesienie do lokalnego rynku

▪ Mechanik samochodów osobowych, ▪ Cukiernik.

Podobnie w przypadku województwa, na pierwszych miejscach znaleźli się przedstawi-ciele zawodów:

▪ Technik rolnik, ▪ Rolnik produkcji roślinnej i zwierzęcej, ▪ Technik żywienia i gospodarstwa domowego, ▪ Rolnik upraw polowych, ▪ Specjalista bankowości, ▪ Technik technologii odzieży, ▪ Elektromechanik elektrycznych przyrządów pomiarowych.

Analizując dostępne dane, wnioskować można, że wśród maksymalnie nadwyżkowych zawodów w powiecie malborskim znalazły się inne profesje niż w całym województwie. Nale-żeli do nich przedstawiciele zawodów:

▪ Asystent ekonomiczny (zawód szkolny: Technik ekonomista), ▪ Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym, ▪ Technik rolnik, ▪ Stolarz budowlany, ▪ Technik hodowca zwierząt, ▪ Rolnik upraw polowych, ▪ Technik żywienia i gospodarstwa domowego.

W przypadku całego województwa pomorskiego na pierwszych miejscach znaleźli się przedstawiciele zawodów:

▪ Politolog, ▪ Organizator agrobiznesu, ▪ Betoniarz zbrojarz, ▪ Rolnik pracujący na własne potrzeby, ▪ Żołnierz zasadniczej służby wojskowej, ▪ Technik mechanizacji rolnictwa, ▪ Filolog – filologia obcojęzyczna, ▪ Organizator usług gastronomicznych.

Odnosząc te dane do obszaru szkolnictwa zawodowego, należy założyć, że wymienione powyżej zawody rokują jak najgorzej dla ewentualnych absolwentów kierunków kształcenia w powiecie malborskim. Istniejące kierunki kształcenia powinny być jak najszybciej wygaszo-ne lub przekształcone w inne np. z obszaru zawodów deficytowych.

Zawody deficytowePorównując zawody, w jakich kształci się młodzież w szkołach zawodowych powiatu

malborskiego, z wykazem zawodów deficytowych i maksymalnie deficytowych notowanych w I półroczu 2009 roku, wywnioskowano, że w tylko jednym przypadku – zawodu technika logistyka – pojawił się zawód maksymalnie deficytowy z jedną ofertą pracy.

Z analizy dobitnie wynika, że kształcenie młodzieży w poniższych zawodach natrafi na barierę zatrudnienia w postaci znacznej (na poziomie powiatu malborskiego) liczby bezro-botnych na rynku pracy w powiecie malborskim:

▪ technik ekonomista, ▪ technik elektryk,


▪ technik mechanik, ▪ technik budownictwa, ▪ kucharz małej gastronomii, ▪ mechanik pojazdów samochodowych, ▪ krawiec, ▪ stolarz, ▪ piekarz, ▪ cukiernik, ▪ sprzedawca, ▪ fryzjer, ▪ murarz, ▪ kucharz.

W większości tych zawodów występuje dodatkowo wysoki poziom bezrobocia w ca-łym województwie pomorskim, co utrudni absolwentom poszukiwanie pracy poza powia-tem malborskim. W zawodzie fryzjer występuje znaczna liczba ofert pracy w województwie pomorskim, co pozwala sądzić, że absolwenci w tym zawodzie znajdą pracę poza obszarem powiatu malborskiego.

W kilku zawodach występuje niewielka nadwyżka liczby bezrobotnych nad ofertami pracy: ▪ technik informatyk, ▪ technik organizacji usług gastronomicznych, ▪ technik obsługi turystycznej, ▪ technik logistyk, ▪ technik elektronik, ▪ technik poligraf, ▪ technik mechanik lotniczy, ▪ technik plastyk, ▪ monter elektronik, ▪ drukarz.

Można tutaj wysnuć wniosek, że utrzymanie kształcenia w tych zawodach spowoduje w większości absorpcję absolwentów na rynku pracy i te kierunki kształcenia można utrzy-mać. Także prognozy związane z rozwojem tych gałęzi gospodarki są pozytywne i w przyszło-ści spowodują pojawienie się większej liczby ofert pracy.

Uwagi końcoweBezrobotni poszukują także pracy poza systemem urzędów pracy. Badania pokazują, że

większość mikroprzedsiębiorstw poszukuje pracowników na własną rękę często zatrudniając osoby polecone przez obecnych pracowników. Znaczna część bezrobotnych poszukuje pracy również poprzez inne instytucje pośredniczące. Można jednak stwierdzić, że dane urzędów pracy dobrze ilustrują rynek pracy zarówno w województwie pomorskim, jak i w powiecie malborskim. Tak więc powyższe dane, wynikające z analizy zawodów nadwyżkowych i deficy-towych, są prawidłowe. Sytuacja nie powinna zmienić się w najbliższej przyszłości – do roku 2015, ze względu na wyraźny priorytet, jakim dla administracji państwowej i samorządowej są powiatowe urzędy pracy. Tam kierowane jest znaczne zasilanie finansowe, tam kierowane są fundusze Unii Europejskiej, tam wreszcie znajduje się obecnie bardzo dobrze przygotowa-na kadra wraz z zapleczem materialnym i sprawnie działający system.

592.5. Przyczyny niskiej efektywności kształcenia zawodowego

2.4. Równość szans w edukacji Jedną z barier rozwoju edukacji w powiecie malborskim, także w obszarze szkolnictwa

zawodowego, jest występujący w niektórych obszarach brak równych szans, który został ujawniony zarówno poprzez analizę danych wtórnych, jak i dzięki wynikom badań jakościo-wych i ilościowych.

Zdiagnozowane bariery równości (nie tylko w obszarze równości płci) związane są przede wszystkim z:

▪ niskim udziałem mężczyzn nauczycieli w edukacji ponadpodstawowej (w szkolnictwie zawodowym średni udział ok. 40%),

▪ niskim udziałem kobiet na stanowiskach decyzyjnych w obszarze edukacji powiatu mal-borskiego,

▪ panującym stereotypem, że oferta szkolnictwa zawodowego skierowana jest przede wszystkim dla chłopców,

▪ znacznie niższym i nadal malejącym udziałem dziewcząt w technikach powiatu malbor-skiego (39,3% za rok szkolny 2008/2009),

▪ znacznie niższym, ale lekko rosnącym udziałem dziewcząt w zasadniczych szkołach za-wodowych) powiatu malborskiego (33,6% za rok szkolny 2008/2009),

▪ obecnością stereotypów płci w doradztwie zawodowym skierowanym do dziewczynek i chłopców,

▪ nieuwzględnianiem kategorii płci w diagnozowaniu potrzeb edukacyjnych w obszarze szkolnictwa zawodowego,

▪ większym bezrobociem kobiet - wśród bezrobotnych zarejestrowanych w I półroczu 2009 roku przewagę stanowiły kobiety 2 323 (58,05% ogółu bezrobotnych),

▪ powszechnym przekonaniem, że decyzje i stanowiska decyzyjne bardziej przynależą chłopcom/mężczyznom niż dziewczętom/kobietom,

▪ młodzież, ale także rodzice nie są obecnie przygotowani przez szkołę do zaakceptowa-nia różnic związanych z niepełnosprawnością, pochodzeniem etnicznym, wyznaniem i orientacją seksualną,

▪ gorszą sytuacją uczniów dojeżdżających do szkół zawodowych, którzy nie mogą uczest-niczyć w wielu zajęciach dodatkowych.

2.5. Przyczyny niskiej efektywności kształcenia zawodowego

Główne sugestie dotyczące poprawy efektywności kształcenia zawodowego zawierają się w następujących obszarach:

▪ absolwenci szkół zawodowych nie są pełnowartościowymi pracownikami tuż po ukoń-czeniu szkoły – wymagają kosztownego (z punktu widzenia pracodawców) dokształce-nia zawodowego na miejscu pracy,

▪ absolwenci szkół zawodowych nie wnoszą do zakładów pracy żadnej wartości dodanej w postaci np. nowych technologii, umiejętności itp.,


▪ kierunki i programy nauczania w szkołach zawodowych nie odpowiadają potrzebom rynku pracy (tylko w jednym zawodzie, w którym aktualnie występuje niedobór pracow-ników na rynku pracy, prowadzone jest kształcenie zawodowe - Technik logistyk),

▪ funkcjonuje opinia o niskim prestiżu szkół zawodowych - do szkół zawodowych trafiają uczniowie, którzy w większości nie dostali się do szkół ogólnokształcących,

▪ zbyt mało uwagi poświęca się w szkołach zawodowych na rozwijanie indywidualnych zainteresowań uczniów,

▪ nauczyciele w zbyt małym zakresie korzystają z możliwości ciągłego rozwoju zawodo-wego i z nowoczesnych metod nauczania,

▪ zbyt rzadko występują zachęty ekonomiczne dla przedsiębiorstw dla zaangażowania ich w proces nauczania w szkolnictwie zawodowym,

▪ negatywnie oceniane jest prowadzenie praktyk zawodowych w obrębie szkół zawodowych, ▪ sporadycznie stosowany jest system kształcenia modułowego pozwalający na zorgani-

zowanie kształcenia w zawodzie w pełnym i skróconym okresie, jak również na szybkie przekwalifikowanie się.

2.6. Odniesienie do hipotez badawczychWe wstępie PBS DGA i Human Capital Business przedstawiło hipotezy badawcze. W ra-

mach syntezy zarówno badań jakościowych i ilościowych, a także w analizie desk research znalazły się odniesienia do tych hipotez. Zostały one uwzględnione przy konstruowaniu ce-lów strategicznych zarówno długookresowych jak i średniookresowych zawartych w rozdzia-le 4. Dla przejrzystości materiału poniżej skrótowo ustosunkowano się do nich.

Oferta edukacyjna szkół zawodowych z terenu powiatu malborskiego nie jest adekwat-na do potrzeb rynku.

Opracowania potwierdziły w całej rozciągłości tę hipotezę. Stwierdzenia takie poparli przede wszystkim przedsiębiorcy i partnerzy, a także w części rodzice i uczniowie. Dobitnie wspiera tę hipotezę analiza zawodów nadwyżkowych i deficytowych oraz analiza bezrobot-nych, które pokazują, że we wszystkich (oprócz jednego) kierunkach kształcenia występują zawody nadwyżkowe i znaczne bezrobocie a prognoza dla tych zawodów jest negatywna.

Tabela nr 1. Porównanie zawodów deficytowych z kierunkami kształcenia w średnich szkołach zawodowych powiatu malborskiego.

L.p. Wykaz zawodówWskaźnik

intensywności deficytu

Bezrobotni 06.2009/wskaźnik intensyw-

ności nadwyżki

Liczba ofert pracy 06.2009

1 341902 Technik ekonomista brak 128/MAX 0

2 214102 Technik architektury i krajobrazu 1 brak 1

3 311990 Technik drogownictwa brak 1/MAX 0

4 341404 Technik hotelarstwa brak 6/0,1667

612.6. Odniesienie do hipotez badawczych

5 311401 Technik informatyk brak 6/0,1667 1

6 341403 Technik organizacji usług gastronomicznych, brak 8/MAX 0

7 321402 Technik żywienia i gospodarstwa domowego brak 32/MAX 0

8 341401 Technik obsługi turystycznej brak 3/0,5 0

9 413302 Technik logistyk brak 2/0,3333 0

10 311401 Technik elektronik brak 6/0,1429 1

11 311302 Technik elektryk brak 20/0,0938 0

12 311502 Technik mechanik brak 52/MAX 0

13 311909 Technik poligraf brak 1/MAX 0

14 311204 Technik budownictwa brak 15/0,1429 0

15 314501 Technik mechanik lotniczy brak 1/MAX 0

16 347102 Technik plastyk brak 1/MAX 0

17 512202 Kucharz małej gastronomii brak 16/0,037 0

18 723106 Mechanik pojazdów sam. brak 10/0,0588 2

19 725190 Monter elektronik brak 7/MAX 0

20 743304 Krawiec brak 110/0,0168 0

21 742204 Stolarz brak 18/0,2857 0

22 723304 Mechanik maszyn i urządzeń brak 10/0,2 0

23 741203 Piekarz brak 40/0,1702 1

24 741201 Cukiernik brak 22/0,0588 0

25 734103 Drukarz brak 2/MAX 0

26 522107 Sprzedawca brak 414/0,2693 6

27 514102 Fryzjer brak 12/0,6667 0

28 712102 Murarz brak 55/0,1358 0

29 512201 Kucharz brak 64/0,2817 1

30 734502 Introligator brak 12/0,2727 1

31 722204 Ślusarz brak 75/0,0135 0

32 724102 Elektromechanik pojazdów samochodowych brak 4/MAX 0

33 713601 Monter instalacji i urządzeń sanitarnych brak 6/0,1667 0

34 721303 Blacharz brak 6/0,25 2Źródło: analiza desk research

Tabela nr 1. Porównanie ... (ciąg dalszy)


Zmiany w ofercie kształcenia są wolniejsze od zmian na rynku pracy. Ponad połowa instytucji - partnerów uważa, że szkoły nie są w stanie szybko reagować

na zmieniające się potrzeby rynku pracy. W analizach jakościowych i ilościowych pokazuje się trend wprowadzania jedynie 1-2 nowych kierunków kształcenia rocznie. Proces zmiany kierunku kształcenia – czyli wygaszenie jednego i powołanie nowego - skutkuje uzyskaniem przez pierwszą grupę uczniów w nowych zawodzie statusu absolwenta nie wcześniej niż po ok. 5 latach, a więc bardzo późno. Obecny, dynamicznie zmieniający się rynek pracy w po-wiązaniu z kryzysem finansowym i gospodarczym uniemożliwia nadążenie z kształceniem za zmieniającym się rynkiem pracy.

Wykres nr 14. Czy szkoły szybko reagują na zmieniające się potrzeby rynku pracy? – liczba wskazań.

Źródło: badanie ilościowe wśród partnerów

Programy kształcenia oraz jakość kształcenia w szkołach zawodowych nie zapewniają rozwoju oczekiwanych przez pracodawców kompetencji kluczowych.

Według pracodawców największy wpływ na ogólną ocenę przydatności pracowników do pracy mają cechy osobowościowe. W ich opinii, bez względu na branżę i stanowisko, pra-cownicy powinni być rzetelni, pracowici, dokładni i odpowiedzialni. Pożądana jest umiejętność pracy w zespole, zaangażowanie, uczciwość, szczerość, komunikatywność, samodzielność w działaniu oraz dyspozycyjność (patrz wykres nr 15). W ocenie pracodawców takich cech a tak-że innych kompetencji szkolnictwo zawodowe powiatu nie zapewnia w procesie edukacyjnym.

Coraz mniejsze zainteresowanie nauką w szkołach zawodowych wynika z niedopaso-wania programów kształcenia do potrzeb pracodawców.

Według większości nauczycieli w ostatnich pięciu latach nastąpił spadek zainteresowa-nia szkolnictwem zawodowym. Natomiast zarówno według nauczycieli jak i uczniów w naj-bliższych latach szkoły zawodowe cieszyć się będą coraz większą popularnością. Badania nie wykazały, że spadek popularności w latach ubiegłych spowodowany był niedopasowaniem


programów kształcenia do potrzeb pracodawców. Uczniowie bardziej sobie cenią szkolnictwo zawodowe od ogólnego z powodu możliwości uzyskiwania konkretnego zawodu oraz matury i możliwości kontynuowania edukacji. Powyższą hipotezę należy zatem uznać za nieprawdziwą.

Wykres nr 15. Jakie cechy, umiejętności i kwalifikacje powinni posiadać kandydaci do pracy na po-szczególne stanowiska (cechy osobowościowe – „miękkie”)?



Wykres nr 16. Liczba uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych powiatu malborskiego w latach 2002 – 2009 (bez szkół specjalnych).


Wykres nr 17. Czy w ciągu ostatnich 5 lat nastąpił wśród młodzieży spadek czy wzrost zainteresowa-nia kształceniem zawodowym i jak będzie wyglądała ta sytuacja w ciągu najbliższych 5 lat? – liczba wskazań.

Źródło: badanie ilościowe wśród partnerów

Niewielki odsetek pracodawców z powiatu malborskiego współpracuje ze szkołami za-wodowymi i samorządem lokalnym, aby w przyszłości mieć lepiej wykwalifikowanych pracowników.

Teza ta znajduje potwierdzenie w wynikach badań ilościowych przedsiębiorców, spośród których tylko co siódme przedsiębiorstwo z obszaru powiatu malborskiego zadeklarowało pod-czas badania, że współpracuje lub współpracowało z jakąś szkołą zawodową, aby mieć wpływ


na sposób nauki zawodu w tej szkole, aby miało potem lepiej wykwalifikowanych pracowni-ków. Dużo rzadziej takie działania podejmowały najmniejsze firmy oraz branża handlowa.

Z badań ilościowych wśród przedsiębiorców wynika także, że jedynie 6% firm współpra-cowało kiedykolwiek z samorządem terytorialnym w celu wywierania wpływu na edukację zawodową.

Wykres nr 18. Czy firma współpracuje lub współpracowała z samorządem lokalnym, aby mieć wpływ na sposób nauki zawodu w szkołach zawodowych?


Pracodawcy, partnerzy lokalni oraz inne instytucje zainteresowane edukacją zawodo-wą nie tworzą partnerstwa lokalnego. Brak jest forum wymiany potrzeb i oczekiwań.

Hipoteza ta została potwierdzona w trakcie badań i analiz przeprowadzonych zarówno wśród przedsiębiorców jak i parterów. Najczęściej występują bilateralne formy współpracy. Współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy zadeklarowała aż co druga firma z obszaru po-wiatu malborskiego. Nieco rzadziej współpracę taką podejmują mikroprzedsiębiorstwa, zde-cydowanie najczęściej – firmy z branży produkcyjnej i budowlanej. 40% badanych firm jest zainteresowana współpracą z PUP w przyszłości, 20% zgłosiło zainteresowanie współpracą w przyszłości ze szkołą, uczelnią lub instytucją szkoleniową, a 10% - z samorządem lokalnym. Badane instytucje partnerskie współpracują najczęściej ze szkołami umożliwiając uczniom praktyki i staże. Bardzo często współpraca ma charakter organizacyjny. Nie istnieje natomiast żadna szeroka płaszczyzna współpracy będąca jednocześnie forum wymiany doświadczeń i oczekiwań.

Warto zwrócić uwagę, że potrzebę takiej współpracy widzą również badani nauczyciele. Uważają, że aby usprawnić proces kształcenia w ramach szkolnictwa zawodowego niezbędna jest współpraca pomiędzy szkołami, firmami i instytucjami. Powinna ona dotyczyć przede wszystkim organizacji staży i praktyk.


Wykres nr 19. Zmiany, które należałoby wprowadzić, aby usprawnić proces kształcenia w ramach szkolnictwa zawodowego.


Środki finansowe, które otrzymują szkoły zawodowe nie motywują do wprowadzania zmian i modyfikacji w kształceniu zawodowym.

Ilość środków finansowych przekazywanych przez starostwo do szkół zawodowych powiatu malborskiego oceniana jest pozytywnie. Władza samorządowa motywuje kadrę pedagogiczną do większego zaangażowania i podnoszenia kwalifikacji poprzez system pre-miowy, który jednak w średnim stopniu motywuje do wprowadzania zmian i modyfikacji w kształceniu zawodowym. Badani nauczyciele pozytywnie odnoszą się do możliwości swo-bodnego wyboru treści programowych, elastyczności programu, dużego wyboru materiałów dydaktycznych. Zdecydowana większość nauczycieli w badaniach przyznaje, że ma możli-wości ciągłego rozwoju zawodowego. Większość deklaruje, że uczestniczyło w szkoleniach z zakresu nowoczesnych metod nauczania, a także, że chciałoby (ponownie) w takich szkole-niach wziąć udział. Dyrektorzy wypowiadając się na temat największych, ich zdaniem, ogra-niczeń w rozwoju szkół zawodowych, wskazywali na brak odpowiedniego dofinansowania i możliwości skorzystania z projektów unijnych.


Wykres nr 20. Ocena wsparcia udzielanego szkole przez samorząd lokalny – liczba wskazań.

Źródło: badanie ilościowe wśród dyrektorów

Wykres nr 21. Dlaczego uczniowie nie korzystali z pomocy doradcy zawodowego?



Zbyt małą rolę przy wyborze zawodu przez uczniów spełnia poradnictwo zawodowe.Przed podjęciem decyzji o wyborze szkoły zaledwie co ósmy uczeń skorzystał z pomocy

doradcy zawodowego. Większość uczniów (62%), którzy nie skorzystali z pomocy doradcy zawodowego, wskazała, że nie zrobiła tego gdyż nie miała takiej potrzeby i wiedziała, w jakim kierunku chce się kształcić. Co piąty uczeń nie wiedział, o istnieniu kogoś takiego, jak doradca zawodowy, a co dziesiąty nie wiedział, gdzie może taką osobę znaleźć (patrz wykres 21).

Zainteresowania były najczęściej podawanym motywem wyboru szkoły. Drugim najczę-ściej wskazywanym powodem wyboru danej szkoły/kierunku była łatwość uzyskania pracy tym zawodzie. Trzecim najpopularniejszym powodem była bliskość położenia szkoły od miej-sca zamieszkania. Niestety bardzo rzadko wskazywano na poradę psychologa, pedagoga szkolnego czy doradcy zawodowego. 13% uczniów uznało, że wybór kierunku kształcenia był wynikiem przypadku. Jedynie niewielki odsetek uczniów wybrało dany kierunek dlatego, że brakowało miejsc w innej klasie czy szkole. Hipotezę o zbyt małej roli poradnictwa zawodo-wego przy wyborze zawodu przez uczniów należy, zatem uznać za prawdziwą.

Młodzież nie jest zainteresowana udziałem w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych.Zdecydowana większość uczniów oraz nauczycieli wskazuje, że w ich szkołach prowa-

dzone są zajęcia pozalekcyjne. Pomimo możliwości stworzonych przez szkoły, w zajęciach pozalekcyjnych bierze udział jedynie co trzeci uczeń.

Wykres nr 22. Przeszkody w organizowaniu zajęć pozalekcyjnych dla uczniów.



Zdaniem nauczycieli najpopularniejsze są koła zainteresowań, fakultety, zajęcia wy-równawcze, przygotowujące do egzaminów, zajęcia sportowe, SKS oraz zajęcia teatralne, recytatorskie, filmowe. Podczas badania ilościowego wszyscy uczniowie zostali zapytani o chęć uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych. Zaledwie jedna trzecia badanych deklaruje chęć uczestnictwa w tego rodzaju zajęciach.

Natomiast większość badanych uczniów (78%) chciałaby uczestniczyć w dodatkowych kursach (rzadziej dotyczyło to uczniów zasadniczych szkół zawodowych, uczniów SOSW, chłopców i osób pochodzących ze wsi). Co trzeci badany uczestniczył w dodatkowych kur-sach i szkoleniach. Badani najczęściej kierowali się chęcią rozwoju osobistego. Na drugim miejscu znalazło się podnoszenie szans na znalezienie zatrudnienia. Prawie połowa bada-nych wskazywała, że każda umiejętność może się przydać. Na podstawie przytoczonych danych można stwierdzić, że hipoteza o braku zainteresowania młodzieży zajęciami po-zalekcyjnymi jest częściowo prawdziwa. Jest ona natomiast nieprawdziwa w stosunku do zajęć pozaszkolnych.

Wykształcenie i status zawodowy rodziców w dużym stopniu determinują wybór ścieżki kształcenia dzieci.

Niemal połowa badanych uczniów (47%) pochodzi z rodzin, w których pracuje obydwoje rodziców / opiekunów. 42% stanowią osoby pochodzące z rodzin gdzie pracuje jeden z rodzi-ców. 10% stanowią osoby, których żadne z rodziców nie pracuje. Częściej bez pracy pozostają matki respondentów – 39% z nich nie pracuje, wśród ojców odsetek ten wynosi 20%. Najwyż-szy odsetek pracujących rodziców można zaobserwować w grupie uczniów liceum plastycz-nego. Dla porównania: na oboje pracujących rodziców w liceum plastycznym wskazało 68% uczniów, w technikach 51%, a w zasadniczych szkołach zawodowych - 39%.

Wykres nr 23. Wykształcenie ojca / opiekuna.



Pomimo, że matki respondentów rzadziej pracują niż ich ojcowie, są lepiej od nich wykształ-cone. Co dziesiąta kobieta ma wyższe wykształcenie. Wśród matek uczniów liceum plastycznego odsetek ten wynosi 23%. Wyraźnie gorzej wykształcone są matki uczniów z zasadniczych szkół zawodowych i pochodzących ze wsi. Podobne tendencje można zaobserwować w wykształceniu mężczyzn. Generalnie ojcowie respondentów częściej niż ich matki kończyli szkoły zawodowe – 49% ojców versus 39% matek, równocześnie rzadziej kończyli studia wyższe – 5% versus 10%. Co trzeci ojciec według deklaracji uczniów ma wykształcenie średnie (34% ojców versus 39,5% matek), a co czternasty legitymuje się wykształceniem podstawowym (7% versus 11%).

Wysoki odsetek rodziców z wykształceniem zawodowym (zwłaszcza wśród uczniów techników i zasadniczych szkół zawodowych) potwierdza, hipotezę, że dzieci często powielają losy rodziców.

Wykres nr 24. Wykształcenie matki / opiekunki.


Większość uczniów podejmujących naukę w szkołach zawodowych po ich zakończeniu chce podjąć pracę.

Niemal co czwarty badany uczeń twierdzi, że po zakończeniu obecnej szkoły nie chce jeszcze pracować i zamierza zająć się wyłącznie nauką. 43% chce podjąć pracę w pełnym wymiarze godzin, a 13% respondentów - pracę dorywczą. Wszyscy rodzice deklarują chęć kontynuowania nauki przez dzieci (uczniowie zawodówki - w szkole średniej, bądź na innym kierunku, uczniowie technikum - na studiach). Uważają, że pod względem przygotowania, dzieci podołają dalszej nauce. Miernikiem ma być matura i egzamin zawodowy. Czynnikiem decydującym jest chęć samych zainteresowanych. Przeszkodą mogłaby być sytuacja finanso-wa. Rozwiązanie brane pod uwagę przez rodziców to łączenie pracy zawodowej z nauką (tryb zaoczny lub wieczorowy). Nielicznych stać na finansowanie dalszej nauki bez zaangażowania finansowego dziecka. Zdecydowana większość ankietowanych nauczycieli uważa, że szkoła, w której uczą daje uczniom dobre podstawy do kontynuowania nauki.

Hipoteza o tym, że większość uczniów chce po ukończeniu nauki podjąć pracę jest prawdziwa.


Wykres nr 25. Zamiar podjęcia dalszej nauki.


Praktyki zawodowe nie spełniają swojego zadania, ponieważ oceniane są negatywnie przez pracodawców, nauczycieli i samych uczniów.

Stosunkowo najwyżej, w stosunku do systemu edukacji zawodowej i programów na-uczania, ale nadal zaledwie na poziomie 3,68 oceniają pracodawcy program i ideę zajęć prak-tycznych, które odbywają uczniowie szkół zawodowych (ocena na skali sześciostopniowej, gdzie 1 – „oceniam bardzo źle”, 6 - „oceniam bardzo dobrze”). Według pracodawców praktyki są zbyt krótkie, praktykanci niechętnie wywiązują się z powierzonych im zadań, a program praktyk nie jest dostosowany do ich potrzeb.

Nieco ponad połowa badanych uczniów uczestniczyła w praktykach organizowanych przez szkołę, a co piąty – w praktykach organizowanych na własną rękę. Zdecydowanie lepiej ocenione zostały praktyki organizowane przez uczniów bez pośrednictwa szkoły – średnia 3,73, niż te organizowane przez szkoły – średnia 3,41 (ocena na skali pięciostopniowej, gdzie 1 – „oceniam bardzo nisko”, 6 - „oceniam bardzo wysoko”).

Również nauczyciele oceniali praktyki ze względu na poziom wiedzy oraz umiejętności przekazywany przez pracodawców, opiekunów praktyk. Pedagodzy oceniają je nieco bar-dzie krytycznie niż uczniowie. Uśredniona ocena wystawiona przez nauczycieli wynosi 3,3, a uśredniona ocena wystawiana przez uczniów (połączona ocena praktyk organizowanych przez szkołę i praktyk organizowanych na własną rękę) – 3,6.

Wszystkie badane grupy mają sporo zastrzeżeń do praktyk zawodowych, jednak ich oce-ny można określić jako przynajmniej średnie. Zatem hipoteza badawcza mówiąca o tym, że praktyki zawodowe nie spełniają swojego zadania, ponieważ oceniane są negatywnie przez pracodawców, nauczycieli i samych uczniów jest nieprawdziwa.


Wykres nr 26. Ocena wyposażenia niezbędnego do praktycznej nauki zawodu (skala od 1 – „bardzo nisko” do 5 – „bardzo wysoko”).


Wykres nr 27. Ocena szkolnictwa zawodowego przez przedsiębiorców (skala od 1 – „oceniam bardzo źle” do 6 – „oceniam bardzo dobrze”).



Nie pozyskuje się wiedzy o szeroko pojętych losach absolwentów, która mogłaby wpły-nąć zarówno na ofertę edukacyjną szkół jak i na działania pracodawców.

Podczas badania Desk research próbowano uzyskać wiedzę o dalszych losach absolwen-tów szkół zawodowych z obszaru powiatu malborskiego. Pomimo, że wytyczne ministerialne obligują szkoły do gromadzenia takich danych, jedynie SOSW i Zespół Szkół Policealnych nr 3 ujawniły, że posiadają takie dane, ale niezbyt chętnie je udostępniają. Badanie takie według tej drugiej szkoły jest bardzo pracochłonne i wymaga utrzymywania kosztownego z punktu widzenia szkoły kontaktu z absolwentami. Dostępne statystyki mówią jedynie o zdawalności egzaminów zawodowych i matury oraz o liczbie zarejestrowanych absolwentów bez podziały podziału na szkoły. Nie funkcjonuje natomiast wiedza o liczbie absolwentów, którzy zdali na uczelnie wyższe lub do szkół poza terenem powiatu. Dlatego hipotezę o tym, że nie pozysku-je się wiedzy o szeroko pojętych losach absolwentów, która mogłaby wpłynąć zarówno na ofertę edukacyjną szkół jak i działania na pracodawców należy uznać za trafną.

Wykres 28. Zdawalność egzaminu maturalnego w powiecie malborskim na tle sąsiednich powiatów (w procentach).



2.7. Wpływ lokalnej polityki oświatowej na kształtowa-nie oferty edukacyjnej w szkołach zawodowych. Sposób kształtowania oferty

Lokalna polityka oświatowa kształtowana jest po pierwsze przez Starostwo Powiatowe w Malborku (organ prowadzący) za pomocą przesądzeń strategicznych zawartych w n/w do-kumentach:

▪ Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu malborskiego 2002-2012, ▪ Powiatowy Programu na Rzecz Zatrudnienia i Spójności Społecznej na lata 2007-2013, ▪ Strategia rozwiązywania problemów społecznych w powiecie malborskim na lata 2008

– 2015.Dokumenty te w zróżnicowany sposób i różnym uszczegółowieniem omawiają proble-

matykę edukacji zawodowej powiatu malborskiego. Organem wykonawczym starostwa jest wydział edukacji, adresat opracowań strategicz-

nych i realizator uchwalonych budżetów powiatu w zakresie edukacji w tym edukacji zawo-dowej na poziomie szkół średnich.

1. W dokumencie pt. „Powiatowy Program na Rzecz Zatrudnienia i Spójności Społecznej na lata 2007-2013” znajdują się zapisy wynikające z Programu Operacyjnego - Kapitał Ludzki i kopiujące priorytety tego programu, np.: Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach. Rozbudowa oferty i podnoszenie jakości kształcenia zawodowego. Opraco-wanie zostało zrealizowane w systemie partnerstwa społecznego przy udziale Starostwa Powiatowego w Malborku, samorządów gminnych i organizacji pozarządowych. Znaj-dujące się w tym dokumencie zapisy nazwane celami do realizacji odnoszą się wprost do oferty edukacyjnej powiatu w punktach, gdzie mówi się: W odniesieniu do SOSW, ZSP nr 3 i ZSP nr 5 - wzbogacenie oferty edukacyjnej dla młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w zakresie kształcenia zawodowego, wzmocnienie atrakcyjności i jakości kształcenia ukierunkowanego na określone zdolności uczniów i ich przyszłego zatrud-nienia, stworzenie nowych kierunków kształcenia zawodowego zbieżnego z potrzeba-mi regionalnego rynku pracy. Dokument ten nie przedstawia sposobów realizacji celów strategicznych, nie przywołuje wskaźników monitoringu i nie przesądza o przyszłych kierunkach kształcenia, nie podaje wreszcie mechanizmu reagowania na zmieniające się otoczenie związane z rynkiem pracy.

2. „Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu malborskiego 2002-2012” – to opracowanie przyjęte przez Radę Powiatu Malborskiego w 2002 roku i przez to stało się już dzisiaj dokumentem mocno zdezaktualizowanym. Jednym z priorytetów tej strategii zatytułowanym „Społeczność” mowa jest o edukacji a w tym o edukacji zawodowej. Ce-lem strategicznym średniookresowym (niezbędnym) jest: „Podjęcie działań w kierunku poprawy funkcjonowania placówek oświatowych”. Wymienia się tu trzy kierunki działań: inwestycje infrastrukturalne, elastyczność kierunków kształcenia oraz doskonalenie i do-kształcanie kadry.

3. „Strategia rozwiązywania problemów społecznych w powiecie malborskim na lata 2008 – 2015”, to najnowszy dokument strategiczny powiatu malborskiego, który nie odnosi się wprost do edukacji zawodowej. W dokumencie tym przywoływana jest podstawa

752.7. Wpływ lokalnej polityki oświatowej na kształtowanie oferty edukacyjnej ...

opracowania w postaci „Strategii Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego do 2013 roku” z zapisami Priorytetu I, mówiącego o: wzroście zatrudnienia i mobilności za-wodowej. Jednak w dokumencie tym nie znajdujemy żadnych zapisów szczegółowych związanych z edukacja zawodową. Na podstawie powyższych rozważań oraz biorąc za podstawę praktykę działań Staro-

stwa Powiatowego, można przyjąć założenie, że lokalna polityka w zakresie oświaty zawodo-wej, zawarta w aktualnie obowiązujących dokumentach, nie wpływa na kształtowania oferty edukacyjnej w szkołach zawodowych powiatu malborskiego.

Z badań ilościowych nauczycieli wynika natomiast, że ponad 80% ankietowanych uwa-ża, iż kierunki i programy nauczania w szkole odpowiadają potrzebom rynku pracy. Głównym sprawcą zmian w ofercie kierunków kształcenia jest szkoła, która szybko reaguje na zmie-niające się potrzeby rynku pracy. Przeciwnego zdania jest co dziesiąty badany (zwłaszcza z SOSW oraz CEZ). 90% respondentów (w tym po 100% w ZSP nr 3 oraz w CEZ) twierdzi, że w ciągu ostatnich 5 lat szkoła wprowadzała nowe kierunki kształcenia zawodowego. Więk-szość (ponad 80%, zwłaszcza w ZSP nr 2 i 3) wyraziła opinię, że nowoutworzone kierunki cie-szą się zainteresowaniem. Najbardziej krytyczni są w tym względzie nauczyciele z CEZ oraz ZSP nr 5, spośród których mniej więcej 30% uznało, że tylko część nowoutworzonych kie-runków cieszy się powodzeniem. Tylko SOSW nie wprowadziło żadnych nowych kierunków. 15% uczniów nadal uważa, że w szkołach zawodowych na terenie powiatu brakuje pewnych kierunków nauki zawodu.

Powyższe dane wskazują zatem na to, że głównym motorem kształtowania oferty eduka-cyjnej w powiecie malborskim jest szkoła, która kieruje się głównie popytem generowanym przez uczniów i rodziców oraz autorskimi projektami kadry pedagogicznej i zarządzającej szko-łami, a mniej - rzeczywistymi potrzebami rynku pracy, w tym potrzebami przedsiębiorców.

Ważnym elementem procesu kształtowania lokalnej polityki oświatowej, mającym wpływ na kierunki kształcenia, jest Powiatowa Rada Zatrudnienia w Malborku. Rada ta, zgod-nie z Ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, składa wnioski i opiniuje sprawy dotyczące kierunków kształcenia i szkolenia zawodowego. Skład osobowy Rady po-wołuje Starosta.

3. Analiza SWOT

3. Analiza SWOT

W niniejszym opracowaniu zastosowano system analizy SWOT. Nazwa tej metody po-chodzi od pierwszych liter słów określających w języku angielskim przedmiot analizy, tj.: strenght (siła), weakness (słabość), opportunities (szanse) i threats (zagrożenie). Dla określe-nia „siły” używa się również określenia „atuty”. Analiza SWOT przebiega od wewnątrz do ze-wnątrz i służy do badań uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych przy wyróżnieniu grup czynników sprzyjających i nie sprzyjających rozwojowi. Badanie słabych i mocnych stron in-stytucji wykonuje się w odniesieniu do wszystkich jego sfer działania.

3.1. Wewnętrzne uwarunkowania rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego

Atuty Słabości

▪ większe szanse na znalezienie pracy przez uczniów szkół zawodowych na tle absol-wentów innych typów szkół,

▪ dobry poziom oceny wiedzy i kompeten-cji nauczycieli,

▪ wysoki poziom kwalifikacji młodych na-uczycieli (według dyrektorów),

▪ duże zainteresowanie uczniów zajęcia-mi pozalekcyjnym o tematyce związanej z zawodem,

▪ rodzice i partnerzy dość pozytywnie oce-niają współpracę ze szkołami zawodowymi,

▪ możliwość szybkiego uzyskania zawodu i rozpoczęcia pracy po ukończeniu szkoły zawodowej,

▪ poradnictwo zawodowe postrzegane jest jako instytucja atrakcyjna zarówno przed podjęciem decyzji o wyborze szkoły jak i w trakcie jej trwania,

▪ zbyt mała liczba godzin zajęć praktycznych, ▪ niska jakość nauczania przedmiotów za-

wodowych, ▪ niski poziom zdawalności zarówno egza-

minów zawodowych jak i maturalnych, ▪ zbyt mała liczba praktyk zewnętrznych

(w prywatnych firmach), ▪ występuje niski poziom współpracy szkół

z pracodawcami, ▪ zbyt mała kontrola nad jakością nauczania

zawodowego w szkołach oraz nad organi-zatorami praktyk,

▪ brak mechanizmów ułatwiania absolwen-tom zdobycia zatrudnienia,

▪ zbyt duża obszerność programów naucza-nia - przeładowanie informacjami,

▪ niewystarczająca ilość czasu poświęcana w szkołach na poradnictwo zawodowe,

▪ niska ocena uczniów pod względem spo-łecznym i podejścia do nauki,

Analiza SWOT80

▪ wybór szkoły zawodowej daje uczniom poczucie, że mają wpływ na swoją przy-szłość zawodową,

▪ rodzice widzą w kształceniu zawodowym swoich dzieci szansę na zapewnienie im lepszej przyszłości,

▪ uczniów szkół zawodowych charaktery-zuje duża elastyczność - są oni świadomi niepewnej sytuacji na rynku pracy i nie wykluczają możliwości przekwalifikowa-nia się,

▪ uczniowie nie wykluczają ewentualnych zmian miejsca zamieszkania,

▪ uczniowie wyrażają chęć wieloletniej pra-cy w tym samym zakładzie – oczekują sta-bilizacji,

▪ utrzymuje się wysokie zainteresowanie młodzieży szkolnictwem zawodowym,

▪ pozytywnie oceniana jest możliwość swo-bodnego wyboru treści programowych i elastyczności programu,

▪ istnieje duży wybór materiałów dydak-tycznych,

▪ szkoły zawodowe dają uczniom dobre podstawy do kontynuowania nauki,

▪ wysoka ocena przez nauczycieli zajęć po-zalekcyjnych w szkołach,

▪ nauczyciele mają możliwości ciągłego roz-woju zawodowego,

▪ szkoły otrzymują znaczne wsparcie finan-sowe od samorządu terytorialnego,

▪ na terenie powiatu występują zawody deficytowe umożliwiające dopasowanie kształcenia do potrzeb rynku,

▪ w powiecie występuje profesjonalnie przygotowana kadra urzędów, praktyki zawodowe dają możliwość sprawdzenia potencjalnych kandydatów do pracy,

▪ najbardziej pozytywnie poziom zdoby-tych umiejętności oceniają uczniowie za-sadniczych szkół zawodowych,

▪ zainteresowania są najczęściej podawa-nym motywem wyboru szkoły,

▪ występuje wysoka absencja uczniów i niechęć do nauki,

▪ niski poziom nauczania matematyki i języków obcych,

▪ brak zajęć wyrównawczych przygotowu-jących do egzaminów,

▪ trudności z dojazdami uczniów z mniej-szych miejscowości,

▪ uzupełnianie wiedzy przez nauczycieli dokonuje się w ograniczonym zakresie i w większości jest niewystarczające,

▪ brak zaangażowania przedsiębiorstw w pro-ces nauczania zawodowego w powiecie,

▪ niewielki zakres występowania nowocze-snych metod kształcenia,

▪ kierunki i programy nauczania nie odpo-wiadają potrzebom rynku pracy,

▪ występuje zbyt mała elastyczność przy wpro-wadzaniu nowych kierunków kształcenia,

▪ niskie wsparcie prawne i merytoryczne udzielane szkołom przez samorządy tery-torialne,

▪ zbytnie kierowanie się wolą uczniów i ro-dziców przy tworzeniu kierunków kształ-cenia (dbałość o nabór),

▪ nieodpowiedzialność i lenistwo uczniów podczas praktyk zawodowych,

▪ zbyt krótki czas trwania praktyk, ▪ niedostosowanie programu praktyk do

potrzeb pracodawców, ▪ niski udział mężczyzn nauczycieli w edu-

kacji ponadpodstawowej (w szkolnictwie zawodowym średni udział ok. 40%),

▪ niski udział kobiet na stanowiskach decy-zyjnych w obszarze edukacji powiatu mal-borskiego,

▪ panujący stereotyp, że szkolnictwo zawo-dowe jest przede wszystkim dla chłopców,

▪ znacznie niższy udział dziewcząt w szkol-nictwie zawodowym (technika, ZSZ),

▪ gorsza sytuacja uczniów dojeżdżających do szkół zawodowych (nierówny dostęp do zasobów),

813.1. Wewnętrzne uwarunkowania rozwoju edukacji zawodowej powiatu ...

▪ drugim najczęściej wskazywanym powo-dem wyboru danej szkoły / kierunku jest łatwość w uzyskania pracy w tym zawo-dzie,

▪ uczniowie znają ofertę kształcenia zawo-dowego w powiecie,

▪ większość uczniów wybrałoby ten sam kierunek kształcenia po raz drugi,

▪ uczniowie dobrze oceniają pracę nauczy-cieli co do sposobu prowadzenia zajęć, komunikatywności i relacji z uczniem,

▪ uczniowie dobrze oceniają istniejące po-moce dydaktyczne,

▪ najlepiej oceniają naukę języków obcych i komputera uczniowie i nauczyciele tech-ników,

▪ praktyki zawodowe najczęściej odbywają się u pracodawców – 57%,

▪ najlepiej wyposażenie do praktycznej na-uki zawodu oceniane jest przez uczniów i nauczycieli,

▪ mocnymi stronami praktyk zawodowych według uczniów i nauczycieli jest: po-znanie środowiska pracy, uzupełnienie wiedzy teoretycznej, poznanie nowych lu-dzi, nabycie umiejętności pracy w grupie i rozwój kompetencji zawodowych,

▪ większość uczniów chciałaby uczestniczyć w dodatkowych zajęciach związanych z nauczanym zawodem,

▪ uczniowie chcą uczestniczyć w dodatko-wych kursach i szkoleniach dla rozwoju osobistego i podniesienia szans na znale-zienie zatrudnienia,

▪ uczniowie, w ramach organizacji młodzie-żowych, najczęściej angażują się w wolon-tariat,

▪ uczniowie dobrze oceniają spotkania do-tyczące poszukiwania pracy,

▪ uczniowie wysoko oceniają swoje szanse na znalezienie jakiejkolwiek pracy,

▪ większość uczniów zamierza kontynu-ować naukę po ukończeniu obecnej szko-ły, z czego połowa poza granicami powia-tu i województwa,

▪ obecność stereotypów płci w doradztwie zawodowym skierowanym do dziewcząt i chłopców,

▪ nieuwzględnianie kategorii płci w diagno-zowaniu potrzeb edukacyjnych w obsza-rze szkolnictwa zawodowego,

▪ większe bezrobocie wśród kobiet, ▪ brak danych dotyczących uczestnictwa

chłopców i dziewcząt w zajęciach wyrów-nawczych i zajęciach dodatkowych,

▪ powszechne przekonanie, że decyzje i stanowiska decyzyjne bardziej przynale-żą chłopcom/mężczyznom niż dziewczę-tom/kobietom,

▪ niewielka liczba rozwiązań edukacyjnych skierowanych do chłopców i dziewcząt związana z zapobieganiem przemocy i obroną przed przemocą,

▪ znikoma obecność w programach na-uczania tematów związanych z równością, emancypacją, prawami człowieka, w tym prawami kobiet, przeciwdziałaniem dys-kryminacji,

▪ braki w programach nauczania pokazują-ce rzeczywiste zróżnicowanie społeczne (ze względu na niepełnosprawność, po-chodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, model rodziny itp.),

▪ na terenie powiatu występuje znaczne bezrobocie,

▪ na terenie powiatu występują liczne za-wody nadwyżkowe utrudniające dostęp do miejsc pracy,

▪ brak programów praktyk w przedsiębior-stwach,

▪ brak promocji szkolnictwa zawodowego, ▪ poszukiwanie pracowników poza obie-

giem publicznym, ▪ postrzeganie praktyk jako możliwości sko-

rzystania z taniej siły roboczej, ▪ bardzo niski wskaźnik korzystania uczniów

z pomocy doradcy zawodowego (12%) i psychologa,

▪ znaczny brak wiedzy o istnieniu doradcy zawodowego,

Analiza SWOT82

▪ dwie trzecie uczniów deklaruje, że wy-brany kierunek dalszego kształcenia jest zgodny z aktualnym kierunkiem nauki.

▪ często powodem wyboru szkoły lub kie-runku kształcenia jest bliskość położenia szkoły od miejsca zamieszkania,

▪ 13% uczniów uznaje, że wybór kierunku kształcenia jest wynikiem przypadku,

▪ uczniom najczęściej brakuje informacji o poziomie nauczania w danej szkole, at-mosferze która w niej panuje i możliwości zatrudnienia po danym kierunku,

▪ konieczność zakupu na własną rękę mate-riałów do ćwiczeń i praktyk,

▪ uczniowie nie znajdują możliwości kształ-cenia w oczekiwanych zawodach,

▪ rozczarowanych wyborem kierunku kształ-cenia jest około 50% uczniów – szczegól-nie dziewcząt oraz chłopców z kierunków ekonomicznych i turystycznych,

▪ nauczyciele rzadko korzystają z takich me-tod nauczania jak: odgrywanie ról, pokaz oraz burza mózgów,

▪ źle oceniana jest nauka informatyki oraz poziom pomocy naukowych,

▪ nisko oceniane jest wyposażenie, którym dysponuje Centrum Edukacji Zawodowej,

▪ słabymi stronami praktyk są przede wszystkim: otrzymywanie mało ambit-nych zadań, zbyt mała ilość praktyk i zbyt krótki czas ich trwania oraz nuda,

▪ większość uczniów, tj. około 70%, nie uczestniczy w dodatkowych kursach i szkoleniach,

▪ większość uczniów ma lub miało proble-my z nauką,

▪ co trzeci uczeń korzysta z korepetycji, ▪ tylko co dwunasty uczeń deklaruje przy-

należność do jakiejś organizacji młodzie-żowej,

▪ do organizacji młodzieżowych należy dwa razy więcej chłopców niż dziewcząt,

▪ jedynie 16% uczniów uczestniczyło w szkołach w spotkaniach dotyczących szukania pracy,

▪ szkoły nie posiadają ofert pracy dla uczniów kończących naukę,

▪ uczniowie ZSZ i osoby pochodzące ze wsi rzadko chcieliby uczestniczyć w dodatko-wych kursach.

833.2. Zewnętrzne uwarunkowania rozwoju edukacji zawodowej powiatu ...

3.2. Zewnętrzne uwarunkowania rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego

Szanse Zagrożenia

▪ zmiany organizacyjne i merytoryczne w kształceniu zawodowym przez dostoso-wanie kształcenia do potrzeb rynku pracy i podniesienie jego jakości, zapowiadane przez MEN,

▪ możliwość wykorzystania środków UE dla reformowania szkolnictwa zawodowego,

▪ istnienie Centrum Edukacji Zawodowej w Malborku umożliwiające kształcenie za-wodowe uczniów spoza powiatu,

▪ spodziewane szybkie wyjście gospodarki regionu z kryzysu gospodarczego,

▪ duże zainteresowanie problematyką edu-kacji zawodowej ze strony większych przed-siębiorców, nauczycieli i uczniów,

▪ konieczność dostosowywania kształcenia zawodowego do standardów i zmian za-chodzących w Unii Europejskiej,

▪ występuje możliwość współpracy partner-skiej z samorządami zagranicznymi.

▪ brak realnych zmian i reform w obszarze kształcenia zawodowego,

▪ reforma i poprawa edukacji zawodowej w sąsiednich powiatach skutkująca od-pływem uczniów i nauczycieli,

▪ utrwalanie się negatywnej opinii o szko-łach zawodowych,

▪ utrzymująca się przez dłuższy okres sta-gnacja gospodarcza w regionie,

▪ niskie zainteresowanie małych przedsię-biorców problematyką edukacji zawo-dowej,

▪ zbyt mały zakres współpracy międzyre-gionalnej i międzynarodowej dla potrzeb szkolnictwa zawodowego,

▪ brak decyzji o reformie powiatowego systemu kształcenia zawodowego.

PodsumowanieAtuty

Największym atutem edukacji zawodowej powiatu malborskiego jest pozytywne po-strzeganie tej formy edukacji zarówno przez nauczycieli, uczniów jak i przez przedsiębiorców. Uczniowie i rodzice mają świadomość lepszych możliwości podjęcia pracy po ukończeniu szkoły zawodowej i doceniają jakość pracy nauczycieli i ich kompetencje. Uczniów cechuje świadomość wymagań rynku pracy, są przygotowani zarówno na ewentualną konieczność zmiany miejsca zamieszkania w związku z poszukiwaniem pracy, jak i konieczność przekwa-lifikowania się do wykonywania innego zawodu. Uczniowie są także zainteresowani uczest-nictwem w zajęciach pozalekcyjnych, szczególnie związanych z wybranym zawodem oraz rozwojem osobistym. Chętnie chcieliby szeroko korzystać z poradnictwa zawodowego na każdym etapie edukacji. Uczniowie znają ofertę edukacyjną powiatu i najczęściej kierują się własnymi zainteresowaniami w wyborze kierunku kształcenia. Praktyki zawodowe w prze-

Analiza SWOT84

szło 50% odbywają się u pracodawców gdzie: dobrze poznają środowisko pracy, uzupełniają wiedzę teoretyczną, nabywają umiejętności pracy w grupie i następuje rozwój kompetencji zawodowych. Nauczyciele mają możliwość ciągłego rozwoju zawodowego, swobodę wybo-ru treści programowych i znajdują wsparcie finansowe dla własnego rozwoju i rozwoju szkół zawodowych. Kadry instytucji otoczenia szkolnictwa zawodowego są profesjonalne i przygo-towane do realizacji reformy szkolnictwa zawodowego.

SłabościJedną z głównych słabości edukacji zawodowej powiatu malborskiego jest sytuacja,

w której zarówno kierunki nauczania, jak i programy nauczania nie odpowiadają potrzebom rynku pracy. Decyzje o uruchomieniu kierunku kształcenia wynikają zbyt często z dbałości o liczny nabór do szkoły, a nie z perspektyw zatrudnienia. Absolwenci po ukończeniu szkoły napotykają barierę w postaci znacznej liczby bezrobotnych w zawodach, które właśnie zdo-byli. Wybór kierunku kształcenia zbyt często jest przypadkowy lub spowodowany namową rodziców lub bliskością szkoły w stosunku do miejsca zamieszkania. Praktycznie nieobec-na jest promocja szkolnictwa zawodowego. Niewielka liczba uczniów szkół zawodowych i gimnazjów korzysta z poradnictwa zawodowego i psychologicznego. Poziom nauczania, szczególnie przedmiotów zawodowych, języków obcych i informatyki pozostawia wiele do życzenia. Notowana jest niska zdawalność zarówno przedmiotów zawodowych jak i egzami-nu maturalnego. Praktyki zawodowe w zbyt dużym zakresie organizowane są w placówkach szkolnych – nie udało się w większym zakresie zainteresować lokalnych przedsiębiorców pro-cesami edukacji zawodowej. Praktyki zawodowe trwają zbyt krótko i nie odpowiadają po-trzebom przedsiębiorców. W przedsiębiorstwach nie funkcjonują programy praktyk, a prakty-kanci zbyt często wykorzystywani są jako tania siła robocza w pracach prostych. Szczególnie przedsiębiorcy małych firm zbyt często korzystają z nieformalnego obiegu pozyskiwania pracowników. Wyposażenie warsztatów szkolnych jest niedostateczne i przestarzałe. Zbyt mała liczba uczniów uczestniczy w zajęciach dodatkowych, a uczniowie rzadko angażują się w działalność organizacji pozarządowych. Zauważalny jest stereotyp chłopca, jako ucznia szkoły zawodowej. Wyraźnie gorsza jest sytuacja uczniów dojeżdżających, którzy nie mogą korzystać z pełnej oferty edukacyjnej i zajęć pozalekcyjnych. W programach nauczania brak jest elementów pokazujących rzeczywiste zróżnicowanie społeczne lokalnej społeczności i tematów związanych z równością.

SzanseGłówną, zewnętrzną szansę rozwoju edukacji zawodowej w powiecie malborskim upa-

trywać należy w realizacji zapowiadanej reformy Ministerstwa Edukacji Narodowej zmierza-jącej do dostosowania kształcenia do potrzeb rynku pracy i podniesienia jego jakości. Kore-lują z tymi zamierzeniami możliwości związane z wykorzystaniem środków Unii Europejskiej i pozyskiwania także wiedzy i doświadczeń innych państw europejskich. Szanse rozwojowe szkolnictwa zawodowego tkwią także w zapisach strategii regionalnych i krajowych mówią-cych o rozwoju opartym na wiedzy. Funkcjonowanie Centrum Edukacji Zawodowej w Mal-borku, po jego przeprofilowaniu, pozwoli na stworzenie regionalnego, ponadpowiatowego ośrodka wspomagającego szkolnictwo zawodowe powiatu.

85Podsumowanie

ZagrożeniaGłównym zagrożeniem dla rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego będzie

zaniechanie reform i zmian w obszarze kształcenia zawodowego wynikających z ewentualne-go zaniechania działań reformujących MEN. Możliwa jest negatywna konkurencja ośrodków kształcenia zawodowego w ościennych powiatach a szczególnie w powiecie kwidzyńskim i tczewskim. Brak szerokiej kampanii promującej oświatę zawodową może utrwalić negatyw-ną opinię o szkołach zawodowych. Przy utrzymującym się dłuższy czas kryzysie finansowym i gospodarczym spadnie zainteresowanie szkolnictwem zawodowym na rzecz ogólnego, umożliwiającego dalszą naukę (ucieczka uczniów przed szybkim wejściem na rynek pracy). Istotnym zagrożeniem jest także zamknięcie się środowiska decyzyjnego powiatu na współ-pracę międzyregionalną i międzynarodową dla potrzeb szkolnictwa zawodowego skutkującą brakiem innowacji w kształceniu. Groźne dla rozwoju edukacji zawodowej jest także niskie zainteresowanie przedsiębiorców edukacją zawodową, a w szczególności praktyczny brak zainteresowania nią małych przedsiębiorstw.

4. Cele strategiczne rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego do 2015 roku

4. Cele strategiczne rozwoju edukacji zawo-dowej powiatu malborskiego do 2015 roku

W oparciu o dokumenty i analizy oraz wnioski wypracowane podczas badań jakościo-wych i ilościowych można sformułować przyszłościowe uwarunkowania rozwoju edukacji zawodowej, które wymagają koncentracji działań rozwojowych w następujących obszarach:

I. Poziom nauczaniaII. Współpraca i spójność działań edukacyjnychIII. Rozwój kompetencjiIV. Praktyczna nauka zawoduV. Kierunki kształceniaVI. Lokalni przedsiębiorcyVII. Równość szans edukacyjnych

W ramach w/w obszarów określono następujące cele strategiczne (długookresowe), a w ich ramach cele średniookresowe do osiągnięcia w perspektywie 2015 r.

I. Poziom nauczania

Oceny poziomu nauczania w szkołach zawodowych powiatu malborskiego wypadają na średnim poziomie. Z analiz i badań wynika pozytywny obraz kształcenia przy jednoczesnym zauważaniu wielu zjawisk negatywnych. Szybko zmieniający się rynek pracy oraz technologii, szczególnie IT, powoduje, że muszą temu sprostać zarówno nauczyciele jak i uczniowie. Baza dy-daktyczna szkół, intensywność zajęć pozalekcyjnych wymagają wzmocnienia. Zbyt mała część młodzieży zdaje egzaminy zawodowe czy maturalne. Dla zwiększenia naboru oraz podniesie-nia rangi szkolnictwa zawodowego potrzebna jest kampania promocyjna oraz wdrożenie no-woczesnych i innowacyjnych metod kształcenia, a także zaangażowanie nauczycieli i uczniów.

Cel strategiczny

Podniesienie poziomu i prestiżu nauczania w szkołach zawodowych powiatu mal-borskiego, poprzez:

▪ podnoszenie kompetencji kadry nauczycielskiej i poziomu edukacji zawodowej, ▪ unowocześnienie bazy dydaktycznej szkół,

Cele strategiczne rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego do 2015 90

▪ rozwój sieci zajęć pozalekcyjnych w zakresie szkolnictwa zawodowego, finansowa-nych przez jst.,

▪ zwalczanie negatywnych stereotypów szkolnictwa zawodowego, ▪ wzrost społecznej rangi kształcenia zawodowego, ▪ wzrost zaangażowania uczniów w proces kształcenia ogólnego i zawodowego, ▪ wykreowanie elitarnej szkoły mistrzostwa zawodowego, ▪ upowszechnienie nowoczesnych metod nauczania wśród nauczycieli, ▪ zapobieganie rozczarowaniom związanym z wyborem szkoły i kierunku kształcenia, ▪ wzrost poziomu nauczania języków obcych i nauk ścisłych, ▪ wdrażanie innowacyjnych metod nauczania i praktyk, ▪ rozwijanie edukacji pozaformalnej (praca z młodzieżą, wykorzystanie nowych technologii).

II. Współpraca i spójność działań edukacyjnych

W obszarze szkolnictwa zawodowego funkcjonuje wiele instytucji zewnętrznych wobec szkoły, których działalność z rzadka jest w jakikolwiek sposób koordynowana.

Instytucje te współpracują najczęściej ze szkołami umożliwiając uczniom praktyki i staże. Bardzo często współpraca ma charakter organizacyjny. Część instytucji organizuje wykłady, pre-lekcje, wystawy i koncerty. Instytucje te oceniają współpracę ze szkołami na średnim poziomie.

Wśród motywacji partnerów (instytucji udzielających wsparcia szkołom) można wyróż-nić przede wszystkim chęć udzielenia wsparcia, posiadanie odpowiedniej kadry i środków finansowych, chęć zainteresowania młodzieży kulturą, prowadzenia konsultacji dla uczniów i nauczycieli, możliwość staży dla absolwentów, prowadzenie szkoleń, pomoc w konstruowa-niu oferty kształcenia.

Uczniowie mogą liczyć na porady związane z wyborem zawodu. Pomocą służą nauczy-ciele, psychologowie, a zwłaszcza pedagodzy. Organizowane są również spotkania z doradcą zawodowym z urzędu pracy. Uczniowie ostatnich klas wchodzą w kontakt z biurami pośred-nictwa pracy. Podczas całego procesu edukacyjnego uczestniczą w praktykach także poza szkołą w zewnętrznych firmach. Instytucją prowadzącą szkoły jest Starostwo Powiatowe, a instytucją nadzoru merytorycznego Kuratorium Oświaty w Gdańsku. Współpracują ze szko-łą różne instytucje samorządu uczniowskiego, nauczycielskiego, gospodarczego oraz organi-zacje pozarządowe. To instytucjonalne otoczenie szkoły wymaga elementarnej koordynacji działań nakierowanych na spójny końcowy efekt edukacyjny i wychowawczy młodzieży.

Cel strategiczny

Doskonalenie i ugruntowanie ścisłej współpracy różnych instytucji pośrednictwa i doradztwa zawodowego dla uzyskania efektu spójności działań edukacyjnych na wszystkich poziomach kształcenia, poprzez:

▪ upowszechnianie doradztwa zawodowego także na poziomie gimnazjum, ▪ upowszechnienie pomocy psychologicznej wśród uczniów,

91III. Rozwój kompetencji

▪ integracja doradztwa zawodowego na rynku pracy, ▪ wdrożenie zintegrowanych systemów informacji i naboru uczniów do szkół, ▪ rozwój współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej dla przeniesienia na po-

ziom powiatu działań innowacyjnych, ▪ rozwój i usystematyzowanie dialogu społecznego, ▪ stworzenie instytucjonalnego pola współpracy dla organizacji otoczenia edukacji

zawodowej, ▪ zapobieganie przypadkowym wyborom szkoły i kierunku kształcenia, ▪ uzyskanie gotowości młodzieży i nauczycieli do akceptowania zasady kształcenia

ustawicznego, ▪ zwiększenie wsparcia organizacyjnego i merytorycznego udzielanego szkołom

przez samorządy terytorialne, ▪ przegląd stanu i kompetencji tych instytucji dla wykluczenia obszarów wzajemnie

się nakładających, ▪ umożliwienie uczniom kontynuacji nauki po ukończeniu szkoły zawodowej w grani-

cach powiatu i województwa.

III. Rozwój kompetencji

Przyszłością edukacji jest nie tylko skupianie się na śledzeniu zmian zachodzących na rynku pracy, ale zajmowanie się bardziej uniwersalnym kształceniem przyszłych kadr dla go-spodarki poprzez rozwój kompetencji i umiejętności ucznia i absolwenta. Kluczowym ele-mentem w tym zakresie jest dobre zdefiniowanie kompetencji jako interdyscyplinarnych, uniwersalnych i syntezujących różne rodzaje wiedzy, wyrabiających motywację i umiejętność uczenia się przez całe życie. Unia Europejska określiła osiem tzw. kompetencji kluczowych, których potrzebują wszyscy obywatele dla rozwoju osobistego i samorealizacji (porozumie-wanie się w języku ojczystym i w językach obcych, kompetencje matematyczne i naukowo-techniczne, kompetencje informatyczne, społeczne i obywatelskie, umiejętność uczenia się, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna). W nadchodzącym czasie niezwykle ważne będzie rozwijanie czynników interpersonalnych (komunikacja, praca w grupie) i kreatywności. Edukacja będzie kształtować umiejętności, które mogą być wyko-rzystywane w różnorodnych profesjach, na różnych stanowiskach, w różnych zawodach. Nie-zwykle ważne będzie umiejętne rozwijanie kompetencji obywatelskich i społecznych, które przygotowują młodzież do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. O tym, jaka będzie zdolność przekształcania idei w czyn, zadecydują kompetencje związane z przed-siębiorczością i inicjatywnością niezbędnymi dla harmonijnego rozwoju karier osobistych.

Cel strategiczny

Powszechne uznanie potrzeby rozwijania kompetencji i umiejętności, szczególnie w obszarze tzw. kompetencji kluczowych, poprzez:


▪ wprowadzenie zmian w programach edukacyjnych uwzględniających rozwój wy-branych kompetencji,

▪ uzgadnianie z młodzieżą decyzji o dodatkowych formach i kierunkach kształcenia, ▪ upowszechnienie postaw obywatelskich uczniów, ▪ rozwijanie przedsiębiorczości i kreatywności uczniów, ▪ wprowadzenie rozwiązań edukacyjnych związanych z zapobieganiem przemocy

i obroną przed przemocą, ▪ wprowadzenie do programów nauczania tematów związanych z równością, eman-

cypacją, prawami człowieka, w tym prawami kobiet, przeciwdziałaniem dyskryminacji, ▪ wprowadzenie do programów nauczania informacji o rzeczywistym zróżnicowaniu

społecznym (niepełnosprawność, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację sek-sualną, model rodziny itp.),

▪ promocję wolontariatu.

IV. Praktyczna nauka zawodu

Dobra i dostosowana do potrzeb rynku, praktyczna nauka zawodu, jest niezbędnym skład-nikiem każdej pełnowartościowej edukacji zawodowej. Praktyki okazują się najistotniejszym elementem kształcenia zawodowego, zarówno z punktu widzenia uczniów, rodziców, jak i sa-mych pracodawców. Aktualnie odbywane praktyki są bardzo ważne, jednak wciąż jest ich zbyt mało, powinny rozpoczynać się już w pierwszym roku nauczania. Opinie wskazują wyraźnie na to, że najbardziej wartościowe praktyki uczniowie odbywają u prywatnych pracodawców. Tylko tam są w stanie nauczyć się umiejętności, które przydadzą im się w przyszłej pracy zawodowej. Praktyki odbywane w warsztatach przy szkołach zawodowych są mało atrakcyjne, głównie ze względu na przestarzały sprzęt, z którego w firmach już się nie korzysta. Sami pracodawcy także przyznają, że praktyczna nauka zawodu ma miejsce wyłącznie w zakładach pracy. Dopiero tam uczniowie mają szansę bliżej zetknąć się z rzeczywistością danego zawodu.

Cel strategiczny

Przeorientowanie praktycznej nauki zawodu w kierunku maksymalizacji praktyk u przedsiębiorców, poprzez:

▪ ograniczanie liczby praktyk odbywanych w warsztatach szkolnych, ▪ szerokie i konsekwentne rozwijanie praktyk w przedsiębiorstwach, ▪ wdrożenie mechanizmów zachęty finansowej dla przedsiębiorców decydujących

się na organizowanie praktyk zawodowych, ▪ usystematyzowanie wymiany doświadczeń zawodowych na linii przedsiębiorcy -

nauczyciele zawodu, ▪ organizację wyjazdów studyjnych uczniów do wyróżniających się firm, ▪ promocję zatrudniania młodzieży wśród przedsiębiorstw, ▪ rozwój praktyk symulacyjnych.

93VI. Lokalni przedsiębiorcy

V. Kierunki kształcenia

Kierunki kształcenia zawodowego w szkołach powiatu malborskiego nie są adekwatne do potrzeb lokalnego rynku pracy i nie nadążają za gwałtownymi zmianami w gospodarce. W większości zawodów, w których kształci się obecnie młodzież w powiecie malborskim, wy-stępuje znaczna liczba bezrobotnych na lokalnym rynku pracy oraz występuje dodatkowo wysoki poziom bezrobocia w całym województwie pomorskim, co utrudni absolwentom po-szukiwanie pracy poza powiatem malborskim. W żadnym zawodzie, w którym odbywa się edukacja w szkołach zawodowych powiatu malborskiego, nie występuje nadwyżka ofert pra-cy nad liczbą zarejestrowanych bezrobotnych. Ważnym działaniem staje się, więc permanent-ne modyfikowanie kierunków kształcenia przy równoczesnym monitorowaniu rynku pracy. Niezbędnym jest uzyskanie przewidywalnej wiedzy o tzw. zawodach przyszłości i rozpoczę-cie kształcenia już dzisiaj w tych obszarach.

Cel strategiczny

Elastyczne dostosowanie kierunków kształcenia zawodowego (szkoła) do rynku pracy i zawodów przyszłości, poprzez:

▪ stałe monitorowanie zarówno rynku pracy jak i kierunków kształcenia, ▪ ciągłe modyfikowanie kierunków kształcenia do zmian zachodzących na rynku pracy, ▪ zwiększenie obszaru kształcenia modułowego, ▪ rozwój Centrum Edukacji Zawodowej w Malborku w kierunku ośrodka egzaminacyj-

nego i monitorującego rynek pracy i kierunki kształcenia, ▪ wdrażanie kierunków kształcenia dla zawodów, na które wystąpi zapotrzebowanie

w przyszłości, ▪ stałe i powszechne monitorowanie absolwentów szkół zawodowych powiatu.

VI. Lokalni przedsiębiorcy

Szkolnictwo zawodowe szkoli młodzież na potrzeby gospodarki i musi być w ciągłym dialogu z przedsiębiorcami, nadążając za ich potrzebami zatrudniania absolwentów szkół zawodowych. Dialog ten powinien dotyczyć kierunków kształcenia, praktyk i staży zawodo-wych oraz tworzenia zachęt dla zatrudniania absolwentów. Obecnie brak najczęściej przesła-nek zachęcających firmy do wejścia w taki dyskurs. Jest niewiele dużych firm, które reagują na takie potrzeby szkolnictwa zawodowego. Zupełnie niejako „na boku” pozostaje rzesza mi-krofirm – najczęściej osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, które zupełnie nie angażują się w proces kształtowania szkolnictwa zawodowego w powiecie. Dodatkowo, mając świadomość, że właśnie w tym obszarze istnieją największe możliwości zwiększania za-trudnienia, należy bezwzględnie uaktywnić ten sektor dla potrzeb szkolnictwa zawodowego i absorpcji bezrobocia w powiecie malborskim.


Cel strategiczny

Stymulowanie lokalnego rozwoju gospodarczego wraz z aktywizacją lokalnych przedsiębiorstw w proces edukacji zawodowej na każdym etapie tego procesu, po-przez:

▪ rozwój elementów i instytucji wspierających lokalnych przedsiębiorców, ▪ włączenie lokalnych przedsiębiorców w proces kształtowania kompetencji na-

uczycieli, ▪ podejmowanie wspólne z przedsiębiorcami decyzji o kierunkach kształcenia w po-

wiecie, ▪ rozwój staży absolwenckich wraz nowymi instrumentami zachęty finansowej

dla przedsiębiorców, ▪ utworzenie nowych form rozpoczynania własnej działalności gospodarczej ab-

solwentów, ▪ utworzenie mechanizmów ułatwiania absolwentom zdobycia zatrudnienia.

VII. Równość szans edukacyjnych

W Polsce brak równości szans w odniesieniu do płci przejawia się szczególnie w dostępie do rynku pracy oraz edukacji. W obszarach związanych ze szkolnictwem zawodowym na ob-szarze powiatu malborskiego także występują bariery równości. Bariery te zostały zdiagnozo-wane poprzez dane statystyczne natomiast nie ujawniły się ani podczas badań jakościowych ani ilościowych.

Zdiagnozowane bariery równości (nie tylko w obszarze równości płci) związane są przede wszystkim ze zbytnią feminizacją zawodu nauczyciela, stereotypami płci uczniów w szkole zawodowej, niewielką liczbą rozwiązań edukacyjnych związanych z zapobieganiem przemocy i obroną przed przemocą, z równością, emancypacją, prawami człowieka, w tym prawami kobiet, przeciwdziałaniem dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność, po-chodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, model rodziny itp. Wyraźnie gorsza jest sytuacja uczniów dojeżdżających do szkół zawodowych (nierówny dostęp do zasobów). Prze-ciwdziałanie tym zjawiskom powinno doprowadzić do zwiększenia atrakcyjności szkolnictwa zawodowego i podniesienie jakości absolwentów.

Cel strategiczny

Stałe wyrównywanie szans edukacyjnych dziewcząt, osób dojeżdżających i z rodzin biednych, poprzez:

▪ objęcie systematyczną opieką młodzieży dojeżdżającej i pochodzącej z rodzin biednych,

▪ upowszechnienie metod e-learningu,

przegląd i korekta programów nauczania pod względem wyrównywania szans edukacyj

95VII. Równość szans edukacyjnych

▪ przegląd i korekta programów nauczania pod względem wyrównywania szans edu-kacyjnych,

▪ wprowadzenie zajęć wyrównawczych przygotowujących do egzaminów, ▪ zwiększenie udziału mężczyzn nauczycieli w edukacji ponadpodstawowej, ▪ zwiększenie udziału kobiet na stanowiskach decyzyjnych w obszarze edukacji po-

wiatu malborskiego, ▪ zwalczanie stereotypu, że szkolnictwo zawodowe jest przede wszystkim dla chłopców.

5. Zgodność strategii z dokumentami strategicznymi na poziomie

województwa, kraju i Unii Europejskiej

5. Zgodność strategii z dokumentami strategicznymi na poziomie województwa, kraju i Unii Europejskiej

Postanowiono zbadać zgodność niniejszej strategii rozwoju szkolnictwa zawodowego powiatu malborskiego ze strategicznymi opracowaniami na szczeblu regionu, kraju i Unii Europejskiej. Na poziomie wojewódzkim sprawdzono zgodność proponowanych celów stra-tegicznych ze „Strategią polityki społecznej województwa pomorskiego do 2013 r.” później SPSWP. Na poziomie krajowym odniesiono się do „Strategii rozwoju kraju na lata 2006 -2015” - później SRK, natomiast na poziomie Unii Europejskiej postanowiono sprawdzić odniesienia niniejszego dokumentu do strategii Unii Europejskiej na rzecz młodzieży (później SUEM) za-wartej w Komunikacie Komisji Europejskiej z dnia 27.04.2009 r.

Cel strategiczny 1Podniesienie poziomu i prestiżu nauczania w szkołach zawodowych powiatu malbor-skiego

▪ Cel ten znajduje odniesienie do zapisów Priorytetu IV SPSWP Poprawa infrastruktury i systemów wsparcia integracji społecznej a w szczególności Celu nr 2 Podnoszenie jakości usług instytucji wspierających.

▪ Idee zawarte w powyższym celu strategicznym znajdują odniesienia do SRK w priorytecie 3 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości, w szczególności w zapisach punktu D) Dostoso-wanie oferty edukacji do potrzeb rynku pracy (podniesienie rangi i jakości edukacji zawodowej).

▪ Powyższy cel strategiczny znajduje odniesienie w strategii SUEM Obszar działania 1 - Eduka-cja - Uzupełniając edukację formalną i przyczyniając się do uczenia się przez całe życie w europie, należy wspierać edukację pozaformalną młodych ludzi przez podnoszenie jakości tej edukacji, uznawanie jej wyników i lepsze łączenie jej z edukacja formalną.

Cel strategiczny 2Doskonalenie i ugruntowanie ścisłej współpracy różnych instytucji pośrednictwa i do-radztwa zawodowego dla uzyskania efektu spójności działań edukacyjnych na wszyst-kich poziomach kształcenia

▪ Cel ten znajduje odniesienie do zapisów Priorytetu IV SPSWP Poprawa infrastruktury i systemów wsparcia integracji społecznej a w szczególności Celu nr 4 Budowanie komple-mentarnego systemu i standaryzacja usług.

Zgodność strategii z dokumentami strategicznymi na poziomie województwa ...100

▪ Idee zawarte w powyższym celu strategicznych znajdują odniesienia do SRK w prioryte-cie 3 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości, w szczególności w zapisach punktu G) Wzrost efektywności instytucjonalnej obsługi rynku pracy.

▪ Powyższy cel strategiczny znajduje odniesienie w strategii SUEM Obszar działania 1 - Edukacja - Uzupełniając edukację formalną i przyczyniając się do uczenia się przez całe życie w europie, należy wspierać edukację pozaformalną młodych ludzi przez podnoszenie jakości tej edukacji, uznawanie jej wyników i lepsze łączenie jej z edukacja formalną. Zapewnienie wysokiej jakości usług poradnictwa i doradztwa dla młodych ludzi.

Cel strategiczny 3Powszechne uznanie potrzeby rozwijania kompetencji i umiejętności, szczególnie w obszarze tzw. kompetencji kluczowych

▪ Cel ten znajduje odniesienie do zapisów Priorytetu IV SPSWP Poprawa infrastruktury i systemów wsparcia integracji społecznej a w szczególności Celu nr 2 Podnoszenie jakości usług instytucji wspierających.

▪ Idee zawarte w powyższym celu strategicznych znajdują odniesienia do SRK w prioryte-cie 3 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości, w szczególności w zapisach punktu D) Dostosowanie oferty edukacji do potrzeb rynku pracy (rozwój uczenia się przez całe życie).

▪ Powyższy cel strategiczny znajduje odniesienie w strategii SUEM Obszar działania 2 - Za-trudnienie - Zwiększanie i poprawa inwestycji w zakresie rozwijania umiejętności potrzeb-nych w miejscu pracy, na które istnieje zapotrzebowanie na rynku pracy, przy zapewnieniu lepszego dopasowania tych umiejętności i potrzeb w krótkiej perspektywie oraz lepszego przewidywania, które umiejętności będą potrzebne w długoterminowej perspektywie.

Cel strategiczny 4Przeorientowanie praktycznej nauki zawodu w kierunku maksymalizacji praktyk u przedsiębiorców

▪ Cel ten znajduje odniesienie do zapisów Priorytetu I SPSWP Wzrost zatrudnienia syste-mów mobilności zawodowej a w szczególności Celu nr 1 Dostosowanie oferty edukacyjnej do rynku pracy.

▪ Idee zawarte w powyższym celu strategicznych znajdują odniesienia do SRK w prioryte-cie 3 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości, w szczególności w zapisach punktu C) Inicjatywy na rzecz równych szans na rynku pracy.

▪ Powyższy cel strategiczny znajduje odniesienie w strategii SUEM Obszar działania 2 - Za-trudnienie - Zwiększanie i poprawa inwestycji w zakresie rozwijania umiejętności potrzeb-nych w miejscu pracy, na które istnieje zapotrzebowanie na rynku pracy, przy zapewnieniu lepszego dopasowania tych umiejętności i potrzeb w krótkiej perspektywie oraz lepszego przewidywania, które umiejętności będą potrzebne w długoterminowej perspektywie (Pro-mowanie wysokiej jakości praktyk w ramach kształcenia i szkolenia lub zatrudnienia).

101Cel strategiczny 7

Cel strategiczny 5Elastyczne dostosowanie kierunków kształcenia zawodowego (szkoła) do rynku pracy i zawodów przyszłości

▪ Cel ten znajduje odniesienie do zapisów Priorytetu I SPSWP Wzrost zatrudnienia syste-mów mobilności zawodowej a w szczególności Celu nr 1 Dostosowanie oferty edukacyjnej do rynku pracy.

▪ Idee zawarte w powyższym celu strategicznych znajdują odniesienia do SRK w prioryte-cie 3 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości, w szczególności w zapisach punktu D) Dostosowanie oferty edukacji do potrzeb rynku pracy.

▪ Powyższy cel strategiczny znajduje odniesienie w strategii SUEM Obszar działania 2 - Za-trudnienie - Zwiększanie i poprawa inwestycji w zakresie rozwijania umiejętności potrzeb-nych w miejscu pracy, na które istnieje zapotrzebowanie na rynku pracy, przy zapewnieniu lepszego dopasowania tych umiejętności i potrzeb w krótkiej perspektywie oraz lepszego przewidywania, które umiejętności będą potrzebne w długoterminowej perspektywie.

Cel strategiczny 6Stymulowanie lokalnego rozwoju gospodarczego wraz z aktywizacją lokalnych przed-siębiorstw w proces edukacji zawodowej na każdym etapie tego procesu

▪ Cel ten znajduje odniesienie do zapisów Priorytetu IV SPSWP Poprawa infrastruktury i systemów wsparcia integracji społecznej a w szczególności Celu nr 3 Stwarzanie warun-ków do powstawania i funkcjonowania koalicji i partnerów na rzecz rozwiązywania proble-mów społecznych.

▪ Idee zawarte w powyższym celu strategicznych znajdują odniesienia do SRK w prioryte-cie 3 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości, a w szczególności w zapisach punktu A) Tworzenie warunków sprzyjających przedsiębiorczości i zmniejszanie obciążeń praco-dawców.

▪ Powyższy cel strategiczny znajduje odniesienie w strategii SUEM Obszar działania 3- Kre-atywność i przedsiębiorczość - Promowanie roli pracy z młodzieżą w rozwijaniu kreatywno-ści i przedsiębiorczości młodych ludzi.

Cel strategiczny 7Stałe wyrównywanie szans edukacyjnych dziewcząt, osób dojeżdżających i z rodzin biednych

▪ Cel ten znajduje odniesienie do zapisów Priorytetu II SPSWP Wzmacnianie integracji spo-łecznej a w szczególności Celu nr 1 Zapobieganie wykluczeniu społecznemu.

▪ Idee zawarte w powyższym celu strategicznych znajdują odniesienia do SRK w prioryte-cie 3 Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości, w szczególności w zapisach punktu C) Inicjatywy na rzecz równych szans na rynku pracy.

▪ Powyższy cel strategiczny znajduje odniesienie w strategii SUEM Obszar działania 1 - Edukacja - Uzupełniając edukację formalną i przyczyniając się do uczenia się przez całe życie

Zgodność strategii z dokumentami strategicznymi na poziomie województwa ...102

w europie, należy wspierać edukację pozaformalną młodych ludzi przez podnoszenie jakości tej edukacji, uznawanie jej wyników i lepsze łączenie jej z edukacja formalną (Przeciwdzia-łanie stereotypom związanym z płcią poprzez formalne i pozaformalne systemy edukacji).

Podsumowując należy stwierdzić, że zapisy „Strategii rozwoju edukacji zawodowej

powiatu malborskiego na lata 2010-2015” w pełni odpowiadają zapisom:

„Strategii polityki społecznej województwa pomorskiego do 2013 r.”,

„Strategii rozwoju kraju na lata 2006 -2015”, oraz „Strategii Unii Europejskiej na rzecz młodzieży”

6. Mierniki, wskaźniki monitoringu strategii rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego

6. Mierniki, wskaźniki monitoringu strategii rozwoju edukacji zawodowej powiatu

malborskiego

Dla pierwszego celu strategicznego (poziom nauczania): ▪ liczba nauczycieli mianowanych, ▪ roczne nakłady na rozwój bazy dydaktycznej, ▪ liczba godzin pozalekcyjnych w miesiącu, ▪ odsetek absencji uczniów, ▪ pozycja szkół zawodowych w wojewódzkim rankingu szkół, ▪ procentowy wskaźnik innowacyjnych metod nauczania w szkole.

Dla drugiego celu strategicznego (współpraca i spójność działań edukacyjnych): ▪ procent młodzieży objętej indywidualnym doradztwem zawodowym, ▪ liczba porad psychologicznych udzielonych uczniom szkół zawodowych, ▪ liczba rodziców uczniów kontaktujących się elektronicznie ze szkołą, ▪ liczba kontaktów międzynarodowych, liczba uczniów szkół zawodowych uczestnicząca

w wymianie międzynarodowej, ▪ odsetek uczniów chcących zmienić kierunek kształcenia w trakcie nauki w szkole za-

wodowej, ▪ część budżetu gminy, wyrażona w procentach całego budżetu, przekazywana przez po-

wiat na rzecz szkolnictwa zawodowego.

Dla trzeciego celu strategicznego (rozwój kompetencji): ▪ odsetek uczniów należących do jakichś organizacji pozarządowych, ▪ liczba godzin lekcyjnych przeznaczana na wiedzę o kompetencjach, ▪ liczba godzin lekcyjnych przeznaczona na zapobieganie przemocy, ▪ liczba godzin lekcyjnych przeznaczona na tematy związane z równością, ▪ odsetek młodzieży czynnej w wolontariacie.

Dla czwartego celu strategicznego (praktyczna nauka zawodu): ▪ liczba młodzieży odbywającej praktyki zawodowe w firmach, ▪ liczba nauczycieli korzystających z konsultacji u przedsiębiorców, ▪ ilość uczniów korzystających z wyjazdów studyjnych, ▪ roczne środki przeznaczone na promocję zatrudniania młodzieży.

Mierniki, wskaźniki monitoringu strategii rozwoju edukacji zawodowej ...106

Dla piątego celu strategicznego (kierunki kształcenia): ▪ liczba kierunków nauczania objęta kształceniem modułowym, ▪ liczba kierunków kształcenia, w których występują zawody nadwyżkowe w powiecie, ▪ liczba kierunków kształcenia objętych mianem zawodów przyszłości.

Dla szóstego celu strategicznego (lokalni przedsiębiorcy): ▪ roczna liczba konsultacji kierunków kształcenia z przedsiębiorcami, ▪ liczba staży absolwenckich w przedsiębiorstwach, ▪ liczba przedsiębiorców w inkubatorze przedsiębiorczości, ▪ liczba godzin lekcyjnych o przedsiębiorczości.

Dla siódmego celu strategicznego (równość szans edukacyjnych): ▪ liczba osób poddana edukacji e-learningowej, ▪ ilość zajęć wyrównawczych przygotowująca do egzaminów, ▪ wskaźnik udziału mężczyzn wśród kadry pedagogicznej, ▪ wskaźnik liczby dziewcząt wśród uczniów szkół zawodowych, ▪ roczne nakłady na promocję szkolnictwa zawodowego wśród dziewcząt.

7. Wykaz działań i programów naprawczych

7. Wykaz działań i programów naprawczych

Cel strategiczny nr 1:Podniesienie poziomu i prestiżu nauczania w szkołach zawodowych powiatu malbor-skiego, poprzez:

Lp. Działanie/program naprawczy Termin Wykonawcy Źródło

finansowania

1 2 3 4 5

1.1

Cykl szkoleń dla kadry nauczycielskiej o kompe-tencjach i umiejętnościach ucznia

2010 - 2012 Starostwo powiatowe

Budżet powiatuŚrodki zewnętrzne

1.2

Wyjazdy studyjne dla prowa-dzących praktyki zawodowe w szkole do nowoczesnych firm



1.3

Wykonanie przez zewnętrzną instytucję analizy potrzeb w zakresie bazy dydaktycznej szkół zawodowych

2010 Starostwo powiatowe


1.4Zakup nowej i wymiana zuży-tej bazy dydaktycznej w szkołach zawodowych

2011 - 2013 Zespoły szkół Budżet powiatuŚrodki zewnętrzne

1.5Wprowadzenie zajęć poza-lekcyjnych z przedmiotów zawodowych danej szkoły


1.6

Wprowadzenie zajęć pozalek-cyjnych w obszarze kształto-wania świadomości obywa-telskiej uczniów


1.7

Przeprowadzenie kampanii promującej szkolnictwo zawodowe wśród społe-czeństwa powiatu i uczniów ostatnich klas gimnazjów

2010 - 2015Starostwo powiatoweUrzędy gmin


Wykaz działań i programów naprawczych110

1.8

Przeprowadzenie cyklu spo-tkań studiującej młodzieży powiatu malborskiego, którzy ukończyli technika, z młodzie-żą gimnazjalną i uczącą się w szkołach zawodowych



1.9

Otwarcie szkół zawodowych na spotkania z kadrą me-nedżerską i opiniotwórczą powiatu

2010 - 2015Starostwo powiatoweZespoły szkół


1.10 Wprowadzenie płatności za praktyki także dla uczniów 2010 - 2015

Starostwo powiatoweFirmy prywatne


1.11

Pilotażowe przekazanie wy-branej szkoły zawodowej we wspólne zarządzanie z biznesem prywatnym – ustanowienie szkoły mistrzo-stwa zawodowego

2010 - 2015

Starostwo powiatoweBiznes prywatny


1.12

Wyjazdowe (międzynarodo-we), cykliczne szkolenia dla kadry nauczycielskiej o nowo-czesnych metodach pracy z uczniem



1.13

Wdrożenie obowiązkowych konsultacji z zakresu po-radnictwa zawodowego dla uczniów gimnazjów



1.14

Wprowadzenie dodatkowych godzin nauki języka obcego we wszystkich klasach szkół zawodowych powiatu



1.15

Wprowadzenie zajęć pozalek-cyjnych prowadzonych przez inżynierów i naukowców z obszaru nauk ścisłych



1.16

Umożliwienie korzystania przez wszystkich uczniów z praktyk językowych za granicą w ramach współpracy samorządów terytorialnych



111Cel Strategiczny Nr 2

1.17

Wprowadzenie corocznego spotkania młodzieży gimna-zjalnej i ich rodziców ze spo-łecznością szkół zawodowych w ramach tzw. dni otwartych



Cel Strategiczny Nr 2:Doskonalenie i ugruntowanie ścisłej współpracy różnych instytucji pośrednictwa i do-radztwa zawodowego dla uzyskania efektu spójności działań edukacyjnych na wszyst-kich poziomach kształcenia, poprzez:


finansowania

1 2 3 4 5

2.1Zatrudnienie doradców zawodowych w każdej szkole zawodowej i w gimnazjach



2.2

Wprowadzenie zasady obowiązkowej konsultacji psychologicznej każdego ucznia szkoły zawodowej w semestrze



2.3

Utworzenie Powiatowej Rady Szkolnictwa Zawodowego z udziałem wszystkich insty-tucji współpracujących ze szkołami zawodowymi i z udziałem przedstawicieli nauczycieli i uczniów

2010 Starostwo powiatowe


2.4

Wdrożenie zintegrowanego elektronicznego naboru do szkół zawodowych powiatu malborskiego

2010-2015Starostwo powiatowe Zespoły szkół


2.5

Nawiązanie współpracy partnerskiej powiatu malbor-skiego z gminami angielskimi, skandynawskimi i innymi



2.6

Wdrożenie systemu elektro-nicznego dialogu młodzieży i ich rodziców ze szkołami zawodowymi


2.7

Wprowadzenie elementów systemu akademickiego w szkołach zawodowych – samodzielne opracowywanie tematów i rozwiązywanie problemów



2.8Utworzenie Komisji Rady Powiatu ds. Szkolnictwa Zawodowego

2010 - 2015 Rada powiatuRady gmin Budżet powiatu

2.9

Przeprowadzenie przeglądu zakresów działań wszystkich instytucji współpracujących ze szkolnictwem zawodowym

2010Starostwo powiatoweZespoły szkół


2.10Zabieganie o utworzenie filii wyższych uczelni na terenie powiatu malborskiego



2.11Powołanie Szkolnych Zespo-łów ds. Współpracy z Podmio-tami Gospodarczymi

2010 Zespoły szkół Budżety szkół

Cel Strategiczny Nr 3:Powszechne uznanie potrzeby rozwijania kompetencji i umiejętności, szczególnie w obszarze tzw. kompetencji kluczowych, poprzez:


finansowania

1 2 3 4 5

3.1 Patrz p. 1.6 Cel strategiczny nr 1






3.6Tworzenie uczniowskich organizacji pozarządowych na terenie szkół zawodowych

2010 - 2015

Starostwo powiatoweZespoły szkółOrganizacja NGO


3.7

Utworzenie powiatowego centrum wolontariatu adre-sowanego do uczniów szkół zawodowych



3.8

Przegląd programów naucza-nia pod kątem uwzględniania w nauczanych przedmiotach elementów praw człowieka i zróżnicowania społecznego

2010Starostwo powiatoweUrzędy gmin


3.9

Zobowiązanie nauczycieli do uwzględnienia w nauczanych przedmiotach elementów praw człowieka i zróżnicowania społecznego

2010 - 2015StarostwopowiatoweZespoły szkół


3.10

Objęcie systemem kształcenia modułowego 80% edukacji zawodowej w powiecie do 2015 roku



Cel Strategiczny Nr 4:Przeorientowanie praktycznej nauki zawodu w kierunku maksymalizacji praktyk u przedsiębiorców, poprzez:


finansowania

1 2 3 4 5

4.1Przegląd praktyk odbywa-nych w szkołach pod kątem ich likwidacji

2010

Starostwo powiatoweZespoły szkółCEZ

Budżet powiatu


4.2

Ograniczenie doposażenia wyposażenia tzw. warsztatów szkolnych do realizacji tylko tych praktyk, których nie sposób przenieść do lokal-nych firm



4.3 Ograniczenie praktyk organi-zowanych w szkołach 2015

Starostwo powiatoweZespoły szkół

Budżet powiatu

4.4

Wdrożenie mechanizmu za-chęt finansowych dla przed-siębiorców organizujących praktyki zawodowe



4.5

Podpisanie długoletnich umów z wybranymi przed-siębiorstwami powiatu na realizowanie praktyk zawo-dowych

2010 - 2015

Starostwo powiatoweZespoły szkółFirmy prywatne


4.6

Wykreowanie mechanizmu corocznych obowiązkowych konsultacji dla nauczycieli zawodu w wybranych przed-siębiorstwach także spoza powiatu malborskiego

2010 - 2015

Starostwo powiatoweZespoły szkółFirmy prywatne


4.7

Wdrożenie mechanizmu corocznego wyjazdu stu-dyjnego wyróżniających się uczniów do wybranych firm w Polsce



4.8

Wdrożenie mechanizmu zawierania wstępnych umów o zatrudnieniu pracodawców z uczniami odbywającymi u nich praktyki zawodowe



4.9

Wprowadzenie praktyki uzyskiwania wzajemnych korzyści starostwa i gmin oraz firm lokujących się na terenie powiatu poprzez podpisy-wanie klauzuli o odbywaniu praktyk zawodowych i zatrudnianiu absolwentów w zamian za ułatwienia orga-nizacyjne i podatkowe firm.

2010 - 2015

Starostwo powiatoweUrzędy GminZespoły szkół



4.10

Wprowadzenie pilotażu syste-mu tzw. dualnego kształcenia w wybranej szkole zawodo-wej powiatu

2010 - 2015Starostwo powiatoweFirmy prywatne


Cel Strategiczny Nr 5:Elastyczne dostosowanie kierunków kształcenia zawodowego (szkoła) do rynku pracy i zawodów przyszłości, poprzez:


finansowania

1 2 3 4 5

5.1

Regularne (dwa razy do roku) analizowanie rynku pracy przez zespoły szkół pod kątem występowania zawodów nadwyżkowych i deficytowych

2010 - 2015Starostwo powiatowe Zespoły szkół


5.2

Regularne (dwa razy do roku) porównywanie kierunków kształcenia nadwyżkowych występowaniem zawodów nadwyżkowych i deficytowych



5.3

Rezygnacja z kierunków kształcenia w zawodach: - technik ekonomista,- technik elektryk,- technik mechanik,- kucharz małej gastronomii,- mechanik pojazdów samo-

chodowych,- krawiec, stolarz, piekarz,

cukiernik,- sprzedawca, fryzjer, murarz,

kucharz.


Budżet powiatu


5.4

Utworzenie kierunków kształ-cenia w zawodach: - technik animator kultury,

- technik administracji, - technik usług konferencyj-

nych,- technik statystyki,- technik prac biurowych, - administrator sieci kompu-

terowych i baz danych,- malarz budowlany, - cieśla, - konserwator budynków, - robotnik gospodarczy, - recepcjonista, - pracownik wykańczania

wnętrz.



5.5 Patrz p. 3.10 Cel strategiczny nr 3 2010 - 2015

5.6

Reorganizacja pracy Centrum Edukacji Zawodowej w Mal-borku (ośrodek egzaminacyj-no – monitorujący)



5.7

Utworzenie kierunków kształ-cenia dla zawodów przyszło-ści, związanych z konku-rencyjną, spójną i dostępną komunikacyjnie gospodarką - gospodarką opartą na wie-dzy (np.: spedytor, analityk firmowy i rynkowy, technik organizacji usług, sekretarz – asystent, obsługa i konser-wacja sieci i komputerów, te-rapeuta zajęciowy, instruktor sportowy, operator maszyn drogowych i ziemnych)



5.8Utworzenie powiatowego funduszu dla monitorowania losów absolwentów



117Cel strategiczny nr 6

Cel strategiczny nr 6:Stymulowanie lokalnego rozwoju gospodarczego wraz z aktywizacją lokalnych przed-siębiorstw w proces edukacji zawodowej na każdym etapie tego procesu, poprzez:


finansowania

1 2 3 4 5

6.1

Udostępnienie i wdrożenie na obszarach gmin przykładów działań wspierających rozwój gospodarczy

2010 - 2015

Starostwo powiatoweUrzędy gminIzby gospodar-cze


6.2

Zaproszenie przedstawicieli gospodarki do Powiatowej Rady Szkolnictwa Zawodowe-go itp.










6.10

Przeprowadzenie cyklicznych akcji informacyjnych o zachętach dla: organizato-rów praktyk, staży absolwenc-kich, wolontariatu itp.



6.11Utworzenie inkubatora przed-siębiorczości w powiecie malborskim

2010 - 2015

Starostwo powiatoweBiznes prywatny



Cel strategiczny nr 7:Stałe wyrównywanie szans edukacyjnych dziewcząt, osób dojeżdżających i z rodzin biednych, poprzez:


finansowania

1 2 3 4 5

7.1

Uruchomienie systemu e-learningu dla młodzieży dojeżdżającej w obszarze wybranych przedmiotów ogólnych i zawodowych



7.2

Rozszerzenie zakresu pomocy uczniom z rodzin biednych i dojeżdżających o bezpłatną usługę internatu



7.3

Udostępnienie i dofinanso-wanie miejsc w istniejących internatach dla uczniów dojeżdżających





7.6

Wprowadzenie nieodpłatnych zajęć dodatkowych przygo-towujących do egzaminu zawodowego



7.7

Preferowanie zatrudniania mężczyzn jako nauczycieli w szkołach zawodowych powiatu


Budżet powiatu

7.8

Preferowanie zatrudniania ko-biet na stanowiskach decyzyj-nych w szkołach zawodowych i starostwie powiatowym



7.9

Opracowanie i realizacja pro-gramu promocji szkolnictwa zawodowego wśród dziew-cząt ostatnich klas gimnazjów i wśród ich rodziców

2010 - 2015

Starostwo powiatoweZespoły szkółUrzędy gmin


8. Misja edukacji zawodowej powiatu malborskiego

8. Misja edukacji zawodowej powiatu malborskiego

W tym miejscu naszych rozważań warto przytoczyć jedną z definicji misji, która autorom opracowania wydaje się być najbardziej trafna:

Misja to zwięzłe, realistyczne sformułowanie filozofii, celów i zasad rozwoju strategicznego uwzględniające identyfikację podstawowych problemów oraz wyniki analizy SWOT.

Misją kształcenia zawodowego w powiecie malborskim jest:

spójny, elastyczny, skuteczny, współpracujący z pracodawcami i otoczeniem instytucjonalnym,

nowoczesny, oparty o wysokiej jakości kształcenie wraz z kształtowaniem kompetencji,

system edukacji zawodowej zapewniający absolwentom sukces na rynku pracy.

9. Rekomendacje

9. Rekomendacje

9.1. Zawody przyszłości w powiecie malborskim w latach 2010 – 2015

W celu pozyskania uczniów do szkół o analizowanym profilu, w obliczu kryzysu demogra-ficznego, należy szczególną uwagę zwrócić na potrzebę promowania kształcenia zawodo-wego. Obecnie na rynku pracy w całym kraju mamy do czynienia, z wyraźną nadpodażą zaso-bów o niskich kwalifikacjach pracowników, a także niedopasowanych do potrzeb rynku pracy, co dotyczy także młodzieży. Z drugiej strony firmy w kraju odczuwają coraz większy niedo-syt pracowników wysoko wykwalifikowanych. Niestety w obliczu kryzysu demograficznego, a co za tym idzie starzenia się ludności, problem ten będzie narastać. Sytuacja ukształtowana na rynku pracy będzie w poważnym stopniu determinować tempo rozwoju gospodarczego kraju. Z tego powodu kluczową sprawą staje się jeszcze większa niż dotychczas intensyfika-cja działań na rzecz inwestowania w wykształcenie oraz szkolenie zawodowe i techniczne. Niezbędna staje się korelacja programów nauczania z programami rozwoju, zgodnie z przy-jętymi priorytetami gospodarczymi w regionie oraz w kraju1. Należy pamiętać, że znajduje-my się obecnie w okresie głębokich przemian gospodarczych i to one wymuszają przemiany w kształceniu zawodowym, zaś efekty modyfikacji kształcenia zawodowego mogą w odpo-wiedniej perspektywie czasowej znacząco wpłynąć na zmiany gospodarcze. Współczesne cechy pracy, to między innymi, przetwarzanie czynności prostych na złożone zadania oraz pojawianie się nowych, zintelektualizowanych czynności związanych nie z wynikiem, lecz z utrzymaniem technicznych warunków pracy. Czynności te wiążą się ze wzrostem odpowie-dzialności technicznej, ekonomicznej i moralno-społecznej w pracy, ze zwiększeniem nieza-wodności pracy człowieka – zwłaszcza w zakresie funkcji sensorycznych i intelektualnych oraz ze zwiększeniem wymagań dotyczących funkcji orientacyjno-diagnostycznej i wykonawczej. Wielkiego znaczenia w tym momencie nabierają czynności wynikające z ukształtowania pewnych umiejętności interdyscyplinarnych, jak np. komunikowanie się – negocjowanie, samodzielne korzystanie z tekstowych i pozatekstowych źródeł informacji, posługiwanie się komputerem, samoocena, prezentowanie siebie i swojej pracy nowym pracodawcom i kontrahentom (przekwalifikowywanie się), przystosowywanie się do zmiennych warun-ków pracy, indywidualne i grupowe podejmowanie decyzji. Ranga tych umiejętności wynika z faktu, że obecne kształcenie nie może opierać się na zasadzie zgodności wykształcenia za-wodowego z wymaganiami profesjonalnymi. Chodzi więc nie o przygotowanie do zawodu, 1 Za: C. Sadowska – Snarska, Współczesne tendencje rynku pracy, materiały z konferencji: Innowacyjność i transfer wiedzy

w kształceniu zawodowym, Białystok 2009.

Rekomendacje126

ale o przygotowanie do zadań w zawodzie, które są zmienne, a zakres tej zmienności znaczą-co zwiększa się w funkcji czasu2.

W kontekście profesji, które w latach 2010-2015 mogą stać się zawodami poszukiwa-nymi na rynku pracy w powiecie malborskim, należy uwzględnić to, że gospodarka powia-tu malborskiego jest bardziej wrażliwa na zmiany w gospodarce i gwałtowniej reaguje na sytuacje kryzysowe niż gospodarka całego województwa pomorskiego. Podąża niejako za gospodarką województwa notując jednak raz wyższe a raz niższe stopy wzrostu. Szacunkowe dane, przy w/w założeniach pokazują, że w latach 2009 - 2015 liczba pracujących w powiecie malborskim wzrośnie o około 180 osób.

W kontekście powyższych rozważań postanowiono ocenić poszczególne gałęzie gospo-darki w powiecie malborskim. Rozpoczynając od rolnictwa przewiduje się, iż liczba pracują-cych łącznie z rolnikami w latach 2009 - 2015 zmniejszy się o około 50 osób. Mimo, iż wystę-puje tu ukryte bezrobocie coraz więcej rolników rezygnować będzie z działalności rolniczej. Zatrudnienie pracowników najemnych także będzie osłabione poprzez coraz lepsze usprzę-towienie produkcji rolnej. W przypadku małych i średnich gospodarstw rolnych ich działalno-ści powinna w coraz większym stopniu towarzyszyć działalność usługowa związana z turysty-ką i rekreacją. To zaś wiąże się z koniecznością kształtowania kompetencji zarówno ogólnych jak i zawodowych, do tej pory rzadko łączonych z pracą w rolnictwie. W kontekście pierwszej z wymienionych grup wachlarz potencjalnych potrzeb jest dość szeroki. Obejmuje on nie tylko konieczność rozumienia natury, ale także roli i szans, jakie oferują technologie infor-matyczne, w tym w szczególności świadomość możliwości, jakie daje Internet i komunikacja elektroniczna. Nieodzowna wydaje się także znajomość języków obcych oraz przedsiębior-czość. W obszarze kompetencji zawodowych, należy zatem położyć nacisk na pozyskanie wiedzy z zakresu przedsiębiorczości oraz marketingu. Możliwości w zakresie działalności agroturystycznej zostały przewidziane w budżecie Unii Europejskiej w ramach działania „Róż-nicowanie w kierunku działalności nierolniczej”, które objęte jest „Programem rozwoju obsza-rów wiejskich na lata 2007 -2013”.

W sektorze przemysłu w okresie 2009 - 2015 przewiduje się, że liczba miejsc pracy wzrośnie o około 50 osób. Dynamika zatrudnienia będzie w tym sektorze nieco wyższa niż w województwie. Temu wzrostowi liczby miejsc pracy towarzyszyć będą znaczące przepływy zatrudnionych pomiędzy różnymi rodzajami działalności przemysłowej. W przypadku tego sektora gospodarki, będą liczyli się przede wszystkim pracownicy o wysokich kwalifikacjach i profesjach, które będą odpowiadały firmom, jakie funkcjonują lub pojawią się w powiecie malborskim. Należy tak dopasować szkolnictwo zawodowe, by uczniowie byli w stanie odbyć w nich praktyki, względnie odbyć je w wiodących przemysłowo firmach w województwie pomorskim.

W branży budowlanej zakłada się ponadprzeciętny wzrost ilości miejsc pracy. Wzrost liczby pracowników w tym obszarze w latach 2009 - 2015 wyniesie około 100 osób. Wzrost za-trudnienia będzie miał związek z planami zagospodarowania inwestycyjnego szlaków wod-nych na terenie powiatu oraz inwestycjami firm prywatnych. Obecnie wobec atrakcyjności pracy w innych niż Polska krajach Unii Europejskiej wielu wykwalifikowanych pracowników branży budowlanej opuszcza kraj. Być może należałoby zastanowić się nad kampanią rekla-mową, która przekonała by młodych ludzi do tego, iż rynek budowlany to perspektywiczny 2 Za: J. Moos, Działania innowacyjne warunkiem pożądanych zmian edukacyjnych i gospodarczych, materiały z konferen-

cji: Technologie informacyjne w innowacjach pedagogicznych, Łódź 2009.

1279.1. Zawody przyszłości w powiecie malborskim w latach 2010 – 2015

zawód również w Polsce. Szczególnie poszukiwane obecnie są na rynku zawody związane z wykończeniami wnętrz. Należy założyć, że tendencja ta utrzyma się, a przy obecnej ilości ro-daków wykonujących powyższy zawód dobrze za granicą, spowoduje, że także tam wyrobio-na zostanie dobra marka Polaka-budowlańca. Wśród zawodów, przyszłości wymienić należy: murarzy, betoniarzy, posadzkarzy, monterów instalacji wodno-kanalizacyjnych, spawaczy itp. W związku z programami rozwoju inwestycji drogowych w powiecie malborskim i wojewódz-twie, pracę w zakładanej perspektywie czasowej znajdą także operatorzy sprzętu: obsługu-jący pompy do betonu i betoniarek, koparek, dźwigów, szkoleniowcy BHP itp. Ponadto inni, z uprawnieniami: energetycznymi, elektrycznymi, gazowymi itd. W przypadku szkolnictwa należy zwrócić szczególną uwagę, że przedstawiciele tych zawodów powinni posiąść zdol-ność częstego dostosowywania się do zmieniającego się otoczenia technicznego. Ich prakty-ki powinny odbywać się w oparciu o funkcjonujące w zawodach standardy.

W latach 2009 - 2015 wzrost liczby miejsc pracy w sektorze usług wyniesie około 80 osób. Przewiduje się, że te miejsca pracy powstaną przede wszystkim w obszarze usług zwią-zanych z szeroko rozumianą turystyką, w obszarze wolnych zawodów. Nastąpi wzrost usług związanych z informatyką. Równolegle zaznaczą się niewielkie spadki zatrudnienia w bran-żach: ochrony zdrowia i usług telekomunikacyjnych.

Podstawową cechą współczesnego rynku pracy jest to, iż wymaga on od pracowników coraz wyższych, a zarazem zmieniających się kwalifikacji. Jeżeli pracownik nie potrafi temu sprostać, to zmniejsza swoje szanse na zatrudnienie. Pracodawcy sygnalizują, że powodze-nie na rynku pracy nie zależy głównie od posiadania kwalifikacji ściśle zawodowych, ale w dużym stopniu od dodatkowych umiejętności, w tym matematycznych, informatycz-nych, sprawnego posługiwania się językiem polskim i językiem obcym, rozumienia, po-rządkowania, oceniania wartości i znaczenia informacji oraz ich wykorzystywania w dzia-łaniu przez tworzenie informacji w języku właściwym dla danej dyscypliny, wyciągania wniosków, planowania, przewidywania skutków, w tym umiejętności rozwiązywania pro-blemów, po oczekiwane przez pracodawców cechy osobowościowe, tj. aktywną postawę wobec otoczenia, samodzielne uczenie się i podejmowanie zadań oraz przestrzeganie reguł życia społecznego. Wobec tego to, czego rynek pracy oczekuje od systemu szkol-nictwa, to dostarczanie pracodawcom młodych ludzi, elastycznych, łatwo poddających się szkoleniu, o szerszych zakresach umiejętności, które nie zestarzeją się wraz ze zmianami technologicznymi czy zmianami struktury przemysłowej. Osoby takie powinny posiadać zdolność do samodzielnej pracy, do formułowania ocen krytycznych, do rozwiązywania konfliktów, powinni być zdolni do pracy zespołowej oraz być osobami kompetentnymi spo-łecznie i moralnie. To, co spełnia oczekiwania pracodawców, to połączenie odpowiedniego wykształcenia, doświadczenia (praktyki), szczegółowych umiejętności zawodowych, kom-petencji ogólnych i oczekiwanych cech osobowościowych. 3

3 Odpowiedź podsekretarza stanu Zbigniew Włodkowski Warszawa, dnia 29 września 2009 r. w Ministerstwie Edu-kacji Narodowej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów na interpelację nr 11422 w sprawie reformy systemu kształcenia zawodowego

Rekomendacje128

9.2. Dobre praktyki – programy rozwojowe, pozyski-wanie środków zewnętrznych

Dobrą praktyką w kształtowaniu umiejętności praktycznych, jest tzw. kształcenie moduło-we. Absolwent współczesnej szkoły zawodowej powinien legitymować się wysokim poziomem kwalifikacji ponadzawodowych, ogólnozawodowych i zawodowych oraz charakteryzować się aktywnością, mobilnością i otwartością na kształcenie ustawiczne w celu doskonalenia i po-szerzania swoich umiejętności zawodowych. Wprowadzenie do szkolnego systemu edukacji kształcenia modułowego ułatwia ukształtowanie takiej sylwetki absolwenta.

Przytoczony rodzaj kształcenia charakteryzuje się między innymi tym, iż: ▪ cele oraz treści kształcenia wynikają z przyszłych zadań zawodowych, ▪ czynności wykonywane przez uczniów w czasie zajęć praktycznych są bardzo zbliżone

do tych, które są wykonywane na stanowisku pracy, ▪ nie występuje podział na zajęcia teoretyczne i praktyczne, ▪ jednostki modułowe integrują treści kształcenia z różnych dyscyplin wiedzy, ▪ proces uczenia się dominuje nad nauczaniem4.

Innym dobrym pomysłem i praktyką stosowaną w niektórych szkołach zawodowych, szczególnie tam, gdzie trudno jest zorganizować praktykę w przedsiębiorstwie, jest tzw. biu-ro lub firma symulacyjna. Metodę tę stosuje się w przypadkach, w których nie jest możliwe przeprowadzenie całej praktyki w firmie. W działającej firmie symulacyjnej, tak jak w prawdzi-wym przedsiębiorstwie, uczniowie wykonują w realistyczny sposób wszelkie czynności przy-należne prawdziwemu miejscu pracy. W tym procesie następuje efektywne wykorzystanie wiedzy nabytej podczas zajęć teoretycznych w szkole. Praktyka odbywana w biurze symula-cyjnym zawiera w sobie większość elementów prawdziwej pracy, gdy: uczniowie poruszają się wśród fizycznie wyposażonego miejsca pracy, identyfikują i akceptują oraz przyswajają sobie atmosferę miejsca pracy, następuje podział ról i współodpowiedzialność za efekty pra-cy. Praktyka w systemie symulacyjnym powinna stanowić uzupełnienie praktyki zawodowej i raczej jej nie zastępować. Taką formę praktycznej nauki zawodu dopuszcza decyzja nr 24 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27.06.1997 r. jako formę działalności eksperymentalnej.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom lokalnych pracodawców dobrą praktyką będzie powołanie przez dyrektora szkoły Szkolnego Zespołu ds. Współpracy z Podmiotami Go-spodarczymi. Celem działania zespołu było by zacieśnienie współpracy pomiędzy szkołą, a pracodawcami. Byliby oni zapraszani do szkoły na spotkanie z uczniami, nauczycielami i dy-rekcją szkoły. Spotkaniom towarzyszyłaby wymiana doświadczeń, informacja o standardach wymagań wobec ucznia na egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe, prezentacja metod pracy z uczniem, prezentacja osiągnięć uczniów oraz coraz nowocześniejszej bazy dy-daktycznej. Efektem tej współpracy było by lepsze przygotowanie uczniów do wykonywania zawodu w przyszłości, dzięki wymianie informacji dotyczącej poziomu przygotowania teore-tycznego z jednej strony, a oczekiwaniami pracodawców z drugiej.

Ideą wartą upowszechnienia i zastosowania również w odniesieniu do edukacji zawodo-wej jest idea tzw. klastrów.

„Klaster może więc być rozumiany jako: przestrzenna koncentracja przedsiębiorstw, instytucji i organizacji wzajemnie powiązanych rozbudowaną siecią relacji o formalnym 4 Na podstawie: R. Zankowski, Realizacja kształcenia zawodowego według modułowego programu nauczania,

http://wckp.lodz.pl/

1299.2. Dobre praktyki – programy rozwojowe, pozyskiwanie środków zewnętrznych

jak i nieformalnym charakterze opartych o wspólną trajektorię rozwoju (np. technologicz-ną, wspólne rynki docelowe itd.) jednocześnie konkurujących i kooperujących w pewnych aspektach działania” 5

Należy przywołać nowe możliwości, jakie powstają przy konstrukcji różnego rodzajów klastrów, w których bez względu na rodzaj branży go tworzącej lub idei, którą realizuje, za-wsze pojawiać się może i powinien element edukacji a w tym edukacji zawodowej. Zwrócono mocno na ten fakt uwagę podczas konferencji, której niektóre zapisy przytoczono poniżej.

„Klaster zwraca uwagę na wzajemne relacje i nową rolę firm, władz, ale także instytu-cji edukacyjnych wspólnie dążących do wzmocnienia konkurencyjności. Większość klastrów obejmuje przedsiębiorstwa produkujące wyroby finalne, dostawców wyspecjalizowanych środków produkcji, części, maszyn i usług, instytucje finansowe oraz firmy w pokrewnych sek-torach. W skład klastrów wchodzą także firmy należące do sektorów kanałów dystrybucji, pro-ducenci komplementarnych wyrobów, jednostki tworzące wyspecjalizowaną infrastrukturę, instytucje rządowe i pozarządowe zapewniające specjalistyczne szkolenie, oświatę, informa-cje, badania i pomoc techniczną. Jednym z najważniejszych obszarów wspierających rozwój klastrów jest przygotowanie i doskonalenie kadr. Zadanie to może obejmować takie działania jak przygotowanie kadr do praktycznych wymogów zatrudnienia, tworzenie ponadregional-nych porozumień instytucji edukacyjnych, stały rozwój oferty edukacyjnej i szkoleniowej oraz dbałość o wysoką dostępność i jakość systemu kształcenia i struktur szkoleniowych. Istnienie klastrów przyczynia się zatem do wzrostu sprawności w kreowaniu współcześnie kluczowych czynników konkurencji, jakimi są innowacje i zdolność uczenia się. Rozwój szkolnictwa zawo-dowego jest konkurencyjny: ci, którzy lepiej uczą, są bardziej poszukiwani” 6

Środki finansowe przeznaczone dla szkół i placówek zajmujących się edukacją znaleźć można w następujących Programach Operacyjnych: PO Kapitał Ludzki, PO Infrastruktura i Środowisko, PO Innowacyjna Gospodarka, a także Regionalnych Programach Operacyjnych, z których jednak malborskie szkoły nie mogą korzystać w formie dofinansowania bezpośred-nio dla szkół7. Pierwsze trzy programy zawierają środki przeznaczone przede wszystkim na działania o charakterze ogólnopolskim lub ponadregionalnym za wyjątkiem Programu Ope-racyjnego Kapitał Ludzki – Priorytet IX (Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, któ-ry jest wdrażany regionalnie). O nie najłatwiej będzie ubiegać się aktywnym w kraju i w re-gionie uczelniom wyższym oraz ośrodkom badawczo-rozwojowym. Natomiast dla placówek edukacyjnych, które będą miały zamiar realizować projekty ważne dla społeczności lokalnych przeznaczone będą przede wszystkim dotacje w ramach Regionalnych Programów Operacyj-nych. Charakteryzują się one tym, że zostały zaprojektowane przez samorządy na podstawie potrzeb i kierunków rozwoju poszczególnych województw. Tutaj należy szukać środków na działania realizowane w mniejszej skali, dotyczące jednej lub kilku placówek oświatowych, w tym także szkół podstawowych i szkół innego typu. Tu znajdują się również środki na odno-wę infrastruktury, zakup pomocy dydaktycznych, programy profilaktyczne, częściowo także programy wyrównywania szans. Program Operacyjny Kapitał Ludzki jest ważnym źródłem dofinansowania szkół oraz placówek edukacyjnych. W Priorytecie IX „Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach”, przewidziane są znaczne dotacje na programy rozwojowe szkół i placówek oświatowych, które umożliwiają sfinansowanie zajęć dydaktycznych, opieki psy-5 na podstawie: www.klastry.pl6 na podstawie: Rekomendacja konferencji „Innowacyjność i transfer wiedzy w kształceniu zawodowym” Zorganizowanej

pod honorowym patronatem Ministra Edukacji Narodowej - www.bialystok.pl7 www.wiadomosci.ngo.pl

Rekomendacje130

chologicznej, programów wyrównawczych czy prewencyjnych, a także zajęć kształtujących umiejętności kluczowe, np. języków obcych, informatyki, przedsiębiorczości czy poradnictwa zawodowego. Podniesieniu atrakcyjności oraz jakości szkolnictwa zawodowego służyć będą dotacje dla szkół zawodowych, m.in. na sfinansowanie praktyk i staży dla uczniów, zajęcia do-datkowe czy wdrożenie innowacyjnych sposobów nauczania. Środki unijne są także przezna-czone na wsparcie kształcenia ustawicznego oraz studia i kursy doszkalające dla nauczycieli i pracowników oświaty. Wsparcie finansowe dla tego obszaru można znaleźć m.in. w konty-nuacji programu Leonardo da Vinci8.

9.3. Innowacyjne metody kształcenia zawodowegooraz pracy z uczniem

Modułowy system kształceniaNa konieczność dostosowania edukacji zawodowej do realiów gospodarki i potrzeb

rynku pracy wpływają m.in.: postęp cywilizacyjny, globalizacja, rozwój nauki i techniki oraz zmiany organizacji pracy, pogłębianie się konkurencyjności na lokalnym, krajowym i unij-nym rynku pracy. Modułowy program nauczania dla danej profesji złożony jest z modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych, umożliwiających zdobywanie wiadomości oraz kształtowanie umiejętności i postaw właściwych dla zawodu. Moduł jest wyodrębnionym elementem programu nauczania, odnoszącym się do określo-nej grupy treści programowych – ponadzawodowych, ogólnozawodowych, podstawowych dla zawodu, specjalizacyjnych – realizowanych w procesie kształcenia zawodowego w formie jednostek modułowych. Jednostka modułowa stanowi część modułu kształcenia w zawodzie. Jednostka ta obejmuje logiczny i możliwy do wykonania fragment pracy, o wyraźnie określo-nym początku i zakończeniu, który nie podlega zwykle dalszym podziałom, a jego rezultatem jest konkretny produkt, usługa lub istotna decyzja. Jednostki te mogą być wymieniane, mo-dyfikowane, dostosowywane do potrzeb i wymagań gospodarki w kraju oraz rynku pracy. W programach nauczania o strukturze modułowej wyodrębniane są trzy kategorie modułów. Kategoria pierwsza odnosi się do umiejętności ogólnozawodowych dla danego zawodu lub grupy zawodów z tego samego obszaru zawodowego. Moduły ogólnozawodowe powinny być realizowane w pierwszej kolejności, gdyż stanowią podstawę dla dalszego etapu kształcenia. Kategoria druga obejmuje umiejętności podstawowe dla zawodu nie powtarzające się w ta-kim samym układzie, ani w takim samym zakresie w innym zawodzie. Wdrażanie modułów zawodowych ma na celu przygotowanie ucznia do wykonywania zadań na stanowiskach pracy typowych dla danego zawodu. Kolejna, trzecia kategoria odnosi się do umiejętności specjalizacyjnych. W modułowych programach nauczania opracowano przykładowe moduły specjalizacyjne jedynie dla tych zawodów, w których w podstawie programowej kształcenia w zawodzie przewidziana jest pod koniec okresu kształcenia specjalizacja w zawodzie. Wybór kierunku specjalizacji uwarunkowany jest potrzebami rynku pracy w regionie a także zaple-czem techniczno-dydaktycznym placówki, w której odbywa się kształcenie w danym zawodzie.

8 Ibidem.

1319.3. Innowacyjne metody kształcenia zawodowego oraz pracy z uczniem

Programy jednostek modułowych w poszczególnych modułach kształcenia w zawodzie re-alizowane mogą być w różnych formach organizacyjnych, dostosowanych do treści i metod kształcenia9.

Korzyści wynikające z kształcenia według modułowych programów nauczania:

▪ interdyscyplinarność, ▪ opiera się na idei integracji wiedzy i umiejętności z nastawieniem na kształtowanie

umiejętności praktycznych, ▪ stymuluje aktywność intelektualną i motoryczną ucznia, ▪ pozwala na indywidualizację procesu nauczania, w zależności od indywidualnych możli-

wości ucznia i jego zainteresowań10.

Kształcenie modułowe charakteryzuje się m.in. tym, że: ▪ proces nauczania i uczenia się ukierunkowany jest na osiągnięcie określonych rezulta-

tów w formie umiejętności intelektualnych i praktycznych, które umożliwiają wykony-wanie określonego zakresu pracy w zawodzie,

▪ wykorzystywana jest w szerokim zakresie zasada transferu wiedzy i umiejętności, zdoby-tych we wcześniejszych etapach nauki,

▪ modułowy program nauczania posiada elastyczną strukturę, znajdujące się w nim mo-duły kształcenia w zawodzie i jednostki modułowe można aktualizować, modyfikować, uzupełniać i wymieniać, w zależności od potrzeb edukacyjnych,

▪ preferowane są aktywizujące metody nauczania, wyzwalające aktywność, kreatywność, zdolność do samooceny uczącego się oraz zmieniające rolę nauczyciela, który staje się doradcą, partnerem, projektantem, organizatorem i ewaluatorem procesu dydaktycznego. Modułowe programy nauczania mogą być wykorzystane w kształceniu formalnym, nie-

formalnym oraz indywidualnym. Zależy to od predyspozycji uczących się oraz oczekiwań edukacyjnych i motywów kształcenia. W koncepcji kształcenia modułowego zakłada się, że podstawą zdobywania wiedzy oraz kształtowania umiejętności i postaw zawodowych jest wykonywanie różnych czynności zawodowych na określonych stanowiskach pracy i w jej w rzeczywistych warunkach. Placówki pozaszkolne oraz szkoły, chcące zapewnić wysoką ja-kość usług edukacyjnych, powinny rozważyć wdrożenie modułowych programów nauczania do praktyki szkolnej. Współcześni pracodawcy poszukują aktywnych i mobilnych pracowni-ków na rynku pracy, którzy są zdolni do szybkiego przekwalifikowania się, a także gotowych do adaptacji do ciągłych zmian oraz podjęcia kształcenia ustawicznego. Wprowadzenie moduło-wych programów nauczania do systemu szkolnego powinno spełnić oczekiwania pracodaw-ców. Zgodnie z trendami europejskimi, warto zatem przystąpić do innego, skuteczniejszego kształcenia zawodowego. Ze względu na postęp techniczny i technologiczny, rozwój nauki i techniki oraz zmiany organizacji pracy, w kształceniu zawodowym istnieje konieczność aktualizacji treści kształcenia. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom nauczycieli i uczniów odnoszącym się do kształcenia zawodowego w Krajowym Ośrodku Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, w ramach projektu Przygotowanie innowacyjnych programów do kształcenia zawodowego, opracowano 3438 pakietów edukacyjnych wspomagających realizację jednostek modułowych wyodrębnionych w modułowych programach naucza-nia. Podstawą ich projektowania były programy poszczególnych jednostek modułowych, 9 E. Hejłasz, Programy nauczania przeznaczone do kształcenia zawodowego. Część II, www.koweziu.edu.pl/edukator/10 Ibidem.

Rekomendacje132

odpowiednio dobrana literatura merytoryczna i metodyczna, a także inne źródła informacji. Każdy pakiet edukacyjny składa się także z: poradnika dla ucznia i nauczyciela. Pakiety te sta-nowią cenną pomoc dydaktyczną w kształceniu zawodowym, która może być wykorzystana nie tylko podczas realizacji modułowych programów nauczania, ale również programów na-uczania o strukturze przedmiotowej. Nie zastąpią one podręczników, literatury zawodowej, katalogów, norm, lecz mogą być wykorzystane jako materiały dydaktyczne wspomagające kształcenie zawodowe. Duża role należy przypisać tu materiałowi nauczania, który może być przydatny uczniowi w procesie utrwalania wiedzy nabytej w trakcie zajęć dydaktycznych oraz do samokształcenia, a także ćwiczeniom umożliwiającym kształtowanie umiejętności intelek-tualnych i praktycznych oraz przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego. Treści kształce-nia zawodowego zamieszczone w pakietach edukacyjnych powinny być aktualizowane przez nauczycieli. Mogą oni także na podstawie już istniejących poradników opracowywać inne, dostosowane do predyspozycji uczniów oraz możliwości szkoły11.

Dualny system kształcenia12

Wychodząc naprzeciw nauczaniu i uczeniu się w kierunku uczącego się społeczeństwa Unia Europejska w wydanej w 1995 roku Białej Księdze kształcenia i doskonalenia, zaleca zbli-żanie się szkoły i przedsiębiorstwa na drodze zdobywania wiedzy. W dokumencie tym szkoła i przedsiębiorstwo traktowane są jako dwa, uzupełniające się ogniwa przyswajania wiedzy. Korzyści ze współdziałania świata nauki i świata pracy, na polu edukacji, będą odnosiły obie strony. Dla przyszłych pracowników, zbliżenie to zwiększa szanse na zatrudnienie i odebranie wykształcenia adekwatnego do aktualnej i przyszłej sytuacji na rynku pracy. Z kolei praco-dawcy będą mogli liczyć na pracowników obdarzonych niezbędnymi kwalifikacjami prak-tycznymi, ogólną wiedzą, oraz zdolnościami własnymi i rozwiniętymi.

Dualny system kształcenia określany jest przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP) jako system „spółdzielczy”. Jako przykłady państw, w których jest on stosowany poda-je Austrię, Niemcy, Szwajcarię, oraz kraje Ameryki Łacińskiej. Wymieniona organizacja defi-niuje go jako system kształcenia, w którym szkolenie nie podlega autonomicznym decyzjom pracodawców lub pracodawców i pracowników w przedsiębiorstwie, ani też państwo nie bierze odpowiedzialności za planowanie i organizowanie szkolenia zawodowego. Zachodzi w nim natomiast szeroka współpraca między organizacjami pracodawców, państwem i związ-kami zawodowymi. System ten, wykorzystując współpracę oświaty i pracodawców kształci uczniów zarówno w szkole jak i w zakładzie pracy. W szkole nauczyciele realizują treści dy-daktyczne zgodnie z programem nauczania, natomiast nauka w zakładzie pracy odbywa się w środowisku stałych pracowników oraz przeszkolonego opiekuna praktyk. Na treści kształ-cenia mają wpływ pracodawcy, którzy organizują praktyczną naukę zawodu i są odpowie-dzialni za organizację egzaminów zawodowych w swoich branżach.

Zakres współpracy będzie też zależał od tego, czy podmiotem występującym w umo-wie będzie uczeń, czy szkoła. W sytuacji ucznia zawierającego umowę z przedsiębiorstwem o przygotowanie zawodowe, zakres współpracy będzie dotyczył stworzenia warunków do nauczenia się zawodu i w konsekwencji nauczenie zawodu. Szkoła zawodowa współpracuje z przedsiębiorstwem w zakresie organizowania zajęć praktycznych, które umożliwiają opanowanie przez ucznia umiejętności zawodowych pozwalających na podjęcie pracy 11 Ibidem.12 Na podstawie D. Karbowniczek, System dualnego kształcenia zawodowego, czy to się „opłaci” w Polsce? – [w:] eduka-

tor zawodowy – www.koweziu.edu.pl

1339.3. Innowacyjne metody kształcenia zawodowego oraz pracy z uczniem

w wyuczonym zawodzie. Średnie szkoły zawodowe podobnie współpracują z przedsiębior-stwami w zakresie organizowania i realizacji praktyk zawodowych. Celem takiej współpra-cy jest stworzenie warunków do pogłębienia i zastosowania przez ucznia nabytej wiedzy i umiejętności zawodowych. Każdy rodzaj współpracy zapoznaje i przybliża ucznia do rzeczy-wistych warunków pracy. Uczeń poznaje zasady, obyczaje, stosunki międzyludzkie obowią-zujące w świecie pracy.

System dualnego kształcenia zawodowego, w ogóle szkół zawodowych i technicznych odgrywa znaczącą, bądź dominującą rolę w następujących krajach europejskich:

▪ Szwajcaria – 87% uczniów szkół zawodowych i technicznych uczestniczy w dualnym systemie kształcenia zawodowego, tylko 13% w szkolnym systemie zawodowym;

▪ Niemcy – 69% uczniów szkół zawodowych i technicznych uczy się zawodu w dualnym systemie kształcenia, 31% uczy się natomiast w szkolnym systemie zawodowym;

▪ Czechy – 58% ogółu uczniów szkół zawodowych i technicznych kształci się w dualnym systemie kształcenia zawodowego, zaś 42% w szkolnym systemie zawodowym;

▪ Węgry – ponad 1/3 uczniów uczestniczy w dualnym systemie kształcenia zawodowego (37%), natomiast w szkolnym systemie nauki zawodu kształci się 63% uczniów;

▪ Holandia – 33% uczestników kształcenia zawodowego uczy się zawodu w dualnym syste-mie kształcenia; natomiast w szkolnym systemie kształcenia uczestniczy 67% uczniów13. W wielu państwach, w tym także i w Polsce, występuje pewna prawidłowość w kształ-

towaniu się stopy bezrobocia wśród młodzieży. Często jest ona wysoka, średnio wyższa dwa razy od średniej stopy bezrobocia w kraju. W państwach, w których dualny (przemienny) system kształcenia zawodowego odgrywa znaczącą rolę, obserwuje się pewną implikację do stopy bezrobocia kształtującej się wśród młodzieży. W Austrii, Niemczech czy Szwajcarii (gdzie dominuje system dualny) stopa bezrobocia młodzieży jest zbliżona do ogólnej stopy bezrobocia i jest to krotność od 1,0 do 1,2 stopy bezrobocia. System ten tworzy tu natural-ne mechanizmy współpracy edukacji i rynku pracy i jest charakterystyczny dla krajów Euro-py Zachodniej o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego, najwyższej kulturze pracy, wydajności, konkurencyjności, a także dwóch najbardziej rozwiniętych krajów byłego bloku socjalistycznego.

Dualny system edukacji zawodowej znalazł odzwierciedlenie w stanowisku Rady Stra-tegii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów, zajętego w czasie sesji zatytułowanej „Tworzenie nowych miejsc pracy”. Został on określony jako jeden z instrumentów komplekso-wego programu tworzenia nowych miejsc pracy. Stanowisko Rady obejmuje dostosowanie edukacji zawodowej do potrzeb gospodarki i rynku pracy przez upowszechnienie dualnego systemu kształcenia zawodowego.

Oddziaływanie dualnego systemu kształcenia na sferę nauki, sferę pracy oraz uczestni-ków (uczniów) kształcenia zawodowego jest wyraźnie widoczne, czego przykładem są za-leżności przedstawione powyżej. Przykłady zastosowania dualnego kształcenia w krajach o wysokim rozwoju gospodarczym oraz wysokiej kulturze pracy pozwalają stwierdzić, że jest on istotnym czynnikiem poprawy efektywności kształcenia, zmniejszenia stopy bezrobocia młodzieży, poprawy konkurencyjności przedsiębiorstw oraz wzrostu jakości i kultury pracy.

Dualny (przemienny) system kształcenia zawodowego jest ważnym elementem poprawy efektywności kształcenia zawodowego z punktu widzenia potrzeb rynku pracy. Współpraca pracodawców z jednostkami kształcenia zawodowego powoduje, że na lokalnym rynku pra-

13 Ibidem.

Rekomendacje134

cy kreowane są zawody pożądane. Wpływ świata pracy na system nauki powoduje natomiast, że w obrębie pożądanych zawodów kreowane są odpowiednie kwalifikacje i kompetencje. Poprawa efektywności kształcenia poprzez przemienny system nauki zawodu wymaga upo-wszechnienia oraz wdrażania go na lokalnym rynku pracy. Takie działania będą dopasowywać strukturę podaży kwalifikowanych kadr oraz system szkolnictwa do popytu na pracę według kwalifikacji. W zakresie wdrażania dualnego systemu kształcenia Urszula Jaruszka podaje trzy czynniki, potrzebne do realizacji tego celu, należą do nich:

1. wola i motywacja dyrektorów szkół zawodowych i przedsiębiorstw do współpracy, 2. stworzenie podstaw prawnych regulujących zasady i formy współpracy szkół i przed-

siębiorstw, ustalających rozwiązania dotyczące finansowania kształcenia praktycznego w przedsiębiorstwie,

3. utworzenie Krajowego Funduszu Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego. Konkurencyjność jest pojęciem szerokim oraz wieloznacznym o relatywnym charakte-

rze. Przedsiębiorstwo, jak i gospodarka jest wówczas konkurencyjne, gdy potrafi utrzymać swój udział w rynku krajowym i międzynarodowym Udział ten rośnie poprzez zwiększenie konkurencyjności. Malejąca konkurencyjność prowadzi zawsze do utraty rynków zbytu. Inte-gracja polskiej gospodarki w ramach członkostwa w Unii Europejskiej oraz postępująca glo-balizacja światowej gospodarki, wymuszają na przedsiębiorcach wzrost szeroko rozumianej konkurencyjności.

Najważniejszym atutem dużego przedsiębiorstwa są umiejętności ludzkie. Konsekwen-cją tego jest większe prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu przez przedsiębiorstwa, które szkolą swych pracowników w jak najlepszy sposób oraz dbają o ich umiejętności. Pracodaw-cy, poszukują zatem pracowników wydajnych, którzy nie będą marnotrawić zasobów przed-siębiorstwa, pracowników o wysokiej jakości wykonywanej pracy, których wyprodukowane produkty i świadczone usługi nie spowodują wzrostu kosztów wytworzenia. Współcześnie nauczanie przestało być czynnością wykonywaną jedynie przez szkoły. Proces kształcenia będzie stopniowo stawał się przedsięwzięciem, w którym szkoły przestaną być monopolista-mi i staną się partnerami. Również granica pomiędzy miejscem uczenia się i miejscem pracy będzie stopniowo zacierana. Można powiedzieć, że zarówno oświata jak i przedsiębiorstwa wymagają wzajemnych zachęt do współpracy.

Podniesienie praktycznych umiejętności zawodowych oraz jakości wykonywanej pracy może odbywać się już w pierwszych okresach kształcenia zawodowego. Sprzyjać temu bę-dzie natomiast rozszerzenie dualnego systemu kształcenia od pierwszych dni nauki zawodu w szkołach zawodowych. Nauka zawodu w ramach współpracy świata nauki ze światem wie-dzy tworzy naturalne mechanizmy współpracy, które pozwalają na osiągnięcie powyższych celów w ramach dualnego (przemiennego) systemu kształcenia zawodowego. Sukces powin-ny zagwarantować działania podjęte na następujących płaszczyznach:

1. podziału nauki na część teoretyczną i praktyczną na drodze ustawy; 2. zagwarantowania pracodawcom udziału w projektowaniu programów, formułowaniu

wymagań egzaminacyjnych oraz szeroko rozumianych szkół zawodowych; 3. określenia zasad partycypacji w finansowaniu dualnego systemu kształcenia zawodo-

wego; 4. tworzenia centrów współpracy między przedstawicielami szkół zawodowych, praco-

dawców, urzędów pracy na szczeblu lokalnym, regionalnym, centralnym14.

14 Ibidem.

10. Konsekwencje, jakie spotkają szkolnictwo zawodowe powiatu w przypadku niezastosowania się do wytycznych

10. Konsekwencje, jakie spotkają szkolnictwo zawodowe powiatu w przypadku nieza-stosowania się do wytycznych

Znaczący wpływ na perspektywy zawodowe absolwentów ma dostosowanie kształce-nia do potrzeb lokalnego lub regionalnego rynku pracy. W całym kraju na wszystkich pozio-mach kształcenia, poczynając od szkół zawodowych, a na wyższych kończąc, obserwuje się nie respektowanie potrzeb rynku pracy. Skutkuje to występowaniem tzw. zawodów nadwyż-kowych, znacznie zwiększających ryzyko bezrobocia, oraz zawodów deficytowych. Otrzyma-nie pracy zależy nie tylko od liczby miejsc pracy, których przybywa lub ubywa, również od tego, ile osób o danym wykształceniu lub zawodzie znajduje się na rynku pracy. O pozycji na rynku pracy w równym stopniu, co poziom wykształcenia decyduje także profil kształcenia. Należy pamiętać, iż niedostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy najsilniej obecnie dotyka osoby posiadające wykształcenie średnie zawodowe i zasadnicze oraz poli-cealne. To właśnie one często zasilają szeregi bezrobotnych, co w przypadku długotrwałego pozostawania bezrobotnym może wskazywać nie tylko na niedopasowanie kwalifikacji, ale i niezdolność do ich zmiany. Te osoby również najczęściej podejmują się wykonywania pracy niezgodnej z kierunkiem kształcenia, które tym samym okazuje się nieprzydatne. Osoby, któ-re nie mogą znaleźć pracy w swoim zawodzie kierowane są przez Urzędy Pracy na kursy, które niejednokrotnie są w stanie zaktywizować je zawodowo, jednak nie w wyuczonym zawodzie. Częstokroć osoby te jednak traktowane są jako pracownicy o niższych kwalifikacjach, co z kolei powoduje, że są gorzej wynagradzani. Należy pamiętać bowiem, że: im lepiej kwali-fikacje „pasują” do popytu na rynku pracy, tym większe wynagrodzenia i większa zachęta do pracowania. Niskie wynagrodzenie i brak perspektyw na miejscowym rynku pracy to główne powody udawania się młodych Polaków na emigrację zarobkową. Niektórzy z nich są zde-cydowani na stałą emigrację, jednak wielu z nich planuje powrót do kraju, gdzie zamierzają wykorzystać zdobyte pieniądze i doświadczenie. Powrót do kraju determinowany jest miej-scową sytuacją gospodarczą i polityką antymigracyjną regionu pochodzenia. Jeśli rozwojowi gospodarczemu regionu będzie towarzyszyć wzrost ilości miejsc pracy i wzrost zarobków, to będzie to dla nich zachęta. Należy pamiętać również o tym, że w interesie całego naszego społeczeństwa jest to, aby młodzi pracowali w kraju i dla kraju.

W przypadku braku perspektyw na rynku pracy po skończeniu miejscowej szkoły o pro-filu zawodowym, wielu rodziców może podejmować decyzje o wysłaniu swoich dzieci do szkół w innych miejscowościach. Szczególnie atrakcyjne mogą być dla nich szkoły ulokowane w większych ośrodkach miejskich, w których łatwiej potem znaleźć pracę w zawodzie. Wy-jazdy tego typu połączone z niżem demograficznym mogą owocować brakiem popytu na

Konsekwencje, jakie spotkają szkolnictwo zawodowe powiatu w przypadku ...138

niektóre kierunki kształcenia a w konsekwencji ich zawieszenie w szkołach. W niektórych przypadkach może to prowadzić do zamknięcia szkół, co szczególnie dotyczy zasadniczych szkół zawodowych, po których uczniowie, w większym stopniu niż wybierający się na studia absolwenci techników lub liceów profilowanych, liczą na znalezienie pracy w swojej profesji.

Niemożność znalezienia pracy w zawodzie może być także spowodowana słabą pro-mocją szkół swoich absolwentów. Wiele przedsiębiorstw w obawie, że nie znajdą potrzeb-nych pracowników umieszcza ogłoszenia o pracy w mediach lub kieruje je do urzędów pracy w większych miastach. Z tego powodu bardzo ważna jest współpraca szkół z większymi przed-siębiorstwami działającymi w powiecie. Powinno to również działać w kierunku odwrotnym. Należy bowiem przyjąć, że wiedza uczniów na temat regionalnego rynku pracy jest niewielka. Odpowiednie programy informacyjne mogłyby przyczynić się do wzrostu świadomości mło-dzieży na temat rzeczywistych możliwości funkcjonowania na miejscowym rynku pracy oraz oczekiwań pracodawców. Stworzyłoby to szanse na większy niż obecnie poziom aktywności zawodowej absolwentów i większą efektywność wchodzenia na miejscowy rynek pracy.

Możliwości realizacyjne strategii

Realizacja celów Strategii Rozwoju Edukacji Zawodowej Powiatu Malborskiego na lata 2010 - 2015 zależeć będzie od szeregu czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Działania te wymagać będą nie tylko nakładów finansowych oraz skoordynowanych działań samorzą-du powiatowego i poszczególnych gmin powiatu, ale również odpowiednich kompetencji i aktywności pracowników samorządowych poszczególnych szczebli jednostek samorządu terytorialnego. Stopień realizacji wielu celów operacyjnych i wykonywanych zadań będzie za-leżeć również od stopnia zaangażowania lokalnej społeczności, organizacji pozarządowych, aktywności lokalnego biznesu.

Do najważniejszych czynników warunkujących skuteczność wdrażania poszczególnych celów strategii zaliczyć należy:

▪ skuteczność działania władz i pracowników poszczególnych jednostek samorządu tery-torialnego,

▪ aktywność i zaangażowanie poszczególnych struktur organizacyjnych urzędów, ▪ opracowanie polityki informacyjnej o oświacie zawodowej skierowanej do mieszkańców,

w szczególności uczniów i ich rodziców, nauczycieli i kadry zarządzającej, podmiotów gospodarczych i organizacji pozarządowych o przedsięwzięciach zapisanych w strategii,

▪ inicjowanie i koordynowanie współpracy władz powiatu z samorządami gminnymi i sa-morządem gospodarczym,

▪ rozwój współpracy regionalnej i międzynarodowej powiatu, ▪ pozyskiwanie środków finansowych z organizacji, instytucji i funduszy krajowych oraz

międzynarodowych.Cele zapisane w strategii oraz działania służące ich realizacji napotkają na barierę reali-

zacyjną w postaci poziomu finansowania zmian w edukacji zawodowej przez samorząd po-wiatowy. Bieżące lata, nacechowane kryzysem finansowym, w znaczący sposób wpłynęły na obniżenie wpływów do budżetów jednostek samorządu terytorialnego (jst) na szacunkowym poziomie – 20%. Trudno zatem będzie utrzymać dotychczasowy poziom finansowania lub go obecnie powiększać. Także prognozy sytuacji gospodarczej i rynku pracy są zróżnicowane

139Możliwości realizacyjne strategii

i niepewne w odniesieniu do powiatu regionu i kraju. Inaczej ma się sprawa realizacji tych zapisów działań strategii, które ograniczają się do zmian organizacyjnych. W związku z tym, że nie niosą one za sobą konieczności ponoszenia nakładów finansowych ich realizację suge-rujemy podejmować bez zbędnej zwłoki.

Innym mankamentem jest zbyt krótki (zdaniem autorów) zakres czasowy strategii, który znacznie utrudni realizację zakreślonych siedmiu długofalowych celów strategicznych. Możli-wa jest natomiast realizacja celów średniookresowych, dla których zaleca się wybranie meto-dy równoczesnego realizowania działań w każdym z siedmiu celów długookresowych.

Dla stwarzania odpowiedniego klimatu sprzyjającego realizacji prac objętych strategią rozwoju oraz rozwijania koncepcji zawartych w misji, celowe jest powołanie Zespołu Moni-toringu Strategii, składającej się z osób odpowiedzialnych za kontrolę wdrażania niniejszej strategii rozwoju.

Sugerujemy coroczną analizę możliwości budżetowych powiatu w zakresie realizacji po-szczególnych celów długo- i średniookresowych strategii oraz zrealizowanie zasady składania corocznych sprawozdań z realizacji strategii przez w/w zespół podczas uchwalania budżetu powiatu.

Opracowana strategia nie jest dokumentem zamkniętym. Jej treść można uzupełniać i korygować w miarę zmian zachodzących w otoczeniu. Procedura zatwierdzania uchwalenia strategii jak i wprowadzania do niej zmian leży w gestii Rady Powiatu Malborskiego.

11. Streszczenie/Summary

11. Streszczenie/Summary

Celem badania zrealizowanego na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku przez konsorcjum firm PBS DGA Sp. z o.o. i Human Capital Business było zdiagnozowanie rzeczywistych potrzeb edukacji zawodowej powiatu malborskiego i wytyczenie władzom sa-morządowym, pracodawcom oraz kadrze zarządzającej szkołami prowadzącymi kształcenie zawodowe, kierunków działań mających za zadanie podniesienie jej jakości i efektywności, zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy, w tym stworzenie nowych kierunków kształce-nia. Efektem końcowym tych prac jest sformułowanie „Strategii rozwoju szkolnictwa zawodo-wego w powiecie malborskim na lata 2010 – 2015”.

Wnioski wypływające z badań jakościowych i ilościowych rysują obraz zarówno szkol-nictwa zawodowego, jak i jego otoczenia. Większość respondentów negatywnie ocenia ry-nek pracy w powiecie malborskim pomimo optymizmu w ocenie szans na znalezienie pracy przez absolwentów szkół zawodowych. W ocenie programu nauczania w szkołach przewa-ża przekonanie, że zbyt wiele miejsca poświęca się nauczaniu przedmiotów ogólnych, naj-większy nacisk powinno się położyć na przedmioty zawodowe, a przede wszystkim ich na-ukę praktyczną. Ogólna ocena wiedzy i kompetencji nauczycieli wypada dobrze. Odbywane praktyki zawodowe są bardzo ważne, jednak wciąż jest ich zbyt mało, powinny rozpoczynać się już w pierwszym roku nauczania. Najbardziej wartościowe praktyki uczniowie odbywają u prywatnych pracodawców. Uczniowie rzadko korzystają z zajęć pozalekcyjnych. Proble-mem jest brak czasu, konieczność dojeżdżania do szkoły z innych miejscowości a propono-wane przez szkoły zajęcia są mało atrakcyjne. Największym zainteresowaniem cieszyłyby się zajęcia o tematyce związanej z zawodem. Dość pozytywnie partnerzy szkół wypowiadają się na temat współpracy ze szkołami zawodowymi. W przypadku organizacji praktyk, przedsta-wiciele firm liczyliby bardziej na inicjatywę szkół w poszukiwaniu pracodawców. Otoczenie raczej pozytywnie postrzega lokalne szkoły zawodowe. Nie przewiduje się w najbliższej przy-szłości mniejszego zainteresowania szkolnictwem zawodowym. Głównym czynnikiem zachę-cającym do tej formy kształcenia jest możliwość szybkiego uzyskania zawodu i rozpoczęcia pracy. Otoczenie jest świadome negatywnych opinii dotyczących generalnie szkolnictwa zawodowego. Brakuje informacji dotyczących perspektyw, jakie oferuje ukończenie szkoły zawodowej (pewny zawód, a jednocześnie możliwość dalszego kształcenia).

Poradnictwo zawodowe postrzegane jest jako instytucja niezbędna zarówno przed pod-jęciem decyzji o wyborze szkoły, jak i w trakcie trwania nauki. Uczniowie zbyt rzadko korzy-stają z poradnictwa. Obecnych uczniów szkół zawodowych charakteryzuje duża elastyczność. Są oni świadomi niepewnej sytuacji na rynku pracy – nie wykluczają ani możliwości prze-kwalifikowania się na inny zawód ani ewentualnych zmian miejsca zamieszkania. Deklarują chęć wieloletniej pracy w tym samym zakładzie, a przynajmniej – w tym samym zawodzie. Uczniowie, obok wynagrodzenia, wymieniają kwestię pracy w wyuczonym zawodzie, jako

Streszczenie/Summary144

najistotniejszą cechę definiującą idealną pracę. Główne sugestie respondentów dotyczące poprawy jakości kształcenia zawodowego odnoszą się do niżej wymienionych zagadnień. Ba-dani postulują:

▪ wprowadzenia zdecydowanie więcej zajęć praktycznych (już od pierwszych klas, więk-sza liczba godzin) i bardziej skuteczne ich nauczanie,

▪ zwiększenia liczby praktyk zewnętrznych (w prywatnych firmach), ▪ bliższą współpracę szkół z pracodawcami, ▪ solidniejsze przekazywanie wiedzy teoretycznej (podstaw do dalszej nauki zawodu), ▪ efektywnego nauczania języków obcych, ▪ większą kontrolę nad jakością nauczania w szkołach oraz organizatorami praktyk, ▪ ułatwianie absolwentom zdobycia zatrudnienia.

Zdecydowana większość nauczycieli ma możliwości ciągłego rozwoju zawodowego. Wielu uczestniczyło w szkoleniach z zakresu nowoczesnych metod nauczania i chciałoby ponownie w takich szkoleniach wziąć udział. Według uczniów nauczyciele są wymagający, ale jednocześnie cierpliwi i wyrozumiali. Cechy negatywne, takie jak despotyzm, lekceważe-nie uczniów czy pogarda dla uczniów wskazywane są rzadko. Większość nauczycieli ocenia swoich uczniów na średnim poziomie, wielu nauczycieli ocenia uczniów negatywnie, spora-dyczne są oceny pozytywne. Największe problemy dotyczące uczniów to mała aktywność na zajęciach, niechęć uczniów do nauki, a także wysoka absencja uczniów. Są uczniowie, któ-rzy potrzebują korepetycji zwłaszcza z matematyki, języków obcych, języka polskiego czy przedmiotów ścisłych. Największe przeszkody w organizowaniu zajęć pozalekcyjnych to: do-jazdy uczniów z mniejszych miejscowości, niska frekwencja na zajęciach oraz przemęczenie uczniów zajęciami obowiązkowymi. Atmosfera w szkołach jest bardzo dobra lub raczej dobra. Wyposażenie szkół w pomoce dydaktyczne ocenia się na średnim poziomie. Najmniej nega-tywnych ocen otrzymało wyposażenie zasadniczych szkół zawodowych. W szkołach istnieje możliwość swobodnego wyboru treści programowych, elastyczność programowa, duży wy-bór materiałów dydaktycznych. Szkoły wprowadzają nowe kierunki kształcenia zawodowe-go i mają tam miejsce modyfikacje programów nauczania w ramach istniejących kierunków. Podstawową wadą programów nauczania jest ich zbyt duża obszerność, przeładowanie infor-macjami, a także zbyt mało czasu na realizację zajęć, szczególnie praktycznych. Na średnim poziomie należy ocenić wiedzę zdobywaną w szkołach zawodowych. W szkołach przydałyby się zajęcia wyrównawcze, przygotowujące uczniów do egzaminów, artystyczne, rozwijające zainteresowania i zdolności, a także praktyczne i zawodowe. Zaledwie co dwunasty uczeń de-klaruje przynależność do jakiejś organizacji młodzieżowej. Instytucje otoczenia szkoły w du-żej mierze nie potrafią ocenić jakości kształcenia w szkołach zawodowych z terenu powiatu.

Tylko co siódme przedsiębiorstwo z obszaru powiatu malborskiego współpracuje lub współpracowało z jakąś szkołą zawodową. Dużo rzadziej takie działania podejmowały naj-mniejsze firmy oraz branża handlowa. Z kolei współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy za-deklarowała aż co druga firma z obszaru powiatu malborskiego.

Partnerzy oceniają, że warunkiem niezbędnym jest współpraca między szkołami zawo-dowymi a firmami i instytucjami związana przede wszystkim z organizacją praktyk, staży i utrzymaniem większej kontroli nad praktykami a także konsultacje szkół z firmami i insty-tucjami w sprawie zakresu i ilości zajęć. Wiedza oraz umiejętności zdobywane na praktykach oceniane są umiarkowanie pozytywnie. Ponad połowa instytucji – partnerów uważa, że szko-ły nie są w stanie szybko reagować na zmieniające się potrzeby rynku pracy. Problemy ze

145Rynek pracy powiatu

znalezieniem pracowników wynikają przede wszystkim z braku osób o odpowiednich kwali-fikacjach. Prognozy na przyszłość są raczej optymistyczne – ich zdaniem w ciągu najbliższych 5 lat nastąpi wzrost zainteresowania kształceniem zawodowym należy jednak zdecydowanie podnieść poziom promocji kształcenia zawodowego.

Wnioski wypływające z analizy danych wtórnych podzielone zostały na kilka niżej wy-mienionych obszarów.

Gospodarka powiatu i województwa ▪ Kierunki zmian zachodzące w gospodarce województwa pomorskiego i powiatu mal-

borskiego są niemal identyczne w zakresie procentowego przyrostu liczby podmiotów gospodarczych i dynamiki zachodzących tu zmian,

▪ Dynamika rozwoju województwa generowana jest w obszarze sektora usług, a także w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,

▪ Gospodarka powiatu malborskiego, a także rynek pracy reaguje ostrzej na sytuacje kry-zysowe niż gospodarka i rynek pracy województwa pomorskiego,

▪ Powiat malborski należy pod względem turystycznym do jednych z najatrakcyjniejszych w kraju, cechuje go także wysoka jakość środowiska przyrodniczego,

▪ Województwo jest bardzo zainteresowane rozwojem branż o zaawansowanych techno-logiach, co wynika z zapisów strategii wojewódzkiej,

▪ Udział firm sektora prywatnego jest wyższy na terenie powiatu malborskiego niż na tere-nie województwa pomorskiego i będzie się umacniał, co wymaga dostosowania potrzeb edukacji zawodowej pod jego potrzeby,

▪ Największe zatrudnienie na terenie powiatu malborskiego generują przedsiębiorstwa działające w branżach: chemicznej, przetwórstwa rolno-spożywczego, produkcji pre-fabrykatów betonowych, przetwórstwa tworzyw sztucznych, produkcji okien, drzwi aluminiowych, zajmujące się urządzeniami wentylacyjnymi i klimatyzacyjnymi, a także armia zawodowa i instytucje administracji publicznej,

▪ Zaplecze wspomagające rozwój przedsiębiorczości w powiecie malborskim jest dobrze rozwinięte, wymaga jedynie większej koordynacji działań.

Rynek pracy powiatu ▪ Województwo pomorskie i powiat malborski charakteryzują się względnie młodą struk-

turą demograficzną, która powoduje wzrost liczby osób czynnych zawodowo oraz wzrost potrzeb edukacyjnych,

▪ W branży budowlanej zakłada się ponadprzeciętny wzrost ilości miejsc pracy. Wzrost za-trudnienia będzie miał związek z planami zagospodarowania inwestycyjnego szlaków wodnych na terenie powiatu oraz inwestycjami firm prywatnych,

▪ Widoczna jest wyraźnie specyfika lokalnego rynku pracy, na którym jest zupełnie inna struktura zawodów nadwyżkowych i deficytowych niż w skali województwa. Żaden z po-danych na liście powiatu zawodów nie jest tożsamy z zawodem na liście wojewódzkiej,

▪ Występują zbieżności wśród bezrobotnych na poziomie powiatu i województwa zareje-strowanych w niektórych zawodach (sprzedawca, robotnik gospodarczy, asystent eko-nomiczny, krawiec, kucharz, mechanik),

▪ Zbieżności wśród bezrobotnych na poziomie powiatu i województwa występują także w liczbie ofert pracy (robotnik gospodarczy i budowlany, sprzedawca, pracownik biuro-wy i administracyjny, pozostali kelnerzy, kucharz).


Kształcenie zawodowe w powiecie ▪ Średnie szkolnictwo zawodowe w powiecie malborskim posiada wystarczającą bazę lo-

kalową, ▪ Kierunki kształcenia zawodowego w szkołach powiatu malborskiego nie są adekwatne do

potrzeb lokalnego rynku pracy i nie nadążają za gwałtownymi zmianami w gospodarce, ▪ W większości zawodów, w których kształci się obecnie młodzież w powiecie malborskim

występuje znaczna liczba bezrobotnych na lokalnym rynku pracy, występuje dodatkowo wysoki poziom bezrobocia w całym województwie pomorskim, co utrudni absolwen-tom poszukiwanie pracy poza powiatem malborskim,

▪ W żadnym zawodzie, w którym odbywa się edukacja w szkołach zawodowych powiatu malborskiego, nie występuje nadwyżka ofert pracy nad liczbą zarejestrowanych bezro-botnych,

▪ Jakość kształcenia zawodowego jest na poziomie średnim, co obrazuje także średnia zdawalność egzaminów zawodowych na szczeblu powiatu. Znacznie gorzej wygląda sy-tuacja związana z wyposażeniem pracowni do praktycznej nauki zawodu,

▪ Koniecznością jest systematyczne monitorowanie losów absolwentów szkół ponadgim-nazjalnych w powiecie malborskim, co pomoże uniknąć sytuacji, w której kształci się uczniów w kierunkach, na które nie ma zapotrzebowania,

▪ System edukacji zawodowej wykazuje zbyt mały związek z lokalną gospodarką w ob-szarze: wymiany informacji o rynku pracy oraz zaangażowania się w proces kształcenia zawodowego.

Zawody przyszłościNa podstawie przytaczanych powyżej badań, oraz na podstawie analizy zapotrzebowa-

nia na pracowników w określonych grupach zawodów, a także wyciągając wnioski z przesą-dzeń strategicznych podejmowanych zarówno na poziomie kraju, województwa i powiatu można założyć, że zwiększać się będzie popyt na pracowników posiadających wysokie kwali-fikacje zawodowe uzupełnione przez szeroki wachlarz kompetencji. Region pomorski stawia sobie za zadanie przyciąganie inwestycji o zaawansowanych technologiach – przede wszyst-kim informatycznych. Istniejące przedsiębiorstwa, a także planowane przedsięwzięcia pozwa-lają na prognozowanie wzrostu zapotrzebowania na szeroką gamę specjalistów z dziedziny informatyki i zawodów pokrewnych. Zarówno powiat malborski, jak też cały region pomorski leży w obszarze krajowych i międzynarodowych dróg komunikacyjnych zarówno lądowych, powietrznych, jak i wodnych. Te uwarunkowania determinować będą potrzeby rynku pracy związane z pozyskiwaniem pracowników o umiejętnościach logistycznych, transportowych, obsługi transportu, itp. Proces starzenia się społeczeństwa powiązany z wydłużeniem czasu życia oraz zmniejszaniem się przyrostu naturalnego powodować będzie zwiększenie zapo-trzebowania na pracowników w zawodach zajmujących się problematyką opiekuńczą, tera-peutyczną i rehabilitacyjną. Zarówno region pomorski, jak i powiat malborski już dzisiaj wy-różniają się znaczną atrakcyjnością turystyczną. Coraz większego znaczenia nabiera turystyka powiązana z wykonywaniem zabiegów medycznych i rehabilitacyjnych. Już dzisiaj znaczna część obiektów wypoczynkowych oferuje usługi typu spa. Odbiorcy tych usług oczekiwać będą na specjalistów obsługi turystycznej ze znajomością różnych systemów terapii, usług kosmetycznych i upiększających. Prognozowany wzrost liczby miejsc pracy w sektorze usług na terenie powiatu spowoduje, że te miejsca pracy powstaną przede wszystkim w obsza-rze usług związanych z szeroko rozumianą turystyką, w obszarze wolnych zawodów i usług

147Zawody przyszłości

związanych z informatyką. W tej kategorii mieści także się m.in. działalność specyficzna dla wolnych zawodów: prawników, architektów, jak również działalność związana z reklamą, call-center, działalność związana z ochroną, księgowością i konsultingiem. Prognozuje się wzrost liczebności podmiotów gospodarczych i sprzedaży w budownictwie. Zmiany będą się wiązały ze wzrostem zapotrzebowania na: murarzy, betoniarzy, robotników budowy dróg, elektryków budowlanych, dekarzy, robotników budowlanych robót wykończeniowych, ope-ratorów sprzętu do robót ziemnych i pokrewnych, inżynierów budownictwa i inżynierii śro-dowiska, techników budownictwa i ochrony środowiska. Prognozuje się powstanie nowych miejsc pracy w administracji publicznej i obronie narodowej. Przekładając powyższą progno-zę na zawody, można się spodziewać wzrostu popytu na urzędników administracji centralnej i samorządowej oraz przedstawicieli służb mundurowych. Przewidywany jest także dalszy dynamiczny rozwój informatyki oraz działalności związanej z ubezpieczeniami, funduszami emerytalno-rentowymi. W efekcie będzie obserwowany wzrost zapotrzebowania na zawody związane z informatyką: administratorów baz danych, programistów, administratorów sieci informatycznych oraz profesje specyficzne dla wymienionych działalności: specjalistów ds. ubezpieczeń społecznych, pracowników ds. finansowych i statystycznych. Analiza zawodów deficytowych w powiecie malborskim, powoduje możliwość wymienienia kilku zawodów, na które występuje zapotrzebowanie już obecnie i występować będzie w przyszłości, skłaniające do uruchomienia nowych kierunków kształcenia. Są to: animator kultury, pracownik admini-stracyjny, malarz budowlany, cieśla, konserwator budynków, piekarz i recepcjonista.

Bezrobotni poszukują także pracy poza systemem urzędów pracy. Z przeprowadzonych badań wynika, że większość mikroprzedsiębiorstw poszukuje pracowników na własną rękę często kierując się wskazaniami obecnych pracowników zatrudnionych w firmie. Znaczna część bezrobotnych poszukuje pracy również poza ewidencją urzędów pracy lub poprzez inne instytucje pośredniczące. Można jednak stwierdzić, że dane urzędów pracy dobrze ilu-strują rynek pracy zarówno w województwie pomorskim, jak i w powiecie malborskim. Tak więc dane, wynikające z analizy zawodów nadwyżkowych i deficytowych, są prawidłowe. Sy-tuacja nie powinna zmienić się w najbliższej przyszłości – do roku 2015, ze względu na wyraź-ny priorytet, jakim dla administracji państwowej i samorządowej są powiatowe urzędy pracy.

W obszarach związanych ze szkolnictwem zawodowym na obszarze powiatu malbor-skiego także występują bariery równości. Bariery te zostały zdiagnozowane poprzez dane statystyczne, natomiast w niewielkim stopniu ujawniły się podczas badań jakościowych i ilościowych. Główne wymieniane problemy, to: nadmierna feminizacja zawodu nauczycie-la, stereotyp chłopców, jako uczniów szkół zawodowych, nieuwzględnianie kategorii płci w diagnozowaniu potrzeb edukacyjnych, większe bezrobocie kobiet, niewielka liczba rozwią-zań edukacyjnych skierowanych do chłopców i dziewcząt związanych z zapobieganiem prze-mocy i obroną przed przemocą, związanych z równością, emancypacją, prawami człowieka, w tym prawami kobiet i przeciwdziałaniem dyskryminacji. W programach nauczania brak rzeczywistego zróżnicowania społecznego ze względu na niepełnosprawność, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, model rodziny, itp. Widoczna jest gorsza sytuacja uczniów dojeżdżających do szkół zawodowych - nierówny dostęp do zasobów.

W oparciu o dokumenty i analizy oraz wnioski wypracowane podczas badań jakościo-wych i ilościowych, sformułowano przyszłościowe uwarunkowania rozwoju edukacji za-wodowej dla powiatu malborskiego, które wymagają koncentracji działań rozwojowych w następujących obszarach: poziom nauczania, współpraca i spójność działań edukacyjnych,


rozwój kompetencji, praktyczna nauka zawodu, kierunki kształcenia, lokalni przedsiębiorcy i równość szans edukacyjnych. W ramach w/w obszarów określono cele strategiczne długo-okresowe, a w ich ramach cele średniookresowe do osiągnięcia w perspektywie 2015 roku:

Podniesienie poziomu i prestiżu nauczania w szkołach zawodowych powiatu mal-borskiego, poprzez:

▪ podnoszenie kompetencji kadry nauczycielskiej i poziomu edukacji zawodowej, ▪ unowocześnienie bazy dydaktycznej szkół, ▪ rozwój sieci zajęć pozalekcyjnych w zakresie szkolnictwa zawodowego, finansowa-

nych przez jst., ▪ zwalczanie negatywnych stereotypów szkolnictwa zawodowego, ▪ wzrost społecznej rangi kształcenia zawodowego, ▪ wzrost zaangażowania uczniów w proces kształcenia ogólnego i zawodowego, ▪ wykreowanie elitarnej szkoły mistrzostwa zawodowego, ▪ upowszechnienie nowoczesnych metod nauczania wśród nauczycieli, ▪ zapobieganie rozczarowaniom związanym z wyborem szkoły i kierunku kształcenia, ▪ wzrost poziomu nauczania języków obcych i nauk ścisłych, ▪ wdrażanie innowacyjnych metod nauczania i praktyk, ▪ rozwijanie edukacji pozaformalnej (praca z młodzieżą, wykorzystanie nowych tech-

nologii).

Doskonalenie i ugruntowanie ścisłej współpracy różnych instytucji pośrednictwa i doradztwa zawodowego dla uzyskania efektu spójności działań edukacyjnych na wszystkich poziomach kształcenia, poprzez:

▪ upowszechnianie doradztwa zawodowego także na poziomie gimnazjum, ▪ upowszechnienie pomocy psychologicznej wśród uczniów, ▪ integracja doradztwa zawodowego na rynku pracy, ▪ wdrożenie zintegrowanych systemów informacji i naboru, ▪ rozwój współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej dla przeniesienia na po-

ziom powiatu działań innowacyjnych, ▪ rozwój i usystematyzowanie dialogu społecznego, ▪ stworzenie instytucjonalnego pola współpracy dla organizacji otoczenia edukacji

zawodowej, ▪ zapobieganie przypadkowym wyborom szkoły i kierunku kształcenia, ▪ uzyskanie gotowości młodzieży i nauczycieli do akceptowania zasady kształcenia

ustawicznego, ▪ zwiększenie wsparcia organizacyjnego i merytorycznego udzielanego szkołom

przez samorządy terytorialne, ▪ przegląd stanu i kompetencji tych instytucji dla wykluczenia obszarów wzajemnie

się nakładających, ▪ umożliwienie uczniom kontynuacji nauki po ukończeniu szkoły zawodowej w gra-

nicach powiatu i województwa.


Powszechne uznanie potrzeby rozwijania kompetencji i umiejętności, szczególnie w obszarze tzw. kompetencji kluczowych, poprzez:

▪ wprowadzenie zmian w programach edukacyjnych uwzględniających rozwój wy-branych kompetencji,

▪ uzgadnianie z młodzieżą decyzji o dodatkowych formach i kierunkach kształcenia, ▪ upowszechnienie postaw obywatelskich uczniów, ▪ rozwijanie przedsiębiorczości i kreatywności uczniów, ▪ wprowadzenie rozwiązań edukacyjnych związanych z zapobieganiem przemocy

i obroną przed przemocą, ▪ wprowadzenie do programów nauczania tematów związanych z równością, eman-

cypacją, prawami człowieka, w tym prawami kobiet, przeciwdziałaniem dyskrymi-nacji,

▪ wprowadzenie do programów nauczania informacji o rzeczywistym zróżnicowa-niu społecznym (niepełnosprawność, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientacje seksualną, model rodziny itp.),

▪ promocję wolontariatu.

Przeorientowanie praktycznej nauki zawodu w kierunku maksymalizacji praktyk u przedsiębiorców, poprzez:

▪ ograniczanie liczby praktyk odbywanych w warsztatach szkolnych, ▪ szerokie i konsekwentne rozwijanie praktyk w przedsiębiorstwach, ▪ wdrożenie mechanizmów zachęty finansowej dla przedsiębiorców decydujących

się na organizowanie praktyk zawodowych, ▪ usystematyzowanie wymiany doświadczeń zawodowych na linii przedsiębiorcy –

nauczyciele zawodu, ▪ organizację wyjazdów studyjnych uczniów do wyróżniających się firm, ▪ promocję zatrudniania młodzieży wśród przedsiębiorstw.

Elastyczne dostosowanie kierunków kształcenia zawodowego (szkoła) do rynku pracy i zawodów przyszłości, poprzez:

▪ stałe monitorowanie zarówno rynku pracy jak i kierunków kształcenia, ▪ ciągłe modyfikowanie kierunków kształcenia do zmian zachodzących na rynku pracy, ▪ zwiększenie obszaru kształcenia modułowego, ▪ rozwój Centrum Edukacji Zawodowej w Malborku w kierunku ośrodka egzamina-

cyjnego i monitorującego rynek pracy i kierunki kształcenia, ▪ wdrażanie kierunków kształcenia dla zawodów, na które wystąpi zapotrzebowanie

w przyszłości.


Stymulowanie lokalnego rozwoju gospodarczego wraz z aktywizacją lokalnych przedsiębiorstw w proces edukacji zawodowej na każdym etapie tego procesu, poprzez:

▪ rozwój elementów i instytucji wspierających lokalnych przedsiębiorców, ▪ włączenie lokalnych przedsiębiorców w proces kształtowania kompetencji nauczycieli, ▪ podejmowanie wspólne z przedsiębiorcami decyzji o kierunkach kształcenia w po-

wiecie, ▪ rozwój staży absolwenckich wraz nowymi instrumentami zachęty finansowej dla

przedsiębiorców, ▪ utworzenie nowych form rozpoczynania własnej działalności gospodarczej absol-

wentów, ▪ utworzenie mechanizmów ułatwiania absolwentom zdobycia zatrudnienia.

Stałe wyrównywanie szans edukacyjnych dziewcząt, osób dojeżdżających i z rodzin biednych, poprzez:

▪ objęcie systematyczną opieką młodzieży dojeżdżającej i pochodzącą z rodzin biednych,

▪ upowszechnienie metod e-learningu, ▪ przegląd i korekta programów nauczania pod względem wyrównywania szans

edukacyjnych, ▪ wprowadzenie zajęć wyrównawczych przygotowujących do egzaminów, ▪ zwiększenie udziału mężczyzn nauczycieli w edukacji ponadpodstawowej, ▪ zwiększenie udziału kobiet na stanowiskach decyzyjnych w obszarze edukacji po-

wiatu malborskiego, ▪ zwalczanie stereotypu, że szkolnictwo zawodowe jest przede wszystkim dla chłopców.

Zbadano zgodność niniejszej strategii rozwoju szkolnictwa zawodowego powiatu malbor-skiego ze strategicznymi opracowaniami na szczeblu regionu, kraju i Unii Europejskiej. Stwier-dzono, że zapisy Strategii edukacji zawodowej powiatu malborskiego do 2015 r. w pełni odpo-wiadają zapisom: „Strategii polityki społecznej województwa pomorskiego do 2013 r.”, „Strategii rozwoju kraju na lata 2006 -2015” oraz „Strategii Unii Europejskiej na rzecz młodzieży”.

Dla każdego celu strategicznego opracowano mierniki, wskaźniki monitoringu strate-gii rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego. Każdy z celów strategicznych został wyposażony w zestaw kilku - kilkunastu działań lub programów naprawczych, w których uwzględniono terminy ich realizacji, wykonawców oraz źródła finansowania.

Określono także misję edukacji zawodowej w powiecie malborskim rozumianą jako zwięzłe, realistyczne sformułowanie filozofii, celów i zasad rozwoju strategicznego uwzględ-niające identyfikację podstawowych problemów oraz wyniki analizy SWOT:Misją kształcenia zawodowego w powiecie malborskim jest: spójny, elastyczny, sku-teczny, współpracujący z pracodawcami i otoczeniem instytucjonalnym, nowoczesny, oparty o wysokiej jakości kształcenia wraz z kształtowaniem kompetencji, system edu-kacji zawodowej zapewniający absolwentom sukces na rynku pracy.


W rekomendacjach opisano przewidywane zawody przyszłości dla powiatu malborskie-go w latach 2010 – 2015, gdzie zwrócono uwagę na:

▪ potrzebę koordynacji programów nauczania z programami rozwoju lokalnego i regio-nalnego, zgodnie z przyjętymi priorytetami gospodarczymi w kraju i w regionie,

▪ zwiększenie wymagań w stosunku do pracowników o charakterze sterowniczym, który spowodowany jest wzrostem odpowiedzialności technicznej, ekonomicznej i partner-stwa społecznego w pracy,

▪ większy wpływ i znaczenie takich umiejętności, jak np.: negocjowanie, komunikowanie się, posługiwanie się komputerem, samodzielne korzystanie z tekstowych i pozateksto-wych źródeł informacji, samoocena, przekwalifikowanie się, własna prezentacja pracy i siebie nowym pracodawcom i kontrahentom, przystosowywanie się do coraz to no-wych warunków pracy, podejmowanie działań i decyzji indywidualne i w grupie,

▪ powodzenie na rynku pracy zależy w dużym stopniu od dodatkowych umiejętności, w tym matematycznych, informatycznych, sprawnego posługiwania się językiem pol-skim i językiem obcym, rozumienia, porządkowania, oceniania wartości i znaczenia informacji oraz ich wykorzystywania w działaniu przez tworzenie informacji w języku właściwym dla danej dyscypliny, wyciągania wniosków, planowania, przewidywania skutków, w tym umiejętności rozwiązywania problemów, od aktywnej postawy wobec otoczenia, samodzielnego uczenie się i podejmowania zadań oraz przestrzegania reguł życia społecznego.Dobrą praktyką w kształtowaniu umiejętności praktycznych jest tzw. kształcenie modu-

łowe, którego zakres występowania w szkołach zawodowych powiatu należy zdecydowanie zwiększyć. Główne zalety takiego kształcenia, to: brak podziału na zajęcia praktyczne i teore-tyczne, uczenie się dominuje nad nauczaniem, następuje integracja treści z różnych dziedzin wiedzy, treści i cele kształcenia są pochodną działań zawodowych w przyszłości, zajęcia, które wykonuje uczeń na zajęciach praktycznych są tożsame z tymi, które będą funkcjonowały na przyszłym miejscu pracy.

Inną zalecaną praktyką funkcjonowania praktycznej nauki zawodu jest, w przypadku trudności w zorganizowaniu całej praktyki u pracodawców, zorganizowanie biura symulacyj-nego w szkole. Tutaj część praktyki odbywana jest poza szkołą w prawdziwych warunkach, takich jak u pracodawców, a część w tzw. biurze symulacyjnym. Główne zalety tej metody prowadzenia zajęć w biurze symulacyjnym, to: identyfikowanie się ucznia z miejscem pracy, uczenie odpowiedzialności za działanie grupowe i własne, fakt, że uczniowie są realistycznie osadzeni w danej roli i korzystają z prawdziwego miejsca pracy właściwie wyposażonego.

Dobrą praktyką będzie także powołanie przez dyrektora szkoły Szkolnego Zespołu ds. Współpracy z Podmiotami Gospodarczymi. Głównym zadaniem takiego zespołu byłaby ścisła współpraca szkoły z pracodawcami. Podczas spotkań następowałaby wymiana obu-stronna doświadczeń, wymiana informacji o wymaganiach wobec ucznia na egzaminach za-wodowych, pokazywanie metod i zasad pracy z uczniem, pokazywanie osiągnięć uczniów oraz prezentacja nowoczesnej bazy dydaktycznej. Współpraca taka powinna zaowocować lepszym przygotowaniem uczniów do zawodu, także poprzez wymianę danych dotyczących stanu przygotowania teoretycznego i oczekiwaniami pracodawców.

Ideą warta upowszechnienia i zastosowania również w odniesieniu do edukacji zawodo-wej jest idea tzw. klastrów.

„Klaster może więc być rozumiany jako: przestrzenna koncentracja przedsiębiorstw, instytucji i organizacji wzajemnie powiązanych rozbudowaną siecią relacji o formalnym


jak i nieformalnym charakterze opartych o wspólną trajektorię rozwoju (np. technologicz-ną, wspólne rynki docelowe itd.) jednocześnie konkurujących i kooperujących w pewnych aspektach działania”

Należy przywołać nowe możliwości, jakie powstają przy konstrukcji różnego rodzajów klastrów, w których bez względu na rodzaj branży go tworzącej lub idei, którą realizuje, za-wsze pojawiać się może i powinien element edukacji a w tym edukacji zawodowej.

Proponuje się szerokie zastosowanie tzw. dualnego systemu kształcenia, które prowadzi do zbliżania się oświaty zawodowej i przedsiębiorstwa poprzez zdobywanie wiedzy i poka-zuje szkołę i przedsiębiorstwo jako dwa, wspomagające się i uzupełniające ogniwa absorp-cji wiedzy. Dualny sposób kształcenia wykorzystuje współpracę szkolnictwa i pracodawców w kształceniu zarówno w szkole jak i w zakładzie pracy. W szkole naukę prowadzą nauczy-ciele według programów nauczania. W zakładzie pracy edukacja odbywa się wśród stałych pracowników oraz właściwego opiekuna praktyk. Pracodawca posiada wpływ na treść kształ-cenia, jest organizatorem praktycznej nauki zawodu i jest odpowiedzialny za organizację eg-zaminów zawodowych w swoich zawodach.

Summary

The aim of the project ordered by District Employment Office in Malbork and conducted by consortium of PBS DGA Spółka z o.o. and Human Capital Business Spółka z o.o. was to diagnose the real needs of vocational education in Malbork District and to indicate to self-government authorities, employers and managers of vocational schools - the action lines de-signed to improve the quality and efficiency in accordance with the needs of the local labour market, including implementation of new profiles of education. The final result of the project was to formulate of „The strategy for vocational education development in Malbork District for the years 2010 – 2015”

The conclusions of the project following the qualitative and quantitative research, illus-trate both - the vocational education, as well as its environment. The majority of respondents negatively assessed the job market in the Malbork District, despite the optimism in assessing the chances of finding work by graduates of vocational schools. Among the assessments of teaching program the belief prevails, that too much time is dedicated to general subjects, while the vocational subjects should be emphasized on and, above all, their practical train-ing. The general assessment of teachers’ knowledge and competences is good. Taking part in apprenticeships is very important, but still there are too few of them and they should begin during the first year of teaching. The most valuable practices for students are served in private enterprises. Students rarely use the extracurricular activities. The main reasons are: the lack of time, the necessity to commute to school from other locations and the fact, that activities offered by schools are not very attractive. Classes involving topics related to the profession would gain the biggest interest among students. Quite positively “school partners” (employ-ers, entrepreneurs) speak about cooperation with vocational schools. In the case of organiza-tion the practices, company representatives would prefer more initiatives of the schools in searching of employers. Environment perceives local vocational schools rather positively. The decrease of interest in vocational education is not expected in the nearest future. The main factor encouraging this form of education is the ability of quick obtaining the occupation and quick starting to work. The environment is aware of the negative reviews of vocational education in general. There is a lack of information on the perspectives, that are offered by the graduating of a vocational school (safe profession, and at the same time - the possibility of further education).

Occupational counseling is perceived as a vital institution both: before the decision on choosing a school, as well as during the education duration. Students do not benefit from the career guidance too often. Current students of vocational schools can be characterized as highly flexible people. They are aware of the uncertain situation in the labour market – they do not exclude either the possibility of retraining for another profession, or any changes of place of residence. They declare their willingness to work for many years in the same estab-


lishment, at least - in the same occupation. Students, when asked about the most important defining characteristics of an ideal job mentioned: wages and the opportunity of work in their profession. The main suggestions of the respondents aiming the improvement of the vocational education quality refer to the following issues. Respondents’ postulates:

▪ the introduction of far more practical classes (beginning in the first year of education, the greater number of learning hours) and more effective teaching

▪ increase the number of external practices (in private firms), ▪ closer cooperation between schools and employers, ▪ more solid transmission of theoretical knowledge (the basis for further vocational training) ▪ effective teaching of foreign languages, ▪ greater control over the quality of teaching in schools, and over the organizers of ap-

prenticeships, ▪ career development and employment facilitation for graduates.

The vast majority of teachers have the opportunities of continuing their professional development. Many have participated in courses of modern teaching methods and would like to take part in such training courses again. According to students, teachers are exact-ing, yet patient and tolerant. Negative features, such as despotism, contempt or disdain students were indicated rarely. The majority of teachers assess their students at a mod-erate level, many teachers have a negative assessment of their students, positive reviews are occasional. The biggest indicated problems are: insufficient involvement of students, unwillingness to learn and the high absenteeism of students. There are students who need additional lessons particularly in mathematics, foreign languages, Polish language and sci-ence subjects. The biggest obstacles in organizing extra-curricular activities are commut-ing students from smaller towns, the low attendance and overwork connected to manda-tory classes. The atmosphere at school is very good or rather good. The school equipment with teaching aids is evaluated at average level. The basic vocational schools’ equipment has got relatively the least negative opinions. In schools there is a possibility of free choice of program contents, program flexibility, a wide selection of teaching materials. Schools implement new specializations for vocational training and modifications in the teaching programs of existing specializations. The main drawback of teaching programs is an exten-sive character, overload with information, and too little time to implement the activities, particularly practical trainings. The knowledge obtained in vocational schools is assessed on an average level. There is a demand for compensatory lessons, preparing students for exams, artistic lessons, developing interests and abilities, practical, as well as professional. Only every twelfth student declares the membership in any youth organization. Most of the institutions from the school’s environment are unable to assess the quality of education in vocational schools in the Malbork District.

Only every seventh company in the area of the Malbork District cooperates or coop-erated with a vocational school. More rarely such activity has been raised by the smallest firms and companies from commercial line of business. In turn, every other company in the Malbork District has declared the cooperation with the District Employment Office.

The partners estimate that a necessary condition is cooperation between vocation-al schools and companies / institutions connected mainly with the organization of prac-tices, internships, and maintaining a greater control over the practices and consultations between schools and companies (institutions) on the range and the number of activities.

155Local labour market

Knowledge and skills acquired during the practices are evaluated moderately positive. More than half of the institutions - partners consider that schools are not able to respond to rapid changes of the labour market needs. Difficulties with finding employees primarily do result from the lack of people with appropriate qualifications . The future outlooks are more optimistic - they believe, that in the next 5 years young people will be more interested in vocational education, but to achieve it, should be more emphasis on the vocational train-ing promotion.

The findings from the analysis of secondary data were divided into several areas listed below.

The District and Voivodeship economy ▪ Changes and trends in the economy of the Pomeranian Voivodeship and Malbork Di-

strict are almost the same in the field of growing number of business entities and the changes occurring,

▪ The dynamics of the Voivodeship development is generated in the services sector area, as well as in the development of small and medium-sized enterprises,

▪ Economy of Malbork District, as well as the labour market, reacts faster and sharper to the crisis than the economy and job market in Pomeranian Voivodeship,

▪ Malbork District is one of the most attractive tourists areas in the country, it is also cha-racterized by the high quality of natural environment,

▪ Pomeranian Voivodeship is very interested in the development of industries involving advanced technologies, as is clear from the Voivodeship Strategy records,

▪ The share of private sector companies is higher in the Malbork District than in Pome-ranian Voivodeship and will be increasing, what requires the adaptation of vocational education to the private sector needs,

▪ The largest employment in the Malbork District is generated by companies operating in industries: chemical, food processing, plastics processing, producing of prefabricated concrete units, production of windows, aluminum doors, dealing with ventilation and air conditioning equipment, as well as regular army and local institutions of public ad-ministration,

▪ Background and infrastructure for the development of entrepreneurship in Malbork Di-strict is well developed, only requires the greater coordination of activities.

Local labour market ▪ The Pomeranian Voivodeship and Malbork District have relatively young demographic

structure, what causes an increase of labour force and educational needs, ▪ In the construction industry, it is assumed above-average increase of the number of

workplaces. Employment growth will be connected with the investment management plans of waterways in the District and the investments of private firms,

▪ Specificity of local labour market is clearly noticeable - Malbork District has completely different structure of occupations which are surplus and deficit than it is in the Voivode-ship. None of the occupation given on the list of Malbork District professions is synony-mous with the profession on the analogous Voivodeship list,

▪ There are a convergence between the unemployed in the District and Voivodeship regi-


stered in certain professions (salesman, economic workman, economic assistant, tailor, cook, mechanic),

▪ There are also a convergence between the unemployed at the District and the Voivo-deship in the number of job offers (economic and construction worker, salesman, office worker and administrative, waiter, cook).

Vocational education in the Malbork District ▪ The secondary vocational schools in the District of Malbork have a sufficient infrastructure, ▪ Specializations of vocational education in Malbork District are not adequate to the ne-

eds of the local labour market and do not keep up with rapid changes in the economy, ▪ In most professions, of which vocational training is currently available for young people

in Malbork District, there is a significant number of unemployed in the local labour mar-ket, there is also a high level of unemployment in the whole Pomeranian Voivodeship, that’s why the graduates have difficulties to find a job outside the Malbork District,

▪ In every profession, of which education takes place in vocational schools in Malbork Di-strict, there are less job places than the number of registered unemployed.

▪ The quality of vocational training is at a medium level and does not effect on the suffi-cient average level of passing the professional exams in the district. Much worse is the situation connected with the equipment for practical vocational training. The needs re-ported by the schools are significant,

▪ It is necessary to monitor the further professional life of secondary schools graduates in the District of Malbork, which will help to avoid a situation in which students are trained in specializations needless in the local labour market,

▪ The system of vocational education has too little connections with the local economy in the area of: the exchange of information on the labour market and involvement in vocational training process.

Professions of the futureBased on the studies cited above, and on the basis of the analysis of employers’ needs

for certain occupational groups, as well as drawing conclusions from the strategic activities taken both at the country, Voivodeship and district - it can be assumed that the demand for highly qualified workers having a wide range of skills is increasing. Pomeranian Region aims to attract investments with advanced technologies - especially IT technologies. Exist-ing businesses, as well as planned projects allow to forecast the demand for a wide range of professionals in IT and related professions. Both the Malbork District, as well as the entire region of Pomerania are localized in the area of domestic and international traffic routes, land, air and waterways. These conditionings will determine the needs of the local labour market connected with looking for the workers with skills, like: logistics, transport, transport serv-ices, etc. The process of aging societies associated with prolonged time of life and reducing the birth rate will lead to increased demand for workers in occupations dealing with caring, therapeutic and rehabilitation. Both the Pomeranian Region and Malbork District are already characterized by significant tourism attractiveness. Wide variety of a tourism connected with treatment and rehabilitation is becoming increasingly important. Polish tourism offering spa-type services already exists. The recipients of these services will expect the professionals of tourist service, who are knowledgeable about different ways of therapy, cosmetic and beauty

157Professions of the future

services. The predicted increase of the number of work places in the services sector in the District will entail that these work places will occur particularly in services related to broadly understood tourism, free professions and services related to IT. In this category there are also, among others, professions specific for freelancers: lawyers, architects, as well as PR, call center, security workers, accounting and consulting. Also an increase in the number of business enti-ties and construction trade is forecasted. The changes will entail an increase in demand for: bricklayers, concreters, road construction workers, electricians, roofers, construction finishing workers, equipment operators and related works, construction engineers and technicians of environmental protection. Also the number of new jobs in public administration and national defense are predicted to increase (local government administration officials). Also the further dynamic development of IT sector is predicted, as well as the activity related to insurance and pension funds (database administrators, programmers, network administrators and so-cial insurance specialists will be demanded). Analysis of missing occupations in the Malbork District, allows to indicate those which are demanded already and will be desirable in the fu-ture, in order the launch of new educational specializations: culture animator, administrative worker, painter, carpenter, building conservator, a baker, and receptionist.

Unemployed citizens also seek work outside the labour offices system. The conducted research shows, that the majority of micro-enterprises are looking for workers on their own, often guided by the indications of current employees in the company. However, it can be stated, that the district labour office correctly illustrates the labour market, both in the Po-meranian Voivodeship, as well as in Malbork District. Thus, the data resulting from the analysis of surplus and deficit professions are correct. The situation should remain the same in the nearest future - till 2015, due to the fact, that district labour offices are a strong priority for the government and local district administration.

In areas related to vocational education in the Malbork District we can notice the barriers of equality. These barriers have been diagnosed by the statistical data, while they only in a small degree were revealed in the qualitative and quantitative research. The main mentioned problems were: the over-feminization of the teaching profession, the stereotype of only boys being the students in vocational schools, omitting the issue of gender in diagnosing educa-tional needs, higher unemployment of women, an inefficient number of educational solu-tions targeted at boys and girls related to the prevention of violence and defense against violence, issues related to equality, emancipation, human rights, including women’s rights and combating the discrimination. In education programs there is a significant deficit of the social differentiation on grounds of disability, ethnic origin, religion, sexual orientation, fam-ily patterns, etc. The situation is noticeably worse among commuting students of vocational schools - unequal access to resources.

Based on the documents, the analysis and conclusions reached in the qualitative and quantitative research in this project, future conditions and indications for the development of vocational education have been formulated. All of them require a concentration and co-ordination of development activities in the following areas: level of teaching, cooperation and consistency of educational activities, development of competences, practical profession training, training specializations, local entrepreneurs and equal educational opportunities. Within the areas mentioned above, long-term strategic objectives were defined (involving medium-term objectives) to achieve in the perspective of year 2015:


Raising the level and prestige of teaching in vocational schools in Malbork Di-strict, by:

▪ improving the occupational qualifications and competence level of vocational education teachers,

▪ modernization of teaching facilities and didactical base in vocational schools, ▪ development of after-school activities in the scope of vocational education, finan-

ced by the local government entities, ▪ combat negative stereotypes about vocational education, ▪ increasing the social status of vocational education system, ▪ increasing the involvement of pupils in general and vocational education process, ▪ creating an elite school of profession masters, ▪ implementing modern and innovative teaching methods among teachers, ▪ preventing disappointments related to choice of the school and profile of edu-

cation, ▪ increasing the level of teaching of foreign languages and exact sciences, ▪ implementing the innovative methods of teaching, ▪ developing non-formal education (youth work, the use of new technologies).

Improvement and strengthen the close cooperation between the various interme-diary institutions and profession counseling to obtain a coherence of educational activities at all levels of education, through:

▪ popularization of career counseling at the level of grammar school, as well as du-ring the whole process of education,

▪ popularization of psychological supporting among students, ▪ integration of career counseling in the labour market, ▪ implementation of integrated information and recruitment systems, ▪ development of international and interregional cooperation in order to transfer

the innovative activities to the level of the District, ▪ development and systematization of social dialogue, ▪ creating the institutional field for cooperation of institutional environment of vo-

cational education, ▪ preventing accidental choices of schools and educational profiles, ▪ encourage young people and teachers to accept the principle of lifelong learning, ▪ growth of substantive and organizational support provided to schools by local au-

thorities, ▪ review of the status and competences of these institutions in order to exclude

overlapping areas, ▪ enable students to continue their education within the District and Voivodeship

after completing a vocational school.


Common recognition of the need to develop competencies and skills, especially the key competencies by:

▪ changes in the educational programs taking into consideration the development of selected competencies,

▪ discussion with to young people about additional profiles and specializations of edu-cation,

▪ widespread the public spirit among students, ▪ developing the entrepreneurship and creativity of students, ▪ -introduction of teaching solutions related to the prevention of violence and de-

fense against violence, ▪ the introduction to the curriculum topics related to gender, emancipation, human

rights, including women’s rights, anti-discrimination, ▪ the introduction to the curriculum information about the real social diversity (disa-

bility, ethnic origin, religion, sexual orientation, family patterns, etc.), ▪ promotion of the voluntary service.

Practical learning of profession oriented to maximizing practices in business, through:

▪ reducing the number of practices in school workshops, ▪ wide and consistent development of practices in local enterprises, ▪ implementation of financial incentives for entrepreneurs, who decide to organize

apprenticeships, ▪ systematizing the exchange of professional knowledge and experience on the line:

entrepreneurs – profession teachers, ▪ organizing study tours for students especially in local companies, ▪ promotion of youth employment in a local businesses.

Flexible adaptation of educational profiles of vocational schools to the labour market and professions of the future, through:

▪ continuous monitoring of the labour market and specializations of education, ▪ constant adjusting of education profiles to changes in the labour market, impro-

ved interaction between the education system and the labour market, ▪ increase the area of modular education, ▪ development of Vocational Education Center in Malbork in order to create the Exa-

mination Center and institution which monitors the labour market and educatio-nal specializations,

▪ implementation of educational offer involving specializations demanded in the future.


Stimulating the local economic development, together with the activation of local entrepreneurs in the vocational education process at every stage of this process, through:

▪ development of local institutions supporting local entrepreneurs ▪ involvement of local entrepreneurs in the process of improving the teachers’ com-

petences, ▪ making decisions about profiles of education together with local entrepreneurs, ▪ development of internships for graduates and new financial incentives for entre-

preneurs ▪ creation of new forms of setting up own businesses for graduates, ▪ creation of mechanisms to facilitate the graduates to gain employment.

Permanent equaling of Educational Chances of girls, commuters and youth from poor families, through:

▪ taking systematic care of the youth from small villages and coming from environ-ment of poverty,

▪ popularization of e-learning methods, ▪ review and revision of curricula in terms of equaling educational opportunities, ▪ introduction of compensatory classes preparing for examinations, ▪ increase the share of male teachers in secondary education, ▪ increase the participation of women in decision-making positions in Malbork Di-

strict, ▪ elimination of the stereotypes, that vocational education is first and foremost for

boys.

The strategy for vocational education in Malbork District was compared with strategic studies at regional, national and European Union level. It was found that the records in „Strat-egy for Vocational Education in Malbork District till 2015” fully correspond to the „Social Policy Strategy for Pomeranian Voivodeship by 2013” and „Country Development Strategy for years 2006 -2015” and „European Union Strategy for Youth”.

For each strategic objective the indicators were elaborated for monitoring the Strat-egy for vocational education in Malbork District. Each of the strategic objectives has been equipped with a set of several – over a dozen of actions or corrective programs including timelines, contractors involved and funding sources.

The mission of vocational education in the Malbork District was defined - understood as a concise, realistic formulation of the philosophy, principles and objectives of strategic devel-opment, taking into account the main identified problems and the results of a SWOT analysis:The mission of vocational education in Malbork District is: Implementation of the edu-cation system, which is consistent, flexible, efficient, in cooperation with employers and institutional environment, modern, based on high-quality education along with the de-velopment of competence, ensuring the professional success of graduates in the labour market.


The recommendations involve the description of the future professions for the Malbork District for years 2010 - 2015:

▪ need to coordinate curriculum with programs of local and regional development, in ac-cordance with established economic priorities in the country and the region,

▪ greater requirements of schools managerial staff, due to increase the accountability of technical, economic and social partnership at work,

▪ greater impact and importance of such skills as: negotiation and communication skills, computer skills, single-handedly usage of the text and non-text sources of information, self-assessment, ability of retraining, ability of self-presentation in front of new employ-ers and contractors, adaptation to ever new working conditions, taking action and deci-sions individually or in team,

▪ success in the labour market depends largely on the additional skills, including mathe-matics, computer science, the efficient use of Polish language and foreign language, un-derstanding, organizing, evaluating the value and importance of information and use it in action by creating information in a language appropriate for the particular discipline, drawing conclusions, planning, predicting outcomes, including problem-solving skills, proactive attitude towards the environment, self-directed learning and taking actions in compliance with the rules of social life.A good practice in the development of practical skills is so called modular training,

which should be strongly increased in vocational education in Malbork District. The main advantages of such training, are: a lack of distinction between practical and theoretical learn-ing, learning dominates over teaching, an integration of contents and learning objectives are derivative of professional activities performed in the future, activities on practical classes are the same with those, which will be functioning in future workplace.

Another recommended practice the functioning of the apprenticeship is, in the case of difficulties in organizing the whole apprenticeship with employers, to organize the simula-tion office at school. So the part of the practice is held outside the school in real conditions, such as with employers, and the other part in the so-called simulation offices. The main ad-vantages of this method of teaching are: student’s identification with a workplace, with pro-fession, learning responsibility for own and for team actions, the fact that students are incar-cerated in a realistic role and can benefit from real workplaces, properly equipped.

A good practice will also be appointing a School Office for Cooperation with Business Entities. The main task of this team would be the close cooperation between schools and employers. During the meetings, the two-way exchange of experiences could take place, exchange of information about requirements on professional exams, showing the methods and principles of working with the student, presenting the achievements of students and the presentation of modern didactical base. Such cooperation should lead to better preparation for the profession, including through the exchange of data on the state of theoretical prepa-ration and expectations of employers.

The idea worthy of dissemination and application also for vocational education is the idea of so-called clusters.

“Cluster can therefore be understood as the spatial concentration of enterprises, organi-zations and institutions an extensive network of interlocking relationships of formal and in-formal character based on a common trajectory of development (eg technology, a common target markets, etc.) simultaneously competing and cooperating in some aspects of activity”.


New opportunities can be brought, which occur within the construction of various types of clusters, regardless of which line of business it is created by or the idea it carries out, they can always occur and should be a part of the education and vocational education.

It is proposed to apply the so-called dual system of education which leads to the ap-proach of vocational education and business environment through the acquisition of knowl-edge and shows the school and the company as two, supplementing and supporting each other. Dual system of education uses a cooperation of employers and school system both at school and in the workplace. In school teachers transfer the knowledge in accordance with the curriculum. The workplace education is among the permanent workers and competent supervisor of running practices. The employer has an impact on the content of education, is organizing practical vocational training and is responsible for organizing professional exami-nations in their respective professions.

Bibliografia

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 3 lutego 2003 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzające-go kwalifikacje zawodowe (Dz. U. Nr 49, poz. 411).

2. Raport: Expanding Opportunities and Building Competencies for Young People. A New Agen-da for Secondary Education, Bank Światowy 2005.

3. Raport: Participation in formal technical and vocational education and training programmes worldwide, UNESCO 2006.

4. Stypińska Z., Prezentacja: Diagnoza sytuacji w zakresie edukacji. Strategia rozwoju edukacji zawodowej. Młodzież a rynek pracy w Polsce w aspekcie założeń Strategii Lizbońskiej. Zamek Książ 2008.

5. Jeruszka U., Efektywność kształcenia zawodowego. Kształcenie zawodowe a rynek pracy, Warszawa 2000.

6. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty tekst jednolity obowiązujący (Dz. U. z 1991 r. Nr 95, poz. 425)

7. Budowa standardów kwalifikacji zawodowych w Polsce. Red. S. Kwiatkowski, Z. Sepkowska. ITE, Warszawa 2000.

8. Kształcenie zawodowe. Rynek pracy. Pracodawcy. Red. S. Kwiatkowski. IBE, Warszawa 2000.9. Standardy kwalifikacji zawodowych. Red. S. Kwiatkowski, K. Symela. IBE, Warszawa 2001.10. Symela K.: Standardy kwalifikacji zawodowych a kształcenie dla europejskiego rynku pracy.

„Edukacja ustawiczna dorosłych”, 2/2005, s. 39 - 44.11. Radło M. J. Wyzwanie konkurencyjności. Strategia Lizbońska w poszerzonej Unii Europejskiej,

Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2003. 12. Polska wobec redefinicji Strategii Lizbońskiej, pod red. M. J. Radło, Zielona Księga PFSL Nr 1,

Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk-Warszawa 2005. 13. Inwestowanie w młodzież i mobilizowanie jej do działania – strategia UE na rzecz młodzie-

ży. Komunikat Komisji Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekono-miczno-Społecznego i Komitetu Regionów.

14. „Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie – europejskie ramy odniesienia” - załącznik do zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w spra-wie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie.

15. C. Sadowska – Snarska, Współczesne tendencje rynku pracy, materiały z konferencji: Innowa-cyjność i transfer wiedzy w kształceniu zawodowym, Białystok 2009.

16. J. Moos, Działania innowacyjne warunkiem pożądanych zmian edukacyjnych i gospodar-czych. Materiały z konferencji: Technologie informacyjne w innowacjach pedagogicznych, Łódź 2009.

17. Odpowiedź podsekretarza stanu Zbigniew Włodkowski Warszawa, dnia 29 września 2009 r. w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów na inter-pelację nr 11422 w sprawie reformy systemu kształcenia zawodowego.

18. R. Zankowski, Realizacja kształcenia zawodowego według modułowego programu nauczania.19. www.wiadomosci.ngo.pl20. E. Hejłasz, Programy nauczania przeznaczone do kształcenia zawodowego. Część II.21. D. Karbowniczek, System dualnego kształcenia zawodowego, czy to się „opłaci” w Polsce?

Spis wykresów i tabel

Wykres nr 1. Ocena nauczycieli ze względu na sposób prowadzenia zajęć, komunikatyw-ność i relacje z uczniami / 34

Wykres nr 2. Ocena uczniów pod względem społecznym, wychowawczym oraz podejścia do nauki / 35

Wykres nr 3. Ocena wyposażenia w pomoce dydaktyczne w szkole / 36Wykres nr 4. Czy wiedza i umiejętności zdobyte przez pracowników w szkole przydają im się

w codziennej pracy? / 38Wykres nr 5. W jakich zajęciach pozalekcyjnych organizowanych przez szkołę uczestniczą

uczniowie? / 39Wykres nr 6. Szkolenia i kursy, jakie powinni mieć kandydaci do pracy / 40Wykres nr 7. Czy firma współpracuje lub współpracowała z jakąś szkołą zawodową, aby mieć

wpływ na sposób nauki zawodu w tej szkole? / 41Wykres nr 8. Plany zatrudnienia nowych pracowników w ciągu najbliższych 12 miesięcy

(w pełnym lub niepełnym wymiarze, nie tylko na umowę o pracę) / 43 Wykres nr 9. Wprowadzanie nowych kierunków nauczania w ciągu ostatnich 5 lat / 44 Wykres nr 10. Słabe strony praktyk zawodowych / 45Wykres nr 11. Korzystanie z pomocy doradcy zawodowego przed wyborem obecnej szkoły / 46Wykres nr 12. Sposoby pozyskiwania nowych środków finansowych / 48Wykres nr 13. Liczba podmiotów gospodarczych na 1.000 mieszkańców w powiecie malbor-

skim i województwie pomorskim / 49Wykres nr 14. Czy szkoły szybko reagują na zmieniające się potrzeby rynku pracy? / 62Wykres nr 15. Jakie cechy, umiejętności i kwalifikacje powinni posiadać kandydaci do pracy

na poszczególne stanowiska (cechy osobowościowe – „miękkie”)? / 63Wykres nr 16. Liczba uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych powiatu malborskiego w la-

tach 2002 – 2009 / 64Wykres nr 17. Czy w ciągu ostatnich 5 lat nastąpił wśród młodzieży spadek czy wzrost za-

interesowania kształceniem zawodowym i jak będzie wyglądała ta sytuacja w ciągu najbliższych 5 lat? / 64

Wykres nr 18. Czy firma współpracuje lub współpracowała z samorządem lokalnym, aby mieć wpływ na sposób nauki zawodu w szkołach zawodowych? / 65

Wykres nr 19. Zmiany, które należałoby wprowadzić, aby usprawnić proces kształcenia w ra-mach szkolnictwa zawodowego / 66

Wykres nr 20. Ocena wsparcia udzielanego szkole przez samorząd lokalny / 67Wykres nr 21. Dlaczego uczniowie nie korzystali z pomocy doradcy zawodowego? / 67Wykres nr 22. Przeszkody w organizowaniu zajęć pozalekcyjnych dla uczniów / 68Wykres nr 23. Wykształcenie ojca / opiekuna / 69

Wykres nr 24. Wykształcenie matki / opiekunki / 70Wykres nr 25. Zamiar podjęcia dalszej nauki / 71Wykres nr 26. Ocena wyposażenia niezbędnego do praktycznej nauki zawodu / 72Wykres nr 27. Ocena szkolnictwa zawodowego przez przedsiębiorców / 72Wykres nr 28. Zdawalność egzaminu maturalnego w powiecie malborskim na tle powiatów

okolicznych (w procentach) / 73Tabela nr 1. Porównanie zawodów deficytowych z kierunkami kształcenia w średnich szko-

łach zawodowych powiatu malborskiego / 60

Aneksy

Aneksy168

Spis aneksów

Aneks 1 - List przewodni / 169Aneks 2 - Scenariusz do badania przedsiębiorców / 170Aneks 3 - Ankieta do badania przedsiębiorców / 173Aneks 4 - Scenariusz do badania uczniów / 188Aneks 5 - Ankieta do badania uczniów / 192Aneks 6 - Scenariusz do badania kadry zarządzającej i pedagogicznej / 201Aneks 7 - Ankieta do badania kadry zarządzającej i pedagogicznej / 204Aneks 8 - Scenariusz do badania rodziców / 213Aneks 9 - Scenariusz do badania partnerów / 216Aneks 10 - Ankieta do badania partnerów / 218Aneks 11 - Profile przedsiębiorstw według wielkości zatrudnienia / 225Aneks 12 - Profile przedsiębiorstw według wybranych branż / 228Aneks 13 - Profile szkół zawodowych / 231Aneks 14 - Profile uczniów ze względu na typ szkoły zawodowej / 243

169Aneks 1 - List przewodni

Aneks 1 - List przewodni Sopot, 17.08.2009 r.

Szanowni Państwo!Od sierpnia bieżącego roku PBS DGA wspólnie z firmą Human Capital Business realizuje

badania na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku. Badania prowadzone są w ra-mach projektu pn.

„W dobie przemian - nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie mal-borskim. Etap I – Strategia 2010-2015”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Działanie 9.2 Programu Operacyjnego Ka-pitał Ludzki.

PBS DGA Sp. z o.o. (dawniej: Pracownia Badań Społecznych) jest jedną z najstarszych na polskim rynku agencji badawczych. Prowadzi zarówno badania ilościowe, jak i jakościowe. Firma Human Capital Business zajmuje się szeroko rozumianą tematyką rynku pracy przygo-towując eksperckie analizy i rekomendacje.

Głównym celem niniejszego projektu jest diagnoza potrzeb edukacji zawodowej po-wiatu malborskiego. Ważnym elementem będzie wytyczenie władzom samorządowym, pracodawcom oraz kadrze zarządzającej szkołami prowadzącymi kształcenie zawodowe, kie-runków działań mających za zadanie podniesienie jej jakości i efektywności, zgodnie z po-trzebami lokalnego rynku pracy, w tym stworzenie nowych kierunków kształcenia.

W ramach projektu przeprowadzone zostaną szerokie badania. Obejmą one zarówno szkoły zawodowe, technika i liceum plastyczne – uczniów, rodziców i kadrę zarządzającą, jak i firmy z terenu powiatu.

Aktualne informacje oraz raporty przygotowane na podstawie badań pojawią się na stronie internetowej Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku www.pup.malbork.pl oraz na stronie PBS DGA www.pbsdga.pl.

Wszystkich Państwa, których odwiedzą nasi pracownicy, zapraszamy do wzięcia udziału w badaniu. To od Państwa zależy jakość informacji, które uda nam się zebrać, a co za tym idzie – poprawność naszych analiz. Jednocześnie zapewniamy Państwa o tym, że badanie jest anonimowe a odpowiedzi będą prezentowane jedynie w zbiorczych zestawieniach.

Prezes PBS DGA

Krzysztof Koczurowski

Aneksy170

Aneks 2 - Scenariusz do badania przedsiębiorców - 90 min

1. Wstęp – 5 min

▪ Przedstawienie się moderatora, agencji badawczej, poinformowanie o celu badania, Zle-ceniodawcy, zapewnienie o poufności, przedstawienie listu intencyjnego.

▪ Moderator informuje respondentów, że badanie jest współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

2. Rozgrzewka – 10 min

▪ Przedstawienie się respondentów. ▪ W jakich firmach pracują? Jaką działalność prowadzą ich firmy? ▪ Jakie stanowiska zajmują? Na czym polegają ich obowiązki?

Moderator: Poinformuj respondentów, że rozmowa dotyczyć będzie przede wszystkim szkół i absolwentów szkół zawodowych. Absolwentów innych typów szkół omówicie pobieżnie. Jako szkoły zawodowe rozumiemy zasadnicze szkoły zawodowe oraz technika.

Moderator: Na początek poproś respondentów o indywidualne uzupełnienie niedokończo-nych zdań:

▫ Idealny pracownik dla naszej firmy powinien charakteryzować się … ▫ Zatrudniając pracowników, zwracam uwagę na … ▫ Odrzucam takich kandydatów do pracy, którzy … ▫ Kandydaci do pracy w powiecie malborskim to … ▫ Szkoły zawodowe w powiecie malborskim oceniam … ▫ Dobra szkoła zawodowa powinna …

3. Obecna sytuacja firmy – 20 min

▪ Jak wygląda obecna sytuacja ich firm? Jak by ja ocenili? ▪ Czy sytuacja firm wpływa na poziom zatrudnienia? W jaki sposób? Jak to wygląda obecnie? ▪ Czy odczuwają skutki kryzysu gospodarczego w swojej działalności? Jak wpływa na fir-

mę? Czy to istotny wpływ? ▪ Jakie plany mają ich firmy na najbliższe lata (inwestycje, rozszerzanie działalności)? ▪ Jak, ich zdaniem, zmieni się sytuacja ich firm w najbliższych kilku latach? Dlaczego tak

sądzi? Jakie czynniki mogą wpłynąć na rozwój firm? Co musi się stać, aby poprawiła się sytuacja finansowa firm?

▪ Ilu pracowników zatrudniają ich firmy? Jak wygląda procentowy udział różnych typów stanowisk? Ilu pracowników ma wykształcenie zawodowe? Czy w momencie ich zatrud-niania mieli już doświadczenie zawodowe? Czy było ono konieczne? Dlaczego tak/nie?

▪ Czy ich firmy mają plany zatrudniania nowych pracowników? ▫ Jeśli tak: z czego wynika taka potrzeba? Co się stało, że chcą zatrudniać nowe oso-

by? Na jakie stanowiska będą szukać ludzi? Czy spodziewają się problemów z ich zatrudnieniem? Jakich?

171Aneks 2 - Scenariusz do badania przedsiębiorców

▫ Jeśli nie: dlaczego nie planują zatrudniać więcej osób? Czy to może się zmienić w najbliższych latach?

4. Ocena kadry i kandydatów – 20 min

▪ Jak wyobrażają sobie idealnego pracownika do swoich firm? Jakie powinien mieć cechy? Moderator: pytamy o ogólne cechy, nie o te dotyczące konkretnego stanowiska. Co po-winien umieć? Moderator: tu możemy posłużyć się przykładami konkretnych stanowisk.

▪ Jaka osoba jest, ich zdaniem, „marzeniem pracodawcy”? Czym się charakteryzuje? ▪ Jak oceniliby kwalifikacje zawodowe swoich obecnych pracowników? Czy są one wystar-

czające na potrzeby firm? ▫ Jeśli nie: Dlaczego zatrudniono te osoby, skoro nie spełniły wymagań?

▪ Jakie szkoły kończyli ich pracownicy? Czy rodzaj szkoły miał wpływ na ich zatrudnienie? Czy rodzaj szkoły, ich zdaniem, wpłynął na poziom ich pracowników, na ich kwalifikacje, predyspozycje? Dlaczego tak sądzą?

▪ A jak oceniają inne predyspozycje swoich pracowników (cechy osobowości)? ▪ A ich motywację do pracy? ▪ Jak przebiega w ich firmach rekrutacja pracowników? Jak często się odbywa? ▪ Jakich pracowników (na jakie stanowiska) poszukują najczęściej? Jakie zawody są w ich

firmach najbardziej przydatne? Czy mają trudności ze zdobyciem takich pracowników? Jak myślą, dlaczego?

▪ W jaki sposób dobiera się w ich firmach pracowników? Jakiego poziomu wykształcenia na jakie stanowiska wymagają (wyższego, średniego ogólnego, zawodowego)? Kto i jak ocenia ich kompetencje zawodowe? Dlaczego ta osoba/w ten sposób? Czy taka ocena się sprawdza (potwierdza w późniejszej pracy)?

▪ Co myślą o kandydatach zgłaszający się do pracy (absolwentach szkół zawodowych)? Jak oceniają ich kwalifikacje? A cechy osobowości? Czy, ich zdaniem, spełnialiby wymagania pracy w ich firmie? Dlaczego? Jakie jest, ich zdaniem, ich podejście do pracy i obowiąz-ków? Jaką mają motywację? Jak ona wygląda w porównaniu do obecnych pracowni-ków? Czy jest coś, co ich drażni w młodych kandydatach / absolwentach?

▪ Jak oceniliby zasoby ludzkie (absolwentów szkół zawodowych) dostępne w Malborku? Czy uważają, że potencjalni pracownicy z Malborka różnią się od tych w innych mia-stach? W jaki sposób? Dlaczego tak sądzą? Z czego to wynika?

5. Ocena szkolnictwa zawodowego – 25 min

▪ Jak oceniają szkolnictwo zawodowe w Polsce? Jakie są jego mocne i słabe strony? Czy szkolnictwo zawodowe jest dostosowane do potrzeb rynku pracy? Co powinno się w nim zmienić? Dlaczego?

▪ A jak oceniają szkolnictwo zawodowe w powiecie malborskim? Czy spełnia potrzeby tu-tejszych pracodawców? Jakie są jego mocne i słabe strony? Co należy w nim zmienić?

▪ Jakie znają szkoły zawodowe w powiecie malborskim? Które z nich oceniliby jako dobre? A które jako słabe? Skąd znają te szkoły? Czy zetknęli się z ich absolwentami? Z czego wynika taka ich ocena?

Aneksy172

▪ Czy realizują w swoich firmach programy praktyk zawodowych? ▫ Jeśli tak: Jak to wygląda? Z jaką częstotliwością? Ilu uczniów przyjmują? Czym zaj-

mują się uczniowie na praktykach? Czy uczniowie są zaangażowani w praktyki? Co takie praktyki dają ich firmom? Czy planują je kontynuować? Jakie są plusy i minusy organizacji praktyk przez firmy?

▫ Jeśli nie: Dlaczego nie prowadzą praktyk? Co musiałoby się stać, aby zaczęli? ▪ Czy ich firmy współpracują ze szkołami zawodowymi w inny sposób?

▫ Jeśli tak: W jakim zakresie? Na czym polega ta współpraca? Dlaczego? Co daje im ta współpraca? Jak ją oceniają? Czy planują kontynuować tę współpracę?

▫ Jeśli nie: Dlaczego nie? Czy rozważali taką współpracę? Dlaczego się nie zdecydo-wali? Co mogłaby im dać taka współpraca? Jakie trudności mogłaby przynieść?

▪ Jakie mieliby sugestie co do zmian w kwestii kształcenia zawodowego? Co należałoby zmienić w szkołach powiatu malborskiego?

▪ Jaka, ich zdaniem, powinna być idealna szkoła zawodowa? Czym powinna się charakte-ryzować?

▪ Jakie umiejętności i jaką wiedzę powinni wynieść ze szkoły zawodowej jej absolwenci?

6. Poziom informacji – 5 min

▪ Czy mają wiedzę na temat kształcenia zawodowego w powiecie? Czy chcieliby otrzymy-wać takie informacje? W jakiej formie? Jaka tematyka byłaby im przydatna:

▫ kierunki kształcenia, ▫ lokalny rynek pracy, ▫ działania PUP, ▫ możliwości współpracy ze szkołami.

7. Podsumowanie – 5 min

▪ Na ile są zadowoleni z własnych pracowników oraz kandydatów do pracy? Czy spełniają oni oczekiwania ich firm?

▪ A jak oceniają szkoły zawodowe w powiecie malborskim?Aneks 3 - ankieta do badania przedsiębiorców.

173Aneks 3 – Ankieta do badania przedsiębiorców

Aneks 3 – Ankieta do badania przedsiębiorców

Q1. Nazwisko ankietera

.............................................

Q2. Numer ankietera

|__|__|__|__|__|

Q3. Data badania

|__|__| - |__|__| - 2009

Q4. Godz. rozpoczęcia

|__|__|:|__|__|

Q5. Numer ankiety (nr porządkowy zgodny ze ścieżką adresową)

|__|__|

Q6. Numer firmy z próby

|__|__|__|__|

Q7. Gmina

1. gmina Lichnowy2. miasto Malbork 3. gmina Malbork 4. gmina Miłoradz5. gmina i miasto

Nowy Staw6. gmina Stare Pole

Q8. Wielkość miejscowości

1. miasto2. wieś

Dzień dobry, nazywam się …………………, jestem ankieterem firmy PBS DGA w Sopocie. PBS DGA jest renomowaną firmą zajmującą się badaniami rynku i opinii społecznej. Prowadzimy obecnie badanie dotyczące edukacji zawodowej w powiecie malborskim oraz jej wpływu na lokalny rynek pracy. Badanie jest realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki i jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Państwa firma została wylosowana do badania w związku z tym chciał(a)bym zaprosić Pana(ią) do rozmowy na ten temat. Pana(i) odpowiedzi będą dla nas bardzo ważnym źródłem informacji. Jednocześnie chciał(a)bym zapewnić, że zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych bada-nie ma charakter anonimowy i jego wyniki będą prezentowane jedynie w postaci zbiorczych, sta-tystycznych zestawień opinii wielu osób.

Chciał(a)bym porozmawiać z osobą odpowiedzialną za politykę kadrową firmy – z właści-cielem, prezesem, dyrektorem, kierownikiem personalnym itp.

ANKIETERZE: następujący symbol graficzny oznacza: ,- PYTANIE Z KARTĄ

Charakterystyka firmy

i Numer pytania Następne pytanie i

M1.

Na początku zadam kilka pytań dotyczących charakterystyki firmy. Informacje te posłużą do analiz i pre-zentowane będą jedynie w zbiorczych zestawieniach statystycznych. Jakie zajmuje Pan/i stanowisko?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. właściciel, współwłaściciel2. prezes, vice prezes, członek zarządu3. dyrektor zarządzający4. dyrektor / kierownik ds. kadrowych5. specjalista ds. kadrowych6. pracownik działu kadr7. księgowy, główny księgowy8. inne – jakie? …………………………… M2

Aneksy174

M2.

W jakiej (głównej) branży działa Pana/i firma?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź. Jeśli firma działa w więcej niż jednej branży – dopytaj o i zaznacz główną, dominującą branżę.

1. handel2. usługi3. produkcja4. budownictwo5. transport i telekomunikacja6. sektor publiczny7. inne – jakie? …………………………… M3

M3.

Jaki jest zasięg działalności Pana/i firmy?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. lokalny (miasto, powiat, kilka powiatów)2. regionalny (województwo, kilka woje-

wództw)3. ogólnopolski4. międzynarodowy M4

M4.

Jak długo Pana/i firma funkcjonuje na rynku?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. krócej niż rok2. rok-2 lata3. 3-5 lat4. 5-10 lat5. dłużej niż 10 lat M5

M5.

Proszę określić, w którym przedziale mieści się wielkość przychodów, jakie Państwa firma osiągnęła za ostatni rok obrotowy - w roku 2008?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. 0 zł (nie czytaj)2. 1 - 50 tys. zł3. 50 – 100 tys. zł4. 100 tys. – 500 tys. zł5. 500 tys. zł – 1 mln zł6. powyżej 1 mln zł7. nie wiem/trudno powiedzieć (nie czytaj)8. odmowa odpowiedzi (nie czytaj) M6

M6.

W którym przedziale mieści się wiel-kość zatrudnienia w Państwa firmie? Proszę wziąć pod uwagę wszystkich pracowników, nie tylko zatrudnio-nych na umowę o pracę?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. 0-9 pracowników2. 10-49 pracowników3. 50-249 pracowników4. 250 i więcej pracowników

P1

Kompetencje pracowników


P1

Czy w ciągu ostatnich 12 m-cy Pana/i firma poszukiwała pracowników (nie tylko na umowę o pracę)?

1. tak P3

2. nie P2

3. nie wiem (nie czytaj) P9

P2

Dlaczego Pana/i firma nie poszukiwa-ła pracowników?Ankieter: nie czytaj odpowiedzi, zaznacz wszystkie wskazane przez respondenta

1. nie było takiej potrzeby2. brak funduszy na zatrudnienie no-

wych pracowników3. ze względu na kryzys nie mogliśmy so-

bie na to pozwolić4. stabilna, stała kadra w firmie5. inne – jakie? 6. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P9


P3

Pracowników z jakich zawodów, specjalności, na jakie stanowiska poszukiwali Państwo?Ankieter: wpisz dokładną nazwę stanowi-ska wynikającą z zakresu obowiązków. Je-śli stanowisk będzie więcej niż pięć, poproś o wskazanie tych, na które poszukiwano najwięcej osób.

1. ………………………………………2. ………………………………………3. ………………………………………4. ………………………………………5. ………………………………………6. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

P4

P4

Czy mieli Państwo trudności ze znale-zieniem pracowników na poszukiwa-ne stanowiska/ zawody?

1. tak P5

2. nie3. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)4. nie dotyczy (nie poszukiwali pracownika

na konkretne stanowisko) P9

P5

Na jakie stanowiska, w jakich zawo-dach najtrudniej było znaleźć pracow-ników?Ankieter: poproś o wskazanie maksy-malnie 3 stanowisk. Wpisz dokładną nazwę stanowiska wynikającą z zakresu obowiązków.

1. ………………………………………2. ………………………………………3. ………………………………………4. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

P6

P6

Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy istniały w Pana/i firmie wolne miejsca pracy, których firma nie była w stanie obsadzić?

1. tak P7

2. nie3. nie wiem (nie czytaj) P8

P7

Jakich stanowisk nie byli Państwo w stanie obsadzić?Ankieter: poproś o wskazanie maksy-malnie 3 stanowisk. Wpisz dokładną nazwę stanowiska wynikającą z zakresu obowiązków.

1. ………………………………………2. ………………………………………3. ………………………………………4. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

P8

P8

Z czego, Pana/i zdaniem, wynikały problemy ze znalezieniem pracowni-ków?Ankieter: nie czytaj odpowiedzi, zaznacz wszystkie wskazane przez respondenta

1. niskie zarobki na danym stanowisku2. brak osób o odpowiednich kwalifikacjach3. zbyt dużo osób poszukiwanych w jed-

nym czasie4. małe zainteresowanie pracą na danym

stanowisku5. wyjazdy do pracy za granicę6. brak osób chętnych do pracy, lenistwo7. inne, jakie? ………………………8. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P9

P9

Czy Pana/i zdaniem, brak pracowni-ków o potrzebnych kwalifikacjach może zahamować rozwój firmy?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. raczej nie4. zdecydowanie nie5. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P10

Aneksy176

Jakie cechy, umiejętności i kwalifikacje powinni posiadać kandydaci do pracy w Pana/i firmie na następujące stanowiska:Ankieter: czytaj tylko nagłówek danego pyta-nia (np. Wykształcenie) oraz omawiane w da-nej chwili stanowisko (np. Stażysta). Nie czytaj opcji odpowiedzi. Możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź w każdym pytaniu.

a. b. c. d. e. f.

staż

ysta

robo

tnik

ni

ewyk

wal

ifiko

wan

y

robo

tnik

w

ykw

alifi

kow

any

prac

owni

kad

min

istr

acyj

no-b

iuro

wy

tech

nik

spec

jalis

ta

P10

Wykształcenie:1. podstawowe2. gimnazjalne3. zasadnicze zawodowe4. średnie zawodowe5. średnie ogólnokształcące6. licencjat7. studia inżynierskie8. studia magisterskie9. nie ma znaczenia10. nie dotyczy – nie poszukujemy, nie za-

trudniamy na dane stanowisko

123456789

10

123456789

10

123456789

10

123456789

10

123456789

10

123456789

10

P11

P11

Znajomość języków obcych:1. język angielski2. język niemiecki3. język rosyjski4. inny język obcy – jaki? ……………………5. inny język obcy – jaki? ……………………6. nie ma znaczenia7. nie dotyczy – nie poszukujemy, nie zatrud-

niamy na dane stanowisko

1234567

1234567

1234567

1234567

1234567

1234567

P12

P12

Obsługa komputera:1. w stopniu podstawowym2. w stopniu zaawansowanym3. nie ma znaczenia4. nie dotyczy – nie poszukujemy, nie zatrud-


1234

1234

1234

1234

1234

1234

P13

P13

Doświadczenie zawodowe:1. 1 rok2. 2-5 lat3. więcej niż 5 lat4. nie ma znaczenia5. nie dotyczy – nie poszukujemy, nie zatrud-


12345

12345

12345

12345

12345

P14


Jakie cechy, umiejętności i kwalifikacje powinni posiadać kandydaci do pracy w Pana/i firmie na następujące stanowiska:Ankieter: czytaj tylko nagłówek danego pyta-nia (np. Wykształcenie) oraz omawiane w da-nej chwili stanowisko (np. Stażysta). Nie czytaj opcji odpowiedzi. Możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź w każdym pytaniu.

a. b. c. d. e. f.

staż

ysta

robo

tnik

ni

ewyk

wal

ifiko

wan

y

robo

tnik

w

ykw

alifi

kow

any

prac

owni

kad

min

istr

acyj

no-b

iuro

wy

tech

nik

spec

jalis

ta

P14

Umiejętności, kwalifikacje, uprawnienia („umiejętności twarde”):1. prawo jazdy kat. B2. prawo jazdy kat. … (Ankieter: uzupełnij)3. dysponowanie własnym samochodem4. umiejętność obsługi urządzeń biuro-

wych (fax, ksero, urządzenie wielofunk-cyjne itp.)

5. certyfikat / udokumentowana umiejętność …………………… (Ankieter: uzupełnij)

6. certyfikat / udokumentowana umiejętność …………………… (Ankieter: uzupełnij)

7. praktyczne umiejętności zawodowe8. wiedza w określonej dziedzinie9. znajomość branży10. nie ma znaczenia11. nie dotyczy – nie poszukujemy, nie za-

trudniamy na dane stanowisko

1234

5

6

789

1011

1234

5

6

789

1011

1234

5

6

789

1011

1234

5

6

789

1011

1234

5

6

789

1011

1234

5

6

789

1011

P15

P15

Cechy osobowościowe (cechy miękkie):1. rzetelność2. dokładność3. elastyczność (czas pracy)4. dyspozycyjność5. samodzielność w działaniu6. komunikatywność7. umiejętność pracy w zespole8. odpowiedzialność9. myślenie strategiczne10. myślenie twórcze (kreatywność)11. uczciwość, szczerość12. pracowitość13. zaangażowanie14. asertywność15. umiejętność negocjacji16. inne – jakie? ………………………17. inne – jakie?………………………18. inne – jakie?………………………19. nie ma znaczenia20. nie dotyczy – nie poszukujemy, nie zatrud-


123456789

1011121314151617181920

123456789

1011121314151617181920

123456789

1011121314151617181920

123456789

1011121314151617181920

123456789

1011121314151617181920

123456789

1011121314151617181920

P16

Aneksy178

P16

Jakie cechy, umiejętności i kwalifikacje powinni posiadać kandydaci do pracy w Pana/i firmie na następujące stanowiska:Ankieter: czytaj tylko nagłówek danego pytania (np. Wykształcenie) oraz omawiane w danej chwili stanowisko (np. Stażysta). Nie czytaj opcji odpowiedzi. Możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź w każdym pytaniu.

1. Języki obce2. Informatyka i wykorzystanie komputerów3. Usługi transportowe (prawo jazdy, obsługa wóz-

ków jezdniowych, przewóz osób i towaru, itp.)4. Rozwój osobowościowy i kariery zawodowej5. Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu6. Sprzedaż, marketing, public relations, handel nieru-

chomościami (np. Obsługa kas fiskalnych, Obsługa klienta itp.)

7. Zarządzanie i administrowanie8. Rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpie-

czenia, analiza inwestycyjna9. Prace sekretarskie i biurowe10. Opieka zdrowotna (np. Masaż leczniczy, Kurs

pierwszej pomocy)11. Opieka społeczna, w tym: opieka nad osobami nie-

pełnosprawnymi, starszymi, dziećmi, wolontariat12. Ochrona własności i osób13. Mechanika, metalurgia, energetyka, elektronika,

telekomunikacja, miernictwo, naprawa i konser-wacja pojazdów (np. Techniki spawalnicze)

14. Prawo15. Architektura i budownictwo16. Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja (np. Pilot

wycieczek)17. Usługi gastronomiczne18. Usługi fryzjerskie, kosmetyczne19. Inne obszary szkoleń – jakie? …………………20. nie wiem, trudno powiedzieć, nie dotyczy (nie czytaj) P17

Jak Pan/i ocenia stopień spełnienia poszczegól-nych kryteriów przez osoby zgłaszające się do pracy w Pana/i firmie?Ankieter: wręcz kartę „OCE-NA” i czytaj odpowiedzi, zaznacz tylko jedną odpo-wiedź w każdym pytaniu. ce

niam

bar

dzo

źle

ceni

am ź

le

ceni

am ra

czej

źle

ceni

am ra

czej

dob

rze

ceni

am d

obrz

e

ceni

am b

ardz

o do

brze

rudn

o po

wie

dzie

ć, n

ie

wie

m, n

ie d

otyc

zy

P17 Wykształcenie 1 2 3 4 5 6 7 P18

P18 Znajomość języków obcych 1 2 3 4 5 6 7 P19

P19 Obsługa komputera 1 2 3 4 5 6 7 P20

P20 Doświadczenie zawodowe 1 2 3 4 5 6 7 P21

P21Umiejętności,kwalifikacje, uprawnienia(„umiejętności twarde”)

1 2 3 4 5 6 7P22


P22 Cechy osobowościowe (cechy miękkie) 1 2 3 4 5 6 7 P23

P23

Jak Pan/i ogólnie ocenia przygotowanie i przydat-ność do pracy w Pana/i firmie przez osoby zgła-szające się do pracy?

1 2 3 4 5 6 7

P24

P24

Czy w porównaniu do sytuacji sprzed 5 lat zgłaszający się kandydaci są lepiej czy gorzej przygotowani do pracy?Ankieter: czytaj. Możesz zaznaczyć tylko jedną odpowiedź.

1. obecnie są zdecydowanie gorzej przygotowani

2. obecnie są nieco gorzej przygo-towani

3. są przygotowani podobnie / według jednych kryteriów lepiej, według innych gorzej

4. obecnie są nieco lepiej przygoto-wani

5. obecnie są zdecydowanie lepiej przygotowani

6. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

7. nie dotyczy (np. firma istnieje krócej niż 5 lat, kandydaci się nie zgłaszają) (nie czytaj) P25

P25

W jaki sposób poszukują i rekrutują Państwo pracowników?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć wię-cej niż jedną odpowiedź.

1. ekrutacja wewnętrzna – spośród pracowników firmy

2. zatrudnianie osób poleconych przez pracowników

3. agencje pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego

4. Powiatowy Urząd Pracy5. ogłoszenie w gazecie lokalnej6. ogłoszenie w prasie ogólnopolskiej7. ogłoszenie w Internecie – portale

poświęcone pracy8. ogłoszenie na stronie internetowej

firmy9. poprzez Biura Karier działające

przy uczelniach10. organizowanie staży i praktyk

z możliwością przejścia na umowę o pracę

11. w trakcie Targów Pracy12. w inny sposób - jaki?

……………………………… 13. nie wiem (nie czytaj)14. nie dotyczy - nie poszukujemy

pracowników, jeszcze nie prowadzi-liśmy rekrutacji (nie czytaj) P26

Aneksy180

Polityka kadrowa - zatrudnianie


P26

Czy odczuwają Państwo nadmiar, czy brak pracowników?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. zdecydowanie nadmiar 2. raczej nadmiar3. mamy optymalne zatrudnienie (ani

nadmiar, ani brak)4. raczej brak5. zdecydowanie brak6. odmowa odpowiedzi (nie czytaj) P27

P27

Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy Pana/i firma zatrudniła pracowników (nie tylko na umowę o pracę)?

tak P29

nie P28

nie wiem (nie czytaj) P48

P28

Dlaczego w ciągu ostatnich 12 miesięcy Pana/i firma nie zatrudniła pracowników? Ankieter: nie czytaj. Dopytaj, co jeszcze. Możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. nie było takiej potrzeby2. nie było na to funduszy3. nie mogliśmy znaleźć odpowiednich

kandydatów do pracy4. ze względu na kryzys nie mogliśmy

sobie na to pozwolić5. inne – jakie? …………………………6. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P48

P29

Pracowników z jakich zawodów, specjalności, na jakie stanowiska zatrudnili Państwo w ciągu ostatnich 12 miesięcy?Ankieter: wpisz dokładną nazwę stano-wiska wynikającą z zakresu obowiązków (np. taką, jaka wpisana jest na umowie o pracę). Jeśli stanowisk będzie więcej niż pięć, poproś o wskazanie tych, na które zatrudniono najwięcej osób.

1. …………………………………2. …………………………………3. …………………………………4. …………………………………5. …………………………………6. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

P30

P30

Pracowników o jakim poziomie wykształcenia zatrudnili Państwo w ciągu ostatnich 12 miesięcy? Ankieter: czytaj odpowiedzi. Możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. gimnazjalne2. zasadnicze zawodowe3. średnie ogólne4. średnie zawodowe5. wyższe6. inne – jakie? ……………………7. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P31

P31Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy zatrudnili Państwo pracowników niepełnosprawnych?

1. tak P32

2. nie3. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P33

P32

Czy wśród zatrudnionych pracow-ników niepełnosprawnych byli absolwenci / absolwent Szkolnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego (SOSW) w Malborku?

1. tak2. nie3. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

P33


,

Jak Pan/i ocenia stopień spełnienia poszczególnych kryteriów przez oso-by zatrudnione w Pana/i firmie w ciągu ostatnich 12 miesięcy?Ankieter: wręcz kartę „OCENA” i czytaj odpowiedzi, zaznacz tylko jedną odpo-wiedź w każdym pytaniu.

ocen

iam

bar

dzo

źle

ocen

iam

źle

ocen

iam

racz

ej ź

le

ocen

iam

racz

ej d

obrz

e

ocen

iam

dob

rze

ocen

iam

bar

dzo

dobr

ze

trud

no p

owie

dzie

ć, n

ie w

iem

P33 Wykształcenie 1 2 3 4 5 6 7 P34

P34 Znajomość języków obcych 1 2 3 4 5 6 7 P35

P35 Obsługa komputera 1 2 3 4 5 6 7 P36

P36 Doświadczenie zawodowe 1 2 3 4 5 6 7 P37

P37 Umiejętności, kwalifikacje, upraw-nienia („umiejętności twarde”) 1 2 3 4 5 6 7 P38

P38 Cechy osobowościowe (cechy miękkie) 1 2 3 4 5 6 7 P39

P39

Jak Pan/i ogólnie ocenia przygoto-wanie i przydatność do pracy w Pana/i firmie przez osoby zatrud-nione w Pana/i firmie w ciągu ostatnich 12 miesięcy?

1 2 3 4 5 6 7

P40

P40

Czy w porównaniu do sytuacji sprzed 5 lat osoby zatrudnione w Pana/i firmie są lepiej czy gorzej przygoto-wane do pracy?Ankieter: czytaj. Możesz zaznaczyć tylko jedną odpowiedź.

1. obecnie są zdecydowanie gorzej przygotowane

2. obecnie są nieco gorzej przygotowane3. są przygotowane podobnie / według

jednych kryteriów lepiej, według innych gorzej

4. obecnie są nieco lepiej przygotowane5. obecnie są zdecydowanie lepiej

przygotowane6. nie wiem, trudno powiedzieć (nie

czytaj)7. nie dotyczy (np. firma istnieje krócej niż

5 lat) P41

Polityka kadrowa – absolwencii Numer pytania Następne pytanie i

P41

Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy Pana/i firma zatrudniła absolwentów szkół zawodowych (tzn. zasadni-czych szkół zawodowych, techników, liceum plastycznego, SOSW) - w pełnym lub niepełnym wymiarze, nie tylko na umowę o pracę?

1. tak P43

2. nie P42

3. nie wiem (nie czytaj)P48

Aneksy182

P42

Dlaczego w ciągu ostatnich 12 mie-sięcy nie zatrudnili Państwo absol-wentów?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. bo ich wiedza teoretyczna jest niewy-starczająca

2. bo ich umiejętności praktyczne są nie-wystarczające, trzeba ich doszkalać

3. bo mają wygórowane oczekiwania finansowe

4. potrzebujemy ludzi z doświadczeniem inne – jakie? ……………………………

5. trudno powiedzieć, nie wiem (nie czytaj) P48

P43

Dlaczego zatrudnili Państwo absol-wentów?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. bo i tak trzeba ludzi doszkalać na konkretne stanowisko / do konkretnej pracy (nie ma osób z odpowiednim doświadczeniem do tej pracy)

2. można ich ukształtować wg potrzeb firmy / dostosować do wymagań firmy

3. mają niższe wymagania finansowe4. mniej kosztują firmę5. inne – jakie? ………………………6. trudno powiedzieć, nie wiem (nie czytaj) P44

P44

Absolwentów jakich szkół zawodo-wych zatrudnili Państwo w ciągu ostatnich 12 miesięcy?Ankieter: czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. zasadniczych szkół zawodowych2. techników3. liceum plastycznego4. SOSW (Specjalnego Ośrodka Szkolno-

Wychowawczego)5. nie wiem (nie czytaj) P45

,

Jak Pan/i ogólnie ocenia wiedzę i umiejętności praktyczne absol-wentów szkół zawodowych zatrud-nionych w Pana/i firmie w ciągu ostatnich 12 miesięcy?Ankieter: wręcz kartę „OCENA” i czytaj odpowiedzi, zaznacz tylko jedną odpo-wiedź w każdym pytaniu.

ocen

iam

bar

dzo

źle

ocen

iam

źle

ocen

iam

racz

ej ź

le

ocen

iam

racz

ej d

obrz

e

ocen

iam

dob

rze

ocen

iam

bar

dzo

dobr

ze

trud

no p

owie

dzie

ć, n

ie w

iem

P45 Wiedza 1 2 3 4 5 6 7 P46

P46 Umiejętności praktyczne 1 2 3 4 5 6 7 P47

P47

Jak Pan/i ocenia motywację i zaanga-żowanie w pracę nowozatrudnionych absolwentów szkół zawodowych w porównaniu do pozostałych pracow-ników?

1 2 3 4 5 6 7

P48


P48

Czy w ciągu ostatnich 2-5 lat, zatrud-nili Państwo w pełnym lub niepeł-nym wymiarze godzin, nie tylko na umowę o pracę, absolwentów szkół zawodowych (tzn. zasadniczych szkół zawodowych, techników, liceum plastycznego, SOSW)?

1. tak

P49

2. nie3. nie wiem (nie czytaj) P52

,

Jak Pan/i ogólnie ocenia wiedzę i umiejętności praktyczne absolwen-tów szkół zawodowych zatrudnio-nych w Pana/i firmie 2-5 lat temu?Ankieter: wręcz kartę „OCENA” i czytaj odpowiedzi, zaznacz tylko jedną odpo-wiedź w każdym pytaniu.

ocen

iam

bar

dzo

źle

ocen

iam

źle

ocen

iam

racz

ej ź

le

ocen

iam

racz

ej d

obrz

e

ocen

iam

dob

rze

ocen

iam

bar

dzo

dobr

ze

trud

no p

owie

dzie

ć, n

ie w

iem

P49 Wiedza 1 2 3 4 5 6 7 P50

P50 Umiejętności praktyczne 1 2 3 4 5 6 7 P51

P51

Jak Pan/i ocenia motywację i zaan-gażowanie w pracę absolwentów szkół zawodowych zatrudnionych w Pana/i firmie w ciągu ostatnich 2-5 lat, w porównaniu do pozostałych pracowników?

1 2 3 4 5 6 7

P52

Polityka kadrowa – plany zatrudnieniowe


P52

Czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy Pana/i firma planuje zatrudnienie nowych pracowników (w pełnym lub niepełnym wymiarze, nie tylko na umowę o pracę)?

1. tak P54

2. nie P53

3. nie wiem (nie czytaj)P56

P53

Dlaczego Pana/i firma nie planuje zatrudniania pracowników? Ankieter: nie czytaj. Dopytaj, co jeszcze. Możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpo-wiedź.

1. nie ma takiej potrzeby2. nie ma na to funduszy3. nie ma odpowiednich kandydatów do

pracy4. szkoły nie kształcą osób w takich

zawodach5. ze względu na kryzys nie będziemy

mogli sobie na to pozwolić6. inne – jakie? ………………………7. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P56

Aneksy184

P54

Jakich pracowników planują Pań-stwo zatrudnić – absolwentów czy osoby z doświadczeniem zawodo-wym? Ankieter: czytaj. Możesz zaznaczyć tylko jedną odpowiedź.

1. tylko absolwentów / absolwenta2. tylko osoby / osobę z doświadczeniem3. zarówno absolwentów, jak

i z doświadczeniem4. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

P55

P55

Pracowników z jakich zawodów, specjalności planują Państwo za-trudnić?Ankieter: wpisz dokładną nazwę stano-wiska wynikającą z zakresu obowiąz-ków. Jeśli stanowisk będzie więcej niż pięć, poproś o wskazanie tych, na które planowane jest zatrudnienie największej liczby osób.


P56

P56

Jakich pracowników chcieliby Państwo zatrudnić, gdyby nie mieli ograniczeń, np. finansowych, lokalo-wych i innych?Ankieter: wpisz nazwę stanowiska lub cechy, umiejętności, kompetencje pożą-danych pracowników.


P57

P57

Jak Pan/i myśli, pracowników jakich zawodów, specjalności będzie po-trzebował lokalny rynek pracy w ciągu najbliższych 12 miesięcy?Ankieter: wpisz nazwę stanowiska lub cechy, umiejętności, kompetencje pożą-danych pracowników.


P58

P58

Jak Pan/i myśli, pracowników jakich zawodów, specjalności będzie po-trzebował lokalny rynek pracy w ciągu najbliższych 5 lat?Ankieter: wpisz nazwę stanowiska lub cechy, umiejętności, kompetencje pożą-danych pracowników.


P59

Szkolnictwo zawodowe


,

Ankieter: wręcz kartę „OCENA” i czytaj odpowiedzi, zaznacz tylko jedną odpo-wiedź w każdym pytaniu.

ocen

iam

bar

dzo

źle

ocen

iam

źle

ocen

iam

racz

ej ź

le

ocen

iam

racz

ej d

obrz

e

ocen

iam

dob

rze

ocen

iam

bar

dzo

dobr

ze

trud

no p

owie

dzie

ć, n

ie w

iem


P59Jak Pan/i ogólnie ocenia system szkolnictwa zawodowego w Pana/i powiecie?

1 2 3 4 5 6 7P60

P60Jak Pan/i ocenia obowiązujące obec-nie programy szkolnictwa zawodo-wego?

1 2 3 4 5 6 7P61

P61Jak Pan/i ocenia program i ideę zajęć praktycznych, które odbywają uczniowie szkół zawodowych?

1 2 3 4 5 6 7P62

P62

Czy Pana(i) zdaniem wiedza i umie-jętności zdobyte przez pracowników w szkole przydają im się w codzien-nej pracy w Pana/i firmie?Ankieter: czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. tak – w dużym stopniu 2. tak – w niewielkim stopniu3. nie4. trudno powiedzieć, nie wiem (nie czytaj)

P63

P63

Co powinno się zmienić w szkolnictwie zawodowym w Pana/i powiecie i województwie, aby w przyszłości trafiali do Państwa lepiej przygotowani absolwenci?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. więcej zajęć praktycznych2. lepsza jakość zajęć praktycznych

w szkołach3. wprowadzenie nowych kierunków,

dostosowanych do potrzeb lokalnego rynku pracy, lokalnych pracodawców

4. bardziej aktualny program na-uczania, dostosowany do potrzeb lokalnego rynku pracy, lokalnych pracodawców

5. wprowadzanie nowoczesnych metod nauczania

6. współpraca szkół z firmami, instytu-cjami – organizacja praktyk, staży

7. konsultacje szkół z firmami i instytu-cjami w sprawie zakresu i ilości zajęć

8. efektywna sieć doradztwa zawodowego9. inne – jakie?

…………………………… 10. nic nie musi się zmienić, jest dobrze

(nie czytaj)11. trudno powiedzieć, nie wiem (nie czytaj) P63

P64

Jakie są, Pana/i zdaniem, mocne strony obowiązujących obecnie programów nauczania szkolnictwa zawodowego?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. uczą zawodów poszukiwanych na lo-kalnym rynku pracy, przez lokalnych pracodawców

2. uczą zawodów zarówno teoretycz-nie, jak i praktycznie (dobra organiza-cja praktyk zawodowych)

3. wykorzystują nowoczesne metody nauczania

4. istnieje dobra współpraca szkół zawodowych z pracodawcami

5. inne – jakie? ………………………… 6. nie ma mocnych stron (nie czytaj)7. trudno powiedzieć, nie wiem (nie czytaj) P64

Aneksy186

P65

A jakie są, Pana/i zdaniem, mocne strony praktyk zawodowych?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. uzupełnienie wiedzy teoretycznej uczniów

2. poznanie przez uczniów realiów pracy w danej firmie

3. możliwość sprawdzenia potencjal-nych kandydatów do pracy

4. szansa na pozyskanie przeszkolo-nych pracowników

5. poznanie uczniów z załogą firmy, integracja

6. dobry wpływ uczniów na starą kadrę firmy

7. „tania siła robocza”8. inne – jakie? ………………… 9. nie ma mocnych stron (nie czytaj)10. trudno powiedzieć, nie wiem (nie

czytaj) P65

P66

A jakie są, Pana/i zdaniem, słabe strony praktyk zawodowych?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. niedostosowanie programu praktyk do potrzeb pracodawców

2. brak programu praktyk 3. trwają zbyt krótko4. konieczność wynagradzania prakty-

kantów 5. niechętne nastawienie i brak zaanga-

żowania praktykantów6. nieodpowiedzialność, lenistwo prak-

tykantów, brak dyscypliny7. nie przynosi to żadnej korzyści pra-

codawcy, jest to strata czasu, energii i pieniędzy (konieczność angażowania się w szkolenie i kontrolowanie prak-tykantów – dużo pracy dla opiekuna praktyk)

8. inne – jakie? ……………… 9. nie ma słabych stron (nie czytaj)10. trudno powiedzieć, nie wiem (nie czy-

taj) P66

P67

Czy współpracują lub współpracowa-li Państwo z jakąś szkołą zawodową, np. poprzez organizację dodatko-wych staży, wycieczek do firmy, dni otwartych, przekazanie jakiś mate-riałów dydaktycznych, itp., aby mieć wpływ na sposób nauki zawodu w tej szkole, aby mieli Państwo potem lepiej wykwalifikowanych pracow-ników?

1. tak2. nie3. nie wiem (nie czytaj)

P67


P68

Czy współpracują lub współpracowa-li Państwo z samorządem lokalnym, aby mieć wpływ na sposób nauki za-wodu w szkołach zawodowych, aby mieli potem Państwo lepiej wykwali-fikowanych pracowników?

1. tak2. nie3. nie wiem (nie czytaj)

P68

P69Czy współpracują lub współpracowa-li Państwo z Powiatowym Urzędem Pracy?

1. tak2. nie3. nie wiem (nie czytaj) P69

P70

Czy byliby Państwo w przyszłości zainteresowani taką współpracą?Ankieter: czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. tak – ze szkołą/uczelnią/ instytucją szkoleniową

2. tak – z samorządem lokalnym3. tak – z Powiatowym Urzędem Pracy4. nie5. nie wiem (nie czytaj) P70

P71

Czy organizują Państwo staże, prak-tyki dla uczniów szkół zawodowych?

1. tak P71

2. nie3. nie wiem (nie czytaj) Q9

P72

,

Jak Pan/i ocenia motywację i zaanga-żowanie w pracę uczniów uczestni-czących w praktykach zawodowych w Pana/i firmie w porównaniu do pozostałych pracowników?Ankieter: wręcz kartę „OCENA” i czytaj odpowiedzi, możesz zaznaczyć tylko jedną odpowiedź.

1. oceniam bardzo źle2. oceniam źle3. oceniam raczej źle4. oceniam raczej dobrze5. oceniam dobrze6. oceniam bardzo dobrze7. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

P73

P73Czy po odbyciu praktyk/stażu istnieje możliwość zatrudnienia w Państwa firmie?

1. tak2. nie3. nie wiem (nie czytaj) Q9

Q9. To już były wszystkie pytania. Dziękuję za udział w badaniu.

Godz. zakończenia wywiadu: |__|__|:|__|__|

Zaświadczam, że wywiad przeprowadziłem(am) samodzielnie. Wszystkie dane zawarte w kwestionariuszu są zgodne z wypowiedziami respondenta. Jestem świadomy konsekwen-cji wynikających z niedopełnienia warunków współpracy.

……………………………….

podpis ankietera

Aneksy188

Aneks 4 - Scenariusz do badania uczniów - 70 min

1. Wstęp – 2 min


▪ Moderator informuje respondenta, że badanie jest współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.


▪ Przedstawienie się respondenta – ile ma lat, do jakiej szkoły i klasy chodzi. Jakiego zawo-du się uczy?

▪ Co lubi w swojej szkole, a co mu się w niej nie podoba? ▪ Jakie ma plany na przyszłość? Jak widzi swoje życie za 10 lat?

3. Ocena sytuacji na rynku pracy – 5 min

▪ Jak ocenia swoje szanse na znalezienie pracy w zawodzie? A na znalezienie pracy w ogó-le w powiecie malborskim?

▪ Jak ocenia sytuację na rynku pracy w Malborku i okolicach? Czy różni się ona od sytuacji w województwie bądź innych regionach Polski?

4. Ocena nauczania w szkole – 15 min

▪ Jak ocenia program nauczania w swojej szkole? Co myśli o doborze przedmiotów? Jakich brakuje, a jakie są jego zdaniem niepotrzebne? Jak ocenia stosunek liczby przedmiotów ogólnych do zawodowych?

▪ Jak ocenia poziom nauczania przedmiotów zawodowych? A jak ogólnych? ▪ Jak ocenia nauczycieli w swojej szkole? Czy uważa ich za kompetentnych w kwestii na-

uczanego przedmiotu? A czy są dobrymi pedagogami (umieją przekazać swoją wiedzę uczniom)? A czy są komunikatywni (wypowiadają się w zrozumiały sposób)?

▪ Jak ocenia warunki panujące w szkole? Czy sprzyjają nauce? Czy może ją utrudniają? Czy szkoła zapewnia wystarczające pomoce dydaktyczne konieczne w nauczaniu? Jak ocenia wyposażenie pracowni / warsztatów? Czego brakuje?

▪ Jak oceniłby nauczanie języków obcych w swojej szkole? A naukę przedsiębiorczości? A przedmiotów informatycznych?

▪ Czy w ich szkole uczniowie maja zapewnione praktyki? Na czym one polegają? Jak wy-glądają? U jakich pracodawców uczniowie odbywają praktyki? Jakie jest podejście pra-codawców? Czy takie praktyki są, zdaniem uczniów, wartościowe? Dlaczego tak uważa?

189Aneks 4 - Scenariusz do badania uczniów

Jakie są mocne, a jakie słabe strony praktyk zawodowych? Czy praktyki te faktycznie zwiększają wiedzę i umiejętności uczniów?

▪ Czy on uczestniczył w praktykach? Jak one wyglądały? Czym się zajmował? Czy chętnie w nich uczestniczył? Dlaczego? Co mu dały? Czego się nauczył?

▪ Jak podchodzi do szkoły i nauki? Czy traktuje to jako nieprzyjemny obowiązek („zło ko-nieczne”) czy raczej szansę na przyszłość? Dlaczego tak do tego podchodzi? Co da mu nauka w tej szkole?

▪ Jak ocenia swoją wiedzę i umiejętności zdobyte w szkole i na praktykach? Czy jest w stanie wskazać swoje braki? Czy uważa, że jego wiedza i umiejętności zostaną uznane za przydatne przez pracodawców? A czy byłyby wystarczające, gdyby zdecydował się kontynuować naukę?

▪ Jak oceniłby swoją wartość jako kandydata do pracy w porównaniu z uczniami/absol-wentami innych typów szkół (innych zawodowych, techników, liceów, szkół wyższych)? Dlaczego tak uważa?

5. Zajęcia dodatkowe – 10 min

▪ Czy korzysta z korepetycji? ▫ Jeśli tak: Z jakich przedmiotów? Dlaczego się na to zdecydował? Czy wynikało to

z jego problemów w nauce? Na czym polegały te problemy? ▫ Jeśli nie: Czy uważa, że ich potrzebuje? Jeśli tak, to dlaczego z nich nie korzysta? ▫ Czy korepetycje to coś naturalnego w ich szkole czy wyjątkowego?

▪ Czy szkoła oferuje uczniom jakieś zajęcia pozalekcyjne? Jakie? Czy są one atrakcyjne dla uczniów? Dlaczego? Jak wyglądają? Czego dotyczą? Czy w nich uczestniczy? Dlaczego? Czy są popularne? Czy jego koledzy w nich uczestniczą? Czy mógłby zaproponować ja-kieś inne zajęcia, w których chętniej by uczestniczył?

▪ A czy uczestniczy w innych zajęcia, które odbywają się poza szkołą? Jakich? Czy są zwią-zane z rozwojem/edukacja czy raczej z hobby? Czy uważa, że udział w nich poprawi jego sytuację na rynku pracy?

▪ Czy angażuje się w działalność społeczną? Na czym ona polega? Czym się zajmuje? Co było jego motywacją do podjęcia tego zajęcia? Co ono mu daje? Czy uważa, że działal-ność ta wpłynie w jakiś sposób na jego pozycję na rynku pracy?

6. Plany na przyszłość – 10 min

▪ Czy po zakończeniu nauki w tej szkole planuje szukać pracy? ▫ Jeśli tak: W jakim zawodzie? Na stałe czy dorywczej? Dlaczego nie planuje kontynu-

owania nauki? ▫ Jeśli nie: Dlaczego nie? Czy planuje kontynuować naukę? Gdzie? W jakim typie szko-

ły? Na jakim kierunku? Dlaczego? ▪ Czy rozważałby emigrację lub przeprowadzkę do innego regionu Polski w celu znalezie-

nia pracy? W jakiej sytuacji się na to zdecyduje? Gdzie by wyjechał? ▪ Czy rozważałby założenie własnej działalności? Dlaczego tak/nie? Na ile to poważne pla-

ny? Jaką chciałby założyć działalność? Czy myśli, że jego plany się powiodą? Dlaczego?

Aneksy190

▪ W jaki sposób będzie szukał pracy po zakończeniu nauki? Jakimi metodami? Jakie są jego zdaniem najbardziej skuteczne? Jak podchodzi do poszukiwania pracy: czy obawia się tego czy traktuje jako wyzwanie?

▪ Czy chciałby pracować przez wiele lat w jednym zawodzie? Czy dopuszcza możliwość zmiany? Czy wolałby pracować w jednej firmie, czy raczej je zmieniać?

▪ Czy dopuszcza możliwość poszukiwania pracy w innym niż wyuczony zawodzie? Dlaczego?

▪ Jak wyobrażałby sobie siebie w pracy? Jak by to wyglądało? Czym by się zajmował? Czy lubiłby swoją pracę? Jak by ją wykonywał?

▪ A jak by sobie wyobraził idealną (ale możliwie realną) pracę dla siebie w przyszłości? Czym by się zajmował? Na jakim stanowisku? Ile by zarabiał? W jaki sposób wykonywał-by tę pracę? Jak by do niej podchodził? Moderator: Staramy się dowiedzieć, jakie posta-wy prezentują uczniowie, czy raczej roszczeniowe, czy motywację do pracy, czy może rezygnację.

▪ Jakie widzi w sobie cechy charakteru, które pomogłyby mu w zdobyciu pracy? Jakie jeszcze?

7. Kształcenie zawodowe w powiecie – 5 min

▪ Czy szkoły zawodowe w powiecie są, jego zdaniem, atrakcyjne dla młodzieży? Dlaczego tak uważa?

▪ Czy myśli, że zainteresowanie kształceniem zawodowym w ostatnich latach się zmniej-szyło czy zwiększyło? Z czego to wynika? Czy to dobrze, czy źle?

▪ Czy uważa, że młodzież w powiecie ma równe szanse co do dostępu do edukacji? Czy zauważył jakąś dyskryminację (ze względu na płeć, miejsce zamieszkania, zamożność)? Kto ma większe, a kto mniejsze szanse na dobre wykształcenie? Z czego to wynika?


▪ Jak ocenia poziom informacji, jaki otrzymał o szkołach zawodowych, kończąc gimna-zjum? Czy te informacje były wystarczające? Czego zabrakło?

▪ Czy otrzymał wystarczającą ilość informacji na temat kierunku kształcenia, jaki wy-brał? Czy, dysponując większą ilością informacji, zdecydowałby się na inny kierunek? Dlaczego?

▪ Czy wybierając szkołę, do której obecnie uczęszcza, zetknął się z poradnictwem zawo-dowym (doradca zawodowy)? Czy ktoś udzielał mu porad odnośnie przyszłego zawodu i sposobu kształcenia? Jak to ocenia? Czy to było potrzebne? Jak w ogóle ocenia, czy takie poradnictwo zawodowe ma sens? Czy powinno być prowadzone? Dlaczego? Czy warto korzystać z takich porad z jego punktu widzenia?

▪ Czy teraz oczekiwałby poradnictwa zawodowego? Czy ma dostęp do informacji o rynku pracy? Czy ich brakuje? Jakich informacji by oczekiwał?

191Aneks 4 - Scenariusz do badania uczniów

9. Życie rodzinne – 10 min

▪ Czy jego rodzice pracują? ▫ Jeśli tak: Czy lubią swoją pracę? Czy opowiadają o niej w domu? Co on myśli o ich

pracach / zawodach? Czy chciałby iść w ich ślady? Dlaczego? ▫ Jeśli nie: Czy brak pracy stanowi dla nich problem? Czy starają się znaleźć pracę? Jak

do on podchodzi o barku pracy rodzica/ów? Co sobie o nich myśli? ▪ Czy rodzice rozmawiają z nim na temat jego nauki, kwestii szkolnych? A na temat przy-

szłości, jego przyszłego zawodu? ▪ Czy respondent ma jakieś problemy w szkole? Moderator: Dopytaj o kwestie: nauki, kon-

taktów z nauczycielami, relacji z rówieśnikami). Czy ma do kogo się zwrócić z tymi pro-blemami?

▪ Czy ma jakieś problemy pozaszkolne? Czy ma jakieś zmartwienia? Czego dotyczą? Czy mogą mieć wpływ na jego zaangażowanie w naukę? Czy ma do kogo się zwrócić z tymi problemami? Moderator: Staramy się delikatnie podpytać o kwestie problemów rodzin-nych, które mogą mieć ewentualny wpływ na motywacje do nauki i pracy?


▪ Jakie ma pomysły na poprawę jakości nauczania zawodowego w powiecie? Co należy zmienić?

▪ Jak ocenia swoje szanse, jako przyszłego absolwenta szkoły zawodowej, na znalezienie pracy?

Aneksy192

Aneks 5 - Ankieta do badania uczniów

Q1. ID Szkoły z próby (podaje ankieter) Q2. ID Klasy z próby (podaje ankieter)

Drodzy koledzy i koleżanki!PBS DGA w Sopocie zajmuje się badaniem opinii publicznej w różnych dziedzinach życia.

Obecnie prowadzimy badanie na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku doty-czące kształcenia zawodowego w ramach projektu pt. „W dobie przemian - nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim”. Badanie jest realizowane w ra-mach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki i jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Zwracamy się do Ciebie z uprzejmą prośbą, abyś zechciał(a) wziąć udział w tej ankiecie. Odpowiedzi zaznaczasz zakreślając kółkiem wybrany numer przy odpowiedzi. Część pytań w ankiecie to tzw. pytania otwarte, które mają wykropkowane miejsce, w które samodzielnie należy wpisać odpowiedź.

Ankieta jest całkowicie anonimowa – nigdzie nie musisz wpisywać swojego imienia i nazwiska. Wyniki badań zostaną opracowane w zbiorczych zestawieniach statystycznych. Bardzo prosimy o szczere odpowiedzi.

Pojawiające się w ankiecie określenie: szkoły zawodowe dotyczy zasadniczych szkół zawodowych, techników i liceów profilowanych. Ostatnie pytanie ma numer N7 – przed oddaniem ankiety upewnij się, że odpowiedziałeś(aś) na wszystkie pytania.

M1. Jakiej jesteś płci?1. dziewczyna2. chłopak

M4. Zaznacz kierunek, w którym się kształcisz1. budownictwo - technik budownictwa, betoniarz-zbrojarz,

technik drogownictwa, stolarz2. ekonomiczne - technik ekonomista3. elektryczno - elektroniczne - technik elektronik, technik

elektryk, monter elektronik4. gastronomiczne - technik organizacji usług gastronomicz-

nych, kucharz małej gastronomii, technik żywienia i gospo-darstwa domowego

5. informatyczne - technik informatyk6. mechaniczne - technik mechanik, technik mechanik lotni-

czy, mechanik pojazdów samochodowych7. plastyczne - technik plastyk 8. turystyczne - technik hotelarstwa, technik obsługi turystycznej9. inne – jakie? ..........................................................................................

M2. Miejsce zamieszkania?1. miasto2. wieś

M3. Czy masz rodzeństwo?1. nie2. tak, jednego brata lub siostrę 3. tak, dwoje lub więcej rodzeństwa

M5. Jakie wykształcenie ma Twój ojciec/opiekun?1. podstawowe2. zasadnicze zawodowe3. średnie4. wyższe5. nie mam ojca/ opiekuna 0 przejdź do M7

M6. Czy Twój ojciec /opiekun pracuje?1. tak pracuje2. nie, nie pracuje

193Aneks 5 - Ankieta do badania uczniów

M7. Jakie wykształcenie ma Twoja matka/ opiekunka?1. podstawowe2. zasadnicze zawodowe3. średnie4. wyższe5. nie mam matki / opiekunki 0 przejdź do M9

M8. Czy Twoja matka /opiekunka pracuje?1. tak pracuje2. nie, nie pracuje

M9. Jak oceniasz warunki materialne (finanso-we) Twojej rodziny?1. bardzo dobre 2. dobre3. przeciętne4. raczej złe5. bardzo złe

M10. Czy jesteś zadowolony(a) ze swojego życia?1. bardzo zadowolony(a)2. raczej zadowolony(a)3. różnie bywa, czasem tak, czasem nie4. raczej niezadowolony(a)5. bardzo niezadowolony(a)

M11. Za jakiego ucznia się uważasz?1. bardzo dobrego2. raczej dobrego3. średniego4. raczej złego5. bardzo złego

M12. Czy jesteś lubiany(a) przez kolegów i koleżanki w szkole?1. tak2. raczej tak3. różnie bywa, niektórzy mnie lubią, niektórzy

nie lubią4. raczej nie5. nie

M13. Jak ocenił(a)byś atmosferę panującą w Twojej szkole?1. bardzo dobra2. raczej dobra3. różnie bywa, czasem dobra, czasem zła4. raczej zła5. zła

M14. Jak oceniasz swoją wiedzę zdobytą w trak-cie dotychczasowej nauki w obecnej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

M15. Jak oceniasz swoje umiejętności i kwalifi-kacje zawodowe zdobyte w trakcie dotychcza-sowej nauki w obecnej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

M16. Na jakie zajęcia w trakcie nauczania powinien być twoim zdaniem położony największy nacisk, aby w przyszłości znaleźć lepszą pracę?

O1. Czy przed wyborem obecnej szkoły korzy-stałeś(aś) z pomocy doradcy zawodowego?1. tak 0 przejdź do O32. nie

O2. Dlaczego nie korzystałeś(aś) z pomocy doradcy zawodowego? (można zaznaczyć więcej odpowiedzi)1. nie wiedziałem(am), że są takie osoby2. nie wiedziałem(am), gdzie znaleźć takiego doradcę3. korzystałem(am) z porady nauczycieli4. korzystałem(am) z porady rodziców5. korzystałem(am) z porady kolegów6. nie miałem(am) takiej potrzeby – sam(a) wie-

działem(am), jaki kierunek wybrać7. inne, jakie …………………………………

Aneksy194

O3. Co zdecydowało o wyborze kierunku kształcenia, o szkole, w której się uczysz? (można zaznaczyć więcej odpowiedzi)1. brak wolnych miejsc w innej klasie2. brak wolnych miejsc w innej szkole3. ograniczony wybór kierunków4. bliskie położenie szkoły od miejsca zamieszkania5. namowa kolegów6. namowa rodziców (opiekunów)7. kontynuacja tradycji rodzinnej8. porada nauczycieli9. porada psychologa, pedagoga szkolnego, do-

radcy zawodowego10. łatwość uzyskania pracy w wybranym zawodzie11. prestiż zawodu12. popularność kierunku13. konieczność szybkiego zdobycia zawodu14. możliwość pracy w trakcie nauki15. zainteresowania16. przypadek17. stan zdrowia, niepełnosprawność18. inne, jakie……………………………………

O4. Czy twoim zdaniem każdy miał takie same szanse dostać się na ten kierunek (bez względu na płeć, miejsce zamieszkania, itd)?1. tak2. nie, opisz krótko, dlaczego

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

O5. Czy przed wyborem kierunku nauki znałeś(aś) ofertę szkół zawodowych z terenu powiatu?1. tak2. nie 0 przejdź do O7

Jeśli w O5 odpowiedziałeś(aś) „tak”O6. Czy twoim zdaniem informacje uzyska-ne na temat oferty szkół zawodowych były wyczerpujące i rzetelne?1. tak2. nie

O7. Jakich informacji wtedy zabrakło?1. możliwość zatrudnienia po danym kierunku2. możliwość dalszej nauki po ukończeniu tego

kierunku3. poziom nauczania w danej szkole 4. atmosfera w danej szkole5. zakup na własną rękę materiałów do ćwiczeń,

praktyk6. konieczność zorganizowania praktyk na własną rękę7. inne, jakie ……………………………………

O8. Czy twoim zdaniem w szkołach zawodo-wych na terenie powiatu brakuje jakiegoś kierunku lub kierunków nauki zawodu?1. tak, wpisz, jakiego, jakich?

…………………………………………………

…………………………………………………

…………………………………………………

O9. Czy tej chwili wybrał(a)byś ten sam kieru-nek nauki?1. tak 0 przejdź do O112. nie

Jeśli w O9 odpowiedziałeś(aś) „nie”O10. Jaki kierunek wybrał(a)byś teraz?

…………………………………………………

O11. Jak oceniasz wyposażenie w pomoce dydaktyczne w swojej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

O12. Gdzie w ramach twojego kierunku odby-wają się zajęcia praktycznej nauki zawodu? 1. w mojej szkole2. w Centrum Edukacji Zawodowej (CEZ)3. u pracodawcówW kolejnych pytaniach O13, O14, O15 oceń wyposażenie niezbędne do nauki zawodu w tych miejscach, które wskazałeś.


O13. Jak oceniasz wyposażenie niezbędne do praktycznej nauki zawodu w swojej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

O14. Jak oceniasz wyposażenie niezbędne do praktycznej nauki zawodu w Centrum Edukacji Zawodowej?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

O15. Jak oceniasz wyposażenie niezbędne do praktycznej nauki zawodu u pracodawcy?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

O16. Jak określił(a)byś relacje między na-uczycielami i uczniami w twojej szkole?1. bardzo dobre2. dobre3. na średnim poziomie4. złe5. bardzo złe

O17. Jak oceniasz komunikatywność nauczy-cieli, z którymi masz zajęcia?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

O18. Jak oceniasz sposób prowadzenia zajęć przez nauczycieli, z którymi masz zajęcia?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

O19. Wskaż te z podanych określeń, które najtrafniej charakteryzują dominujący w szkole stosunek nauczycieli do uczniów? zaznacz maksymalnie 3 odpowiedzi1. sprawiedliwy2. cierpliwy 3. wyrozumiały, 4. oschły w kontaktach z uczniami 5. wymagający6. przyjazny, 7. despotyczny, nieznoszący sprzeciwu8. partnerski9. pogardliwy10. traktujący uczniów obojętnie11. pobłażliwy12. tolerancyjny13. lekceważący

O20. Jak często w ramach zajęć wykorzysty-wane są następujące metody pracy? oceń po kolei każdą metodę

często rzadko nigdy

1. wykład 1 2 32. praca z tekstem 1 2 33. wspólne rozwiązywanie zadań 1 2 34. pokaz 1 2 35. pytania i odpowiedzi 1 2 36. dyskusja 1 2 37. praca w grupach 1 2 3

Aneksy196

8. odgrywanie ról 1 2 39. warsztaty, ćwiczenia 1 2 310. burza mózgów 1 2 3O21. Jak oceniasz zajęcia praktyczne w ramach nauki zawodu w swojej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

O22. Jak oceniasz zajęcia teoretyczne w ramach nauki zawodu w swojej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

O23. Jak oceniasz poziom nauki języków ob-cych w swojej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

O24. Jak oceniasz poziom nauki z obsługi i zastosowania komputerów w swojej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

S1. Czy w trakcie nauki brałeś udział w prakty-kach, stażach organizowanych przez szkołę?1. tak2. nie 0 przejdź do S33. szkoła nie orgasnizowała żadnych praktyk 0

przejdź do S3

Jeśli w S1 odpowiedziałeś(aś) „tak”S2. Jak oceniasz te praktyki ze względu na poziom wiedzy i umiejętności przekazy-wanych przez pracodawców - opiekunów praktyk?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

S3. Czy w trakcie nauki brałeś udział w prak-tykach, stażach organizowanych na własną rękę?1. tak2. nie 0 przejdź do S5

Jeśli w S3 odpowiedziałeś(aś) „tak”S4. Jak oceniasz te praktyki ze względu na poziom wiedzy i umiejętności przekazy-wanych przez pracodawców - opiekunów praktyk?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

S5. Czy uczestniczyłeś(aś) w zajęciach, spotka-niach na temat szukania pracy?1. tak2. nie 0 przejdź do S7

Jeśli w S5 odpowiedziałeś(aś) „tak”S6. Jak oceniasz te spotkania ze względu na poziom wiedzy i umiejętności przekazywa-nych przez prowadzących?1. bardzo dobrze, wiele się dowiedziałem2. dobrze3. na średnim poziomie4. źle5. bardzo źle, niczego się nie dowiedziałem


S7. Jakie widzisz korzyści, mocne strony prak-tyk zawodowych? (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. uzupełnienie wiedzy teoretycznej2. rozwój kompetencji zawodowych3. poznanie środowiska pracy4. szansa na zatrudnienie w firmie5. poznanie procedur, przepisów6. zapoznanie się z prowadzeniem dokumentacji7. poznanie nowych ludzi8. nabycie umiejętności pracy w grupie9. możliwość wpisania w CV10. poznanie kultury organizacyjnej firmy11. stanowią rozrywkę, odpoczynek12. dodatkowe źródło dochodów13. inne, jakie ………………………………14. brak korzyści, mocnych stron

S8. Jakie widzisz słabe strony praktyk zawo-dowych? (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. otrzymywanie prostych, mało ambitnych

zadań2. trwają za krótko, jest ich zbyt mało3. praktykanci traktowani są jak niechciana ko-

nieczność4. brak programu praktyk5. niechętne nastawienie do praktykantów6. nuda7. nie można się niczego nauczyć8. brak możliwości zatrudnienia w firmie orga-

nizacja praktyk w szkole, a nie w firmach9. bez większych konsekwencji można w trak-

cie praktyk wagarować10. inne, jakie ……………………………11. brak negatywnych stron

S9. Czy w szkole organizowane są zajęcia pozalekcyjne dla uczniów?1. tak2. nie 0 przejdź do S11

Jeśli w S9 odpowiedziałeś(aś) „tak”S10. Czy uczestniczysz w jakichś zajęciach pozalekcyjnych?1. tak, wpisz w jakich? …………………………2. nie 0 przejdź do S11

S11. Czy chciał(a)byś uczestniczyć w zajęciach pozalekcyjnych?1. tak2. nie 0 przejdź do S13

Jeśli w S11 odpowiedziałeś(aś) „tak”S12. Jakie zajęcia pozalekcyjne powinny być twoim zdaniem organizowane w szkole?

S13. Czy w trakcie nauki brałeś(aś) udział w dodatkowych kursach i szkoleniach (poza progra-mem szkolnym)? (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. nie brałem/am udziału w żadnych kursach poza szkołą2. Języki obce, jakie ……………………………………………………………………………………3. Informatyka i wykorzystanie komputerów4. Usługi transportowe (np. Prawo jazdy, Obsługa wózków jezdniowych, Przewóz osób i towaru)5. Rozwój osobowościowy i kariery zawodowej 6. Sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami (np. Obsługa kas fiskalnych,

Obsługa klienta)7. Zarządzanie i administrowanie8. Rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna9. Prace sekretarskie i biurowe 10. Opieka zdrowotna (np. Masaż leczniczy, Kurs pierwszej pomocy)11. Opieka społeczna, w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi, starszymi, dziećmi, wolontariat12. Ochrona własności i osób 13. Mechanika, metalurgia, energetyka, elektronika, telekomunikacja, miernictwo, naprawa i konser-

wacja pojazdów (np. Techniki spawalnicze)14. Prawo15. Architektura i budownictwo16. Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja (np. Pilot wycieczek)17. Usługi gastronomiczne18. Usługi fryzjerskie, kosmetyczne 19. Inne obszary szkoleń – jakie? …………………………………………………………………………

Aneksy198

S14. W jakich dodatkowych szkoleniach, kursach chciał(a)byś wziąć udział? (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. nie chcę brać udziału w żadnych kursach, szkoleniach 0 przejdź do S162. Języki obce, jakie ……………………………………………………………………………………3. Informatyka i wykorzystanie komputerów4. Usługi transportowe (np. Prawo jazdy, Obsługa wózków jezdniowych, Przewóz osób i towaru)5. Rozwój osobowościowy i kariery zawodowej 6. Sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami (np. Obsługa kas fiskalnych, Ob-

sługa klienta)7. Zarządzanie i administrowanie8. Rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna9. Prace sekretarskie i biurowe 10. Opieka zdrowotna (np. Masaż leczniczy, Kurs pierwszej pomocy)11. Opieka społeczna, w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi, starszymi, dziećmi, wolon-

tariat12. Ochrona własności i osób 13. Mechanika, metalurgia, energetyka, elektronika, telekomunikacja, miernictwo, naprawa i konser-

wacja pojazdów (np. Techniki spawalnicze)14. Prawo15. Architektura i budownictwo16. Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja (np. Pilot wycieczek)17. Usługi gastronomiczne18. Usługi fryzjerskie, kosmetyczne 19. Inne obszary szkoleń – jakie? …………………………………………………………………………

S15. Czym kierowałeś się przy wyborze poszczególnych kursów i szkoleń? (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. podnoszenie szans na znalezienie zatrudnienia2. każda umiejętność może się przydać3. rozwój osobisty4. podnoszenie kwalifikacji dla satysfakcji5. pogłębianie zainteresowań6. podnoszenie kwalifikacji „na wszelki wypadek”7. posiadanie „papierka”8. inne ……………………………………………

S16. Czy w trakcie nauki w tej szkole miałe-ś(aś)/ masz jakiekolwiek problemy z przed-miotami (z zaliczeniem ich, ze zrozumie-niem niektórych aspektów poruszanych na zajęciach)?1. tak 2. raczej tak 3. raczej nie 0 przejdź do S194. nie 0 przejdź do S19

S17. Które przedmioty sprawiały/sprawiają ci największą trudność?

……………………………………………………

S18. Czy w związku z tymi problemami korzy-stałeś/ korzystasz z korepetycji?1. tak2. nie

S19. Czy pracujesz lub w ciągu ostatniego roku pracowałeś jako wolontariusz?1. tak2. nie

S20. Czy należysz do jakiejś organizacji mło-dzieżowej, stowarzyszenia, grupy nieformal-nej (czy udzielasz się społecznie)?1. tak - wpisz do jakiej ………………………………2. nie


P1. Czy po zakończeniu nauki w obecnej szkole zamierzasz podjąć pracę? 1. tak – w pełnym wymiarze czasu pracy2. tak – pracę dorywczą3. w tej chwili już pracuję4. nie – zamierzam nadal się uczyć5. nie wiem, trudno powiedzieć

P2. Jakie posiadasz umiejętności, cechy, które pomogą (pomogły) w znalezieniu pracy? (można zaznaczyć więcej odp.)1. znajomość języka obcego, jakiego

…………………………………….…….…….2. obsługa komputera3. obsługa urządzeń związanych z wykonywa-

nym zawodem4. obsługa specjalistycznych narzędzi, maszyn

(w ramach wykonywanej pracy)5. prawo jazdy6. jestem przedsiębiorczy7. potrafię pracować w grupie8. jestem komunikatywny, potrafię zaprezento-

wać siebie9. mam wysokie poczucie własnej wartości10. inne, jakie ……………………………………11. nie posiadam żadnych

P3. Jak oceniasz swoje szanse na znalezienie pracy w swoim zawodzie?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

P4. Jak oceniasz swoje szanse na znalezienie jakiejkolwiek pracy?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

P5. Osoby z jakim wykształceniem, twoim zdaniem, najszybciej znajdą pracę?1. z zawodowym2. ze średnim3. z wyższym4. wykształcenie nie ma na to wpływu5. nie wiem, trudno powiedzieć

P6. Gdzie chciał(a)byś znaleźć pracę?1. w mojej miejscowości2. w innej miejscowości, ale w moim powiecie3. na terenie województwa4. w innym województwie – jakim? ………………………………5. w innym kraju - w jakim? ………………………………

P7. Jakiego wsparcia będziesz potrzebował po zakończeniu obecnej szkoły? (można za-znaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. nie będę potrzebował żadnego wsparcia2. pomoc w znalezieniu pracy3. spotkania z doradcą zawodowym4. pomoc w napisaniu CV i listu motywacyjnego5. szkolenia dokształcające6. pomoc w otworzeniu własnego biznesu7. inne, jakie? ………………………………

P8. Jakie masz oczekiwania wobec pierwsze-go pracodawcy (pierwszego po ukończeniu szkoły)? (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. praca w mojej miejscowości zamieszkania2. wysokie wynagrodzenie3. ulgowe traktowanie ze względu na koniecz-

ność wdrożenia się do pracy4. pakiet szkoleń i kursów5. możliwość pracy i dalszej nauki6. zatrudnienie na pełny etat7. inne, jakie? ………………………………

Aneksy200

P9. Jakiego wynagrodzenia netto („na rękę”) oczekujesz od razu po szkole?

|__|__|__|__|__|__|zł

P10. Jakiego wynagrodzenia netto („na rękę”) oczekujesz po 5 latach od zakończenia szkoły?

|__|__|__|__|__|__|zł

P11. Czy po szkole zamierzasz zarejestrować się w Powiatowym Urzędzie Pracy?1. tak, od razu po zakończeniu szkoły2. tak, jeśli nie znajdę pracy3. nie 0 przejdź do N14. nie wiem, trudno powiedzieć 0 przejdź do N1

P12. Z jakich powodów zamierzasz rejestro-wać się w Powiatowym Urzędzie Pracy?1. pomoc w znalezieniu pracy2. pomoc w znalezieniu stażu3. ubezpieczenie 4. możliwość korzystania ze świadczeń pomocy

społecznej5. możliwość udziału w szkoleniach6. konsultacje u doradcy zawodowego7. inne, jakie? ……………………………………

N1. Czy po zakończeniu obecnej szkoły po-dejmiesz dalszą naukę?1. tak 0 przejdź do N32. raczej tak 0 przejdź do N33. raczej nie 4. nie

N2. Dlaczego nie chcesz się już uczyć?muszę podjąć pracę1. chcę podjąć pracę2. nie muszę już się uczyć3. wyjeżdżam za granicę4. inne, jakie ……………………………………– po tym pytaniu zakończ ankietę

N3. Gdzie zamierzasz podjąć naukę?1. w moim powiecie2. poza moim powiatem, w jakim mieście ……………………………… (wpisz nazwę)

N4. W jakiej szkole zamierzasz podjąć dalszą naukę?1. szkoła wyższa 2. szkoła policealna3. szkoła średnia 4. inna jaka ………………………………………

N5. Dlaczego wybrałeś(aś) taką szkołę (cho-dzi o tę, w której zamierzasz kontynuować naukę)? (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. bliskie położenie szkoły od miejsca zamiesz-

kania2. namowa kolegów3. namowa rodziców (opiekunów)4. kontynuacja tradycji rodzinnej5. porada psychologa, pedagoga, doradcy za-

wodowego6. łatwość uzyskania pracy w wybranym zawo-

dzie7. prestiż zawodu 8. popularność kierunku9. konieczność szybkiego zdobycia zawodu 10. możliwość pracy w trakcie nauki11. zainteresowania 12. przypadek13. inne, jakie …………………………………

N6. Jaki kierunek wybrałeś(aś)?

…………………………………………………

N7. Czy wybrana szkoła (dalszy kierunek kształ-cenia) jest zgodna z wyuczonym zawodem? 1. tak2. nie

To były już wszystkie pytania, dziękujemy za wypełnienie ankiety!

201Aneks 6 - Scenariusz do badania kadry zarządzającej i pedagogicznej

Aneks 6 - Scenariusz do badania kadry zarządzającej i pedagogicznej - 60 min

1. Wstęp – 2 min




▪ Przedstawienie się respondenta – w jakiej szkole pracuje, jakie są jego obowiązki, jakich przedmiotów uczy.

▪ Co lubi w szkole, w której pracuje, a co mu się w niej nie podoba?

3. Kształcenie a potrzeby rynku pracy – 5 min

▪ Czy jego zdaniem szkoła stara się nadążać za potrzebami pracodawców z powiatu mal-borskiego? Czy w ogóle są one brane pod uwagę? Skąd jego szkoła zna potrzeby praco-dawców?

▪ Czy jego szkoła jest w stanie zmieniać profile kształcenia zgodnie z potrzebami praco-dawców? Od czego to zależy?

▪ Jak zmieniał się profil kształcenia w ich szkole w ostatnich kilku latach? Co spowodowało te zmiany? Czy z perspektywy czasu zmiany były dobrym rozwiązaniem? Dlaczego?

▪ Czy szkoła współpracuje z pracodawcami? Dlaczego tak/nie? Na czym polega ta współ-praca? Czy są z niej zadowoleni? Co daje szkole ta współpraca?

4. Proces kształcenia – 15 min

▪ Jak zorganizowany jest proces kształcenia w ich szkole? Od czego on zależy? Czy jest to skuteczny proces? Czy wymaga zmian? Jakich?

▪ Co myśli o programie nauczania, jaki realizuje się w szkole? Jakie są jego mocne, a jakie słabe strony? Czy uwzględnia on aktualne potrzeby pracodawców? Jaki jest stosunek przedmiotów ogólnych i zawodowych? Czy to odpowiednia proporcja?

▪ A na jakim programie nauczania on sam pracuje w ramach swojego przedmiotu? Czy wprowadza modyfikacje/innowacje do podstawy programowej MEN? Jakie? Jak ocenia samą podstawę programową? Moderator: Krótka wypowiedź respondenta.

▪ Czy ma jakieś sposoby na „dotarcie” do uczniów? Czy stara się jakoś urozmaicać lekcje?

Aneksy202

Jak powinno wyglądać skuteczne nauczanie tego pokolenia, które jest obecnie w szko-le? Czy on stara się to brać pod uwagę / wcielać w życie? W jaki sposób?

▪ Jak oceniłby nauczanie języków obcych w swojej szkole? A naukę przedsiębiorczości? A przedmiotów informatycznych?

▪ Co sądzi na temat korepetycji? Czy, jego zdaniem, są one potrzebne uczniom tej szkoły? Dlaczego? Jak wielu z nich korzysta z korepetycji? Co na to wpływa? Czy korepetycje w ich szkole są popularne?

▪ Kto dba w ich szkole o zabezpieczenie praktyk dla uczniów: szkoła czy sami uczniowie? Czy to dobry sposób? Jak ocenia poziom praktyk odbywanych u pracodawców? Czym uczniowie zajmują się na praktykach? Co uczniowie wynoszą z takich praktyk? Czy wie-dza i umiejętności, jakie uzyskują będą im później potrzebne? Dlaczego? Co lub kto de-cyduje o jakości praktyk? Czy szkoła w jakiś sposób kontroluje przebieg i jakość praktyk? Jak to się odbywa? Co można zrobić, aby praktyki były bardziej wartościowe?

▪ Czy szkoła oferuje uczniom zajęcia pozalekcyjne? Jakie? Od czego zależy dobór zajęć? Kto na to wpływa? Czy uczniowie chętnie w nich uczestniczą? Czy zajęcia w jakiś sposób mają wpływ na przyszłą pozycję uczniów na rynku pracy?

▪ Jak ocenia wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne? Jak ocenia wyposażenie pra-cowni/warsztatów? A jak sal do nauki przedmiotów ogólnokształcących lub teorii zawo-du? Czy warunki lokalowe i techniczne są wystarczające do nauki zawodu?

5. Efekty kształcenia – 10 min

▪ Jak oceniają efekty kształcenia uczniów w ich szkole? Dlaczego tak je oceniają? Jak wypa-dają na tle uczniów innych szkół zawodowych? Z czego to wynika? Co wpływa na wyniki uczniów w szkole? Jak można je poprawiać?

▪ Czy mają problemy wychowawcze z uczniami? Czy to częste zjawisko? Co jest tego przy-czyną? Jak można to zmienić? Czy te problemy mogą mieć wpływ na sytuację absolwen-tów na rynku pracy?

▪ A czy uczniowie mają problemy z nauką? Z czego to wynika? Jak można to zmienić? Czy te problemy mogą mieć wpływ na sytuację absolwentów na rynku pracy?

▪ Jakie jest nastawienie uczniów do nauki zawodu? Z czego ono wynika? Czy wpływa na efekty nauczania?

▪ Czy dostrzegają w uczniach postawy przedsiębiorcze? Czy szkoła kształtuje je lub rozwi-ja? W jaki sposób?

▪ Czy, jego zdaniem, absolwenci są gotowi do wejścia na rynek pracy? Moderator: Dopytaj o przygotowanie merytoryczne i gotowość psychiczną.

6. Kompetencje nauczycieli – 10 min

Moderator: Pytania o ocenę własną dotyczą tylko nauczycieli. ▪ Jak oceniłby kompetencje nauczycieli ze swojej szkoły? Czy ich wiedza jest wystarczają-

ca na potrzeby prowadzonych przedmiotów? A umiejętności pedagogiczne? A jak oce-niłby własną wiedzę i umiejętności?

▪ Jakie metody nauczania stosowane są w szkole?

203Aneks 6 - Scenariusz do badania kadry zarządzającej i pedagogicznej

▪ Czy nauczyciele w tej szkole mają możliwości doskonalenia swoich umiejętności? Czy takie doskonalenie leży w gestii nauczyciela czy szkoła je zapewnia? Jak oceniłby roz-wój własny i swoich kolegów? Czy jego zdaniem jest on wystarczającym, aby nadążyć za zmianami w nauce, technologii, gospodarce?

▪ Czy nauczyciele rozwijają się w kwestii nowoczesnych metod nauczania? Na czym to polega?

▪ Czy uczniowie mogą liczyć w szkole na doradztwo dotyczące wyboru zawodu lub dalszej nauki? Kto się tym zajmuje? Czy nauczyciele doradzają uczniom? Czy uczniowie potrze-bują takich porad? Czy z nich korzystają?

7. Sytuacja szkoły – 5 min

Moderator: Poniższe zagadnienia dotyczą tylko dyrektorów. ▪ W jakiej sytuacji znajduje się szkoła? Jak wyglądają jej finanse? Czy jej sytuacja jest na

tyle dobra, że może w pełni spełniać swoje zadania? Jeśli nie, jaka część działalności szko-ły jest niedofinansowana?

▪ Czy szkoła może liczyć na pomoc jakichś instytucji / organizacji? A jak oceniają wsparcie samorządu?

▪ W jaki sposób szkoła pozyskuje dodatkowe finanse na swoją działalność? ▪ Jakie programy rozwojowe wprowadzono w ich szkole?




▪ Czy uważa, że młodzież w powiecie ma równe szanse co do dostępu do edukacji? Czy zauważył jakąś dyskryminację (ze względu na płeć, miejsce zamieszkania, zamożność)? Kto ma większe, a kto mniejsze szanse na dobre wykształcenie? Z czego to wynika?


▪ Jak ocenia kształcenie zawodowe w szkole? ▪ Jak ocenia szanse uczniów na znalezienie pracy w przyszłości bądź dalszą naukę? ▪ Co by się musiało stać / zmienić, aby jakość kształcenia zawodowego w ich szkole pod-

niosła się?

Aneksy204

Aneks 7- Ankieta do badania kadry zarządzającej i pedagogicznej

Q1. ID Szkoły z próby (w trakcie rozdawania wpisuje ankieter)

Drodzy Państwo!PBS DGA w Sopocie zajmuje się badaniem opinii publicznej w różnych dziedzinach życia.

Obecnie prowadzimy badanie na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku doty-czące kształcenia zawodowego w ramach projektu pt. „W dobie przemian - nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim”. Badanie jest realizowane w ra-mach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki i jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Zwracamy się do Pana/Pani z uprzejmą prośbą o wzięcie udziału w tej ankiecie. Odpo-wiedzi należy zaznaczyć zakreślając kółkiem wybrany numer przy odpowiedzi. W większości pytań można zaznaczyć tylko jedną odpowiedź, tam gdzie można zaznaczyć więcej jest to zaznaczone przy pytaniu. Część pytań w ankiecie to tzw. pytania otwarte, w których należy udzielić odpowiedzi opisowej.

Ankieta jest całkowicie anonimowa – nigdzie nie trzeba wpisywać swojego imienia i nazwiska. Wyniki badań zostaną opracowane w zbiorczych zestawieniach statystycznych i w formie raportu przekazane Powiatowemu Urzędowi Pracy. Końcowym efektem prac bę-dzie stworzenie Strategii rozwoju edukacji zawodowej na lata 2010-2015. Dokument ten zostanie wysłany do szkół zawodowych w powiecie, tak aby wszyscy mogli korzystać z wyni-ków i rekomendacji.

Bardzo prosimy o szczere odpowiedzi. Prosimy o wrzucenie wypełnionych ankiet do urn z logo PBS DGA znajdujących się w sekretariacie szkoły.

Pojawiające się w ankiecie określenie: szkoły zawodowe dotyczy zasadniczych szkół za-wodowych, techników i liceów profilowanych.

Ankieta skonstruowana jest z trzech bloków: ▪ dyrektorzy szkół wypełniają całą ankietę - bloki 1, 2 i 3, ▪ nauczyciele przedmiotów zawodowych – bloki 1 i 2, ▪ natomiast nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących – blok 1.

M1. Płeć1. kobieta2. mężczyzna

M2. Wiek

|__|__| lat

M3. Łączny staż pracy w oświacie (w latach)

|__|__| lat

M4. Staż pracy w obecnej szkole (w latach)

|__|__| lat

205Aneks 7 - Ankieta do badania kadry zarządzającej i pedagogicznej

M5. Stopień awansu zawodowego – kadra pedagogiczna i zarządzająca (zastępcy dy-rektorów szkół zaznaczają wyłącznie stopień awansu zawodowego)1. nauczyciel stażysta2. nauczyciel kontraktowy3. nauczyciel mianowany4. nauczyciel dyplomowany5. dyrektor szkoły

M7. Nauczany przedmiot zawodowy w ramach kierunku:1. budownictwo - technik budownictwa,

betoniarz-zbrojarz, technik drogownictwa, stolarz

2. ekonomiczne - technik ekonomista3. elektryczno - elektroniczne - technik elek-

tronik, technik elektryk, monter elektronik4. gastronomiczne - technik organizacji usług

gastronomicznych, kucharz małej gas-tronomii, technik żywienia i gospodarstwa domowego

5. informatyczne - technik informatyk6. mechaniczne - technik mechanik, technik

mechanik lotniczy, mechanik pojazdów samochodowych

7. plastyczne - technik plastyk 8. turystyczne - technik hotelarstwa, technik

obsługi turystycznej9. inne – jakie? …………………………………

M6. Nauczany przedmiot1. ogólnokształcący 0 przejdź do K12. zawodowy 0 przejdź do M7

Blok 1 - dla wszystkich nauczycieli i dyrektorów szkół

K1. Jak ocenia Pan (Pani) poziom nauczania w tej szkole w porównaniu z innymi szkołami zawodowymi w powiecie?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko6. nie wiem, trudno powiedzieć

K2. Jak ocenia Pan (Pani) poziom nauczania w tej szkole w porównaniu z innymi szkoła-mi zawodowymi w województwie?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko6. nie wiem, trudno powiedzieć

K3. Jakie mocne strony dostrzega Pan (Pani) w aktualnych programach nauczania?

……………………………………………………

……………………………………………………

K4. Jakie słabe strony dostrzega Pan (Pani) w aktualnych programach nauczania?

…………………………………………………

…………………………………………………

K5. Czy Pana (Pani) zdaniem w ciągu ostatnich 5 lat nastąpił wśród młodzieży spadek czy wzrost zainteresowania kształceniem zawodowym?1. zdecydowanie spadek zainteresowania2. raczej spadek zainteresowania3. poziom zainteresowania nie zmienił się4. raczej wzrost zainteresowania5. zdecydowanie wzrost zainteresowania6. nie wiem, trudno powiedzieć

K6. Czy Pana (Pani) zdaniem w ciągu najbliższych 5 lat nastąpi wśród młodzieży spadek czy wzrost zainteresowania kształ-ceniem zawodowym?1. zdecydowanie spadek zainteresowania2. raczej spadek zainteresowania3. poziom zainteresowania nie zmieni się4. raczej wzrost zainteresowania5. zdecydowanie wzrost zainteresowania6. nie wiem, trudno powiedzieć

Aneksy206

K7. Czy szkoła, w której Pan(i) uczy daje uczniom dobre podstawy do kontynuowania nauki?1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. niektóre kierunki tak, niektóre nie4. raczej nie5. zdecydowanie nie6. nie wiem, trudno powiedzieć

K8. Czy w szkole organizowane są spotka-nia dla uczniów dotyczące poradnictwa zawodowego?1. tak2. nie 0 przejdź do K103. nie wiem, trudno powiedzieć 0 przejdź do

K10

Jeśli w K8 odpowiedział(a) Pan (Pani) „tak”K9. Czy spotkania dotyczące poradnictwa zawodowego prowadzą nauczyciele, czy osoby spoza szkoły?1. wyłącznie nauczyciele2. wyłącznie osoby spoza szkoły3. zarówno nauczyciele jak i osoby spoza szkoły4. nie wiem, trudno powiedzieć

K10. Czy w szkole organizowane są spo-tkania uczniów z pracodawcami (inne niż praktyki zawodowe)?1. tak2. nie3. nie wiem

K11. Czy w szkole wprowadzone są program/programy rozwojowy(e)?1. tak2. Proszę wpisać, jaki/jakie? Czego dotyczy/ dotyczą?

…………………………………………………

…………………………………………………

Jeśli w K11 odpowiedział(a) Pan (Pani) „tak”K12. Jak ocenia Pan (Pani) efektywność tych programów?1. we wszystkich przypadkach są efektywne2. w większości przypadków są efektywne3. w niektórych przypadkach są efektywne,

w niektórych przypadkach nie4. w większości przypadków nie są efektywne5. w żadnym przypadku nie są efektywne6. nie wiem, trudno powiedzieć

K13. Jak ocenia Pan (Pani) wyposażenie sal dydaktycznych w swojej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko6. nie wiem, trudno powiedzieć

K14. Jak ocenia Pan (Pani) wyposażenie nie-zbędne do nauki zawodu w swojej szkole?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko6. nie wiem, trudno powiedzieć

U1. Jak ocenił(a)by Pan (Pani) uczniów, z który-mi prowadzi Pan (Pani) zajęcia ze względu na ich podejście do nauki?1. bardzo wysoko – zdecydowana większość jest

aktywna na lekcjach i chce się uczyć2. wysoko - większość jest aktywna na lekcjach

i chce się uczyć3. na średnim poziomie – niektórzy są aktywni na

lekcjach i chcą się uczyć, niektórzy nie4. nisko - większość nie udziela się na lekcjach i nie

chce się uczyć5. bardzo nisko – zdecydowana większość nie

udziela się na lekcjach i nie chce się uczyć

U2. Jak ogólnie ocenił(a)by Pan (Pani) uczniów, z którymi prowadzi Pan (Pani) zajęcia pod względem społecznym?1. bardzo wysoko – zdecydowana większość

udziela się społecznie, należy do grup mło-dzieżowych

2. wysoko - większość udziela się społecznie, należy do grup młodzieżowych

3. na średnim poziomie – niektórzy udzielają się społecznie, niektórzy nie

4. nisko – większość nie udziela się społecznie i nie należy do grup młodzieżowych

5. bardzo nisko – zdecydowana większość nie udziela się społecznie i nie należy do grup młodzieżowych


U3. Jak ocenił(a)by Pan (Pani) uczniów, z który-mi prowadzi Pan (Pani) zajęcia pod względem wychowawczym?1. bardzo wysoko – zdecydowana większość nie

stwarza problemów wychowawczych2. wysoko - większość nie stwarza problemów

wychowawczych3. na średnim poziomie – niektórzy stwarzają pro-

blemy wychowawcze, niektórzy nie4. nisko – większość stwarza problemy wychowaw-

cze5. bardzo nisko – zdecydowana większość stwarza

problemy wychowawcze

U4. Z jakimi problemami dotyczącymi uczniów najczęściej się Pan (Pani) spotyka? (proszę zaznaczyć maksymalnie 3 odpowiedzi)1. niechęć do nauki2. mała aktywność na zajęciach3. niechęć do udziału w praktykach4. wysoka absencja5. przemoc werbalna wobec innych uczniów6. przemoc werbalna wobec nauczycieli7. agresywne zachowania i przemoc fizyczna

wobec innych uczniów8. agresywne zachowania i przemoc fizyczna

wobec nauczycieli9. papierosy, alkohol, narkotyki, inne używki10. wandalizm11. kradzieże12. inne, jakie?..............................................

U5. Czy w szkole organizowane są zajęcia poza-lekcyjne dla uczniów?1. tak2. Proszę wpisać, jakie?

……………………………………………………

……………………………………………………

Jeśli w U5 odpowiedział(a) Pan (Pani) „tak”U6. Jak ocenia Pan (Pani) organizowane zajęcia pozalekcyjne dla uczniów?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko6. nie wiem, trudno powiedzieć

U7. Jakie inne zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne przydałyby się uczniom?

…………………………………………………………..…………………………………………… 0 po tym pytaniu przejdź do U9

Jeśli w U5 odpowiedział Pan (Pani) „nie” lub „nie wiem”U8. Czy w szkole powinny być organizowane zajęcia pozalekcyjne dla uczniów?1. tak2. Proszę wpisać, jakie?

……………………………………………………

……………………………………………………

U9. Jakie widzi Pan (Pani) przeszkody w organizowaniu zajęć pozalekcyjnych dla uczniów? (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. nie ma żadnych przeszkód2. niska frekwencja na takich zajęciach3. małe zainteresowanie uczniów tematyką

zajęć4. przemęczenie uczniów zajęciami obowiąz-

kowymi5. problem z dojazdami uczniów z mniejszych

miejscowości6. inne, jakie…………………………………

U10. Czy w szkole są uczniowie, którzy potrze-bują korepetycji?1. tak2. nie 0 przejdź do N1

Jeśli w U10 odpowiedział(a) Pan (Pani) „tak”U11. Z jakich przedmiotów Pana (Pani) zda-niem potrzebne byłyby korepetycje?

…………………………………………………

Aneksy208

N1. Czy ma Pan (Pani) możliwość ciągłego roz-woju zawodowego?1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. czasami tak, czasami nie4. raczej nie5. zdecydowanie nie

N2. Czy uczestniczył(a) Pan (Pani) w szkoleniach z zakresu nowoczesnych metod nauczania?1. tak2. nie

N3. Czy chciał(a)by Pan (Pani) uczestniczyć (ponownie uczestniczyć) w szkoleniach z zakresu nowoczesnych metod nauczania?1. tak2. nie

N4. Ile czasu poświęca Pan (Pani) na przygoto-wanie się do zajęć z uczniami?1. codziennie ponad dwie godziny2. codziennie od godziny do dwóch3. codziennie od 30 minut do godziny4. codziennie od 10 do 30 minut5. w miarę potrzeb (np. raz w tygodniu)6. przy moim doświadczeniu nie muszę się już

przygotowywać

N5. Z czego korzysta Pan (Pani) przygoto-wując zajęcia? (proszę zaznaczyć maksy-malnie 2 odpowiedzi)1. z poradnika metodycznego 2. z innych źródeł, np. innych poradników,

książek, Internetu3. samodzielnie opracowuję przebieg zajęć na

4. podstawie własnych pomysłów5. przy moim doświadczeniu nie muszę się już

przygotowywać

N6. W jaki sposób prowadzi Pan (Pani) zajęcia?1. staram się trzymać zaplanowanego przebiegu

i w całości go zrealizować2. zachowuję się elastycznie i dostosowuję tok

zaplanowanych zajęć do wydarzeń na lekcji3. planuję kolejne działania na bieżąco, bez wcze-

śniejszych przygotowań, korzystając ze swojego doświadczenia i materiałów edukacyjnych

N7. Jak często sprawdza Pan (Pani) wiedzę swoich uczniów (chodzi o wszystkie formy sprawdzania wiedzy, np. przepytywanie, sprawdziany, klasówki, itd.)?1. prawie na każdej lekcji2. co najmniej dwa razy w miesiącu3. raz w miesiącu4. zawsze wtedy, gdy kończę opracowanie

kolejnej części materiału5. rzadko6. nigdy, przecież i tak wiem, co moi uczniowie

umieją

N8. Jak często w ramach zajęć wykorzystuje Pan/Pani następujące metody prowadzenia zajęć? Proszę ocenić wszystkie metody.

często rzadko nigdy

1. wykład 1 2 3

2. praca z tekstem 1 2 3

3. wspólne rozwiązywanie zadań 1 2 3

4. pokaz 1 2 3

5. pytania i odpowiedzi 1 2 3

6. dyskusja 1 2 3

7. praca w grupach 1 2 3

8. odgrywanie ról 1 2 3

9. warsztaty, ćwiczenia 1 2 3

10. burza mózgów 1 2 3


Blok 2 - dla nauczycieli przedmiotów zawodowych i dla dyrektorów szkół

K15. Czy Pana (Pani) zdaniem kierunki i pro-gramy nauczania w tej szkole odpowiadają potrzebom rynku pracy?1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. raczej nie4. zdecydowanie nie5. nie wiem, trudno powiedzieć

K16. Czy Pana (Pani) zdaniem szkoła szybko reaguje na zmieniające się potrzeby rynku pracy?1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. raczej nie4. zdecydowanie nie5. nie wiem, trudno powiedzieć

K17. Czy w ciągu ostatnich 5 lat szkoła wpro-wadzała nowe kierunki kształcenia zawodo-wego?1. tak2. nie 0 przejdź do K203. nie wiem, trudno powiedzieć 0 przejdź do K20

Jeśli w K17 odpowiedział(a) Pan (Pani) „tak”K18. Czy nowoutworzone kierunki cieszą się zainteresowaniem?1. we wszystkich przypadkach tak2. w większości przypadków tak3. w niektórych przypadkach tak, w niektórych

przypadkach nie4. w większości przypadków nie5. w żadnym przypadku nie6. nie wiem, trudno powiedzieć

K19. Które z nowoutworzonych kierunków cieszą się największym zainteresowaniem?

……………………………………………………

……………………………………………………

K20. Czy w ciągu ostatnich 5 lat w szkole mia-ła miejsce modyfikacja programu nauczania w ramach istniejących kierunków?1. tak2. nie 0 przejdź do K223. nie wiem, trudno powiedzieć 0 przejdź do K22

Jeśli w K20 odpowiedział(a) Pan (Pani) „tak”K21. Czy te zmiany były Pana (Pani) zdaniem uzasadnione?1. we wszystkich przypadkach tak2. w większości przypadków tak3. w niektórych przypadkach tak, w niektórych

przypadkach nie4. w większości przypadków nie5. w żadnym przypadku nie6. nie wiem, trudno powiedzieć

K22. Jakie zmiany należałoby wprowadzić, aby usprawnić proces kształcenia w ramach szkolnictwa zawodowego? (można zazna-czyć więcej niż jedną odpowiedź)1. więcej zajęć praktycznych2. bardziej aktualny program nauczania3. współpraca szkół z firmami, instytucjami –

organizacja praktyk, staży4. wprowadzanie nowoczesnych metod naucza-

nia5. konsultacje szkół z firmami i instytucjami w sprawie zakresu i ilości zajęć

6. inne – jakie? ………………………………………………7. nic nie musi się zmienić, jest dobrze 8. nie wiem, trudno powiedzieć

K23. Jak ogólnie ocenia Pan (Pani) kształcenie modułowe w ramach szkolnictwa zawodowego?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko6. nie wiem, trudno powiedzieć

Aneksy210

K24. Czy na terenie powiatu malborskiego są firmy, które angażują się w sposób nauczaniazawodu w tej szkole zawodowej (chodzi np. o organizację dodatkowych staży, organizo-wanie dni otwartych w firmach, przekazywa-nie materiałów dydaktycznych)?1. tak2. tak, ale są to sporadyczne przypadki3. nie4. nie wiem, trudno powiedzieć

K25. Czy Pana (Pani) zdaniem firmy z powia-tu malborskiego powinny angażować się w sposób nauczania zawodu w tej szkole za-wodowej (chodzi np. o organizację dodatko-wych staży, organizowanie dni otwartych w firmach, przekazywanie materiałów dy-daktycznych)?1. zdecydowanie tak2. raczej tak4. raczej nie5. zdecydowanie nie6. nie wiem, trudno powiedzieć

U12. Czy szkoła przygotowuje uczniów dozdania egzaminów zawodowych?1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. niektóre kierunki tak, niektóre nie4. raczej nie5. zdecydowanie nie 6. nie wiem, trudno powiedzieć

U13. Czy szkoła przygotowuje uczniów do pracy w wyuczonym zawodzie?1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. niektóre kierunki tak, niektóre nie4. raczej nie5. zdecydowanie nie 6. nie wiem, trudno powiedzieć

U14. Czy szkoła organizuje praktyki zawo-dowe, czy uczniowie powinni znaleźć je na własną rękę?1. szkoła organizuje praktyki zawodowe2. uczniowie szukają praktyk na własną rękę3. obie możliwości są stosowane w szkole

U15. Kto powinien odpowiadać za praktyki zawodowe?1. wyłącznie szkoła 2. szkoła, ale uczeń powinien mieć też możli-

wość znalezienia praktyk na własną rękę3. uczniowie, ale jeśli mieliby problemy, szkoła

powinna im pomóc w znalezieniu praktyk4. wyłącznie uczniowie5. nie wiem, trudno powiedzieć

U16. Jak ocenia Pan (Pani) praktyki ze wzglę-du na poziom wiedzy przekazywanej przez pracodawców – opiekunów praktyk?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko6. nie wiem, trudno powiedzieć

U17. Jak ocenia Pan (Pani) praktyki ze wzglę-du na poziom umiejętności przekazywanych przez pracodawców – opiekunów praktyk?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko5. nie wiem, trudno powiedzieć


U18. Jakie są, Pana (Pani) zdaniem, mocnestrony praktyk zawodowych? (można zazna-czyć więcej niż jedną odpowiedź)1. uzupełnienie wiedzy teoretycznej uczniów2. rozwój kompetencji zawodowych u uczniówdla firm możliwość sprawdzenia potencjalnych

kandydatów do pracy 3. szansa dla firm na pozyskanie przeszkolonych

pracowników4. możliwość poznania środowiska pracy przez

uczniów5. możliwość dorobienia w trakcie nauki6. możliwość znalezienia zatrudnienia dla

uczniów po zakończeniu praktyk7. poznanie nowych ludzi8. inne – jakie? ………………………………… 9. nie ma mocnych stron10. nie wiem, trudno powiedzieć

U19. Jakie są, Pana (Pani) zdaniem, słabestrony praktyk zawodowych? (można zazna-czyć więcej niż jedną odpowiedź)1. niedostosowanie programu praktyk do po-

trzeb pracodawców2. brak programu praktyk3. trwają zbyt krótko, jest ich za mało4. niechętne nastawienie i brak zaangażowania

praktykantów5. nieodpowiedzialność i lenistwo praktykantównie przynosi to żadnej korzyści pracodawcy, jest

6. to strata czasu, energii i pieniędzy7. inne – jakie? ………………………………… 8. nie ma słabych stron9. nie wiem, trudno powiedzieć

Blok 3 - tylko dla dyrektorów szkół (bloku nie wypełniają zastępcy dyrektorów)

W1. Jak ocenia Pan (Pani) wsparcie finansowe udzielane szkole przez samorząd lokalny?1. bardzo wysoko 2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko – szkoła nie otrzymuje takiego

wsparcia

W2. Jak ocenia Pan (Pani) wsparcie organiza-cyjne, merytoryczne udzielane szkole przez samorząd lokalny?1. bardzo wysoko 2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko – szkoła nie otrzymuje takiego

wsparcia

W3. Jak ocenia Pan (Pani) wsparcie przy kształtowaniu oferty edukacyjnej udzielane szkole przez samorząd lokalny?1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko

W4. Jak ocenia Pan (Pani) wsparcie prawne udzielane szkole przez samorząd lokalny?1. bardzo wysoko 2. wysoko4. na średnim poziomie5. nisko6. bardzo nisko – szkoła nie otrzymuje takiego

wsparcia

W5. Jakie widzi Pan (Pani) największe ograniczenia w rozwoju szkół zawodowych?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Aneksy212

W6. Czy szkoła stara się o pozyskiwanie do-datkowych środków na finansowanie potrzeb edukacyjnych młodzieży? 1. tak 2. nie 0 przejdź do pytania W8

Jeśli w W6 odpowiedział(a) Pan (Pani) „tak”W7. W jaki sposób najczęściej udaje się pozyskać dodatkowe środki na finansowanie potrzeb edukacyjnych młodzieży? (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź)1. rodzice2. sponsorzy, firmy z regionu3. fundusze unijne4. w inny sposób, jaki……………………………

W8. Czy w szkole opracowany został regula-min praktyk?1. tak2. nie

W9. Czy szkoła przeprowadza kontrole prak-tyk organizowanych przez pracodawców?1. tak2. nie 0 omiń pytania W10 i W11 i zakończ

ankietę

W10. Jak często przeprowadzane są takie kontrole?1. kilka razy w roku szkolnym2. raz w roku szkolnym3. rzadziej niż raz w roku szkolnym4. nie wiem, trudno powiedzieć

W11. Jak wypadają kontrole przeprowadza-ne u pracodawców organizujących praktyki zawodowe dla uczniów?1. bardzo dobrze2. dobrze3. na średnim poziomie (jedni wypadają lepiej

inni gorzej)4. źle5. bardzo źle6. nie wiem, trudno powiedzieć

To były już wszystkie pytania, dziękujemy za wypełnienie ankiety! Prosimy o wrzucenie jej do urny znajdującej się w sekretariacie szkoły.

213Aneks 8 - Scenariusz do badania rodziców

Aneks 8 - Scenariusz do badania rodziców - 65 min

1. Wstęp – 2 min




▪ Przedstawienie się respondenta – do jakiej szkoły i klasy chodzi jego dziecko. ▪ Czym on się zajmuje? Czy jest osobą pracującą? Jaki jest jego zawód? ▪ Jak widzi życie swojego dziecka za 10 lat? Jak chciałby, aby wyglądało?

3. Ocena sytuacji na rynku pracy – 5 min

▪ Jak ocenia szanse swojego dziecka na znalezienie pracy w zawodzie? A na znalezienie pracy w ogóle w powiecie malborskim?

▪ Jak ocenia sytuację na rynku pracy w Malborku i okolicach? Czy różni się ona od sytuacji w województwie bądź innych regionach Polski?

4. Ocena nauczania w szkole – 15 min

▪ Jak ocenia program nauczania w szkole swojego dziecka? Co myśli o doborze przedmio-tów? Jakich brakuje, a jakie są jego zdaniem niepotrzebne? Jak ocenia stosunek liczby przedmiotów ogólnych do zawodowych?

▪ Jak ocenia poziom nauczania przedmiotów zawodowych? A jak ogólnych? ▪ Jak ocenia nauczycieli w szkole swojego dziecka? Czy uważa ich za kompetentnych

w kwestii nauczanego przedmiotu? A czy są dobrymi pedagogami (umieją przekazać swoją wiedzę uczniom)?

▪ Czy w szkole jego dziecka uczniowie maja zapewnione praktyki? Na czym one polegają? Jak wyglądają? U jakich pracodawców uczniowie odbywają praktyki? Jakie jest podej-ście pracodawców? Czy takie praktyki są, zdaniem rodziców, wartościowe? Dlaczego tak uważa? Jakie są mocne, a jakie słabe strony praktyk zawodowych? Czy praktyki te fak-tycznie zwiększają wiedzę i umiejętności uczniów?

▪ Jakie są wyniki jego dziecka w nauce? Czy jest nimi usatysfakcjonowany? Co wpływa na wyniki w nauce jego dziecka? Co można by zrobić, aby były lepsze?

▪ Czy jego dziecko sprawia problemy wychowawcze? Z czego one wynikają? Czy zauważa jakieś znaczące problemy w nauce? Jak myśli, z czego się biorą? Jak problemy dziecka

Aneksy214

wpłyną, jego zdaniem, na przyszłe szanse na rynku pracy? W jaki sposób szkoła mogłaby pomóc dziecku w jego problemach?

▪ Jak ocenia wiedzę i umiejętności dziecka zdobyte w szkole i na praktykach? Czy jest w stanie wskazać jego braki? Czy uważa, że jego wiedza i umiejętności zostaną uznane za przydatne przez pracodawców? A czy byłyby wystarczające, gdyby zdecydował się kontynuować naukę?

▪ Jak oceniłby wartość swojego dziecka jako kandydata do pracy w porównaniu z ucznia-mi/absolwentami innych typów szkół (innych zawodowych, techników, liceów, szkół wyższych)? Dlaczego tak uważa?

5. Zajęcia dodatkowe – 10 min

▪ Czy jego dziecko korzysta z korepetycji? ▫ Jeśli tak: Z jakich przedmiotów? Dlaczego się na to zdecydował? Czy wynikało to

z jego problemów w nauce? Na czym polegały te problemy? ▫ Jeśli nie: Czy korepetycje są, jego zdaniem, potrzebne dziecku? Jeśli tak, dlaczego

z nich nie korzysta? ▫ Czy korepetycje to coś naturalnego w jego szkole czy wyjątkowego?

▪ Czy szkoła oferuje uczniom jakieś zajęcia pozalekcyjne? Jakie? Czy są one atrakcyjne dla uczniów? Dlaczego? Jak wyglądają? Czego dotyczą? Czy jego zdaniem są one wartościo-we, potrzebne?

▪ A czy jego dziecko uczestniczy w innych zajęcia, które odbywają się poza szkołą? Jakich? Czy są związane z rozwojem/edukacją czy raczej z hobby? Czy uważa, że udział w nich poprawi sytuację dziecka na rynku pracy?

▪ Czy jego dziecko angażuje się w działalność społeczną? Na czym ona polega? Czym się zajmuje? Co było jego motywacją do podjęcia tego zajęcia? Co ono mu daje? Czy uważa, że działalność ta wpłynie w jakiś sposób na pozycję dziecka na rynku pracy?

6. Współpraca ze szkołą – 5 min

▪ Jak wygląda współpraca szkoły z rodzicami? Czy jest z niej zadowolony? Na czym ona polega? Czy rodzice mają wystarczająco dużo kontaktu z nauczycielami i wychowawcą?

▪ A czy rodzice angażują się w życie szkoły? Zabiegają o kontakt z nauczycielami? Z czego to wynika? Czy jest to potrzebne? A jak jest w jego przypadku?

▪ Co należałoby zmienić w ramach tej współpracy?




▪ Czy uważa, że młodzież w powiecie ma równe szanse co do dostępu do edukacji? Czy

215Aneks 8 - Scenariusz do badania rodziców

zauważył jakąś dyskryminację (ze względu na płeć, miejsce zamieszkania, zamożność)? Kto ma większe, a kto mniejsze szanse na dobre wykształcenie? Z czego to wynika?


▪ Jak ocenia poziom informacji, jaki otrzymał o szkołach zawodowych, kiedy jego dziecko kończyło gimnazjum? Czy te informacje były wystarczające? Czego zabrakło?

▪ Czy otrzymał wystarczającą ilość informacji na temat kierunku kształcenia, jaki wybrało dziecko? czy doradzał dziecku wybór kierunku kształcenia na ich podstawie? Czy posia-dając więcej informacji doradzałby coś innego? Dlaczego?

▪ Czy jego dziecko zetknęło się z poradnictwem zawodowym, wybierając szkołę? Czy ktoś udzielał mu porad odnośnie przyszłego zawodu i sposobu kształcenia? A czy ktoś rozma-wiał na ten temat z rodzicami?

▪ Czy teraz oczekiwałby poradnictwa zawodowego dla swojego dziecka? Czy młodzież ma dostęp do informacji o rynku pracy? Czy ich brakuje? Czy są potrzebne?

9. Życie domowe – 10 min

▪ Czy respondent pracuje? ▫ Jeśli tak: Czy lubi swoją pracę? Czy opowiada o niej w domu? Co jego dziecko myśli

o jego pracy / zawodzie? ▫ Jeśli nie: Czy brak pracy stanowi dla niego problem? Czy stara się znaleźć pracę? Jak

do jego braku pracy podchodzi jego dziecko? ▪ Czy drugi rodzic pracuje?

▫ Jeśli tak: Czy lubi swoją pracę? Czy opowiada o niej w domu? Co jego dziecko myśli o jego pracy / zawodzie?

▫ Jeśli nie: Czy brak pracy stanowi dla niego problem? Czy stara się znaleźć pracę? Jak do jego braku pracy podchodzi jego dziecko?

▪ Czy rodzice rozmawiają z dzieckiem na temat jego nauki, kwestii szkolnych? A na temat przyszłości, jego przyszłego zawodu?

▪ Czy jego dziecko ma jakieś problemy w szkole? Moderator: Chcemy dowiedzieć się, czy respondent interesuje się swoim dzieckiem. Dopytaj o kwestie: nauki, kontaktów z na-uczycielami, relacji z rówieśnikami).

▪ Czy jego dziecko ma jakieś problemy pozaszkolne? Czy ma jakieś zmartwienia? Czego dotyczą? Czy mogą mieć wpływ na jego zaangażowanie w naukę? Moderator: Staramy się delikatnie podpytać o kwestie problemów rodzinnych, które mogą mieć ewentualny wpływ na motywacje do nauki i pracy dziecka.


▪ Jakie ma pomysły na poprawę jakości nauczania zawodowego w powiecie? Co należy zmienić? ▪ Jak ocenia szanse swojego dziecka, jako przyszłego absolwenta szkoły zawodowej, na

znalezienie pracy?

Aneksy216

Aneks 9 - Scenariusz do badania partnerów - 20 min

1. Wstęp



2. Rozgrzewka

▪ Przedstawienie się respondenta. ▪ W jakiej firmie pracuje? Jaką działalność prowadzi firma? ▪ Jakie stanowisko zajmuje? Na czym polegają jego obowiązki?

3. Inwestycje

▪ Jak wygląda obecna sytuacja firmy / instytucji? Na ile jest ona zależna od kryzysu gospo-darczego?

▪ Czy jego firma / instytucja planuje w najbliższym czasie jakieś inwestycje? Jakie? W jakim zakresie?

▪ Z jakimi barierami spotyka się firma / instytucja w kwestii działalności inwestycyjnej? ▪ W jaki sposób zdobywa fundusze na inwestycje?

4. Ocena szkolnictwa zawodowego

▪ Jak ocenia szkolnictwo zawodowe w Polsce? Jakie są jego mocne i słabe strony? Co po-winno się w nim zmienić?

▪ A jak ocenia szkolnictwo zawodowe a Malborku? Czy spełnia potrzeby tutejszych praco-dawców? Jakie są jego mocne i słabe strony? Co należy w nim zmienić?

▪ Jakie szkoły zawodowe w powiecie malborskim oceniłby jako dobre? A jakie jako słabe? ▪ Jak ocenia programy nauczania w szkołach zawodowych? Ile miejsca zajmuje w nich na-

uka zawodu? Czy to odpowiednia ilość? ▪ A jak wygląda w szkołach zawodowych nauka przedsiębiorczości? Czy jest to skuteczne

nauczanie? ▪ Czy szkoły oferują swoim uczniom poradnictwo zawodowe? Jak ocenia jego jakość? ▪ Czy kształcenie zawodowe spełnia ich oczekiwania (jako firm / instytucji współpracujących)? ▪ Jakie miałby sugestie co do zmian w kwestii kształcenia zawodowego? Co należałoby

zmienić w szkołach powiatu malborskiego?

217Aneks 9 - Scenariusz do badania partnerów

5. Współpraca ze szkołami

▪ Czy jego firma / instytucja współpracuje ze szkołami zawodowymi? W jakim zakresie? Dlaczego? Co oferuje szkołom? Co daje im ta współpraca? Jak ją ocenia?

▪ Czy jego firma / instytucja mogłaby zwiększyć wsparcie, którego udziela? W jakich ob-szarach?

▪ Czy jego firma / instytucja zatrudnia uczniów na praktyki w formie wolontariatu? Dlacze-go? Czy kiedyś o tym myśleli? Dlaczego? Co myśli o takiej formie współpracy?

▪ Czy jego firma / instytucja podejmuje w ramach swojej działalności jakieś działania na rzecz szkół? Jakie?

▪ A na rzecz młodzieży / uczniów? Jakie? ▪ A na rzecz nowych miejsc pracy? Jakie?

6. Kształcenie zawodowe w powiecie



▪ Czy zauważa promocje kształcenia zawodowego w powiecie? Na czym ona polega? Czy jest, jego zdaniem, wystarczająca? Co należałoby zmienić, poprawić? W jaki sposób pro-mocja powinna być prowadzona?

7. Podsumowanie

▪ Jak ocenia system kształcenia zawodowego w powiecie malborskim? ▪ Jak ocenia współprace ze szkołami?

Aneksy218

Aneks 10 – Ankieta do badania partnerów

Q1. Nazwisko ankietera

………………………

Q2. Numer ankietera

|__|__|__|__|__|

Q3. Data badania (dd-mm)

|__|__| - |__|__| - 2009

Q4. Godzina rozpoczęcia

|__|__|:|__|__|

Q5. Numer ankiety (nr porządkowy zgodny ze ścieżką adresową)

|__|__|__|__|__|

Q6. ID partnera z próby (zgodny ze ścieżką adresową)

|__|__|__|__| Dzień dobry, nazywam się …………………, jestem ankieterem firmy PBS DGA w Sopo-

cie. Obecnie prowadzimy badanie na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku do-tyczące kształcenia zawodowego w ramach projektu pt. „W dobie przemian - nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim”. Badanie jest realizowane w ra-mach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki i jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Państwa firma, instytucja została wytypowana do badania jako partner współpracujący z zasadniczymi szkołami zawodowymi, technikami, liceum plastycznym. Chodzi o różne-go rodzaju wsparcie, np. pomoc finansową, merytoryczną, organizowanie staży, szkoleń dla uczniów lub nauczycieli, przekazywanie pomocy dydaktycznych, wsparcie przy kształ-towaniu oferty edukacyjnej, itp. W związku z tym chciał(a)bym zaprosić Pana(ią) do rozmo-wy na ten temat. Pana(i) odpowiedzi będą dla nas bardzo ważnym źródłem informacji. Jedno-cześnie chciał(a)bym zapewnić, że zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych badanie ma charakter anonimowy i jego wyniki będą prezentowane jedynie w postaci zbiorczych, statystycznych zestawień opinii wielu osób.

Chciał(a)bym porozmawiać z osobą, która na co dzień zajmuje (lub zajmowała) się kontaktem ze szkołami, uczniami, nauczycielami tych szkół.

Charakterystyka firmy/instytucji


M1

Na początku zadam kilka pytań dotyczących charakterystyki firmy/ instytucji. Informacje te posłużą do analiz i prezentowane będą jedynie w zbiorczych zestawieniach statystycznych. Jakie zajmuje Pan/i stanowisko?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. właściciel, współwłaściciel2. prezes, vice prezes, członek zarządu3. dyrektor zarządzający4. dyrektor / kierownik 5. księgowy, główny księgowy6. inne – jakie? ……………………………

M2

219Aneks 10 – Ankieta do badania partnerów

M2

W jakiej (głównej) branży działa Pana/i firma/ instytucja?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź. Jeśli firma działa w więcej niż jednej branży – dopytaj o i zaznacz główną, dominującą branżę.

1. handel2. usługi3. produkcja4. budownictwo5. transport i telekomunikacja6. sektor publiczny7. organizacje pozarządowe8. inne – jakie? …………………………… M3

M3

Jaki jest zasięg działalności Pana/i firmy/ instytucji?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. lokalny (miasto, powiat, kilka powiatów)2. regionalny (województwo, kilka woje-

wództw)3. ogólnopolski4. międzynarodowy M4

M4

Jak długo Pana/i firma/ instytucja funkcjonuje na rynku?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. krócej niż rok2. rok-2 lata3. 3-5 lat4. 5-10 lat5. dłużej niż 10 lat M5

M5

Od jak dawna Państwa firma/instytu-cja wspiera, współpracuje z zasad-niczymi szkołami zawodowymi, technikami i liceum plastycznym z powiatu malborskiego (chodzi o różnego rodzaju wsparcie, np. pomoc finansową, merytoryczną, organizowanie staży, szkoleń dla uczniów lub nauczycieli, przeka-zywanie pomocy dydaktycznych, wsparcie przy kształtowaniu oferty edukacyjnej, itp.)?

1. krócej niż rok2. rok-2 lata3. 3-5 lat4. 5-10 lat5. dłużej niż 10 lat6. w tej chwili nie współpracujemy, ale

wcześniej współpracowaliśmy

M6

M6

Proszę określić, w którym przedziale mieści się wielkość przychodów, jakie Państwa firma/ instytucja osią-gnęła za ostatni rok obrotowy - w roku 2008?Ankieter: czytaj, zaznacz tylko jedną odpowiedź.

1. 0 zł (nie czytaj)2. 1 - 50 tys. zł3. 50 – 100 tys. zł4. 100 tys. – 500 tys. zł5. 500 tys. zł – 1 mln zł6. powyżej 1 mln zł7. nie wiem/trudno powiedzieć (nie czytaj)8. odmowa odpowiedzi (nie czytaj) P1

Ocena kształcenia zawodowego


P1

Czy Pana (Pani) zdaniem kierunki i programy nauczania w zasadniczych szkołach zawodowych na terenie powiatu malborskiego odpowiadają potrzebom rynku pracy?

1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. raczej nie4. zdecydowanie nie5. trudno powiedzieć (nie czytaj) P2

Aneksy220

P2

Czy Pana (Pani) zdaniem kierunki i programy nauczania w technikach na terenie powiatu malborskiego odpo-wiadają potrzebom rynku pracy?


P3

Czy Pana (Pani) zdaniem kierunki i programy nauczania w liceum plastycznym na terenie powiatu mal-borskiego odpowiadają potrzebom rynku pracy?


P4

Czy Pana (Pani) zdaniem szkoły szybko reagują na zmieniające się potrzeby rynku pracy?


P5

Czy kształcenie zawodowe (szkoły i kierunki, które istnieją w powiecie) spełniają Państwa oczekiwania?


P6

Co Pana (Pani) zdaniem należałoby zmienić, poprawić? Jakie rozwiąza-nia mogłyby wpłynąć na poprawę sposobu kształcenia?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. Dopytaj, co jeszcze?

1. więcej zajęć praktycznych2. bardziej aktualny program nauczania3. współpraca szkół z firmami, instytucja-

mi – organizacja praktyk, staży4. wprowadzanie nowoczesnych metod

nauczania5. konsultacje szkół z firmami i instytucja-

mi w sprawie zakresu i ilości zajęć6. inne – jakie?

………………………………………7. nic nie musi się zmienić, jest dobrze 8. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P7

P7

Jakie cechy i umiejętności powinni posiadać kandydaci do pracy koń-czący zasadnicze szkoły zawodowe, technika, liceum plastyczne? Proszę podać maksymalnie trzy cechy lub umiejętności.Ankieter: Pytaj po kolei o absolwentów wszystkich szkół zawodowych, nie czytaj, zaznacz wszystkie wskazane odpowiedzi. P7

.1. a

bsol

wen

ci

zasa

dnic

zych

szk

ół

zaw

odow

ych

P7.2

. abs

olw

enci

te

chni

kum

P7.3

abso

lwen

ci

liceu

m p

last

yczn

ego


P7

1. znajomość języków obcych 2. wiedza specjalistyczna3. odpowiednie wykształcenie 4. umiejętność obsługi komputera5. umiejętność obsługi urządzeń biu-

rowych 6. prawo jazdy7. dysponowanie własnym samochodem8. umiejętność pracy w zespole9. komunikatywność10. kreatywność11. samodzielność12. odpowiedzialność13. dyspozycyjność14. asertywność15. umiejętność negocjacji16. szczerość, uczciwość17. zaangażowanie18. inne – jakie? …………………

12345

6789

101112131415161718

12345

6789

101112131415161718

12345

6789

101112131415161718 P8

Ocena współpracy z placówkami szkolnictwa zawodowego


P8

Jaki jest zakres Państwa współpracy z placówkami szkolnictwa zawo-dowego (szkołami zawodowymi, technikami i liceum plastycznym z powiatu malborskiego)?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć wszystkie odpowiedzi, dopytaj, co jeszcze.

1. finansowy2. organizacyjny, merytoryczny3. możliwość praktyk i staży dla uczniów4. prowadzenie wykładów, prelekcji5. prowadzenie szkoleń6. prowadzenie zajęć w szkołach7. przekazywanie materiałów dydaktycznych8. inne, jakie? …………………………………… P9

P9

Jak oceniają Państwo aktualną współpracę ze szkołami zawodo-wymi? Proszę dokonać tej oceny na 5-stopniowej skali ocen, gdzie 1 oznacza „oceniam bardzo źle”, a 5 – „oceniam bardzo dobrze”.

1. oceniam bardzo źle2. oceniam źle3. oceniam na średnim poziomie 4. oceniam dobrze 5. oceniam bardzo dobrze

P10

P10

Czy mogliby Państwo zwiększyć wsparcie udzielane szkołom zawo-dowym? (chodzi o różnego rodzaju wsparcie, np. pomoc finansową, merytoryczną, organizowanie staży, szkoleń dla uczniów lub nauczycieli, przekazywanie pomocy dydaktycznych, wsparcie przy kształtowaniu oferty edukacyjnej, itp.)

1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. raczej nie4. zdecydowanie nie 5. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

P11

Aneksy222

P11

Dlaczego? Od czego to zależy?……………………………………………

……………………………………………

……………………………………………

nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj)

P12 lub P13

P12

Jeśli w P10 „tak”:W jakim zakresie mogliby Państwo zwiększyć wsparcie udzielane szko-łom zawodowym?

1. finansowy2. organizacyjny, merytoryczny3. możliwość praktyk i staży dla uczniów4. prowadzenie wykładów, prelekcji5. prowadzenie zajęć w szkołach6. prowadzenie szkoleń7. przekazywanie materiałów dydaktycznych8. inne, jakie? ………………………………………9. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P13

Atrakcyjność i promocja kształcenia zawodowego


P13

Jak oceniają Państwo atrakcyjność kształcenia zawodowego w powiecie?

1. bardzo wysoko2. wysoko3. na średnim poziomie4. nisko5. bardzo nisko6. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P14

P14

Czy Pana (Pani) zdaniem w ciągu ostatnich 5 lat nastąpił wśród mło-dzieży spadek czy wzrost zaintereso-wania kształceniem zawodowym?

1. zdecydowanie spadek zainteresowania2. raczej spadek zainteresowania3. poziom zainteresowania nie zmienił się4. raczej wzrost zainteresowania5. zdecydowanie wzrost zainteresowania6. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P15

P15

Czy Pana (Pani) zdaniem w ciągu najbliższych 5 lat nastąpi wśród mło-dzieży spadek czy wzrost zaintereso-wania kształceniem zawodowym?

1. zdecydowanie spadek zainteresowania2. raczej spadek zainteresowania3. poziom zainteresowania nie zmieni się4. raczej wzrost zainteresowania5. zdecydowanie wzrost zainteresowania6. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P16

P16

Czy promocja kształcenia zawodowe-go prowadzona jest w odpowiednim zakresie?

1. zdecydowanie tak2. raczej tak3. raczej nie4. zdecydowanie nie 5. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P17


P17

Co Pana (Pani) zdaniem należałoby poprawić jeśli chodzi o promocję kształcenia zawodowego?

……………………………………………

nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) P18

P18

Czy Pana (Pani) zdaniem promocja kształcenia zawodowego powinna być prowadzona dodatkowymi kanałami?

1. tak, jakimi?

………………………………………2. nie3. nie wiem, trudno powiedzieć (nie czytaj) K1

Planowane inwestycje


K1

Czy Pana/i firma/ instytucja dokonu-je inwestycji, modernizacji, planuje inwestować?

1. tak K2

2. nie3. nie wiem (nie czytaj) K5

K2

W jakim zakresie, jakich obszarach planują Państwo inwestycje, moder-nizacje w swojej firmie/ instytucji?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. zakup nowych maszyn / urządzeń2. unowocześnienie posiadanych maszyn

/ urządzeń3. rozbudowa / przebudowa obiektów

lokalowych4. zakup / unowocześnienie oprogramo-

wania5. zwiększenie zatrudnienia6. inne – jakie?

………………………………………7. nie wiem (nie czytaj) K3

K3

W jaki sposób Pana/i firma/ instytu-cja zdobywa fundusze na inwestycje?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. budżet własny firmy2. fundusze unijne3. fundusze publiczne ze środków krajo-

wych4. fundusze publiczne ze środków regio-

nalnych / lokalnych5. inne – jakie? ……………………………………6. nie wiem (nie czytaj) K4

K4

Czy w związku z podejmowaniem działalności inwestycyjnej Pana/i firma/ instytucja natrafiła na jakieś problemy, bariery?

1. tak K5

2. nie3. nie wiem (nie czytaj) Ko

niec

Aneksy224

K5

Na jakie bariery lub problemy Pań-stwo natrafili? Dlaczego nie prowa-dzą Państwo działalności inwesty-cyjnej?Ankieter: nie czytaj, możesz zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.

1. brak środków finansowych2. brak wsparcia urzędników, władz

powiatu3. trudności w zdobywaniu funduszy

unijnych, biurokracja4. niechęć / brak wsparcia współpracow-

ników, współdecydentów w firmie5. niechęć / opór pracowników / związ-

ków zawodowych w firmie6. inne – jakie?

………………………………………7. nie wiem (nie czytaj)

Koni

ec

To już były wszystkie pytania. Dziękuję za udział w badaniu.Q7. Godz. zakończenia wywiadu |__|__|:|__|__|

Zaświadczam, że wywiad przeprowadziłem(am) samodzielnie. Wszystkie dane zawarte w kwestionariuszu są zgodne z wypowiedziami respondenta. Jestem świadomy konsekwencji wy-nikających z niedopełnienia warunków współpracy.

…………………………………. podpis ankietera

225Aneks 11 - Profile przedsiębiorstw według wielkości zatrudnienia

Aneks 11 - Profile przedsiębiorstw według wielkości zatrudnienia

Mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające 0-9 osób; n=159)

Poszukując pracowników, rzadziej niż większe podmioty, korzystają z pośrednictwa Po-wiatowego Urzędu Pracy, dużo częściej kierują się w tym względzie opinią swoich pracowni-ków, znajomych, rodziny. Co czwarte mikroprzedsiębiorstwo w ogóle nie szuka pracowników, nie prowadzi rekrutacji, choć jednocześnie co piąte odczuwa niedobór pracowników.

W roku poprzedzającym badanie tylko 2/5 poszukiwało pracowników, pozostali uznali, że nie mieli takiej potrzeby, ponieważ firma ma stałą, stabilną kadrę.

Tylko co trzecie mikroprzedsiębiorstwo zatrudniło w ostatnim roku pracowników. Brak konkretnego uzasadnienia takiego stanu rzeczy - większość niezatrudniających stwierdziła, że nie miała potrzeby zwiększania zatrudnienia. Zatrudniono głównie osoby z wykształce-niem zawodowym - średnim oraz zasadniczym, rzadziej ze średnim ogólnym. Mikroprzedsię-biorstwa praktycznie nie zatrudniają osób niepełnosprawnych.

Identycznie jak większe przedsiębiorstwa, 1/5 firm z tej grupy deklaruje, że w ostatnim roku zatrudnili absolwentów szkół zawodowych.

Tylko niecała 1/4 najmniejszych firm planuje w najbliższym roku zatrudnianie nowych pracowników. Około 40% deklaruje, że zatrudni absolwentów.

Przedstawiciele omawianego segmentu firm preferują kandydatów posiadających umiejętności w zakresie: sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami (30%), usługi transportowe, w tym prawo jazdy (16%), informatyka i wykorzystanie kompu-terów (16%).

Zdaniem mikroprzedsiębiorców, poprawę poziomu przygotowania absolwentów szkół zawodowych do pracy, przyniosłoby: zwiększenie ilości zajęć praktycznych (54% odpowie-dzi), wzrost jakości praktyk w szkołach (33%), współpraca szkół z firmami (31%) oraz wprowa-dzenie do szkół zawodowych nowych kierunków kształcenia, dostosowanie oferty edukacyj-nej do potrzeb rynku pracy (30% odpowiedzi).

Większość (ponad 90%) mikrofirm dostrzega jednak mocne strony praktyk zawodowych, przede wszystkim możliwość uzupełnienia wiedzy teoretycznej uczniów (41% odpowiedzi) oraz poznanie przez uczniów realiów pracy w danej firmie (33%). Są też słabe strony praktyk. Zdaniem najmniejszych firm, należą do nich głównie zbyt krótki czas ich trwania (33% opinii) oraz niechętne nastawienie i brak zaangażowania praktykantów (20%).

Niewielu mikroprzedsiębiorców - zaledwie co dziesiąty - współpracowało ze szkołą za-wodową, jeszcze mniej (4%) - z samorządem lokalnym. Prawie co drugi (43%) deklaruje, że współpracował z PUP, ale jest to znacznie niższy odsetek niż wśród większych firm (ponad 60%). Ponad 1/4 nie jest zainteresowana taką współpracą w przyszłości.

Tylko co szósta najmniejsza firma organizuje staże, praktyki dla uczniów szkół zawo-dowych.

Aneksy226

Małe firmy (zatrudniające 10-49 osób; n=34)

Przy poszukiwaniu pracowników w największym stopniu korzystają z pośrednictwa PUP - deklaruje tak aż 70% z nich.

Podobnie jak mikrofirmy raczej odczuwają niedobór (20%) niż nadmiar (5%) pracowników.Aż 70% małych firm (podobnie jak większe) poszukiwała w ostatnim roku przed bada-

niem osób do pracy.Ponad 80% małych (a także średnich) firm zatrudniło w ostatnim roku pracowników.

Głównie osoby z wykształceniem zawodowym - nieco częściej z zasadniczym, niż średnim. Kilka małych firm przyjęło do pracy osoby z wykształceniem wyższym.

Zaledwie 7% małych przedsiębiorstw zatrudniło osoby niepełnosprawne.Identycznie jak pozostałe przedsiębiorstwa, 1/5 firm z tej grupy deklaruje, że w ostatnim

roku zatrudnili absolwentów szkół zawodowych.Co trzecia mała firma (podobnie jak średnia) planuje w najbliższym roku zatrudnianie

nowych pracowników. Z tego tylko 1/3 chce zatrudnić absolwentów.Małe przedsiębiorstwa oczekują od kandydatów do pracy przede wszystkim następu-

jących umiejętności (zdobytych dzięki szkoleniom): usługi transportowe, w tym posiadanie prawa jazdy (56%), informatyka i wykorzystanie komputerów (41%), rachunkowość, księgo-wość, bankowość, ubezpieczenia (29%).

Postulaty zgłaszane przez małe firmy wobec systemu szkolnictwa zawodowego częścio-wo pokrywają się z tymi, wskazywanymi przez mikrofirmy: zwiększenie ilości zajęć praktycz-nych (62% odpowiedzi), współpraca szkół z firmami (35%) uaktualnienie programów naucza-nia, dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy (35%).

Większość małych firm (niemal 90%) widzi mocne strony praktyk zawodowych - pozna-nie przez uczniów realiów pracy w danej firmie (38%), a także możliwość uzupełnienia wiedzy teoretycznej uczniów (35% odpowiedzi). Niemal co szósta postrzega praktyki jako możliwość skorzystania z taniej siły roboczej.

Słabe strony praktyk, dostrzegane przez małe firmy, to negatywne nastawienie i brak zaangażowania praktykantów (27%), niedostosowanie programu praktyk do potrzeb rynku (27%) oraz brak programów praktyk (21%).

Ponad 1/4 małych firm (podobnie jak średnich) podjęła współpracę ze szkołą zawodową, 15% - z samorządem lokalnym, a ponad 2/3 - z Powiatowym Urzędem Pracy. 90% małych firm jest zainteresowanych taką współpracą w przyszłości.

Aż co trzecie małe przedsiębiorstwo organizuje staże, praktyki dla uczniów szkół zawo-dowych.

Średnie firmy (zatrudniające 50-249 osób; n=11)

2/3 z nich poszukuje osób do pracy poprzez Powiatowe Urzędy Pracy. Znacznie częściej niż mniejsze firmy wykorzystują ponadto rekrutację wewnętrzną oraz umieszczają ogłosze-nia w gazetach i Internecie.

Co dziesiąta firma odczuwa niedobór pracowników, tyle samo - ich nadmiar. W ciągu roku poprzedzającego badania niemal 3/4 średnich firm poszukiwało osób do pracy.

227Aneks 11 - Profile przedsiębiorstw według wielkości zatrudnienia

Ponad 80% przedsiębiorstw średniej wielkości zatrudniło w ostatnim roku pracowników. Zdecydowana większość z nich przyjęła osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, niemal połowa - pracowników z wykształceniem wyższym.

1/3 firm z omawianego segmentu zatrudniła osoby niepełnosprawne. Jest to najwyższy wskaźnik spośród analizowanych grup.

Identycznie jak pozostałe przedsiębiorstwa, 1/5 firm z tej grupy deklaruje, że w ostatnim roku zatrudnili absolwentów szkół zawodowych.

Ponad 1/3 średnich firm planuje w najbliższym roku zatrudnianie nowych pracowników. Połowa z nich chce zatrudnić absolwentów.

Wymagania wobec umiejętności i wiedzy kandydatów do pracy częściowo pokrywają się z oczekiwanymi przez mniejsze firmy: informatyka i wykorzystanie komputerów (55%), usługi transportowe, w tym prawo jazdy (46%), języki obce (46%).

Wiele średnich firm chętnie zatrudniłoby osoby ze znajomością zasad zarządzania i ad-ministrowania (27%).

Także postulaty zgłaszane w stosunku do systemu szkolnictwa zawodowego są w pew-nym stopniu zbieżne z tymi, wskazywanymi przez przedsiębiorstwa o mniejszym zatrudnie-niu: zwiększenie ilości zajęć praktycznych (55% odpowiedzi), wzrost jakości praktyk (55%), wprowadzenie nowych kierunków kształcenia, dostosowanych do potrzeb pracodawców (55%).

Średnie firmy są najbardziej krytyczne, jeśli chodzi o ocenę zajęć praktycznych - aż co piąta uważa, że nie ma żadnych mocnych stron praktyk zawodowych. Podstawową wadą jest zbyt krótki czas trwania praktyk (uważa tak niemal połowa średnich firm) oraz niedostoso-wanie programu praktyk do potrzeb rynku (36%). Dobre strony to uzupełnienie wiedzy teo-retycznej uczniów (55%) oraz możliwość sprawdzenia potencjalnych kandydatów do pracy (46%).

Ponad 1/4 średnich firm podjęła współpracę ze szkołą zawodową, a niemal 2/3 - z powia-towym urzędem pracy. Ani jedna średnia firma nie zadeklarowała faktu współpracy z samo-rządem lokalnym, a jedynie co dziesiąta byłaby zainteresowana taką współpracą w przyszło-ści. Ponad 1/4 średnich firm nie jest zainteresowana żadną z wymienionych form współpracy.

Niecała 1/5 przedsiębiorstw średniej wielkości deklaruje, że organizuje staże, praktyki dla uczniów szkół zawodowych.

Aneksy228

Aneks 12 - Profile przedsiębiorstw według wybranych branż

Branża handlowa (n=97)

Co druga firma handlowa zatrudnia osoby polecone przez swoich pracowników, 40% korzysta z pośrednictwa Powiatowego Urzędu Pracy. Co czwarta jeszcze nie prowadziła re-krutacji.

Więcej niż co piąta firma z tej branży odczuwa niedobór pracowników (najwięcej spo-śród analizowanych branż), a jednocześnie tylko 40% firm handlowych poszukiwało w ostat-nim roku osób do pracy. Tyle samo (40%) zatrudniło w ostatnim roku pracowników. Połowa z nich zatrudniła osoby z wykształceniem średnim zawodowym, niewiele mniej - z zasadni-czym. Niemal w ogóle - z wyższym. Część handlowców nie zatrudniła pracowników z powodu braku funduszy.

Firmy handlowe praktycznie nie zatrudniają osób niepełnosprawnych (zaledwie 3%). Co pią-ta firma z tej branży deklaruje, że w ostatnim roku zatrudniła absolwentów szkół zawodowych.

Ponad 1/5 handlowców planuje w najbliższym roku zatrudnienie pracowników do swo-ich firm. 40% (bez względu na branżę) deklaruje, że zatrudni absolwentów.

Przedstawiciele różnych branż mają oczywiście różne oczekiwania wobec kandydatów do pracy. Firmy handlowe są zainteresowane osobami posiadającymi następujące umiejętno-ści i kwalifikacje: sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami (45% - po-nad trzykrotnie więcej niż pozostałe branże), usługi transportowe, w tym prawo jazdy (27%).

Firmy handlowe nie różnią się istotnie od pozostałych branż pod względem stosunku do systemu szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim. Większość uważa, że zajęć prak-tycznych powinno być więcej (51% odpowiedzi).

Wśród słabych stron praktyk zawodowych handlowcy częściej niż pozostali wskazali nie-odpowiedzialność i lenistwo praktykantów (12%).

Tylko 9% firm z branży handlowej podjęło współpracę ze szkołą zawodową, jeszcze mniej - 5% - z samorządem lokalnym, a 43% - z Powiatowym Urzędem Pracy.

Tylko 17% firm handlowych organizuje staże i praktyki dla uczniów szkół zawodowych.

Branża usługowa (n=81)

Prawie połowa firm usługowych korzysta przy poszukiwaniu pracowników z pośrednic-twa Powiatowego Urzędu Pracy, tyle samo zatrudnia osoby polecone przez swoich pracowni-ków. Co czwarta nie poszukuje pracowników.

Prawie co szósty usługodawca odczuwa niedobór pracowników, trzykrotnie mniej zgła-sza przerost zatrudnienia.

Niemal połowa (46%) firm z tej branży poszukiwała w ostatnim roku osób do pracy. Nie-co mniej (42%) zatrudniło w ostatnim roku pracowników. Większość z nich zatrudniła osoby z wykształceniem zawodowym - nieco częściej średnim niż zasadniczym. W usługach pracę znalazły także osoby legitymujące się wykształceniem wyższym oraz średnim ogólnym.

229Aneks 12 - Profile przedsiębiorstw według wybranych branż

Problemem branży usługowej jest brak osób o odpowiednich kwalifikacjach. Z tego po-wodu nie zatrudniła nowych pracowników co dziesiąta firma. 12% firm usługowych zatrudni-ło osoby niepełnosprawne, a co czwarta - zatrudniła absolwenta szkoły zawodowej. 1/5 usłu-godawców zamierza w najbliższym roku zatrudnić pracowników. 40% z nich (we wszystkich branżach) deklaruje, że zatrudni absolwentów.

Firmy usługowe najchętniej przyjęłyby do pracy osoby dysponujące wiedzą w nastę-pujących dziedzinach: informatyka i wykorzystanie komputerów (22%), języki obce (19%), rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia (19% - zdecydowanie więcej niż po-zostałe branże), mechanika, metalurgia, energetyka, elektronika, telekomunikacja (17%).

Firmy różnych branż nie różnią się istotnie w opinii na temat pożądanych zmian w szkol-nictwie zawodowym w powiecie malborskim. Firmy usługowe dużo częściej niż pozostałe dostrzegają konieczność współpracy szkół z firmami i instytucjami (40% odpowiedzi).

Wśród mocnych stron praktyk zawodowych, usługodawcy, częściej niż pozostali, do-strzegają szansę na pozyskanie przeszkolonych pracowników, możliwość sprawdzenia kan-dydatów do pracy, ale także, niestety, możliwość wykorzystania taniej siły roboczej (15%).

Wadą praktyk jest zdaniem firm usługowych przede wszystkim niedostosowanie progra-mu praktyk do potrzeb rynku (24%).

17% firm z branży usługowej podjęło współpracę ze szkołą zawodową, 7% - z samorzą-dem lokalnym, a 47% - z Powiatowym Urzędem Pracy. Aż 30% usługodawców nie jest zainte-resowanych żadną tego typu współpracą w przyszłości.

Prawie 20% firm usługowych organizuje staże i praktyki dla uczniów szkół zawodowych.

Branża produkcyjna i budowlana (n=26)

Niemal wszystkie firmy z omawianej branży mają doświadczenia w poszukiwaniu pra-cowników. 2/3 z nich korzystała z pośrednictwa powiatowego urzędu pracy, ponad połowa skorzystała z rekomendacji swoich pracowników lub znajomych. Ta grupa firm częściej niż handlowcy i usługodawcy korzysta ponadto z rekrutacji wewnętrznej oraz z ogłoszeń w pra-sie i Internecie.

12% firm produkcyjnych odczuwa niedobór pracowników, 8% zgłasza ich nadmiar. Ponad 2/3 firm produkcyjnych i budowlanych poszukiwało w ostatnim roku osób do

pracy. Jeszcze więcej (aż 72%) zatrudniło w tym czasie pracowników. Większość z nich (3/4) zatrudniło osoby z zasadniczym wykształceniem.

Co dziesiąta firma z tej branży zatrudniła osobę niepełnosprawną, tyle samo - absolwen-ta szkoły zawodowej.

Aż 40% (to najwyższy wskaźnik w porównywanych grupach) firm produkcyjnych planuje w najbliższym roku zatrudnić pracowników. 40% z nich (podobnie jak w innych branżach) deklaruje, że zatrudni absolwentów.

Najbardziej pożądanymi przez przedstawicieli branży produkcyjnej i budowlanej umie-jętnościami i kwalifikacjami, jakie można nabyć w drodze szkoleń i kursów, są: usługi trans-portowe, w tym prawo jazdy (52% - ponad dwukrotnie więcej wskazań niż w pozostałych firmach), informatyka i wykorzystanie komputerów (28%, także więcej niż w innych firmach), języki obce (28%, o co najmniej 10 punktów procentowych więcej niż w innych branżach).

Aneksy230

Jeśli chodzi o uwagi w kierunku systemu szkolnictwa zawodowego, to firmy produkcyj-ne i budowlane częściej niż pozostałe zgłaszają potrzebę wprowadzenia nowych kierunków nauki zawodu, dostosowanych do potrzeb aktualnego, lokalnego rynku pracy (44% odpo-wiedzi).

Przedstawiciele omawianej branży wśród mocnych stron praktyk zawodowych wskazu-ją często na rysującą się dla nich szansę na pozyskanie przeszkolonych pracowników (24%). Często dostrzeganą wadą praktyk jest brak programu praktyk (16%).

20% firm z branży produkcyjno-budowlanej współpracowało ze szkołą zawodową, zaledwie 4% - z samorządem lokalnym, natomiast aż 72% - z Powiatowym Urzędem Pra-cy. Niemal 90% firm produkcyjnych jest zainteresowanych taką czy inną formą współpracy w przyszłości.

Co piąta firm produkcyjna organizuje staże i praktyki dla uczniów szkół zawodowych.

231Aneks 13 - Profile szkół zawodowych

Aneks 13 - Profile szkół zawodowych

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2

W Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 badaniu poddano jedynie uczniów liceum plastycznego - 31 osób oraz 27 nauczycieli (w tym 6 nauczycieli przedmiotów zawodowych). 2/3 pedagogów to kobiety. Średnio nauczyciele zatrudnieni w tym zespole mają 40 lat i czter-nastoletnie doświadczenie w pracy w oświacie. Dwóch z pięciu badanych pracuje z tej szkole co najwyżej 5 lat. Większość uczniów uczęszczających do tego zespołu to dziewczęta - 77%. ZSP nr 2 oferuje tylko jeden kierunek kształcenia zawodowego - technik plastyk.

Zdecydowana większość uczniów - czterech z pięciu, wybrała tę szkołę ze względu na swoje zainteresowania. Co ciekawe, prawie 1/3 uczniów wskazała, że dokonując wyboru, kierowała się bliskim położeniem szkoły.

Prawie połowa badanych ocenia atmosferę w swojej szkole jako dobrą lub bardzo dobrą. Dwie trzecie uczniów opisało swoich nauczycieli jako wymagających. 1/3 wskazała, że są oni cierpliwi. Niestety równie wielu badanych wskazało, że są oni lekceważący, despotyczni i traktujący uczniów obojętnie. Generalnie relacje z nauczycielami są oceniane nienajlepiej - dwóch na pięciu uczniów ocenia je pozytywnie, prawie połowa na średnim poziomie, a 12% negatywnie. Co ciekawe, nauczyciele liceum plastycznego najlepiej, na tle pozostałych szkół, ocenili swoich uczniów - prawie dwie trzecie z nich wskazało, że większość uczniów nie sprawia problemów wychowawczych.

Uczniowie ZSP nr 2 są najbardziej krytyczni spośród wszystkich uczniów w swoich opi-niach dotyczących szkoły i nauczycieli. Co czwarty z nich ocenia nisko lub bardzo nisko sposób prowadzenia zajęć. Oceny pozytywne wystawiło 29% uczniów. Trochę lepiej oce-niono komunikatywność pedagogów - 36% not pozytywnych i 25% negatywnych. Prawie trzech z czterech uczniów uważa, iż zdobyta w szkole wiedza jest na średnim poziomie. Jako wysoką określa ją zaledwie 17% uczniów, a nikt nie ocenia jej jako bardzo wysoką. Nie-mal identycznie opisano poziom zdobytych w szkole umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Nienajlepiej oceniono poziom nauki języków obcych. Co prawda, jedna trzecia uczniów sądzi, że jest on wysoki a nawet bardzo wysoki, ale równocześnie taka sama liczba uczniów ocenia go nisko lub bardzo nisko. Jeszcze gorzej oceniono poziom zajęć z zakresu obsługi kompu-tera. Jedynie 16% uczniów wskazało, że jest on wysoki, co trzeci uczeń opisał go jako niski, a co piąty - jako bardzo niski. W sumie, negatywną ocenę wystawił co drugi badany, a średnia ocena tych zajęć wyniosła 2,35 punktu na pięciostopniowej skali - zdecydowanie najniżej ze wszystkich badanych szkół. W tym miejscu należy zaznaczyć, że generalnie we wszystkich szkołach poziom zajęć z obsługi komputera był oceniany nisko.

Co ciekawe, niskie oceny wystawione przez uczniów nie pokrywają się z ocenami wy-stawionymi przez nauczycieli. O ile w opinii uczniów, ZSP nr 2 wypada najgorzej ze wszyst-kich badanych szkół, o tyle w opinii nauczycieli Zespół trzyma przyzwoity poziom. Co dziesią-ty nauczyciel ocenia, że jest on bardzo wysoki, a co trzeci, że jest wysoki. Na tle pozostałych jednostek powiatu poziom nauczania oceniono średnio na 3,63 (drugie miejsce wśród ba-danych szkół). Niemal równie dobrze oceniana jest szkoła na tle pozostałych szkół wojewódz-twa. Średnia ocena wyniosła 3,48 punktu - ponownie drugie miejsce wśród badanych szkół.

Aneksy232

Różnice w opiniach uczniów i nauczycieli ZSP nr 2 dostrzec można także w przypad-ku pytań o wyposażenie sal dydaktycznych. Wśród uczniów wysoko ocenia je nieco ponad jedna trzecia badanych, równocześnie tyle samo uczniów ocenia je nisko. Wśród nauczycieli pozytywnych ocen jest 33%, ale negatywnych już tylko 7%, a średnia wyniosła 3,26 punktu i jest drugą co do wysokości spośród badanych szkół.

Prawie wszyscy uczniowie wskazali, że w ramach ich kierunku zajęcia praktycznej na-uki zawodu odbywają się w szkole. Niestety ponad połowa badanych oceniła wyposażenie szkoły niezbędne do praktycznej nauki zawodu nisko lub bardzo nisko. 1/4 oceniła je na śred-nim poziomie i taka sama ilość wysoko lub bardzo wysoko. Ogólna ocena na pięciostopnio-wej skali, gdzie 1 oznaczało „oceniam bardzo nisko” a 5 „oceniam bardzo wysoko” wyniosła tylko 2,72 punktu. Inaczej te kwestie widzą nauczyciele, którzy niezbędne do nauki zawodu wyposażenie szkoły ocenili na poziomie 3,41 punktu. Pozytywnie ocenił je co trzeci nauczy-ciel, a negatywnie co dziesiąty.

Uczniowie poproszeni o ocenę zajęć praktycznych i teoretycznych, odbywających się w ramach nauki zawodu, wystawili oceny plasujące się poniżej środka skali. Zajęcia praktycz-ne otrzymały ocenę 2,90, a teoretyczne - 2,84. W jednym i drugim przypadku niemal 1/3 badanych oceniła te zajęcia negatywnie. Te niskie oceny korespondują z opiniami nauczycieli. Zaledwie co ósmy pedagog jest zdecydowanie przekonany, że szkoła, w której uczy, przy-gotowuje uczniów do pracy w wyuczonym zawodzie. Raczej przekonanych jest o tym 43% badanych, a co czwarty uważa, że tylko niektóre kierunki nauczane w szkole przygotowują do pracy w zawodzie. Trochę lepiej oceniono przygotowanie uczniów do zdania egzaminów zawodowych. Pozytywne oceny wystawiło prawie 3/4 nauczycieli.

Te dość słabe oceny nie powinny dziwić, skoro zaledwie nieco ponad połowa nauczy-cieli uważa, że kierunki i programy nauczania oferowane przez szkołę odpowiadają potrze-bom rynku pracy. Równocześnie zaledwie dwóch z pięciu nauczycieli twierdzi, że w trakcie ostatnich pięciu lat modyfikowano programy nauczania w ramach istniejących kierunków. Na poprawę procesu kształcenia w ramach szkolnictwa zawodowego wpływ miałoby przede wszystkim zacieśnienie współpracy z firmami i innymi organizacjami, instytucjami podczas organizowania praktyk.

Co drugi uczeń wskazał, że nie brał udziału w praktykach organizowanych przez szkołę, a tylko jedna osoba zadeklarowała, że wzięła udział w takich praktykach. Oprócz tego dwoje uczniów zadeklarowało, że brało udział w praktykach zorganizowanych na własną rękę. Wśród nauczycieli trzech na czterech zadeklarowało, że szkoła organizuje praktyki dla uczniów. Co ciekawe, wśród uczniów, aż 40% badanych wskazało, że szkoła nie organizuje żadnych praktyk zawodowych. Tylko połowa nauczycieli zdecydowała się oceniać praktyki zawodowe. Lepiej oceniono poziom wiedzy przekazywanej podczas praktyk - 3,33 punktu. Poziom przekazywanych umiejętności oceniono na 3,0 punktu.

Największymi zaletami praktyk zawodowych są, zdaniem nauczycieli, uzupełnienie wie-dzy teoretycznej uczniów oraz możliwości poznania przez nich środowiska pracy. Jako sła-be strony wskazywano przede wszystkim brak zaangażowania praktykantów oraz zbyt małą ilość praktyk. Uczniowie jako mocne strony praktyk zawodowych wskazywali możliwość poznania środowiska pracy, uzupełnienia wiedzy teoretycznej, rozwój kompetencji zawo-dowych, a także możliwość wpisania ich do CV. Jako słabe strony praktyk wskazano przede wszystkim otrzymywanie prostych, mało ambitnych zadań oraz niechętne nastawienie do praktykantów. W tym miejscu należy zaznaczyć, że wypowiedzi dotyczące słabych i mocnych


stron praktyk są oparte raczej na wyobrażeniach niż doświadczeniach uczniów.Jeden na czterech uczniów ZSP nr 2 bierze udział w zajęciach pozalekcyjnych organi-

zowanych przez szkołę, najczęściej są to zajęcia z języków obcych. Ponad połowa uczniów chciałaby brać udział zajęciach pozalekcyjnych, przede wszystkim w zajęciach artystycznych, np. z fotografii. Zdaniem nauczycieli to właśnie dodatkowe zajęcia artystyczne oraz wyrów-nawcze najbardziej przydałyby się uczniom. Jedynie co piąty uczeń liceum plastycznego uczestniczy w jakichś dodatkowych kursach i szkoleniach.

Ponad połowa badanych jednoznacznie przyznała, że ma lub miała problemy z na-uką. Dodatkowo, co szósty badany wskazał, że takie problemy mu się zdarzają. Jedynie nieco więcej niż co czwarty uczeń zadeklarował brak problemów z nauką. Najwięcej problemów sprawiają uczniom matematyka i języki obce. Prawie 2/3 badanych przyznaje się do korzysta-nia z korepetycji. Co ciekawe, zaledwie jeden na dziesięciu nauczycieli ocenia, że w szkole są uczniowie, którym przydałyby się korepetycje.

Co szósty uczeń ZSP nr 2 deklaruje, że brał udział w spotkaniach na temat poszukiwania pracy, 2/3 z nich oceniła te spotkania pozytywnie.

Połowa badanych ma zamiar podjąć pracę po zakończeniu nauki w obecnej szkole. 1/3 badanych chciałaby pracować w pełnym wymiarze godzin, a co piąty chciałby pracować dorywczo. Równocześnie, prawie co trzeci badany deklaruje, że nie ma zamiaru pracować i chce się tylko skupić na dalszej nauce.

Wśród uczniów ZSP nr 2 zdecydowana większość ma zamiar kontynuować naukę. Po-łowa z nich jest tego jednoznacznie pewna, a nieco ponad jedna trzecia skłania się ku takie-mu rozwiązaniu. Niemal połowa uczniów ma zamiar łączyć naukę i pracę.


Do Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 uczęszcza 278 z badanych uczniów z czego 225 stanowią uczniowie technikum, a 23 uczniowie szkoły zasadniczej. Młodzież wybierająca ten zespół szkół może kształcić się w zakresie gastronomii, turystyki, ekonomii i informatyki. 63% uczniów stanowią dziewczęta. Ponieważ zdecydowana większość uczniów tego zespo-łu uczęszcza do technikum, ich oceny i wypowiedzi będą zbliżone do wypowiedzi uczniów technikum. Dodatkowo w tym zespole przebadano 42 nauczycieli (w tym 17 przedmiotów zawodowych). Są oni najmłodsi spośród całej badanej kadry pedagogicznej - średnia wie-ku wynosi 39 lat. Nieco więcej niż połowa pracuje w oświacie dłużej niż 10 lat - średnio 13, a w ZSP nr 3 średnio 8 lat, choć co drugi nauczyciel jest tam zatrudniony krócej niż 5 lat. W odróżnieniu od pozostałych szkół, gdzie liczba nauczycieli i nauczycielek jest sobie niemal równa, tu prawie 80% pedagogów stanowią kobiety.

Wybierając ZSP nr 3 dwóch z pięciu badanych kierowało się: zainteresowaniami oraz ła-twością uzyskania pracy w wybranym zawodzie, jeden z czterech zwracał uwagę na popular-ność kierunku.

W porównaniu z innymi szkołami badani z ZSP nr 3 są zdecydowanie najbardziej za-dowoleni z atmosfery, która panuje w ich szkole - 75% ocen pozytywnych. 3/4 uczniów ocenia swoich nauczycieli jako wymagających, równocześnie określając ich jako tolerancyj-nych (45%), wyrozumiałych (30%) i przyjaznych (27%). Te pozytywne cechy przekładają się na ocenę relacji uczniowie - nauczyciele. Co dziesiąty uczeń ocenia je bardzo wysoko, a ponad połowa wysoko - w sumie 77% ocen pozytywnych. Wśród nauczycieli odsetek ocen pozytywnych

Aneksy234

jest niższy, ale i tak prawie co drugi pedagog jest skłonny uznać, że większość uczniów nie sprawia problemów wychowawczych.

Co drugi uczeń ocenił poziom prowadzenia zajęć przez nauczycieli jako wysoki lub bardzo wysoki, jako niski lub bardzo nisko ocenił go co czterdziesty badany. Jeszcze lepiej oceniono poziom komunikatywności nauczycieli - prawie 2/3 badanych oceniło go pozytywnie.

Niestety dużo gorzej oceniono poziom wiedzy zdobytej podczas nauki w ZSP nr 3. Pozy-tywne noty wystawiło jedynie 29% badanych uczniów. Pomimo tego, jest to najlepszy wynik uzyskany przez badane szkoły zawodowe powiatu. Poziom umiejętności i kwalifikacji przeka-zany podczas nauki został oceniony niemal identycznie - 30% opinii pozytywnych. Uczniowie ZSP nr 3 lepiej niż uczniowie pozostałych badanych szkół ocenili poziom nauki języków ob-cych - średnia na pięciostopniowej skali wyniosła 3,55 punku, w tym ponad połowa not pozy-tywnych. Jeszcze lepiej, najlepiej spośród badanych szkół, oceniono poziom zajęć z obsługi komputera - 59% odpowiedzi pozytywnych i średnia ocena na skali - 3,66 punktu. Te pozy-tywne oceny uczniów korespondują z pozytywnymi ocenami nauczycieli. Co piąty z nich ocenia, że poziom szkoły w której pracuje, na tle pozostałych szkół zawodowych powiatu, jest bardzo wysoki, a ponad połowa z nich określa go jako wysoki. Na pięciostopniowej skali oce-na poziomu nauczania wyniosła 3,98 punktu i jest zdecydowanie najwyższa wśród badanych szkół. Nauczyciele poproszeni o ocenę poziomu nauczania oferowanego przez szkołę, na tle szkół całego województwa, ocenili go na 3,62 punktu.

Wysokie oceny poziomu nauczania korespondują z oceną wyposażenia sal w pomoce dydaktyczne. Co czwarty uczeń ZSP nr 3 wskazuje, że sale w jego szkole wyposażone są na bardzo wysokim poziomie, a ponad połowa uczniów ocenia ten poziom wysoko - w sumie 84% ocen pozytywnych, średnia na skali - 4,36. To zdecydowanie najlepszy wynik w porów-naniu ze wszystkimi badanymi szkołami. Równie pozytywnie jak uczniowie wyposażenie sal postrzegają nauczyciele. Dwóch z pięciu ocenia je na bardzo wysokim poziomie, a co drugi na wysokim - w sumie 93% ocen pozytywnych i 4,36 punktu na pięciostopniowej skali.

Czterech z pięciu uczniów ZSP nr 3 wskazało, że w przypadku ich kierunku zajęcia z prak-tycznej nauki zawodu odbywają się u pracodawców. Dodatkowo co czwarty uczeń wskazał, że tego typu zajęcia odbywają się w jego szkole oraz w CEZ.

Dwóch z trzech badanych uczniów ocenia pozytywnie wyposażenie swojej szkoły w pomoce niezbędne do praktycznej nauki zawodu. Średnia ocena na pięciostopniowej skali wyniosła 3,76 punktu i była druga po ocenie wystawionej przez uczniów SOSW. Równie dobrze wyposażenie niezbędne do nauki zawodu oceniają nauczyciele. 80% z nich wystawia noty pozytywne, a średnia ocena wyniosła 4,33 punktu.

Oprócz wyposażenia, uczniowie zostali poproszeni o ocenę teoretycznych i praktycz-nych zajęć nauki zawodu. Te pierwsze zostały ocenione na 3,74 punktu - najlepiej spośród wszystkich badanych szkół, a drugie na 3,49 punktu. Dziewięciu z dziesięciu nauczycieli oce-nia, że szkoła przygotowuje swoich uczniów do pracy w wyuczonym zawodzie, co dwudzie-sty uznał, że ma to miejsce w przypadku tylko niektórych kierunków. Prawie wszyscy prze-badani nauczyciele (94%) uznali, że kierunki i programy nauczania oferowane przez ZSP nr 3 odpowiadają potrzebom rynku pracy. Trzech z czterech badanych wskazało, że w ciągu ostatnich pięciu lat szkoła modyfikowała programy nauczania. W celu usprawnienia procesu kształcenia pedagodzy ZSP nr 3 proponowaliby zwiększenie ilości zajęć praktycznych oraz zacieśnienie współpracy szkół z firmami i instytucjami.


3/4 badanych uczniów brało udział w praktykach organizowanych przez szkołę, a 17% uczestniczyło w praktykach organizowanych na własną rękę. Te drugie zostały dużo lepiej ocenione niż praktyki organizowane przez szkołę - 3,98 punktu w porównaniu z 3,49 punktu. Nauczyciele również zostali poproszeni o ocenę praktyk zawodowych w dwóch aspektach. Pierwszym z nich był poziom wiedzy przekazywanej podczas praktyk. Niestety, jedynie co czwarty pedagog wypowiadał się o nim pozytywnie, a średnia ocena wyniosła 3,13 punktu. Lepiej oceniono poziom umiejętności przekazywanych uczniom podczas praktyk. Pozytyw-nie ocenia go 1/3 nauczycieli. Średnio oceniono ten aspekt na 3,37 punktu. Jako mocne stro-ny praktyk pedagodzy najczęściej wymieniali uzupełnienie wiedzy teoretycznej i możliwość poznania środowiska pracy przez uczniów. Słabymi stronami praktyk jest ich niewielka ilość oraz brak zaangażowania, lenistwo i nieodpowiedzialność praktykantów. Uczniowie jako słabe strony praktyk wymieniają, podobnie jak nauczyciele, ich niewielką ilość i krótki czas trwania, otrzymywanie mało ambitnych zadań oraz traktowanie praktykantów jako zła ko-niecznego. Jako zalety praktyk uczniowie najczęściej wskazywali: poznanie środowiska pracy, poznanie nowych osób, uzupełnienie wiedzy teoretycznej.

Prawie połowa uczniów uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych organizowanych przez szkołę. Najczęściej są to zajęcia z języka polskiego, a także zajęcia sportowe. Chęć uczestnictwa w dodatkowych zajęciach pozalekcyjnych deklaruje 1/3 uczniów. Badani naj-chętniej uczestniczyliby w zajęciach sportowych i zawodowych, praktycznych. Zdaniem pedagogów, ich podopiecznym najbardziej przydałyby się zajęcia rozwijające zainteresowa-nia i zdolności oraz zajęcia z zakresu rozwoju osobistego. 1/3 uczniów ZSP nr 3 uczestniczy w dodatkowych kursach i szkoleniach.

80% ankietowanej młodzieży wskazało, że ma lub miało problemy z nauką. Jest to naj-wyższy odsetek spośród wszystkich badanych szkół. Kłopoty sprawia im głównie matematy-ka, języki obce i rachunkowość. 46% uczniów korzysta z korepetycji. 21% nauczycieli ocenia, że w szkole są uczniów wymagający dodatkowego wsparcia w postaci korepetycji - przede wszystkim z matematyki i języków obcych.

83% nauczycieli pracujących w ZSP nr 3 wskazało, że w ich szkole organizowane są spo-tkania dotyczące poradnictwa zawodowego. Niestety, tylko co dziesiąty uczeń z tej szkoły wskazał, że uczestniczył w spotkaniach dotyczących poszukiwania pracy. Wśród osób, któ-re uczestniczyły w tego typu spotkaniach, aż 96% ocenia je pozytywnie.

Niemal 2/3 uczniów badanego Zespołu zamierza podjąć pracę po ukończeniu szkoły. Równocześnie 80% badanych zamierza kontynuować naukę. Już dziś prawie połowa ba-danych wskazuje, że po ukończeniu obecnej szkoły zamierza pracować i dalej się uczyć, a co trzeci badany ma zamiar skupić się jedynie na nauce.


Zespół Szkól Ponadgimnazjalnych nr 4 jest największą z badanych jednostek. Ankiety wy-pełniło 60 nauczycieli (w tym 22 nauczycieli przedmiotów zawodowych) oraz 325 uczniów, spośród których 176 uczęszcza do zasadniczej szkoły zawodowej, a 169 do technikum. Za-ledwie co piąty uczeń tego zespołu to dziewczyna. Może być to związane z tym, że kierunki kształcenia oferowane przez ZSP nr 4 zwykle leżą w obrębie zainteresowań chłopców: me-chanika, informatyka, budownictwo, elektronika, choć można zdobywać tam także wiedzę

Aneksy236

w zakresie gastronomii i turystyki. W szkole pracuje niemal tyle samo kobiet i mężczyzn. Śred-nio mają oni 44 lata, z czego 16 przepracowali w oświacie, a 10 w analizowanym zespole szkół.

Uczniowie wybierając tę szkołę kierowali się głównie zainteresowaniami - dwóch na pię-ciu badanych, a także jej bliskim położeniem (co czwarty badany) i prestiżem zawodu (co piąty badany). Ponadto uczniowie tej szkoły, najczęściej ze wszystkich uczniów wskazywali, że na ich wybór miał wpływ brak miejsc w innych klasach lub szkołach.

Nieco ponad połowa uczniów ocenia dobrze lub bardzo dobrze atmosferę panującą w szkole. Uczniowie wskazują, że ich nauczyciele są wymagający, ale równocześnie cierpliwi i wyrozumiali. Niestety, niemal co czwarty uczeń wskazał, że nauczyciele traktują swoich pod-opiecznych oschle, są despotyczni i lekceważący. Odbija się to na ocenie relacji uczniowie - nauczyciele. Jedynie co dwudziesty uczeń ocenia je bardzo wysoko, a połowa wskazuje, że są one na średnim poziomie. Równocześnie, jedynie co czwarty nauczyciel ocenia swo-ich uczniów pod względem wychowawczym wysoko lub bardzo wysoko, a 3/4 ocenia ich na średnim poziomie.

Uczniowie poproszeni o ocenę sposobu prowadzenia zajęć przez nauczycieli byli dość krytyczni. Co trzeci ocenił go wysoko lub bardzo wysoko, a jeden na dziesięciu ocenił go nisko lub bardzo nisko. Identycznie oceniono komunikatywność nauczycieli. Nieco gorzej niż sa-mych nauczycieli uczniowie oceniają poziom zdobytej w szkole wiedzy. 3/4 badanych ocenia go na średnim poziomie, co dziesiąty ocenia go nisko lub bardzo nisko, a jedynie co siódmy ocenia go wysoko lub bardzo wysoko. Jest to najgorszy wynik spośród wszystkich badanych szkół. Trochę lepiej oceniono poziom zdobytych umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Po-zytywnie ocenia go 28% uczniów, a negatywnie 10%.

Co trzeci uczeń ocenia pozytywnie poziom nauki języków obcych, niestety co piąty ocenia go nisko lub bardzo nisko. Jeszcze gorzej oceniane są zajęcia z obsługi komputera. Co czwarty uczeń ocenia je nisko, a co dziesiąty bardzo nisko; zadowolonych jest 23% badanych. Tak słabe oceny korespondują z ocenami nauczycieli. 43% spośród nich uważa, że poziom nauczania w ich szkole, w porównaniu z innymi szkołami powiatu, jest wysoki lub bardzo wysoki, a 45%, że jest on średni. Na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza „oceniam bardzo nisko”, a 5 „oceniam bardzo wysoko” poziom nauczania został oceniony przez nauczycieli na 3,48 punktu, co należy interpretować jako „umiarkowanie, ani wysoko, ani nisko”. Trochę gorzej oceniono poziom nauczania na tle pozostałych szkół województwa - średnia ocen wyniosła 3,29 punktu.

Tak niskie oceny poziomu nauczania nie powinny dziwić, gdy zobaczymy, jak badani oceniali poziom wyposażenia sal dydaktycznych - niezbędny do zapewnienia odpowiedniej jakości nauki. Wśród uczniów ZSP nr 4 1/3 ocenia wyposażenie sal dydaktycznych źle lub bardzo źle, a zadowolony jest z niego jedynie co piąty. Jeszcze bardziej krytyczni są w tej kwestii nauczyciele. Jedynie 7% z nich ocenia wyposażenie pozytywnie, a jeden na trzech negatywnie, z czego 13% ocenia je bardzo źle. Wyposażenie w ZSP nr 4 zdobyło zdecydo-wanie najniższe oceny spośród wszystkich badanych szkół - średnie 2,58 na pięciostopniowej skali. Dla porównania, w ZSP nr 3 średnia ocena wyniosła 4,43 punktu.

Uczniowie ZSP nr 4 odbywają praktyki zawodowe przede wszystkim u pracodawców (58%) i w CEZ (51%), jedynie co dwudziesty wskazał na szkołę. Co trzeci badany ocenia wy-posażenie swojej szkoły niezbędne do praktycznej nauki zawodu źle lub bardzo źle. Zado-wolony jest jedynie co piąty badany, średnia ocena wynosi 2,84 punktu. Jeszcze gorzej niż uczniowie wyposażenie oceniają nauczyciele - średnia wynosi 2,74 punktu.


Brak odpowiedniego wyposażenia przekłada się na oceny uczniów dotyczące zajęć praktycznych odbywających się w ramach nauki zawodu w szkole. Co czwarty uczeń ocenia je negatywnie, tyle samo pozytywnie, średnia ocena wypada nieco poniżej środka skali i wynosi 2,94 punktu. Lepiej oceniane są zajęcia teoretyczne - średnia wynosi 3,27 punktu, a odsetek uczniów niezadowolonych spada do 10%. Dobrze jest zestawić te wyniki z wypowiedziami nauczycieli, wśród których jedynie co czwarty jest zdecydowanie przekonany o tym, że szkoła przygotowuje do pracy w wyuczonym zawodzie, a co dwudziesty przyznał, że szko-ła tego nie robi. Dużo lepiej oceniono rolę szkoły w przygotowaniu uczniów do zdania egza-minów zawodowych - wszyscy pedagodzy są przekonani, że szkoła dobrze przygotowuje do tego swoich podopiecznych.

Ponad 90% nauczycieli uważa, że kierunki i programy nauczania oferowane przez ZSP nr 4 odpowiadają potrzebom rynku pracy. Ponad połowa badanych wskazała, że w ciągu ostatnich lat szkoła wprowadzała modyfikacje programów nauczania. Zdaniem pedagogów na poprawę procesu kształcenia w ramach szkolnictwa zawodowego wpływ miałoby przede wszystkim zacieśnienie współpracy z firmami i instytucjami podczas organizowania praktyk, a także wprowadzanie nowoczesnych metod nauczania.

Co drugi uczeń ZSP nr 4 brał udział w praktykach organizowanych przez szkołę, a co piąty organizował praktyki na własną rękę. Praktyki organizowane na własną rękę zostały oce-nione na 3,76 punktu, gorzej oceniono praktyki organizowane przez szkołę - 3,30. Jest to naj-niższy wynik spośród wszystkich badanych szkół. Nauczyciele poproszeni o ocenę poziomu wiedzy i umiejętności przekazywanych podczas praktyk ocenili je odpowiednio zaledwie na 3,15 i 3,16 punktu. Jako mocne strony praktyk zawodowych pedagodzy wskazywali przede wszystkim na korzyści płynące dla pracodawców czyli możliwość sprawdzenia potencjalnych kandydatów do pracy oraz możliwość zyskania przeszkolonych pracowników. Uczniowie wskazywali najczęściej na poznanie środowiska pracy i uzupełnienie wiedzy teoretycznej. Jako słabe strony praktyk uczniowie wymienili otrzymywanie prostych, mało ambitnych zdań i nudę. Nauczyciele częściej mówili o braku zaangażowania samych praktykantów i zbyt małej ilość praktyk.

Co dwudziesty uczeń deklaruje, że bierze udział w zajęciach pozalekcyjnych orga-nizowanych przez szkołę. Najczęściej uczniowie biorą udział w zajęciach fakultatywnych - dwóch na pięciu i sportowych - co czwarty. 25% uczniów chciałoby brać udział w zającach pozalekcyjnych, najchętniej sportowych i zawodowych - po 25% wskazań. Zdaniem nauczy-cieli ZSP nr 4 uczniom przydałyby się dodatkowe zajęcia wyrównawcze, a także z zakresu rozwoju osobistego i pogłębiające ich zainteresowania.

Co trzeci uczeń przyznał, że brał udział w dodatkowych kursach i szkoleniach, a trzech na czterech chciałoby brać w nich udział w przyszłości.

Dwóch spośród trzech uczniów zadeklarowało, że ma lub miało problemy z nauką, przede wszystkim z matematyką i przedmiotami zawodowymi. Co czwarty uczeń przyznał, że korzysta z korepetycji. Nauczyciele wskazali, że w szkole jest 22% uczniów potrzebujących korepetycji, wśród nich, zdaniem nauczycieli, większość potrzebuje korepetycji z matematyki.

Ponad połowa nauczycieli ZSP nr 4 zadeklarowała, że w ich szkole odbywają się spotka-nia dotyczące poradnictwa zawodowego. Co piąty uczeń wskazał, że brał udział w spotka-niach dotyczących poszukiwania pracy. Nieco mniej niż połowa z nich oceniła te spotkania wysoko lub bardzo wysoko, a co dziesiąty ocenił je nisko lub bardzo nisko.

Aneksy238

Ponad połowa uczniów ma zamiar podjąć pracę po ukończeniu obecnej szkoły, równo-cześnie 70% uczniów deklaruje chęć kontynuowania nauki. W dniu badania 35% uczniów deklarowało, że ma zamiar pracować i się uczyć. Tyle samo osób chciałoby skoncentrować się tylko na nauce.


W Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 badaniem objęto 28 nauczycieli (w tym 12 nauczycieli przedmiotów zawodowych) i 153 uczniów - 96 uczęszczających do zasadniczej szkoły zawodowej i 57 uczęszczających do technikum. Młodzież może kształcić się tam w za-kresie budownictwa, gastronomii i mechaniki. 54% uczniów stanowią dziewczęta. ZSP nr 5 ma zdecydowanie najstarszą i najbardziej doświadczoną kadrę pedagogiczną. Średnia wieku wynosi tam 47 lat. 59% pedagogów ma ponad dwudziestoletni staż pracy w oświacie, a śred-ni czas pracy w tym zespole wynosi 16 lat.

Niemal co drugi uczeń wybrał ZSP nr 5 ze względu na jego bliskie położenie od miej-sca zamieszkania, dwóch z pięciu badanych kierowało się zainteresowaniami, a co czwarty koniecznością szybkiego zdobycia zawodu.

Prawie 2/3 uczniów pozytywnie ocenia atmosferę panującą w ich szkole. Co drugi ba-dany wskazał co prawda, że nauczyciele pracujący w szkole są wymagający, ale równocześnie 1/3 badanych opisała ich mianem cierpliwych, tolerancyjnych i wyrozumiałych. Dość dobrze oceniono relacje pomiędzy uczniami i nauczycielami. Co dziesiąty z młodych badanych oce-nił je bardzo wysoko, a niemal połowa wysoko. Wydaje się, że uczniowie wypadają nieco go-rzej w oczach swoich pedagogów. Co siódmy nauczyciel wskazywał, że większość uczniów sprawia problemy wychowawcze, choć tyle samo badanych było przeciwnego zdania. Pod względem wychowawczym uczniowie ZSP nr 5 zostali ocenieni na 3 punkty (na pięcio-stopniowej skali) i jest to wynik zdecydowanie najgorszy spośród wszystkich badanych szkół.

Uczniowie zostali poproszeni o ocenę swoich nauczycieli w dwóch wymiarach. Po pierwsze, oceniano sposób prowadzenia zajęć. Pedagodzy z ZSP nr 5 wypadli nienajgo-rzej, dwóch z pięciu uczniów pozytywnie oceniło poziom prowadzonych przez nich zajęć. W sumie nauczyciele uzyskali 3,36 punktu na pięciostopniowej skali i uplasowali się na trze-cim miejscu po pedagogach z SOSW i ZSP 3. Lepiej oceniono komunikatywność pedagogów. Połowa uczniów ocenia ją wysoko lub bardzo wysoko. Średnia ocena na skali wyniosła 3,56 punktu (ponownie trzecie miejsce). Niestety, dużo gorzej oceniono poziom zdobytej w szkole wiedzy. Zaledwie jeden na pięciu uczniów ocenia go wysoko lub bardzo wysoko, a co trzy-nasty badany ocenił go nisko. Lepiej wypadła ocena umiejętności i kwalifikacji zawodowych zdobytych podczas nauki w szkole. Co czwarty uczeń ocenił je wysoko, a jeden na dwudziestu pięciu - bardzo wysoko. Tylko 3% badanych wystawiło oceny negatywne i jest to najniższy odsetek spośród wszystkich badanych szkół (poza SOSW). Kolejnym z ocenianych elementów był poziom nauczania języków obcych. Pozytywnie oceniło go 30% uczniów, a 23% oceniło go negatywnie. Średnia ocena na pięciostopniowej skali wyniosła 3,07 punktu. Tylko odrobi-nę gorzej - na 3,05 punktu - oceniono poziom zajęć z obsługi komputera, pozytywnie ocenił je co trzeci badany, negatywnie co czwarty.


Ogólnie ocena uczniów ZSP nr 5 wypada przeciętnie, we wszystkich badanych aspek-tach plasując się na trzecim miejscu. Ciekawe, że pedagodzy pracujący w zespole dużo go-rzej niż jego uczniowie oceniają swoje miejsce pracy. Zaledwie 22% z nich ocenia wysoko lub bardzo wysoko, na tle pozostałych szkół zawodowych powiatu, oferowany poziom na-uczania. Średnia ocena wyniosła 3,28 punktu i jest najniższa spośród badanych szkół. Jesz-cze gorzej oceniono poziom nauczania na tle pozostałych szkół zawodowych województwa. Średnia ocena wyniosła 3,22 punktu i ponownie była najgorsza spośród wszystkich badanych jednostek.

Uczniowie i nauczyciele ZSP nr 5 byli dość zgodni w ocenie wyposażenia sal dydak-tycznych. Niestety obie grupy oceniły je dość krytycznie. Uczniowie średnio na 2,97 punktu, a nauczyciele na 3,11. Wśród uczniów było jedynie 18% ocen pozytywnych, przy 24% nega-tywnych. Wśród nauczycieli odwrotnie - ocen pozytywnych było 25%, a negatywnych 18%.

83% uczniów ZSP nr 5 wskazało, że w przypadku ich kierunku zajęcia praktycznej nauki zawodu odbywają się w szkole, na CEZ wskazało zaledwie 3% badanych. Dodatkowo, co piąty badany wskazał, że zajęcia te odbywają się u pracodawców. Co czwarty z uczniów pozytyw-nie ocenił wyposażenie swojej szkoły niezbędne do praktycznej nauki zawodu, średnia ocena wyniosła 3,10 punku. Wśród nauczycieli pozytywne noty wystawił co piąty badany, a śred-nia ocen wyniosła 3,04 punktu. Zajęcia praktyczne odbywające się w ramach nauki zawodu uczniowie z ZSP nr 5 ocenili na 3,30 punktu. Pozytywnie oceniało je czterech z dziesięciu, a negatywnie - jeden z dziesięciu badanych. Bardzo podobnie oceniono zajęcia teoretyczne. Trochę mniej było opinii negatywnych (6%), a średnia ocena była wyższa niż w przypadku zajęć praktycznych i wyniosła 3,37 punku.

Pocieszającym wydaje się fakt, iż pomimo niskich ocen, jakie nauczyciele wystawili ofe-rowanemu przez szkolę poziomowi nauczania, aż 92% z nich uważa, że szkoła przygotowuje uczniów do pracy w wyuczonym zawodzie. Tyle samo badanych uważa, że oferowane przez szkołę kierunki nauczania odpowiadają potrzebom rynku pracy. Również 92% pedagogów wskazało, że w ciągu ostatnich 5 lat szkoła wprowadzała nowe kierunki kształcenia. W celu usprawnienia procesu kształcenia nauczyciele pracujących w ZSP nr 5 proponowaliby zacie-śnienie współpracy szkół z firmami i instytucjami podczas organizacji praktyk oraz zwiększe-nie liczby zajęć praktycznych.

Jedynie co trzeci uczeń ZSP nr 5 brał udział w praktykach organizowanych przez szkołę, a praktyki na własną rękę zorganizował sobie co szósty uczeń. Połowa z uczniów biorących udział w praktykach organizowanych przez szkołę oceniła je pozytywnie, negatywnych wy-powiedzi było 18%. Średnia ocena tych praktyk wyniosła 3,34 punku, co uplasowało ZSP nr 5 na przedostatnim miejscu przed ZSP nr 4. Jeszcze gorzej oceniono praktyki organizowane na własną rękę - średnia ocena wyniosła 3,22 punktu, aż 13% uczniów oceniło te praktyki na bardzo niskim poziomie.

Dużo mniej krytyczni w ocenie praktyk byli nauczyciele z analizowanego Zespołu. Wy-soko, zarówno jeśli chodzi o poziom przekazywanej wiedzy, jak i umiejętności, oceniła je nie-mal 1/3 badanych. Za mocne strony praktyk zawodowych nauczyciele uznali możliwość uzupełnienia przez uczniów wiedzy teoretycznej, a także możliwość poznania środowiska pracy oraz uzyskania przez pracodawców przeszkolonych pracowników. Jako słabe strony wymieniono przede wszystkim brak zaangażowania ze strony praktykantów. Uczniowie sła-bość praktyk widzieli przede wszystkim w zbyt małej ich ilości i otrzymywaniu mało ambit-nych zadań. Jako mocne strony uczniowie wskazali nabywanie umiejętności pracy w grupie i uzupełnienie wiedzy teoretycznej.

Aneksy240

Prawie 1/4 badanych uczniów uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych, przede wszystkim zajęciach sportowych, fakultatywnych i z matematyki. Równocześnie 1/3 bada-nych chciałaby uczestniczyć w dodatkowych zajęciach - głównie sportowych oraz z języków obcych. Nauczyciele uważają, że ich podopiecznym najbardziej przydałyby się zajęcia wyrów-nawcze, przygotowujące do zdania egzaminów oraz zajęcia artystyczne.

Jedynie co czwarty uczeń brał udział w kursach lub szkoleniach, ale trzech z czterech badanych zadeklarowało chęć uczestnictwa w tego rodzaju zajęciach.

76% uczniów zadeklarowało, że ma lub miało problemy z nauką. Najwięcej kłopo-tów sprawia matematyka (wskazał ją co drugi badany), a także język angielski (1/4 wskazań). Mimo problemów z nauką jedynie 16% uczniów korzysta z korepetycji. Zdaniem dwóch na pięciu nauczycieli pracujących w ZSP nr 5 w ich szkole są uczniowie potrzebujący korepetycji. Jest to najwyższy odsetek wśród nauczycieli wszystkich badanych szkół. Zdaniem pedago-gów korepetycje przydałyby się przede wszystkim z matematyki i języka polskiego.

Zaledwie jeden na siedmiu uczniów uczestniczył w spotkaniach na temat poszukiwa-nia pracy. Ponad połowa z osób, które w nich uczestniczyły, ocenia je pozytywnie, negatywne oceny wystawił co piąty badany.

Połowa badanej młodzieży uczęszczającej do ZSP nr 5 deklaruje, że po ukończeniu tej szkoły chciałaby rozpocząć pracę. Równocześnie 2/3 badanych chciałoby się dalej kształcić.

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy

W Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym przebadano 5 nauczycieli (w tym 4 uczących przedmiotów zawodowych) i 15 uczniów zasadniczej szkoły zawodowej. 7 z nich to dziewczęta, a 8 to chłopcy. Młodzież może kształcić się w zawodzie stolarza i krawcowej.

Wybierając tę szkołę uczniowie kierowali się przede wszystkim jej bliskim położeniem, a także zainteresowaniami i poradą nauczycieli.

Dwóch z trzech uczniów oceniło dobrze lub bardzo dobrze atmosferę panującą w szkole. Opisując swoich nauczycieli osoby uczęszczające do SOSW najczęściej używały przymiotników: wyrozumiały, sprawiedliwy, cierpliwy. 87% uczniów oceniło swoje relacje z nauczycielami na wysokim (40%) lub bardzo wysokim poziomie (47%). Równie pozytyw-nie oceniono poziom prowadzenia zajęć przez nauczycieli. Co trzeci uczeń ocenił go bardzo wysoko, a co drugi wysoko. Prawie połowa uczniów bardzo wysoko ocenia poziom komuni-katywności swoich pedagogów. Niestety, pomimo tak wysokich ocen jedynie 27% uczniów pozytywnie ocenia poziom zdobytej w szkole wiedzy. Lepiej oceniono poziom zdobytych umiejętności i kwalifikacji zawodowych - 36% odpowiedzi pozytywnych. Uczniowie, pytani o ocenę poziomu nauczania języków obcych, w większości (61%) ocenili go wysoko lub bardzo wysoko, średnia ocena wyniosła 3,6 punktu. Trochę gorzej oceniono poziom nauki obsługi komputerów, ale i tak co drugi uczeń ocenił go pozytywnie - średnia ocena 3,5 na pięciostopniowej skali. 2/3 uczniów SOSW pozytywnie oceniło wyposażenie swojej szkoły w pomoce dydaktyczne, średnia ocena to 3,8 punktu.

2/3 młodzieży zadeklarowało, że zajęcia z praktycznej nauki zawodu odbywają się w ra-mach ich kierunku u pracodawców, 1/3 wskazała na szkołę. Wszyscy uczniowie wysoko oceni-li wyposażenie swojej szkoły niezbędne do praktycznej nauki zawodu. Średnia ocena 4,0 pun-ku była najwyższą spośród wszystkich badanych szkół. Uczniowie, poproszeni o ocenę zajęć praktycznych w ramach nauki zawodu, w zdecydowanej większości wystawili pozytywne noty


i średnią ocenę 4,07 punktu - ponownie najwyższą spośród wszystkich badanych jednostek. Zajęcia teoretyczne oceniono gorzej, na 3,45 punktu, ale i tak pozytywnie wypowiedziała się o nich ponad połowa badanych.

Wszyscy nauczyciele SOSW byli zdecydowanie przekonani, że szkoła, w której pracują, przygotowuje uczniów do pracy w wyuczonym zawodzie. Również wszyscy twierdzą, że kie-runki nauczania oferowane przez szkołę odpowiadają potrzebom rynku pracy pomimo, że w szkole w ciągu ostatnich lat nie wprowadzano nowych kierunków nauczania. Pedagodzy pracujący w SOSW, podobnie jak większość ich kolegów z pozostałych badanych szkół, uwa-żają, że najważniejsze dla usprawnienia procesu kształcenia zawodowego jest zacieśnienie współpracy z firmami i instytucjami w zakresie organizowania praktyk i staży.

Prawie połowa uczniów uczęszczających do SOSW brała udział w praktykach organi-zowanych przez szkołę. Uczniowie ocenili je średnio na 3,86 punktu. Dodatkowo, co trzeci badany brał udział w praktykach organizowanych na własną rękę, które otrzymały średnią notę 3,67 punktu. Praktyki oceniane przez nauczycieli, zarówno pod względem przekazywa-nej wiedzy, jak i umiejętności, zostały w większości ocenione pozytywnie, średnio na 3,67 punktu. Zdaniem pedagogów z SOSW mocne strony praktyk zawodowych stanowią przede wszystkim możliwość uzupełnienia wiedzy teoretycznej przez uczniów i możliwość spraw-dzenia przez firmy potencjalnych kandydatów do pracy. Zdaniem uczniów najlepsze w prak-tykach zawodowych są: możliwość poznania nowych ludzi i szansa na zatrudnienie w firmie. Jako słabe strony praktyk uczniowie wskazali niemożność nauczenia się czegokolwiek, jak również otrzymywanie mało ambitnych zadań i niechętne nastawienie do praktykantów. Na-uczyciele jako słabe strony praktyk wskazywali brak zaangażowania praktykantów, ich nieod-powiedzialność i lenistwo.

3/4 uczniów uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych organizowanych przez szkołę. Najczęściej są to zajęcia sportowe. Prawie 2/3 uczniów chciałoby brać udział w dodatkowych zajęciach pozalekcyjnych, przede wszystkim z języków obcych. Jeden na pięciu uczniów SOSW uczestniczył w dodatkowym kursie lub szkoleniu, a ponad połowa chciałaby w nich uczestniczyć.

Ponad połowa uczniów zadeklarowała, że ma lub miała problemy z nauką, przede wszystkim z matematyką. Żaden z uczniów nie zadeklarował korzystania z korepetycji.

Jeden na czterech uczniów SOSW uczestniczył w spotkaniach na temat poszukiwania pracy, a wszyscy, którzy w nich uczestniczyli, ocenili wysoko ich poziom.

Połowa badanych uczniów po ukończeniu obecnej szkoły ma zamiar podjąć pracę w pełnym wymiarze godzin. To najwyższy odsetek spośród uczniów badanych szkół. Rów-nocześnie, co trzeci uczeń jeszcze nie wie, co będzie robić po ukończeniu szkoły. Nikt z bada-nych nie zadeklarował chęci dalszej nauki.

Centrum Edukacji Zawodowej

W Centrum Edukacji Zawodowej przebadano 13 nauczycieli przedmiotów zawodo-wych. 30% wszystkich badanych uczniów, uczęszczających do poszczególnych zespołów szkół, wskazało, że w ramach ich kierunku zajęcia praktycznej nauki zawodu odbywają się w CEZ. Najczęściej na Centrum wskazywali uczniowie ZSP nr 4.

Aneksy242

Uczniowie poproszeni o ocenę wyposażenia CEZ, niezbędnego do praktycznej nauki zawodu, byli dość krytyczni. Jedynie 36% oceniło je pozytywnie. Co piąty badany ocenił je nisko (11%) lub bardzo nisko (11%). Średnia ocena wystawiona przez uczniów wyniosła 3,07 punku na pięciostopniowej skali i była najniższa w porównaniu z ocenami wyposażenia w ich szkołach i u pracodawców.

Wszyscy nauczyciele pracujący w CEZ są przekonani, że ich jednostka przygotowuje uczniów do pracy w wyuczonym zawodzie - 54% jest o tym zdecydowanie przekonanych, a 46% raczej przekonanych. 92% badanych nauczycieli jest pewnych, że CEZ przygotowuje uczniów do zdania egzaminów zawodowych. Co ciekawe, 15% pedagogów uważa, że kierun-ki i programy nauczania oferowane przez Centrum raczej nie odpowiadają potrzebom rynku pracy. Jest to najwyższy odsetek wśród wszystkich nadanych szkół.

Wszyscy pracownicy CEZ zgodnie przyznali, że w trakcie ostatnich 5 lat w ich szkole wprowadzono nowe kierunki kształcenia.

Współpraca z firmami i instytucjami w trakcie organizowania praktyk i staży oraz zwięk-szenie ilości zajęć praktycznych to najczęściej postulowane przez pedagogów z CEZ zmiany mogące usprawnić proces kształcenia w ramach szkolnictwa zawodowego.

Prawie połowa badanych nauczycieli opisuje jako wysoki poziom wiedzy przekazy-wanej uczniom podczas praktyk. Równocześnie 8% badanych ocenia go nisko. Średnia oce-na uzyskana na pięciostopniowej skali wyniosła 3,38 punktu. Poziom umiejętności przekazy-wanych podczas praktyk jest oceniany lepiej. Prawie 2/3 ankietowanych oceniło go wysoko - średnia ocena na skali wyniosła 3,62 punktu.

Jako mocne strony praktyk pedagodzy zatrudnieni w CEZ najczęściej wskazywali rozwój kompetencji zawodowych u uczniów - 92% wskazań oraz uzupełnienie wiedzy teoretycznej i możliwość poznania środowiska pracy. Do słabych stron zaliczono brak zaangażowania praktykantów ich lenistwo i nieodpowiedzialność.

243Aneks 14 - Profile uczniów ze względu na typ szkoły zawodowej

Aneks 14 - Profile uczniów ze względu na typ szkoły zawodowej

Uczniowie techników

Uczniowie techników stanowią większość populacji badanych uczniów - 60%. Częściej są to chłopcy niż dziewczęta - 57%. W równym stopniu pochodzą z miasta i wsi. Ich rodzice częściej niż rodzice uczniów liceum plastycznego pozostają bez pracy - co piąty uczeń tech-nikum zadeklarował, że oboje rodziców nie pracuje. Rodzice są też gorzej wykształceni, niż ci, których dzieci uczęszczają do liceum plastycznego. W swojej charakterystyce społeczno - demograficznej uczniowie uczęszczający do techników są dużo bardziej podobni do uczniów szkół zawodowych niż do uczniów liceum plastycznego.

Tylko co dziesiąty uczeń technikum, zanim podjął decyzję o wyborze szkoły, skorzystał z pomocy doradcy zawodowego. Dwóch z trzech badanych uznało, że takiej pomocy nie potrzebowało, a co piąty nie wiedział, że ktoś taki istnieje. W kwestii wyboru szkoły uczniowie techników najczęściej radzili się rodziców oraz przyjaciół. Wybierając dany kierunek kształ-cenia uczniowie techników kierowali się przede wszystkim: zainteresowaniami, łatwością uzyskania pracy oraz bliskim położeniem szkoły. Dziś nieco ponad połowa z nich wybrałaby ponownie ten sam kierunek, z pozostałych, co piąty wybrałby liceum ogólnokształcące.

Jeden na czterech badanych uczęszczających do techników ocenia swoje kwalifikacje zawodowe jako wysokie lub bardzo wysokie. Dwóch na trzech ocenia je na średnim po-ziomie, a co dziesiąty - nisko lub bardzo nisko. Uczniowie techników poproszeni o opisanie swoich nauczycieli najczęściej określali ich mianem wymagających - ponad 60% wskazań. W szkołach zawodowych na tę cechę wskazało niecałe 50% uczniów. W porównaniu z ucznia-mi pozostałych szkół, ci uczęszczający do techników, najlepiej oceniali swoje szkoły, nauczy-cieli i poziom nauczania. Uczniowie techników i zasadniczych szkół zawodowych zgodnie twierdzą, że w trakcie nauczania największy nacisk powinien zostać położony na zajęcia zawodowe, języki obce i zajęcia praktyczne.

2/3 uczniów techników wskazało, że w przypadku ich kierunku zajęcia z praktycznej nauki zawodu odbywają się u pracodawców. Dodatkowo po 30% uczniów wskazało szko-łę i CEZ jako pozostałe miejsca praktycznej nauki zawodu. Uczniowie technikum lepiej niż uczniowie zasadniczych szkół zawodowych oceniali wyposażenie konieczne do nauki zawo-du w swoich szkołach i w CEZ. Jest to o tyle ciekawe, że obydwie grupy uczniów korzystają z tych samych pracowni. Uczniowie techników dużo lepiej oceniają zajęcia teoretyczne z nauki zawodu, natomiast zajęcia praktyczne oceniają tak samo jak uczniowie szkół zasad-niczych.

3/4 badanych uczniów techników brało udział w praktykach organizowanych przez szkołę. Tylko 2% wskazało, że ich szkoła nie organizowała żadnych praktyk. W przypadku zasadniczych szkół zawodowych zaledwie jeden na czterech uczniów uczestniczył w prak-tykach organizowanych przez szkołę (jest to trzy razy mniej niż w przypadku techników), a co piąty wskazał, że jego szkoła nie organizuje tego typu zajęć. 17% uczniów techników uczestniczyło w praktykach organizowanych na własną rękę. Te ostatnie zostały dużo lepiej

Aneksy244

ocenione niż praktyki organizowane przez szkołę. Jako zalety praktyk badana młodzież naj-częściej wskazywała: poznanie środowiska pracy, poznanie nowych osób, uzupełnienie wiedzy teoretycznej. Słabe strony praktyk, to ich zdaniem: ich niewielka ilość i krótki czas ich trwania, otrzymywanie mało ambitnych zadań oraz traktowanie praktykantów jako zła koniecznego.

1/3 badanych z opisywanej grupy uczestniczyła w trakcie nauki w dodatkowych kur-sach i szkoleniach. Najczęściej były to zajęcia z zakresu usług transportowych (prawo jazdy), informatyki oraz języków obcych. Pytani o powody uczestnictwa w dodatkowych szkoleniach uczniowie najczęściej wskazywali na potrzebę rozwoju osobistego oraz chęć poprawienia szans na znalezienie lepszej pracy.

Uczniowie techników są dużo bardziej krytyczni niż ci z zasadniczych szkół zawodowych - 81% z nich wskazało, że ma problemy z nauką (podczas gdy wśród uczniów z ZSZ takie opi-nie wyraziło niecałe 60%). Głównie problemy stwarza matematyka i języki obce. Dopiero na czwartym miejscu znajdują się przedmioty zawodowe, wskazywane przez uczniów ZSZ dużo częściej. Dwóch spośród pięciu uczniów techników korzysta z korepetycji.

2/3 badanych określa swoje szanse na znalezienie pracy w zawodzie na średnim po-ziomie, a co szósty ocenia je źle lub bardzo źle - w tym wypadku uczniowie zasadniczych szkół zawodowych są bardziej optymistyczni (tylko 13% odpowiedzi negatywnych i aż prawie połowa odpowiedzi pozytywnych). Co drugi uczeń technikum ocenia szanse na znalezienia jakiejkolwiek pracy na średnim poziomie, niemalże tyle samo osób ocenia je wysoko lub bardzo wysoko. W obydwu przypadkach uczniowie techników są dużo bardziej optymi-styczni niż uczniowie liceum plastycznego, a równocześnie dużo bardziej pesymistyczni niż uczniowie szkół zasadniczych. Tylko co ósmy uczeń technikum uczestniczył w spotka-niach dotyczących poszukiwania pracy, podczas gdy wśród uczniów zasadniczych szkół za-wodowych w takich zajęciach brał udział co piąty badany.

2/3 badanych z omawianej grupy zamierza podjąć pracę po ukończeniu szkoły. Uczniowie oczekują, że po ukończeniu szkoły otrzymają pomoc w znalezieniu pracy, do-kształcaniu się i założeniu własnego biznesu. Jeden na pięciu badanych uważa, że nie będzie potrzebował żadnej pomocy. Wśród uczniów zasadniczych szkół zawodowych odsetek tego typu odpowiedzi jest niemal dwa razy większy.

Od przyszłego pracodawcy uczniowie techników oczekują przede wszystkim możli-wości kontynuowania nauki, a także pakietu szkoleń i kursów. Zaraz po ukończeniu szkoły uczniowie chcieliby zarabiać średnio 1741 zł, jest to o 80 zł mniej niż deklarowali uczniowie szkół zawodowych. Równocześnie po 5 latach pracy uczniowie techników chcieliby zarabiać 3235 zł i jest to o 80 zł więcej niż w przypadku uczniów zasadniczych szkół zawodowych. Dziewięciu na dziesięciu uczniów chciałoby podjąć pracę nie dalej niż na terenie wojewódz-twa, a połowa najchętniej pracowałaby na terenie swojej miejscowości. Jedynie 8% badanych deklaruje, że chciałoby pracować poza granicami kraju.

Co czwarty badany od razu po zakończeniu szkoły ma zamiar zarejestrować się w Po-wiatowym Urzędzie Pracy, dwóch na pięciu zrobi to, jeśli nie uda im się znaleźć pracy. Od urzędu pracy badani oczekiwaliby przede wszystkim pomocy w znalezieniu pracy lub stażu oraz możliwości udziału w szkoleniach.

Trzech z czterech badanych uczniów techników ma zamiar kontynuować naukę - w zdecydowanej większości w szkołach wyższych, w związku z czym planują wyjechać poza powiat malborski - głównie do Trójmiasta. Pozostałe osoby, planujące kontynuować naukę w szkołach policealnych, najczęściej deklarują chęć nauki na terenie powiatu. Dwóch na pięciu


uczniów zamierza równocześnie uczyć się i pracować. Nieco ponad 1/3 ma zamiar skoncen-trować się jedynie na nauce, a 20% jedynie na pracy. 3% uczniów nie chce ani pracować ani się uczyć lub jeszcze nie wie jak będzie wyglądać ich przyszłość.

Najczęstszymi powodami wyboru danej szkoły są zainteresowania i możliwość pod-jęcia pracy w trakcie trwania nauki. Najczęściej wybieranymi kierunkami kształcenia są: mar-keting, zarządzanie, informatyka, budownictwo i architektura. Dla dwóch z trzech badanych będzie to kierunek zgodny z wyuczonym zawodem.

75% badanych, którzy nie planują kontynuować nauki, podjęło taką decyzję gdyż musi (14%) lub chce (60%) podjąć pracę.

Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych

Spośród uczniów biorących udział w badaniu niemal dwóch na pięciu uczęszczało do zasadniczych szkół zawodowych. W szkołach tego typu uczy się nieco więcej chłopców niż dziewcząt. Uczniowie w równej liczbie pochodzą z miasta, jak ze wsi. Rodzice uczniów ze szkół zasadniczych są gorzej wykształceni w porównaniu z rodzicami uczniów z pozosta-łych szkół, choć różnica ta jest dużo bardziej widoczna w porównaniu z rodzicami uczniów liceum plastycznego. Równocześnie rodzice uczniów ze szkół zawodowych rzadziej pracują. 53% matek uczniów szkół zawodowych pracuje, podczas gdy w przypadku matek uczniów z liceum plastycznego odsetek ten wynosi 80%.

Zanim uczniowie ci zdecydowali się na wybór kierunku kształcenia co siódmy skorzy-stał z pomocy doradcy zawodowego. O wyborze kierunku kształcenia zadecydowały przede wszystkim zainteresowania oraz bliskie położenie szkoły od miejsca zamieszkania i ła-twość uzyskania pracy w wybranym zawodzie. Uczniowie zapytani o to, jaki dziś wybraliby kierunek kształcenia, w większości (63%) jeszcze raz dokonaliby takiego samego wyboru. Spośród pozostałych najwięcej, bo co czwarty, wybrałby kosmetologię i fryzjerstwo.

Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych dużo lepiej niż uczniowie techników oce-niają zdobyte podczas nauki umiejętności i kwalifikacje zawodowe. Co czwarty uczeń oce-nia je wysoko, a co trzynasty bardzo wysoko. Zdaniem uczniów zasadniczych szkół zawodo-wych to właśnie na zajęcia zawodowe i praktyczne powinien zostać położony największy nacisk w procesie edukacji. Przedmioty ogólne i języki obce znalazły się dopiero na trzecim i czwartym miejscu na liście priorytetów.

Badani określili swoich nauczycieli jako wymagających, ale równocześnie cierpliwych i wyrozumiałych.

Co drugi uczeń zasadniczej szkoły zawodowej wskazał, że zajęcia z praktycznej nauki zawodu, w ramach jego kierunku, odbywają się u pracodawcy. Dodatkowo tego typu zajęcia odbywają się w CEZ i w samych szkołach - te odpowiedzi wskazało po 30% uczniów. Popro-szeni o ocenę wyposażenia niezbędnego do praktycznej nauki zawodu uczniowie zasadni-czych szkół zawodowych byli bardziej krytyczni niż uczniowie techników. Najlepiej oceniono wyposażenie znajdujące się u pracodawców - średnia 3,7 na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało „oceniam bardzo nisko” a 5 „oceniam bardzo wysoko”. Gorzej, ale ciągle powyżej środka ska-li oceniono wyposażenie, którym dysponują szkoły - 3,11. Najgorzej oceniono wyposażenie CEZ - 2,9. Co ciekawe uczniowie techników wyposażenie CEZ ocenili na 3,19, a swoich szkół na 3,44 czyli dużo lepiej niż uczniowie zasadniczych szkół zawodowych.

Aneksy246

Wśród uczniów zasadniczych szkół zawodowych jedyne jeden na czterech uczestniczył w praktykach i stażach organizowanych przez szkołę. Niemal tyle samo uczniów zorganizo-wało sobie praktyki na własna rękę. W odróżnieniu od uczniów uczęszczających do techników uczniowie szkół zasadniczych bardzo podobnie oceniają praktyki organizowane przez szkołę i te organizowane na własną rękę. Te pierwsze otrzymały średnią 3,51 na pięciopunktowej skali (w przypadku uczniów techników była to średnia 3,38), a te drugie na 3,55 (w przypadku uczniów techników - 3,88). Zdaniem uczniów zasadniczych szkół zawodowych największymi zaletami praktyk zawodowych są: poznanie środowiska pracy i uzupełnienie wiedzy teore-tycznej, a także rozwój kompetencji zawodowych. Nuda i otrzymywanie zbyt mało ambit-nych zadań są najczęściej wymienianymi słabymi stronami praktyk.

Jeden na czterech uczniów uczestniczył w dodatkowych kursach i szkoleniach. Naj-częściej były to szkolenia z zakresu usług transportowych, informatyki i opieki zdrowotnej. W wyborze dodatkowych szkoleń uczniowie kierowali się przede wszystkim zasadą, w myśl której każde nowe umiejętności mogą się przydać, a także potrzebą rozwoju osobistego i podnoszeniem szans na zatrudnienie.

Nieco ponad połowa uczniów szkół zasadniczych przyznała, że ma problemy z nauką. Najwięcej problemów sprawiają, podobnie jak w przypadku techników, matematyka, przed-mioty zawodowe i języki obce. Co ósmy badany przyznał, że uczęszcza na korepetycje.

Jeden na pięciu uczniów zasadniczych szkół zawodowych uczestniczył w zajęciach do-tyczących poszukiwania pracy. Może dzięki temu uczniowie ci dość optymistycznie patrzą w przyszłość. Co dziesiąty ocenia szanse na znalezienie pracy w swoim zawodzie jako bardzo wysokie, a co trzeci określa je jako wysokie. W przypadku szans na znalezienie jakiejkolwiek pracy uczniowie zasadniczych szkół zawodowych są jeszcze bardziej optymistyczni. Połowa z nich określa swoje szanse jako wysokie lub bardzo wysokie.

Po zakończeniu nauki w obecnej szkole dwóch z pięciu badanych ma zamiar podjąć pracę w pełnym wymiarze godzin, a co ósmy ma zamiar pracować dorywczo. Od przyszłe-go pracodawcy uczniowie zasadniczych szkół zawodowych oczekiwaliby przede wszystkim możliwości pracy i dalszej nauki oraz pakietu szkoleń i kursów jak również wysokiego wyna-grodzenia i zatrudnienia na pełen etat. W swojej pierwszej pracy uczniowie chcieliby zarabiać średnio 1819 zł, a po pięciu latach oczekiwaliby 3159 zł.

Prawie trzy czwarte badanych ma zamiar zarejestrować się w Powiatowym Urzędzie Pracy. Nieco ponad połowa z nich ma zamiar zrobić to zaraz po ukończeniu szkoły. Od urzędu uczniowie oczekiwaliby przede wszystkim pomocy w znalezieniu pracy i ubezpieczenia.

2/3 badanych uczniów ma zamiar kontynuować naukę. Połowa z nich ma zamiar równocześnie pracować, a pozostali chcą skoncentrować się tylko na nauce. Zdecydowana większość osób mających zamiar kontynuować naukę (70%) chciałaby się uczyć w szkołach średnich, pozostali planują naukę w szkole policealnej lub szkole wyższej - co łączy się z ko-niecznością ukończenia szkoły średniej. Zdecydowana większość (85%) osób planujących kontynuowanie nauki ma zamiar uczęszczać do szkół znajdujących się na terenie powiatu - prawie dwie trzecie.


Uczniowie liceum plastycznego

Uczniowie liceum plastycznego zdecydowanie wyróżniają się na tle pozostałych uczniów szkół zawodowych powiatu malborskiego. Powodów takiego stanu rzeczy może być kilka. Po pierwsze, do badania (ostatnie i przedostatnie klasy) zakwalifikowało się jedy-nie 31 uczniów liceum plastycznego - stanowią oni 4% badanej populacji. Przy tak małej li-czebności nawet pojedyncze odpowiedzi mogą mocno wpłynąć na ogólny wynik. Po drugie, uczniowie liceum plastycznego uczą się tylko w jednym zespole szkół i dlatego oceniali tylko jedną szkołę, podczas gdy uczniowie techników i zasadniczych szkół zawodowych znajdu-ją się w kilku zespołach szkół przez co ich odpowiedzi są uśrednione. Po trzecie, do liceum plastycznego uczęszczają uczniowie o innych cechach demograficznych, niż do pozostałych szkół zawodowych. Jest tam więcej dziewcząt (stanowią 77% badanych) i osób mieszkających w mieście. Ich rodzice są lepiej wykształceni i częściej są osobami pracującymi.

Przed podjęciem decyzji o wyborze szkoły co szósty uczeń liceum plastycznego korzystał z pomocy doradcy zawodowego. Zdecydowana większość uczniów - czterech z pięciu, wy-brała szkołę ze względu na swoje zainteresowania. Co ciekawe prawie 1/3 uczniów wskazała, że dokonując wyboru kierowała się bliskim położeniem szkoły. Pytani o to, jaki dziś wybraliby kierunek kształcenia uczniowie liceum plastycznego w 63% odpowiadają, że wybraliby ten sam kierunek. Spośród pozostałych najwięcej wybrałoby liceum ogólnokształcące.

Trzech z czterech badanych uczęszczających do liceum plastycznego ocenia swoje kwa-lifikacje zawodowe na średnim poziomie. Tylko co piąty z nich ocenia je wysoko lub bardzo wysoko. Jest to najniższy odsetek spośród uczniów wszystkich typów szkół. Pomimo tak ni-skiej oceny swoich kwalifikacji zawodowych uczniowie liceum plastycznego uważają, że naj-większy nacisk powinien być położony na naukę języków obcych - co drugi badany. Dopiero na drugim miejscu znalazły się zajęcia z przedmiotów zawodowych wskazane przez 1/3 ba-danych. 2/3 uczniów opisało swoich nauczycieli jako wymagających. 1/3 wskazała, że są oni cierpliwi. Niestety równie wielu badanych wskazało na negatywne cechy swoich pedagogów określając, że są oni lekceważący, despotyczni i traktujący uczniów obojętnie. Uczniowie li-ceum plastycznego zdecydowanie najgorzej, spośród pozostałych badanych, oceniają swoją szkołę, nauczycieli i poziom nauczania.

Prawie wszyscy uczniowie wskazali, że w ramach ich kierunku, zajęcia z praktycznej nauki zawodu odbywają się w szkole. Niestety ponad połowa badanych oceniła wyposaże-nie szkoły niezbędne do praktycznej nauki zawodu nisko lub bardzo nisko. 1/4 oceniła je na średnim poziomie i taka sama ilość wysoko lub bardzo wysoko. Ogólna ocena na pięciostop-niowej skali, gdzie 1 oznaczało „oceniam bardzo nisko” a 5 „oceniam bardzo wysoko” wyniosła średnio 2,72. Podobnie bardzo nisko, poniżej środka skali, oceniono zajęcia praktyczne (2,90) i teoretyczne (2,84) w ramach nauki zawodu.

Ponad 40% uczniów wskazuje, że ich szkoła nie organizowała żadnych praktyk lub staży. Co drugi uczeń wskazywał, że nie brał udziału w praktykach organizowanych przez szkołę, a jedna osoba zadeklarowała, że brała udział w takich praktykach. Dwoje uczniów za-deklarowało udział w praktykach zorganizowanych na własną rękę. Jako mocne strony prak-tyk zawodowych uczniowie liceum plastycznego wskazywali możliwość poznania środo-wiska pracy, uzupełnienia wiedzy teoretycznej, rozwój kompetencji zawodowych, a także możliwość wzbogacenia CV. Jako słabe strony praktyk wskazano przede wszystkim otrzy-mywanie prostych, mało ambitnych zadań oraz niechętne nastawienie do praktykantów.

Aneksy248

W tym miejscu należy zaznaczyć, że wypowiedzi dotyczące słabych i mocnych stron praktyk są oparte raczej na wyobrażeniach niż doświadczeniach uczniów.

Jedynie co piąty uczeń liceum plastycznego uczestniczył w jakiś dodatkowych kur-sach i szkoleniach. W przypadku uczniów pozostałych typów szkół odsetek ten był wyższy. Najpopularniejszymi szkoleniami wybieranymi przez uczniów liceum plastycznego były te zakresu usług transportowych i języków obcych. Wybierając je uczniowie kierowali się przede wszystkim chęcią rozwoju osobistego i pogłębiania swoich zainteresowań.

Ponad połowa badanych jednoznacznie przyznała, że ma lub miała problemy z nauką. Dodatkowo co szósty badany wskazał, że takie problemy mu się zdarzają. Jedynie co czwarty uczeń zadeklarował brak problemów z nauką. Najwięcej problemów sprawiają uczniom ma-tematyka i języki obce. Prawie 2/3 badanych przyznaje się do korzystania z korepetycji.

Spośród uczniów szkól zawodowych powiatu malborskiego osoby uczęszczające do li-ceum plastycznego są najmniej optymistyczne jeśli chodzi o swoją przyszłość. Jedynie co piąta z nich uważa, że ma wysokie szanse na znalezienie pracy w swoim zawodzie. Niemal tyle samo określa swoje szanse na znalezienie pracy w zawodzie jako niskie lub bardzo niskie. Jeśli chodzi o szanse znalezienia pracy w jakimkolwiek zawodzie uczniowie liceum plastycz-nego są nieco bardziej optymistyczni, ale nadal wysoko lub bardzo wysoko ocenia je jedynie jeden na trzech badanych. Co szósty uczeń liceum plastycznego brał udział w spotkaniach na temat poszukiwania pracy.

Ponad połowa badanych ma zamiar podjąć pracę po zakończeniu nauki w obecnej szkole. 1/3 badanych chciałaby pracować w pełnym wymiarze godzin, a co piąty chciałby pracować dorywczo. Równocześnie prawie co trzeci badany deklaruje, że nie ma zamiaru pra-cować i chce się skupić tylko na dalszej nauce.

Uczniowie liceum plastycznego, podobnie jak uczniowie pozostałych szkół zawodowych, spodziewają się, że po ukończeniu pracy będą potrzebować pomocy w znalezieniu pracy oraz dokształcaniu się. Od przyszłego pracodawcy będą oczekiwać, podobnie jak rówieśnicy z innych szkół, przede wszystkim możliwości pracy i dalszej nauki jak również pakietu szko-leń i kursów. Pomimo słabej, na tle uczniów innych szkół, samooceny swoich kwalifikacji zawodowych uczniowie liceum plastycznego mają najwyższe oczekiwania płacowe. Zaraz po ukończeniu szkoły chcieliby średnio zarabiać 1874 zł, a pięć lat później 3499 zł. Uczniowie liceum wydają się najbardziej mobilni spośród uczniów badanych szkół. Zaledwie jeden na trzech chciałby pracować na terenie swojej miejscowości lub powiatu. Niemalże tyle samo uczniów chciałoby pracować gdzieś na terenie województwa pomorskiego, a co piąty wy-brałby inne województwo.

Niemal 2/3 badanych ma zamiar zarejestrować się w Powiatowym Urzędzie Pracy. Po-łowa z nich chce to zrobić zaraz po ukończeniu szkoły, a pozostali rozważają taką opcję tylko, gdy nie uda im się samodzielnie znaleźć pracy.

Wśród uczniów liceum plastycznego zdecydowana większość ma zamiar kontynuować naukę. Połowa z nich jest tego jednoznacznie pewna, a nieco ponad jedna trzecia skłania się ku takiemu rozwiązaniu. Spośród osób chcących kontynuować naukę połowa zamierza dodatkowo pracować. Uczniowie mają zamiar kontynuować naukę w szkołach wyższych - niemalże trzech na czterech i szkołach policealnych - 1/4. Większość - 3/4 uczniów ma zamiar kontynuować naukę poza swoim powiatem. Dla 2/3 z nich kierunek dalszego kształcenia bę-dzie zgodny z wyuczonym zawodem.

Recenzje

251Kto odpowiada za edukację dla rynku pracy?

Ewa Haugan (Jurkowska)Od 1980 roku związana z edukacją najpierw jako nauczyciel,

poźniej jako dyrektor Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku. W 1994 roku zaczęła pracę w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Gdań-sku, gdzie organizowała drugie w Polsce Centrum Informacji Za-wodowej (CIZ), którym kierowała przez 2 lata, tworząc podstawy doradztwa zawodowego w Polsce. Członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Pracowników Urzędów Zatrudnienia, przy którym utworzona została Agencja Promocji Zawodowej Kobiet. Kierowała Agencją w latach 1997-1999, realizujac pierwsze innowacyjne pro-jekty międzynarodowe wspierające zatrudnienie kobiet poprzez edukację i rozwój przedsiębiorczości. Po powrocie do Wojewódz-kiego Urzędu Pracy pełniła najpierw funkcję kierownika Wydziału Inicjatyw Wspólnotowych, a w 2006 roku została dyrektorem Urzędu. Realizowała wiele programów na rzecz zatrud-nienia kładąc szczególny nacisk na współpracę z partnerami społecznymi. Odpowiadała za wdrażanie Europejskiego Funduszu Społecznego w województwie pomorskim w zakresie problematyki rynku pracy. Była członkiem Wojewódzkiej Komisji Dialogu Społecznego.

Obecnie mieszka w Norwegii, gdzie pracuje m.in. przy realizacji międzynarodowych pro-jektów dotyczących rozwoju edukacji zawodowej.

Kto odpowiada za edukację dla rynku pracy?Ewa Haugan (Jurkowska)

Lektura niezwykle starannie i wyczerpująco opracowanego raportu „Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010 - 2015” skłania mnie do pewnych refleksji związanych z tematyką bliską mi zarówno od strony rynku pracy jak i z punktu wi-dzenia systemu edukacji. Autorzy „Strategii”, opierając się na wynikach wszechstronnych i ciekawych metodologicznie badań sporządzili ich podsumowanie wraz z rekomendacjami na przyszłość. Powiat malborski stał się chyba najlepiej zdiagnozowaną jednostką samorządu w Polsce. Konkretne rekomendacje zawarte w „Strategii” odnoszą się właśnie do tego regionu, ale wiele z nich ma charakter na tyle uniwersalny, że powinny stać się lekturą obowiązkową dla wszystkich, którym leży na sercu planowanie przyszłego rozwoju gospodarczego i inte-lektualnego Polski.

Dawniej i dziś

Przez dziesiątki lat szkoły zawodowe kształciły uczniów w wielu zawodach potrzeb-nych w gospodarce socjalistycznej. System był jeden, działał często nie najgorzej w bliskim związku z zakładami pracy, które ciągle zgłaszały zapotrzebowanie na nowych absolwentów.

Recenzje252

Funkcjonowało wiele szkół przyzakładowych, które kształciły przyszłych pracowników w określonych branżach. Szkoły te oprócz kształcenia teoretycznego zapewniały również re-alizację praktycznej nauki zawodu, zarówno od strony programowej jak i finansowej. Pro-blem zaczął się po przemianie ustrojowej, gdy do głosu doszły prawa rynku, wielkie zakłady zlikwidowano, pojawiło się ogromne bezrobocie. Ze strony służb zatrudnienia płynęły alar-mujące sygnały, ale przez wiele lat system edukacji nie był zainteresowany wprowadzeniem zmian, reformą szkolnictwa zawodowego, dostosowaniem go do potrzeb dynamicznego ryn-ku. Drastycznie zaczęła się zmniejszać liczba szkół. Wg GUS w roku szkolnym 1990/91 mieli-śmy 2995 szkół zawodowych, a w 2005/6 - 1778.1 Ostateczny cios szkolnictwu zawodowemu zadała reforma w roku 1999, której założeniem było ograniczenie kształcenia zawodowego na rzecz ogólnokształcącego lub bliżej niesprecyzowanego w tzw. liceach profilowanych. I tak zamiast dobrze wykształconych absolwentów, posiadających konkretne, poszukiwane na rynku umiejętności, na rynku pracy pojawiły się osoby ani nie mające zawodu, ani dosta-tecznej podbudowy do dalszego kształcenia.

Obecnie przedsiębiorstwa, działając w warunkach gospodarki rynkowej i borykając się z różnymi trudnościami, niechętnie angażują się we współfinansowanie szkolnictwa zawodo-wego (choć i to powoli ulega zmianie wymuszonej wymogami rynku). Kształcenie zawodowe bez udziału przedsiębiorców jest niemożliwe.

Wady systemu

Funkcjonujący w Polsce system edukacji cechuje wiele wad determinujących zakres, kie-runki i poziom wykształcenia, do których zaliczamy:

▪ nadmiernie wyspecjalizowane, monolityczne kształcenie zawodowe na poziomie po-nadpodstawowym,

▪ słabość powiązań z otoczeniem gospodarczym, w tym z regionalnym zapotrzebowa-niem na kadry,

▪ brak systemu obiektywnej oceny jakości i efektywności kształcenia oraz standardów kwalifikacyjnych,

▪ niedostatecznie rozwinięte poradnictwo zawodowe, ▪ brak elastyczności ujawniający się słabością powiązań pomiędzy poszczególnymi etapa-

mi i formami kształcenia.System ten nie przystaje do wymogów europejskich. Rozbieżność pomiędzy popytem

na pracę, a jakościową stroną podaży zasobów pracy powoduje występowanie bezrobocia wśród absolwentów.

„Wysoki poziom bezrobocia wśród osób młodych wiąże się z problemem bezrobocia ab-solwentów. Na początku 2008 r. stopa bezrobocia absolwentów wyniosła 21,8%, co oznacza radykalne zmniejszenie w stosunku do analogicznego okresu 2003 r., kiedy wynosiła 46,2%, jednak tempo spadku wskaźnika było tu niższe niż w przypadku ogólnej stopy bezrobocia. Trudności ze znalezieniem pracy mają absolwenci szkół średnich zawodowych, dla których stopa bezrobocia wyniosła 31,3% i zasadniczych zawodowych - bezrobocie na poziomie 25%”.2

1 Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2005/6. GUS, Warszawa 2006.2 Krajowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, kwiecień 2009.


Szkoła a gospodarka rynkowa

W Polsce ludzie są wykształceni, ale często źle, ze względu na nieadekwatną w stosunku do nowych wymagań strukturę kwalifikacji, umiejętności i wiedzy. Zapewnienie pozycji kon-kurencyjnej na rynku pracy zależy od indywidualnych skłonności do podnoszenia poziomu wykształcenia oraz zwiększania kwalifikacji i umiejętności zawodowych pracobiorców i bez-robotnych, a także ich mobilności zawodowej, czyli zdolności przystosowania się do zmien-nego zapotrzebowania, jakie zgłaszają pracodawcy. Każda osoba aktywna zawodowo powin-na mieć stworzone ku temu warunki w postaci dostępnego i odpowiedniego do wymagań systemu edukacji.

W odniesieniu do młodych osób szczególnie ważne jest zapewnienie im elastycznego, szerokoprofilowego nauczania, tak aby umożliwić im zdolność do wykonywania różnych jakościowo zadań pracy. Istotna jest także odpowiednia jakość doradztwa zawodowego. Dostosowanie szkół do warunków rynkowych jest jednym z ważniejszych problemów rzu-tujących na kształtowanie się równowagi na rynku pracy. Wśród uczniów często zdarza się postawa prezentowana przez jednego z respondentów przytoczona w raporcie: „(...) bo teraz każdy patrzy, żeby zdobyć zawód i wyjść ze szkoły z zawodem, jakimkolwiek, czy to będzie budowlanka, czy sprzedawca, czy fryzjerka.” Chodzi o to, aby w przyszłości nie był to zawód „jakikolwiek”, lecz taki, który jest naprawdę potrzebny.

Polska reforma edukacji zawodowej z 1999 roku zmierza w innym kierunku niż w krajach UE, gdzie strategia rozwoju edukacji zawodowej, wynikająca z Traktatu Amsterdamskiego, przewiduje ograniczenie kształcenia ogólnego na rzecz zawodowego, rozszerzenie praktyk zawodowych i kształcenie dualne. W Polsce praktyczne ograniczenie kształcenia zawodowe-go juz wpłynęło niekorzystnie na konkurencyjność, produktywność i jakość pracy polskiej gospodarki.

System monitoringu

Działania podejmowane w ramach polityki edukacyjnej powinny wynikać z przewidywa-nych zmian zapotrzebowania na kadry w przyszłości. Obecnie w Polsce nie stosuje się szcze-gólnej metodologii prognozowania kształcenia. Zwraca na to uwagę również Krajowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia: „Istotnym problemem polskiego rynku pracy są niedostoso-wania kwalifikacyjne strony podażowej do popytu na pracę oraz brak zdolności do szybkiego reagowania na zmiany zapotrzebowania na kompetencje. Niedopasowania strukturalne są nieodłączną cechą każdej rozwijającej się i podlegającej restrukturyzacji gospodarki. Istotną kwestią jest to, czy istniejące instytucje rynku pracy sprzyjają szybkiemu dostosowaniu się podaży pracy do zmieniającego się popytu na określone rodzaje pracy. W przypadku gospo-darki polskiej, proces równoważenia podaży pracy z popytem na pracę jest niesprawny m.in. z powodu niekompletnej informacji o rynku pracy. Niekompletna informacja o rynku pracy powoduje, że uczniowie dokonują wyboru kierunku kształcenia dysponując niepełną wiedzą o szansach na rynku pracy, a instytucje szkoleniowe i edukacyjne nie mają dobrego roze-znania trendów w zakresie popytu na określone zawody i kwalifikacje. Konieczne jest zatem stworzenie sprawnego systemu monitoringu rynku pracy. System taki powinien na bieżąco,

Recenzje254

z pewnym wyprzedzeniem dostarczać informacji o zawodach i kwalifikacjach deficytowych i nadwyżkowych, o prognozowanych zmianach oraz kierunkach rozwoju, determinujących strukturę popytu na pracę”.3

Centralnie czy lokalnie?

Odrębnym zagadnieniem jest całkowite przerzucenie odpowiedzialności za planowanie i realizację kształcenia zawodowego na samorządy. U źródeł tego rozwiązania było założenie, że to na poziomie samorządów najłatwiej jest określić bieżące potrzeby lokalnej gospodarki i podjąć odpowiednie działania, aby zaspokoić zapotrzebowanie miejscowych pracodawców. Jest to typowy przykład myślenia w kategoriach: widzę drzewa, nie widzę lasu. Rezultatem takiego rozwiązania są:

▪ Duży (czasem zbyt duży) wysiłek finansowy samorządu, ▪ Możliwość prowadzenia ograniczonej liczby szkół i ograniczonej liczby specjalności,

a co za tym idzie również niemożność kształcenia we wszystkich potrzebnych specjal-nościach,

▪ Częste uwikłanie w lokalne konflikty związane z tworzeniem czy likwidacją kierunków kształcenia.W dobie ogromnej mobilności pracowniczej, jaką obserwujemy w ostatnich latach, nie

można problemu rozwoju szkolnictwa zawodowego pozostawić wyłącznie na poziomie lo-kalnym. Niezbędne jest włączenie się centralnych władz oświatowych w kreowanie szeroko zakrojonej polityki promującej dobre wykształcenie zawodowe.

Współpraca

Minister Edukacji Narodowej Zarządzeniem Nr 15 z dnia 18 czerwca 2008 roku powołał Zespół opiniodawczo-doradczy do spraw kształcenia zawodowego, w skład którego weszli przedstawiciele ministrów właściwych dla zawodów, organizacji pracodawców i organizacji branżowych, a także przedstawiciele związków zawodowych oraz środowisk samorządowych i oświatowych.

Podstawowe obszary zmian: ▪ klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego, ▪ rozwój doradztwa zawodowego w systemie oświaty, ▪ system egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe, ▪ struktura i organizacja kształcenia zawodowego, ▪ kształcenie, dokształcanie i doskonalenie nauczycieli, ▪ udział pracodawców w kształceniu zawodowym, ▪ oferta programowa i obudowa programów, ▪ finansowanie kształcenia zawodowego.

Dyskusja na temat podjęcia zmian wynika z następujących przyczyn: ▪ odnowione cele strategii lizbońskiej, ▪ strategia uczenia sie przez całe życie,

3 Krajowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, kwiecień 2009.


▪ Europejskie i Krajowe Ramy Kwalifikacji (EQF/NQF), ▪ Kompetencje kluczowe, ECVET, EQARF, EUROPASS, ▪ Mobilność i wzajemne uznawanie kwalifikacji w UE.

Uznać należy podjęte przedsięwzięcie za krok w dobrym kierunku. Jedną z propozycji rządu jest wprowadzenie od roku 2012/13 kształcenia modułowego zamiast przedmioto-wego.4 Będzie to wreszcie odejściem od wąskiej specjalizacji zawodowej, którą dotychczas oferowały szkoły. Z 208 do 130 zmniejszy sie liczba zawodów szkolnych, ponieważ obecna, zdaniem rządu, jest zbyt szczegółowa. W wielu zawodach potrzebne są niemal te same umie-jętności, tak więc redukcja liczby zawodów wydaje się uzasadniona. Niektóre zawody, tzw. szerokoprofilowe, będą się składać z 2 – 3 kwalifikacji, a uczniowie będą zdawali egzaminy cząstkowe po skończeniu nauki każdego modułu.

Powołanie zespołu, w którego skład wchodzą przedstawiciele różnych środowisk stano-wi dobry przykład współpracy, bez której nie ma mowy o dobrym planowaniu edukacji zawo-dowej. Takie zespoły czy grupy konsultacyjne powinny działać na różnych poziomach, szcze-gólnie w samorządach, w bezpośrednim związku ze szkołami. Badania wskazują, że zaledwie kilka procent pracodawców współpracuje ze szkołami – to zdecydowanie za mało. Potrzebne jest stworzenie pewnych mechanizmów wspierających zarówno szkoły jak i pracodawców i innych partnerów w podejmowaniu systematycznej współpracy. Nie ma bowiem strony, któ-ra nie odnosi korzyści ze współpracy.

Korzyści dla szkół, wynikające ze współpracy z pracodawcami: ▪ Możliwość wprowadzenia innowacyjnych programów nauczania - realizacja moduło-

wych programów nauczania. ▪ Wyposażenie szkoły w specjalistyczny sprzęt i materiały. ▪ Realizacja praktycznej nauki zawodu w rzeczywistych warunkach pracy (u pracodawcy). ▪ Możliwość zdobywania certyfikatów honorowanych na rynku pracy. ▪ Większe szanse na zatrudnienie absolwentów. ▪ Realizacja programu praktycznej nauki zawodu z wykorzystaniem materiałów i techno-

logii przedsiębiorstwa. ▪ Promocja materiałów i technologii stosowanych w przedsiębiorstwie w trakcie realizacji

praktycznej nauki zawodu.Korzyści dla pracodawców:

▪ Wpływ na programy nauczania, przebieg i jakość praktyk. ▪ Pozyskanie dobrze przygotowanych pracowników – absolwentów szkoły, znających

technologie i materiały stosowane w przedsiębiorstwie. ▪ Możliwość racjonalnego planowania zatrudnienia w oparciu o absolwentów danej szko-

ły (szkół).

Doradztwo zawodowe

Gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne mają obowiązek opracować wewnątrzszkolny system doradztwa oraz zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia, a także organi-zację współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi oraz innymi instytucja-mi świadczącymi poradnictwo i specjalistyczną pomoc uczniom i rodzicom (rozporządzenie

4 Dziennik Gazeta Prawna, 10 listopada 2009.

Recenzje256

Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001r. w sprawie ramowych statutów publiczne-go przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624, Dz. U. z 2002r. Nr 10 poz. 96 oraz Dz. U. z 2003r. Nr 146, poz. 1416).

Niezatrudnianie doradcy nie zwalnia szkoły z obowiązku zapewnienia doradztwa w optymalnym dla ucznia zakresie, a jego rodzinie wsparcia ich wychowawczej roli w sytuacji podejmowania przez dzieci i młodzież decyzji o kierunkach dalszego kształcenia i zawodzie. Należy podkreślić, że gwarancja dostępności i powszechności usług doradczych na terenie szkoły wyrażona została w memorandum dotyczącym kształcenia ustawicznego, opracowa-nym przez Komisję Europejską w roku 2000: w punkcie 5 dokument zawiera zalecenia do-tyczące profesjonalnej pomocy doradczej dla uczniów i studentów. Państwa Unii Europej-skiej stosują te zalecenia w praktyce. Niestety, w warunkach polskich doradztwo zawodowe w szkołach ciągle pozostawia wiele do życzenia. Często traktowane jest marginesowo, jako kolejny obowiązek do wpisania w dziennikach zajęć, a o jego skuteczność i efektywność mało kto się martwi. I tak nie monitoruje się losów absolwentów, którzy dokonują przypadkowych wyborów kierując się np. wyłącznie bliskością geograficzną szkoły.

Według Krajowego Planu Działań na Rzecz Zatrudnienia „problem niedopasowania strukturalnego znacznej części zasobów pracy w Polsce do wymagań rynku pracy jest efek-tem niewłaściwej struktury kształcenia, systemu edukacji oraz programów nauczania stoso-wanych w przeszłości. Od lat trwają działania reformujące system edukacji, których efektem będzie wkraczanie na rynek pracy osób coraz lepiej przygotowanych do wyzwań związanych z globalizacją oraz dynamicznie zmieniającą się strukturą gospodarki. Jednak zarówno na rynku pracy, jak i poza nim, funkcjonuje znaczna liczba osób, których umiejętności i wiedzę należy ocenić jako niedostateczne oraz takich, które po zaopatrzeniu w dodatkowe kompe-tencje mogłyby funkcjonować znacznie lepiej. Jednak istniejące instytucje rynku pracy nie sprzyjają szybkiemu dostosowaniu podaży pracy do zmieniającego się popytu na określone rodzaje pracy oraz zaopatrzeniu pracowników w kompetencje wymagane na współczesnym rynku pracy. W przypadku gospodarki polskiej proces równoważenia podaży pracy z popy-tem na pracę jest niesprawny m.in. z powodu niekompletnej informacji o rynku pracy, niedo-statecznie rozwiniętych nowoczesnych usług pośrednictwa pracy i doradztwa zawodowego oraz niedostatecznego rozwoju kształcenia ustawicznego”.5

Prestiż

Spośród wielu problemów, jakie występują w związku ze szkolnictwem zawodowym jest jeden, na który nie zwraca się szczególnej uwagi, a wydaje sie jednym z kluczowych, o czym przeczytać można również w raporcie „Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010-2015”. Otóż od lat nie zmienia sie niski prestiż szkół zawodowych, zatrudnionej w nich kadry oraz uczniów i absolwentów. Doświadczenia innych krajów wska-zują, że bardzo skutecznym sposobem wzmocnienia szkolnictwa zawodowego, zapewnienia dopływu chętnych do nauki i motywowania do pracy zarówno nauczycieli, jak i uczniów jest radykalne podniesienie prestiżu tych szkół, wskazanie ważności uzyskiwanych w nich kom-petencji (niekoniecznie konkretnych zawodów), ich znaczenia dla gospodarki lokalnej i kra-jowej, zwiększenie możliwości zatrudnienia m. in. poprzez dobór właściwych specjalności,

5 Krajowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, kwiecień 2009.


w jakich edukowana jest młodzież. Oczywiście, szkoła musi mieć oparcie w pracodawcach i u innych partnerów, dysponować dobrym zapleczem technicznym i nowoczesnymi planami nauczania. Kraje, które zainwestowały w szkoły i dobrą promocję społeczną, nie mają proble-mów ani z naborem do szkół zawodowych, ani ze współpracą z pracodawcami, ani z zatrud-nieniem absolwentów, których liczba na rynku zbliżona jest do monitorowanego na bieżąco zapotrzebowania. Podsumowując należy przyjąć, iż wszyscy odpowiadamy za edukację dla rynku pracy.

▪ Wszyscy, a więc m.in. politycy, JST, pracodawcy, uczelnie, szkoły, partnerzy społeczni itd. ▪ Tylko współpraca i współdziałanie wszystkich zainteresowanych na różnych poziomach

zapewni edukację dla rynku pracy. ▪ Sama szkoła zawodowa nie jest w stanie dostosować oferty kształcenia do rynku pracy.

„Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010 – 2015” wskazuje sposoby rozwiązań wielu problemów w skali makro i mikro. Życzyć sobie jednak trzeba, aby nie stała się ona jednym z kolejnych opracowań, w które włożono wiele wysiłku i zaangażowania osób i instytucji po to, by wzbogaciła listę dokumentów programowych za-stępujących rzeczywiste działania.

259Recenzja opracowania „Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu ...

Wojciech Andrzej SysłoStudia na wydziale Matematyki-Fizyki-Chemii Uniwersytetu

Wrocławskiego, doktorat z fizyki, praca naukowo-dydaktyczna od 1968 roku na Uniwersytecie Wrocławskim, obecnie zastępca dyrek-tora Instytutu Technicznego Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gorzowie Wlkp.

Recenzja opracowania „Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010 - 2015”

Autor: dr Wojciech A. SysłoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Gorzów Wlkp.

Wprowadzenie Opracowanie Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata

2010-2015 [1] (dalej nazywane Strategią) zrealizowane zostało na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku w ramach projektu W dobie przemian – nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim. Etap I – Strategia 2010 – 2015 w wyniku badań przeprowadzonych na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku przez konsor-cjum firm PBS DGA Sp. z o.o. i Human Capital Business.

Celem w/w badania było [1]: zdiagnozowanie rzeczywistych potrzeb edukacji zawodo-wej powiatu malborskiego i wytyczenie władzom samorządowym, pracodawcom oraz kadrze zarządzającej szkołami prowadzącymi kształcenie zawodowe, kierunków działań mających za zadanie podniesienie jej jakości i efektywności, zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy, w tym stworzenie nowych kierunków kształcenia.

Strategię opracowano na podstawie badań jakościowych i ilościowych oraz analizy desk research przeprowadzonych pod koniec 2009 roku, wykorzystując także inne opracowania i raporty wymienione w rozdziale 1.1. Strategii.

Główne pytania badawcze dotyczyły problemów kształcenia zawodowego i jego umoco-wania w potrzebach lokalnego rynku pracy, w rozwiązaniu których udział powinny wziąć tak-że: administracja samorządowa i otoczenie gospodarcze powiatu. Obszar badań obejmował wszystkich uczestników biorących udział w rozwiązywaniu powyższych problemów. Pozwo-liło to w pełni zdiagnozować problemy kształcenia i szkolenia zawodowego i na podstawie

Recenzje260

wyników badań sformułować cele strategiczne rozwoju edukacji zawodowej powiatu, a także zaproponować do realizacji działania i programy naprawcze, niektóre z nich rekomendując.

Przedstawiana recenzja, jak dalszy zapis pokaże, to także uzupełnienie i pogłębienie w/w opracowania, prowadzącego do zapisanej w dokumencie strategii.

Edukacja przeżywa obecnie okres zmian na każdym etapie jej realizacji, zmian, które po-zwolą sprostać wyzwaniom rozwijającego się społeczeństwa informacyjnego. Od roku szkol-nego 2009/2010 (trwać będzie do roku 2016/2017) wprowadzana jest reforma programowa kształcenia ogólnego – a od roku szkolnego 2012/2013 obejmie pierwsze klasy: liceum, tech-nikum i zasadniczej szkoły zawodowej [2]. Nowa podstawa programowa to zreformowane cele i treści kształcenia ogólnego.

Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowuje zmiany w systemie edukacji zawodo-wej takie: aby wiedza i umiejętności nabywane w procesie kształcenia umożliwiały osobom uczącym się odnalezienie swojego miejsca na rynku pracy zgodnie z potwierdzonymi kwa-lifikacjami, jak najbliższymi zapotrzebowaniu pracodawcy [3,4]. Przygotowanie zmian jest współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Priorytetu III Programu PO KL. Poniższe zestawienie tematów projektów systemowych realizowanych w latach 2008 – 2014 pokazuje zakres i propozycje planowanych zmian:

1. Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego.2. Modernizacja egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe.3. Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru.4. System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdrażających modułowe programy

kształcenia zawodowego.5. Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się

przez całe życie.6. Opracowanie modelu poradnictwa zawodowego oraz internetowego systemu informa-

cji edukacyjno-zawodowej.Wdrażanie zmian rozpocznie się od roku szkolnego 2012/2013, czyli roku w którym

w pierwszych klasach liceów, techników i ZSZ zacznie obowiązywać nowa podstawa progra-mowa kształcenia ogólnego.

Projektowane zmiany w edukacji zawodowej, podobnie jak reforma programowa kształ-cenia ogólnego w dużym stopniu określane są celami strategicznymi zapisanymi w dokumen-tach Unii Europejskiej [5]. Szkolnictwo wyższe pierwsze rozpoczęło wprowadzanie zmian, re-alizując założenia Procesu Bolońskiego. Zwieńczeniem wszystkich działań reformatorskich, będzie przyjęcie Krajowych Ram Kwalifikacji – powinno to nastąpić w 2012 roku.

Uwzględnienie zapisów i konsekwencji wprowadzanych zmian w najogólniej pojętej edukacji, pozwoli uzupełnić, zapewne także inaczej spojrzeć na treść recenzowanej Strategii, widząc w niej wraz z dotychczas podjętymi działaniami spójny dokument.

W dalszej części recenzji zawarto dodatkowe informacje m.in. odnośnie rynku pracy (bezrobocia) powiatu malborskiego i graniczących z powiatem terenów. W kolejnych czę-ściach: Analiza SWOT i Cele strategiczne, działania i programy naprawcze oceniono elementy modelu służącego do opracowania Strategii. W części Rozwinięcie propozycji Strategii, sto-sując technikę pracy grup warsztatowych określania rekomendacji rozwiązania postawione-go problemu, wykorzystano wybrane dane zgromadzone w Strategii do określenia zestawu rekomendacji i wytycznych jako propozycji rozwiązania danego problemu. Rekomendacje autorów Strategii omówione zostały w Podsumowaniu.

Pisząc recenzję, autor wziął pod uwagę ostatni akapit rozdziału 9 Strategii mówiący, że opracowana strategia nie jest dokumentem zamkniętym. Jej treść można uzupełniać i ko-

261Recenzja opracowania „Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu ...

rygować w miarę zmian zachodzących w otoczeniu [1]. Doceniając jej wartość, nie sposób jednak nie uzupełnić jej i objąć materiał badawczy innym spojrzeniem.

Bezrobocie, uczniowie szkół, szkolnictwo wyższe

W celu uzupełnienia badań Strategii, przywołano dane o bezrobociu w powiecie malborskim i jego otoczeniu – stan na koniec miesiąca luty 2010r, stopa bezrobocia dla całe-go terytorium Polski wynosiła 13,0%, w województwie pomorskim 13,3%. W województwach sąsiadujących, stopa bezrobocia była dużo większa i wynosiła odpowiednio:

▪ Zachodniopomorskie - 18,0 %, ▪ Warmińsko – Mazurskie - 21,6 %, ▪ Kujawsko – Pomorskie - 17,1 %.

Podregion starogardzki, do którego należy powiat malborski, charakteryzuje się sto-pą bezrobocia 18,8% i tylko w podregionie słupskim jest ona wyższa – 19,8%. Z powiatów podregionu starogardzkiego, najwyższą stopę bezrobocia ma powiat sztumski – 25,6%, na drugim miejscu jest powiat malborski 24,6%. W porównaniu do I półrocza roku 2009, liczba bezrobotnych w powiecie malborskim – stan na koniec lutego 2010 - wzrosła z 4,6 do 5,2 tys. osób. Dane powyższe pokazują, że otoczenie powiatu malborskiego należące zarówno do województwa pomorskiego, jak i województw sąsiednich to tereny o stosunkowo dużej stopie bezrobocia, z wysoką stopą bezrobocia w samym powiecie malborskim.

Inne spojrzenie na dane zamieszczone w Strategii, to rzut oka na liczby odnoszące się do osób kształcących się. Mamy niż demograficzny, ale … zestawienie poniższe napawa opty-mizmem, tym bardziej, że spada liczba absolwentów gimnazjów z 1011 w roku szkolnym 2007/2008 do 804 w roku szkolnym 2008/2009.

Tabela - Uczestnicy kształcenia zawodowego w powiecie malborski, zestawienie zbiorcze [1].

Szkoły Rok szkolny

2008 / 2009 2009 / 2010

Liceum plastyczne 64 84

ZSZ 526 513

Technika 1059 1069

Razem 1649 1666

Duży procent młodzieży deklaruje chęć dalszego kształcenia. Dla osób kończących kształcenie w zasadniczych szkołach zawodowych, dalsze kształcenie powinno być związa-ne z uzupełnianiem kwalifikacji lub nabywaniem nowych. Szkoły powinny oferować kursy dokształcające w ramach kształcenia pozaszkolnego. Rozszerzająca kształcenie oferta szkół powinna dotyczyć także kształcenia pozalekcyjnego.

Dalsze kształcenie absolwentów szkół ponadgimnazjalnych ukończoną kończących się egzaminem maturalnym, związane będzie z podejmowaniem studiów wyższych. Oferta kształcenia na studiach wyższych powiatu malborskiego to dwie uczelnie: Wydział Zamiej-scowy w Malborku Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy i Szczecińska Wyższa Szkoła Hu-manistyczna Collegium Balticum.

Recenzje262

Wydział Zamiejscowy WSG w ofercie kształcenia ma wiele kierunków, także takie, któ-rych absolwenci są i będą potrzebni w firmach i administracji powiatu. Dotyczy to m. in. kie-runków: Turystyka i rekreacja, Nauka o rodzinie, Kulturoznawstwo, Ekonomia, Informatyka i ekonometria. Jeśli dziś nie odbywa się kształcenie na tych kierunkach w Malborku, to pro-mocja potrzebnych zawodów doprowadzi do zwiększenia zainteresowania nimi i uczelnia uruchomi kształcenie. Promocja kształcenia na studiach wyższych to nie tylko zadanie szkół wyższych, ale także administracji miejscowej, oczekującej pracowników o wysokich kwalifi-kacjach zawodowych.

Szkolnictwo wyższe ma także inną rolę do spełnienia. W ramach posiadanych uprawnień szkoły wyższe mogą prowadzić kształcenie na studiach podyplomowych, na kierunkach, na których prowadzą kształcenie. Trwająca reforma kształcenia ogólnego i zapowiadane zmiany w kształceniu zawodowym zobowiązują nauczycieli do podnoszenia kwalifikacji i uzupełniania wykształcenia. To dobra okazja aby wzmocnić potencjał szkolnictwa wyższego w Malborku.

Analiza SWOT

Problemem, z którym ma sobie poradzić Strategia, to wyzwania kształcenia zawodowego w latach 2010 – 2015. Przeprowadzone badania, wskazujące na elementy wyzwań to I etap procesu jego rozwiązywania. Następnym etapem jest identyfikacja celów, które należy zrealizo-wać, aby znaleźć rozwiązanie problemu. Dobrym sposobem identyfikowania problemów jest prowadzenie monitoringu, zarówno otoczenia zewnętrznego jak i wewnętrznego [6].

Analiza SWOT jest specjalną techniką opracowaną w celu identyfikacji właściwych stra-tegii działań dla organizacji. Obejmuje ona określenie związków zachodzących między SIL-NYMI i SŁABYMI stronami organizacji (tutaj: szkoła, uczniowie nauczyciele, aktualna organiza-cja kształcenia oraz SZANSAMI i ZAGROŻENIAMI otoczenia (tutaj: otoczenie administracyjne i gospodarcze, nowe i nowelizowane ustawodawstwo, różnego rodzaju projekty wspierające).

Zastosowana analiza SWOT, wykorzystując zebrane dane służy do identyfikacji proble-mów pomagając je wskazać. Atuty – silne strony organizacji - pozwalają wykorzystać dane jej szanse, które z drugiej strony pomagają przezwyciężyć słabe jej strony. Silne strony, swoimi atutami, potrafią przeciwdziałać zagrożeniom, które jednocześnie motywują do takich zmian – poprawy słabych stron – aby je zminimalizować. Dla każdego pola, leżącego na przecię-ciu każdego z dwóch deskryptorów z obu grup, sporządzana jest lista problemów. Taka lista problemów to podstawa określenia celów do realizacji, którą wykorzystano do zapisu celów strategicznych i propozycji działań i programów naprawczych.

Odnosząc się do informacji zawartych we Wprowadzeniu, w analizie SWOT szanse po-winny być pełniej wzmocnione działaniami wynikającymi z kierunków zmian związanych z reformą kształcenia zawodowego. Realizowane projekty systemowe wspomagające refor-mę, już teraz przynoszą realne korzyści, a ustawowe wdrożenie zmian rozpocznie się od roku szkolnego 2012/2013. Termin wdrożenia jest odległy, i może być wykorzystany przez spo-łeczności szkół, samorządy, otoczenie gospodarcze i administracyjne do wzmocnienia silnych stron by dobrze wykorzystać pojawiające się szanse. Nie ma natomiast zagrożeń związanych z zaniechania reform.

Nieodłącznym składnikiem wprowadzanych zmian są i będą wspierające je promocje kształcenia zawodowego. To zadanie do wykonania tak przez szkoły, jak i administrację samo-

Recenzja opracowania „Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu ... 263

rządową, która powinna być beneficjentem projektów systemowych wspierających reformę kształcenia zawodowego.

Cele strategiczne, działania i programy naprawcze

Zebrane dane, dokumenty i analizy z przeprowadzonych badań pozwoliły na sformuło-wanie uwarunkowań rozwoju edukacji zawodowej. Przypisano je do poniższych obszarów.

I. Poziom nauczaniaII. Współpraca i spójność działań edukacyjnychIII. Rozwój kompetencjiIV. Praktyczna nauka zawoduV. Kierunki kształceniaVI. Lokalni przedsiębiorcyVII. Równość szans edukacyjnychDla powyższych obszarów określono cele krótkoterminowe i długoterminowe, propo-

nując następnie do ich realizacji działania/programy naprawcze.Działania i programy naprawcze, rozpisane na lata 2010 – 2015 powinny uwzględniać

już istniejące możliwości związane z reformą edukacji i te, które będą udziałem szkolnictwa zawodowego po rozpoczęciu wdrażania reformy. Niektóre rozwiązania zapewne regulowane będą nowym ustawodawstwem i rozporządzeniami.

Wyżej zapisano, że dobrym sposobem przewidywania pojawiających się problemów jest prowadzenie monitoringu. Słuszna jest więc propozycja działań w ramach celu strategicznego nr 2, prowadząca do utworzenia Komisji Rady Powiatu ds. Szkolnictwa Zawodowego, jak również propozycje regularnych badań ankietowych rynku pracy, zapewne będzie to zadanie dla PUP.

Rozwinięcie propozycji Strategii

Stosując technikę pracy grup warsztatowych dla określania rekomendacji rozwiązania postawionego problemu, wykorzystano zgromadzone w Strategii wybrane dane do poda-nia zestawu rekomendacji i wytycznych wraz z uzasadnieniem jako propozycji rozwiązania danego problemu [7]. Zastosowanie tej techniki pozwoli inaczej spojrzeć na zgromadzony w Strategii materiał, rozwijając i uzupełniając go. Technika ta jest podobna do jednej z me-tod twórczego rozwiązywania problemów tzw. mapy myśli (ang. Maind Map) [8], szczególnie w przypadkach, gdy kontekst rekomendacji jest ogólny. Ogólność kontekstu może być tu za-letą – będzie możliwość połączenia podobnych obserwacji, analizy ich i szukania podobnych rekomendacji.

Praca nad określeniem zestawu rekomendacji i wytycznych przebiega wg poniższego schematu ( w naszych rozważaniach pominiemy punkt 5):

1. Obserwuje się, że … (kontekst rekomendacji, dlaczego zmiana jest potrzebna, obserwacja może być grupowa);

2. Rekomendacja (zalecenia, sugestie zmian);3. Działania (jakie działania są potrzebne);4. Kluczowi partnerzy (kto powinien w tym uczestniczyć, jakie instytucje);5. Słowa kluczowe (np. potrzebne dla wyszukiwarek, zbudowania ontologii).

Recenzje264

Przykłady zastosowania powyższej techniki.I Kontekst rekomendacji: innowacyjne programy kształcenia zawodowego. 1. Z analizy SWOT – słabości - niewielki zakres występowania nowoczesnych metod kształcenia,

- niska jakość nauczania przedmiotów zawodowych.2. Rekomendacja - kształcenie z zastosowaniem modułowych programów nauczania.

(Uzasadnienie: kształcenie modułowe to organizacja i realizacja kształcenia zawo-dowego ukierunkowana na zdobycie określonych kwalifikacji zawodowych. W za-łożeniach reformy szkolnictwa zawodowego, to kwalifikacje zawodowe podlegać będą ocenie. W ramach jednostek modułowych, zagadnienia teoretyczne są po-wiązane z praktyką, a zadania zawodowe realizowane są w warunkach zbliżonych do rzeczywistych. Kształcenie odpowiada potrzebom rynku pracy.)

3. Działania: - wybór kierunku kształcenia, analiza dostępnych programów nauczania,- program MEN czy autorski; autorski może być związany z oczekiwaniami lokal-

nego rynku pracy,- koncepcja przygotowania szkoły do kształcenia modułowego,- baza dydaktyczna, - plan nauczania, dobór kadry dydaktycznej itd. [9],- udział w szkoleniach w ramach projektu systemowego – informacja na stronie

www.koweziu.edu.pl. 4. Kluczowi partnerzy: - MEN / KOWEZiU – materiały dydaktyczne, szkolenia,

- organ prowadzący,- rynek pracy … sponsorzy -> wyposażenie pracowni, staże, praktyki.

Powyższy zapis dotyczy jednej z propozycji innowacyjnego programu kształcenia zawo-dowego jakim jest modułowy program kształcenia.

Rekomendowany w podrozdziale 9.3 Dualny system kształcenia, jako innowacyjna metoda kształcenia zawodowego wydaje się nie mieć szans realizacji, choć byłby dobrym rozwiązaniem dla Polski, bo związany jest z systemowym rozwiązaniem praktyk w przed-siębiorstwach. Brak jest rozwiązań prawnych, a założenia reformy kształcenia zawodowego nie przewidują realizacji takiego systemu kształcenia. Co więcej, potentaci jeśli chodzi o taki system edukacji – Niemcy i Austria – mają problemy, które związane są z niedostateczną ilo-ścią miejsc u pracodawców. Z drugiej strony uważa się, że nie jest to system odpowiadający wymaganiom XXI w. - rynek pracy potrzebuje osób z lepszymi umiejętnościami kluczowymi i większym zasobem wiadomości teoretycznych [10].

II Kontekst rekomendacji: jakość i atrakcyjność kształcenia zawodowego.1. Z analizy SWOT – słabości – niewielki zakres występowania nowoczesnych metod

kształcenia,- niski poziom zdawalności zarówno egzaminów zawodowych jak i maturalnych,- niski poziom nauczania matematyki i języków obcych,- brak zajęć wyrównawczych przygotowujących do egzaminów.

2. Rekomendacje: a) położyć nacisk na kształcenie ogólne – nowe podstawy programowe,b) nowe metody nauczania – pełne wdrożenie technologii informacyjnych i komu-

nikacyjnych TIK, tak w obszarze sprzętu jak i oprogramowania,


c) dodatkowe zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne ukierunkowane na rozwój kom-petencji kluczowych,

d) zajęcia wyrównawcze w ostatniej klasie szkoły,e) promowanie indywidualnej ścieżki kariery zawodowej,f ) wyposażanie uczniów w kompetencje XXI wieku.

3. Działania: a) nauczanie języka obcego wg nowych podstaw programowych,b) szkoły wyposażone w sale komputerowe z dostępem do Internetu, do pełnej

realizacji kształcenia TIK ,c) uczniowie powinni być stawiani w sytuacjach zadaniowych i problemowych, do

rozwiązania wykorzystując różne środki dydaktyczne,d) zajęcia z wykorzystaniem technik twórczego myślenia,e) kursy dokształcające dla nauczycieli – np. Nowe media w edukacji.

4. Kluczowi partnerzy: - nauczyciel PARTNEREM ucznia!- samorząd - wyposażenie szkół, realizacja TIK,- rady pedagogiczne, ustalanie programów nauczania,- samorząd – realizacja projektów systemowych.

Odn. 2f) Już nie wystarczy nabycie kompetencji kluczowych by być konkurencyjnym na rynku pracy [12, 13]. Należy nabywać kompetencje ponadprzedmiotowe, tzw. kompetencje XXI wieku:

▪ rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji, ▪ twórcze i krytyczne myślenie, ▪ komunikacja, współpraca, negocjacje, ▪ intelektualna dociekliwość, ▪ wyszukiwanie, selekcja, porządkowanie i ocenianie informacji, ▪ wykorzystywanie wiedzy w nowych sytuacjach, ▪ integrowanie technologii z kształceniem i własnym rozwojem.

Odn. 3a) Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego do najważniejszych efek-tów kształcenia zalicza także umiejętność komunikowania się w języku obcym i wychodzi naprzeciw potrzebom uczniów, umożliwiając w przypadku klas, w których stosuje się dotych-czasową podstawę programową, aby dyrektor szkoły, po uzyskaniu pozytywnej opinii rady pedagogicznej, postanowił o stosowaniu dla przedmiotu „język obcy nowożytny” kształcenia ogólnego wg nowej podstawy programowej.

Odn. 3b) Nieustanny rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych nadaje nowy wymiar kształceniu. TIK występują w wielorakiej roli w edukacji [11], jako:

▪ przedmiot, którego nauczamy, ▪ narzędzia wykorzystywane w nauczeniu i uczeniu się, ▪ media, rozważane jako środowisko przekazu, ▪ partner w budowie środowiska kształcenia i partner w procesie uczenia, i ta mnogość

funkcji TIK powinna być w pełni wykorzystana.Odn. 3d) aktywny udział ucznia w realizacji grupowych projektów wydaje się być

optymalną metodą budowy kompetencji twórczego działania w życiu zawodowym i społecz-nym (UE).

Korzystając z tej techniki można określić rekomendacje rozwiązujące problem, który otrzymamy np. w wyniku analizy SWOT. Rekomendacje pozwolą wyznaczyć działania, jakie należy podjąć i wskazać partnerów ich realizacji.

Recenzje266

Podsumowanie

Recenzowany dokument Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskie-go na lata 2010-2015 zrealizowany na zlecenie PUP w Malborku w ramach projektu W dobie przemian – nowoczesny system szkolnictwa zawodowego w powiecie malborskim. Etap I – Strategia 2010 – 2015 spełnia stawiane takim dokumentom zadania. Na podstawie zebra-nych danych dokument określa strategie działania. Propozycje rozwiązań i kierunki działań w tego typu publikacjach, oparte są na zebranych i opracowanych danych i dostępnych opra-cowaniach. Nawet przy tak krótkim okresie, dla którego przygotowana jest Strategia 2010 – 2015, zmieniające się otoczenie tak wewnętrzne jak i zewnętrzne obliguje do ciągłego mo-nitorowania. Zauważają to autorzy Strategii, i wykorzystane też to zostało w trakcie pisania recenzji.

Uzupełnienia na pewno wymagają „szanse kształcenia zawodowego”, związane z realizo-wanymi zmianami w szkolnictwie zawodowym, wspomagane funduszami Unii Europejskiej. Projekty systemowe już wspomagają zmiany, a od roku szkolnego 2012/2013 rozpocznie się wdrażanie reformy. Wykorzystanie szans to wzmocnienie atutów i przezwyciężenie słabych stron ogólnie pojętego kształcenia zawodowego. Zawarte w zapisach recenzji, jak i w podsu-mowaniu, wnioski mają/będą miały wielorakie wsparcie w działaniach przewidzianych refor-mą kształcenia.

Powiat malborski ma stosunkowo wysoką stopę bezrobocia 24,6%, a otaczające powiat jednostki terytorialne i sąsiednie województwa także. Rynek pracy to także popyt na okre-ślone zawody, dostarczanie których jest zadaniem szkolnictwa. Tak wysoka stopa bezrobocia zobowiązuje do odpowiedniego kształcenia, aby:

▪ nie kształcić przyszłych bezrobotnych, ▪ poszerzać ofertę kształcenia w trybie formalnym i pozaformalnym.

Utrzymuje się stan liczbowy uczniów kształcących się w zawodzie: ZSZ i Technika, mimo spadku o 20 % liczby absolwentów gimnazjów. Kształcenie pozaformalne, tak dla uczniów szkół jak i osób z zewnątrz, rozszerzających i zdobywających nowe kwalifikacje i umiejętności powinno odegrać dużą rolę w realizacji powyższego zobowiązania.

Odpowiedź na zapotrzebowanie kształcenia, to tak nowe kierunki i formy kształcenia jaki i nowoczesność i atrakcyjność w jej realizacji. Projekt zmian kształcenia zawodowego i ustawicznego, w ramach modernizacji klasyfikacji zawodów poprzez rozpisanie ich na kwa-lifikacje, umożliwiał będzie kształcenie wielozawodowe. Takie kształcenie będzie szansą na wybór własnej ścieżki kształcenia i zdobywanie kwalifikacji odpowiadających 2-3 zawodom. Wyposażony w takie portfolio kwalifikacyjne uczestnik rynku pracy będzie mógł wykony-wać zawód, na jaki będzie zapotrzebowanie. Prognozowany jest wzrost liczby miejsc pracy w sektorze usług, może on być związany np. z zapotrzebowaniem na pracowników obsługi gospodarstw agroturystycznych oferujących dodatkowo specjalistyczne usługi. Zestaw kwa-lifikacji uzyskany w ramach kształcenia wielozawodowego pozwoli sprostać wymaganiom takich firm.

O potrzebie nowoczesności i atrakcyjności kształcenia pisano powyżej. Aby być kon-kurencyjnym na rynku pracy, poza kompetencjami kluczowymi, których nabycie zalecają także dokumenty UE, kształcących powinno się wyposażać w kompetencje ponadprzedmio-towe zwane kompetencjami XXI wieku. Innowacyjna szkoła, idea nauczania problemowego to tylko niektóre z określeń działań, nastawionych na realizację kompetencji XXI w. Trudno


sobie wyobrazić proces rozwiązywania zadanego problemu bez uruchomienia większości w/w kompetencji, stąd kształcenie powinno być ukierunkowane na ich osiąganie. Profesor Andrzej Blikle, uczestnik konferencji Edukacyjne oblężenie Malborka (w roku 2008) na pytanie o rolę oświaty w kształtowaniu cech twórczych, odpowiada … innowacyjność w XXI wieku to praca w zespole z całą gamą umiejętności składających się na inteligencję emocjonalną [14].

Recenzje268

Bibliografia

[1] Strategia rozwoju edukacji zawodowej powiatu malborskiego na lata 2010 – 2015.[2] Rozporządzeni Ministra MEN z 23 grudnia 2008 w sprawie podstawy programowej wychowa-

nia przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.[3] Kierunki zmian związane z modernizacją kształcenia zawodowego, MEN, Departament

Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego, materiał informacyjny z dn. 19.10.2009.[4] Kształcenie zawodowe i ustawiczne, Założenia projektowanych zmian, Informator, Minister-

stwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2010.[5] Dokumenty, inicjatywy organów UE: http://eur-lex.europa.eu.[6] Proctor T., Zarządzanie twórcze, Wyd. Gebethner i Ska, Warszawa 1998.[7] 2nd International Scientific Conference: Changes in Education Nowadays: Digital Potential

versus Cognitive Traps Key Competencies in the Knowledge Society for e-Inclusion, Kraków 2009.

[8] Martyniak Z., Wstęp do inwentyki, Wyd. AE Kraków, Kraków 1997.[9] Hejłasz E., Wdrażanie modułowych programów nauczania do praktyki szkolnej, Prezentacja

KOWEZiU, Warszawa 2009.[10] Woźniak W., Górecka I., System dualny-król jest nagi ? Europejska konferencja w Hambur-

gu, Hamburg 2008.[11] Sysło W. A., Wyzwania KSZTAŁCENIA, Konferencja: Edukacja w przebiegu życia. Od dzieciń-

stwa do starości., Rogi 2009.[12] Sysło M. M., E-learning w szkole, e-mentor nr 1 (28), Łódź 2009.[13] Przykładowy projekt: 21st Century Skills.[14] Blikle A., [w:] Materiały konferencji: Innowacyjne zarządzanie w polskiej oświacie, Warsza-

wa 2009.

Opinie ekspertów

271Nowe wyzwania dla szkolnictwa zawodowego w gospodarce opartej na wiedzy

Dr Jan FazlagićEkspert w dziedzinie zarządzania wiedzą (KM), zarządzania

w oświacie, marketingu usług edukacyjnych, transferu technolo-gii (TT) oraz kapitału intelektualnego (ICM). Pracownik naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Jeden z pierwszych w Polsce popularyzatorów knowledge manage-ment (1997): autor pierwszego w Polsce doktoratu z tej dziedziny i pierwszej strony internetowej. Współautor ekspertyzy naukowej pt. „Gospodarka Oparta na Wiedzy – stan, diagnoza i wnioski dla Polski” opracowanej przez Instytut Zarządzania Wiedzą w Krakowie na zlecenie Ministerstwa Gospodarki RP. Luty 2003 r. Współautor ekspertyzy naukowej pt. „Zarządzanie wiedzą w Polsce: Potrzeby i możliwości” (2001) opracowanej przez Instytut Zarządzania Wie-dzą w Krakowie na zlecenie Ministerstwa Gospodarki RP. Stypendysta dwóch prestiżowych stypendiów Fulbright Senior Scholarship (2006-2007) oraz Marie Curie Research Fellowship (2002-2003). Autor sześciu książek i ponad 200 artykułów naukowych i popularnonaukowych m.in. Marketingowe zarządzanie szkołą (CODN 2002), Zarządzanie wiedzą w szkole (CODN 2008), Zarządzanie wiedzą w polskiej oświacie – diagnoza i perspektywy zmian (UEP 2009), Know-how w działaniu (Helion 2010). Stworzył pierwszy w Polsce raport o kapitale intelektu-alnym uczelni (2004). Pracował w wielu projektach badawczych i szkoleniowych m.in. współ-tworzył europejski portal zarządzania wiedzą knowledgaboard.com. Współautor podręczni-ka RECORD opracowanego na zamówienie Komisji Europejskiej w roku 2004 (Recognising Central and Eastern European Centres of RTD: Perspectives for the European Research Area (ERA)). Brał udział w organizacji III Kongresu obywatelskiego (maj 2008) w obszarze edukacji („Edukacja dla modernizacji i rozwoju”). Organizator cyklicznych konferencji pt. „Innowacyjne zarządzanie w oświacie” (www.iz.edu.pl). Autor ekspertyzy dla Małopolskiego Urzędu Pracy w Krakowie dotyczącej jakości usług edukacyjno-szkoleniowych (2009).

Kontakt: [email protected], www.fazlagic.pl. Prowadził wiele szkoleń i warszta-tów m.in. dla Urzędu Komunikacji Elektoronicznej, Wyższej Szkoły Bankowej, Centrum Edu-kacji Obywatelskiej, UM w Poznaniu, Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w War-szawie.

Opinie ekspertów272

Nowe wyzwania dla szkolnictwa zawodowego w gospodarce opartej na wiedzy

Jan FazlagićUniwersytet Ekonomiczny w [email protected]

Wprowadzenie

Innowacja jest uważana za kluczowy czynnik determinujący konkurencyjność w gospo-darce globalnej. Innowacje są szansą na przyspieszenie wzrostu gospodarczego, który zna-cząco wyhamował w krajach rozwijających w ostatnich dekadach. Sektor edukacji jest z kolei jednym z czterech filarów gospodarki opartej na wiedzy. Dobrze wykształceni pracownicy i obywatele odpowiadają dziś za sukcesy gospodarcze większości krajów1 (ramka 1). „Systemy edukacyjne a w szczególności szkolnictwo zawodowe (ang. VET – Vocational education and training) znajdują się w centrum zainteresowania debaty publicznej w czasach spowolnienia gospodarczego i kryzysu, ponieważ dobrze funkcjonujący system szkół zawodowych może chronić przed rosnącym bezrobociem, szczególnie wśród młodych ludzi. [...]

Ramka 1: Cztery filary gospodarki opartej na wiedzy wg. Banku Światowego.

Edukacja i szkolenia ( w tym kształcenie ustawiczne)Wykształcone i wykwalifikowane społeczeństwo jest potrzebne do tego, aby tworzyć, przekazywać i wykorzystywać wiedzę

Infrastruktura informatycznaRadio, telewizja, internet i inne media są niezbędne do szybkiej komunikacji i obróbki informacji

Bodźce ekonomiczne i warunki instytucjonalneŚrodowisko przyjazne wobec swobodnego przepływu wiedzy w pozostałych trzech filarach, wspieranie inwestycji w technologie komunikacyjne oraz przed-siębiorczość

Systemy innowacjiSieć ośrodków badawczych, uniwersytetów, zespołów eksperckich, przedsię-biorstw prywatnych i społeczności jest konieczna do wykorzystania zasobów wiedzy, dostosowania wiedzy do potrzeb lokalnych, a także tworzenia nowej wiedzy.

Źródło: J. Fazlagić, Zatrudnienie i produktywność w gospodarce wiedzy, Problemy Jakości, nr 11/2001

1 Z wyjątkiem krajów dysponujących surowcami naturalnymi. Te kraje mogą sobie pozwolić na nie inwestowanie w kapitał ludzki.


Przed rokiem 1989 szkolnictwo zawodowe było w Polsce dobrze rozwinięte, a przyczyną tego były powody strukturalne oraz ideologiczne. Władze komunistyczne forsowały industrializa-cję kraju, co generowało duży popyt na fachowców z różnych zawodów. Wiele szkół zawo-dowych było ściśle powiązanych z dużymi zakładami przemysłowymi. Po roku 1989 szkol-nictwo zawodowe ulegało stopniowemu ilościowemu ograniczeniu. Brak było wizji rozwoju tego obszaru oświaty. Sądzono, że kluczem do szybkiego podniesienia poziomu wykształ-cenia społeczeństwa jest dynamiczny rozwój szkolnictwa ogólnokształcącego. Szkolnictwo zawodowe postrzegano jako przeszkodę w budowie gospodarki opartej na wiedzy, ponie-waż mury szkół zawodowych opuszczali absolwenci przygotowani do wykonywania zawo-dów typowych dla ery industrialnej. Do szkół zawodowych przylgnęły negatywne stereoty-py związane z niskim poziomem nauczania oraz wykształcenia ich absolwentów. Zgodnie z założeniami rozpoczętej w roku 1999 reformy systemu oświaty szkoły ponadgimnazjalne, w tym zawodowe przekazano w gestię powiatu. Wtedy powstały licea profilowane, które mia-ły dawać absolwentom większą elastyczność na rynku pracy w stosunku do absolwentów szkół zawodowych. W praktyce jednak nie rozwinął się komplementarny wobec liceów profi-lowanych system kształcenia ustawicznego.

Ogólnie rzecz biorąc reforma oświaty z końca XX wieku w Polsce przyniosła wiele szkód szkolnictwu zawodowemu:

▪ Zignorowano fakt, że na wiele zawodów robotniczych popyt nigdy nie spadnie (pokazała to np. koniunktura w budownictwie w latach 2006-2008: niedobór robotników budow-lanych był jednym z powodów astronomicznego skoku cen mieszkań w tym okresie),

▪ Przeniesiono ideologiczną rolę promocji wykształcenia średniego. W rezultacie dano możliwość zdania matury, a następnie zdobycia tytułu magistra szerokim rzeszom mło-dych ludzi, których potencjał intelektualny raczej predestynowałby ich do pracy w kon-kretnych zawodach. Można więc powiedzieć, że do szkół zawodowych nie trafiło wielu uczniów, którzy mogliby do nich trafić w innych warunkach.Aktualnie szkolnictwo zawodowe wymaga pilnych zmian, które powinny zmierzać w kie-

runku:1. Podniesienia prestiżu tego rodzaju kształcenia poprzez kampanie promocyjne, a także

poprzez podniesienie jakości kształcenia w tego typu szkołach. Także same programy nauczania mogą sprawić, że szkoły zawodowe staną się bardziej atrakcyjne. W XXI wieku szkoły zawodowe stały się w Polsce symbolem marginalizacji kulturowej.

2. Dostosowanie profilu kształcenia do potrzeb rynku pracy, co oznacza także antycypowa-nie zmian na tym rynku w przyszłości.

3. Podniesienie jakości kształcenia m.in. poprzez zastosowanie nowoczesnych metod na-uczania zawodów, podnoszenie poziomu kwalifikacji nauczycieli w szkołach zawodo-wych, doposażenie bazy dydaktycznej, wykorzystanie do kształcenia zawodowego in-frastruktury pracodawców i uniwersytetów.

4. Przyciągnięcia do nowoczesnych, zreformowanych szkół zawodowych części młodzieży, która obecnie wybiera kształcenie ogólnokształcące.

5. Lepszego wykorzystania wiedzy pracodawców na temat potrzeb kształceniowych.6. Monitorowania rozwoju karier zawodowych absolwentów szkół zawodowych w celu do-

starczenia wiarygodnej wiedzy dla doradców zawodowych.7. Przyciągnięcia do pracy w szkołach zawodowych lepszych nauczycieli. W latach 90-tych

XX wieku ze szkół zawodowych odeszło wielu dobrych nauczycieli, którzy nie widzieli możliwości rozwoju zawodowego w tego typu szkołach.


Warto zauważyć, że inwestowanie jedynie w wykształcenie wąskiej elity specjalistów (np. w Rosji, Krajach Arabskich) jest znacznie mniej efektywne. Duże różnice w poziomie wykształ-cenia społeczeństwa utrudniają - a nie przyśpieszają - wykorzystanie kapitału ludzkiego przez gospodarkę. Stąd ważne jest inwestowanie m.in. w wysokiej jakości szkolnictwo zawodowe, a więc szkolnictwo nieprzeznaczone dla elit intelektualnych danego kraju. Szkolnictwo zawo-dowe stoi obecnie przed nowymi wyzwaniami związanymi z następującymi zmianami jako-ściowymi i ilościowymi w Polskiej gospodarce:

▪ Rosnące koszty pracy w Polsce sprawiają, że konieczne jest zwiększenie wydajności pra-cy w przemyśle. Z punktu widzenia pracowników wymaga to lepszego wykształcenia oraz zdobyci umiejętności pracy w ramach nowoczesnych struktur organizacyjnych.

▪ Globalizacja - mniejsze przedsiębiorstwa są często obiektem przejęć. Nowy właściciel - często koncern międzynarodowy wprowadza nowe standardy pracy i kulturę organi-zacyjną. Może się zdarzyć, że w ciągu jednego dnia pracownik średniego niezależnego przedsiębiorstwa zatrudniającego 200 pracowników staje się pracownikiem oddzia-łu międzynarodowego koncernu zatrudniającego setki tysięcy pracowników. Nawet w kształceniu zawodowym warto jest wyrobić w uczniach wrażliwość na kwestie związa-ne ze skalą działalności zakładów, w których będą zatrudnieni w przyszłości.

▪ Rozwój sektora usług – naturalnym zjawiskiem towarzyszącym rozwojowi gospodar-czemu jest stopniowy spadek zatrudnienia w rolnictwie i w przemyśle. Wzrost wydajno-ści produkcji sprawia, że do wytworzenia jednostki PKB trzeba coraz mniej robotników w fabrykach. Jednocześnie rośnie liczba miejsc pracy w zawodach usługowych. Z punk-tu widzenia szkolnictwa zawodowego najważniejszy jest rozwój sektora turystycznego w tym gastronomii, handlu, rozrywkowego oraz transportu. Duży udział sektora usług w tworzeniu PKB generalnie jest zjawiskiem pozytywnym aczkolwiek specyfika gospo-darek różnych krajów sprawia, że w różnych krajach dominują inne sektory usługowe (np. w Hiszpanii do niedawna takim sektorem było budownictwo). Wielka Brytania z ko-lei ze względu na swoją strukturę gospodarczą (wyjątkowo duży udział sektora usług nawet na tle innych krajów Europy Zachodniej) ucierpiała w czasie ostatecznego kryzysu bardziej niż gospodarka niemiecka bardziej uzależniona od produkcji przemysłowej.

▪ Rozwój sektora informacyjnego – sektor informacyjny, czyli przedsiębiorstwa i inne organizacje zajmujące się tworzeniem, przesyłaniem informacji oferują coraz większą ilość miejsc pracy. Ponieważ nie zajmują się one „obsługą” klienta, a raczej „produkują informacje” (np. serwisy internetowe, producenci gier komputerowych, kanały telewi-zyjne itp.), sektor informacyjny należy traktować jako odrębny obok sektora usług dział gospodarki. W dalszej części opracowania zostaną omówione wyżej wymienione zagadnienia.

Rosnące koszty pracy w Polsce a szkolnictwo zawodowe

Chociaż obecnie płace polskich robotników należą do najniższych w Europie nie są one już konkurencyjne w gospodarce globalnej. Jesli międzynarodowe koncerny lokują nadal swoje moce produkcyjne w Polsce (a nie przenoszą ich do np. Chin) to wynika to z większej wydajności polskich robotników, a także czynników ogólnogospodarczych (infrastruktura, wsparcie rządu, odległość od klienta docelowego itp.). Niektóre branże, np. meblarska, cieszą


się względnym bezpieczeństwem, jeśli chodzi o konkurencję dalekowschodnią ze względu na wysokie koszty transportu, które niwelują niższe koszty pracy w Chinach.

Szansą na utrzymanie konkurencyjności polskich fabryk w globalnej konkurencji jest zwiększenie elastyczności i poziomu kompetencji polskich robotników. Chodzi o to, aby do-brze wykształcony i elastyczny polski robotnik był bardziej atrakcyjnym pracownikiem niż niżej opłacany robotnik w Chinach czy Tajlandii. Szansą na to jest upowszechnienie nowo-czesnych metod organizacji pracy takich, jak systemy wysoce efektywnej pracy (ang. HPWS). High Performance Work Systems to nazwa nadana nurtowi działań menedżerskich, które mają na celu stworzenie w organizacji środowiska, w którym pracownik jest bardziej zaan-gażowany i odpowiedzialny. Jest to „specyficzna kombinacja praktyk HR, struktury zatrudnie-nia i procesów, które maksymalizują wiedzę, umiejętności, zaangażowanie oraz umiejętność przystosowania się pracownika.2

Według Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych: „Koncepcja High Performance Work System najczęściej definiowana jest, jako specyficzna kombinacja praktyk zarządzania zasobami ludzkimi, sposobu organizacji pracy oraz procesów, które umożliwiają maksymalizację roz-woju wiedzy i umiejętności pracowników oraz ich zaangażowania, aby w efekcie zapewnić bardzo wysoką efektywność działania organizacji.” W gospodarce opartej na wiedzy od absolwentów szkół zawodowych wymagać się będzie kwalifikacji znacznie wyższych niż w poprzednich dekadach. Według organizacji OECD (Raport pt. „Workforce Skills and Innova-tion, 2009). „… Istnieje wyraźny związek pomiędzy WZROSTEM INNOWACYJNOŚCI w firmach a adaptacją SPECYFICZNYCH FORM ORGANIZACJI PRACY…”

Na koncepcję HPWS składają się:

1. Partycypacja pracowników w podejmowaniu decyzji. Możliwość udziału w procesie po-dejmowania decyzji jest kluczowym elementem HPWS, ponieważ pozwala pracowniko-wi podejmować decyzje, które wpłyną na jego najbliższe otoczenie, co w konsekwencji będzie oddziaływać na całą organizację. Ten udział w podejmowaniu decyzji prowadzi do poczucia większego wpływu na organizację u pracowników, co w konsekwencji po-winno prowadzić do lepszej dyspozycji siły roboczej, przynajmniej w teorii.

2. Szkolenia pracowników - zapewniają pracownikom nabycie niezbędnych umiejętności do wykonywania bardziej efektywnej pracy, jak również możliwość przyjmowania więk-szej odpowiedzialności w organizacji.

3. Bodźce motywacyjne dla pracowników – pracodawcy muszą znaleźć taki sposób, żeby połączyć płacę z wydajnością, aby dać pracownikom bodziec do skupienia się na wyni-kach, które są korzystne dla nich samych, jak i dla organizacji jako całości.

4. Technologia - jest w chwili obecnej szeroko dostępna na całym świecie i musi być roz-ważana jako część rozwoju każdej organizacji. W systemach wysoce efektywnej pracy technologia nie musi być kluczowym elementem przewagi, lecz musi stwarzać „infra-strukturę do komunikacji i wymiany informacji w związku z biznesową wydajnością.

2 Patrz: G. Bohlander, S. Snell, Managing human resources, Thomson/South-Western. Mason, OH 2004.


Do cech charakterystycznych HPWS należą:

1. Rygorystyczne procedury selekcji pracowników: cechy (komunikacja międzyludzka, zdolności matematyczne, umiejętność rozwiązywania problemów, praca zespołowa) + chęć wykorzystania umiejętności.

2. HPWS koncentrują się na lepszym wykorzystaniu cech poznawczych i behawioralnych pracowników.

3. Szeroka definicja miejsca pracy, usuwanie wąskich zakresów specjalizacji w miejscu pra-cy. Oczekuje się od pracowników, aby byli kompetentni w wielu obszarach. Obniża to poziom rywalizacji (i stresu). Wymaga to szerszego zakresu szkoleń.

4. Rotacja stanowisk pracy – obniża poziom znużenia, powoduje lepsze zrozumienie pro-cesów w firmie.

5. Praca w zespołach.6. Delegowanie uprawnień planowania pracy do pracowników.

W związku z powyższym szkoły zawodowe powinny nastawić się na rekrutowanie uczniów o wysokim poziomie motywacji do nauki, którzy będą zdolni do pracy w ramach HPWS. Przygotowanie absolwentów do pracy w ramach systemów HPWS służyć będzie utrzy-maniu konkurencyjności polskich przedsiębiorstw w warunkach systematycznego spadku przewagi kosztowej jaką obecnie mamy nad krajami zachodniej Europy.

Globalizacja

Globalizacja jest zjawiskiem niezwykle obszernym i można za jego pomocą wyjaśnić nie-mal wszystkie zmiany społeczno-gospodarcze zachodzące w naszym otoczeniu. Globalizacja ma bardzo konkretny wpływ na wyzwania, przed jakimi stoi szkolnictwo zawodowe. Globa-lizacja oznacza, że szkolnictwo zawodowe w Polsce powinno za punkt odniesienia obierać nie tylko lokalny, lecz także globalny rynek pracy. Jeśli weźmiemy pod uwagę coraz więk-szą mobilności ludności, to oznacza to, że absolwenci szkół zawodowych są kształceni dla gospodarki światowej. Nawet, jeśli większość z absolwentów szkół zawodowych pozostanie w Polsce to globalne zmiany na rynku pracy będą miały wpływ na Polski rynek pracy. Globali-zacja oznacza przyśpieszenie tempa zmian. Spadek lub wzrost popytu na jakieś produkty lub usługi na świecie bardzo szybko ma przełożenie na zamówienia polskich przedsiębiorstw. W kształceniu zawodowym warto kształtować świadomość, że zatrudnienie bądź jego brak jest związany nie tylko z obiektywnymi kompetencjami danego pracownika, lecz globalnym po-pytem na pracę, którą on oferuje. Ponieważ szkoły zawodowe raczej koncentrują się na kształ-towaniu konkretnych kompetencji niż na kształceniu holistycznym należy wśród uczniów budować świadomość, że ich kompetencje wymagają ciągłego doskonalenia. Na przykład mechanik samochodowy wykształcony 15 lat temu – jesli nie podnosił swoich kompetencji – w praktyce jest bezradny przy obsłudze nowoczesnych skomputeryzowanych samochodów. Takie podejście zwiększy to w młodych ludziach poczucie odpowiedzialności za własny los, a w przyszłości obniży zakres postaw roszczeniowych w przypadku, gdy dana branża zacznie się chylić ku upadkowi. Odbije się to także pozytywnie na poczuciu własnej wartości wśród absolwentów szkół zawodowych.


Rozwój sektora usług

W krajach wysoko rozwiniętych sektor usług wytwarza około 75% wartości dodanej brutto wytworzonej w całej gospodarce. Jednakże można zauważyć stosunkowo duże różni-ce miedzy państwami UE, najwyższy poziom udziału usług w generowaniu wartości dodanej brutto w 2007 r. odnotowano w Luksemburgu (85, 2%). Nieco mniejszy udział odnotowano na Cyprze (78, 6%) i w Wielkiej Brytanii (77,4%). Wśród państw o najniższym udziale usług w 2007 r. w tworzeniu wartości dodanej brutto znajdują się Rumunia i Czechy, dla których po-ziom ten nie przekroczył 60%, w dalszej kolejności plasują się Słowacja (60, 1%), Litwa(61, 4%) i Bułgaria (61,5%). W Unii Europejskiej (UE-27) w roku 2007 zatrudnionych było w usługach 69,2% siły roboczej. Na rysunku 1 przedstawiono zatrudnienie w trzech sektorach gospo-darki w krajach UE-27 z którego wynika m.in., że najwyższy udział w tworzeniu miejsc pracy w 2007 roku sektor usług osiągnął w Wielkiej Brytanii (80,8%), Holandii (80,1%) i Belgii. Po-ziom rozwoju gospodarczego Polski w stosunku do innych krajów UE ma swoje odzwiercie-dlenie w udziale sektora usług w zatrudnieniu. Polska wraz z dwoma innymi krajami UE nie przekracza progu 60% (odpowiednio: Rumunia: 38,7%; Bułgaria 52,0%; Polska - 54,4%). Wśród podmiotów prowadzących działalności usługowe dominującą rolę odgrywają przedsiębior-stwa handlowe (wg PKD sekcja G). Na koniec 2007 roku stanowiły one 40,8% ogólnej liczby podmiotów usługowych zarejestrowanych w rejestrze REGON.3

Rysunek 1. Struktura pracujących według sektorów ekonomicznych w 2007 r.

Źródło: Polska w Unii Europejskiej, GUS, Warszawa 2008

3 Sektor usług w Polsce, http://www.egospodarka.pl/33478,Sektor-uslug-w-Polsce-2007,1,39,1.html, 22.03.2010.


Sektor usług wymaga fachowców o innym profilu kompetencyjnym niż sektor prze-mysłowy. Absolwenci szkół zawodowych - z których wielu trafi do pracy w sektorze usług powinni dysponować kompetencjami miękkimi takimi, jak umiejętność komunikacji, zna-jomość języka angielskiego choćby w zakresie potrzebnym do wykonywania pracy (np. w recepcji hotelowej). Do pracy w sektorze usług szczególnie przydatni są pracownicy, których charakteryzują takie cechy osobowości jak gościnność, empatia, uprzejmość itd. Szkolnictwo zawodowe w Polsce oprócz poprawy jakości nauczania (w tym bazy dydaktycznej) powinno brać pod uwagę nadchodzące zmiany strukturalne. Można się spodziewać, że zatrudnienie w sektorze usług będzie szybko rosło, a to spowoduje zwiększony popyt na zawody usługo-we. Kształcenie zawodowe dla sektora usług powinno uwzględniać fakt, że absolwenci po-winni być wyposażeni w kompetencje odpowiadające trendom na rynku np. w gastronomii oznacza to nadążanie za modami kulinarnymi, a także tworzenie pakietów kompetencji (np. zamiast „kucharza” „pracownik pierogarni”).

Rozwój sektora informacyjnego

Gospodarka oparta na wiedzy jest gospodarką nieważką (ang. weightless economy), co oznacza, że przedsiębiorstwa wytwarzają (i sprzedają) proporcjonalnie coraz mniej material-nych dóbr, a coraz więcej informacji. Oto kilka przykładów4:

▪ Koszt transportu towaru w latach 1960-2000 spadł o ponad 70%. ▪ Koszty wyprodukowania i dystrybucji jednej kopii Encyklopedii Britannica: 250 dolarów. ▪ W przypadku bitów na CD-ROM: 1,50 dolara (koszt tych samych bitów w sieci waha się

w granicach zera). ▪ Koszt materiałów w typowym samochodzie koncernu GM to tylko 16% kosztów wypro-

dukowania pojazdu. ▪ Jedna trzecia kosztu nowego Boeinga 777 to oprogramowanie. ▪ W roku 1984 podzespoły do PC kosztowały 80% ogólnej ceny, a oprogramowanie 20%,

dziś jest dokładnie odwrotnie.W roku 1999 eksportowany czy importowany towar wartości dolara ważył średnio tylko

30% tego, ile ważył 30 lat wcześniej. Pięć najbardziej znanych firm gospodarki nieważkiej: Microsoft, Intel, Compaq, Dell i Cisco było warte w roku 1987 12 mld dolarów. Dziesięć lat później były one warte 600 mld dolarów – 50 krotny wzrost w ciągu 10 lat (45% wzrostu rocz-nie). Internet jest medium ułatwiającym nie tylko dystrybucję informacji, lecz także ułatwia-jącym dokonywanie transakcji rynkowych. Dzięki Internetowi możemy łatwiej kupić zarówno produkty informacyjne (np. muzykę w formacie MP3, filmy, raporty, ekspertyzy, analizy, gry komputerowe itp.), ale także inne produkty (np. wybrać i zakupić miejsce noclegowe, używa-ny samochód, nieruchomość itd.). Dzięki internetowi przepływ informacji o towarach został definitywnie rozdzielony od przepływu samych towarów. Wszystkie te transakcje są „nieważ-kie” – nie ma biur pośredników, papierowych katalogów, nie trzeba osobiście udawać się na miejsce (koszty przemieszczania się). Największy wzrost zatrudnienia w roku 2006 zanoto-wały w Stanach Zjednoczonych właśnie sektory oferujące usługi i produkty niematerialne: obróbka danych i ochrona zdrowia.

4 Na podstawie: J. Ridderstrale, K. A. Nordstrom, Karaoke Capitalism. Zarządzanie dla ludzkości, Helion, Gliwice 2006.


Spoglądając na gospodarkę Stanów Zjednoczonych udział sektora informatycznego w tworzeniu PKB wzrósł z 4,9 % w roku 1985 do 8,2 % w roku 1997, a ceny oprogramowania w tym okresie spadły. Mówi się, że cena jednostki mocy obliczeniowej w spada o około 30% rocznie przez ostatnie kilka dekad. Podobnie spadają koszty połączeń telekomunikacyjnych.

Pojawianie się nowych branż w sektorze informacyjnym na początku kreuje popyt na relatywnie niewielką liczbę bardzo specjalistycznych zawodów. Tak było z obsługą samocho-dów na początku XX wieku, którą mogli zajmować się wysokiej klasy specjaliści. W latach 80-tych XX wieku zawodu informatyka był zawodem elitarnym. Dzisiaj wiele z zadań związanych z obsługą infrastruktury informatycznej może być wykonywane przez techników bez wyż-szego wykształcenia. Rozwój sektora informacyjnego stopniowo będzie kreował zapotrze-bowanie na bardzo specjalistyczne zawody niewymagające od wykonawcy szerokiej wiedzy, lecz sprawności w wykonywaniu powierzonego mu, powtarzalnego zadania. Można więc się spodziewać rosnącego popytu na „techników przetwarzania informacji”. Będą to pracownicy o niższych kwalifikacjach niż np. inżynierowie, lecz zdolni do wykonywania pewnych wężej zdefiniowanych zadań niewymagających myślenia koncepcyjnego. Szkolnictwo zawodowe powinno być jednak szczególnie wyczulone na zmiany w strukturze gospodarki, ponieważ in-nowacyjne i niszowe branże z czasem stają się dużymi i dochodowymi sektorami gospodarki, czego najlepszym przykładem jest produkcja gier komputerowych. Sektor ten zdeklasował pod wieloma względami przemysł filmowy np. najdroższa polska gra komputerowa – „Wiedź-min” powstała w oparciu o budżet większy niż najdroższe polskie produkcje filmowe.

Podsumowanie

Szkolnictwo zawodowe - jak sama nazwa wskazuje - powinno kształcić specjalistów w wybranych zawodach. Pojawia się jednak pytanie jak programować rozwój szkolnictwa za-wodowego w warunkach, gdy cykl życia niektórych produktów (np. z branży elektronicznej) wynosi kilka miesięcy, a w przypadku technologii kilka lat? Jeśli cykl życia jednej technologii jest krótszy niż 2 lata nie ma mowy o stabilności programów nauczania – szczególnie na kie-runkach technicznych. Nawet politechniki (a więc szkoły dysponujące znacznie lepszą kadrą i wyższym budżetem niż przeciętna szkoła zawodowa) nie są w stanie nadążyć ze zmianą programów nauczania.

Co więc robić w sytuacji, gdy przyszłość jest niepewna? Przede wszystkim zacząć inwe-stować w edukacji zawodowej w umiejętność szybkiego dostosowywania się absolwentów szkół zawodowych. Nie można ograniczać uczestnictwa w kształceniu ustawicznym tylko do absolwentów szkół wyższych. Aby to osiągnąć już na poziomie szkoły zawodowej należy wpajać uczniom, że ich kompetencje będą przestarzałe w niedługim czasie oraz że to oni sami są odpowiedzialni za poziom swojej wiedzy.


Literatura:

1. Patrick C. Flood, Thaddeus Mkamwa, Cathal O’Regan, New Models of High Performance Work Systems, The Business Case for Strategic HRM, Partnership and Diversity and Equality Systems, Dublin City University, Dublin 2008.

2. Measuring innovation in education and training, OECD discussion paper, OECD Paris, 11 June 2009.

3. G. Bohlander, S. Snell, Managing human resources, Thomson/South-Western. Mason, OH 2004.

4. J. Looney, Assessment and Innovation In Education, ECD Education Working Paper No. 24, EDU/WKP(2009)3, Paris 2009.

5. Systematic Innovation, The Response of Vocational Education and Training to the Crisis, IMHE Info, OECD, June 2009.

6. E. Czerwińska, Usługi w gospodarce polskiej, Kancelaria sejmu. Biuro ekspertyz i analiz, Warszawa 2003.

7. J. Fazlagić, Zatrudnienie i produktywność w gospodarce wiedzy, Problemy Jakości, nr 11/2001.

281Pokolenie Y w szkole – o nowych wyzwaniach

Witold KołodziejczykRedaktor naczelny miesięcznika Edukacja i Dialog, dyrektor

i twórca Collegium Futurum, autor licznych publikacji promujących innowacje w zarządzaniu oświatą, trener kadry kierowniczej oświa-ty, edukator programu Nowa Szkoła. Autor książki „Gra o szkołę. W poszukiwaniu zasad zarządzania w nowych czasach.” Współpra-cownik w zespole doradcy Prezesa Rady Ministrów w rządzie Jerze-go Buzka.

Pokolenie Y w szkole – o nowych wyzwaniachWitold Kołodziejczyk

Aby nie dopuścić – jak mówi Toffler, jeden z najbardziej znanych futurologów – do ma-sowego „porażenia przyszłością” należy stworzyć nowy system kształcenia odpowiadający erze superprzemysłowej. Aby tego dokonać, tak cele, jak i metody muszą się raczej wiązać z przyszłością niż przeszłością. Nastał więc moment, w którym powinniśmy zastanowić się, jak przeobrazić obecny model szkoły fabryki na model szkoły zarządzanej wiedzą.

Edukacja ery postindustrialnej

Dziś bardziej niż doświadczenie liczyć powinno się wyczucie chwili, miejsca, czasu i tego wyjątkowego momentu, który pozwala zmierzyć się z wyzwaniami naszych czasów. W jednym z wywiadów dr Jan Fazlagić z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu mówi, że XIX wieczny model edukacji w sposób naturalny odpowiadał ówczesnej rzeczywistości i po-trzebom tamtych czasów. Rodzice i uczniowie wychodzili z domu razem - jedni udawali się do fabryki, a drudzy do szkoły, która przypominała miejsce pracy rodziców. Wszyscy też wracali niemal o tej samej porze do domu. Świat był zorganizowany inaczej. Dziś uczniowie nadal chodzą do przysłowiowych „fabryk wiedzy”, ale rodzice pracują już w zupełnie innych orga-nizacjach, a ich czasu pracy nie wyznacza fabryczny zegar. Zmienił się też świat na zewnątrz szkoły, której wyrosła ogromna konkurencja m.in. w postaci tematycznych kanałów TV, por-tali wiedzy itp. Dostęp do ekspertów światowej klasy też stał się łatwiejszy. Obecnie pokole-nie X uczy generację Y. Socjologowie nazwali ich pokoleniem milenijnym. Potrafią stworzyć stronę internetową w ciągu jednego wieczora, ale „okrągły stół”, przy którym zasiadał Król


Artur jest dla nich równie abstrakcyjny jak ten z 1989 roku. Gdy chcą podejmować decyzje sms-ują do przyjaciela lub czytają fora internetowe. Kim jest pokolenie Y i jak jego obecność wpływa na dzisiejszą szkołę? Pokolenie posługujące się w naturalny sposób nowoczesnymi technologiami, które łatwo porusza się w światach wirtualnych, intuicyjnie korzysta z aplika-cji internetowych. Jest uczone przez tych, którzy funkcjonują w modelu edukacji minionych wieków. Oczywiście wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnej to nie do-mena osób młodych. To nie data urodzenia decyduje o przynależności do określonego poko-lenia. Nie wiek wyznacza linię podziału, ale zrozumienie, że szkołę od rzeczywistego świata dzieli jedno kliknięcie. Rodzic będąc na stronie internetowej banku, w którym robił przelew, za chwilę znajduje się na stronie szkoły, do której uczęszcza jego dziecko. To również stanowi konkurencję dla dzisiejszej szkoły. Rodzic oczekuje usługi edukacyjnej, która będzie dla niego przyjazna i stanowić będzie rzetelne źródło informacji podane w funkcjonalnej formie.

Nowe pokolenie w szkole

Przepaść między pokoleniem cyfrowym i tym, które określamy mianem wykluczonym cyfrowo, szczególnie widoczne jest w szkole. Zniechęcona młodzież, sfrustrowani nauczycie-le, stare narzędzia represji (motywacji) w postaci dzienniczków z uwagami do rodziców, to dowód, jak mało osób potrafi wykorzystać świat, w którym funkcjonują młodzi ludzie. Każdy z nich ma niemal osobisty komputer przy sobie w postaci telefonu komórkowego z kamerą, mp3, GPS, radiem i dostępem do internetu. Dotychczas brak było argumentów za wprowa-dzaniem nowego paradygmatu edukacji. Dziś pojawienie się pokolenia cyfrowego powinno zmuszać do działań na rzecz modernizacji edukacji. Prędzej, czy później szkoła przeżyje re-wolucyjną przemianę, choć wielu twierdzi, że nie ma potrzeby. Agresja w szkole, konflikty pokoleniowe i upadek szkolnych autorytetów, to m.in. efekt różnicy między światem szkoły a światem, w którym funkcjonują uczniowie. Czas więc na zmianę. Tworzenie szkoły jutra to kreowanie i zdominowanie pojawiających się szans i możliwości – aby zdobyć kontrolę nad nową przestrzenią konkurencyjną. Tworzenie przyszłości jest o wiele większym wyzwaniem niż próba dogonienia jej, ponieważ to pierwsze wymaga opracowania własnej mapy. Zbocze-nie z utartego szlaku niesie ze sobą większe korzyści niż benchmerking. Nie można dojść do przyszłości pozwalając komuś innemu wytyczyć nasz szlak. Jeśli mamy - powiada Toffler - w głowie obraz kominów fabrycznych i gospodarki taśmy montażowej, to własne dzieci przygotowujemy do takiego właśnie modelu życia - i tak robiliśmy przez ostatnie sto lat albo dłużej. Kształtujemy je jak surowce do produkcji. Poddajemy rutynowej, masowej ob-róbce, bez uwzględnienia potrzeb indywidualnych. Dajemy im do wykonania zadania powta-rzalne, by przysposobić je do powtarzalnej pracy - w fabryce czy biurze, gdzie mają spędzić późniejsze życie. W taki mniej więcej sposób przybijaliśmy pieczęć na przyszłości naszych dzieci przez ostatnie sto czy sto pięćdziesiąt lat, ale dzisiaj już je oszukujemy. Bo taka edukacja zupełnie nie pasuje do tego, co dzieci zastaną, gdy opuszczą progi szkoły. Niebawem rodzice zaczną - zresztą czynią to również dzisiaj - poszukiwać takich szkół, które najlepiej spełnią ich oczekiwania w zakresie przygotowania ich dzieci do przyszłości. Protesty, które pojawiły się w związku z wprowadzeniem sześciolatków do szkoły świadczą, że nie możemy zignorować roli rodziców we współtworzeniu polskiej edukacji. To siła, której nie można ignorować.


Technologia w rękach uczniów

Mamy w szkole uczniów, którzy charakteryzują się specyficznymi postawami i zachowa-niem. Grupą wiekową najaktywniej wykorzystującą tekstowe, multimedialne i internetowe funkcje urządzeń mobilnych są dzieci w wieku 10-15 lat. Nastolatki wykorzystują telefony ko-mórkowe najbardziej wszechstronnie i kreatywnie. Szybko adaptują wszystkie nowe funkcje urządzeń mobilnych. To młodzi użytkownicy pobudzają badania i innowacyjność dostawców usług telekomunikacyjnych oraz producentów telefonów w zakresie nowych funkcji i usług. Warto rozumieć szeroką gamę możliwości edukacyjnych, jakie stwarza połączenie technolo-gii mobilnych i e-kształcenia. Zdaniem ekspertów zajmujących się technologią cyfrową „naj-większym problemem dla dzisiejszej edukacji jest to, że nauczyciele – cyfrowi imigranci, mó-wiący archaicznym językiem (ery przedcyfrowej) usiłują uczyć populację, która porozumiewa się zupełnie nowym językiem”. Marc Prensky zestawił umiejętności tych dwóch generacji i wskazał trudności, jakie mogą tworzyć dystans między pokoleniem Y a generacją nauczy-cieli, dla której język cyfrowy jest jak język obcy. Czy skazani jesteśmy jednie na konfrontację? Czy możliwa jest współpraca między nauczycielami i uczniami? Jak zachowuje się nauczyciel pokolenia Y, który wkracza w tej chwili do szkoły w roli pedagoga? Czy tworzy nową kultu-rę, wnosi nową wartość do szkolnej dydaktyki? Czy jest przygotowany przez swoją uczelnię? Dlatego w dzisiejszej szkole tak ważne jest zgranie doświadczenia, wiedzy i umiejętności na-uczycieli z zachowaniami uczniów wychowanych w erze cyfrowych technologii. Co zrobić, aby te dwa światy zaczęły funkcjonować w pełnej synergii? Jak stworzyć miejsce autentycznej współpracy?

Nauczyciel w szkole przyszłości

Wyniki Ośrodka Badań Młodzieży Uniwersytetu Warszawskiego wskazują, że tylko 6 proc. warszawskich uczniów uznaje nauczycieli za ważne źródło wiedzy, natomiast aż 77 proc. twierdzi, że więcej dowiadują się od swoich kolegów i z Internetu. Przedstawiciele pokolenia Y nie utożsamiają się ze szkołą, ale z ludźmi i tymi nauczycielami, których lubią i szanują, a szanują nauczycieli, których sami uznają za autorytety. Znamienne jest to, że istot-ne dla funkcjonowania w erze cyfrowej umiejętności rozwijane są przez uczniów w sieci poza szkołą. Uczniowie kształcą w ten sposób innowacyjność, rozwiązywanie problemów, współ-pracę, komunikację, aktywne eksperymentowanie i posługiwanie się najnowszą technologią informacyjno-komunikacyjną. Pamiętajmy jednocześnie, że nowoczesna technologia to nie wszystko. Jeśli szkoła ma pomóc uczniowi w podejmowaniu odpowiedzialności za własne życie, za własne zadania, za ludzi, z którymi się zetknie, jeśli ma poruszyć jego wyobraźnię, to warto pamiętać, że odkrywanie siebie samego jest ważniejsze niż odkrywanie świata, że wiedzieć „gdzie, jak i dlaczego” bywa ważniejsze, niż wiedzieć „co”.

W edukacji nadszedł czas nie tylko na zmianę myślenia i budowania nowej świadomo-ści, ale przede wszystkim tworzenia nowego modelu kształcenia i doskonalenia nauczycieli. Era przemysłowa ustąpiła miejsca gospodarce, w której wiedza stanowi główne źródło bo-gactwa. Zmiany i tak nastąpią, kiedy do szkoły wkroczą nowi nauczyciele z „pokolenia sieci”. Jednak już dziś można stworzyć warunki do realizacji tych zmian. Edukacja jako najważniejszy


instrument modernizacji kraju zmienia się jednak najwolniej. Autorzy opublikowanego ra-portu „Digital Youth Research” i kanadyjski badacz Internetu Don Tapscott twierdzą, że dzie-ci sieci nie tylko słuchają innej muzyki i oglądają inne filmy niż ich nauczyciele, ale przede wszystkim używają innych narzędzi do komunikacji. Wolą korzystać z popularnych komu-nikatorów internetowych niż z telefonów komórkowych. Niestety, do tej pory nie powstało żadne systemowe rozwiązanie stwarzające przestrzeń dla prawdziwych innowacji w edukacji. Stąd konieczność zupełnej zmiany sposobu uczenia zainicjowanej przez samych nauczycieli. O ile uczniowie świetnie sobie radzą z poruszaniem się po Internecie, o tyle trudniej jest im ze zdobytych tam informacji tworzyć nową wiedzę. Nauczyciele są więc osobami, które przede wszystkim organizują przestrzeń do nauki, wykorzystując do tego nowoczesne metody i na-rzędzia pracy. Coraz więcej dyrektorów szkół i nauczycieli rozumie, że czynnikiem sukcesu staje się umiejętność przyswajania informacji oraz wyciągania samodzielnych wniosków. W szkole, w której panuje taka świadomość, praca polega na obróbce informacji i budowaniu wiedzy. Globalizacja wymusza bowiem kreatywne wykorzystywanie wiedzy, czerpanie wzor-ców z różnych kultur i współdziałanie przekraczające granice krajów i kontynentów.

Futurolodzy twierdzą, że 7 z 10 zawodów w 2010 roku nie istniało jeszcze w 2004. Jak więc przygotować uczniów do zawodów, których nie znają? Jak przygotować do korzystania z technologii, której jeszcze nie potrafią sobie nawet wyobrazić? Jak przygotować do funk-cjonowania w roku 2030. Wówczas dzisiejszy 6 latek będzie miał 22 lata i będzie wkraczał w życie zawodowe. Z czym dziś konkuruje nauczyciel w swojej pracy? Co jest dla niego naj-większą konkurencją? Otóż są to tematyczne kanały telewizyjne typu Discovery, Planet, Hi-storia, National Geographic, a także atrakcyjne portale tematyczne typu National Geographic, TechersTV, TecherYouTube, ale również wirtualne encyklopedie, eksperckie blogi, czy też gry dydaktyczne. Jeżeli więc nauczyciel nie będzie jedynym źródłem wiedzy, to będzie musiał już dziś rozwijać lub doskonalić swoje umiejętności. Jest kilka, na które nie zwraca się obecnie wystarczająco dużo uwagi:

▪ Stwarzanie uczniom okazji do działania, podczas którego odczuwają satysfakcję z czy-nienia dobra,

▪ Umiejętność pozyskiwania potrzebnej informacji i ich selekcja na podstawie użyteczno-ści i wiarygodności,

▪ Wykorzystanie materiałów w Internecie do stwarzania uczniom przestrzeni do uczenia się, ▪ Posługiwanie się nowoczesnymi technologiami i narzędziami, ▪ Kształcenie komunikacji wirtualnej, aktywności na forach internetowych, interakcje

i współpraca w sieci, ▪ Stosowania narzędzi zwiększających efektywność nauczania, ▪ Motywowania i praca z depresją, ▪ Umiejętność prezentacji w stylu showmana, ▪ Praca z Wikipedia i portalami społecznościowymi, ▪ Wrażliwość na niebezpieczeństwo w Internecie, ▪ Umiejętności kształtowania relacji duchowych, więzi emocjonalnych itp.


Kompetencje i talent

Alvin Toffler powiada, że system oświatowy to marnej jakości instytucja, na podobień-stwo fabryki pompująca przestarzałe informacje za pomocą przestarzałych metod. Nie ma na myśli podręczników, których się nie aktualizuje, ale to, że szkoły w ogóle nie myślą o przyszło-ści dzieci, za które przecież odpowiadają. Podstawą wszelkiego kształcenia jest jakieś wyobra-żenie przyszłości. Coraz częściej powinniśmy zadawać sobie pytanie: co będzie potrzebne w przyszłości? Zarówno rodzice, jak i autorzy podręczników szkolnych i nauczyciele czynią zatem szereg założeń na temat przyszłego kształtu społeczeństwa czy wręcz ludzkości. Tylko, czy ten obraz wynika z obserwacji trendów, jakie pojawiają się wokół nas? Czas więc na zmia-nę paradygmatu postrzegania nauczyciela i jego profilu kompetencyjnego i kreowanie jego nowych umiejętności.

W licznych badaniach i raportach czytamy, że polska szkoła nie przygotowuje wystarcza-jąco uczniów do świadomych wyborów, nie służy rozwojowi talentów. Stanowi to zagrożenie dla wyzwań zawartych raporcie „Polska 2030”. Potwierdzają to również badania przeprowa-dzone na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przez profesor Ewę Filipiak z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Wynika z nich, że uczniowie „uczą się nie-systematycznie, zazwyczaj wtedy, kiedy muszą. Nie czerpią radości z poznawania. Są mało kreatywni.” Inne badania potwierdzają to, co obserwujemy od dawna. Gimnazjaliści mają kło-poty ze rozumieniem pojęć, wnioskowaniem, planowaniem i podejmowaniem decyzji. Naj-słabiej wypadli w testach sprawdzających umiejętność twórczego myślenia i kreatywności. Zarówno uczniowie, jak i badani nauczyciele mówią otwarcie, „że ciasno im w gorsecie szkol-nym; czują się niewolnikami podręczników i kart pracy”.

Szkoła ery postindustrialnej, to szkoła, której najważniejszym zadaniem jest wyposa-żenie uczniów w umiejętność zarządzania własnym procesem uczenia się. Ma być szkołą, która pracuje na sile uczniów, na ich mocnych stronach. Wanda Laskot na swoim wideoblogu wyjaśnia, na czym polega różnica pomiędzy kompetencją a własną siłą. Kompetencje nie wy-starczą, potrzebna jest jeszcze świadomość własnej siły, a na nią składa się wiedza, umiejęt-ności, doświadczenie i wrodzony talent. Przy rozwijaniu tej pierwszej koncentrujemy się na rozwoju słabych stron. Natomiast własna siła opiera się na talencie i ciągłym doskonaleniu i koncentracji na silnych stronach ucznia. Organizacja i miejsce, w którym odbywa się praca uczniów ma duże znaczenie dla budowania w uczniach ich siły, poczucia własnej wartości i umiejętności ciągłego uczenia się przez uczniów. Dr R. Robert Gajewski z Politechniki War-szawskiej w grudniowym numerze „e-mentora”(2009) pisze o barierach, które blokują roz-wój nowoczesnego modelu kształcenia, który określa mianem learningu 2.0: „Nowa edukacja przynosi olbrzymie przewartościowanie w dziedzinie edukacji, w której nauczyciele tracą, chyba już bezpowrotnie, monopol na wiedzę. Otwierają się jednak dla nich nowe obszary i wyzwania. O wiele bardziej fascynująca, od powtarzania kolejny raz tych samych zajęć, jest rola opiekuna (mentora, tutora). Dzisiejszy nauczyciel powinien przede wszystkim umieć mo-tywować do samodzielnej nauki i pomagać w niej, choćby poprzez wskazywanie odpowied-nich materiałów, a także kontrolować i certyfikować zdobytą wiedzę i umiejętność.” Ale jest jeszcze jedna siła mogąca hamować rozwój tej edukacji. Zdaniem prof. Filipiak są nimi rodzice: „Nastawiają dzieci na rywalizację, chcą, żeby dostały lepszy stopień niż kolega, żeby zdobyły jak najwięcej punktów na egzaminach końcowych. Nie pytają po powrocie ze szkoły: czego się dziś nauczyłeś, ale: co dziś dostałeś? Dzieci nie wychodzą z domów z przeświadczeniem, że uczą się dla siebie. Pod tą presją wywoływaną przez rodziców działają też nauczyciele.”


Klucz do sukcesu – talent, samoświadomość i praca

Szkoła zajęła się jedynie kształceniem przyszłych profesorów akademickich. Zapo-mniała w ogóle o muzykach, tancerzach, plastykach i innych artystach czy też sportowcach. Dlatego niezauważeni w szkole szukają uznania i możliwości konfrontacji w takich programach jak Mam talent, You Can Dance, czy Idol. Tam rzeczywiście ich talent zostanie zauważony, do-ceniony i rzetelnie oceniony. W każdym programie setki chętnych, którzy w szkole nie mogą wykorzystać swoich naturalnych zasobów i talentów. Może warto więc pomyśleć, aby zamiast dokładać uczniom i nauczycielom kolejne zadania, stworzyć system, w którym talent w szkole nie jest marnowany, ale rozwijany i otoczony profesjonalną opieką. Pozwólmy nie tylko fizy-kom, chemikom, czy biologom odnosić w naszych szkołach sukcesy, ale również tym, których talent sprawia radość i tym samym uczyni w przyszłości szczęśliwymi i spełnionymi osobami. Czy doczekamy się szkoły, która ceni każdą bez wyjątku indywidualność, nie gubi nikogo i o nikim nie zapomina?

Śledzę z uwagą losy moich byłych uczniów. Portale społecznościowe są dla mnie ogromnym źródłem wiedzy na ich temat. Ich zawodowe kariery często mnie zaskakują. Nie zawsze ci, którzy odnosili sukces w szkole, dziś są osobami spełnionymi. Dlaczego tak się dzie-je, że „dobrze rokujący” wcale takimi się nie okazali? Ostatnio odezwali się do mnie kolejni uczniowie. Słabo ich pamiętałem, nie byli szkolnymi gwiazdami, które były wszędzie obecne. Jednak dziś mówią o swoim sukcesie, bo nie uwierzyli w szybką karierę, ale wiedzieli, że sukces okupiony jest wieloletnią konsekwentną pracą. Dziś odczuwają satysfakcję i wspomi-nają, jak ważną rolę odegrała w ich życiu szkoła z zupełnie nową koncepcją wychowawczą i dydaktyczną. Drogi na skróty - jak mówi Stephen Covey - nie ma. Trudno stać się wybit-nym pianistą z dnia na dzień. Natomiast pewniacy, na których stawiałem, niekoniecznie dziś nazywają się ludźmi sukcesu. Za szybko ulegli przekonaniu, że wystarczy inteligencja, spryt i pomysł, aby znaleźć się w gronie najlepszych. Wszyscy mieli te same warunki w szkole, ale nie wszyscy wykorzystali właściwie swój czas. Ci, którzy zainwestowali w budowanie charakteru opartego na zasadach i wartościach dziś są naprawdę ludźmi spełnionymi i za-dowolonymi z życia. Praca, środowisko, wykorzystanie czasu i miejsca oraz wsparcie innych zdecydowały o tym, że mówią o sobie w kategoriach sukcesu.

Talent to tylko część gwarantująca w przyszłości wielki sukces. Talent, aby stał się prawdziwym talentem wymaga pracy i to – jak dowodzą badania - przynajmniej 10 tysięcy godzin, aby można było mówić o zauważalnych efektach. Tylko nieliczni zdobywają się na długie godziny treningu, ćwiczeń i pracy, które mają doprowadzić ich do sukcesu. Bill Ga-tes, Amadeusz Mozart, Robert Kubica, Adam Małysz, Rafał Blechacz, Agnieszka Radwańska – każdy z nich spędził tysiące godzin na doskonaleniu swoich umiejętności. Malcolm Gladwell wyliczył, że osoby te nie mogłyby mówić dziś o swoim sukcesie, gdyby nie odpowiednia ilość czasu poświęcona na szlifowanie swoich umiejętności. Ale – jak twierdzi w swojej wyjątko-wej książce - to nie wszystko. Do tego potrzeba też szczęścia, aby trafić w odpowiedni czas i miejsce. To czas transformacji pomógł wielu moim uczniom zainwestować pracę w roz-wój ich własnych talentów i zasobów. Dlatego dziś odnoszą prawdziwe sukcesy. Zbieg okoliczności, który sprawił powstanie w ich okolicy szkoły umożliwiającej m.in. intensywną naukę języka angielskiego i niemieckiego z pewnością pomógł. A jednak i to nie wystarcza. Gladwell dalej przekonuje, że nie można byłoby mówić o sukcesie pracując samemu. Stąd sukces zarówno Kubicy, Gatesa, jak i wielu, których wymienia w swojej książce, nie byłby


możliwy bez wsparcia rodziców, czy nauczycieli. To jednak nie koniec czynników decydują-cych o przyszłym sukcesie. Niezwykle istotnym jest również środowisko kulturowe, w którym się urodziliśmy, wychowujemy i pracujemy. To również ono decyduje i w dużym stopniu po-maga lub uniemożliwia osiągnięcie sukcesu.

Szkoła przyszłości

Wszelkie rozważania na temat odkrywania i rozwijania talentu w naszych szkołach na niewiele się zdadzą, jeżeli nie weźmiemy pod uwagę tych wszystkich czynników, które wy-mienia Gladwell. Dlatego tak ważne jest, aby nie kreować przekonania na temat niezwykle uzdolnionych dzieci, które bez wysiłku osiągają sukcesy. Z moich obserwacji i doświadczeń wynika, że tak zwane zdolne dzieci, które przychodzą do szkoły i w jednym roku realizują pro-gram dwóch klas, niekoniecznie w przyszłości osiągną spektakularny sukces. Potrzeba oprócz inteligencji, pracy i dyscypliny jeszcze wsparcia innych osób, trafienia w odpowiedni czas i miejsce. Wystarczy spojrzeć na karierę Adama Małysza, aby przekonać się, że nie tylko długie godziny treningu zdecydowały o jego wielkiej karierze. Spójrzmy, jak wielu ludzi pracowa-ło na jego sukces. Jak liczny jest sztab trenerów, lekarzy, psychologów, który wspiera pracę Małysza. Sam talent tu nie wystarczył. Czy w naszych szkołach nasi uczniowie mogą mówić o tym, że nad ich talentami pochylają się liczni specjaliści, którzy sprawiają, że rozkwitają wielkie talenty? Ostatnio w prasie pojawiły się komentarze po tym, jak CKE ogłosiła wyniki badań. Jak się okazało, szkoła w większości przypadków ani nie uczy, ani nie szkodzi. Szkoła dla wielu zatraciła swoją funkcję głównego dostarczyciela informacji i wiedzy. Powód, dla którego uczniowie w XIX modelu przychodzili do szkoły, przestał istnieć. Jednak współ-czesna szkoła próbuje nadal trzymać się modelu fabryki i taśmy produkcyjnej i przygotowy-wania do świata, który już nie istnieje. Brak jest uzasadnienia dla takiej edukacji. W szkole XXI wieku zmieni się nie tylko funkcja szkoły, ale też rola nauczyciela. I szkoła, i nauczyciele są potrzebni społeczeństwu. Warto sobie uzmysłowić jedno z podstawowych praw szkoły. Szkoła musi posiadać wyższy cel swego istnienia i odpowiedzieć sobie na pytanie, jaki jest powód funkcjonowania szkoły w XXI wieku? Obecny kryzys szkoły wynika przede wszyst-kim z braku stworzenia edukacji odpowiadającej przeobrażeniom współczesnego świata. To skutek przyspieszającej rewolucji naukowej i technicznej, powszechnego dostępu do wie-dzy, rozbudzenia aspiracji zamożnych społeczeństw, a także niezadowolenia, nawet frustracji, z dotychczasowego biegu wydarzeń. Szkoła stoi przed koniecznością permanentnej trans-formacji. Kryzys egzaminów zewnętrznych, agresja w szkole, przepaść pomiędzy pokoleniem cyfrowym i nauczycielami powinny być sygnałem dla rządu, przedsiębiorców, dla pojedyn-czych osób i grup społecznych do zastanowienia się nad stworzeniem nowego modelu edu-kacji, która łączy świat nowoczesnych organizacji ze szkołą przygotowującą uczniów do życia w przyszłości.

Truizmem jest już powtarzanie, że świat się zmienia. Zmiany technologiczne następują nie ewolucyjnie, ale w tempie rewolucyjnym, rynek masowy zostaje zastąpiony przez segmen-tację, a komunikacja do niedawna jeszcze wielopoziomowa i kontrolowana jest obecnie na-tychmiastowa i bezpośrednia. Klient stał się wymagający i poszukujący jakości, a innowacja nie-zbędna. Źródłem siły finansowej nie są zasoby finansowe i kapitał, ale informacja i wiedza. Wzrost gospodarczy do tej pory przewidywalny stał się nieprzewidywalny i niezwykle zmienny.


Uczeń przyszłości

Każda zmiana zaczyna się od pojedynczego człowieka. Warto uczynić coś, co przyjmiemy jako niezwykłe dla siebie wyzwanie i wspaniałą przygodę, która stworzy przestrzeń na roz-wój. Stwórzmy w naszych szkołach miejsce na doświadczenia, które uzmysłowią uczniom, jak ważna jest gotowość do ciągłego uczenia się nowych rzeczy, jak istotna jest umiejęt-ność szybkiego reagowania na zmiany. Pozwólmy uczniom, by wzięli odpowiedzialność za swoje decyzje.

Tom Peters twierdzi, ze najgorszą liczbą, jaką zna, to liczba 26,3. Oznacza ona przecięt-ną ilość godzin przeznaczoną na doskonalenia. Liczba ta wynika z badań przeprowadzonych w amerykańskich organizacjach. Okazuje się, że to zaledwie 4 minuty dziennie. W takim razie, gdyby pianista, śpiewak operowy, sportowiec przeznaczali na doskonalenie swojego warsz-tatu tylko tyle czasu, nie mogliby zostać wielkimi artystami. Stąd proste pytanie, ile czasu poświęca na doskonalenie nauczyciel? Ile czasu poświęca uczeń na doskonalenie i własny rozwój? Jak w taki sposób nauczyciele mogą stać się ekspertami w dziedzinie uczenia się? Czy bez intensywnego rozwoju własnego warsztatu mogą stać się autentycznymi specjalistami od procesów uczenia? Ile czasu poświęca na rozwój swojego talentu uczeń? Co może zrobić, aby stać się wyjątkowym pianistą, skoczkiem, tancerzem, prawnikiem, nauczycielem...?

W oparciu o wyniki badania potrzeb rynku pracy sformułowano w latach 90-tych nastę-pujące kompetencje, są to:

▪ Planowanie, organizowanie i ocenianie własnego uczenia się ▪ Skuteczne komunikowanie się w różnych sytuacjach ▪ Efektywne współdziałanie w zespole ▪ Rozwiązywanie problemów w twórczy sposób ▪ Efektywne posługiwanie się technologią informacyjną

Założono, że kształtowanie kompetencji kluczowych będzie zadaniem własnym każdej szkoły i nie będzie realizowane jako odrębna dziedzina aktywności, ale zostanie włączone w obręb konkretnych przedmiotów.

W zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kom-petencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE) zdefiniowano kompetencje, które mają być zasobami Europejczyków. Określono, że „kompetencje kluczo-we to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia”:

▪ porozumiewanie się w języku ojczystym, ▪ porozumiewanie się w językach obcych, ▪ kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, ▪ kompetencje informatyczne, ▪ umiejętność uczenia się, ▪ kompetencje społeczne i obywatelskie, ▪ inicjatywność i przedsiębiorczość, ▪ świadomość i ekspresja kulturalna.


Kluczowa kompetencja w uczeniu się przez całe życie

Umiejętność ta, to zdolność konsekwentnego i wytrwałego uczenia się i organizowa-nia własnego procesu zdobywania wiedzy, w tym poprzez efektywne zarządzanie czasem i informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupach. Kompetencja ta obejmuje świado-mość własnych potrzeb w tym zakresie, identyfikowanie dostępnych możliwości oraz zdol-ność pokonywania przeszkód w celu osiągnięcia powodzenia w uczeniu się przez całe życie. Oznacza to nabywanie, przetwarzanie i przyswajanie nowej wiedzy i umiejętności, a także poszukiwanie i korzystanie ze wskazówek innych. Kluczowymi czynnikami w rozwinięciu tej kompetencji są motywacja i wiara we własne możliwości. We wszystkich przypadkach umie-jętność uczenia się wymaga od ucznia znajomości i rozumienia własnych preferowanych stra-tegii uczenia się, silnych i słabych stron własnych umiejętności i kwalifikacji, a także zdolności poszukiwania możliwości kształcenia i szkolenia się oraz dostępnej pomocy lub wsparcia. Wy-maga to efektywnego zarządzania własnymi wzorcami uczenia się, kształtowania kariery i pracy, a szczególnie wytrwałości w uczeniu się, koncentracji na dłuższych okresach oraz krytycznej refleksji na temat celów uczenia się. Pozytywna postawa charakteryzująca umie-jętność uczenia się obejmuje motywację i wiarę we własne możliwości w osiąganiu sukcesów w tym procesie przez całe życie. Nastawienie na rozwiązywanie problemów sprzyja zarówno procesowi uczenia się, jak i zdolności osoby do pokonywania przeszkód i zmieniania się. Chęć wykorzystywania doświadczeń z życia i uczenia się, a także ciekawość w poszukiwaniu moż-liwości uczenia się i wykorzystywania tego procesu w różnorodnych sytuacjach życiowych to niezbędne elementy pozytywnej postawy.

Kompetencje w zakresie uczenia się to klasyczne kompetencje ponadprzedmiotowe, co oznacza, że na każdym etapie kształcenia, ucząc każdego przedmiotu, wszyscy nauczyciele są odpowiedzialni za ich kształcenie. O ich wadze i znaczeniu dla powodzenia w życiu ucznia nie trzeba nikogo przekonywać, to pomoc w nabywaniu ich przez uczniów sprawia nauczycie-lom wiele trudności. Tylko nieliczni z nich czują się kompetentni w zakresie neurologicznych i fizjologicznych podstaw procesu uczenia się, co jest zrozumiałe, bo 85 % wiedzy o pracy mó-zgu w procesach uczenia się to wynik badań ostatnich 20 lat. Ciągle brakuje jej w programach kształcenia nauczycieli i programach kursów dokształcających.

Absolwent polskiej szkoły powinien być osobą, która zna swoje preferencje w zakresie uczenia się i potrafi do swoich modalności dostosować strategie nauki własnej.

291Poradnictwo zawodowe dla młodzieży a wyzwania współczesnego świata

Marta ŁuczakSpecjalista w Wydziale Poradnictwa Zawodowego Krajowego

Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w Warsza-wie, członek zespołu ds. realizacji zadań projektu „Eurodoradztwo Polska” (Euroguidance Poland) w sektorze edukacji, ukończyła po-litologię w zakresie administracji europejskiej oraz pedagogikę w zakresie doradztwa zawodowego na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, obecnie uczestnik Programu Doktorskie-go Katedry Socjologii Collegium Civitas w Warszawie, uczestnik European Values Network w 2009r., autorka artykułów w „Edukato-rze Zawodowym”, interesuje się poradnictwem zawodowym w per-spektywie europejskiej oraz problematyką imigrantów i polityką integracyjną państw UE.

Poradnictwo zawodowe dla młodzieży a wyzwania współczesnego świata

Marta Łuczak

Współczesny świat ulega dynamicznym przeobrażeniom. Następuje szybki postęp na-ukowo-techniczny, gospodarka i kultura ulegają procesowi globalizacji, zachodzą zmiany w sferze ekonomicznej i społecznej. Jednostki są zmuszone do ciągłego rozwijania swoich kompetencji po to, by móc funkcjonować na rynku pracy i czerpać z niej życiową satysfakcję. Nieustanny rozwój i zmiana powodują, że wiedza i umiejętności pracowników szybko ulegają dezaktualizacji i nie są dostosowane do wymagań stawianych przez pracodawców. Innowa-cyjność, konkurencyjność i wydajność gospodarki to procesy, które zmieniają rynek pracy. Ciągłe unowocześnianie technologii wpływa na same organizacje, które nieustannie muszą dostosowywać się do zmian. Rodzi to z kolei obawy pracowników wobec których organizacje nie są skłonne podejmować długotrwałych zobowiązań. W związku z tym w polityce euro-pejskiej dąży się z jednej strony do kształtowania społecznego bezpieczeństwa, a z drugiej do „elastyczności” dla pracodawców. Rozwój nowoczesnych technologii i internacjonalizacja gospodarki powodują, że jednostki stale muszą uzupełniać swoje kompetencje, gdyż tylko w ten sposób będą w stanie utrzymać się na rynku pracy. Pracownicy, którzy chcą być zatrud-nieni muszą wyrażać chęć do systematycznego nabywania nowych umiejętności1. Powoduje

1 A.G. Watts, Rozwój polityki Unii Europejskiej w zakresie całożyciowego doradztwa zawodowego: rola Europejskiej Sieci Całożyciowego Poradnictwa Zawodowego, Wystąpienie inauguracyjne wygłoszone 16 marca 2010r. na konferencji w Warszawie, zorganizowanej przez MPiPS na temat „Synergia pomiędzy europejskimi sieciami – Eurodoradztwo (Euroguidance) i ELGPN”.


to konieczność stałej gotowości do zmian i przystosowania się do nowej sytuacji. Przewiduje się, że człowiek będzie zmieniał pracę kilka razy w ciągu życia2. Praca jest zatem nieustannie poszukiwana, nie tylko w kraju ojczystym, ale również za granicą3.

Analizując obecne trendy na rynku pracy można zauważyć, że poszukuje się wysoko wy-kwalifikowanych pracowników, którzy w procesie edukacji ustawicznej4, będą ciągle je pod-nosić. Uznaje się, że bogactwo narodu zależy od tworzenia i odpowiedniego wykorzystania wiedzy. W Strategii Lizbońskiej5 zaznaczono, że Unia Europejska zmierza do bycia najbardziej konkurencyjną gospodarką na świecie, a społeczeństwo europejskie ma być społeczeństwem opartym na wiedzy. To społeczeństwo, odpowiednio wykształcone, posiadające umiejętność innowacyjnego myślenia, decyduje o konkurencyjności gospodarki własnego państwa. Tylko te kraje, które przeznaczą odpowiednią ilość nakładów na edukację i naukę uzyskają prze-wagę w gospodarce światowej6. O ważności tej kwestii dla państw świadczy postulat wpro-wadzenia „piątej swobody” jednolitego rynku wewnętrznego – swoboda przepływu wiedzy, która ma się przyczynić do transgranicznej mobilności badaczy, wspieraniu swobodnego dostępu do wiedzy, promowaniu wzajemnego uznawania kwalifikacji. Działania te mają na celu osiągnięcie równowagi pomiędzy popytem a podażą na wysokie kwalifikacje7. Również mobilność edukacyjna ma przyczyniać się do realizacji Strategii Lizbońskiej8.

W Białej Księdze dotyczącej nauczania i uczenia się opublikowanej w 1995 r. zapisano, że wszyscy obywatele Unii powinni uzyskać przynajmniej wykształcenie ogólne i zawodo-we. Łączenie w jeden cykl nauki kształcenia ogólnego i zawodowego ma przyczynić się do wszechstronnego wykształcenia młodych ludzi. Unia Europejska dąży do polepszenia kapi-tału ludzkiego, jego kwalifikacji, kreatywności i ruchliwości. Czynnikiem, który determinuje znalezienie pracy są bowiem odpowiednie kwalifikacje zawodowe i stałe ich podwyższanie9. Zatem edukacja i rynek pracy są ze sobą ściśle związane i wzajemnie na siebie oddziaływają.

Obecnie co trzeci Europejczyk jest słabo wykwalifikowany lub nie posiada żadnych for-malnych kwalifikacji, co powoduje, że prawdopodobieństwo znalezienia przez niego zatrud-nienia jest niższe o 40% w porównaniu z szansami osób mających średnie kwalifikacje. Osoby wykwalifikowane nie zawsze posiadają właściwe umiejętności, których poszukuje pracodaw-ca, co skutkuje niemożliwością znalezienia pracownika na dane stanowisko pracy10. W związ-ku z tym Unia Europejska podejmuje działania zachęcające do podnoszenia kwalifikacji oraz lepszego przewidywania przyszłych potrzeb z zakresie umiejętności. Jednym z działań w tym zakresie jest inicjatywa „Nowe umiejętności w nowych miejscach pracy”11.

2 R. Pachociński, Oświata i praca w erze globalizacji, Warszawa 2006, s.146. 3 Ibidem, s. 76.4 Memorandum Rady Europejskiej: O kształceniu ustawicznym, marzec 2000 r., www.sdsiz.pl (25.03.2010).5 Podczas posiedzenia Rady Europejskiej, obradującej w Brukseli, w marcu 2010r., rozmawiano o tzw. „nowej Strategii

Lizbońskiej” czyli strategii rozwoju Unii Europejskiej do 2020r. Konkluzje Rady w tej sprawie będą dopiero zatwier-dzone i opublikowane.

6 U. Jeruszka, Szkoła zawodowa w perspektywie integracji Europy, w: Edukacja w perspektywie integracji Europy, pod red. M. Ochmański, T. Sokołowska-Dzioba, A. Pielecki, Warszawa 2001, s.183-184.

7 Konkluzje prezydencji posiedzenia Rady Europejskiej w Brukseli w dniach 13-14 marca 2008r., 7652/1/08 REV 1.8 Zob. szerzej: Komisja Wspólnot Europejskich, Zielona księga –promowanie mobilności edukacyjnej młodych ludzi,

Bruksela 2009, KOM(2009)329. 9 K. Głąbicka, Polityka społeczna w UE: aspekty aksjologiczne i empiryczne, Warszawa 2001, s. 275. 10 Europejczycy zagrożeni bezrobociem przez brak kwalifikacji, informacja EurActiv z dnia 4.02.2010, www.eurativ.pl .11 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Ko-

mitetu Regionów – Nowe umiejętności w nowych miejscach pracy. Przewidywanie wymogów rynku pracy i po-trzeb w zakresie umiejętności oraz ich wzajemne dopasowywanie z dnia 16.12.2008, KOM(2008)868.


Opisane powyżej procesy prowadzą do zmian w pojmowaniu edukacji, jej celów, treści, metod i funkcji społecznych. W nauczaniu kładzie się obecnie nacisk na „uczenie się, na indy-widualny wysiłek jednostki, jej samodzielność i autorealizację, wreszcie na potrzeby człowieka w zmiennych warunkach cywilizacji informacyjnej i humanistyczne wartości jego rozwoju”12. Przemiany w sektorze edukacji są związane ze zmianami w sferze zatrudnienia. Prowadzi to do nowego rozumienia pojęcia kompetencji i kwalifikacji zawodowych. Kwalifikacje zawo-dowe wynikają z formalnego uznawania nabytych w formalnym kształceniu umiejętności zawodowych i wiedzy zawodowej. Kompetencje natomiast są nieformalne. To pewne predys-pozycje jednostki, wynikające z jej uzdolnień, a także umiejętności spożytkowania wiedzy13.

Obecnie jednym z podstawowych zadań edukacji jest kreowanie warunków uzyskiwania kwalifikacji zawodowych opartych na kompetencjach, na sprawności i zachowaniach zwią-zanych z wykonywaniem określonej pracy14. Kompetencje i kwalifikacje zawodowe są zatem silnie ze sobą powiązane. Uzyskanie kwalifikacji formalnych nie zapewnia szybkiej adaptacji na rynku pracy. Również same kompetencje, bez poświadczenia formalnego wykształcenia nie wystarczą, by uzyskać stanowisko pracy. Dopiero powiązanie kwalifikacji i kompetencji pozwala jednostce na znalezienie swojego miejsca na dynamicznie zmieniającym się rynku pracy.

W kontekście aktualnych zmian Rada i Parlament Europejski przyjęły pod koniec 2006 r. europejskie ramy kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie. Określo-no w nich kompetencje niezbędne jednostkom, aby łatwo przystosowywały się do szybko zmieniającego się świata. Zaznaczono, że edukacja ma zasadniczą rolę w nabyciu tych kom-petencji. Do kompetencji kluczowych zaliczono: porozumiewanie się w języku ojczystym i w językach obcych, kompetencje matematyczne i naukowo-techniczne, kompetencje in-formatyczne, umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna. Ze względu na tematykę niniejszego artykułu, istotne jest omówienie umiejętności uczenia się, rozumianej jako: „zdolność konse-kwentnego i wytrwałego uczenia się, organizowania własnego procesu uczenia się, w tym, poprzez efektywne zarządzanie czasem i informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupa-ch”15. Dzięki tej kompetencji uczenie jest procesem świadomym, zgodnym z własnymi potrze-bami i możliwościami. Uzyskana wiedza i umiejętności mogą być wykorzystywane w domu, w pracy, w edukacji.

Wszystkie te zmiany powodują inne podejścia do rozumienia kariery zawodowej. Do-tychczas pojęcie kariera oznaczało wspieranie się po szczeblach uporządkowanej hierarchii w ramach danej organizacji lub profesji. Jednostka wybierając ścieżkę kariery, kroczyła po niej i pozwalała jej się rozwijać w uporządkowany sposób. Karierę postrzegano elitarnie, ze względu na to, że była zarezerwowana tylko dla wybranych jednostek16. Obecnie kariera jest rozumiana jako postęp jednostki w nauce i pracy, trwający całe życie. W takim ujęciu kariera

12 A. Bogaj, Kwalifikacje zawodowe w warunkach globalizacji rynku pracy-wyzwania i dylematy, w: Kwalifikacje zawodo-we na współczesnym rynku pracy, pod red. S. M. Kwiatkowski, Warszawa 2004, s. 19.

13 I. Woźniak, Standardy kwalifikacji zawodowych jako łącznik między wymaganiami rynku pracy a edukacją zawodową, w: Standardy kwalifikacji zawodowych i standardy edukacyjne. Relacje - modele - aplikacje, pod red. S.M. Kwiatkowski, I. Woźniak, Warszawa 2002, s. 28.

14 K. Symela, Kwalifikacje a kompetencje zawodowe, w: Rozwój kształcenia zawodowego i oświaty dorosłych, pod red. T. Wujek, Radom-Warszawa 1994, s. 30.

15 Wspólnoty Europejskie, Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie - europejskie ramy odniesienia (za-łącznik do zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie), Luksemburg 2007, s. 8.

16 A.G. Watts, op. cit.


nie jest już wybierana, ale jest budowana poprzez wiele wyborów, które są podejmowane przez całe życie. Kariera nie dotyczy już tylko nielicznych jednostek, ale jest dostępna dla wszystkich17. Jest to jednak źródłem niepokoju, że nie wszyscy zdołają nadążyć na aktualny-mi zmianami i rodzi to obawy o możliwość osiągnięcia spójności społecznej i marginalizację części społeczeństwa. W związku z tym dostrzega się potrzebę poradnictwa zawodowego, którego celem jest wspieranie jednostek w budowaniu kariery.

Państwa na szczeblu wspólnotowym oraz wewnętrznym, podejmują liczne działania na rzecz upowszechnienia poradnictwa zawodowego i udostępnienie go wszystkim obywate-lom. Liczne dokumenty dotyczące poradnictwa zawodowego świadczą o tym, że decydenci polityczni dostrzegają potrzebę doradztwa zawodowego nie tylko z punktu widzenia jed-nostki, ale także z perspektywy całego społeczeństwa18.

Doradztwo zawodowe to proces pomagania ludziom w lepszym zrozumieniu siebie w odniesieniu do wyboru właściwego zawodu lub zmiany zatrudnienia19. „Doradca zawodo-wy jest osobą coraz bardziej potrzebną i poprzez śledzenie zmian na rynku pracy, prawidłowe doradztwo dla poszukujących porady może być ważnym ogniwem systemu przeciwdziałania bezrobociu. Aby jednak wypełniał właściwie swoje obowiązki, muszą być spełnione określo-ne warunki, takie jak stałe doskonalenie własne, dostęp do pełnej, aktualnej informacji zawo-dowej oraz zainteresowanie pracodawców współpracą z doradcą”20. Obecna sytuacja na ryn-ku pracy powoduje, że „Doradca zawodu ma ułatwić często sfrustrowanemu, zagubionemu człowiekowi samodzielne, aktywne szukanie nowego rynku pracy. (…) zmiana zawodu jest ważnym problemem edukacyjnym, istnieje więc zapotrzebowanie na profesjonalne porad-nictwo zawodowe (…)”21.

Znaczenie doradztwa zawodowego zostało dostrzeżone już w latach 60. W jednej z De-cyzji Rady Ministrów Wspólnoty Europejskiej z 1963 r. czytamy: „(…) należy poświęcić spe-cjalną uwagę stworzeniu stałego systemu informacji i doradztwa zawodowego dla młodzie-ży i dorosłych, bazującego na wiedzy na temat ludzkich zdolności, możliwości zatrudnienia i szkolenia”22. W obliczu wzrastającej mobilności Europejczyków stało się konieczne, aby do-radcy zawodowi świadczyli również usługi w wymiarze międzynarodowym23.

Aktualny kierunek rozwoju doradztwa zawodowego wyznaczyła rezolucja Rady Unii Europejskiej dotycząca poradnictwa przez życie24. Dokument ten świadczy o zmianie w po-dejściu do poradnictwa zawodowego. Uznano w nim, że każdy na każdym etapie swojego życia powinien mieć dostęp do usług związanych z poradnictwem, informacją zawodową i planowaniem kariery. Celem tak rozumianego poradnictwa jest wspieranie dostępu do 17 Ibidem.18 Ibidem.19 A. Bańka, Zawodoznastwo. Doradztwo zawodowe. Pośrednictwo pracy, Poznań 1995, s. 23.20 G. Tadeusiewicz, Edukacja w Europie, Warszawa-Łódź 1997, s. 138.21 Ibidem, Podyplomowe kształcenie doradców zawodowych, w: Psychologiczna problematyka doradztwa zawodowe-

go. Materiały do studiowania. Tom 1, pod red. H. Skłodkowski, Łódź 1999, s. 81.22 Cyt. za A. Paszkowska- Rogacz, Doradztwo zawodowe w systemach szkolnych krajów UE ze szczególnym uwzględnie-

niem Irlandii i Danii, Warszawa 2001, s. 6.23 Zwrócono na to uwagę w Komunikacie Komisji Europejskiej – Urzeczywistnianie Europejskiego Obszaru Kształce-

nia Ustawicznego (listopad 2001r.). M. Launikan, Ponadnarodowa sieć narodowych centrów zasobów poradnic-twa zawodowego Euroguidance. Roczny raport syntetyczny 2001-2002, http://www.praca.gov.pl/nczpz/pliki/dok/ASR_Roczny_Raport_Syntetyczny_wersja_ostateczna_pl.pdf (9.11.2005), s. 6.

24 Rezolucja Rady Unii Europejskiej w dziedzinie poradnictwa: Poradnictwo przez całe życie, przyjęta w Brukseli 27-28 maja 2004r., www.sdsiz.pl (25.03.2010).


różnorodnych możliwości edukacyjnych i zawodowych, zwiększanie liczby uczniów pomyśl-nie kończących edukację na wszystkich poziomach edukacji i kształcenia, zapobieganie nie-prawidłowemu przebiegowi edukacji szkolnej, upowszechnianie mobilności uczniów i pra-cowników w Europie.

„Poradnictwo zawodowe odnosi się do grupy działań umożliwiających zidentyfikowanie umiejętności, kompetencji i zainteresowań obywateli w każdej grupie wiekowej i znajdują-cych się na dowolnym etapie życia”. Jego celem jest podejmowanie trafnych decyzji zawo-dowych i edukacyjnych, zarządzanie własną ścieżką życiową w trakcie nauki i pracy. Dąży się zatem do zapewnienie usług poradnictwa zawodowego w systemie edukacji i kształcenia zawodowego. Dzięki temu podjęte przez młodzież decyzje dotyczące edukacji i planowania kariery zawodowej nie będą przypadkowe, a przejście pomiędzy poziomami edukacji oraz między edukacją szkolną a wejściem na rynek pracy będzie łagodniejsze i lepiej przygotowa-ne. Ponadto poradnictwo zawodowe ma wspierać osoby dorosłe w dostosowywaniu się do potrzeb rynku pracy, przekwalifikowywaniu się, samorozwoju, zmianie miejsca pracy. Zaletą poradnictwa dla instytucji edukacyjnych jest z kolei poprawa jakość i procesu nauczania. Za-kłada się, że poradnictwo zawodowe przyczyni się również do rozwoju ekonomicznego, wy-dajności rynku pracy, mobilności zawodowej, przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu.

W związku z tym, z perspektywy państwa określa się nowe cele służb doradztwa zawo-dowego:

▪ cele związane z uczeniem się – decyzje jednostki o tym czego zamierza się uczyć będą przemyślane, uwzględniające z jednej strony jej zainteresowania i predyspozycje, a z drugiej strony wymagania rynku pracy. Pozwoli to na lepsze wydatkowanie pieniędzy na edukację;

▪ cele związane z rynkiem pracy – jednostka znajdując pracę w której będzie mogła wy-korzystać swoje kwalifikacje i kompetencje, będzie bardziej zmotywowana do działania i jej praca będzie bardziej wydajna;

▪ cele związane z równością społeczną – zwiększenie aspiracji jednostek z grup mniej uprzywilejowanych i ułatwienie ich realizacji25.Jak zaznaczono wcześniej, poradnictwo zawodowe z perspektywy państwa, ma kluczo-

we znaczenie dla konkurencyjności gospodarki. Decyzje podejmowane przez jednostki wpły-wają na rynek pracy, bowiem tylko wysoko wykwalifikowani pracownicy o odpowiednich kwalifikacjach i kompetencjach, są w stanie sprostać wymaganiom pracodawców. Ponadto umiejętność planowania kariery, poszukiwania pracy, kierowania własnym rozwojem przy-czyniają się do wyznaczenia miejsca na rynku pracy.

Stąd niezmiennie ważną umiejętnością jest umiejętność zarządzania własną karierą. Na tą umiejętność w świetle dokumentów Unii Europejskiej, składa się uczenie się o środowisku gospodarczym i zawodach, umiejętność poznania samego siebie i określenie swoich kom-petencji, rozumienie systemów edukacyjnych i kwalifikacyjnych. Zadaniem państwa w tym obszarze jest m.in.: włączenie w proces nauczania i uczenia się działań, które przyczynią się do rozwoju umiejętności zarządzania własną karierą w programach edukacji podstawowej, zawodowej i wyższej, przygotowanie nauczycieli do podejmowania odpowiednich inicjatyw, zachęcanie rodziców do angażowania się w sprawy poradnictwa, ułatwianie dostępu do in-formacji o możliwościach kształcenia i pracy zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy,

25 A.G. Watts, op. cit.


uznanie poradnictwa jako jednego z celów szkół, placówek szkolnictwa zawodowego i edu-kacji wyższej26.

Wpływ na kształtowanie decyzji o wyborze zawodu i kierunku kształcenia może i powin-na mieć szkoła. To przekonanie wynika z faktu, że dotychczas pozycja zawodowa zależała od doświadczenia zawodowego, a awans społeczny był wynikiem przepracowanych lat. Obecnie znaczącą rolę ma odpowiednie przygotowanie teoretyczne, a dostęp do poszczególnych za-wodów jest możliwy po uzyskaniu odpowiedniego wykształcenia27. Szkoła zatem ma za za-danie przygotowanie teoretyczne uczniów i przekazanie wiedzy i umiejętności zawodowych. Jednak zadaniem szkoły jest również wyposażenie ucznia w umiejętności ponadzawodowe np. samodzielność podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów, gotowości do zmian. Przekazanie obu typów umiejętności ułatwi uczniom w przyszłości znalezienie swojego miej-sca na rynku pracy. Stąd niezmienne ważne jest świadczenie pomocy z zakresu doradztwa zawodowego dla młodzieży przez szkoły i placówki oświatowe.

Wśród zdań współczesnej szkoły odnoszących się do aktualnych zmian wymienia się: ▪ przygotowanie uczniów do prawidłowego wyboru dalszego kierunku kształcenia i przy-

szłego zawodu, ▪ zapewnienie uczniom wielostronnego rozwoju, ▪ obserwacja ucznia i kształtowanie odpowiednich postaw do siebie samego, do społe-

czeństwa, do pracy, zawodu, ▪ udzielanie informacji na temat rynku pracy i możliwościach dalszej edukacji, zapotrze-

bowaniu na zawody na lokalnym i globalnym rynku pracy, zawodach i deficytowych kie-runkach kształcenia,

▪ diagnozowanie predyspozycji zawodowych uczniów, ▪ kształtowanie postaw prospołecznych, ▪ kształtowanie zainteresowań zawodowych, umiejętności podejmowania decyzji, dobrej

orientacji w wymaganiach rynku pracy, radzenie sobie z sytuacjami trudnymi (bezrobo-ciem, rywalizacją w miejscu pracy), umiejętność uczenia się przez całe życie28.Doradztwo zawodowe w placówkach oświatowych jest realizowane na podstawie Usta-

wy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz.2572 z później-szymi zmianami). Zapisano w niej, że placówki oświatowe są zobowiązane do przygotowania uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia. W świetle przepisów obowiązującego prawa dyrektorzy gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych są zobowiązani do zorganizowa-nia wewnątrzszkolnego sytemu doradztwa oraz zajęć z tego zakresu (Rozporządzenie Mini-stra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, Dz. U. z 2001 r., Nr 61, poz. 624 z późniejszymi zmianami). Zadania te są realizowane przez doradcę zawodowego, pedagoga szkolnego lub nauczy-ciela posiadającego przygotowanie do prowadzenia zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicz-nych przedszkolach, szkołach i placówkach, Dz. U. z 2003 r., Nr 11, poz. 114). 26 Rezolucja Rady Unii Europejskiej dotycząca pragmatycznego wdrożenia całożyciowego poradnictwa zawodowe-

go w systemy kształcenia ustawicznego w Europie przyjęta w Brukseli 21 listopada 2008, wersja robocza tłumacze-nia dostępna na stronie www.sdsiz.pl (25.03.2010).

27 D. Kukla, Kompetentny pedagog szkolny (doradca zawodowy) jako kreator decyzji edukacyjno-zawodowej współcze-snej młodzieży, w: Wielowymiarowość poradnictwa w życiu człowieka. Wybrane obszary, pod red. D. Kukli, Warszawa 2009, s. 155-156.

28 Ibidem, s. 155-161.


Szkolni doradcy zawodowi, mimo że ich liczba rośnie, są zatrudnieni w nielicznych szko-łach i placówkach. Według danych liczbowych bazy SIO z dnia 30 września 2008 r., obrazują-cych stan zatrudnienia specjalistów, liczba doradców zawodowych w szkołach (liczba osób liczona „ze stanowisk” - pensum) wynosił: w gimnazjach - 279, w liceach - 111, technikach - 75, zasadniczych szkołach zawodowych – 36 29. Przyczyną tego stanu rzeczy nie jest brak wykwa-lifikowanych osób, ale fakt, że organy prowadzące szkoły i dyrektorzy szkół nie dostrzegają potrzeby ich zatrudniania30. Często wskazywanym powodem jest ograniczoność środków finansowych i konieczność ograniczania wydatków. Warto jednak zaznaczyć, że racjonalne wydatki na edukacje są inwestycją przynoszącą w przyszłości zyski, a nie straty.

W zakresie doradztwa zawodowego szkoły są wspierane przez inne, zewnętrzne insty-tucje, np. poradnie psychologiczno-pedagogiczne, Młodzieżowe Centra Kariery i Mobilne Centra Informacji Zawodowej OHP, ośrodki doradztwa zawodowego prowadzone przez sa-morządy lokalne. Taka współpraca jest na pewno ważna i cenna, jednak to szkoła stanowi naj-bliższe otoczenie ucznia i to właśnie w szkole młodzież może bezpośrednio kontaktować się z doradcą. Ponadto doradca jako znający środowisko szkolne ucznia, jego postępy w nauce, może na bieżąco współpracować z innymi nauczycielami i rodzicami.

Do zadań szkolnego doradcy zawodowego należy w szczególności: ▪ analizowanie zapotrzebowania uczniów na informacje i pomoc w zakresie planowaniu

drogi edukacyjno-zawodowej, ▪ gromadzenie, aktualizowanie i udostępnianie informacji edukacyjno- zawodowych, ▪ wskazywanie źródeł bardziej szczegółowej informacji np. na temat rynku pracy i jego

trendów rozwojowych, programów edukacyjnych Unii Europejskiej, instytucji wspiera-jących osoby niepełnosprawne,

▪ udzielanie porad indywidualnych uczniom i ich rodzicom, ▪ prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących, przygotowujących uczniów do świado-

mego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej, ▪ kierowanie uczniów, w sprawach trudnych, do odpowiednich specjalistów, ▪ koordynowanie działalności informacyjno – doradczej szkoły, ▪ wspieranie rodziców i nauczycieli w działaniach doradczych poprzez organizowanie

spotkań i udostępnianie odpowiednich informacji, ▪ współpraca z radą pedagogiczną w zakresie wewnątrzszkolnego systemu doradztwa,

zgodnie ze statutem szkoły oraz realizacji zadań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru drogi zawodowej, zawartych w programie wychowawczym szkoły,

▪ współpraca z wymienionymi powyżej instytucjami zewnętrznymi oraz pracodawcami 31.Ponadto istnieje potrzeba, aby wszyscy pracownicy pedagogiczni w szkole wspierali

ucznia w podjęciu właściwej decyzji edukacyjno-zawodowej oraz kształtowali odpowiedni postawy, które pozwolą uczniom świadomie zarządzać swoją karierą32.

Pomoc doradcy zawodowego w szkole niesie za sobą wiele pozytywnych skutków dla

29 Raport CMPP, Pomoc psychologiczna-pedagogiczna w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach w roku szkol-nym 2007/2008 (na podstawie danych z bazy SIO - wrzesień 2008), Warszawa 2009, www.cmpp.edu.pl (25.03.2010).

30 A. Łukaszewicz, Wewnątrzszkolny system doradztwa czyli przygotowanie młodzieży do wejścia na rynek pracy w wa-runkach polskich, w: ABC Poradnictwa zawodowego w szkole. Praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 36.

31 Praca zbiorowa, Szkolny doradca zawodowy, Warszawa 2003, s. 9-10.32 Zob. szerzej M. Pater, M. Woźniak, O współpracy doradcy zawodowego z nauczycielami, w: ABC Poradnictwa zawodo-

wego... op. cit., s. 48-75.


uczniów, szkół, pracodawców, społeczności lokalnej, państwa. Wymienia się m.in.: systema-tyczne oddziaływanie na uczniów w ramach planowanych działań, które realizowane są me-todami aktywnymi, udzielanie uczniom pomocy w wyborze i selekcji informacji dotyczących edukacji i rynku pracy, planowanie przez uczniów rozwoju zawodowego w sposób syste-matyczny i uporządkowany, zwiększenie trafności decyzji podejmowanych przez uczniów, zmniejszenie kosztów emocjonalnych i finansowych wynikających z niewłaściwych decyzji, obniżenie kosztów kształcenia dzięki trafniejszym wyborom na kolejnych etapach kształce-nia, przybliżenie rozwiązań do stosowanych w innych państwach Unii Europejskiej33. Ponad-to wśród zalet można wskazać na: przygotowanie do wejścia na rynek pracy, przygotowa-nie do zmian, zmniejszenie ryzyka niepowodzeń szkolnych i zniechęcenia do wykonywanej pracy, zapewnienie ciągłości działań doradczych szkoły i koordynacji zadań wynikających z programów wychowawczych szkół na poszczególnych szczeblach kształcenia, dostosowa-nie programów nauczania do wymagań rynku pracy i zwiększanie szansy dla pracodawców na znalezienie kandydatów o odpowiednich kwalifikacjach i kompetencjach, zwiększenie świadomości o konieczności planowania kariery zawodowej, przeciwdziałanie bezrobo-ciu poprzez podejmowanie właściwych decyzji i zwiększenie motywacji do pracy zgodnej z predyspozycjami i zainteresowaniami, zapewnienie dostępności usług doradczych zgodnie z zaleceniami instytucji UE 34.

Szybkie zmiany, dostosowywanie swoich kompetencji do wymagań pracodawców, konieczność przekwalifikowania się, gotowość do uczenia się nowych rzeczy, specjalizacja, bezrobocie to wyzwania współczesnego rynku pracy. Młodzież niejednokrotnie odczuwa za-gubienie wśród wielości docierających do nich informacji, często bardzo ogólnych i niezwe-ryfikowanych. Ponadto różnorodność dróg edukacyjno – zawodowych, powoduje trudność wyboru spośród tak wielu możliwości. Z jednej strony pojawiające się szanse, chęć sukcesu i profitów finansowych, presja otoczenia, wyznaczanie nowych celów i realizowanie kolejne-go „życiowego” projektu, z drugiej strony lęk przed zmianami, różnorodne konsekwencje po-dejmowanych decyzji lub zdania się na „los” powoduje, że młodzież oczekuje i szuka wsparcia kompetentnych osób. Wielość szkół, miejsc pracy, możliwości przemieszczania się sprawiają, że jednostka jest wolna, ale i w pełni odpowiedzialna za swoje decyzje. Znajomość siebie, własnej osobowości i zainteresowań, ale także przeciwwskazań i ograniczeń, powoduje, że wybór ścieżki kształcenia i zawodu, jest dokonywany bardziej świadomie. Pomoc szkolnego doradcy zawodowego może przyczynić się do tego, że decyzje młodzieży będą bardziej prze-myślane, a w przyszłości do satysfakcji z wykonywanej w pracy.

33 A. Łukaszewicz, op. cit., s. 39.34 Szkolny doradca zawodowy, op. cit., s. 12-13.


Bibliografia

1. Bańka A., Zawodoznastwo. Doradztwo zawodowe. Pośrednictwo pracy, Poznań 1995.2. Bogaj A., Kwalifikacje zawodowe w warunkach globalizacji rynku pracy-wyzwania i dyle-

maty, w: Kwalifikacje zawodowe na współczesnym rynku pracy, pod red. S. M. Kwiatkowski, Warszawa 2004.

3. Europejczycy zagrożeni bezrobociem przez brak kwalifikacji, informacja EurActiv z dnia 4.02.2010, www.eurativ.pl .

4. Głąbicka K., Polityka społeczna w UE: aspekty aksjologiczne i empiryczne, Warszawa 2001.5. Jeruszka U., Szkoła zawodowa w perspektywie integracji Europy, w: Edukacja w perspekty-

wie integracji Europy, pod red. M. Ochmański, T. Sokołowska-Dzioba, A. Pielecki, Warszawa 2001.

6. Komisja Wspólnot Europejskich, Zielona księga – promowanie mobilności edukacyjnej mło-dych ludzi, Bruksela 2009, KOM(2009)329.

7. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekono-miczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Nowe umiejętności w nowych miejscach pracy. Przewidywanie wymogów rynku pracy i potrzeb w zakresie umiejętności oraz ich wzajemne dopasowywanie z dnia 16.12.2008, KOM(2008)868.

8. Konkluzje prezydencji posiedzenia Rady Europejskiej w Brukseli w dniach 13-14 marca 2008r., 7652/1/08 REV 1.

9. Kukla D., Kompetentny pedagog szkolny (doradca zawodowy) jako kreator decyzji edukacyj-no-zawodowej współczesnej młodzieży, w: Wielowymiarowość poradnictwa w życiu człowie-ka. Wybrane obszary, pod red. D. Kukli, Warszawa 2009.

10. Launikan M., Ponadnarodowa sieć narodowych centrów zasobów poradnictwa zawodowego Euroguidance. Roczny raport syntetyczny 2001-2002, http://www.praca.gov.pl/nczpz/pli-ki/dok/ASR_Roczny_Raport_Syntetyczny_wersja_ostateczna_pl.pdf (9.11.2005).

11. Łukaszewicz A., Wewnątrzszkolny system doradztwa czyli przygotowanie młodzieży do wej-ścia na rynek pracy w warunkach polskich, w: ABC Poradnictwa zawodowego w szkole. Praca zbiorowa, Warszawa 2008.

12. Memorandum Rady Europejskiej: O kształceniu ustawicznym, marzec 2000, www.sdsiz.pl (25.03.2010).

13. Praca zbiorowa, Szkolny doradca zawodowy, Warszawa 2003.14. Pachociński R., Oświata i praca w erze globalizacji, Warszawa 2006. 15. Paszkowska-Rogacz A., Doradztwo zawodowe w systemach szkolnych krajów UE ze szczegól-

nym uwzględnieniem Irlandii i Danii, Warszawa 2001.16. Pater M., Woźniak M., O współpracy doradcy zawodowego z nauczycielami, w: ABC Poradnic-

twa zawodowego w szkole. Praca zbiorowa, Warszawa 2008.17. Raport CMPP, Pomoc psychologiczna-pedagogiczna w publicznych przedszkolach, szkołach

i placówkach w roku szkolnym 2007/2008 (na podstawie danych z bazy SIO - wrzesień 2008), Warszawa 2009, www.cmpp.edu.pl (25.03.2010).

18. Rezolucja Rady Unii Europejskiej dotycząca pragmatycznego wdrożenia całożyciowe-go poradnictwa zawodowego w systemy kształcenia ustawicznego w Europie przyjęta w Brukseli 21 listopada 2008 r., wersja robocza tłumaczenia dostępna na stronie www.sdsiz.pl (25.03.2010).


19. Rezolucja Rady Unii Europejskiej w dziedzinie poradnictwa: Poradnictwo przez całe życie, przyjęta w Brukseli 27-28 maja 2004 r., www.sdsiz.pl (25.03.2010).

20. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, Dz. U. z 2001 r., Nr 61, poz. 624 z późniejszymi zmianami.

21. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przed-szkolach, szkołach i placówkach, Dz. U. z 2003 r., Nr 11, poz. 114.

22. Symela K., Kwalifikacje a kompetencje zawodowe, w: Rozwój kształcenia zawodowego i oświaty dorosłych, pod red. T. Wujek, Radom-Warszawa 1994.

23. Tadeusiewicz G., Edukacja w Europie, Warszawa-Łódź 1997.24. Tadeusiewicz G., Podyplomowe kształcenie doradców zawodowych, w: Psychologiczna pro-

blematyka doradztwa zawodowego. Materiały do studiowania. Tom 1, pod red. H. Skłod-kowski, Łódź 1999.

25. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz.2572 z późniejszymi zmianami.

26. Watts A.G., Rozwój polityki Unii Europejskiej w zakresie całożyciowego doradztwa zawodo-wego: rola Europejskiej Sieci Całożyciowego Poradnictwa Zawodowego, Wystąpienie inau-guracyjne wygłoszone 16 marca 2010r. na konferencji w Warszawie, zorganizowanej przez MPiPS na temat „Synergia pomiędzy europejskimi sieciami – Eurodoradztwo (Euroguidan-ce) i ELGPN”.

27. Woźniak I, Standardy kwalifikacji zawodowych jako łącznik między wymaganiami rynku pra-cy a edukacją zawodową, w: Standardy kwalifikacji zawodowych i standardy edukacyjne. Re-lacje- modele- aplikacje, pod red. S.M. Kwiatkowski, I. Woźniak, Warszawa 2002.

28. Wspólnoty Europejskie, Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie - europejskie ramy odniesienia (załącznik do zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grud-nia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie), Luksemburg 2007.

Galeria zdjęć

303Osoby zaangażowane w realizację projektu

Osoby zaangażowane w realizację projektu

Joanna Reszka - Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Malborku.

Od lewej: Mariola Balik - Główna księgowa, Joanna Tutlewska - Koordynator finansowy projektu.

Monika Wójcik - Koordynator merytoryczny projektu.

Galeria zdjęć304

Bożena Wereszczyńska - Moderator debat.

Ewa Dąbrowska - Naczelnik Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu w Starostwie Powiatowym w Malborku.

Jakub Lobert - Ewaluator projektu.


Jacek Młyński - Pracownik ds. badań. Marta Kononowicz - PBS DGA sp. z o. o.

Joanna Michałowska- PBS DGA sp. z o. o.

Galeria zdjęć306

Małgorzata Bychawska - Dyrektor Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Malborku.

Aleksandra Majewska - PBS DGA sp. z o. o.


Jan Pawlina - Dyrektor Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Malborku

Jan Stawicki - Dyrektor Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 w Malborku

Galeria zdjęć308

Antoni Zawadziński - Dyrektor Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 w Malborku.

Janusz Sitowski - Dyrektor Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 w Nowym Stawie.


Waldemar Kuliński - Dyrektor Centrum Edukacji Zawodowej.

Galeria zdjęć310

Konferencja inaugurująca projekt 31.03.2009 - Hotel Majewski w Malborku.

311Konferencja inaugurująca projekt

Galeria zdjęć312

Galeria zdjęć314

Galeria zdjęć316

Galeria zdjęć318

319Debata „Edukacja zawodowa w powiecie malborskim” - z udziałem uczniów

Debata „Edukacja zawodowa w powiecie malborskim” - z udziałem uczniów 28.04.2009 - Malbork Welcome Center.

Galeria zdjęć320

321Sesja plenarna z udziałem dyrektorów szkół

Sesja plenarna z udziałem dyrektorów szkół 28.04.2009 - Malbork Welcome Center.

Galeria zdjęć322

Debata „Edukacja zawodowa w powiecie malborskim” - z udziałem z nauczycieli 29.04.2009 r. - Malbork Welcome Center.

323Debata „Edukacja zawodowa w powiecie malborskim” - z udziałem z nauczycieli

Galeria zdjęć324

Sesja plenarna z udziałem rodziców 29.04.2009 - Malbork Welcome Center.

325Debata „Edukacja zawodowa w powiecie malborskim” - z udziałem pracodawców

Debata „Edukacja zawodowa w powiecie malborskim” - z udziałem pracodawców 13.05.2009 - Malbork Welcome Center.

Galeria zdjęć326

327Debata „Edukacja zawodowa w powiecie malborskim” - z udziałem partnerów ...

Debata „Edukacja zawodowa w powiecie malborskim” - z udziałem partnerów społecznych 14.05.2009 - Starostwo Powiatowe w Malborku.

Galeria zdjęć328

329Spotkanie fokusowe

Spotkanie fokusowe 21.05.2009 - Malbork Welcome Center.

Galeria zdjęć330

Badania terenowe - wrzesień - listopad 2009 r. - powiat malborski.

331Badania terenowe

STRATEGIA - efs.2007-2013.gov.pl · Recenzja opracowania „Strategia rozwoju edukacji zawodowej...

Documents

Transcript of STRATEGIA - efs.2007-2013.gov.pl · Recenzja opracowania „Strategia rozwoju edukacji zawodowej...