ROZPRAWY NAUKOWE Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu

2018, 62, 106– 119

Agnieszka PołanieckaPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koszalinie

Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998

cel badań. Celem pracy była analiza stanu badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998. materiał i metody. Zgodnie z zasadami metodologii badań historycznych autor dokonał analizy dostępnej literatury oraz przeprowadził kwerendę zasobów bibliotecznych. Następnie poddał je wnikliwej ocenie pod względem przydatności do dalszych badań. wyniki. Dzieje kultury fizycznej, jak również sportu jako jej elementu, w Polsce w II połowie XX w. podej­mowali w swych publikacjach m.in. Szymański, Gaj, Hądzelek, Woltmann, Ponczek, Pasko, God­lew ski, Małolepszy, Szubert. W niniejszym artykule podjęto próbę ukazania badań i ich efektów w zakresie rozwoju kultury fizycznej na Pomorzu. W celu szczegółowego i przejrzystego zbadania istniejących opracowań podzielono je według obszarów, których dotyczą – czterech województw utworzonych w wyniku reformy administracyjnej z 1975 r.: szczecińskiego, koszalińskiego, słup­skiego i gdańskiego. We wstępie przedstawiono prace obrazujące rozwój kultury fizycznej w Polsce, które podejmują temat w różnych aspektach. Część z nich skupiała się na czynniku ludzkim, inne na rozwoju ruchu sportowego, olimpijskiego, zasięgu społecznym kultury fizycznej, jeszcze inne obrazują rozwój poszczególnych dyscyplin sportowych. wnioski. Przedstawiony stan badań nie wyczerpuje tematu, wskazuje natomiast na potrzebę podjęcia działań zmierzających do uzupełnienia wiadomości z zakresu dziejów kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998.

Słowa kluczowe: kultura fizyczna, sport, stan badań, Pomorze

Praca wpłynęła do Redakcji: 31.01.2018Zaakceptowano do druku: 21.05.2018

Adres do korespondencji: Agnieszka Połaniecka, Instytut Kultury Fizycznej i Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, ul. Leśna 1, 75­582 Koszalin, e­mail: polaniecka@onet.eu

Jak cytować:Połaniecka, A. (2018). Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998. Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 62, 106–119.

WPROWADZENIE

Dzieje kultury fizycznej, jak również sportu jako jej elementu, w Polsce w II połowie XX w. podejmowali w swoich publikacjach m.in. Szymański, Gaj, Hądzelek, Woltmann, Ponczek, Ordyłowski, Schwarzer, Pasko, Godlewski, Lipoński, Chełmecki, Urban, Mało­lepszy, Szubert, Wasztyl, Orlewicz­Musiał, Urniaż1.

1 M.in.: L. Szymański: Ze studiów nad modelem kultury fizycznej w Polsce Ludowej 1944–1980. Wrocław 1984; idem: Parlament Polski wobec problemów kultury fizycznej 1944–1980. Wrocław 1990; idem: Sejm lat osiemdziesiątych wobec problemów kultury fizycznej w Polsce. W: B. Wolt­

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998 107

W ostatnich latach badania prowadzone w zakresie rozwoju kultury fizycznej w Polsce przybierały coraz większy zasięg. Niestety nadal zauważalny jest niedostatek informacji w historiografii tej dziedziny życia społecznego, zwłaszcza w odniesieniu do poszcze­gólnych regionów kraju. Zakończono wprawdzie przewody doktorskie z tego zakresu: Jaszczura­Nowickiego, Golanko, Warchoła, Króla, Świdra, Jaroszewskiego, Pezdan­Śliż, Lasoty, Połanieckiej i Płomińskiego2, jednak istnieją w Polsce takie regiony, o których informacje są niepełne. Należy do nich Pomorze. Trzeba zaznaczyć, że część istniejącego dorobku publikacyjnego dotycząca omawianego terenu, z jednej strony bardzo cenna, niejednokrotnie nie została wyposażona w aparat naukowy, w związku z tym może być obciążona błędami. Poza tym istnieją obszary, które nie zostały zbadane wystarczająco, np. turystyka.

CEL BADAŃ

Celem pracy była analiza stanu badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998.

mann (red.), Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 5. Gorzów Wlkp. 2002, s. 313–329; idem: Kultura fizyczna i turystyka w polityce Polski Ludowej 1944–1989. Wrocław 2004; J. Gaj: Wychowanie fizyczne i sport w Polsce Ludowej. Warszawa 1987; J. Gaj, K. Hądzelek: Dzieje kultury fizycznej w Polsce w XIX i XX wieku. Poznań 1991; idem: Dzieje kultury fizycznej w Polsce. Poznań 1997; J. Gaj, B. Woltmann (red.): Sport w województwie gorzowskim w latach 1975–1990. Go­rzów Wlkp. 1993; idem (red.): Zarys historii sportu w Polsce 1867–1996. Gorzów Wlkp. 1999; M. Ponczek: Kultura fizyczna a Kościół Rzymskokatolicki w Polsce po II wojnie światowej 1945–2000. Katowice 2003; M. Ordyłowski: Szkice z dziejów kultury fizycznej. Zielona Góra 2005; M. Ordyłowski, Z. Schwarzer, L. Szymański: 50 lat wrocławskiego sportu 1945–1995. Wrocław 2007; A. Pasko: Sport wyczynowy w polityce państwa 1944–1989. Kraków 2012; P. Godlewski: Sport w Polsce na tle politycznej rzeczywistości lat 1944–1956. Poznań 2006; W. Lipoński: Histo-ria sportu. Na tle rozwoju kultury fizycznej. Warszawa 2012; J. Chełmecki (red.): Społeczno-edu-kacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu: sprawność fizyczna dzieci i młodzieży, t. 2. War­szawa 2009; R. Urban, L. Nowak, A. Kowalczyk (red.): Kultura fizyczna w czasie zaborów i w drugiej Rzeczpospolitej. Gorzów Wlkp. 2012; S. Zaborniak: Działalność Poznańskiego Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki 1921–1939. W: R. Urban, L. Nowak, A. Kowalczyk (red.), op. cit., s. 181–197; E. Małolepszy, D. Bakota, T. Drozdek­Małolepsza, A. Płomiński: Z dziejów sportu i turystyki w działalności Krajowego Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe w latach 1975–2015. Często­chowa 2016; R. Szubert: Kultura fizyczna w przemianach wsi polskiej w latach 1944–1956. Wro­cław 2010; M. Orlewicz­Musiał, R. Wasztyl: Przeszłość polskiej kultury fizycznej. Kraków 2004; J. Urniaż: Zarządzanie kulturą fizyczną w Polsce w latach 1945–1989 a efekty sportowe w woje-wództwie olsztyńskim. W: T. Jurek, L. Nowak (red.), Kultura fizyczna w czasach zaborów i drugiej Rzeczpospolitej, t. 2. Gorzów Wlkp. 2016, s. 83–97.

2 J. Jaszczur­Nowicki: Infrastruktura sportowa województwa elbląskiego w latach 1975–1995. Gdańsk 1997; R. Golanko, Kultura fizyczna w województwie bialskopodlaskim w latach 1975–1995. Poznań 1999; K. Warchoł: Kultura fizyczna w województwie przemyskim w latach 1975–1998. Warszawa 2000; P. Król: Kultura fizyczna w województwie tarnobrzeskim w latach 1975–1998. Poznań 2004; P. Świder: Kultura fizyczna w województwie krośnieńskim w latach 1975–1998. Gorzów Wlkp. 2007; J. Jaroszewski: Kultura fizyczna na ziemi kaliskiej w latach 1892–1998. Poznań 2008; I. Pezdan­Śliż: Kultura fizyczna w województwie rzeszowskim w latach 1975–1998. Gorzów Wlkp. 2010; A. Połaniecka: Kultura fizyczna w województwie słupskim w latach 1975–1998. Gorzów Wlkp. 2012; L. Lasota: Rozwój kultury fizycznej w województwie zamojskim w latach 1975–1989. Poznań 2012; A. Płomiński: Kultura fizyczna w województwie sieradzkim w latach 1975–1998. Gorzów Wlkp. 2014.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998108

MATERIAł I METODY

Zgodnie z zasadami metodologii badań historycznych dokonano analizy dostępnej literatury oraz przeprowadzono kwerendę zasobów bibliotecznych. Następnie poddano je wnikliwej ocenie pod względem przydatności do dalszych badań.

WYNIKI

Rozwój sportu na Pomorzu przebiegał w specyficzny sposób. W pierwszych latach powojennych miała miejsce wielomilionowa migracja, związana z zasiedleniem ziem północno­zachodnich, które zajmowały obszar 101 tys. km2, a Polsce zostały przyznane na mocy uchwał konferencji w Poczdamie. Od początku wychowanie fizyczne i sport na omawianym terenie rozwijały się jako część ruchu ogólnopolskiego, opierały się na wzorach organizacyjnych częściowo nawiązujących do tradycji środowisk ludności pol­skiej żyjącej w państwie niemieckim do 1945 r. oraz do polskiej tradycji międzywojennej3. Ludność przybyła na tereny północno­zachodnie z różnych stron kraju, jak i z zagranicy, w związku z tym region ten charakteryzował się z różnorodnością kulturową – miało to również wpływ na rozwój kultury fizycznej. Wśród przesiedleńców znajdowali się trenerzy, działacze sportowi, sympatycy sportu i zawodnicy różnych dyscyplin. To oni tworzyli nowe kluby i sekcje sportowe. Nie obyło się bez konfliktów, gdyż ludność napływowa uwa­żała miejscową za Niemców, a władze nie nadążały z weryfikacją i działaniami ochron­nymi. Mimo trudnej sytuacji środowiska Polaków na ziemiach północno­zachodnich organizowały swe życie kulturalne i sportowe4. To właśnie sport stał się czynnikiem integrującym mieszkańców ziem odzyskanych.

Nadmorską część ziem północno­zachodnich – Pomorze, a w jego obrębie Pomorze Zachodnie lub Nadodrzańskie, Pomorze Środkowe oraz Pomorze Gdańskie, nazywane Pomorzem Wschodnim lub Nadwiślańskim – w wyniku reformy administracyjnej w 1975 r.5 decyzją władz centralnych podzielono na cztery województwa: szczecińskie, koszaliń­skie, słupskie i gdańskie. Właśnie ten podział zastosowano w niniejszej pracy w celu przejrzystego przedstawienia stanu badań nad dziejami kultury fizycznej na omawia­nym terenie.

Problematykę kultury fizycznej (sportu) na Pomorzu Szczecińskim opisał w swych publikacjach Laskiewicz. W pozycji Uczestnictwo w kulturze fizycznej ludności Pomorza Zachodniego. Studium historyczno-społeczne” poruszył temat pionierskich lat Ziem Za­chodnich i Północnych, w tym roli czynnika ludzkiego i grup społecznych w rozwoju kultury fizycznej na Pomorzu Zachodnim. Główną hipotezą tej pracy jest stwierdzenie istnienia wzajemnego oddziaływania kultury fizycznej oraz innych dziedzin aktywno­ści ludzkiej w kształtowaniu osobowości badanych mieszkańców Pomorza Zachodniego. Przedstawiono tu biografie osób zasłużonych dla szczecińskiego sportu. Zostały one opracowane na podstawie Karty ewidencyjnej uczestnika ruchu sportowego lub turys­

3 J. Gaj: Przemiany i uwarunkowania kultury fizycznej w Polsce. W: B. Woltmann (red.), Kul-tura fizyczna na ziemi koszalińskiej 1945–1989. Koszalin 1991, s. 19–20.

4 M. Górecki: Początki powojennej kultury fizycznej w województwie szczecińskim w latach 1945–1950. W: B. Woltmann (red.), Kultura fizyczna na ziemi koszalińskiej…, s. 64–92.

5 Ustawa sejmowa z dnia 1 czerwca 1975 r.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998 109

tycznego – głównego narzędzia badawczego. Karta zawierała 17 pytań dotyczących życia poszczególnych osób; w celu opracowania tematu utworzono 746 kart ewidencyjnych6.

Kolejna praca Laskiewicza obrazowała powstanie i rozwój organizacji sportowych na Pomorzu Zachodnim7, natomiast uzupełnieniem tych pozycji jest publikacja przed­stawiająca organizacje ponadlokalne, miejskie, powiatowe, okręgowe i wojewódzkie8.

Element łączący te dwie książki stanowi rozdział o warunkach rozwoju kultury fizycz­nej na Pomorzu Zachodnim od 1945 r. Poza wymienionymi dziełami Laskiewicz opra­cował „Spis lektur do konwersatorium z historii kultury fizycznej dla studentów Insty­tutu Kultury Fizycznej” oraz bibliografię prac promocyjnych na temat dziejów kultury fizycznej Pomorza Zachodniego9.

Kolejne istotne fakty z historii kultury fizycznej Pomorza Zachodniego przedstawił Szafkowski w dysertacji doktorskiej Rozwój sportu na Pomorzu Szczecińskim w latach 1945–1975, w której opisał sytuację społeczno­gospodarczą i polityczną, podstawy roz­woju sportu, rozwój lekkiej atletyki i kolarstwa, sportów wodnych, gier sportowych, spor­tów walki i sportów różnych10.

W kolejnych pracach autor ukazał 50 lat sportu na Pomorzu Szczecińskim, podstawy rozwoju sportu po II wojnie światowej, działalność klubów sportowych, sylwetki czoło­wych sportowców oraz wydarzenia szczecińskiego sportu w latach 1996–2007. Przed­stawił również historię szczecińskiego kolarstwa, lekkoatletyki, zespołowych gier spor­towych, sportów walki w latach 1945–199411. Historię szczecińskiej lekkoatletyki zilustrował również Bartnik12.

Eider, Laskiewicz i Stefanik przedstawili sylwetki i sukcesy olimpijczyków Pomorza Zachodniego oraz zagadnienia dotyczące olimpizmu13. Poza tym w szerokim zakresie

6 H. Laskiewicz: Uczestnictwo w kulturze fizycznej ludności Pomorza Zachodniego. Studium historyczno-społeczne. Szczecin 1990.

7 Idem: Powstanie i rozwój organizacyjny ruchu sportowego na Pomorzu Zachodnim (1945–1957). Szczecin 1993.

8 Idem: Ponadlokalne organizacje kultury fizycznej na Pomorzu Zachodnim 1945–1957. Szcze­cin 1996.

9 Idem: Spis lektur do konwersatorium z historii kultury fizycznej dla studentów Instytutu Kultury Fizycznej. Szczecin 1991; idem: Bibliografia prac promocyjnych (doktorskich, magister-skich, dyplomowych) na temat dziejów kultury fizycznej Pomorza Zachodniego: (stan na 15 VII 1985 r.). „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Prace Instytutu Kultury Fizycznej”, 1989, nr 6, s. 129–171.

10 Z. Szafkowski: Rozwój sportu na Pomorzu Szczecińskim w latach 1945–1975. Poznań 1980.11 Idem: Pół wieku sportu na Pomorzu Szczecińskim: 1945–1999. Gorzów Wlkp. 1999; idem:

Podstawy rozwoju sportu na Pomorzu Szczecińskim po II wojnie światowej. Myślibórz 1996; idem: Kluby sportowe Pomorza Szczecińskiego. Gorzów Wlkp. 1994; idem: Czołowi sportowcy Pomorza Szczecińskiego. Gorzów Wlkp. 1998; idem: Sport w Szczecinie w latach 1996–2007: fakty i wyda-rzenia. Gorzów Wlkp., Szczecin 2008. idem: Kolarstwo szczecińskie w latach 1946–1999. Gorzów. Wlkp. 2000; idem: Lekkoatletyka na Pomorzu Szczecińskim 1945–1997. Gorzów Wlkp. 1997; idem: Zespołowe gry sportowe na Pomorzu Szczecińskim w latach 1945–1996. Myślibórz 1996; idem: Rozwój sportów walki na Pomorzu Szczecińskim (1945–1994). Gorzów Wlkp. 1995.

12 P. Bartnik (red.): Lekkoatletyka na ziemi szczecińskiej 1945–2002. Szczecin 2002.13 J. Eider, H. Laskiewicz (red.): Olimpijczycy Pomorza Zachodniego. Szczecin 2003; R. Stefa­

nik: Struktury organizacyjne ruchu olimpijskiego na Pomorzu Zachodnim 1955–2003. W: J. Eider, H. Laskiewicz (red.), Olimpijczycy Pomorza Zachodniego. Szczecin 2003, s. 17–22; idem: Dni Olim-pijczyka w województwie zachodniopomorskim w latach 1966–2006. W: J. Eider (red.), Ruch olim-pijski na Pomorzu Zachodnim. Szczecin 2006, s. 17–28; idem: Olimpijczycy powiatu pyrzyckiego.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998110

rozwój piłki nożnej na Pomorzu Zachodnim omówili Eider i Stefanik14. Dodatkowo w wyniku badań Stefanika powstały liczne artykuły, m.in. przedstawiające kariery sportowe szczecińskich studentów15 oraz struktury organizacyjne na ziemi szczeciń­skiej16.

Kolejna część omawianego regionu to Pomorze Środkowe, w którego skład wchodziło województwo koszalińskie i słupskie17.

Badania nad dziejami kultury fizycznej na tym obszarze prowadzone były dotąd w skromnym zakresie. Woltmann w opracowaniach Kultura fizyczna pod znakiem Rodła.

W: J. Eider (red.), op. cit., s. 41–48; idem: Działalność Wojewódzkiej Komisji Polskiego Komitetu Olimpijskiego w województwie szczecińskim w latach 1955–1992. W: J. Eider (red.), Wybrane zagadnienia olimpijskie w teorii i praktyce. Szczecin 2015, s. 235–247.

14 R. Buryta, R. Stefanik: Piłka nożna kobiet w Szczecinie w latach 1957–2007. „Zeszyty Na­ukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Prace Instytutu Kultury Fizycznej”, 2008, nr 25(570), s. 103–119; idem: Piłka nożna kobiet w Szczecinie w świetle prasy w latach 1957–2005. W: L. Nowak (red.), Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 7. Gorzów Wlkp. 2006, s. 511–522; idem: Futbol w cieniu komitetów. Piłka nożna a władza w województwie szczecińskim w latach 1945–1989. Szczecin 2016; idem: Działalność szkoleniowa w Zachodniopomorskim Związku Piłki Nożnej w latach 2000–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006. Szczecin 2006, s. 63–71. idem: Piłka nożna w szczecińskim środowisku akademickim w latach 1946–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim…, s. 219–227; idem: Piłka nożna w środowisku wiejskim na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim…, s. 203–217; R. Duchowski, G. Kozak, R. Stefanik: 50 lat działalności Klubu Kibica „Pogoni” w Szczecinie w latach 1956–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim… s. 315–324; C. Giergiel, R. Stefanik: Piłka nożna na zie-mi szczecińskiej w latach 1945–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim…, s. 101–152; idem: Dzieje pierwszoligowych klubów piłki nożnej na Pomorzu Zachodnim w latach 1951–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim…, s. 251–272; idem: MKS „Pogoń” Szczecin i KS „Gwardia”/„Arkonia” Szczecin. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim…, s. 251–272; C. Giergiel, R. Stefanik, M. Stępiński: Piłka nożna w Szczecinie w la-tach 1945–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim…, s. 73–100; M. Kar­czyński, R. Stefanik: I-ligowy zespół futsalu MKS „Pogoń 04” Szczecin w latach 2004–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim…, s. 273–281.

15 R. Stefanik: Kariery sportowe wioślarzy – studentów IKF US. „Zeszyty Naukowe Uniwer­sytetu Szczecińskiego, Prace Instytutu Kultury Fizycznej”, 2006, nr 22, s. 121–130; idem: Kariery sportowe piłkarzy i piłkarek ręcznych – studentów IKF US. W: J. Eider (red.), 50 lat piłki ręcznej na Pomorzu Zachodnim. Szczecin 2004, s. 212–218; idem: Wioślarstwo w wyższych uczelniach Szczecina w latach 1959–2004. W: R. Kobendza, L. Nowak (red.), Z dziejów wioślarstwa w Polsce. Gorzów Wlkp., Warszawa 2005, s. 47–57.

16 Idem: Organizacja kultury fizycznej w środowisku wiejskim na Pomorzu Zachodnim w la-tach 1945–1952. „Marketing i Rynek”, 2015, nr 11, s. 149–156; idem: Uwarunkowania rozwoju wychowania fizycznego i sportu w środowisku szkolnym na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1950. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna”, 2015, nr 14(2), s. 93–109; idem: Kultura fizyczna w środowisku wiejskim na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1950. W: T. Drozdek­Małolepsza (red.), Z dziejów kultury fizycznej i turystyki w Polsce. Częstochowa 2011, s. 211–224; idem: Imprezy sportowe na Pomorzu Zachodnim w polityce inte-gracyjnej władz państwowych w latach 1945–1948. W: L. Nowak, P. Pieczyński, R. Urban (red.), Kultura fizyczna w Polsce Ludowej i w Trzeciej Rzeczypospolitej. Gorzów Wlkp. 2012, s. 197–208.

17 Województwo słupskie istniało w latach 1975–1998, informacje dotyczące kultury fizycz­nej tego regionu przed rokiem 1975 zostały ujęte w publikacjach opisujących tę problematykę w województwie koszalińskim.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998 111

Wychowanie fizyczne, sport i turystyka polskiej ludności rodzimej na ziemi złotowskiej w latach 1919–1939 oraz Kultura fizyczna na ziemi koszalińskiej 1945–1990 przedstawił tradycje kultury fizycznej na ziemi koszalińskiej, przemiany jej uwarunkowań w Polsce Ludowej. Zobrazował także działalność organów państwowych i społecznych kultury fizycznej na ziemi koszalińskiej, stan bazy materialnej oraz kształtowanie się kadry szkoleniowej i aktywu sportowego. Następnie ukazał początki powojennej kultury fi­zycznej, główne jej ogniwa i zasięg społeczny. Zilustrował kulturę fizyczną w wojewódz­twie koszalińskim w latach 1950–1975, jej społeczny zasięg oraz rozwój sportu i turystyki. Omówił kulturę fizyczną w województwie koszalińskim w nowych granicach w latach 1975–1990, jej społeczny zasięg i rozwój poszczególnych dyscyplin oraz turystyki18.

Kolejnym istotnym źródłem informacji jest dysertacja doktorska Krzysztofowicza na temat historii kultury fizycznej w województwie koszalińskim w latach 1945–1975, w której autor przedstawia rozwój kultury w Polsce Ludowej, kreśli ogólną charakterys­tykę województwa koszalińskiego, organizację i podstawy materialne kultury fizycznej oraz rozwój powszechnego wychowania fizycznego, sportu i sportu kwalifikowanego19. Sylwetki koszalińskich sportowców, cyklistów, olimpijczyków przybliżyli: Sternowski20 w trzech publikacjach oraz Połaniecka w artykule „Olimpijczycy ziemi koszalińskiej w latach 1948–2004”21.

Rozwój piłki nożnej w województwie koszalińskim przedstawił Stefanik22. Nato­miast historię koszalińskiego sportu akademickiego zobrazowano w jubileuszowym opracowaniu „35 lat sportu akademickiego w Koszalinie 1968–2003”23.

Województwo słupskie powstało w wyniku reformy administracyjnej w roku 1975 i istniało 23 lata, aż do kolejnego podziału administracyjnego w 1998 r. Historię kul­tury fizycznej na tym terenie przedstawiła w swej dysertacji doktorskiej Połaniecka24. Kolejna praca, Połanieckiej i Jurka, ukazuje województwo słupskie, tradycje kultury fi­zycznej na Pomorzu Środkowym do 1975 r., społeczny zasięg kultury fizycznej w latach 1975–1998. Ujęto w tej publikacji także historię Ludowych Zespołów Sportowych i roz­wój turystyki25.

18 B. Woltmann (red.): Kultura fizyczna na ziemi koszalińskiej 1945–1990. Koszalin 1993; idem: Kultura fizyczna pod znakiem Rodła. Wychowanie fizyczne, sport i turystyka polskiej ludności rodzimej na ziemi złotowskiej w latach 1919–1939. Koszalin 1972.

19 J. Krzysztofowicz: Zarys historii kultury fizycznej w województwie koszalińskim w latach 1945–1975. Poznań 1980.

20 J. Sternowski: Wszystkiemu winni sportowcy. Koszalin 1999; idem: Wszystkiemu winni cykliści. Koszalin 2003; idem: Osobowości sportu. Koszalin 2003.

21 A. Połaniecka: Olimpijczycy ziemi koszalińskiej w latach 1948–2004. W: J. Chełmecki (red.), Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu. Warszawa 2007, s. 171–175.

22 R. Stefanik: Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Koszalinie w latach 1950–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim…, s. 51–61; idem: Piłka nożna na ziemi koszalińskiej w latach 1945–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim…, s. 153–182.

23 L. Kukiełka, L. Wojciechowski (red.): 35 lat sportu akademickiego w Koszalinie 1968–2003. Koszalin 2003.

24 A. Połaniecka: Kultura fizyczna w województwie słupskim w latach 1975–1998. Gorzów Wlkp. 2012.

25 A. Połaniecka, T. Jurek: Społeczny zasięg kultury fizycznej w województwie słupskim w latach 1975–1998. Słupsk 2016.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998112

Cenne informacje zawiera praca Szymańskiego „Sport słupski 1945–1995”. Przed­stawiono tu organizację i strukturę sportu słupskiego, a także bazę materialną kultury fizycznej i sportu w Słupsku. Poza tym omówiono rozwój poszczególnych dyscyplin sportowych, działalność organizacji popularyzujących sport masowy, rekreację rucho­wą. Przedstawiono ważniejsze wydarzenia sportowe. Autor pracy skupił się jednak na rozwoju sportu w Słupsku, głównie w kontekście dyscyplin sportowych26.

Wśród licznych opracowań dotyczących dziejów sportu w województwie słupskim należy przypomnieć opracowania Wodeckiego opisujące słupską lekkoatletykę27 oraz historię słupskiego pięściarstwa czy też wspomnienie o Aleksym Antkiewiczu, legen­dzie słupskiego pięściarstwa28. Historię piłki nożnej przedstawił Krzysztofowicz w po­zycji „Piłka nożna na ziemi słupskiej w latach 1945–1993”29; kolejne sportowe wyda­rzenia autor ujął w czasopiśmie „Rocznik Słupski”30.

Informacje dotyczące sportu akademickiego znalazły się natomiast w dziele Krzysz­tofowicza i Kulaska „V lat sportu akademickiego w Słupsku”31.

Dzieje kultury fizycznej na Pomorzu Gdańskim podejmował w swoich pracach Paw­luczuk, który opisywał działalność Towarzystwa Gimnastycznego Sokół32 oraz działal­ność turystyczną i sportową w Sopocie33. Tomiak w swojej dysertacji doktorskiej przed­stawiła rozwój turystyki w Trójmieście. Szczegółowo przybliżyła przyrodnicze i kulturowe podstawy rozwoju turystyki w regionie Trójmiasta, tradycje turystyki w Gdańsku i So­pocie do 1945 r., rozwój infrastruktury turystycznej. Scharakteryzowała kadrę turys­tyczną oraz turystykę szkolną i akademicką, a także działalność stowarzyszeń i organizacji na rzecz turystyki oraz formy ruchu turystycznego34. Opracowała też wiele innych pu­blikacji na temat tych zagadnień35.

Moska zobrazował dzieje Akademii Wychowania Fizycznego w Gdańsku. Akademia odegrała kluczową rolę w kształceniu kadr szkoleniowych w zakresie kultury fizycznej36.

26 A. Szymański: Sport słupski 1945–1995. Słupsk 1996.27 J. Wodecki: Słupska lekkoatletyka w latach 1945–2007. Słupsk 2008; J. Wodecki: Ryszard

Ksieniewicz i inni… Słupsk 2009.28 Idem: Słupskie pięściarstwo w latach 1947–2005. Słupsk 2012; J. Wodecki: Człowiek-legen-

da. Aleksy Antkiewicz (1923–2005). Słupsk 2006.29 J. Krzysztofowicz: Piłka nożna na ziemi słupskiej w latach 1945–1993. Słupsk 1994.30 Idem: Kultura fizyczna w województwie słupskim w latach 1975–80. „Rocznik Słupski 1981”,

1983, s. 189–207.31 J. Krzysztofowicz, Z. Kulasek: V lat sportu akademickiego w Słupsku. Słupsk 1977.32 Z. Pawluczuk: Z tradycji ruchu sokolskiego Gdańska. „Gdańskie Zapiski Historyczno­Spo­

łeczne”, 2004, nr 1, s. 29–37; E. Małolepszy, Z. Pawluczuk: Sokół w II Rzeczypospolitej i w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1919–1939. W: E. Małolepszy, Z. Pawluczuk (red.), Zarys dziejów Sokol-stwa Polskiego w latach 1867–1997. Częstochowa 2001, s. 63–163.

33 J. Bogucki, M. Gizowski, Z. Pawluczuk: Działalność turystyczna i sportowa w Sopocie. Gdańsk 2002.

34 M.A. Tomiak: Rozwój turystyki w Trójmieście w latach 1945–1989. Gorzów Wlkp. 2014.35 Idem: Historyczno-kulturowe podstawy rozwoju turystyki w Trójmieście do 1989 r.: zarys

problematyki. W: L. Nowak, R. Urban (red.), Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 11. Gorzów Wlkp. 2014, s. 441–453.

36 W. Moska: Z dziejów Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Cz. 1: Rozwój Uczelni w latach 1969–2007. „Biuletyn Sekcji Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego Kul­tury Fizycznej”, 2007, nr 7, s. 4–6.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998 113

Ponadto wydał publikację Z dziejów sportu w Sopocie37. Gebert przedstawił cenne infor­macje ukazujące powstanie i pierwsze lata działalności Klubu Sportowego Gedania, wyodrębnionego z Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w 1922 r, a następnie przywró­conego do życia po zakończeniu II wojny światowej w maju 1945 r. W pozycji tej zostały ukazane sylwetki pionierów Pomorza Gdańskiego38. Kolejna praca, autorstwa Geberta, Główczyńskiego i Torchały, przedstawia rozwój gier sportowych39. Powstały również pozycje ukazujące rozwój kolejnych dyscyplin sportowych: judo40 i kajakarstwa41. Or­ganizacja Środowiskowa AZS Gdańsk wydała książkę na temat sportu akademickiego na ziemi gdańskiej, w której przedstawiono sukcesy olimpijskie i znane sylwetki na gdańskiej arenie sportowej42. Publikację dotyczącą sportu akademickiego opracował również Wryk43, ujmując w niej wspomnienia i relacje osób związanych ze sportem. Szkolne wychowanie fizyczne przedstawiono w pozycji pt. 50 lat szkolnictwa wycho-wania fizycznego w Gdańsku44. Wśród prac obrazujących dzieje kultury fizycznej na Pomorzu Gdańskim należy również wymienić publikację na temat działalności Kur­kowego Bractwa Strzeleckiego w Wejherowie45.

WNIOSKI

Przedstawiony stan badań odnosi się do dziejów kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998. W tym zakresie ukazano publikacje ilustrujące rozwój kultury fizycznej na Pomorzu Zachodnim, m.in. Laskiewicza, Szafkowskiego, Eidera i Stefanika. Dziejami kultury fizycznej na Pomorzu Środkowym zajęli się m.in. Woltmann, Krzysztofowicz, Jurek, Szymański, Połaniecka, Wodecki. Natomiast historię kultury fizycznej na Po­morzu Wschodnim przedstawili m.in. Pawluczuk, Gebert, Główczyński, Torchała, Tomiak, Moska, Jaszczur­Nowicki.

W podsumowaniu należy stwierdzić, że choć istnieją prace przedstawiające dzieje kultury fizycznej na Pomorzu, temat ten nie został opracowany wyczerpująco i w jedna­kowym zakresie w każdej części omawianego obszaru.

Opracowania w większości dotyczyły genezy i działalności klubów sportowych, orga­nizacji i towarzystw sportowych i społecznych oraz organizacji turystycznych. Kolejne prace przedstawiały sylwetki sportowców i olimpijczyków oraz dzieje wybranych dyscy­plin sportowych na terenie Pomorza.

37 W. Moska (red.): Z dziejów sportu w Sopocie. Sopot 2005.38 J. Gebert: Z gdańskich boisk i stadionów. Gdańsk 1970.39 J. Gebert, J. Główczyński, E. Torchała: Pod siatką, koszem i między bramkami: 50-lecie gdań-

skiej siatkówki, koszykówki i piłki ręcznej. Sopot 1996.40 S. Tyszkowski: Zarys dziejów judo na Wybrzeżu Gdańskim. „Gdańskie Zapiski Historyczno­

­Społeczne”, 2008, nr 2, s. 126–132.41 A. Michalczyk: Dzieje turystycznego kajakarstwa ziemi gdańskiej 1947–1997. Gdańsk 2002.42 J. Rybicki (red.): Sport i indeks w życiorysach. Gdańsk 2008.43 R. Wryk: Sport akademicki w relacjach i wspomnieniach. Poznań 2009.44 Z. Józefowicz, K. Jaremczak, M. Seidel, Z. Świrk, K. Zawalski, W. Amerski, M. Machnikowski

(red.): 50 lat szkolnictwa wychowania fizycznego w Gdańsku. Gdańsk 2001.45 J. Grochowska, B. Breza, M. Stażewski: Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Wejherowie. Histo-

ria i współczesność. Wejherowo 2004.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998114

Największy wkład w rozwój tych badań wnieśli historycy kultury fizycznej, dzięki którym powstały opracowania monograficzne, rozprawy, a także artykuły zamieszczane w pracach zbiorowych. Ciągle jednak istnieją luki informacyjne w omawianej dziedzinie.

Przedstawiony stan badań nie wyczerpuje tematu i wskazuje na potrzebę podjęcia działań zmierzających do uzupełnienia wiadomości z zakresu dziejów kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998.

BIBLIOGRAFIA

Bartnik, P. (red.) (2002). Lekkoatletyka na ziemi szczecińskiej 1945–2002. Szczecin: Kadruk.Bogucki, J., Gizowski, M., Pawluczuk, Z. (2002). Działalność turystyczna i sportowa w Sopocie.

Gdańsk: Pomorssap.Buryta, R., Stefanik, R. (2008). Piłka nożna kobiet w Szczecinie w latach 1957–2007. Zeszyty Na-

ukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Prace Instytutu Kultury Fizycznej, 25(570), 103–119.Chełmecki, J. (red.) (2009). Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu: spraw-

ność fizyczna dzieci i młodzieży, t. 2. Warszawa: AWF.Duchowski, R., Kozak, G., Stefanik, R. (2006). 50 lat działalności Klubu Kibica „Pogoni” w Szcze­

cinie w latach 1956–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 315–324). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Eider, J., Laskiewicz, H. (red.) (2003). Olimpijczycy Pomorza Zachodniego. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Gaj, J. (1987). Wychowanie fizyczne i sport w Polsce Ludowej. Warszawa: PWN.Gaj, J. (1991). Przemiany i uwarunkowania kultury fizycznej w Polsce. W: B. Woltmann (red.),

Kultura fizyczna na ziemi koszalińskiej 1945–1989 (ss. 19–20). Koszalin: Wydział Kultury i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego.

Gaj, J., Hądzelek, K. (1991). Dzieje kultury fizycznej w Polsce w XIX i XX wieku. Poznań: AWF.Gaj, J., Hądzelek, K. (1997). Dzieje kultury fizycznej w Polsce. Poznań: AWF.Gaj, J., Woltmann, B. (red.) (1993). Sport w województwie gorzowskim w latach 1975–1990.

Gorzów Wlkp.: PTNKF.Gaj, J., Woltmann, B. (red.) (1999). Zarys historii sportu w Polsce 1867–1996. Gorzów Wlkp.:

PTNKF.Gebert, J. (1970). Z Gdańskich boisk i stadionów. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.Gebert, J., Główczyński, J., Torchała, E. (1996). Pod siatką, koszem i między bramkami: 50-lecie

gdańskiej siatkówki, koszykówki i piłki ręcznej. Sopot: Grot.Giergiel, C., Stefanik, R. (2006a). Dzieje pierwszoligowych klubów piłki nożnej na Pomorzu

Zachodnim w latach 1951–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 251–272). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Giergiel, C., Stefanik, R. (2006b). MKS „Pogoń” Szczecin i KS „Gwardia”/„Arkonia” Szczecin. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 251–272). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Giergiel, C., Stefanik, R. (2006c). Piłka nożna na ziemi szczecińskiej w latach 1945–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 101–152). Szcze­cin: Uniwersytet Szczeciński.

Giergiel, C., Stefanik, R., Stępiński, M. (2006). Piłka nożna w Szczecinie w latach 1945–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 73–100). Szcze­cin: Uniwersytet Szczeciński.

Godlewski, P. (2006). Sport w Polsce na tle politycznej rzeczywistości lat 1944–1956. Poznań: AWF.

Golanko, R. (1999). Kultura fizyczna w województwie bialskopodlaskim w latach 1975–1995. Praca doktorska. Poznań: AWF.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998 115

Górecki, M. (1991). Początki powojennej kultury fizycznej w województwie szczecińskim w la­tach 1945–1950. W: B. Woltmann (red.), Kultura fizyczna na ziemi koszalińskiej 1945–1989 (ss. 64–92). Koszalin: Wydział Kultury i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego.

Grochowska, J., Breza, B., Stażewski, M. (2004). Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Wejherowie. Historia i współczesność. Wejherowo: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko­Pomorskiej.

Jaroszewski, J. (2008). Kultura fizyczna na ziemi kaliskiej w latach 1892–1998. Poznań: AWF.Jaszczur­Nowicki, J. (1997). Infrastruktura sportowa województwa elbląskiego w latach 1975–

1995. Praca doktorska. Gdańsk: AWF.Józefowicz, Z., Jaremczak, K., Seidel, M., Świrk, Z., Zawalski, K., Amerski, W., Machnikowski, M.

(red.) (2001). 50 lat szkolnictwa wychowania fizycznego w Gdańsku. Gdańsk: AWF.Karczyński, M., Stefanik, R. (2006). I­ligowy zespół futsalu MKS „Pogoń 04” Szczecin w latach

2004–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 273–281). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Król, P. (2004). Kultura fizyczna w województwie tarnobrzeskim w latach 1975–1998. Praca doktorska. Poznań: AWF.

Krzysztofowicz, J. (1980). Zarys historii kultury fizycznej w województwie koszalińskim w latach 1945–1975. Praca doktorska. Poznań: AWF.

Krzysztofowicz, J. (1983). Kultura fizyczna w województwie słupskim w latach 1975–80. Rocznik Słupski 1981, 189–207.

Krzysztofowicz, J. (1994). Piłka nożna na ziemi słupskiej w latach 1945–1993. Słupsk: Słupski Okręgowy Związek Piłki Nożnej.

Krzysztofowicz, J., Kulasek, Z. (1977). V lat sportu akademickiego w Słupsku. Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.

Kukiełka, L., Wojciechowski, L. (red.) (2003). 35 lat sportu akademickiego w Koszalinie 1968–2003. Koszalin: Zarząd Główny Akademickiego Związku Sportowego.

Laskiewicz, H. (1989). Bibliografia prac promocyjnych (doktorskich, magisterskich, dyplomowych) na temat dziejów kultury fizycznej Pomorza Zachodniego: (stan na 15 VII 1985 r.). Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Prace Instytutu Kultury Fizycznej, 6, 129–171.

Laskiewicz, H. (1990). Uczestnictwo w kulturze fizycznej ludności Pomorza Zachodniego. Studium historyczno-społeczne. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Laskiewicz, H. (1991). Spis lektur do konwersatorium z historii kultury fizycznej dla studentów Instytutu Kultury Fizycznej. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Laskiewicz, H. (1993). Powstanie i rozwój organizacyjny ruchu sportowego na Pomorzu Zachodnim (1945–1957). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Laskiewicz, H. (1996). Ponadlokalne organizacje kultury fizycznej na Pomorzu Zachodnim 1945–1957. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Lasota, L. (2012). Rozwój kultury fizycznej w województwie zamojskim w latach 1975–1989. Praca doktorska. Poznań: AWF.

Lipoński, W. (2012). Historia sportu. Na tle rozwoju kultury fizycznej. Warszawa: PWN.Małolepszy, E., Bakota, D., Drozdek­Małolepsza, T., Płomiński, A. (2016). Z dziejów sportu i turys-

tyki w działalności Krajowego Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe w latach 1975–2015. Częstochowa: Akademia im. Jana Długosza.

Małolepszy, E., Pawluczuk, Z. (2001). Sokół w II Rzeczypospolitej i w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1919–1939. W: E. Małolepszy, Z. Pawluczuk (red.), Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997 (ss. 63–163). Częstochowa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.

Michalczyk, A. (2002). Dzieje turystycznego kajakarstwa ziemi gdańskiej 1947–1997. Gdańsk: Regionalny Oddział PTTK w Gdańsku.

Moska, W. (2007). Z dziejów Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Cz. 1: Roz­wój Uczelni w latach 1969–2007. Biuletyn Sekcji Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej, 7, 4–6.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998116

Moska, W. (red.) (2005). Z dziejów sportu w Sopocie. Sopot: Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki.

Ordyłowski, M. (2005). Szkice z dziejów kultury fizycznej. Zielona Góra: Uniwersytet Zielono­górski.

Ordyłowski, M., Schwarzer, Z., Szymański, L. (2007). 50 lat wrocławskiego sportu 1945–1995. Wrocław: DSW.

Orlewicz­Musiał, M., Wasztyl, R. (2004). Przeszłość polskiej kultury fizycznej. Kraków: AWF.Pasko, A. (2012). Sport wyczynowy w polityce państwa 1944–1989. Kraków: Avalon.Pawluczuk, Z. (2004). Z tradycji ruchu sokolskiego Gdańska. Gdańskie Zapiski Historyczno-

-Społeczne, 1, 29–37.Pezdan­Śliż, I. (2010). Kultura fizyczna w województwie rzeszowskim w latach 1975–1998. Praca

doktorska. Gorzów Wlkp.: Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.Płomiński, A. (2014). Kultura fizyczna w województwie sieradzkim w latach 1975–1998. Praca

doktorska. Gorzów Wlkp.: Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.Połaniecka, A. (2007). Olimpijczycy ziemi koszalińskiej w latach 1948–2004. W: J. Chełmecki (red.),

Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu (ss. 171–175). Warszawa: AWF.Połaniecka, A. (2012). Kultura fizyczna w województwie słupskim w latach 1975–1998. Praca

doktorska. Gorzów Wlkp.: Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.Połaniecka, A., Jurek, T. (2016). Społeczny zasięg kultury fizycznej w województwie słupskim w la-

tach 1975–1998. Słupsk: Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej, Sekcja Historii.Ponczek, M. (2003). Kultura fizyczna a Kościół Rzymskokatolicki w Polsce po II wojnie światowej

1945–2000. Katowice: AWF.Rybicki, J. (red.) (2008). Sport i indeks w życiorysach. Gdańsk: Organizacja Środowiskowa AZS.Stefanik, R. (2003). Struktury organizacyjne ruchu olimpijskiego na Pomorzu Zachodnim 1955–

2003. W: J. Eider, H. Laskiewicz (red.), Olimpijczycy Pomorza Zachodniego (ss. 17–22). Szcze­cin: Uniwersytet Szczeciński.

Stefanik, R. (2004). Kariery sportowe piłkarzy i piłkarek ręcznych – studentów IKF US. W: J. Eider (red.), 50 lat piłki ręcznej na Pomorzu Zachodnim (ss. 212–218). Szczecin: Uniwersytet Szcze­ciński.

Stefanik, R. (2005). Wioślarstwo w wyższych uczelniach Szczecina w latach 1959–2004. W: R. Ko­bendza, L. Nowak (red.), Z dziejów wioślarstwa w Polsce (ss. 47–57). Gorzów Wlkp., Warszawa: Polski Związek Towarzystw Wioślarskich w Warszawie, Komisja Historyczna.

Stefanik, R. (2006a). Dni Olimpijczyka w województwie zachodniopomorskim w latach 1966–2006. W: J. Eider (red.), Ruch olimpijski na Pomorzu Zachodnim (ss. 17–28). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Stefanik, R. (2006b). Działalność szkoleniowa w Zachodniopomorskim Związku Piłki Nożnej w latach 2000–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 63–71). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Stefanik, R. (2006c). Kariery sportowe wioślarzy – studentów IKF US. Zeszyty Naukowe Uniwer-sytetu Szczecińskiego, Prace Instytutu Kultury Fizycznej, 22, 121–130.

Stefanik, R. (2006d). Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Koszalinie w latach 1950–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 51–61). Szczecin: Uni­wersytet Szczeciński.

Stefanik, R. (2006e). Olimpijczycy powiatu pyrzyckiego. W: J. Eider (red.), Ruch olimpijski na Pomorzu Zachodnim (ss. 41–48). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Stefanik, R. (2006f). Piłka nożna kobiet w Szczecinie w świetle prasy w latach 1957–2005. W: L. Nowak (red.), Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 7 (ss. 511–522). Gorzów Wlkp.: PTNKF.

Stefanik, R. (2006g). Piłka nożna na ziemi koszalińskiej w latach 1945–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 153–182). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998 117

Stefanik, R. (2006h). Piłka nożna w szczecińskim środowisku akademickim w latach 1946–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 219–227). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Stefanik, R. (2006i). Piłka nożna w środowisku wiejskim na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006. W: J. Eider (red.), Piłka nożna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–2006 (ss. 203–217). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Stefanik, R. (2011). Kultura fizyczna w środowisku wiejskim na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1950. W: T. Drozdek­Małolepsza (red.), Z dziejów kultury fizycznej i turystyki w Polsce (ss. 211–224). Częstochowa: Akademia im. Jana Długosza.

Stefanik, R. (2012). Imprezy sportowe na Pomorzu Zachodnim w polityce integracyjnej władz państwowych w latach 1945–1948. W: L. Nowak, P. Pieczyński, R. Urban (red.), Kultura fi-zyczna w Polsce Ludowej i w Trzeciej Rzeczypospolitej (ss. 197–208). Gorzów Wlkp.: Zamiejs­cowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.

Stefanik, R. (2015a). Działalność Wojewódzkiej Komisji Polskiego Komitetu Olimpijskiego w wo­jewództwie szczecińskim w latach 1955–1992. W: J. Eider (red.), Wybrane zagadnienia olim-pijskie w teorii i praktyce (ss. 235–247). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.

Stefanik, R. (2015b). Organizacja kultury fizycznej w środowisku wiejskim na Pomorzu Zachod­nim w latach 1945–1952. Marketing i Rynek, 11, 149–156.

Stefanik, R. (2015c). Uwarunkowania rozwoju wychowania fizycznego i sportu w środowisku szkolnym na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1950. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna, 14(2), 93–109.

Stefanik, R. (2016). Futbol w cieniu komitetów. Piłka nożna a władza w województwie szczecińskim w latach 1945–1989. Szczecin: IPN.

Sternowski, J. (1999). Wszystkiemu winni sportowcy. Koszalin: Radio Koszalin.Sternowski, J. (2003a). Osobowości sportu. Koszalin: Radio Koszalin.Sternowski, J. (2003b). Wszystkiemu winni cykliści. Koszalin: Radio Koszalin.Szafkowski, J. (1980). Rozwój sportu na Pomorzu Szczecińskim w latach 1945–1975. Praca dok­

torska. Poznań: AWF.Szafkowski, Z. (1994). Kluby sportowe Pomorza Szczecińskiego. Gorzów Wlkp.: PTNKF.Szafkowski, Z. (1995). Rozwój sportów walki na Pomorzu Szczecińskim (1945–1994). Gorzów

Wlkp.: PTNKF.Szafkowski, Z. (1996a). Podstawy rozwoju sportu na Pomorzu Szczecińskim po II wojnie światowej.

Myślibórz: PTNKF – Oddział w Gorzowie Wlkp.Szafkowski, Z. (1996b). Zespołowe gry sportowe na Pomorzu Szczecińskim w latach 1945–1996.

Myślibórz: Ośrodek Sportu i Rekreacji Gorzów Wlkp.Szafkowski, Z. (1997). Lekkoatletyka na Pomorzu Szczecińskim 1945–1997. Gorzów Wlkp.: PTNKF.Szafkowski, Z. (1998). Czołowi sportowcy Pomorza Szczecińskiego. Gorzów Wlkp.: PTNKF.Szafkowski, Z. (1999). Pół wieku sportu na Pomorzu Szczecińskim: 1945–1995. Gorzów Wlkp.:

PTNKF.Szafkowski, Z. (2000). Kolarstwo szczecińskie w latach 1946–1999. Gorzów Wlkp.: PTNKF.Szafkowski, Z. (2008). Sport w Szczecinie w latach 1996–2007: fakty i wydarzenia. Gorzów Wlkp.,

Szczecin: ANART.Szubert, R. (2010). Kultura fizyczna w przemianach wsi polskiej w latach 1944–1956. Wrocław: AWF.Szymański, A. (1996). Sport słupski 1945–1995. Słupsk: Miejskie Towarzystwo Przyjaciół Sportu.Szymański, L. (1984). Ze studiów nad modelem kultury fizycznej w Polsce Ludowej 1944–1980.

Wrocław: AWF.Szymański, L. (1990). Parlament Polski wobec problemów kultury fizycznej 1944–1980. Wro­

cław: AWF.Szymański, L. (2002). Sejm lat osiemdziesiątych wobec problemów kultury fizycznej w Polsce. W:

B. Woltmann (red.), Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 5 (ss. 313–329). Gorzów Wlkp.: PTNKF.

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998118

Szymański, L. (2004). Kultura fizyczna i turystyka w polityce Polski Ludowej 1944–1989. Wro­cław: AWF.

Świder, P. (2007). Kultura fizyczna w województwie krośnieńskim w latach 1975–1998. Praca doktorska. Gorzów Wlkp.: Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.

Tomiak, M.A. (2014a). Historyczno­kulturowe podstawy rozwoju turystyki w Trójmieście do 1989 r.: zarys problematyki. W: L. Nowak, R. Urban (red.), Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 11 (ss. 441–453). Gorzów Wlkp.: Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.

Tomiak, M.A. (2014b). Rozwój turystyki w Trójmieście w latach 1945–1989. Praca doktorska. Gorzów Wlkp.: Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.

Tyszkowski, S. (2008). Zarys dziejów judo na Wybrzeżu Gdańskim. Gdańskie Zapiski Historyczno--Społeczne, 2, 126–132.

Urban, R., Nowak, L., Kowalczyk, A. (red.) (2012). Kultura fizyczna w czasie zaborów i w drugiej Rzeczpospolitej. Gorzów Wlkp.: Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.

Urniaż, J. (2016). Zarządzanie kulturą fizyczną w Polsce w latach 1945–1989 a efekty sportowe w województwie olsztyńskim. W: T. Jurek, L. Nowak (red.), Kultura fizyczna w czasach zabo-rów i drugiej Rzeczpospolitej, t. 2 (ss. 83–97). Gorzów Wlkp.: Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.

Warchoł, K. (2000). Kultura fizyczna w województwie przemyskim w latach 1975–1998. Praca doktorska. Warszawa: AWF.

Wodecki, J. (2006). Człowiek-legenda. Aleksy Antkiewicz (1923–2005). Słupsk: Grawipol.Wodecki, J. (2008). Słupska lekkoatletyka w latach 1945–2007. Słupsk: Jan Wodecki.Wodecki, J. (2009). Ryszard Ksieniewicz i inni… Słupsk: Jan Wodecki.Wodecki, J. (2012). Słupskie pięściarstwo w latach 1947–2005. Słupsk: Jan Wodecki.Woltmann, B. (1972). Kultura fizyczna pod znakiem Rodła. Wychowanie fizyczne, sport i turys-

tyka polskiej ludności rodzimej na ziemi złotowskiej w latach 1919–1939. Koszalin: Ośrodek Badań Naukowych KTSK.

Woltmann, B. (red.) (1993). Kultura fizyczna na ziemi koszalińskiej 1945–1990. Koszalin: Wydział Kultury i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego.

Wryk, R. (2009). Sport akademicki w relacjach i wspomnieniach. Poznań: Wydawnictwo Poz­nańskie.

Zaborniak, S. (2012). Działalność Poznańskiego Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki 1921–1939. W: R. Urban, L. Nowak, A. Kowalczyk (red.), Kultura fizyczna w czasie zaborów i w drugiej Rzeczpospolitej (ss. 181–197). Gorzów Wlkp.: Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej AWF w Poznaniu.

ABSTRACTState of research on the history of physical culture

in Pomerania in years 1945–1998

background. The aim of the paper was to illustrate the state of research on the history of physical culture in Pomerania in years 1945–1998. material and methods. In accordance with the prin­ciples of historical research methodology, the author analysed the available literature and searched the library resources, then assessing them in detail for their suitability for further research. results. The history of physical culture, as well as sport as its element, in Poland in the second half of the 20 century was described, among others, by Szymański, Gaj, Hądzelek, Woltmann, Ponczek, Pasko, Godlewski, Małolepszy, Szubert. This article illustrates research on the development of physical culture in Pomerania. In order to thoroughly and transparently examine the existing studies, the author presented them according to the areas of their concern, namely, four provinces created as a result of the administrative reform in 1975: Szczecin, Koszalin,

A. POłANIECKA Stan badań nad dziejami kultury fizycznej na Pomorzu w latach 1945–1998 119

Słupsk, and Gdansk. The introduction refers to works on the development of physical culture in Poland, which deal with the aforementioned topic in various aspects. Among the discussed publications are those that focus on the human factor, the development of the sports movement, the Olympics, the social dimension of physical culture, and the development of individual sports disciplines. conclusions. The presented state of research does not fully explore the issue. However, it points at the need for further studies on the history of physical culture in Pome rania in years 1945–1998.

key words: physical culture, sport, state of research, Pomerania