Środki stylistyczne Środki stylistyczne

Co to są środki Co to są środki stylistyczne?stylistyczne?

• to elementy języka, które mają na celu pobudzenie wyobraźni odbiorcy i wywołanie określonych emocji;

• rzadko występują w języku codziennym;

• spotyka się je najczęściej w literaturze, głównie w poezji.

ŚRODKIŚRODKI

stylistyczne = poetyckie = artystyczne

Powyższe wyrazy stosuje się wymiennie, dlatego pojęcia:

• Środki stylistyczne,

• Środki poetyckie,

• Środki artystyczne

Z N A C Z Ą T O S A M O

EPITETEPITETWyraz będący określeniem rzeczownika, wyrażony najczęściej przymiotnikiem, ale również imiesłowem i rzeczownikiem, np.:

CZERWONA CZERWONA RÓŻA

UŚMIECHNIĘTE UŚMIECHNIĘTE DZIECKO

ŚPIEWAJĄCY ŚPIEWAJĄCY PTAK

BLASK BLASK KSIĘŻYCA

Po co jest epitet?Po co jest epitet?

• uwydatnia cechy przedmiotów i osób;

• uplastycznia obraz poetycki;

• wzbogaca wypowiedź.

PORÓWNANIE to:PORÓWNANIE to:

• Zestawienie ze sobą dwóch przedmiotów, zjawisk lub osób ze względu na pewną, wspólną ich cechę.

Zestawiając ze sobą porównywane Zestawiając ze sobą porównywane zjawiska używamy łączników:zjawiska używamy łączników:

jak

jako

jakby

jak gdyby

niby

ni to

na kształt

jak

pracowity jak mrówki

jako

oczy jako gwiazdy

niby

wesoły niby ptaszek

na kształt

owoc na kształt księżyca

PRZENOŚNIA = PRZENOŚNIA = METAFORAMETAFORA

Zestawienie wyrazów, które osobno znaczą co innego, a w połączeniu

nabierają nowego znaczenia.

Przykład metaforyPrzykład metafory

odmęt

zieloność – zieleń

(głęboka, wzburzona woda, otchłań, toń)

(trawy, krzewy, drzewa,tereny pokryte tymi roślinami)

odmęt zieloności

(rozległe miejsce porośnięte gęstą, intensywnie zieloną roślinnością)

ODMIANY METAFOR:ODMIANY METAFOR:OŻYWIENIE – polega na przypisywaniu przedmiotom martwym, zjawiskom natury lub pojęciom abstrakcyjnym właściwości żywych istot, np.:

nadzieja umarła, komórka mi zdycha, przebiegła mi przez głowę pewna myśl, gryzło go sumienie.

UOSOBIENIE (personifikacja) - polega na przypisaniu cech ludzkich czemuś co człowiekiem nie jest (przedmiotom, zjawiskom, roślinom, zwierzętom, czy pojęciom abstrakcyjnym), np.:

dumny kościół, wstaje dzień, zwariowany rok, słońce uśmiechało się, niebo płacze, dby stanęły na baczność.

OKSYMORON - zestawienie wyrazów o przeciwstawnym znaczeniu, (zwykle rzeczownik z przymiotnikiem lub czasownik z przysłówkiem ) np.:

zimny ogień, gorzka słodycz, ciepłe lody, spieszyć się powoli.

APOSTROFAAPOSTROFA

Bezpośredni zwrot do osoby, uosobionych pojęć lub rzeczy. Często występuje w przemówieniach.

Przykład:

"Litwo, Ojczyzno moja" (Adam Mickiewicz)

POWTÓRZENIEPOWTÓRZENIE

Polega na powtarzaniu tego samego elementu językowego w celu nadania mu większego znaczenia czy rytmizacji w utworze.

Przykład:

„Zieleń, zieleń, coraz więcej zieleni i przestrzeni”.

REFRENREFREN

powtarzająca się strofa, wers lub jego część.

Przykład:

Wzięli ją z ziemi na ramionaI w białe róże utulona,Zakuta w trumnę, ale dumna,Szła pieśń.

Nieśli ją w ciszy i w żałobie,Lecz nie złożyli pieśni w grobie,Bo w białych zwojach, w róż koronieAby z królami być na tronie Szła pieśń.

ZDROBNIENIE ZDROBNIENIE - - to wyrazy o dodatnim zabarwieniu to wyrazy o dodatnim zabarwieniu uczuciowym.uczuciowym. Poprzez zdrobnienia autorzy najczęściej wyrażają Poprzez zdrobnienia autorzy najczęściej wyrażają sympatięsympatię

do opisywanych osób czy zjawisk lub traktują je do opisywanych osób czy zjawisk lub traktują je w sposóbw sposób

żartobliwy, żartobliwy, np.: np.:

kwiateczki pachnące gwiazdeczki błyszczące

ZGRUBIENIAZGRUBIENIA – – to wyrazy o ujemnym zabarwieniu to wyrazy o ujemnym zabarwieniu emocjonalnym.emocjonalnym. Autorzy, stosując zgrubienia, wyrażają często niechęć czy Autorzy, stosując zgrubienia, wyrażają często niechęć czy pogardliwypogardliwy

stosunek do opisywanych rzeczy czy osób, np.: stosunek do opisywanych rzeczy czy osób, np.:

wielkie buciska leniwy kocur

WYRAZY WYRAZY DŹWIĘKONAŚLADOWCZE -DŹWIĘKONAŚLADOWCZE -

( onomatopeja) ( onomatopeja)

zabieg imitujący różne zjawiska akustyczne za zabieg imitujący różne zjawiska akustyczne za pomocą dźwięków mowy.pomocą dźwięków mowy.

Występuje także w języku potocznym w postaci Występuje także w języku potocznym w postaci wykrzykników dźwiękonaśladowczych wykrzykników dźwiękonaśladowczych

imitujących głosy zwierząt: imitujących głosy zwierząt: miau, hau-hau, kuku miau, hau-hau, kuku rykuryku,; różne odgłosy: ,; różne odgłosy: bum! bęc!bum! bęc! oraz innych oraz innych części mowy, i czasowników typu: części mowy, i czasowników typu: terkotać, terkotać,

mlaskać, łopotać, zgrzytaćmlaskać, łopotać, zgrzytać czy rzeczowników czy rzeczowników typu: typu: łomot, huk, grzechotka, gwizdek, chlupot.łomot, huk, grzechotka, gwizdek, chlupot.

RYTM - RYTM - to występująca w utworach literackich to występująca w utworach literackich powtarzalnośc sylab w poszczególnych wersach i powtarzalnośc sylab w poszczególnych wersach i sposób rozłożenia akcentów wyrazowych. sposób rozłożenia akcentów wyrazowych.

RYM - to całkowita lub częściowa zgodność brzmieniowa zakończeń ostatnich wyrazów w wersie.

Rodzaje rymów:

• Żenskie - w których rymuje się ostatnia sylaba wyrazu i głoska z sylaby przedostatniej (czyli rymujące się wyrazy muszą być co najmniej dwusylabowe), np.:Goście weszli w porządku i stanęli ko-łemPodkomorzy najwyższe brał miejsce za sto-łem.

Męskie Męskie - rymują się wyrazy jednosylabowe, np. :- rymują się wyrazy jednosylabowe, np. :

I tych klonów pod śniegiem I tych klonów pod śniegiem rządrząd (...) (...) Miła moja! Wesołych Miła moja! Wesołych ŚwiątŚwiąt!!

DokładneDokładne - mają identycznie rymujące się cząstki, np.: - mają identycznie rymujące się cząstki, np.:

Młodości! ty nad poziMłodości! ty nad pozioo--mymyWylatuj, a okiem słoWylatuj, a okiem słońń--cacaLudzkości całe ogrLudzkości całe ogroo--mymyPrzeniknij z końca do koPrzeniknij z końca do końń--ca.ca.

NiedokładneNiedokładne - opierają się na przybliżonej zgodności - opierają się na przybliżonej zgodności brzmieniowej rymujących się cząstek. Rymy te coraz częściej brzmieniowej rymujących się cząstek. Rymy te coraz częściej spotykamy we współczesnej poezji, np.:spotykamy we współczesnej poezji, np.:

Tu nie pomoże nic...Tu nie pomoże nic...a cóż ja znaczę!a cóż ja znaczę!ten sam sen, ten sam błysk, ten sam sen, ten sam błysk, srebrne akacje.srebrne akacje.

Ćwiczenie sprawdzająceĆwiczenie sprawdzające

W tabelce poniżej zamieszczono przykłady środków W tabelce poniżej zamieszczono przykłady środków artystycznych.artystycznych.Rozpoznaj i nazwij je.Rozpoznaj i nazwij je.

Przykłady Przykłady Epitet Epitet OżywienieOżywienie UosobienieUosobienie PorównaniPorównaniee

PowtórzeniPowtórzeniee

kwitną zniczami ciemne kwitną zniczami ciemne chodniki chodniki

tęcza usycha pośród bylin tęcza usycha pośród bylin

gwiazdy błękitne, kwiateczki gwiazdy błękitne, kwiateczki czerwone czerwone

wiatr śpi w pachnącymwiatr śpi w pachnącym maku maku

lampa warczy na kwiaty lampa warczy na kwiaty

uliczki odprowadzają nas do uliczki odprowadzają nas do domu domu

od żywej, ciepłej ziemi od żywej, ciepłej ziemi

słońce czerwone niby pożar słońce czerwone niby pożar na dachu na dachu

miłość, o której srebrny miłość, o której srebrny świerk nuci świerk nuci

ziemia nurza się w morzu ziemia nurza się w morzu

bór czernił się na kształt bór czernił się na kształt dachu dachu

w kołnierzyku białym jak w kołnierzyku białym jak śnieg śnieg

spadł na głowy, spadł na spadł na głowy, spadł na kwiaty kwiaty

SPRAWDŹ SWOJE WIADOMOŚCI

BRAWO,BRAWO !!

NIESTETY, MUSISZ JESZCZE POĆWICZYĆ !!