69

Zgodnie z trybem procedowania praktykowanym od lat, uczestnicy zebrania podzieleni na 3 zespoły przygo-towali propozycje stanowisk dotyczących szczegółowych aspektów szkolenia w zakresie „nadspecjalności” w ORL H&N. Logbook dla szkolenia w zakresie „nadspecjalno-ści chirurgii głowy i szyi” został już przyjęty na zebra-niu na Malcie w 2010 i, co więcej, pierwsze szkolenia w tym zakresie zostały już zapoczątkowane (Turku, Finlandia). Wyniki pracy podzespołów zostały następ-nie przedstawione i przegłosowane na forum ogólnym. Najistotniejsze przyjęte w głosowaniu punkty to:1. Szkolenie w „nadspecjalności” może być rozpoczy-nane po zakończeniu pełnego szkolenia „podstawowego” w ORL H&N.2. Przewiduje się, że docelowo będą realizowane programy w sześciu „nadspecjalnościach”, pochodnych do otorynolaryngologii chirurgii głowy i szyi.3. Program szkoleniowy dla „nadspecjalności” po-winien swoją zawartością być zbliżony do programu podstawowego, ze znacznym poszerzeniem zakresu umiejętności (ilości wykonywanych i opanowanych w procesie szkolenia procedur) odpowiednich dla danej „nadspecjalności”.4. Należy liczyć się z tym, że programy w „nadspe-cjalnościach” mogą pokrywać się w szeregu punktów z programami realizowanymi przez inne specjalności medyczne. Jest to proces, którego nie jesteśmy w stanie i nie powinniśmy a priori powstrzymywać.5. W przypadku szkoleń w „nadspecjalnościach” czas szkolenia nie powinien być krótszy niż dwa lata. Nie należy sztywno określać czasu szkolenia, a jedy-nie definiować cele, jakie winny być w tym szkole-niu osiągnięte.

6. Należy przewidzieć organizację kursów ponadna-rodowych (wpisane do programu szkolenia w „nadspe-cjalności”). Akredytacja tych kursów winna być pro-wadzona przez zespół powołany w ramach ORL UEMS.7. Akredytacja ośrodków szkolących w „nadspecjal-nościach” winna być przeprowadzana przez agendy UEMS (CASMA? ORL UEMS Section?).8. Ocena przebiegu szkolenia w „nadspecjalnościach” powinna być przeprowadzana corocznie, a szkolenie zakończone egzaminem europejskim.9. Należy wprowadzić wymóg co najmniej 1 publikacji (w recenzowanym czasopiśmie) dla osób przystępują-cych do egzaminów w „nadspecjalności”.

Po raz kolejny gościem konferencji był prof. Fazil Apaydin z Turcji, reprezentujący EAFPS (European Aca-demy Facial Plastic Surgery). W bardzo szczegółowym wystąpieniu przedstawił on, jaka winna być chirurgia plastyczna twarzy rekonstrukcyjna i estetyczna (Facial Plastic Reconstructive and Aesthetic Surgery) w ramach „nadspecjalności” ORL H&N. Uważa on, że konieczna jest ścisła kooperacja z EAFPS, z egzaminem nadzo-rowanym przez EAFPS i współpracą przedstawicieli EAFPS w Europejskim Egzaminie z Otorynolaryngologii Chirurgii Głowy i Szyi (przygotowanie i konsultacja pytań etc.). Sporym zaskoczeniem dla części uczest-ników była otwartość, z jaką prof. Apaydin oferował współpracę i gotowość do włączenia otolaryngologów do kręgu chirurgii plastycznej, ponieważ sytuacja, że chirurdzy plastycznie starają się nie dopuścić niko-go z zewnątrz do swojego kręgu, występuje nie tylko w Polsce, ale również w wielu krajach europejskich.

Potwierdzono, iż najbliższa konferencja odbędzie się w 5– 8.10. 2012 w Wilnie.

Uzupełnieniem powyższego sprawozdania są uwagi dotyczące kolejnego ustnego egzaminu, który – jak do tej pory – w głównej mierze jest dziełem orga-nizacyjnym Sekcji ORL UEMS. Sytuacja ta ulegnie zmianie, w miarę jak egzamin będzie zyskiwał na popularności i znaczeniu, co – biorąc pod uwagę do-tychczasowy przebieg – jest wysoce prawdopodobne. Obecnie jeszcze nieomal cały Komitet Organizacyjny Egzaminu stanowią członkowie Sekcji ORL UEMS. Ogólne założenia organizacyjne egzaminu ustnego zostały przedstawione już wcześniej (Otolaryngol Pol,

2010;64:408–409). Warto jednak przypomnieć, co, według powszechnie przyjętych zasad oceny szkolenia specjalistów, winno być celem tego egzaminu. Jeśli przyjąć, że w wyniku trwającego szereg lat szkolenia kandydat ubiegający się o formalny tytuł specjalisty ma osiągnąć określony poziom wiedzy (knowledge) i umiejętności (skill), to ostatecznym elementem oceny winno być attitude, czyli ocena sprawności w rozwią-zywaniu konkretnych sytuacji w praktyce klinicznej. Przyjmuje się, że wiedzę – lepiej lub gorzej – sprawdzić może egzamin testowy, natomiast sprawdzenie naby-

70

tych umiejętności – tak istotne zwłaszcza w dyscypli-nach zabiegowych – winno być realizowane poprzez rzetelne i skrupulatnie dokumentowane w książce przebiegu specjalizacji (logbook) etapy w poznawaniu i samodzielnym wykonywaniu określonych progra-mem procedur diagnostycznych i terapeutycznych, potwierdzane przez opiekuna specjalizacji. Celem egzaminu ustnego winna być ocena poprawności oceny diagnostycznej, właściwego toku myślenia w procesie diagnostyki różnicowej i wreszcie właściwego podjęcia decyzji terapeutycznej ze świadomością możliwych skutków niepożądanych czy powikłań. Powszechnie ten etap egzaminu polega na zastosowaniu tzw. open guided questions, czyli przypadków klinicznych z do-kumentacją, która jest udostępniana kandydatowi w trakcie odpowiedzi na pytanie, w miarę postępu w rozwiązywaniu konkretnego problemu klinicznego. Co charakterystyczne, błędne decyzje kandydata są oceniane nie tyle jako nieznajomość szczegółów, ale w kategorii „bezpieczeństwa dla potencjalnego pacjen-ta”. W tym zrozumieniu jedna błędna i „niebezpieczna dla pacjenta” odpowiedź może oznaczać niezalicze-nie całości egzaminu. Przygotowywane do egzami-nu pytania nie wykraczały jednak poza rzeczywiste sytuacje, z jakimi kandydat miał szanse zetknąć się w trakcie szkolenia. Kandydat może zdać egzamin, jeśli nie będzie wiedział, jaki w konkretnym przypadku guza kąta mostowo-móżdżkowego jest optymalny do-stęp operacyjny, ale nie zda, jeśli powie, że u dziecka, u którego po infekcji górnych dróg oddechowych przed 3 tygodniami zaobserwowano niedosłuch, należy wy-konać paracentezę. Taka odpowiedź jest „niebezpieczna dla pacjenta”, chociażby z tego powodu, że wysięko-we zapalenie ucha środkowego po infekcji g.d.o. jest w większości przypadków chorobą samo wygasającą.

Zmiany, jakie wprowadzono w porównaniu z pierw-szym egzaminem ustnym, to łącznie 12 pytań egzami-nacyjnych – 4 pytania po 6 min przy każdym z trzech stolików egzaminacyjnych (neurootologia + otologia + audiologia; rynologia + alergologia + chir. plastyczna; laryngologia + chirurgia głowy i szyi). Wprowadzono zasadę, że kandydaci, którzy nie zdali egzaminu, mają możliwość rozmowy nie bezpośrednio z egzaminato-rami, ale z „konsultantem danej sali egzaminacyjnej”, który, sam nie biorąc udziału w egzaminie, obserwował niejako z zewnątrz jego przebieg i w razie wątpliwości ustalał z egzaminatorami ostateczny jego wynik. Przy-

jęto zasadę (złagodzono poprzednie kryteria), że dwie oceny nearly fail nie oznaczają automatycznie niezda-nego egzaminu, ale taki przypadek musi być wspólnie przedyskutowany przez wszystkich egzaminujących danego kandydata i konsultanta.

Do egzaminu przystąpiło 104 osób, a zdało go 88. Brało w nim udział 36 egzaminatorów, ale łącznie z konsultantami, koordynatorem, osobami pilnujący-mi i obsługą administracyjną było to blisko 50 osób. Podobnie jak poprzednio nie było niestety kandydatów z Polski. W charakterze obserwatora wziął udział w eg-zaminie dr John Boosman V-prezydent CESMA (Council of European Specialist Medical Assessments), organizacji koordynującej i nadzorującej europejskie egzaminy medyczne, który sporządził bardzo obszerny i zasad-niczo bardzo pozytywny raport oceniający egzamin.

Następnego dnia jeszcze przez blisko 4 godziny obradował komitet organizacyjny egzaminu, analizu-jąc jego przebieg. W związku z wycofaniem się prof. Klausa Albeggera z funkcji przewodniczącego Zarządu Egzaminu, przejmuje ją prof. Angelos Nikolaou, przy czym, chcąc utrzymać lokalizację egzaminu ustnego w Wiedniu przez kolejne dwa lata, prof. Albegger zobo-wiązał się jako Honorary Chairman of the Examination Board ORL H&N dopilnować tej części organizacyjnej egzaminu. Do Zarządu Egzaminu dokooptowano dr. Michela Kuo z W. Brytanii, z uwagi na jego doświad-czenie w procesie przygotowywania i ewaluacji pytań egzaminacyjnych. Podkreślenia wymaga praca, jaka nadal jest wkładana w to, by udoskonalić i usprawnić zarówno organizację, jak i jakość (rzetelność) egza-minu. Projekty do wprowadzenia na przyszłość to, niezależnie od dotychczasowego spotkania egzamina-torów w przeddzień egzaminu, na którym szczegółowo omawia się pytania, jakie zostaną użyte na egzaminie, wprowadzenie szkolenia „metodologicznego” dla zespo-łu egzaminatorów. Mimo iż do grona egzaminatorów przyjmowani są wybitni specjaliści, często z wieloletnią praktyką w tym zakresie, nowi egzaminatorzy będą musieli przed wpisaniem ich na listę jeden raz wziąć udział (na swój własny koszt) w egzaminie w charak-terze obserwatorów. Będzie też zrealizowany postulat dr. Boosmana ścisłej regulacji procedury odwoławczej od decyzji komisji egzaminacyjnej i umieszczenia jej na stronie internetowej ORL UEMS.

Najbliższy ustny egzamin (część II) będzie przepro-wadzony w Wiedniu 10 listopada 2012 r.