A/CONF.1979

1

Sprawozdanie z drugiego światowego zgromadzenia na temat starzenia się społeczeństw

Madryt, 8-12 kwietnia 2002 r.

A/CONF.1979

2

Sprawozdanie z drugiego światowego zgromadzenia na temat starzenia się społeczeństw

Madryt, 8-12 kwietnia 2002 r.

Organizacja Narodów Zjednoczonych •

Nowy Jork, 2002

A/CONF.1979

3

I. Rezolucje podjęte przez Zgromadzenie

Rezolucja 11 Deklaracja polityczna i międzynarodowy plan działania w kwestii starzenia się

społeczeństw, 2002

Drugie światowe zgromadzenie na temat starzenia się społeczeństw

Spotkanie w Madrycie w dniach od 8 do 12 kwietnia 2002 r.,

1. Przyjęcie deklaracji politycznej i międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia

się społeczeństw (2002), które zostały załączone do niniejszej rezolucji;

2. Rekomendowanie Walnemu Zgromadzeniu zatwierdzenia deklaracji politycznej oraz

międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002), przyjętych

przez Zgromadzenie.

Załącznik I

Deklaracja polityczna

Artykuł 1

My, przedstawiciele rządów zebranych na Drugim światowym zgromadzeniu na temat

starzenia się społeczeństw w Madrycie, postanowiliśmy przyjąć międzynarodowy plan

działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002) w ramach reagowania na możliwości i

wyzwania starzejącego się społeczeństwa w XXI wieku oraz w celu promowania rozwoju

społeczeństw otwartych na wszystkie grupy wiekowe. W kontekście planu działania, jesteśmy

zobowiązani do aktywności na wszystkich szczeblach, w tym na szczeblu krajowym i

międzynarodowym, w ramach trzech priorytetowych kierunków: osoby starsze i rozwój;

promowanie zdrowia i dobrostanu w starszym wieku, oraz zapewnienie środowisk

wspierających i wspomagających.

Artykuł 2

Uznajemy wzrost średniej długości życia w wielu regionach świata jako jedno z największych

osiągnięć ludzkości. Zdajemy sobie sprawę, że świat przechodzi bezprecedensowy proces

transformacji demograficznej i że do 2050 r. liczba osób w wieku 60 lat i powyżej wzrośnie z

600 milionów do prawie 2 miliardów, oraz że odsetek osób w wieku 60 lat i powyżej podwoi

się z 10 do 21 procent. Wzrost będzie największy i najbardziej gwałtowny w krajach

rozwijających się, gdzie liczba osób starszych zwiększy się czterokrotnie w ciągu najbliższych

50 lat. Transformacja demograficzna stanowi dla wszystkich społeczeństw wyzwanie w

zakresie wspierania szans, w szczególności szans dla osób starszych, na realizację własnego

potencjału, aby w pełni uczestniczyć we wszystkich aspektach życia.

Artykuł 3

Podtrzymujemy zobowiązania podjęte przez szefów państw i rządów na konferencjach i

szczytach ONZ, w ramach procesów sprawozdawczych oraz w Deklaracji Milenijnej, w

1 Przyjęta na 10 posiedzeniu plenarnym w dniu 12 kwietnia 2002 r.; patrz rozdz. V.

A/CONF.1979

4

odniesieniu do promocji międzynarodowych i krajowych środowisk, które będą służyć

tworzeniu społeczeństwa otwartego na wszystkie grupy wiekowe. Ponadto potwierdzamy

zasady i zalecenia dotyczące międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się

społeczeństw, zatwierdzonego przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1982

roku i zasady działania ONZ na rzecz osób starszych, przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne w

1991 r., które zawierają wskazówki z zakresu niezależności, uczestnictwa, opieki,

samorealizacji i godności.

Artykuł 4

Podkreślamy, że w celu uzupełnienia krajowych wysiłków na rzecz pełnego wdrożenia

międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002), niezbędne jest

wzmocnienie współpracy międzynarodowej. Dlatego zachęcamy społeczność

międzynarodową do dalszego promowania współpracy między wszystkimi zainteresowanymi

podmiotami.

Artykuł 5

Potwierdzamy wolę prowadzenia wysiłków na rzecz wspierania demokracji, wzmocnienia

praworządności i promowania równości płci, jak również promowania i ochrony praw

człowieka i podstawowych wolności, w tym prawa do rozwoju. Zobowiązujemy się do

wyeliminowania wszelkich form dyskryminacji, w tym dyskryminacji ze względu na wiek.

Uznajemy także, że osoby, w miarę upływu lat, powinny cieszyć się życiem, zdrowiem,

bezpieczeństwem i aktywnością w życiu gospodarczym, społecznym, kulturalnym i

politycznym ich społeczeństw. Jesteśmy zdeterminowani, aby wzmocnić uznania godności

osób starszych i wyeliminować wszelkie formy zaniedbania, nadużyć i przemocy.

Artykuł 6

Współczesny świat obfituje w niespotykane bogactwa i możliwości technologiczne i oferuje

niezwykłe możliwości w zakresie starzenia się kobiet i mężczyzn w lepszym zdrowiu i

większym dobrobycie, pełnej integracji i udziału osób starszych w życiu społecznym,

umożliwieniu osobom starszym większego zaangażowania w życie społeczności i rozwoju

swoich społeczeństw, oraz ciągłej poprawy opieki i wsparcia dla osób starszych. Zdajemy

sobie sprawę, że wymagane jest wspólne działanie aby dokonać zmian w zakresie możliwości i

jakości życia starzejących się kobiet i mężczyzn i do zapewnienia trwałości systemów

wsparcia, a tym samym budowania podstaw do stworzenia społeczeństwa otwartego na

wszystkie grupy wiekowe. Kiedy starzenie się zostanie uznane za osiągnięcie, poleganie na

ludzkich umiejętnościach, doświadczeniach i zasobach wyższych grup wiekowych będzie

naturalnie uznawane jako atut w rozwoju dojrzałych, w pełni zintegrowanych społeczeństw

ludzkich.

Artykuł 7

Jednocześnie kraje rozwijające się muszą pokonać poważne przeszkody na drodze do dalszej

integracji i pełnego udziału w światowej gospodarce, w szczególności w kraje najmniej

rozwinięte, oraz niektóre kraje z gospodarkami w okresie przejściowym. Jeżeli korzyści z

rozwoju gospodarczego i społecznego nie zostaną rozszerzone na wszystkie kraje, coraz więcej

A/CONF.1979

5

ludzi, szczególnie starszych osób we wszystkich krajach, a nawet całych regionach, pozostanie

na marginesie światowej gospodarki. Z tego powodu możemy uznać znaczenie umieszczania

osób starszych w programach rozwojowych, jak również w strategiach na rzecz zwalczania

ubóstwa i w dążeniu do osiągnięcia pełnego uczestnictwa w globalnej gospodarce wszystkich

krajów rozwijających się.

Artykuł 8

Zobowiązujemy się do skutecznego włączenia kwestii starzenia się społeczeństw do strategii

społecznych i ekonomicznych, polityk oraz działań, uznając, że konkretne polityki będą się

różnić w zależności od warunków w danym kraju. Uznajemy potrzebę włączenia problematyki

płci do wszystkich polityk i programów w celu uwzględnienia potrzeb i doświadczeń starszych

kobiet i mężczyzn.

Artykuł 9

Zobowiązujemy się do ochrony i pomocy osobom starszym w sytuacjach konfliktu zbrojnego i

okupacji.

Artykuł 10

Potencjał osób starszych stanowi ważną podstawę do dalszego rozwoju. Dzięki temu

społeczeństwo może coraz bardziej polegać na umiejętnościach, doświadczeniu i mądrości

osób starszych, nie tylko w ramach odgrywania wiodącej roli w ich rozwoju, ale również w

aktywnym udziale w społeczeństwie jako całości.

Artykuł 11

Podkreślamy znaczenie międzynarodowych badań na temat starzenia się i związanych z tym

problemów jako ważnych instrumentów kształtowania polityk dotyczących starzenia się,

opartych na wiarygodnych i zharmonizowanych wskaźnikach opracowanych przez, między

innymi, krajowe i międzynarodowe organizacje statystyczne.

Artykuł 12

Oczekiwania względem osób starszych i potrzeby gospodarcze społeczeństwa, wymagają by

osoby starsze uczestniczyły w życiu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym

ich społeczeństw. Osoby starsze powinny mieć możliwość pracowania tak długo jak chcą i są

w stanie, w satysfakcjonującej i produktywnej pracy, z dostępem do programów edukacyjnych

i szkoleniowych. Równouprawnienie osób starszych oraz wspieranie ich pełnego uczestnictwa

są istotnymi elementami aktywnego starzenia się. Starszych osoby powinny mieć zapewnione

odpowiednio zrównoważone wsparcie społeczne.

Artykuł 13

Podkreślamy główną odpowiedzialność rządów w zakresie promowania, dostarczenia i

zapewniania dostępu do podstawowych usług społecznych, mając na uwadze specyficzne

potrzeby osób starszych. W tym celu musimy działać wspólnie z lokalnymi władzami,

społeczeństwem obywatelskim, w tym organizacjami pozarządowymi, sektorem prywatnym,

A/CONF.1979

6

wolontariuszami i organizacjami społecznymi, osobami starszymi i stowarzyszeniami na rzecz

osób starszych, a także rodzinami i społecznościami.

Artykuł 14

Uznajemy potrzebę stopniowego wdrażania pełnej realizacji praw każdego człowieka do jak

najlepszego zdrowia fizycznego i psychicznego. Potwierdzamy, że osiągnięcie najwyższego

możliwego poziomu zdrowia jest najważniejszym celem społecznym na świecie, a jego

realizacja wymaga oprócz sektora zdrowia, działań wielu innych sektorów społecznych i

gospodarczych. Zobowiązujemy się do zapewnienia osobom starszym powszechnego i

równego dostępu do opieki zdrowotnej i usług zdrowotnych, w tym usług w zakresie zdrowia

fizycznego i psychicznego, i zdajemy sobie sprawę, że rosnące potrzeby starzejącego się

społeczeństwa wymagają wdrożenia dodatkowych polityk, w szczególności dotyczących

opieki i leczenia, promowania zdrowego styl życia i wspierających środowisk. Będziemy

promować niezależność, dostępność i wzmocnienia pozycji osób starszych by mogły w pełni

uczestniczyć we wszystkich aspektach życia społecznego. Doceniamy wkład osób starszych w

rozwój w ramach pełnienia przez nich roli opiekunów.

Artykuł 15

Zdajemy sobie sprawę z ważnej roli jaką odgrywają rodziny, wolontariusze, społeczności,

organizacje osób starszych i inne organizacje lokalne w zapewnianiu wsparcia i nieformalnej

opieki dla starszych osób, w uzupełnieniu do usług świadczonych przez rządy.

Artykuł 16

Dostrzegamy potrzebę wzmocnienia solidarności między pokoleniami i wdrożenia partnerstw

międzypokoleniowych, mając na uwadze szczególne potrzeby zarówno starszych, jak i

młodszych osób, i zachęcanie do wzajemnych relacji między pokoleniami.

Artykuł 17

Rządy ponoszą główną odpowiedzialność za kierowanie działaniami związanymi z kwestiami

starzenia się oraz w sprawie realizacji międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia

się społeczeństw (2002), ale niezbędna jest skuteczna współpraca między krajowymi i

lokalnymi rządami, międzynarodowymi agencjami, osobami starszymi i ich organizacjami,

innymi podmiotami społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacjami pozarządowymi i

sektorem prywatnym. Realizacja międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się

społeczeństw (2002) będzie wymagała współpracy i zaangażowania wielu podmiotów:

organizacji zawodowych, korporacji, pracowników i ich organizacji, spółdzielni, instytucji

badawczych, naukowych, edukacyjnych i religijnych, oraz mediów.

Artykuł 18

Podkreślamy istotną rolę systemu Narodów Zjednoczonych, w tym regionalnych komisji, we

wspomaganiu rządów, na ich wniosek, w realizacji, kontynuacji i monitorowaniu

międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002), biorąc pod

uwagę różnice gospodarcze, społeczne i demograficzne warunków istniejących w

poszczególnych krajach i regionach.

A/CONF.1979

7

Artykuł 19

Zapraszamy wszystkich obywateli we wszystkich krajach z każdego sektora społeczeństwa,

indywidualnie i zbiorowo, do przyłączenia się do realizacji wspólnej wizji równości osób w

każdym wieku.

A/CONF.1979

8

ZAŁĄCZNIK II

Międzynarodowy plan działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002) Spis treści

I. Wprowadzenie ........................................................................................................................ 8

II. Zalecenia dotyczące działań ................................................................................................ 12

III. Wdrażanie i kontynuacja .................................................................................................... 43

1. Wprowadzenie 2. Międzynarodowy plan działania w kwestii starzenia się społeczeństw

2 przyjęty podczas

pierwszego światowego zgromadzenia na temat starzenia się społeczeństw w Wiedniu,

wyznaczał tok myślenia i działania w kwestii starzenia się społeczeństw przez ostatnie 20

lat, w miarę jak kluczowe polityki i inicjatywy ewoluowały. Kwestie dotyczące praw

człowieka dla osób starszych zostały podjęte w 1991 roku przy formułowaniu zasad

działania ONZ na rzecz osób starszych3

, które zawierały wskazówki w zakresie

niezależności, uczestnictwa, opieki, samorealizacji i godności.

3. W XX wieku dokonała się rewolucja w długowieczności. Średnia długość życia w

momencie narodzin wzrosła o 20 lat od 1950 roku do 66 lat i zwiększy się o kolejne 10 lat

do 2050 roku. Wraz z szybkim wzrostem liczby ludności w pierwszej połowie

dwudziestego pierwszego wieku oznacza to, że liczba osób powyżej 60 roku życia wzrośnie

z około 600 milionów w 2000 r. do prawie 2 miliardów w 2050 roku, a odsetek starszych

osób wzrośnie na świecie z 10 procent w 1998 r. do 15 procent w 2025 roku. Wzrost będzie

największy i najbardziej gwałtowny w krajach rozwijających się, gdzie liczba osób

starszych zwiększy się czterokrotnie w ciągu najbliższych 50 lat. W Azji i Ameryce

Łacińskiej, odsetek starszych osób wzrośnie z 8 do 15 procent w latach 1998-2025, choć w

Afryce odsetek ten wzrośnie tylko z 5 do 6 procent w tym okresie, to podwoi się do 2050 r.

W Afryce Subsaharyjskiej, gdzie walka z epidemią HIV/AIDS i trudnościami

gospodarczymi i społecznymi nadal trwa, odsetek ten wzrośnie o połowę tego poziomu. W

Europie i Ameryce Północnej, w latach 1998-2025 odsetek starszych osób wzrośnie

odpowiednio z 20 do 28 procent i z 16 do 26 procent. Taka globalna transformacja

demograficzna ma głębokie konsekwencje dla każdego aspektu życia jednostki, wspólnoty i

społeczeństw. Każdy aspekt ludzkości będzie ewoluował: społeczny, gospodarczy,

polityczny, kulturowy, psychologiczny i duchowy.

4. Trwająca transformacja demograficzna spowoduje wyrównanie liczby światowej populacji

osób starszych i młodych do 2050 r. Globalnie, odsetek osób w wieku 60 lat i starszych

podwoi się między 2000 a 2050 r., z 10 do 21 procent, podczas gdy odsetek dzieci

zmniejszy się o jedną trzecią, z 30 do 21 procent. W niektórych krajach rozwiniętych i

krajach o gospodarkach w okresie transformacji, liczba osób starszych już przekracza liczbę

2 Patrz Report of the World Assembly on Ageing, Wiedeń, 26 lipca do 6 sierpnia 1982 r. (publikacja

ONZ, nr E.82.I.16), rozdz. VI, część. A. 3 Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 46/91, załącznik .

A/CONF.1979

9

dzieci, a liczba urodzeń spadła poniżej poziomu zastępowalności pokoleń. W niektórych

krajach rozwiniętych, liczba osób starszych będzie dwukrotnie większa niż liczba dzieci w

2050 roku. W krajach rozwiniętych średnia liczba 71 mężczyzn na 100 kobiet wzrośnie do

78. W słabiej rozwiniętych regionach, liczba starszych kobiet nie przewyższa liczby

starszych mężczyzn w tym samym stopniu, jak w rozwiniętych regionach, ponieważ

różnice między płciami w długości życia są na ogół mniejsze. Obecne proporcje płci w

krajach rozwijających się wynoszą średnio 88 mężczyzn na 100 kobiet wśród osób w wieku

60 lat i starszych, i przewiduje się że zmniejszą się do 87 mężczyzn na 100 kobiet do

połowy wieku.

5. Starzenie się ludności stanie się poważnym problemem w krajach rozwijających się,

których społeczeństwa będą starzeć się w szybkim tempie w pierwszej połowie

dwudziestego pierwszego wieku. Odsetek osób starszych wzrośnie z 8 do 19 procent do

roku 2050, podczas gdy odsetek dzieci spadnie z 33 do 22 procent. Zmiany demograficzne

stanowią poważne wyzwanie dotyczące zasobów. Chociaż społeczeństwa w krajach

rozwiniętych starzeją się stopniowo, to muszą stawić czoła wyzwaniom wynikającym z

relacji pomiędzy starzeniem się a bezrobociem i utrzymaniem systemów emerytalnych,

podczas gdy kraje rozwijające się muszą sprostać wyzwaniu jednoczesnego rozwoju i

starzenia się społeczeństwa.

6. Istnieją inne duże różnice demograficzne pomiędzy krajami rozwiniętymi i rozwijającymi

się. Choć obecnie przeważająca część osób starszych w krajach rozwiniętych żyje w

obszarach sklasyfikowanych jako miejskie, większość starszych osób w krajach

rozwijających się mieszka na obszarach wiejskich. Prognozy demograficzne wskazują, że

do 2025 roku 82 procent populacji krajów rozwiniętych będzie żyć w miastach, podczas

gdy w krajach rozwijających się będzie to mniej niż połowa ludności. W krajach

rozwijających się odsetek osób starszych mieszkających na wsi jest wyższy niż na

obszarach miejskich. Mimo, że potrzebne są dalsze analizy na temat relacji między

starzeniem się i urbanizacją, trendy wskazują, że w przyszłości na obszarach wiejskich w

wielu krajach rozwijających się populacja osób starszych będzie większa.

7. Istotne różnice występują również między krajami rozwiniętymi i rozwijającymi w zakresie

rodzajów gospodarstw domowych, w których osoby starsze żyją. W krajach rozwijających

się znaczny odsetek starszych osób żyje w wielopokoleniowych gospodarstwach

domowych. Te różnice sugerują, że działania polityczne będą różne w krajach

rozwijających się i w krajach rozwiniętych.

8. Najszybciej rosnąca grupa populacji osób starszych to grupa osób w wieku 80 lat i więcej.

W 2000 roku, grupa ta liczyła 70 milionów osób a ich liczba wzrośnie ponad pięciokrotnie

w ciągu najbliższych 50 lat.

9. Liczba starszych kobiet przewyższa liczbę starszych mężczyzn, i zwiększa się wraz ze

wzrostem wieku. Sytuacja kobiet starszych wszędzie musi być priorytetem dla działań

politycznych uznając, że zróżnicowany wpływ starzenia się na kobiety i mężczyzn jest

niezbędny dla zapewnienia pełnej równości między kobietami i mężczyznami oraz do

rozwoju efektywnych i skutecznych środków w celu rozwiązania tego problemu. Dlatego

też kluczowe znaczenie ma zapewnienie włączenia perspektywy płci do wszystkich polityk,

programów i prawodawstwa.

A/CONF.1979

10

10. Istotne jest, aby zintegrować ewoluujący proces globalnego starzenia się w ramach

szerszego procesu rozwoju. Polityki dotyczące starzenia zasługują na dokładniejsze

zbadanie z rozwojowego punktu widzenia oraz z perspektywy całego społeczeństwa, z

uwzględnieniem ostatnich inicjatyw globalnych i przewodnich zasad określonych na

głównych konferencjach i szczytach ONZ.

11. Międzynarodowy plan działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002) wzywa do

zmiany postaw, polityk i praktyk na wszystkich poziomach we wszystkich sektorach tak, by

ogromny potencjał starzenia się w XXI wieku mógł zostać osiągnięty. Wiele starszych

osób starzeje się bezpiecznie i z godnością, aktywnie uczestnicząc w życiu rodzinnym i w

życiu społeczności. Celem międzynarodowego planu działania jest zapewnienie, by ludzie

mogli zestarzeć się w bezpiecznych warunkach i z zachowaniem godności oraz by mogli

brać udział w życiu społecznym na pełnych prawach. Uznając, że podstawy dla zdrowego i

aktywnego starzenia się należy tworzyć we wczesnym okresie życia, plan ten ma być

praktycznym narzędziem wspomagającym decydentów w skupieniu się na kluczowych

priorytetach związanych ze starzeniem się jednostek i populacji. Wspólne cechy procesu

starzenia i wyzwań jakie są z nim związane zostały uznane i wydano konkretne zalecenia

mające na celu dostosowanie do różnych sytuacji w poszczególnych krajach. Plan

uwzględnia wiele różnych etapów rozwoju i transformacje, które mają miejsce w różnych

regionach, jak również współzależności wszystkich krajów w globalizującym się świecie.

12. Społeczeństwa przyjazne wszystkim grupom wiekowym, co było tematem

Międzynarodowego Roku Osób Starszych w 1999 r., obejmują cztery wymiary:

indywidualny rozwój przez całe życie; wielopokoleniowe relacje; zależność między

starzeniem się społeczeństwa i rozwojem; i sytuację osób starszych. Międzynarodowy Rok

pomógł w zwiększaniu świadomości, prowadzeniu badań i działań na całym świecie, w tym

wysiłków na rzecz włączenia kwestii starzenia się we wszystkich sektorach i wprowadzenia

możliwości na wszystkich etapach życia.

13. Główne konferencje i szczyty Narodów Zjednoczonych oraz specjalne sesje Zgromadzenia

Ogólnego i procesy sprawozdawcze określiły cele i zobowiązania na wszystkich

poziomach, mające na celu polepszenie warunków gospodarczych i społecznych dla

wszystkich. Stanowią one kontekst, w którym określony udział i problemy osób starszych

muszą zostać umieszczone. Wdrażania ich postanowień umożliwi osobom starszym na

pełne uczestnictwo i korzystanie z rozwoju. Istnieje kilka głównych tematów

pojawiających się w międzynarodowym planie działania w kwestii starzenia się

społeczeństw (2002), związanych z tymi celami i zobowiązaniami, które obejmują:

(a) pełną realizację wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności wszystkich

osób starszych;

(b) zapewnienie bezpiecznego starzenia się, co wiąże się z potwierdzeniem celu likwidacji

ubóstwa wśród osób starszych oraz rozwijania zasad działania ONZ na rzecz osób

starszych;

(c) motywowanie osób starszych do pełnego i skutecznego udziału w życiu

gospodarczym, politycznym i społecznym ich społeczeństw, w tym poprzez

wytwarzanie przychodów i wolontariat;

A/CONF.1979

11

(d) zapewnienie możliwości indywidualnego rozwoju, samorealizacji i dobrostanu przez

całe życie, a także pod koniec życia, poprzez, na przykład, dostęp do kształcenia

ustawicznego oraz uczestnictwa w życiu społeczności przy jednoczesnym uznaniu, że

osoby starsze nie są jednorodną grupą;

(e) zapewnienie pełnego korzystania z praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych,

praw obywatelskich i politycznych oraz praw człowieka i zwalczanie wszelkich form

przemocy i dyskryminacji wobec osób starszych;

(f) zaangażowanie na rzecz równości płci wśród osób starszych, między innymi poprzez

wyeliminowanie dyskryminacji ze względu na płeć;

(g) uznanie fundamentalnego znaczenia rodziny, współzależności między pokoleniami,

solidarności i wzajemności w procesie rozwoju społecznego;

(h) świadczenie opieki zdrowotnej, pomocy i opieki społecznej dla osób starszych, w tym

profilaktyki i rehabilitacji zdrowotnej;

(i) ułatwianie współpracy pomiędzy wszystkimi szczeblami władzy, społeczeństwem

obywatelskim, sektorem prywatnym oraz osobami starszymi w realizacji

międzynarodowego planu działania;

(j) wykorzystanie badań naukowych i ekspertyzy oraz potencjału technologii do skupienia

się na indywidualnych, społecznych i zdrowotnych skutkach starzenia się, w

szczególności w krajach rozwijających się;

(k) uwzględnienie sytuacji starszych osób będących rodowitymi mieszkańcami, ich

unikalnych okoliczności oraz konieczności poszukiwania sposobów skutecznego

włączenia ich w proces podejmowania decyzji bezpośrednio ich dotyczących.

14. Promocja i ochrona wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, w tym prawa do

rozwoju, jest konieczna dla stworzenia społeczeństwa sprzyjającego włączeniu

społecznemu wszystkich grup wiekowych, w którym osoby starsze w pełni uczestniczą, bez

dyskryminacji i w oparciu o równość. Zwalczanie dyskryminacji ze względu na wiek oraz

promocja godności osób starszych mają fundamentalne znaczenie dla zapewnienia

szacunku, na który te osoby zasługują. Promocja i ochrona wszystkich praw człowieka i

podstawowych wolności jest ważna dla tworzenia społeczeństwa otwartego na wszystkie

grupy wiekowe. Należy w tym kultywować, podkreślać i wspierać wzajemne relacje

między pokoleniami i wśród nich.

15. Zalecenia dla działań są zorganizowane w trzech priorytetowych kierunkach: osoby starsze

i rozwój; zdrowie i dobrostan w starszym wieku; oraz zapewnienie wspierającego

środowiska sprzyjającego włączeniu. Stopień, w jakim życie osób starszych jest

zabezpieczone zależy w dużym stopniu od postępów w tych trzech kierunkach.

Priorytetowe kierunki mają na celu kierowanie formułowaniem i realizacją polityki w

kierunku określonego celu skutecznego dostosowania do sytuacji w starzejącym się

świecie, w której sukces mierzy się w zakresie rozwoju społecznego, poprawy jakości życia

starszych osób oraz w zakresie zrównoważonego rozwoju różnych systemów, formalnych i

nieformalnych, które stanowią podstawę dla dobrostanu w ciągu całego życia.

16. Uwzględnianie kwestii starzenia się w światowych programach jest niezbędne. Należy

podjąć skoordynowane wysiłki, aby dążyć do szerokiego i sprawiedliwego podejścia do

integracji politycznej. Należy połączyć kwestie starzenia się z innymi ramami na rzecz

A/CONF.1979

12

rozwoju społeczno-gospodarczego i praw człowieka. Chociaż konkretne polityki będą się

różnić w zależności od kraju i regionu, starzenie się populacji jest uniwersalną siłą, która ma

może kształtować przyszłość na równi z procesem globalizacji. Istotne jest, aby

uwzględnić zdolność osób starszych do uczestniczenia w życiu społecznym poprzez

przejęcie inicjatywy nie tylko w ramach doskonalenia siebie ale również społeczeństwa

jako całości. Przyszłościowe myślenie wymaga od nas do ujęcia potencjału starzenia się

ludności jako podstawy do przyszłego rozwoju.

II. Zalecenia dotyczące działań

A. Kierunek priorytetowy I: Osoby starsze i rozwój

17. Starsze osoby muszą w pełni uczestniczyć w procesie rozwoju, a także korzystać z jego

dobrodziejstw. Żadna osoba nie powinna zostać pozbawiona możliwości korzystania z

rozwoju. Wpływ starzenia się społeczeństwa na rozwój społeczno-gospodarczy

społeczeństwa, w połączeniu ze zmianami społecznymi i ekonomicznymi zachodzącymi we

wszystkich krajach, rodzi potrzebę podjęcia pilnych działań w celu zapewnienia nieprzerwanej

integracji i wzmocnienia pozycji osób starszych. Ponadto, migracja, urbanizacja, zmiana

statusu rodzin z większych do mniejszych, mobilnych rodzin, brak dostępu do technologii,

która promuje niezależność oraz inne zmiany społeczno-gospodarcze mogą doprowadzić do

marginalizacji starszych osób z głównego nurtu rozwoju, odbierając im role gospodarcze i

społeczne i osłabiając ich tradycyjne źródła wsparcia.

18. Podczas gdy rozwój może być korzystny dla wszystkich sektorów społeczeństwa, trwała

legitymizacja tego procesu wymaga wprowadzenia i utrzymania polityk, które zapewnią

sprawiedliwy podział korzyści wynikających z rozwoju gospodarczego. Jedną z zasad

Kopenhaskiej deklaracji w sprawie rozwoju społecznego4 oraz programu działań

5 przyjętej na

Światowym Szczycie na rzecz Rozwoju Społecznego jest stworzenie przez rządy ram do

wypełniania ich odpowiedzialności za obecne i przyszłe pokolenia poprzez zapewnienie

równości wszystkich pokoleń. Ponadto, Szczyt Milenijny potwierdził długoterminowy nakaz

likwidacji ubóstwa oraz wypełnianie celów społecznych i humanitarnych wyznaczonych na

światowych konferencjach w latach dziewięćdziesiątych.

19. Uwaga decydentów została skierowana na konieczności dostosowania się do skutków

starzenia się siły roboczej, przy jednoczesnej poprawie wydajności pracy i konkurencyjności, a

także na zapewnieniu trwałości systemów ochrony socjalnej. W stosownych przypadkach,

wieloaspektowe strategie reform powinny być wdrażane w celu stosowania systemów

emerytalnych w oparciu o solidne podstawy finansowe.

Kwestia 1: Aktywne uczestnictwo w życiu społecznym i w rozwoju

4 Report of the World Summit for Social Development, Kopenhaga, 6-12 marca 1995 r. (publikacja

ONZ, nr E.96.IV.8), rozdz. I, rezolucja 1, załącznik I. 5 Ibid., załącznik II.

A/CONF.1979

13

20. Społeczeństwo otwarte na wszystkie grupy wiekowe ma uwzględniać zapewnienie osobom

starszym możliwości dalszego udziału w życiu społecznym. Aby podążać w tym kierunku,

należy usunąć przeszkody, które wykluczają lub dyskryminują starsze osoby. Społeczny i

ekonomiczny wkład osób starszych wykracza poza ich działa łania w sferze gospodarczej.

Często odgrywają one kluczową rolę w rodzinie i we wspólnocie. Ich wkład nie może być

mierzone w kategoriach ekonomicznych: opieka nad członkami rodziny, praca, utrzymanie

domu i dobrowolne udzielanie się we wspólnocie. Ponadto, role te przyczyniają się do

przygotowania przyszłej siły roboczej. Wszystkie te działania, w tym również te wykonywane

w ramach bezpłatnej pracy we wszystkich sektorach przez osoby w każdym wieku, zwłaszcza

przez kobiety, powinny zostać uwzględnione.

21. Udział w działaniach społecznych, gospodarczych, kulturalnych, sportowych,

rekreacyjnych i wolontariackich również przyczynia się do wzrostu i utrzymania osobistego

dobrostanu. Organizacje osób starszych są ważnym środkiem pozwalającym na uczestnictwo

poprzez popieranie i promocje interakcji między pokoleniami.

Cel 1: Uznanie wkładu osób starszych w kwestie społeczne, kulturowe, ekonomiczne i polityczne.

Działania

(a) Zapewnianie pełnego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych

wolności poprzez promowanie wdrażania konwencji praw człowieka i innych instrumentów

dotyczących praw człowieka, szczególnie w walce z wszelkimi formami dyskryminacji;

(b) Potwierdzenie, wspieranie i promowanie wkładu osób starszych dla rodzin, wspólnot

i gospodarki;

(c) Zapewnienie możliwości, programów i wsparcia, aby zachęcić starsze osoby do

udziału lub dalszego uczestnictwa w życiu kulturowym, gospodarczym, politycznym,

społecznym i do uczenia się przez całe życie;

(d) Zapewnienie informacji i dostępu w celu ułatwienia wkładu osób starszych we

wzajemną pomoc, w działalność międzypokoleniowych grup w społecznościach i w realizację

ich pełnego potencjału;

(e) Tworzenie warunków sprzyjających prowadzeniu działalności wolontariackiej w

każdym wieku, w tym poprzez publiczne uznanie i ułatwienie udziału osób starszych, które

mogą mieć niewielki dostęp do korzyści wynikających z angażowania się w wolontariat, lub

nie mieć go wcale;

(f) Promowanie szerszego zrozumienia roli kulturowej, społecznej i gospodarczej oraz

ciągłego udziału osób starszych w społeczeństwie, w tym, nieodpłatnej pracy;

(g) Osoby starsze powinny być traktowane sprawiedliwie i godnie, bez względu na

niepełnosprawność lub inne kwestie, i powinny być cenione niezależnie od ich wkładu

ekonomicznego;

(h) Uwzględnianie potrzeb osób starszych i szanowanie ich prawa do godnego życia na

wszystkich jego etapach;

(i) Promowanie pozytywnego nastawienia wśród pracodawców w odniesieniu do

wydajności starszych pracowników, jako korzystnego dla ich dalszego zatrudnienia i

A/CONF.1979

14

upowszechniania wiedzy na temat ich wartości, w tym poczucia własnej wartości na rynku

pracy;

(j) Promowanie obywatelskiego i kulturowego udziału jako strategii zwalczania izolacji

społecznej i wzmacniania samooceny.

Cel 2: Uczestnictwo osób starszych w procesach decyzyjnych na wszystkich poziomach.

Działania

(a) Uwzględnienie potrzeb i problemów osób starszych w podejmowaniu decyzji na

wszystkich szczeblach;

(b) Zachęcanie do tworzenia organizacji starszych osób na wszystkich szczeblach, m.in.

reprezentujących osoby starsze w podejmowaniu decyzji;

(c) Podjęcie działań w celu umożliwienia pełnego i równego udziału osób starszych, w

szczególności starszych kobiet, w podejmowaniu decyzji na wszystkich szczeblach.

Kwestia 2: Praca i starzejąca się siła robocza

22. Osoby starsze powinny mieć możliwość kontynuowania pracy zarobkowej, tak długo jak

chcą i jak długo są w stanie pracować wydajnie. Bezrobocie, niepełne zatrudnienie i brak

elastyczności na rynku pracy często to uniemożliwia, ograniczając w ten sposób możliwości i

pozbawiając społeczeństwo siły i umiejętności tych osób. Realizacja zobowiązania numer trzy

z Kopenhaskiej deklaracji w sprawie rozwoju społecznego, dotyczącego promowania pełnego

zatrudnienia jest fundamentalnie ważna z tych właśnie powodów, tak jak ważne są strategie i

polityki nakreślone w programie działań przyjętym na światowym szczycie i kolejne

inicjatywy na rzecz wzrostu zatrudnienia zalecane na dwudziestej czwartej sesji specjalnej

Zgromadzenia Ogólnego. 6 Istnieje potrzeba zwiększenia świadomości w miejscu pracy w

odniesieniu do korzyści płynących z utrzymania starzejącej się siły roboczej.

23. W krajach rozwijających się i w krajach o gospodarkach w okresie przejściowym,

większość starszych osób, które pracują jest zaangażowana w gospodarkę nieformalną, co

często pozbawia ich korzyści z odpowiednich warunków pracy i zabezpieczenia socjalnego

zapewnianego w formalnej gospodarce. Przeciętna długość życia w wielu krajach

rozwiniętych i w krajach o gospodarkach w okresie przejściowym przekracza ustalony wiek

przejścia na emeryturę. Ponadto w krajach tych, mniej osób wchodzi na rynek pracy ze względu

na spadek liczby urodzeń; tendencji tej często towarzyszy dyskryminacja ze względu na wiek.

Braki siły roboczej mogą wystąpić w wyniku zmniejszenia liczby młodych osób wchodzących

na rynek pracy, starzenia się siły roboczej i tendencji do przechodzenia na wcześniejszą

emeryturę. W tym kontekście, polityki mające na celu rozszerzenie możliwości zatrudnienia,

takie jak elastyczne plany emerytalne, adaptacyjne środowiska pracy i rehabilitacja zawodowa

niepełnosprawnych starszych osób są niezbędne i pozwalają osobom starszym na łączenie

pracy zarobkowej z innymi działaniami.

24. Czynniki dotyczące starszych kobiet na rynku pracy zasługują na szczególną uwagę,

zwłaszcza te czynniki, które wpływają na zaangażowanie kobiet w pracę zarobkową, w tym

niższe wynagrodzenie, brak ścieżki rozwoju kariery z powodu przerwanej historii pracy,

obowiązki rodzinne i zdolność do oszczędzania na emeryturę oraz inne zasoby dotyczące

6 Patrz rezolucja Zgromadzenia Ogólnego S-24/2, załącznik .

A/CONF.1979

15

kwestii emerytur. Brak przyjaznej rodzinom polityki w zakresie organizacji pracy może

zwiększyć te trudności. Ubóstwo i niskie dochody w okresie pracy zawodowej często mogą

prowadzić do ubóstwa w starszym wieku. Integralnym celem międzynarodowego planu

działania jest osiągnięcie zróżnicowania wiekowego i równowagi płci w miejscu pracy.

25. Odnosząc się do celu, jakim jest zatrudnienie dla wszystkich, należy uznać, że dalsze

zatrudnianie starszych pracowników nie musi zmniejszać szans na rynku pracy dla osób

młodszych i może zapewnić ciągły i cenny wkład w poprawę wyników ekonomicznych kraju z

korzyścią dla wszystkich obywateli. Gospodarka jako całość może również odnieść korzyści z

innych planów mających na celu wykorzystanie doświadczenia i umiejętności starszych

pracowników do szkolenia młodszych pracowników.

26. Tam gdzie istnieją potencjalne niedobory siły roboczej konieczne może się okazać

wprowadzenie zmian w istniejących strukturach w celu zachęcenia pracowników do

odroczenia przejścia na pełną emeryturę i kontynuowania pracy, w niepełnym lub pełnym

wymiarze godzin. Praktyki i polityki zarządzania zasobami ludzkimi powinny brać pod uwagę

niektóre z konkretnych potrzeb starszych pracowników. Konieczne może okazać się

dostosowanie środowiska miejsca pracy i warunków pracy by zapewnić starszym

pracownikom umiejętności, zdrowie i zdolność do zatrudnienia w ich późniejszych latach.

Zatem pracodawcy, organizacje pracowników i personel zasobów ludzkich powinni zwrócić

uwagę na praktyki stosowane w miejscu pracy, zarówno krajowe jak i międzynarodowe, które

mogłyby ułatwić utrzymanie i wydajną pracę starszych pracowników.

Cel 1: Możliwości zatrudnienia dla wszystkich osób starszych, które chcą pracować.

Działania

(a) Umieszczenie wzrostu zatrudnienia w centrum polityki makroekonomicznej, na przykład

poprzez zapewnienie, że polityki rynku pracy mają na celu wspieranie wzrostu produkcji i

zatrudnienia na rzecz osób w każdym wieku;

(b) Umożliwienie osobom starszym dalszej pracy tak długo jak chcą i są w stanie pracować;

(c) Podjęcie działań mających na celu zwiększenie udziału w rynku pracy osób w wieku

produkcyjnym i zmniejszenia ryzyka wykluczenia lub zależności w późniejszym życiu.

Działanie to ma być promowane poprzez realizację polityk, takich jak: zwiększenie

udziału starszych kobiet; zrównoważone usługi zdrowotne powiązane z pracą, z naciskiem

na zapobieganie, promowanie bezpieczeństwa i higieny pracy, tak aby utrzymać zdolność

do pracy, dostęp do technologii, uczenie się przez całe życie, szkolenia w miejscu pracy,

rehabilitacja zawodowa i elastyczny system emerytalny, a także wysiłki na rzecz

reintegracji osób bezrobotnych oraz osób niepełnosprawnych na rynku pracy;

(d) Specjalne starania na rzecz zwiększenia aktywności zawodowej kobiet oraz grup

defaworyzowanych, np. długotrwale bezrobotnych i osób niepełnosprawnych, a tym

samym zmniejszenie ryzyka ich wykluczenia lub zależności w późniejszym życiu;

(e) Promowanie samozatrudnienia wśród osób starszych, m.in. poprzez wspieranie rozwoju

małych firm i mikroprzedsiębiorstw oraz zapewnienie dostępu do kredytów dla osób

starszych, bez dyskryminacji, w szczególności dyskryminacji ze względu na płeć;

(f) Pomoc osobom starszym zaangażowanym w nieformalną działalność sektora poprzez

zwiększenie ich dochodów, poprawę wydajności i warunków pracy;

A/CONF.1979

16

(g) Eliminacja barier wiekowych na formalnym rynku pracy poprzez promowanie

zatrudniania osób starszych i zapobieganie wystąpieniu niekorzystnej sytuacji

starzejących się pracowników w zatrudnieniu;

(h) Promowanie, w stosownych przypadkach, nowego podejścia do emerytury,

uwzględniającego potrzeby pracowników, jak również pracodawców, w szczególności

poprzez zastosowanie zasady elastycznych polityk i praktyk emerytalnych, przy

jednoczesnym zachowaniu nabytych praw emerytalnych. Środki służące osiągnięciu tego

celu mogą obejmować zmniejszenie motywacji do przechodzenia na wcześniejszą

emeryturę i usunięcie elementów zniechęcających do pracy po osiągnięciu wieku

emerytalnego;

(i) Uwzględnienie odpowiedzialności pracowników za starszych członków rodziny, osoby

niepełnosprawne i osoby z przewlekłymi chorobami, w tym HIV/AIDS, poprzez

rozwijanie, między innymi, polityk rodzinnych i uwzględniających płeć mających na celu

pogodzenie pracy i obowiązków związanych z opieką;

(j) Usunięcie czynników zniechęcających do pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego, na

przykład poprzez ochronę nabytych praw emerytalnych i prawa do zasiłku z uwagi na

niepełnosprawność i zasiłku zdrowotnego ze względu na opóźniony wiek emerytalny;

(k) Promowanie nowych form pracy i innowacyjnych praktyk w miejscu pracy, mających na

celu utrzymanie zdolności do pracy i wyjście naprzeciw potrzebom pracowników w miarę

starzenia się, między innymi poprzez tworzenie programów pomocy dla pracowników;

(l) Wspieranie pracowników w podejmowaniu świadomych decyzji na temat potencjalnych

skutków finansowych, zdrowotnych i innych związanych z dłuższą obecnością na rynku

pracy;

(m) Promowanie realistycznego obrazu umiejętności starszych pracowników poprzez

korygowanie negatywnych stereotypów na temat starszych pracowników lub kandydatów

do pracy;

(n) Uwzględnianie interesów pracowników w starszym wieku, przy podejmowaniu decyzji o

zatwierdzeniu fuzji biznesowych tak, by nie byli oni narażeni na znalezienie się w

niekorzystnym położeniu, ograniczenie świadczeń lub utratę zatrudnienia w większym

stopniu niż ich młodsi koledzy.

Kwestia 3: Rozwój obszarów wiejskich, migracja i urbanizacja

27. W wielu krajach rozwijających się i krajach o gospodarkach w okresie transformacji,

starzejące się populacje są widoczne na obszarach wiejskich, z powodu exodusu młodych

dorosłych. Starsze osoby mogą być pozostawione bez tradycyjnego wsparcia rodziny a nawet

bez odpowiednich środków finansowych. Polityka i programy w zakresie bezpieczeństwa

żywności i produkcji rolnej muszą brać pod uwagę konsekwencje starzenia się wsi. Starsze

kobiety na obszarach wiejskich są szczególnie wrażliwe ekonomicznie, szczególnie gdy ich

rola ogranicza się do niewynagradzanej pracy dla utrzymania rodziny i są one zależne od

innych. Osoby starsze na obszarach wiejskich w krajach rozwiniętych i krajach o

gospodarkach w okresie przejściowym, często nie mają dostępu do podstawowych usług i nie

mają wystarczających zasobów ekonomicznych i społecznościowych.

A/CONF.1979

17

28. Pomimo ograniczeń w zakresie legalnej migracji międzynarodowej, przepływy migracyjne

wzrosły na całym świecie. W krajach rozwijających się i krajach o gospodarkach w okresie

przejściowym, wsparcie ekonomiczne, w tym przekazy pieniężne od dzieci za granicą, są

często niezbędne do przeżycia dla osób starszych, a przez to dla społeczności i gospodarki

lokalnej. W miarę starzenia się migrantów międzynarodowych, którzy opuścili kraj we

wcześniejszych dekadach, niektóre rządy starają się pomagać starszym migrantom.

29. Środowisko miejskie na ogół mniej sprzyja utrzymaniu tradycyjnej rozbudowanej sieci

rodzinnej i systemu wzajemności niż obszary wiejskie. Starsze osoby migrujące z obszarów

wiejskich do miast w krajach rozwijających się często spotykają się z utratą sieci społecznych i

cierpią na brak infrastruktury wspierającej w miastach, co może doprowadzić do ich

marginalizacji i wykluczenia, w szczególności jeśli są chore lub niepełnosprawne. W krajach o

długiej tradycji migrowania ze wsi do miast i ekspansji słabo rozwiniętych miast, rośnie

populacja biednych osób starszych. Środowisko miejskie dla starszych migrantów w krajach

rozwijających się i krajach o gospodarkach w okresie przejściowym, jest często związane z

ciasną zabudową, biedą, utratą ekonomicznej niezależności i niewystarczającą opieką ze strony

członków rodziny, którzy muszą zarabiać na życie poza domem.

Cel 1: Poprawa warunków życia i infrastruktury na obszarach wiejskich.

Działania

(a) Wzmocnienie potencjału starzejących się rolników poprzez ciągły dostęp do usług

finansowych i infrastruktury oraz szkolenia na temat ulepszonych technik i technologii

rolniczych;

(b) Wspieranie tworzenia i rewitalizacji małych przedsiębiorstw poprzez finansowanie lub

wspieranie projektów generujących dochód i spółdzielni wiejskich oraz zwiększenie

dywersyfikacji gospodarczej;

(c) Wspieranie rozwoju lokalnych usług finansowych, w tym systemów mikrokredytów i

instytucji mikrofinansowych, w zaniedbywanych obszarach wiejskich w celu zachęcenia

do inwestycji;

(d) Promowanie ciągłego kształcenia dorosłych, szkolenia i przekwalifikowania w

obszarach wiejskich i peryferyjnych;

(e) Łączenie wiejskich i oddalonych populacji z gospodarką i społeczeństwem opartymi na

wiedzy;

(f) Zapewnienie, że prawa kobiet w starszym wieku na obszarach wiejskich i oddalonych,

będą brane pod uwagę w odniesieniu do równego dostępu oraz kontroli zasobów

gospodarczych;

(g) Promowanie odpowiedniego zabezpieczenia socjalnego dla osób starszych na obszarach

wiejskich i peryferyjnych;

(h) Zapewnienie równego dostępu do podstawowych usług socjalnych dla osób starszych na

obszarach wiejskich i peryferyjnych.

30. Cel 2: Łagodzenie marginalizacji osób starszych na terenach wiejskich.

A/CONF.1979

18

Działania

(a) Opracowanie i wdrożenie programów i świadczenie usług na rzecz utrzymania

niezależności osób starszych na obszarach wiejskich, w tym starszych osób

niepełnosprawnych;

(b) Ułatwienie i wzmacnianie tradycyjnych wiejskich i wspólnotowych mechanizmów

wsparcia;

(c) Skoncentrowanie się na wspieraniu osób starszych na obszarach wiejskich, które nie mają

bliskich, w szczególności starszych kobiet, które żyją dłużej niż mężczyźni, często z

mniejszymi zasobami;

(d) Nadanie pierwszeństwa motywowaniu starszych kobiet na obszarach wiejskich poprzez

dostęp do usług finansowych i infrastruktury;

(e) Promowanie innowacyjnych wiejskich i społecznościowych mechanizmów wsparcia, w

tym takich, które ułatwiają wymianę wiedzy i doświadczeń wśród osób starszych.

31. Cel 3: Integracja starszych migrantów w nowych społecznościach.

Działania

(a) Wspieranie sieci społecznościowych dla starszych migrantów;

(b) Zaprojektowanie środków pomocy dla starszych migrantów w celu zapewnienia i

bezpieczeństwa zdrowotnego i ekonomicznego;

(c) Opracowanie społecznościowych środków w celu zapobieżenia lub zrekompensowania

negatywnych skutki urbanizacji, takich jak ośrodki dla osób starszych;

(d) System mieszkaniowy promujący utrzymanie relacji międzypokoleniowych, gdy jest to

kulturowo i indywidualnie pożądane;

(e) Pomoc rodzinom w zakwaterowaniu ze starszymi członkami rodziny, którzy tego chcą;

(f) Opracowanie polityki i programów ułatwiających, w stosownych przypadkach, jak i

zgodne z prawem krajowym, integrację starszych migrantów w życiu społecznym,

kulturalnym, politycznym i gospodarczym kraju przeznaczenia i zachęcanie do

poszanowania tych imigrantów;

(g) Usuwanie bariery językowej i kulturowej w przypadku świadczenia usług publicznych dla

starszych migrantów.

Kwestia 4: Dostęp do wiedzy, edukacji i szkoleń

32. Edukacja ma kluczowe znaczenie dla aktywnego i satysfakcjonującego życia. Na Szczycie

Milenijnym ONZ, zobowiązano się do zapewnienia, że do 2015 roku wszystkie dzieci ukończą

pełny cykl nauki na poziomie podstawowym. Społeczeństwo oparte na wiedzy wymaga

wdrażania polityk w celu zapewnienia dostępu do ustawicznego kształcenia i szkolenia.

Ustawiczne kształcenie i szkolenia są niezbędne dla zapewnienia wydajności jednostek i

narodów.

33. W chwili obecnej, kraje rozwijające się mają dużą liczbę osób dożywających starości a przy

tym posiadających minimalne umiejętności czytania i liczenia, co ogranicza ich zdolność do

zarabiania na życie i może wpływać na ich zdrowie i dobrostan. We wszystkich krajach,

ustawiczne kształcenie i szkolenie jest warunkiem koniecznym dla zatrudnienia osób starszych.

34. Miejsce pracy z pracownikami o zróżnicowanej strukturze wiekowej tworzy środowisko, w

którym każdy może podzielić się umiejętnościami, wiedzą i doświadczeniem. Ten rodzaj

A/CONF.1979

19

wzajemnego szkolenia może zostać sformalizowany w ramach układów zbiorowych pracy i

polityk lub pozostać nieformalnym.

35. Starsze osoby stojące w obliczu zmian technologicznych bez odpowiednich szkoleń mogą

doświadczyć alienacji. Zwiększony dostęp do edukacji w młodszym wieku przyniesie korzyści

wraz z wiekiem, także w radzeniu sobie ze zmianami technologicznymi. Jednak pomimo

takiego dostępu, analfabetyzm nadal stanowi problem w wielu miejscach na świecie.

Technologia może być wykorzystywana do jednoczenia ludzi i w ten sposób przyczynić się do

zmniejszenia marginalizacji, samotności i segregacji między różnymi grupami wiekowymi.

Należy podjąć środki, które pozwalają osobom starszym na dostęp, udział i dostosowanie się do

zmian technologicznych.

36. Szkolenia i edukacja są ważnymi wyznacznikami zdolności pracownika do dostosowania

się do zmian w miejscu pracy. Technologiczne i organizacyjne zmiany mogą spowodować, że

umiejętności pracownika staną się przestarzałe i znacznie zmniejszą wartość jego

doświadczenia zawodowego. Należy kłaść większy nacisk na dostęp do wiedzy, edukacji i

szkoleń dla osób starszych na rynku pracy. Osoby te często mają większe trudności w

dostosowaniu się do zmian technologicznych i organizacyjnych niż młodsi pracownicy, w

szczególności w odniesieniu do coraz bardziej powszechnego wykorzystania technologii

informacyjnych.

Cel 1: Równość szans przez całe życie w odniesieniu do dalszego kształcenia, szkolenia i przekwalifikowania, a także poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy.

Działania

(a) Poprawa poziomu umiejętności czytania i pisania dorosłych o połowę do roku 2015,

szczególnie wśród kobiet, i równego dostępu do edukacji podstawowej i kształcenia

ustawicznego dla wszystkich dorosłych;

(b) Promowanie szkoleń z zakresu czytania, liczenia i umiejętności technologicznych dla

osób starszych i starzejącej się siły roboczej, w tym specjalistycznych szkoleń

komputerowych dla starszych osób niepełnosprawnych;

(c) Wdrażanie polityk promujących dostęp do szkolenia i przekwalifikowania starszych

pracowników i zachęcanie ich do dalszego korzystania z nabytej wiedzy i umiejętności po

przejściu na emeryturę;

(d) Zapewnienie, że korzyści z nowych technologii, zwłaszcza technologii informacyjnych i

komunikacyjnych, są dostępne dla wszystkich, biorąc pod uwagę potrzeby starszych

kobiet;

(e) Rozwijanie i upowszechnianie informacji przyjaznych dla użytkownika, aby pomóc

osobom starszym skutecznie reagować na potrzeby technologiczne w codziennym życiu;

(f) Zachęcanie do projektowania technologii komputerowych oraz materiałów drukowanych i

audio, które uwzględniają zmiany w możliwościach fizycznych i wzrokowych u osób

starszych;

(g) Wpieranie dalszych badań w celu lepszego określenia relacji między kształceniem a

wydajnością pracy, tak aby jasno wykazać zarówno pracodawcom jak i pracownikom

korzyści płynące z kształcenia ustawicznego i edukacji osób starszych;

A/CONF.1979

20

(h) Podnoszenie świadomości pracodawców i organizacji pracowników w odniesieniu do

wartości przekwalifikowania starszych pracowników, w szczególności kobiet.

Cel 2: Pełne wykorzystanie potencjału i wiedzy osób w każdym wieku, z uwzględnieniem korzyści doświadczenia zwiększającego się wraz z wiekiem.

Działania

(a) Rozważenie środków w celu pełnego wykorzystania potencjału i doświadczenia osób

starszych w edukacji;

(b) Zapewnienie możliwości w ramach programów edukacyjnych w celu wymiany wiedzy i

doświadczeń między pokoleniami, w tym wykorzystania nowych technologii;

(c) Umożliwienie osobom starszym pełnienia roli mentorów, mediatorów i doradców;

(d) Promowanie i wspieranie tradycyjnych i nietradycyjnych wielopokoleniowych wspólnych

działań pomocowych z uwzględnieniem perspektywy płci w rodzinie, sąsiedztwie i

społeczności;

(e) Zachęcanie starszych wolontariuszy do oferowania swoje umiejętności we wszystkich

dziedzinach działalności, w szczególności w zakresie technologii informacyjnych;

Promowanie wykorzystania wiedzy społecznej, kulturalnej i edukacyjnej i potencjału osób starszych.

Kwestia 5: Solidarność międzypokoleniowa

37. Solidarność pokoleń na wszystkich poziomach - w rodzinie, społecznościach i narodach -

jest podstawą do osiągnięcia społeczeństwa otwartego na wszystkie grupy wiekowe.

Solidarność jest również głównym warunkiem spójności społecznej i podstawą formalnego

dobrostanu publicznego i nieformalnych systemów opieki. Zmiany demograficzne,

okoliczności społeczne i ekonomiczne wymagają dostosowania kwestii emerytalnych,

ubezpieczenia socjalnego, zdrowotnego i długoterminowych systemów opieki dla

podtrzymania wzrostu gospodarczego i rozwoju oraz w celu zapewnienia odpowiedniego i

skutecznego utrzymania dochodów i świadczenia usług.

38. Na poziomie rodziny i społeczności, więzi międzypokoleniowe mogą być cenne dla

każdego. Mimo mobilności geograficznej i innych presji współczesnego życia, które u

trzymują ludzi z dala od siebie, zdecydowana większość ludzi we wszystkich kulturach

utrzymuje bliskie stosunki z rodziną przez całe życie. Relacje te działają w obu kierunkach,

osoby starsze często zapewniają znaczący wkład, zarówno finansowy, jak i, co najważniejsze,

w edukację i opiekę nad wnukami i krewnymi. Wszystkie sektory społeczeństwa, w tym rządy,

powinny dążyć do wzmocnienia tych więzi. Niemniej jednak ważne jest, aby uznać, że życie z

młodszym pokoleniem nie zawsze jest korzystnym czy najlepszym rozwiązaniem dla osób

starszych.

Cel 1: Wzmocnienie solidarności poprzez równość i wzajemność między pokoleniami.

Działania

(a) Promowanie zrozumienia procesu starzenia się poprzez edukację społeczną jako kwestię

dotyczącą całego społeczeństwa;

(b) Rozważenie przeglądu istniejących polityk w celu zapewnienia, że wspierają solidarność

między pokoleniami i tym samym promują spójność społeczną;

A/CONF.1979

21

(c) Opracowanie inicjatyw mających na celu promowanie wzajemnej, wydajnej wymiany

między pokoleniami, koncentrując się na starszych osobach jako zasobach społecznych;

(d) Maksymalizacja możliwości utrzymania i poprawy stosunków międzypokoleniowych w

społecznościach lokalnych, m.in. poprzez ułatwienie spotkań dla wszystkich grup

wiekowych i unikanie segregacji pokoleń;

(e) Rozpatrzenie konieczności zajęcia się szczególną sytuacją pokolenia ludzi, którzy muszą

opiekować się jednocześnie swoimi rodzicami, dziećmi i wnukami;

(f) Promowanie i wzmacnianie solidarności między pokoleniami i wzajemnego wsparcia jako

kluczowego elementu rozwoju społecznego;

(g) Inicjowanie badań nad zaletami i wadami różnych warunków życia dla osób starszych, w

tym wspólnego mieszkania z rodziną i niezależnego życia w różnych kulturach i

środowiskach.

Kwestia 6: Zwalczanie ubóstwa

39. Walka z ubóstwem wśród osób starszych jest podstawowym celem międzynarodowego

planu działania w kwestii starzenia się społeczeństw. Chociaż globalna uwaga ostatnio

koncentruje się bardziej aktywnie na celach i politykach związanych ze zwalczaniem ubóstwa,

osoby starsze w wielu krajach nadal są wyłączone z tych polityk i programów. Tam gdzie bieda

ma charakter endemiczny, osoby, które przeżywają całe życie w ubóstwie często na starość

żyją w jeszcze większej biedzie.

40. W przypadku kobiet, instytucjonalne uprzedzenia w systemach ochrony socjalnej, w

szczególności na podstawie nieprzerwanej historii pracy, przyczyniają się do dalszej

feminizacji ubóstwa. Nierówności i różnice pomiędzy płciami w podziale władzy

ekonomicznej, nierówna dystrybucja pracy bez wynagrodzenia między kobietami a

mężczyznami, brak technologicznego i finansowego wsparcia dla przedsiębiorczych kobiet,

nierówny dostęp do kapitału i kontrola nad nim, w szczególności jeśli chodzi o ziemię i kredyty

oraz dostęp do rynków zbytu, jak również wszelkie szkodliwe praktyki wynikające z tradycji i

zwyczajów, przyczyniły się do zahamowania rozwoju ekonomicznego kobiet i pogłębiają

feminizację ubóstwa. W wielu społeczeństwach gospodarstwa domowe prowadzone przez

kobiety, w tym rozwiedzione, w separacji, niezamężne i wdowy, są szczególnie zagrożone

ubóstwem. Konieczne jest zastosowanie specjalnych środków ochrony socjalnej do

feminizacji ubóstwa, zwłaszcza wśród starszych kobiet.

41. Starsze osoby niepełnosprawne są również bardziej narażone na ubóstwo niż pełnosprawne

osoby starsze, częściowo z powodu dyskryminacji w miejscu pracy, w tym dyskryminacji przez

pracodawców, oraz braku udogodnień w miejscu pracy.

Cel 1: Ograniczenie ubóstwa wśród osób starszych. Działania

(a) Zmniejszenia liczby osób żyjących w skrajnym ubóstwie o połowę do 2015 r.;

(b) Włączanie osób starszych w polityki i programy mające na celu zmniejszenie ubóstwa;

(c) Promowanie równego dostępu dla osób starszych do zatrudnienia i możliwości

uzyskiwania dochodów, kredytów, rynków i zasobów;

(d) Zapewnienie, że szczególne potrzeby starszych kobiet, najstarszych osób, starszych osób

niepełnosprawnych i osób mieszkających samotnie, są szczególnie uwzględniane w

strategiach i programach zwalczania ubóstwa;

A/CONF.1979

22

(e) Opracowanie, w stosownych przypadkach i na wszystkich właściwych poziomach,

odpowiednich wskaźników biedy w odniesieniu do wieku i płci, jako podstawowych

środków w celu zidentyfikowania potrzeb ubogich starszych kobiet i zachęcanie do

korzystania z istniejących wskaźników ubóstwa tak, by dokonać przeglądu zgodnie z

grupą wiekową i płcią;

(f) Wspieranie innowacyjnych programów motywowania osób starszych, zwłaszcza kobiet,

w celu zwiększenia ich wkładu i korzyści z wysiłków na rzecz likwidacji ubóstwa;

(g) Wzmocnienie współpracy międzynarodowej dla wspierania krajowych wysiłków na rzecz

likwidacji ubóstwa, zgodnie z celami uzgodnionymi na szczeblu międzynarodowym, w

celu osiągnięcia trwałego rozwoju społecznego i ekonomicznego wsparcia dla osób

starszych;

(h) Wzmocnienie potencjału krajów rozwijających się do usunięcia przeszkód, które

utrudniają ich udział w coraz bardziej zglobalizowanej gospodarce, w celu wsparcia ich w

wysiłkach zmierzających do likwidacji ubóstwa, zwłaszcza wśród osób starszych.

Kwestia 7: Zabezpieczenie dochodów, ochrona socjalna/zabezpieczenie socjalne i zapobieganie ubóstwu

42. Zabezpieczenie dochodów i środki ochrony socjalnej/zabezpieczenia socjalnego,

niezależnie od czy w formie składek czy nie, obejmują nieformalne i ustrukturyzowane

systemy. Są one częścią podstaw dla dobrobytu gospodarczego i spójności społecznej.

43. Globalizacja, programy dostosowania strukturalnego, ograniczenia fiskalne i zwiększająca

się populacja starszych osób, często są postrzegane jako wywieranie presji na formalne

systemy opieki socjalnej. Zrównoważone zapewnienie odpowiedniego zabezpieczenia

dochodów ma ogromne znaczenie. W krajach rozwijających się o ograniczonym zakresie

formalnych systemów ochrony socjalnej, populacje są wrażliwe na wstrząsy rynkowe i

indywidualne nieszczęścia, które wymagają nieformalnego wsparcia rodziny. W krajach o

gospodarkach w okresie transformacji, przemiany gospodarcze zubożyły całe segmenty

społeczeństwa, w szczególności osoby starsze i wiele rodzin z dziećmi. Jeżeli występowała

hiperinflacja, świadczenia emerytalne i ubezpieczenie rentowe, zasiłki zdrowotne i

oszczędności stały się niemal bezwartościowe.

44. Konieczne jest wprowadzenie odpowiednich środków zabezpieczenia socjalnego w

odniesieniu do feminizacji ubóstwa, zwłaszcza wśród starszych kobiet.

Cel 1: Promocja programów umożliwiających wszystkim pracownikom uzyskanie podstawowej ochrony socjalnej, włączając w stosownych przypadkach, emerytury, ubezpieczenia rentowe i zasiłki zdrowotne.

Działania

(a) Opracowanie i wdrożenie polityk mających na celu zagwarantowanie, że wszystkie osoby

mają odpowiednie zabezpieczenie ekonomiczne i socjalne na starość;

(b) Dążenie do zapewnienia równości płci w dziedzinie ochrony socjalnej/systemów

zabezpieczenia socjalnego;

(c) Zapewnienie, w stosownych przypadkach, że ochrona socjalna/systemy zabezpieczenia

socjalnego obejmują coraz większą część formalnej i nieformalnej populacji aktywnej

zawodowo;

A/CONF.1979

23

(d) Rozważenie innowacyjnych programów zabezpieczenia socjalnego dla osób pracujących

w sektorze nieformalnym;

(e) Wprowadzenie programów wspierania zatrudnienia starszych osób o niskich

kwalifikacjach, dających dostęp do ochrony socjalnej/systemów zabezpieczenia

socjalnego;

(f) Dążenie do zapewnienia integralności, stabilności, wypłacalności i przejrzystości

systemów emerytalnych, oraz, w stosownych przypadkach, ubezpieczeń rentowych;

(g) Ustanowienie ram prawnych dla prywatnych i dodatkowych emerytur oraz, w stosownych

przypadkach, ubezpieczeń rentowych;

(h) Zapewnienie doradztwa dla osób starszych w zakresie wszystkich dziedzin ochrony

socjalnej/zabezpieczenia socjalnego.

Cel 2: Wystarczający dochód minimalny dla osób starszych, zwrócenie szczególnej uwagi na społecznie i ekonomicznie de faworyzowane grupy.

Działania

(a) Rozważenie ustanowienia, w stosownych przypadkach, nieskładkowego systemu

emerytalnego i rentowego;

(b) Organizowanie, w trybie pilnym, jeśli nie istnieją, systemów ochrony

socjalnej/zabezpieczenia socjalnego, aby zapewnić minimalny dochód dla osób starszych

bez innych środków utrzymania, z których większość to kobiety, w szczególności

żyjących samotnie i bardziej narażonych na ubóstwo;

(c) Uwzględnianie poziomu życia osób starszych przy przeprowadzaniu reform systemów

emerytalnych i rentowych;

(d) Podejmowanie kroków w celu przeciwdziałania skutkom hiperinflacji w odniesieniu do

emerytur, rent oraz oszczędności;

(e) Zaproszenie organizacji międzynarodowych, w szczególności międzynarodowych

instytucji finansowych, zgodnie z ich mandatami, do udzielenia pomocy krajom

rozwijającym się oraz wszystkim krajom potrzebującym pomocy przy wdrażaniu

podstawowych systemów zabezpieczenia socjalnego, w szczególności dla osób starszych.

Wydanie 8: Sytuacje krytyczne

45. W sytuacjach krytycznych, takich jak klęski żywiołowe i inne sytuacje wymagające

pomocy humanitarnej, osoby starsze są szczególnie wrażliwe, ponieważ mogą być

odizolowane od rodziny i przyjaciół i nie być w stanie znaleźć pożywienia i schronienia. Mogą

także zostać przydzielone do pełnienia podstawowych obowiązków opiekunów. Rządy i

organizacje humanitarne powinny uwzględnić, że starsze osoby mogą wnieść pozytywny

wkład w radzenie sobie z sytuacjami krytycznymi w promowaniu rehabilitacji i odbudowy.

Cel 1: Równy dostęp osób starszych do pożywienia, schronienia i opieki medycznej oraz innych usług podczas klęsk żywiołowych i innych sytuacji wymagających pomocy humanitarnej.

Działania

(a) Podejmowanie konkretnych środków w celu ochrony i pomocy osobom starszym w

sytuacjach konfliktu zbrojnego i okupacji, w tym poprzez zapewnienie usług

rehabilitacyjnych;

A/CONF.1979

24

(b) Wezwanie rządów do ochrony, pomocy i zapewnienia pomocy humanitarnej dla starszych

osób podczas przesiedlenia zgodnie z rezolucjami Zgromadzenia Ogólnego;

(c) Zlokalizowanie i identyfikacja osób starszych w czasie sytuacji krytycznej oraz

zapewnienie włączenia ich uwag do sprawozdań na temat oceny potrzeb;

(d) Zwiększenie świadomości wśród pracowników agencji humanitarnych na temat

fizycznych i zdrowotnych problemów dotyczących osób starszych oraz sposobów

dostosowania podstawowych potrzeb do ich wymagań;

(e) Zapewnienie dostępu do odpowiednich usług dla starszych osób oraz uwzględnienie ich

opinii w planowaniu i dostarczaniu tych usług;

(f) Uwzględnienie, że starsi uchodźcy z różnych kultur żyjący w nowym i nieznanym

otoczeniu często potrzebują sieci społecznych oraz dodatkowego wsparcia, oraz

zapewnienie im fizycznego dostępu do tych usług;

(g) Uwzględnienie wyraźnego odniesienia do, i zaprojektowanie krajowych wytycznych

dotyczących pomocy osobom starszym w planach reagowania w przypadku katastrof, w

tym przygotowanie do klęsk, szkolenia dla pracowników humanitarnych i dostępność

usług i dóbr;

(h) Pomoc osobom starszym w przywracaniu więzi społecznych i rodzinnych i w radzeniu

sobie ze stresem pourazowym;

(i) W następstwie katastrofy, wprowadzanie mechanizmów zapobiegających

wykorzystywaniu finansowemu osób starszych przez nieuczciwych oportunistów;

(j) Podniesienie świadomości i ochrona starszych osób przed przemocą fizyczną i

psychiczną, wykorzystywaniem seksualnym i finansowym w sytuacjach krytycznych,

zwracanie szczególnej uwagi na zagrożenia, z jakimi borykają się kobiety;

(k) Zachęcanie do bardziej ukierunkowanego włączenia starszych uchodźców we wszystkie

aspekty planowania i wdrażania programów, między innymi, przez pomaganie osobom

aktywnym w osiąganiu samowystarczalności i promowanie inicjatyw w zakresie poprawy

opieki środowiskowej dla bardzo starych osób;

(l) Zacieśnianie współpracy międzynarodowej, w tym dzielenie obciążeń i koordynację

pomocy humanitarnej dla krajów dotkniętych przez klęski żywiołowe i inne sytuacje

wymagające pomocy humanitarnej oraz po zakończeniu konfliktu w sposób wspierający

odbudowę i długofalowy rozwój.

Cel 2: Rozszerzony wkład osób starszych w przywrócenie i odbudowę społeczności po ustaniu sytuacji krytycznych.

Działania

(a) Włączanie osób starszych w programy pomocowe i rehabilitacyjne, w tym poprzez

identyfikację i pomoc zagrożonym osobom starszym;

(b) Rozpoznawanie potencjału starszych osób do pełnienia roli liderów w rodzinie i

społeczności w zakresie edukacji, komunikacji i rozwiązywania konfliktów;

(c) Pomoc osobom starszym w przywróceniu samowystarczalności ekonomicznej poprzez

projekty rehabilitacji, w tym generowania dochodu, programy edukacyjne i działania

zawodowe, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb kobiet starszych;

A/CONF.1979

25

(d) Udzielanie porad prawnych i informacji osobom starszym w sytuacji wysiedlenia i

wywłaszczenia gruntów i innych aktywów wytwórczych i osobistych;

(e) Uwzględnienie sytuacji starszych osób w humanitarnych programach i pakietach

pomocowych realizowanych w sytuacjach klęsk żywiołowych i innych sytuacjach

wymagających pomocy humanitarnej;

(f) Dzielenie się i stosowanie, w stosownych przypadkach, wniosków wyciągniętych z

praktyk, które z powodzeniem wykorzystywały wkład osób starszych w następstwie

katastrofy.

B. Kierunek priorytetowy II: Zdrowie i dobrostan w starszym wieku

46. Dobry stan zdrowia jest istotnym indywidualnym atutem. Podobnie, wysoki ogólny

poziom zdrowia populacji jest istotny dla wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczeństw.

Pełne korzyści wynikające ze starzenia się w dobrym zdrowiu nie są jeszcze udziałem

wszystkich ludzi, czego dowodem jest fakt, że całe kraje, zwłaszcza kraje rozwijające się, oraz

niektóre grupy ludności, nadal mają wysokie wskaźniki zachorowalności i śmiertelności w

każdej grupie wiekowej.

47. Osoby starsze mają pełne prawo do dostępu do opieki profilaktycznej i leczniczej, w tym

rehabilitacji i opieki ginekologicznej. Pełny dostęp dla osób starszych do opieki zdrowotnej,

obejmującej zapobieganie chorobom, polega na uwzględnieniu, że działania mające na celu

promocję zdrowia i zapobieganie chorobom przez całe życie muszą skupić się na utrzymaniu

niezależności, zapobieganiu i opóźnieniu chorób i leczeniu niepełnosprawności, jak również na

poprawie jakości życia niepełnosprawnych osób starszych. Opieka zdrowotna i usługi muszą

obejmować niezbędne szkolenia personelu i wyposażenie spełniające specjalne potrzeby osób

starszych.

48. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje zdrowie jako stan pełnego komfortu fizycznego,

psychicznego i dobrostanu społecznego, a nie tylko jako brak chorób i zniedołężnienia.

Przeżycie starości w dobrym zdrowiu i pomyślności wymaga indywidualnych wysiłków przez

całe życie oraz środowiska, w którym takie wysiłki mogą odnieść sukces. Odpowiedzialnością

jednostek jest utrzymanie zdrowego stylu życia; obowiązkiem rządu jest stworzenie

warunków, które umożliwią promowanie zdrowia i dobrostanu w starszym wieku. Ze

względów humanitarnych i ekonomicznych, konieczne jest zapewnienie osobom starszym

takiego samego dostępu do profilaktycznej i leczniczej opieki i rehabilitacji, jak innym grupom.

Jednocześnie, dostępny muszą być usługi zdrowotne dostosowane do konkretnych potrzeb

populacji osób starszych, z uwzględnieniem wprowadzenia geriatrii do odpowiednich

programów nauczania uniwersyteckiego i systemów opieki zdrowotnej, w stosownych

przypadkach. Oprócz rządów, istnieją inne ważne podmioty, w szczególności organizacje

pozarządowe i rodziny, które zapewniają wsparcie w utrzymaniu zdrowego stylu życia i blisko

współpracują z rządami w tworzeniu środowiska wsparcia.

49. Zmiany epidemiologiczne widoczne są obecnie we wszystkich regionach świata i wskazują

na dominację chorób przewlekłych i zwyrodnieniowych i zmniejszenie liczby zachorowań na

choroby zakaźne i pasożytnicze. Wiele krajów rozwijających się i krajów o gospodarkach w

okresie przejściowym musi sprostać podwójnemu ciężarowi walki z pojawiającymi się

A/CONF.1979

26

chorobami zakaźnymi, takimi jak HIV/AIDS, gruźlicą i malarią, równolegle z zagrożeniem

chorobami niezakaźnymi.

50. Rosnące zapotrzebowanie na opiekę i leczenie starzejącego się społeczeństwa wymaga

odpowiednich polityk. Brak takich polityk może spowodować znaczny wzrost kosztów.

Polityki, które promują zdrowie przez całe życie, w tym zapobieganie chorobom, technologie

wspomagające, rehabilitację, opiekę psychiatryczną, zdrowy tryb życia i wspierające

środowiska, mogą obniżyć poziom niepełnosprawności związany z podeszłym wiekiem i

skutkować oszczędnościami budżetowymi.

Problem 1: Promocja zdrowia i dobrostanu przez całe życie

51. Promocja zdrowia zachęca osoby do monitorowania i poprawy własnego zdrowia.

Podstawowe strategie promocji zdrowia zostały określone w Karcie Promocji Zdrowia (1986)

przyjętej w Ottawie. 7 Cele wydłużenia okresu w którym można się cieszyć dobrym zdrowiem,

poprawy jakości życia, zmniejszenia śmiertelności i zachorowalności oraz wzrostu średniej

długości życia zostały ustanowione na Międzynarodowej Konferencji w sprawie Ludności i

Rozwoju (1994). 8 Cele te mogą zostać łatwiej osiągnięte poprzez realizację działań

zalecanych przez Światową Organizację Zdrowia w celu poprawy zdrowia publicznego i

dostępu do odpowiedniej opieki zdrowotnej.

52. Działania z zakresu promocji zdrowia i równego dostępu osób starszych do opieki

zdrowotnej i usług, które obejmują zapobieganie chorobom przez całe życie stanowią podstawę

dla starzenia się w dobrym zdrowiu. Perspektywa całego życia polega na uznaniu, że działania

z zakresu promocji zdrowia i zapobiegania chorobom powinny skupić się na utrzymywaniu

niezależności, zapobieganiu i opóźnieniu występowania chorób i niepełnosprawności oraz

zapewnieniu leczenia, jak również na poprawie funkcjonowania i jakości życia

niepełnosprawnych osób starszych.

53. Utrzymanie i polepszanie stanu zdrowia wymaga więcej konkretnych działań mających

wpływ na zdrowie jednostek. Na kwestie zdrowia silny wpływ ma środowisko,

uwarunkowania gospodarcze i społeczne, w tym środowisko fizyczne, geograficzne,

wykształcenie, zawód, dochód, status społeczny, wsparcie społeczne, uwarunkowania

kulturowe i płeć. Poprawa sytuacji ekonomicznej i społecznej osób starszych spowoduje

również poprawę ich zdrowia. Pomimo usprawnienia procesu legislacyjnego i świadczenia

usług, równe szanse dla kobiet w ciągu całego życia nadal nie są realizowane w wielu

dziedzinach. Dla kobiet, pracowanie na dobrostan w starszym wieku jest szczególnie ważne,

gdyż napotykają one w ciągu całego życia przeszkody, które mają skumulowany wpływ na ich

dobrostan społeczny, ekonomiczny, fizyczny i psychiczny w późniejszych latach.

54. Dzieci i osoby starsze są bardziej podatne na różnego rodzaju zanieczyszczenia środowiska

niż osoby w wieku produkcyjnym i są bardziej narażone na wpływ nawet najniższych

poziomów zanieczyszczeń. Choroby spowodowane zanieczyszczeniem środowiska

zmniejszają produktywności i wpływają na jakość życia osób w ich wieku. Niedożywienie i złe

7 WHO/HPR/HEP/9 5.1.

8 Report of the International Conference on Population and Development, Kair, 5-13 września 1994 r.

(publikacja ONZ, nr E.95.XIII.18), rozdz. I, rezolucja 1, załącznik.

A/CONF.1979

27

odżywianie też narażają starsze osoby na duże ryzyko i mogą niekorzystnie wpłynąć na ich

zdrowie i witalność. Główne przyczyny chorób, inwalidztwa i umieralności osób starszych

mogą być złagodzone poprzez promocję zdrowia i zapobiegania chorobom, która koncentruje

się między innymi, na tematach żywienia, aktywności fizycznej i zaprzestania palenia tytoniu.

Cel 1: Zmniejszenie skumulowanych skutków czynników zwiększających ryzyko chorób i w konsekwencji potencjalnej zależności w starszym wieku.

Działania

(a) Nadanie priorytetu politykom zwalczania ubóstwa, między innymi, w celu poprawy stanu

zdrowia osób starszych, zwłaszcza ubogich i zepchniętych na margines;

(b) Zapewnianie, w stosownych przypadkach, warunków, które umożliwiają rodzinom i

wspólnotom zapewnienie opieki i ochrony osób w ich wieku;

(c) Wyznaczenie celów, zwłaszcza celów związanych z płcią, w celu poprawy stanu zdrowia

osób starszych i zmniejszenia stopnia niepełnosprawności i śmiertelności;

(d) Określenie i podjęcie kwestii głównych czynników środowiskowych i

społeczno-ekonomicznych, które przyczyniają się do występowania chorób i

niepełnosprawności w późniejszym życiu;

(e) Koncentracja na głównych zagrożeniach wynikających z niezdrowej diety, braku

aktywności fizycznej i z innych niezdrowych zachowań, takich jak nadużywanie tytoniu i

alkoholu, w promocji zdrowia, edukacji zdrowotnej, profilaktycznych działaniach i

kampaniach informacyjnych;

(f) Podejmowanie kompleksowych działań na rzecz zapobiegania nadużywaniu alkoholu,

zmniejszenia używania wyrobów tytoniowych i przymusowego narażania na dym

tytoniowy w ramach promowania zaprzestania używania tytoniu w każdym wieku;

(g) Wdrożenie środków prawnych i administracyjnych oraz organizowanie informacji

publicznej i promocji zdrowia, w tym kampanie na rzecz zmniejszenia narażenia na

działanie substancji zanieczyszczających środowisko;

(h) Promowanie bezpiecznego stosowania wszystkich leków i zminimalizowanie

nadużywania leków na receptę za pomocą środków regulacyjnych i edukacja z udziałem

przemysłu i sektorów zaangażowanych.

Cel 2: Rozwój polityk w celu zapobiegania złemu stanowi zdrowia wśród osób starszych.

Działania

(a) Zaprojektowanie wczesnych interwencji w celu zapobiegania lub opóźniania

występowania chorób i niepełnosprawności;

(b) Promowanie programów szczepień dla dorosłych jako środka zapobiegawczego;

(c) Zapewnienie profilaktyki i programów kontrolnych dostępnych dla osób starszych;

(d) Zapewnienie szkoleń i zachęt dla służby zdrowia i pomocy społecznej oraz pracowników

opieki w zakresie doradztwa dla starzejących się osób w odniesieniu do zdrowego stylu

życia i samoopieki;

(e) Zwrócenie uwagi na niebezpieczeństwa wynikające z izolacji społecznej i chorób

psychicznych i zmniejszenie ryzyka, jakie stanowią dla zdrowia osób starszych poprzez

wspieranie wspólnot i grup wzajemnej pomocy, w tym grup rówieśniczych oraz poprzez

ułatwianie aktywnego uczestnictwa osób starszych w wolontariacie;

A/CONF.1979

28

(f) Promowanie obywatelskiego i kulturowego uczestnictwa osób starszych jako strategii

zwalczania izolacji społecznej i wzmacniania samooceny.

(g) Rygorystyczne wdrażanie i wzmacnianie, w stosownych przypadkach, krajowych i

międzynarodowych norm bezpieczeństwa mających na celu zapobieganie urazom w

każdym wieku;

(h) Zapobieganie przypadkowym urazom poprzez rozwijanie lepszego zrozumienia ich

przyczyn i podjęcie środków w celu ochrony pieszych, wdrażanie programów

zabezpieczania przed upadkiem, minimalizowanie zagrożeń, w tym zagrożenia

pożarowego w domu i doradztwo w zakresie bezpieczeństwa;

(i) Opracowanie wskaźników statystycznych na wszystkich poziomach o występowaniu

chorób u starszych osób, w celu prowadzenia polityki mającej na celu zapobieganie

dalszym zachorowaniom w tej grupie wiekowej;

(j) Zachęcanie starszych osób do utrzymania lub przyjęcia aktywnego i zdrowego stylu życia

i do aktywności fizycznej w tym sportu.

Cel 3: Dostęp do żywności i odpowiedniego żywienia dla osób starszych.

Działania

(a) Promowanie równego dostępu do czystej wody i bezpiecznej żywności dla osób starszych;

(b) Osiągnięcie bezpieczeństwa żywnościowego poprzez zapewnienie dostaw bezpiecznej i

odżywczej żywności, zarówno na szczeblu krajowym i międzynarodowym. W związku z

tym zapewnienie, że żywność i lekarstwa nie będą używane jako narzędzia nacisku

politycznego;

(c) Promowanie zdrowego i odpowiedniego odżywiania od dzieciństwa, ze szczególnym

uwzględnieniem zapewnienia, że szczególne potrzeby żywieniowe kobiet i mężczyzn w

całym cyklu życia zostaną spełnione;

(d) Zachęcanie do zrównoważonej diety aby zapewnić odpowiednią energię i zapobiegać

niedoborom makro- i mikroskładników pokarmowych, najlepiej na bazie lokalnych

produktów spożywczych poprzez, między innymi, opracowanie narodowych celów

żywieniowych;

(e) Zwrócenie szczególnej uwagi na niedobory żywieniowe i związane z nimi choroby

podczas projektowania i wdrażania promocji zdrowia i programów profilaktycznych dla

osób starszych;

(f) Edukowanie osób starszych i opinii publicznej, w tym nieformalnych opiekunów, na temat

szczególnych potrzeb żywieniowych osób starszych, w tym odpowiedniego spożycia

wody, kalorii, białka, witamin i minerałów;

(g) Promowanie niedrogich usług stomatologicznych w celu zapobiegania i leczenia

problemów, które mogą utrudniać jedzenie i być przyczyną niedożywienia;

(h) Uwzględnienie specyficznych potrzeb żywieniowych osób starszych w programach

szkoleniowych dla pracowników opieki zdrowotnej i innych profesjonalistów;

(i) Zapewnienie właściwego i odpowiedniego żywienia dla starszych osób w szpitalach i

innych placówkach opieki.

Kwestia 2: Powszechny i równy dostęp do służby zdrowia

A/CONF.1979

29

55. Inwestowanie w ochronę zdrowia i rehabilitację osób starszych wydłuża okres ich

zdrowego i aktywnego życia. Ostatecznym celem jest ciągłość opieki, od promocji zdrowia i

zapobiegania chorobom do świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej, leczenia ostrych

przypadków, rehabilitacji, opieki środowiskowej dla osób z przewlekłymi problemami

zdrowotnymi, rehabilitacji fizycznej i psychicznej osób starszych, w tym starszych osób

niepełnosprawnych i paliatywnej opieki dla starszych osób cierpiących na bolesne lub

nieuleczalne choroby. Skuteczna opieka nad osobami starszymi musi obejmować czynniki

fizyczne, psychiczne, społeczne, duchowe i środowiskowe.

56. Podstawowa opieka zdrowotna jest niezbędną opieką zdrowotną opartą na praktycznych,

naukowych i społecznie akceptowalnych metodach i technologiach, dostępna powszechnie dla

społeczeństwa po kosztach na jakie wspólnota i państwo mogą sobie pozwolić utrzymując ją na

każdym etapie rozwoju, w duchu samodzielności i samostanowienia. Osoby starsze mogą

doświadczyć finansowych, fizycznych, psychologicznych i prawnych barier w dostępie do

służby zdrowia. Mogą one również spotkać się z dyskryminacją ze względu na wiek i

niepełnosprawność w zakresie świadczenia usług, ponieważ ich leczenie może być postrzegana

jako mające mniejszą wartość niż leczenie osób młodszych.

57. Zdajemy sobie sprawę z powagi problemów zdrowia publicznego dotykających wiele

rozwijających się krajów oraz tych najmniej rozwiniętych, zwłaszcza problemów

wynikających z HIV/AIDS, gruźlicy, malarii i innych chorób. Podkreślamy potrzebę

Porozumienia Światowej Organizacji Handlu w sprawie uwzględnienia handlowych aspektów

praw własności intelektualnej w szerszych działaniach krajowych i międzynarodowych

mających na celu rozwiązanie tych problemów.

58. Ochrona własności intelektualnej ma znaczenie dla rozwoju nowych leków. Uznajemy

także obawy dotyczące jej wpływu na ceny leków. Zgadzamy się, że Porozumienie w sprawie

Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej nie powinno uniemożliwiać państwom

członkowskim podejmowania działań na rzecz ochrony zdrowia publicznego. Zatem,

podtrzymując nasze zobowiązanie w ramach Porozumienia, stwierdzamy, że może ono i

powinno być interpretowane i wdrażane w sposób, który wspierałby prawa rządów do ochrony

zdrowia publicznego i, w szczególności do promowania dostępu do leków dla wszystkich.

59. Główną odpowiedzialnością rządów jest określenie i monitorowanie standardów opieki

zdrowotnej, jak również zapewnienie opieki zdrowotnej dla wszystkich grup wiekowych.

Partnerstwa między rządami, społeczeństwem obywatelskim, w tym organizacjami

pozarządowymi i społecznościami lokalnymi i sektora prywatnego, stanowią cenny wkład w

usługi i opiekę dla osób starszych. Istotne jest jednak, aby uwzględnić, że usługi świadczone

przez rodziny i wspólnoty nie mogą być substytutem dla skutecznego systemu opieki

zdrowotnej.

Cel 1: Wyeliminowanie społecznych i ekonomicznych nierówności ze względu na wiek, płeć lub jakikolwiek inny powód, w tym bariery językowe, w celu zapewnienia, że starsze osoby mają powszechny i równy dostęp do opieki zdrowotnej.

Działania

(a) Podjęcie kroków w celu zapewnienia równego rozdziału opieki zdrowotnej i zasobów

rehabilitacji dla osób starszych, w szczególności, zwiększenie dostępu do tych zasobów

A/CONF.1979

30

dla biednych starszych osób i promowanie ich dystrybucji na obszarach gdzie jest ona

niewystarczająca, takich jak obszary wiejskie i oddalone, w tym niedrogi dostęp do

niezbędnych leków i innych środków terapeutycznych;

(b) Promowanie równego dostępu do opieki dla biednych osób starszych, jak i dla tych, które

mieszkają na obszarach wiejskich lub oddalonych, między innymi, ograniczenie lub

zniesienie opłat, przepisy systemów ubezpieczeniowych i inne środki pomocy finansowej;

(c) Promowanie przystępnego cenowo dostępu do podstawowych lekarstw i innych środków

terapeutycznych;

(d) Edukowanie i ułatwienie osobom starszym efektywnego wykorzystania i wyboru usług

zdrowotnych i rehabilitacyjnych;

(e) Wdrożenie zobowiązań międzynarodowych w celu zapewnienia dostępu osobom

starszym do podstawowej opieki zdrowotnej bez dyskryminacji ze względu na wiek lub

inne przyczyny;

(f) Zwiększenie dostępu osób starszych do podstawowej opieki zdrowotnej i podjęcie kroków

w celu wyeliminowania dyskryminacji w opiece zdrowotnej ze względu na wiek i inne

przyczyny;

(g) Wykorzystanie technologii takich jak telemedycyna, jeśli są dostępne, oraz kształcenie na

odległość, w celu zmniejszenia ograniczeń geograficznych i logistycznych w dostępie do

opieki zdrowotnej na obszarach wiejskich.

Cel 2: Rozwój i wzmocnienie podstawowych usług opieki zdrowotnej w celu spełnienia potrzeb osób starszych oraz promowania ich włączenia w ten proces.

Działania

(a) Podjęcie kroków w celu zapewnienia powszechnego i równego dostępu do podstawowej

opieki zdrowotnej i stworzenie programów ochrony zdrowia dla osób starszych;

(b) Wspieranie społeczności lokalnych w świadczeniu pomocy zdrowotnej dla osób

starszych;

(c) Włączenie medycyny tradycyjnej do programów podstawowej opieki zdrowotnej w

stosownych przypadkach;

(d) Szkolenie podstawowe pracowników służby zdrowia i pracowników socjalnych w

zakresie gerontologii i geriatrii;

(e) Promowanie, na wszystkich poziomach, zawierania porozumień i stosowania zachęt do

mobilizowania komercyjnych przedsiębiorstw, zwłaszcza przedsiębiorstw

farmaceutycznych, do inwestowania w badania mające na celu znalezienie środków

zaradczych, które mogą być świadczone po przystępnych cenach w przypadku chorób,

które szczególnie dotykają osoby starsze w krajach rozwijających się i wezwanie

Światowej Organizacja Zdrowia do rozważenia możliwości zwiększenia partnerstwa

między sektorem publicznym i prywatnym w dziedzinie badań medycznych.

Cel 3: Rozwój ciągłej opieki zdrowotnej w celu zaspokojenia potrzeb osób starszych.

Działania

(a) Opracowanie mechanizmów regulacyjnych na odpowiednich poziomach w celu ustalenia

odpowiednich standardów opieki zdrowotnej i rehabilitacji osób starszych;

A/CONF.1979

31

(b) Wdrażanie strategii rozwoju społeczności, które określają podstawy dla systematycznej

oceny potrzeb w zakresie planowania, realizacji i oceny lokalnych programów

zdrowotnych. Podstawa powinna obejmować wkład osób starszych;

(c) Poprawa koordynacji podstawowej opieki zdrowotnej, opieki długoterminowej i

świadczeń socjalnych oraz innych usług socjalnych;

(d) Wspieranie świadczenia opieki paliatywnej9 oraz jej integracji w ramach kompleksowej

opieki zdrowotnej. Rozwijanie w tym celu standardów szkolenia i opieki paliatywnej8

i

zachęcanie do stosowania podejścia multidyscyplinarnego wszystkich dostawców usług

opieki paliatywnej;

(e) Promowanie utworzenia i koordynacji pełnego zakresu usług w ramach ciągłej opieki, w

tym profilaktyki i promocji, podstawowej opieki, opieki w nagłych przypadkach,

rehabilitacji, długoterminowej opieki i opieki paliatywnej,8 tak by zasoby mogły być

wdrażane elastycznie i sprostać zmieniającym się potrzebom zdrowotnym osób starszych;

(f) Rozwój wyspecjalizowanych usług gerontologicznych i poprawa koordynacji ich działań

w ramach podstawowej opieki zdrowotnej i usług opieki socjalnej.

Cel 4: Udział osób starszych w rozwoju i umacnianiu usług opieki podstawowej i długoterminowej.

Działania

(a) Uwzględnienie osób starszych w planowaniu, realizacji i ocenie programów opieki

socjalnej i zdrowotnej oraz programów rehabilitacyjnych;

(b) Zachęcanie dostawców usług zdrowotnych i socjalnych do pełnego włączenia osób

starszych w proces podejmowania decyzji dotyczących opieki nad nimi;

(c) Promowanie samoopieki u starszych osób i zmaksymalizowanie ich mocnych stron i

umiejętności w ramach opieki zdrowotnej i społecznej;

(d) Integracja potrzeb i postrzegania osób starszych w kształtowaniu polityki zdrowotnej.

Kwestia 3: Osoby starsze a HIV/AIDS

60. Rozpoznanie HIV/AIDS wśród osób starszych jest trudne, ponieważ objawy zakażenia

mogą być mylone z innymi zespołami niedoboru odporności, które występują u osób starszych.

Osoby starsze mogą być narażone na większe ryzyko zakażenia HIV tylko dlatego, że

zazwyczaj kampanie informacyjne nie są do nich adresowane, a tym samym nie mają wiedzy

jak chronić siebie przed zarażeniem.

Cel 1: Poprawa w ocenie wpływu HIV/AIDS na zdrowie osób starszych, zarówno zakażonych jak i ich opiekunów lub członków rodziny.

9 Opieka paliatywna, wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia, jest aktywną, wszechstronną i

całościową opieką nad pacjentami chorującymi na nieuleczalne, postępujące choroby w końcowym

okresie życia. Celem jej jest poprawienie jakości życia chorych i ich rodzin. Obejmuje ona zwalczanie

bólu trudnego do opanowania i innych objawów somatycznych, łagodzenie cierpień psychicznych,

duchowych i socjalnych oraz wspomaga rodziny chorych .

A/CONF.1979

32

Działania

(a) Zapewnienie i rozwinięcie kompilacji danych na temat HIV/AIDS w celu umożliwienia

oceny stopnia zakażenia HIV/AIDS u starszych osób;

(b) Zwrócenie szczególnej uwagi na starszych opiekunów pacjentów z HIV/AIDS, w tym

gromadzenie zarówno jakościowych jak i ilościowych danych dotyczących stanu zdrowia

i potrzeb starszych opiekunów.

Cel 2: Zapewnienie odpowiednich informacji, szkoleń na temat opieki, leczenia, opieki medycznej i pomocy socjalnej dla starszych osób żyjących z HIV/AIDS i ich opiekunów.

Działania

(a) Dostosowanie, w stosownych przypadkach, strategii w zakresie zdrowia publicznego i

strategii zapobiegawczych w celu uwzględnienia lokalnych epidemiologii. Informacje na

temat profilaktyki i zagrożeń związanych z HIV/AIDS dla wszystkich ludzi powinny

odpowiadać potrzebom osób starszych;

(b) Prowadzenie szkoleń dla starszych opiekunów, aby pomóc im w zapewnianiu skutecznej

opieki, przy jednoczesnej minimalizacji ewentualnego negatywnego wpływu na własne

zdrowie i dobrostan;

(c) Zapewnienie, że leczenie AIDS i strategie wsparcia uwzględniają potrzeby osób starszych

zarażonych HIV/AIDS.

Cel 3: Poprawa i uwzględnienie wkładu starszych osób w rozwój w ramach pełnienia roli opiekunów dla dzieci z chorobami przewlekłymi, w tym HIV/AIDS oraz roli rodziców zastępczych.

Działania

(a) Dokonanie oceny ekonomicznych skutków HIV/AIDS dla starszych osób, szczególnie

pełniących rolę opiekunów, jak uzgodniono w Deklaracji Zobowiązań w sprawie

HIV/AIDS; 10

(b) Przyjęcie polityki mającej na celu zapewnienie wsparcia, opieki zdrowotnej i kredytów

dla starszych opiekunów, aby pomóc im w zaspokajaniu potrzeb dzieci i wnuków, zgodnie

z postanowieniami Deklaracji Milenijnej; 11

(c) Współpraca pomiędzy agencjami rządowymi i organizacjami pozarządowymi na rzecz

dzieci, młodzieży i starszych osób w kwestiach związanych z HIV/AIDS;

(d) Zachęcanie do przeprowadzania badań, w celu lepszego zrozumienia i podkreślenia

znaczenia wkładu osób starszych w rozwój społeczny i gospodarczy we wszystkich

krajach, w szczególności w krajach poważnie dotkniętych problemem HIV/AIDS oraz

upowszechnianie ich wyników.

Kwestia 4: Szkolenia opiekunów i pracowników służby zdrowia

61. Istnieje pilna potrzeba zwiększenia szans edukacyjnych w dziedzinie geriatrii i gerontologii

dla wszystkich pracowników służby zdrowia, którzy pracują z osobami starszymi oraz

rozwijania programów edukacyjnych na temat zdrowia i starszych osób dla specjalistów w

10

Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego S-26/2, załącznik. 11

Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 55/2.

A/CONF.1979

33

sektorze usług socjalnych. Opiekuni nieformalni także potrzebują dostępu do informacji i

szkoleń na temat podstawowej opieki nad osobami starszymi.

Cel 1: Zapewnienie lepszej informacji i szkolenia pracowników służby zdrowia i para-profesjonalistów w zakresie potrzeb osób starszych.

Działania

(a) Inicjowanie i wspieranie programów edukacyjnych i szkoleniowych dla pracowników

służby zdrowia, opieki społecznej i nieformalnych opiekunów w zakresie opieki nad

osobami starszymi, w tym gerontologii i geriatrii, oraz wspieranie wszystkich krajów, w

szczególności krajów rozwijających się, w tych wysiłkach;

(b) Zapewnienie pracownikom opieki zdrowotnej i socjalnej programów kształcenia

ustawicznego, z myślą o zintegrowanym podejściu do zdrowia i dobrostanu starszych osób

i opieki nad nimi, a także społecznych i psychologicznych aspektów starzenia się;

(c) Poszerzanie oferty edukacyjnej dla profesjonalistów w zakresie gerontologii i geriatrii, w

tym za pośrednictwem specjalnych wysiłków zmierzających do zwiększenia rekrutacji

studentów na te kierunki.

Kwestia 5: Potrzeby osób starszych w zakresie zdrowia psychicznego

62. Na całym świecie problemy psychiczne są najczęstszą przyczyną niepełnosprawności i

obniżonej jakości życia. Problemy ze zdrowiem psychicznym nie są nieuniknionym rezultatem

starzenia się, ale można spodziewać się znacznego wzrostu liczby osób starszych z

zaburzeniami psychicznymi w miarę starzenie się społeczeństwa. Różne życiowe przypadki

często mogą prowadzić do szeregu zaburzeń psychicznych, które, jeśli nie zostaną właściwie

zdiagnozowane, mogą prowadzić do niewłaściwego leczenia lub braku leczenia i/lub

niepotrzebnej instytucjonalizacji.

63. Strategie radzenia sobie z takimi chorobami obejmują leki, wsparcie psychospołeczne,

poznawcze programy szkoleniowe, szkolenia dla opiekunów z rodziny i personelu oraz

konkretne struktury opieki szpitalnej.

Cel 1: Opracowanie kompleksowych usług w zakresie zdrowia psychicznego, począwszy od profilaktyki do wczesnej interwencji, świadczenie usług leczenia i zarządzania problemami zdrowia psychicznego u osób starszych.

Działania

(a) Opracowanie i wdrożenie krajowych i lokalnych strategii mających na celu poprawę

zapobiegania, szybkiego wykrywania i leczenia chorób psychicznych w podeszłym wieku,

w tym procedur diagnostycznych, odpowiednich leków, psychoterapii i edukacji dla

profesjonalistów i nieformalnych opiekunów;

(b) Opracowanie, w stosownych przypadkach, skutecznych strategii w celu zwiększenia

poziomu oceny jakości i diagnozowania choroby Alzheimera i zaburzeń pokrewnych na

wczesnym etapie. Badania nad tymi zaburzeniami powinny być prowadzone w ujęciu

multidyscyplinarnym, które spełnia potrzeby pacjentów, pracowników służby zdrowia i

opiekunów;

A/CONF.1979

34

(c) Realizacją programów pomocy dla osób z chorobą Alzheimera i chorobami psychicznymi,

umożliwiających im pozostanie w domu tak długo jak to możliwe i odpowiadanie na ich

potrzeby zdrowotne;

(d) Opracowanie programów wspierających samopomoc i zapewniających opiekę zastępczą

dla pacjentów, rodzin i innych opiekunów;

(e) Opracowanie psychospołecznych programów terapeutycznych w celu wspierania

reintegracji chorych zwolnionych ze szpitala;

(f) Opracowanie kompleksowej ciągłości usług we wspólnocie, aby uniknąć niepotrzebnej

instytucjonalizacji;

(g) Ustanowienie usług i udogodnień, które zapewniają bezpieczeństwo i leczenie, oraz

promowanie godności osobistej w celu zaspokojenia potrzeb osób starszych cierpiących

na zaburzenia psychiczne;

(h) Promowanie publicznej informacji na temat objawów, leczenia, następstw i rokowań w

odniesieniu do chorób psychicznych;

(i) Zapewnianie usług w zakresie zdrowia psychicznego dla osób starszych przebywających

w długoterminowych zakładach opieki;

(j) Zapewnienie ciągłych szkoleń dla pracowników służby zdrowia w zakresie wykrywania i

oceny wszelkich zaburzeń psychicznych i depresji.

Kwestia 6: Osoby starsze a niepełnosprawność

64. Częstość występowania niepełnosprawności wzrasta wraz z wiekiem. Starsze kobiety są

szczególnie narażone na niepełnosprawność w podeszłym wieku ze względu na, między

innymi, różnice między płciami w długości życia i podatność na choroby oraz nierówności

między płciami w ciągu całego życia.

65. Skutki niepełnosprawności zwykle są pogłębiane przez negatywne stereotypy na temat

osób niepełnosprawnych, które mogą powodować obniżone oczekiwania w odniesieniu do ich

możliwości, i w polityce socjalnej, które nie pozwalają na realizację ich pełnego potencjału.

66. Umożliwienie interwencji i środowisk wspierających dla wszystkich osób starszych jest

niezbędne przy wspieraniu niezależności i motywowaniu starszych osób niepełnosprawnych do

pełnego uczestnictwa we wszystkich aspektach życia społecznego. Starzenie się osób z

upośledzeniem funkcji poznawczych jest czynnikiem, który należy uwzględnić w planowaniu i

w procesach decyzyjnych.

Cel 1: Utrzymanie maksymalnej wydajności funkcjonowania w całym cyklu życia i promowanie pełnego uczestnictwa starszych osób niepełnosprawnych.

Działania

(a) Zapewnienie, że programy dotyczące polityki krajowej i koordynacji działań związanych z

niepełnosprawnością obejmują kwestie dotyczące starszych osób niepełnosprawnych;

(b) Stworzenie, w stosownych przypadkach, krajowych i lokalnych polityk w zakresie płci i wieku,

planów i programów leczenia i zapobiegania niepełnosprawności, z uwzględnieniem

czynników zdrowotnych, środowiskowych i społecznych;

(c) Zapewnienie usług rehabilitacyjnych w zakresie zdrowia fizycznego i psychicznego dla

starszych osób niepełnosprawnych;

A/CONF.1979

35

(d) Opracowanie społecznościowych programów w celu edukowania o przyczynach

niepełnosprawności oraz informowania o tym, jak zapobiegać lub radzić sobie z

niepełnosprawnością w ciągu całego życia;

(e) Tworzenie przyjaznych starszym ludziom standardów i środowisk w celu zapobieganiu

występowaniu lub pogorszeniu niepełnosprawności;

(f) Zachęcanie do rozwijania opcji mieszkaniowych dla starszych osób niepełnosprawnych, które

zmniejszają bariery i zachęcają do niezależności oraz, w miarę możliwości, dostosowanie

przestrzeni publicznej, transportu i innych usług, jak również obiektów handlowych i usług

wykorzystywanych przez ogół społeczeństwa do potrzeb takich osób;

(g) Zachęcanie do świadczenia rehabilitacji i opieki odpowiedniej oraz technologii

wspomagających dla starszych osób niepełnosprawnych, w celu spełnienia ich potrzeb,

wspierania i pełnej integracji ze społeczeństwem;

(h) Promowanie, zgodnie z obowiązującym prawem międzynarodowym, w tym z umowami

międzynarodowymi, dostępu dla wszystkich, bez dyskryminacji, w tym dla najbardziej

wrażliwych grup ludności, do leków lub technologii medycznych, oraz ich dostępności

finansowej dla wszystkich, w tym dla osób w niekorzystnej sytuacji;

(i) Zachęcanie i ułatwianie tworzenia samopomocowych organizacji starszych osób

niepełnosprawnych i ich opiekunów;

(j) Zachęcanie pracodawców do wrażliwości na potrzeby starszych osób niepełnosprawnych,

zdolnych do pracy zarobkowej albo wolontariackiej.

C. Kierunek priorytetowy III: Zapewnienie środowisk wspierających i wspomagających

67. Promowanie środowiska wspierającego rozwój społeczny było jednym z głównych celów

uzgodnionych na Światowym Szczycie Rozwoju Społecznego. Został on odnowiony i

umocniony na dwudziestej czwartej sesji specjalnej Zgromadzenia Ogólnego na temat rozwoju

społecznego. Zobowiązanie to obejmuje istotne warunki ramowe, takie jak:

współuczestniczące, przejrzyste i odpowiedzialne systemy polityczne, dobre zarządzanie na

poziomie krajowym i międzynarodowym, zgodnie z Deklaracją Milenijną, uznanie

powszechnego, niepodzielnego, współzależnego i powiązanego charakteru wszystkich praw

człowieka; zwiększenie pomocy zewnętrznej dla krajów rozwijających się poprzez oficjalną

pomoc rozwojową i zmniejszenie zadłużenia; uznanie ważnej interakcji pomiędzy politykami

środowiskowymi, gospodarczymi i społecznymi; lepszy dostęp dla krajów rozwijających się i

krajów o gospodarkach w okresie przejściowym do rynków krajów rozwiniętych; oraz

zmniejszenie negatywnego oddziaływania międzynarodowych zawirowań finansowych.

Realizacja tych i innych aspektów sprzyjającego wspomagającego i wzrost gospodarczy oraz

rozwój społeczny, do którego się przyczyniają, umożliwi osiągnięcie celów i zasad

uzgodnionych w niniejszym międzynarodowym planie działania.

68. Mobilizacja krajowych i międzynarodowych środków na rozwój społeczny jest istotnym

elementem realizacji międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się społeczeństw

(2002). Od 1982 roku reformy mające na celu promowanie skutecznego i efektywnego

wykorzystania istniejących zasobów zyskały większą popularność. Jednak niewystarczające

krajowe poziomy generowania i pobierania dochodów, w połączeniu z nowymi wyzwaniami w

zakresie usług socjalnych i systemów zabezpieczenia socjalnego wynikającymi ze zmian

A/CONF.1979

36

demograficznych i innych czynników, zagrażają finansowaniu usług socjalnych i systemów

ochrony socjalnej w wielu krajach. Widoczna jest również większa akceptacja poglądu, że

wzrost zadłużenia najbardziej zadłużonych krajów rozwijających się jest nie do utrzymania i

stanowi jedną z głównych przeszkód na drodze do osiągnięcia postępów w zrównoważonym

rozwoju i eliminacji ubóstwa. W wielu krajów rozwijających się, a także krajach o

gospodarkach w okresie przejściowym, obsługa nadmiernego zadłużenia poważnie ogranicza

możliwości rozwoju społecznego i zapewnienia podstawowych usług.

69. Z niepokojem obserwujemy bieżące szacunki dotyczące dramatycznych niedoborów

zasobów wymaganych dla osiągnięcia celów rozwoju uzgodnionych na szczeblu

międzynarodowym, również tych zawartych w Deklaracji Milenijnej. Osiągnięcie

uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym celów rozwoju, również tych zawartych w

Deklaracji Milenijnej, wymaga nowego partnerstwa między krajami rozwiniętymi i

rozwijającymi się. Zobowiązujemy się do realizacji odpowiednich polityk, do dobrego

zarządzania na wszystkich szczeblach i do rządów prawa. Ponadto zobowiązujemy się do

mobilizowania krajowych zasobów, przyciągania międzynarodowych przepływów,

promowania handlu międzynarodowego jako motoru rozwoju, zwiększenia międzynarodowej

współpracy finansowej i technicznej dla rozwoju, zrównoważonego finansowania długów i

zmniejszania zadłużenia zewnętrznego oraz zwiększenie spójności i zgodności

międzynarodowych systemów walutowych, finansowych i handlowych.

70. Zobowiązania do wzmocnienia polityk i programów w celu stworzenia spójne

społeczeństwa otwartego na wszystkich - kobiety i mężczyzn, dzieci, młodzieży i osoby starsze

- są również istotne. Niezależnie od sytuacji osób starszych, wszyscy mają prawo do życia w

środowisku, które zwiększa ich możliwości. Podczas gdy niektóre osoby starsze wymagają

wsparcia i opieki, większość z nich chce i może nadal być aktywna i produktywna, również

poprzez wolontariat. Potrzebne są polityki, które motywują starsze osoby i wspierają ich wkład

w społeczeństwo. Obejmuje to dostęp do podstawowych usług, takich jak czysta woda i

odpowiednia żywność. Potrzebne są również polityki, które jednocześnie wzmocnią zarówno

proces rozwoju przez całe życie i niezależność oraz wesprą instytucje społeczne oparte na

zasadach wzajemności i współzależności. Rządy muszą odgrywać kluczową rolę w

formułowaniu i wdrażaniu polityk propagujących takie sprzyjające środowisko, przy

jednoczesnym zaangażowaniu społeczeństwa obywatelskiego i samych osób starszych.

Kwestia 1: Środowisko mieszkaniowe i środowisko życia

71. Kwestie mieszkaniowe i związane z nimi środowisko są szczególnie ważne dla osób

starszych, z uwzględnieniem takich czynników jak: dostępność i bezpieczeństwo; ciężar

finansowy utrzymania domu; oraz ważne emocjonalne i psychologiczne zabezpieczenie

gospodarstwa domowego. Uznaje się, że dobre warunki mieszkaniowe mogą promować dobre

zdrowie i dobrostan. Ważne jest również zapewnienie osobom starszym, w miarę możliwości,

odpowiedniego wyboru miejsca zamieszkania; czynnik ten musi zostać uwzględniony w

politykach i programach.

72. W krajach rozwijających się, i w niektórych kraje o gospodarkach w okresie przejściowym,

proces szybkiego starzenia się populacji ma miejsce w sytuacji ciągłej urbanizacji, a rosnąca

liczba osób, które starzeją się w miastach nie ma dostępu do tanich mieszkań i usług.

A/CONF.1979

37

Jednocześnie duża liczba osób starzeje się w izolacji na obszarach wiejskich, a nie w

tradycyjnym środowisku wielopokoleniowej rodziny. Pozostawione same sobie, osoby te

często nie mają dostępu do odpowiednich środków transportu i systemów wsparcia.

73. W krajach rozwiniętych, środowisko oraz odpowiedni transport dla osób starszych są

również coraz poważniejszym problemem. Osiedla mieszkaniowe są z reguły projektowane

dla młodych rodzin, które posiadają własny środek transportu. Transport stanowi problem na

obszarach wiejskich, ponieważ osoby starsze bardziej polegają na komunikacji miejskiej, która

jest często niewystarczająca na obszarach wiejskich. Ponadto, niektóre starsze osoby mogą

nadal mieszkać w domach, których nie są w stanie utrzymać po wyprowadzeniu się dzieci lub

po śmierci współmałżonka.

Cel 1: Promowanie "starzenia się na miejscu" we wspólnocie z uwzględnieniem indywidualnych preferencji i niedrogich opcji mieszkaniowych dla osób starszych.

Działania

(a) Promowanie rozwoju społeczności międzypokoleniowych;

(b) Koordynowanie wielosektorowych działań wspierających ciągłą integrację osób starszych

z ich rodzinami i społecznościami;

(c) Zachęcanie do inwestycji w lokalną infrastrukturę, w transport, ochronę zdrowia, warunki

sanitarne i bezpieczeństwo, w celu wspierania wielopokoleniowych społeczności;

(d) Wprowadzenie polityki i wspieranie inicjatyw ułatwiających dostęp osób starszych do

dóbr i usług;

(e) Promowanie sprawiedliwego przydziału mieszkań socjalnych dla osób starszych;

(f) Łączenie tanich mieszkań z usługami socjalnymi, w celu zapewnienia integracji

rozwiązań życiowych, opieki długoterminowej i możliwości interakcji społecznych;

(g) Promowanie projektów mieszkaniowych dostępnych dla osób starszych i zapewnienie

łatwe dostępu do budynków i przestrzeni publicznej;

(h) Zapewnienie osobom starszym, ich rodzinom i opiekunom terminowej i skutecznej

informacji i porad na temat dostępnych opcji mieszkaniowych;

(i) Zapewnienie, że mieszkania przewidziane dla osób starszych uwzględniają ich potrzeby;

(j) Promowanie dostępności opcji mieszkaniowych dla osób starszych.

Cel 2: Poprawa sytuacji w budownictwie mieszkaniowym i środowisku w celu promowania samodzielnego życia, z uwzględnieniem potrzeb osób starszych, w szczególności osób niepełnosprawnych.

Działania

(a) Zapewnienie, że nowe przestrzenie miejskie są wolne od barier dla mobilności i dostępu;

(b) Promowanie stosowania technologii i usług rehabilitacyjnych mających na celu

wspieranie niezależnego życia;

(c) Sprostanie potrzebie wspólnego, wielopokoleniowego współżycia poprzez projektowanie

budynków mieszkalnych i przestrzeni publicznej;

(d) Pomoc osobom starszym w pokonywaniu barier dla mobilności i dostępu w ich

mieszkaniach.

Cel 3: Poprawa dostępności przystępnych cenowo środków transportu dla osób starszych.

A/CONF.1979

38

Działania

(a) Zwiększenie dostępu do skutecznych usług publicznego transportu na obszarach wiejskich

i miejskich;

(b) Ułatwienie wzrostu alternatywnych form transportu publicznego i prywatnego w

miastach, takich jak sąsiedzkie przedsiębiorstwa i usługi;

(c) Wspieranie szkoleń i ocen dla starszych kierowców, projektowanie bezpieczniejszych

dróg i rozwój nowych rodzajów pojazdów, które zaspokajają potrzeby osób starszych i

niepełnosprawnych.

Kwestia 2: Opieka i wsparcie dla opiekunów

74. Zapewnienie opieki dla osób, które jej potrzebują, zarówno przez osoby starsze lub dla nich

jest najczęściej odpowiedzialnością rodziny lub środowiska, zwłaszcza w krajach

rozwijających się. Rodziny i społeczności odgrywają również kluczową rolę w profilaktyce,

opiece, udzielaniu wsparcia i leczeniu osób dotkniętych HIV/AIDS. W przypadku, gdy

opiekunowie są osobami starszymi, należy ustanowić przepisy, aby im pomóc; a tam gdzie oni

są odbiorcami opieki istnieje potrzeba ustanowienia i wzmocnienia zasobów ludzkich oraz

infrastruktury zdrowotnej i społecznej jako imperatywu dla skutecznej realizacji profilaktyki,

leczenia, opieki i wsparcia. System opieki powinien zostać wzmocniony przez polityki

publiczne ponieważ odsetek populacji która wymaga takiej opieki zwiększa się.

75. Nawet w krajach o dobrze rozwiniętych formalnych politykach opieki, więzi

międzypokoleniowe i zasady wzajemności sprawiają, że opieka przeważnie nadal pozostaje

nieformalna. Opieka nieformalna ma charakter uzupełniający i nie zastępuje profesjonalnej

opieki. Starzenie się we własnej wspólnocie jest idealnym rozwiązaniem we wszystkich

krajach. Jednak w wielu krajach opieka rodzina bez wynagrodzenia dla opiekunów przyczynia

się do nowych napięć ekonomicznych i społecznych. W szczególności, koszt dla kobiet, które

w większości sprawują nieformalną opiekę, są obecnie uwzględniane. Kobiety opiekunowie

ponoszą karę finansową w postaci niskich składek emerytalnych z powodu nieobecności na

rynku pracy, utraconych szans i niższych dochodów. Ponoszą również fizyczne i emocjonalne

koszty stresu związane z pogodzeniem pracy i obowiązków domowych. Sytuacja jest

szczególnie wymagająca w przypadku kobiet opiekujących się zarówno dziećmi jak i osobami

starszymi.

76. W wielu częściach świata, zwłaszcza w Afryce, pandemia HIV/AIDS zmusiła starsze

kobiety, żyjące w i tak trudnych warunkach, do wzięcia na siebie dodatkowego obciążenie w

postaci opieki nad dziećmi i wnukami z HIV/AIDS i wnukami osieroconymi z powodu AIDS.

W sytuacji gdy normalne jest by to dorosłe dzieci opiekowały się starzejącymi się rodzicami,

wiele starszych osób musi niespodziewanie zająć się opieką nad słabymi dziećmi lub zastąpić

wnukom rodziców.

77. W ciągu ostatnich dwóch dekad, opieka środowiskowa i starzenie się na miejscu stały się

celami polityk wielu rządów. Czasami powody były finansowe, ponieważ zakładano, że

rodziny będą w większości sprawować opiekę; opieka środowiskowa ma kosztować mniej niż

domy opieki. Bez odpowiedniej pomocy, opiekunowie rodzinni mogą być przeciążeni.

Ponadto, formalne systemy opieki wspólnotowej, nawet jeżeli takie istnieją, często nie mają

wystarczających środków i są słabo koordynowane. W rezultacie, domy opieki mogą być

A/CONF.1979

39

preferowaną opcją dla starszych osoby lub ich opiekunów. W związku z tymi kwestiami,

ciągłość niedrogiej opieki, od rodziny do instytucji, jest pożądana. Ostatecznie udział osób

starszych w ocenie własnych potrzeb i monitorowaniu realizacji usług ma kluczowe znaczenie

dla wyboru najbardziej efektywnej opcji.

Cel 1: Dostarczenie ciągłej opieki i usług dla osób starszych z różnych źródeł oraz wsparcie dla opiekunów.

Działania

(a) Podjęcie kroków w celu zapewnienia opieki środowiskowej i wsparcia dla opieki

rodzinnej;

(b) Zwiększenie jakości opieki i dostępu do długoterminowej opieki środowiskowej dla osób

starszych mieszkających samotnie w celu umożliwienia im samodzielnego życia jako

alternatywa dla hospitalizacji i domów opieki;

(c) Wspieranie opiekunów poprzez mechanizmy szkoleniowe, informacyjne, psychologiczne,

ekonomiczne, społeczne i legislacyjne;

(d) Podjęcie kroków w celu zapewnienia świadczenia pomocy dla osób starszych, w

przypadku gdy nieformalne wsparcie jest niedostępne, została utracone lub nie jest

pożądane;

(e) Wspieranie badań porównawczych w systemach opieki w różnych kulturach i

środowiskach;

(f) Przygotowanie i wdrożenie strategii dla zaspokojenia szczególnych potrzeb starzejących

się opiekunów dla osób z upośledzeniem funkcji poznawczych;

(g) Ustanowienie i stosowanie standardów i mechanizmów w celu zapewnienia jakości opieki

zdrowotnej w oficjalnych placówkach opieki;

(h) Opracowanie społecznych systemów wsparcia, zarówno formalnych jak i nieformalnych,

mających na celu zwiększanie zdolności rodzin do opieki nad osobami starszymi, w tym w

szczególności zapewnienie długoterminowego wsparcia i usług dla coraz większej liczby

niedołężnych osób starszych;

(i) Poprawa za pomocą odpowiednich środków, samodzielności starszych kobiet i mężczyzn

oraz stworzenie warunków, które promują jakość życia oraz umożliwiają im pracę i

samodzielnie życie w swoich społecznościach, tak długo jak to możliwe i pożądane;

(j) Promowanie świadczenia opieki środowiskowej i wspieranie opieki rodzinnej, z

uwzględnieniem równego podziału obowiązków w zakresie opieki między kobietami i

mężczyznami za pomocą środków do lepszego godzenia pracy i życia rodzinnego.

Cel 2: Wspieranie sprawowania opieki przez osoby starsze, szczególnie starsze kobiety.

Działania

(a) Zachęcanie do udzielania wsparcia społecznego, w tym opieki zastępczej, poradnictwa i

informacji zarówno dla starszych opiekunów jak i rodzin znajdujących się pod ich opieką;

(b) Określenie, w jaki sposób można pomóc osobom starszym, w szczególności starszym

kobietom, w zapewnianiu opieki oraz spełnianiu ich potrzeb społecznych, ekonomicznych

i psychologicznych;

(c) Wzmocnienie pozytywnej roli dziadków w wychowaniu wnuków;

(d) Uwzględnienie rosnącej liczby starszych opiekunów w planach świadczenia usług.

A/CONF.1979

40

Kwestia 3: Zaniedbania, nadużycia i przemoc

78. Zaniedbania, nadużycia i przemoc wobec osób starszych przybierają różne formy -

fizyczną, psychiczną, emocjonalną, finansową - i występują w każdej sferze społecznej,

gospodarczej, etnicznej i geograficznej. Proces starzenia się niesie ze sobą możliwość spadku

zdolności leczenia, tak więc starsze osoby będące ofiarami przemocy mogą nigdy w pełni nie

odzyskać zdrowia fizycznego lub emocjonalnego. Wpływ urazu może być nawet większy,

ponieważ wstyd i strach powodują niechęć do szukania pomocy. Społeczności muszą

współpracować, aby zapobiec nadużyciom, oszustwom wobec konsumentów i przestępstwom

przeciw osobom starszym. Profesjonaliści muszą rozpoznać ryzyko potencjalnego

zaniedbania, nadużycia lub przemocy przez formalnych i nieformalnych opiekunów zarówno w

domu jak i w społeczności i instytucjach.

79. Starsze kobiety są bardziej narażone na przemoc fizyczną i psychiczną z powodu

dyskryminacyjnych postaw społecznych i braku realizacji praw człowieka dla kobiet. Niektóre

szkodliwe tradycyjne i zwyczajowe praktyki skutkują nadużyciami i przemocą wobec

starszych kobiet, często pogłębianą przez ubóstwo i brak dostępu do ochrony prawnej.

80. Ubóstwo kobiet jest bezpośrednio związane z brakiem możliwości ekonomicznych i

autonomii, brakiem dostępu do zasobów ekonomicznych, w tym kredytów, własności gruntów

i dziedziczenia, brakiem dostępu do edukacji i usług pomocniczych i ich minimalnym udziałem

w procesie podejmowania decyzji. Ubóstwo może doprowadzić kobiety do sytuacji, w której

są one narażone na wykorzystywanie seksualne.

Cel 1: Eliminacja wszelkich form zaniedbania, nadużyć i przemocy wobec starszych osób.

Działania

(a) Zwiększenie wrażliwości profesjonalistów i edukacja ogółu odbiorców, z

wykorzystaniem multimediów i innych kampanii uświadamiających na temat nadużyć

wobec osób starszych;

(b) Znieść obrzędów związanych z owdowieniem, które są szkodliwe dla zdrowia i

dobrostanu kobiet;

(c) Ustanowienie prawodawstwa i wzmocnienie wysiłków prawnych w celu wyeliminowania

nadużyć wobec osób starszych;

(d) Wyeliminowanie szkodliwych tradycyjnych praktyk z udziałem osób starszych;

(e) Wspieranie współpracy między rządem a społeczeństwem obywatelskim, w tym

organizacjami pozarządowymi, w odniesieniu do nadużyć wobec starszych osób poprzez,

między innymi, opracowanie inicjatyw społecznych;

(f) Minimalizowanie ryzyka narażenia starszych kobiet na wszelkie formy zaniedbań,

nadużyć i przemocy poprzez zwiększanie świadomości społecznej, a także ochrona

starszych kobiet przed takimi zaniedbaniami, nadużyciami i przemocą, zwłaszcza w

sytuacjach krytycznych;

(g) Zachęcanie do dalszych badań nad przyczynami, charakterem, zakresem, znaczeniem i

konsekwencjami wszelkich form przemocy wobec starszych kobiet i mężczyzn i szerokie

rozpowszechnianie wyników badań i studiów.

Cel 2: Tworzenie usług wspierających rozwiązania problemu nadużyć wobec starszych osób.

A/CONF.1979

41

Działania

(a) Utworzenie usług dla ofiar przemocy i organizacja rehabilitacji dla sprawców;

(b) Zachęcanie pracowników służby zdrowia i opieki społecznej, jak również ogółu

społeczeństwa do zgłaszania podejrzeń stosowania przemocy wobec osób starszych;

(c) Zachęcanie pracowników służby zdrowia i opieki społecznej do informowania starszych

osób będących ofiarami nadużyć o możliwościach udzielenia ochrony i wsparcia;

(d) Włączenie kwestii rozwiązywania problemów przemocy wobec starszych osób do

programu szkoleń dla opiekunów;

(e) Ustanowienie programów informacyjnych w celu informowania starszych osób o

oszustwach wobec konsumentów.

Kwestia 4: Opinie na temat starzenia się

81. Pozytywny obraz starzenia się jest integralnym aspektem związanym z międzynarodowym

planem działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002). Uwzględnienie autorytetu,

mądrości, godności i powściągliwości, które przychodzą wraz z wieloletnim doświadczeniem

stanowi element szacunku dla starszych ludzi. Wartości te są często pomijane w niektórych

społeczeństwach i osoby starsze są niezgodnie z prawdą przedstawiane jako obciążenie dla

gospodarki, z ich potrzebami w zakresie opieki zdrowotnej i wsparcia. Mimo że kwestia

starzenia się w dobrym zdrowiu jest coraz ważniejszym zagadnieniem dla osób starszych,

koncentrowanie się na skali i kosztach opieki zdrowotnej, emeryturach i innych usługach,

czasami sprzyja negatywnemu obrazowi starzenia się. Wizerunek osób starszych jako

atrakcyjnych, różnorodnych i kreatywnych mających ważny wkład w społeczeństwo powinien

rywalizować o uwagę ogółu. Starsze kobiety są szczególnie narażone na negatywne i

wprowadzające w błąd stereotypy: zamiast przedstawiana w sposób, który odzwierciedla ich

wkład, mocne strony i zaradność i ludzkie podejście, są często przedstawiane jako słabe i

zależne. Wzmacnia to praktyki wykluczające starsze kobiety na szczeblu lokalnym i

krajowym.

Cel 1: Wzmocnienie publicznego uznania autorytetu, mądrości, wydajności i innego ważnego wkładu starszych osób.

Działania

(a) Opracowanie i szerokie promowanie ram politycznych, w których istnieje indywidualna i

zbiorowa odpowiedzialność za uznanie przeszłego i obecnego wkładu osób starszych,

mających na celu przeciwdziałanie uprzedzeniom i mitom, a tym samym służących

leczeniu starszych osób z szacunkiem i wdzięcznością, godnością i wrażliwością;

(b) Zachęcanie środków masowego przekazu do promowania obrazu, który podkreśla

mądrość, mocne strony, odwagę i zaradność starszych kobiet i mężczyzn, w tym starszych

osób niepełnosprawnych;

(c) Zachęcanie nauczycieli do uznania i uwzględniania na kursach wkładu osób w każdym

wieku, w tym osób starszych;

(d) Zachęcanie mediów do porzucenia stereotypów i do przedstawiania pełnej różnorodności

rodzaju ludzkiego;

(e) Uznanie, że media mogą się przyczynić do wprowadzenia zmian i mogą pomóc w

przedstawianiu roli osób starszych w strategiach rozwoju, w tym na obszarach wiejskich;

A/CONF.1979

42

(f) Ułatwienie wkładu starszych kobiet i mężczyzn w prezentację przez media ich

działalności i obaw;

(g) Zachęcanie mediów i sektora prywatnego i publicznego do unikania dyskryminacji ze

względu na wiek w miejscu pracy oraz przedstawiania pozytywnego wizerunku osób

starszych;

(h) Promowanie pozytywnego wizerunku starszych kobiet, aby zwiększyć ich samoocenę.

A/CONF.1979

43

III. Wdrażanie i kontynuacja

82. Realizacja międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002)

będzie wymagała działania na wszystkich szczeblach w celu reagowania na przyszłe zmiany

demograficzne i zmobilizowania umiejętności i energii osób starszych. Będzie to wymagało

systematycznych ocen w odpowiedzi na nowe wyzwania. Ponadto istnieje krytyczna i ciągła

potrzeba międzynarodowej pomocy dla krajów rozwijających się w prowadzeniu polityki

dotyczącej starzenia się.

83. Realizacja międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się (2002) wymaga

również, między innymi, politycznej, ekonomicznej, etycznej i duchowej wizji rozwoju

społecznego osób starszych opartego na godności osobistej, prawach człowieka, równości,

szacunku, pokoju, demokracji, wzajemnej odpowiedzialności i współpracy oraz pełnym

poszanowanie różnych wartości religijnych, etycznych i kulturowych.

Działania na szczeblu krajowym

84. Podstawową odpowiedzialnością rządów jest wdrażanie zaleceń międzynarodowej planu

działań (2002). Niezbędnym pierwszym krokiem w skutecznej realizacji planu jest

umieszczenie kwestii starzenia się i obaw osób starszych w krajowych ramach rozwoju i

strategiach zwalczania ubóstwa. Innowacje programowe, mobilizacja zasobów finansowych i

rozwój niezbędnych zasobów ludzkich będą podejmowane jednocześnie. W związku z tym,

postępy w realizacji planu powinny być uzależnione od skutecznego partnerstwa między

rządami, wszystkimi elementami społeczeństwa obywatelskiego i sektorem prywatnym, a

także ze wspomagającym środowiskiem opartym, między innymi, na demokracji,

praworządności, szacunku dla praw człowieka, podstawowych wolnościach i dobrym

zarządzaniu na wszystkich szczeblach, w tym na poziomie krajowym i międzynarodowym.

85. Rola organizacji pozarządowych jest ważna we wspieraniu rządów w ich realizacji, ocenie i

prowadzeniu dalszych działań związanych z międzynarodowym planem działania (2002).

86. Należy dołożyć starań, aby promować kontynuację międzynarodowego planu działania w

formie instytucjonalnej, w tym, w stosownych przypadkach, utworzenie agencji ds. starzenia

się i krajowych komitetów. Krajowe komitety ds. starzenia się, z przedstawicielami

właściwych sektorów społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności organizacji osób

starszych, mogą mieć bardzo cenny wkład i służyć jako krajowe mechanizmy doradztwa i

koordynacji w kwestiach starzenia się.

87. Inne kluczowe elementy realizacji obejmują: skuteczną organizację osób starszych;

działania edukacyjne, szkoleniowe i badawcze na temat starzenia się; oraz zbieranie i analizy

danych, takie jak zestawienia płci i wieku dla planowanych polityk, monitorowania i oceny.

Niezależny, bezstronny proces monitorowania postępów w realizacji jest również cenne i może

być prowadzony przez niezależne instytucje. Rządy, a także społeczeństwo obywatelskie,

mogą ułatwić mobilizację zasobów poprzez organizacje reprezentujące i wspierające starsze

osoby przez zwiększanie zachęt.

Międzynarodowe działania

A/CONF.1979

44

88. Zdajemy sobie sprawę, że globalizacja i współzależność otwierają nowe możliwości dla

wzrostu gospodarki światowej oraz rozwoju i poprawy standardów życia na całym świecie

poprzez handel, inwestycje i przepływy kapitału i postęp technologiczny, w tym technologii

informacyjnych. Jednocześnie nadal istnieją poważne wyzwania, w tym poważne kryzysy

finansowe, brak bezpieczeństwa, ubóstwo, wykluczenia i nierówności w obrębie i między

społeczeństwami. Poważne przeszkody na drodze do dalszej integracji i pełnego udziału w

światowej gospodarce, w szczególności w krajach najmniej rozwiniętych, oraz niektórych

krajach z gospodarkami w okresie przejściowym. Jeżeli korzyści z rozwoju gospodarczego i

społecznego nie zostaną rozszerzone na wszystkie kraje, coraz więcej ludzi we wszystkich

krajach, a nawet całych regionach, pozostanie na marginesie światowej gospodarki. Musimy

działać teraz, żeby pokonać te przeszkody wpływające na ludzi i kraje oraz realizować pełny

potencjał możliwości dla dobra wszystkich.

89. Globalizacja stwarza możliwości i wyzwania. Kraje rozwijające się i kraje o gospodarkach

w okresie przejściowym stoją w obliczu szczególnych trudności w reagowaniu na te wyzwania

i możliwości. Globalizacja powinna być w pełni otwarta i sprawiedliwa, i istnieje silna

potrzeba realizacji polityk i podejmowania środków na poziomie krajowym i

międzynarodowym, opracowanych i realizowanych z pełnym i skutecznym udziałem krajów

rozwijających się i krajów o gospodarkach w okresie przejściowym, aby pomóc im skutecznie

reagować na te wyzwania i możliwości.

90. W celu uzupełnienia krajowych wysiłków na rzecz rozwoju, ściślejsza współpraca

międzynarodowa jest niezbędna by wspierać kraje rozwijające się i kraje najsłabiej rozwinięte

oraz kraje dokonujące transformacji gospodarki, w realizacji międzynarodowego planu działań

(2002), uznając jednocześnie znaczenie pomocy oraz zapewniając pomoc finansową, między

innymi poprzez:

uznając pilną konieczność poprawy spójności i zarządzania w międzynarodowych systemach

finansowych i handlowych. Aby przyczynić się do tego celu, podkreślamy wagę kontynuacji

poprawy globalnego zarządzania gospodarczego i wzmocnienia roli Narodów Zjednoczonych

jako lidera w promowaniu rozwoju. W tym samym celu powinno się podjąć działania by

wzmocnić na poziomie krajowym koordynację między wszystkimi właściwymi

ministerstwami i instytucjami. Podobnie, należy wspierać koordynację polityk i programów

międzynarodowych instytucji oraz spójność na poziomie operacyjnym i międzynarodowym w

celu osiągnięcia celów deklaracji milenijnej w zakresie wzrostu gospodarczego,

zrównoważonego rozwoju i zwalczania ubóstwa.

Odnotowując trwające prace na rzecz reformy międzynarodowych finansów, które muszą

być utrzymane przy większej przejrzystości i skutecznym udziale krajów rozwijających się i

krajów o gospodarkach w okresie przejściowym. Jednym z głównych celów reformy jest

zwiększenie finansowania na rozwój i eliminację ubóstwa. Podkreślamy również nasze

zaangażowanie w zabezpieczenie krajowych sektorów finansowych, które w istotny sposób

przyczyniają się do krajowych wysiłków na rzecz rozwoju jako ważny element

międzynarodowej architektury finansowej, wspierającej rozwój.

Wezwanie do szybkiego i zgodnego działania na rzecz skutecznego rozwiązywania

problemów zadłużenia krajów najsłabiej rozwiniętych, rozwijających się krajów o niskich

dochodach i średniozamożnych krajów rozwijających się, w sposób kompleksowy i

A/CONF.1979

45

sprawiedliwy za pośrednictwem różnych krajowych i międzynarodowych działań mających na

celu zrównoważenie długu w dłuższej perspektywie, w tym w stosownych przypadkach,

poprzez mechanizmy redukcji zadłużenia, takich jak swapy dłużne dotyczące projektów.

Uznanie, że znaczny wzrost oficjalnej pomocy rozwojowej i innych zasobów będzie

konieczny, jeśli kraje rozwijające się mają osiągnąć uzgodnione na szczeblu

międzynarodowym cele w zakresie rozwoju, w tym te zawarte w Deklaracji Milenijnej.

Wzywamy kraje rozwinięte, które tego nie uczyniły, do poczynienia wysiłków w celu

osiągnięcia celu przeznaczenia 0,7 procent produktu krajowego brutto (PKB) jako oficjalnej

pomocy dla krajów rozwijających się i 0,15 procent PKB krajów rozwiniętych dla krajów

najsłabiej rozwiniętych i by zachęcić kraje rozwijające się do wykorzystania postępów w

ramach zapewnienia, że oficjalna pomoc rozwojowa jest efektywnie wykorzystywana w celu

osiągnięcia celów rozwojowych.

91. Wzmocniona i ukierunkowana międzynarodowa współpraca i skuteczne zaangażowanie ze

strony krajów rozwiniętych i międzynarodowych agencji rozwoju wzmocni i umożliwi

wdrożenie międzynarodowego planu działania. Międzynarodowe instytucje finansowe i

regionalne banki rozwoju zachęcamy do przeanalizowania i dostosowania polityk udzielania

pożyczek w celu zapewnienia, że osoby starsze są uwzględniane jako zasoby rozwojowe i są

brane pod uwagę w politykach i projektach na rzecz pomocy krajom rozwijającym się oraz

krajów w okresie transformacji gospodarki w ramach realizacji międzynarodowego planu

działania (2002).

92. Równie ważne jest zaangażowanie funduszy i programów ONZ zapewniających integrację

kwestii starzenia się w programach i projektach, w tym na szczeblu krajowym. Bardzo ważne

jest wsparcie społeczności międzynarodowej i międzynarodowych agencji rozwoju dla

organizacji, które wspierają szkolenia i budowanie potencjału w zakresie starzenia się w

krajach rozwijających się.

93. Inne priorytety współpracy międzynarodowej w zakresie starzenia się powinny obejmować

wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk, wyniki badań i gromadzenie danych w celu

wspierania rozwoju polityk i programów, określenie projektów generujących dochód i

rozpowszechnianie informacji.

94. Zarząd Główny ONZ ds. Koordynacji powinien uwzględniać cały system wdrażania

międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002) podczas

swoich posiedzeń. Punkty kontaktowe, które zostały utworzone w systemie Organizacji

Narodów Zjednoczonych w ramach przygotowań do światowej konferencji poświęconej

starzeniu się powinny być utrzymywane i wzmacniane. Możliwości instytucjonalne systemu

Narodów Zjednoczonych do podjęcia obowiązku realizacji planu powinny zostać poprawione.

95. Centralnym punktem systemu Narodów Zjednoczonych, głównym działaniem programu

Wydziału Ekonomiczno-Społecznego będzie ułatwienie realizacji i wspieranie

międzynarodowego plan działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002), w tym:

projektowanie wytycznych dla rozwoju i realizacji polityk; propagowanie środków w celu

włączenia zagadnień starzenia się do programów rozwojowych; angażowanie się w dialog ze

społeczeństwem obywatelskim i sektorem prywatnym; oraz wymiana informacji.

96. Regionalne komisje ONZ są odpowiedzialne za realizację międzynarodowego planu

działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002), w ramach ich regionalnych planów

A/CONF.1979

46

działania. Powinny one również pomagać, na żądanie, krajowym instytucjom w realizacji i

monitorowaniu ich działań. Rada Gospodarcza i Społeczna może wzmocnić możliwości

regionalnych komisji w tym zakresie. Regionalne organizacje pozarządowe, powinny być

wspierane w ich staraniach na rzecz rozwoju sieci w celu promowania międzynarodowego

planu działania.

Sektor badawczy

97. Istnieje potrzeba zachęcania i rozwijania wszechstronnych, zróżnicowanych i

specjalistycznych badań nad kwestią starzenia się we wszystkich krajach, szczególnie w

krajach rozwijających się. Badania, w tym dane i analizy na temat wieku i płci, stanowią

dowody na skuteczną politykę. Głównym zadaniem modułu badawczego międzynarodowego

planu działania w kwestii starzenia się społeczeństw (2002) jest ułatwienie, w stosownych

przypadkach, wdrażania zaleceń i działań określonych w międzynarodowym planie działania.

Dostępność wiarygodnych informacji jest niezbędna w identyfikacji pojawiających się

problemów i przyjmowaniu zaleceń. Opracowanie i stosowanie, w stosownych przypadkach,

kompleksowych i praktycznych narzędzi do oceny, np. kluczowych wskaźników, jest również

konieczne, aby ułatwić szybką reakcję polityki.

98. Międzynarodowe badania na temat starzenia się również są potrzebne aby wesprzeć

działania polityczne i działania w ramach międzynarodowego planu działania w kwestii

starzenia się społeczeństw (2002). Pomogłoby to w promowaniu międzynarodowej

koordynacji badań nad procesem starzenia się.

Globalne monitorowanie, przegląd i aktualizacje

99. Systematyczny przegląd realizacji międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia

się społeczeństw (2002) przez państwa członkowskie ma zasadnicze znaczenie dla poprawy

jakości życia osób starszych. Rządy, we współpracy z innymi zainteresowanymi stronami,

mogą zdecydować o podjęciu odpowiednich działań kontrolnych. Dzielenie się z wynikami

regularnych kontroli między państwami członkowskimi byłoby pożądane.

100. Komisja Rozwoju Społecznego będzie odpowiedzialna za monitorowanie i

ocenę realizacji międzynarodowego planu działania w kwestii starzenia się społeczeństw

(2002). Komisja powinna integrować w swojej pracy różne wymiary starzenia się ludności

zawarte w międzynarodowym planie działań. Recenzje i ekspertyzy będą miały istotne

znaczenie dla skutecznego procesu sprawozdawczego do Zgromadzeniu a procedury należy

ustalić jak najszybciej.

101.