7/28/2019 Sprawiedliwo naprawcza - nowa filozofia przywracania adu spoecznego

1/2

Sprawiedliwo naprawcza - nowa filozofia

przywracania adu spoecznegohttp://www.edukacjaprawnicza.pl/aktualnosci/a/pokaz/c/aktualnosc/art/sprawiedliwosc-naprawcza-

nowa-filozofia-przywracania-ladu-spolecznego.htmlDr Andrzej Zachuta (12 marca 2004)

Po raz drugi do Warszawy przyjecha Jim Consedine, koordynator sieci naprawczej w Nowej

Zelandii. W lutym br., promujc swoj ostatni ksik pt Sprawiedliwo naprawcza - przywracanie

adu spoecznego(wydan w jzyku polskim w 2004 r. nakadem Polskiego Stowarzyszenia EdukacjiPrawnej), wygosi szereg wykadw dla rnych rodowisk zawodowo zwizanych z wymiarem

sprawiedliwoci (sdziw, prokuratorw, adwokatw, radcw prawnych, policjantw, kuratorw

sadowych, mediatorw, pracownikw zakadw karnych i kapelanw wiziennych) oraz dla studentwprawa i aplikantw. Wykady i debaty zorganizowane zostay przez Fundacj im. Stefana Batorego w

Warszawie, Polskie Stowarzyszenie Edukacji Prawnej i Rzecznika Praw Obywatelskich. Spotkaniaspotkay si z ywym zainteresowaniem, zwaszcza e wykady uzupeniane byy warsztatami

ukazujcymi, w jaki sposb powinny przebiega konferencje prowadzone pomidzy sprawcamiprzestpstw i ich ofiarami, czasem z udziaem ich rodzin i przedstawicieli spoecznoci lokalnej.

Ksidz katolicki Jim Consedine jest znanym w wielu krajach caego globu dziaaczem na rzecz

przewartociowania panujcego dotychczas systemu wymiaru sprawiedliwoci. Sw pasj wywodzi z

ponad dwudziestoletnich dowiadcze kapelana wiziennego oraz pracy z bezdomnymi i byymiwiniami, dla ktrych zaoy wiele orodkw opieki.

Idea sprawiedliwoci naprawczej (wyrwnawczej) - mao znana w Polsce - w wiecie zdobywa

coraz wiksz popularno. Proponuje ona alternatywne sposoby postpowania ze sprawcami

przestpstw kryminalnych.

Pojcie sprawiedliwoci naprawczej

Filozofia sprawiedliwoci naprawczej, zmieniajc nacisk z kary na napraw emocjonalnych i

materialnych szkd wyrzdzonych przestpstwem, zmierza do zastpienia karania pojednaniem

zawsze, gdy jest to uzasadnione. Zemst na sprawcach zastpuje pomoc dla ofiar, alienacj i brakczuoci - wsplnot i zjednoczeniem, negatywizm i destrukcj zwizan z wykonywaniem kary,

zwaszcza w warunkach wiziennych, zamienia na napraw, przebaczenie i ask. Filozofia ta dy do

maksymalnego zaktywizowania w procesie sprawiedliwociowym pokrzywdzonego i lokalnejspoecznoci. Inaczej mwic, wedle tej koncepcji sprawiedliwoci nie definiuje si jako kar, ale jako

napraw. Skoro przestpstwo jest szkod, to zadaniem prawa jest przede wszystkim jej naprawienie iuzdrowienie patologicznej sytuacji na drodze wybaczenia, pojednania, litoci, wspczucia, a take np.

pracy spoecznie uytecznej. Karanie ma sens tylko wwczas, gdy jest konieczne - ultima ratio. Womawianym systemie ofiara i przestpca s centralnymi postaciami. Pastwo, jako punitor, schodzi na

drugi plan. Proces nie koncentruje si wok kary, ale wok uzdrowienia. Nie pyta si, jak ukara

sprawc, ale jak naprawi szkody spowodowane przestpstwem. W systemie sprawiedliwocinaprawczej (pod warunkiem chci do wsppracy) winny si rwnoway interesy trzech podmiotw:

przestpcy, ofiary i spoecznoci.

http://www.edukacjaprawnicza.pl/aktualnosci/a/pokaz/c/aktualnosc/art/sprawiedliwosc-naprawcza-nowa-filozofia-przywracania-ladu-spolecznego.htmlhttp://www.edukacjaprawnicza.pl/aktualnosci/a/pokaz/c/aktualnosc/art/sprawiedliwosc-naprawcza-nowa-filozofia-przywracania-ladu-spolecznego.htmlhttp://www.edukacjaprawnicza.pl/aktualnosci/a/pokaz/c/aktualnosc/art/sprawiedliwosc-naprawcza-nowa-filozofia-przywracania-ladu-spolecznego.htmlhttp://www.edukacjaprawnicza.pl/aktualnosci/a/pokaz/c/aktualnosc/art/sprawiedliwosc-naprawcza-nowa-filozofia-przywracania-ladu-spolecznego.html

7/28/2019 Sprawiedliwo naprawcza - nowa filozofia przywracania adu spoecznego

2/2

Przypomnijmy za prof. M. Filarem, e historia ewolucji nowoczesnego prawa karnego jest w

istocie histori zmiennego rozkadania akcentw, w ramach klasycznej dla tej dziedziny prawa triady:

sprawca - czyn - ofiara. W poowie XIX w. koncentrowano si na czynie przestpnym, na ktry, dlaprzywrcenia naruszonego porzdku, wyspecjalizowany aparat pastwowy winien szybko reagowa

poprzez naoenie na sprawc dolegliwej sankcji stanowicej sprawiedliw odpat. Wiek pniej

model retrybutywny zyska konkurenta w postaci sprawiedliwoci prewencyjno-resocjalizacyjnej. Wmiejsce czynu na czoowe miejsce wysun si jego sprawca. Kara wymierzana jest nie tyle za to, eczyn zosta popeniony, ale aby nie zosta popeniony w przyszoci. Uwaga zostaa skupiona na

waciwociach osobistych i warunkach sprawcy oraz na jego dotychczasowym trybie ycia. W

ostatnich kilkunastu latach, pod wpywem wiktymologii, zacz dochodzi do gosu modelsprawiedliwoci restytutywnej. W centrum uwagi znalaza si ofiara czynu przestpnego.

Pokrzywdzony sta si wacicielem konfliktu, jaki powsta pomidzy nim a sprawc -

krzywdzicielem. Organ pastwowy wymierzajcy sprawiedliwo pozostaje w tle, czuwajc jedynienad tym, aby proces usatysfakcjonowania ofiary przebiega w sposb rzetelny. atwo dostrzec, e na

gruncie tej koncepcji pole dziaalnoci sdu karnego zostaje mocno zredukowane, a koncepcja zmierza

take do potanienia kosztw wymierzania sprawiedliwoci. Samo za prawo karne zaczyna si

przyblia do prawa cywilnego. W ten filozoficzny nurt wpisuje si sprawiedliwo naprawcza wujciu popularyzowanym przez Jima Consedina. Wg tego autora obecny proces karny przypomina

walk boksersk prawnikw (oskaryciela i obrocy), od ktrej wynikw zale losy

zainteresowanych, niebiorcych w niej udziau. Proponowany model nie tylko odbiega odtradycyjnych, ale nasuwa szereg wtpliwoci, uwag, a nawet obaw. Jak kada koncepcja w tzw. czystej

postaci - tchnie idealizmem. Najoglniej prezentowanej koncepcji nie mona jednak odmwi szeregu

walorw pozytywnych. Wiele z nich znalazo si w nowej polskiej kodyfikacji prawa karnego iwiadczy o jej nowoczesnoci.