Wprowadzenie do serii Palące Problemy Edukacji i Pedagogiki 13 Działania pozorne w edukacji jako palący problem. Wprowadzenie do książki Maria Dudzikowa 14 CZĘŚĆ 1. U ŹRÓDEŁ POZORU W EDUKACJI 25 Rozdział 1. Użyteczność pojęcia działań pozornych jako kategorii analitycznej. Egzemplifikacje z obszaru edukacji (i nie tylko) Maria Dudzikowa 27 1.1. Wstępnie zarysowane pole znaczeniowe 27 1.2. Zarys koncepcji działań pozornych Jana Lutyńskiego i pytania o jej aktualność 31 1.3. „Pełzający chaos" jako kontekst działań pozornych dzisiaj 36 1.4. Egzemplifikacje mechanizmów działań pozornych w obszarze edukacji 49 1.4.1. Spektakularne działania pozorne „na jałowym biegu" 51 1.4.2. Rzekomo pragmatyczne konsultacje w aksjologicznej scenerii 61 1.4.3. Zasada di Lampedusy w reformowaniu edukacji 71 1.4.4 Rewolucje w edukacji, czyli „spanie w szafie na stojąco" 78 Rozdział 2. Podwójny pozór w edukacji na przykładzie koncepcji Paula Freire'a Hanna Kostyło 83 2.1. Czym jest pozór w edukacji 84 2.2. Pozór po raz pierwszy: edukacja bankowa 87 2.3. Pozór po raz drugi: blokada instytucjonalna 91 2.4. Pozór w polskiej edukacji 96 2.5. Polski pozór po raz pierwszy: edukacja bankowa 97 2.6. Polski pozór po raz drugi: blokada samorządności 100 Rozdział 3. Pozory sprawstwa reform oświatowych w III RP Bogusław Śliwerski 103 3.1. Wprowadzenie 103 3.2. Polityka oświatowa jako sfera niewidzialnych sprawców dobra i zła .. 107 3.3. Strategie zarządzania reformami oświatowymi w III RP 110 3.4. Podsumowanie 127 Rozdział 4. Standardy moralne czy standardy wymagań? O moralnych aspektach pozoru w szkole Maria Groenwald 131 4.1. Nowe szaty cesarza. O przejawach fikcji w szkolnej edukacji 133 4.1.1. Edukacyjne szaty i ich wytwórcy 133 4.1.2. Celebrowanie pozoru 137 4.2. Pozór w szkole a moralność 141 4.2.1. Edukacyjne show 143 4.2.2. Nie widzieć nagości cesarza? 145

4.3. Przeciw pozorowi 148 Rozdział 5. Podmiotowość z deklaracji i w praktyce Zofia Agnieszka Kłakówna 151 5.1. Na początku 151 5.2. Finał 156 5.3. Pomiędzy 158 5.4. Jak to możliwe? 160 5.5. Co teraz? 163 Rozdział 6. Pozór regulacji prawnych dotyczących organów społecznych w szkole Violetta Kopińska 165 6.1. Wprowadzenie 165 6.2. Pierwszy pozór - konstrukcja prawna organów społecznych w szkole 168 6.3. Drugi pozór - funkcjonowanie organów społecznych w szkole 175 6.4. Podsumowanie 181 CZĘŚĆ 2. EGZEMPLIFIKACJE DZIAŁAŃ POZORNYCH 185 Rozdział 7. Nauczyciel w przestrzeni illusio Karina Knasiecka-Falbierska 187 7.1. Wprowadzenie 187 7.2. Illusio i reguły gry 188 7.3. Nauczyciel w polu edukacji 190 7.3.1. Zdeprecjonowanie zawodu nauczyciela i wywoływanie negatywnego stosunku opinii publicznej 190 7.3.2. Nie przekreślajcie nas! 194 7.3.3. Walka o szkoły nie tylko w interesie nauczycieli 196 7.3.4. Kto na nowej maturze zyskuje, a kto traci 198 7.3.5. Profesjonalna kadra 200 7.3.6. Doniesienia o aktywności 201 7.4. Podsumowanie 202 Rozdział 8. Szkoła w świecie pozoru Piotr Kołodziej 204 8.1. Czego musimy się dowiedzieć? 204 8.2. Fundament reformy 206 8.3. Przez pryzmat fikcji 210 8.4. Zmiana edukacyjnego paradygmatu 213 8.5. Czas na „radykalną" zmianę 214 8.6. Bez lejka się nie obejdzie 216 8.7. Sprawcy i ofiary 218 8.8. Douglas niestety się mylił 220 Rozdział 9.

Podstawa programowa dla klas I-III szkoły podstawowej jako punkt wyjścia działań pozornych Iwona Kopaczyńska 221 9.1. Wprowadzenie 221 9.2. Podstawa programowa jako źródło edukacyjnej mentalności 222 9.3. Pozorowanie budowania uczącej się wspólnoty 224 9.4. Pozorowanie indywidualnego rozwoju 228 9.5. Pozorowanie aktywności poznawczej z tresurą w tle 230 9.6. Neoliberalne źródła pozorowania edukacji 235 9.7. Ofiary i sprawcy działań pozornych w edukacji wczesnoszkolnej ... 238 Rozdział 10. Kody bezmyślności, czyli gdy programy układane są pod klucz egzaminacyjny Marek Piotrowski 240 10.1. Wprowadzenie 240 10.2. Specyfika działań pozornych w nauczaniu przedmiotów ścisłych .. 241 10.2.1. Działania pozorne są istotne dla realizacji jakiegoś ważnego społecznie celu 242 10.2.2. Działania pozorne nie realizują istotnie ważnych celów... 242 10.2.3. Nieprzydatność działań pozornych jako wiedza prywatna 243 10.2.4. Rzeczywista funkcja działań polegająca na samym ich istnieniu - definicja kodów bezmyślności 245 10.2.5. Działania pozorne a element fikcji odnoszący się do ich przebiegu lub celu 247 10.3. Recepta 249 10.3.1. Nauczanie problemowe versus kody bezmyślności 250 10.3.2. Zmiany w systemie oceniania szkół i uczniów 251 10.4. Podsumowanie 253 Rozdział 11. Obiektywizm i sprawiedliwość - (nie)wygodne kategorie szkolnego oceniania Grażyna Szyling 255 11.1. Wprowadzenie 255 11.2. Sprawiedliwość oceniania - kategoria (nie)obecna? 257 11.3. Sprawiedliwość oceniania - kategoria (nie)wygodna? 261 11.4. Obiektywizm oceniania - ku rzeczywistości założeniowej 265 11.5. Obiektywizm oceniania - kategoria (nie)wygodna? 268 11.6. Konkluzje i szanse 271 Rozdział 12. Kwiatek do kożucha. Pozór w edukacji plastycznej Urszula Szuścik 273 12.1. Wprowadzenie 273 12.2. Miejsce sztuki w procesie tworzenia habitusu ucznia 276 12.3. Podsumowanie 282 Rozdział 13. Edukacja artystyczna. Niezbędna? Potrzebna? Zbyteczna? Bernadeta Didkowska 284 13.1. Wprowadzenie 284

13.2. Ewolucja programów kształcenia plastycznego 285 13.3. Podstawy programowe dla programu edukacji plastycznej 289 13.4. Edukacja plastyczna dzisiaj 291 13.5. Podsumowanie 298 Rozdział 14. O nieszkodliwości wagarowania. Konsumpcyjne uwikłania ofiar i/lub sprawców pozoru w edukacji szkolnej Mirosława Cylkowska-Nowak 300 14.1. Wprowadzenie 300 14.2. Co się stało z edukacją w Polsce w ostatnich dekadach? 302 14.3. Społeczeństwo konsumpcji i edukacja 303 14.4. (Pozorna) nieobecność wagarowania w polskiej edukacji do 2000 roku 306 14.5. Pozór w definiowaniu wagarowania i wagarowiczów 307 14.6. (Pozorne) poszukiwanie sprawców, czyli penalizacja wagarowania 308 14.7. Spektakl pozorów wokół poszukiwania sprawców wagarowania przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w 2006 roku 311 14.8. Fikcja rodzi fikcję, czyli o działaniach pozornych po 2006 roku ... 314 14.8.1. Zmiany regulaminów szkolnych 314 14.8.2. Administrowanie nieobecnościami 315 14.8.3. Angażowanie rodziców 316 14.8.4. Programy wychowawcze i profilaktyczne 317 14.9. Uczniowskie działania pozorne - między powinnością a konsumpcją 318 14.10. Podsumowanie 321 Rozdział 15. Lepsze to niż zamulanie w domu? Krótka rzecz o wyćwiczeniu ucznia w kulturze pozoru Alicja Korzeniecka-Bondar 323 15.1. Szkoła drugim domem? Wprowadzenie 323 15.2. Czy to jest normalne, czy to poważne, czy to pożyteczne? 325 15.3. Kto nie wykorzystuje chwili, ten nie wykorzystuje życia 329 15.4. Podsumowanie 333 Rozdział 16. Po co i dla kogo są rady szkoły? Spojrzenie z dwudziestoletniej perspektywy Marek Mencel 335 16.1. Wprowadzenie 335 16.2. Po co są rady szkoły? 336 16.3. Dla kogo są rady szkoły czyli pozorowanie szkolnej demokracji? .. 337 16.4. Zmierzch szkolnej demokracji? 338 16.5. Optymalny model rady szkoły 340 16.6. Co poszczególne agendy mogłyby zrobić dla rady szkoły? 341 16.7. W jaki sposób rady szkoły urzeczywistniają (urzeczywistniały) demokrację? 342 16.8. Zakończenie czy nadzieja na reaktywację? 344 Rozdział 17. Integracja rodziców i nauczycieli jako przykład edukacyjnej iluzji Krzysztof Polak 347

17.1. Wprowadzenie 347 17.2. Relacja rodzice - nauczyciele 350 17.3. Podsumowanie 356 Rozdział 18. Edukacyjny chłam, czyli jak pozorowaniem sukcesów szkoły ratują się przed likwidacją Dariusz Chętkowski 357 18.1. Wprowadzenie 357 18.2. Kreatywność i innowacyjność 358 18.3. Piekło to inni 360 18.4. Elity 361 18.5. Państwo się zwija 363 18.6. Zatrudnianie na dniówkę albo fuchę 365 Rozdział 19. Tak to się wszystko zaczyna... O misji przedszkola Natalia Bednarska 367 19.1. Wprowadzenie 367 19.2. Misja dokumentów zwanych misją 367 19.3. Analiza przykładowych misji warszawskich przedszkoli 368 19.3.1. Cel jako ideał 369 19.3.2. Cel jako funkcja 371 19.3.3. Cel jako zamierzenie 372 Rozdział 20. Rzeczywisty czy (i) iluzoryczny obraz dyskursu edukacyjnego w przedszkolu Magdalena Grochowalska 379 20.1. Wprowadzenie 379 20.2. Wyznaczniki dyskursu edukacyjnego 381 20.3. Od budowania wiedzy i kompetencji do dominowania 383 20.4. Poszukiwanie iluzji w praktyce komunikacyjnej 385 20.5. Normatywne myślenie o rozwoju w praktykach dyskursywnych .. 390 20.6. Komu/czemu służy iluzja 392 20.7. Podsumowanie 397 Rozdział 21. Śpiewać każdy może..., czyli kto może być wychowawcą w internacie i bursie szkolnej. Zagrożenia wynikające ze zmian przepisów oświatowych Beata Zięba-Kołodziej 398 21.1. Wprowadzenie 398 21.2. Internaty i bursy - odległe sobie planety? 400 21.2.1. Kto może być wychowawcą w internacie i bursie? Stan prawny i wątpliwości praktyka 402 21.2.2. Specyficzna sytuacja wychowanków internatów i burs szkolnych 406 21.2.3. Sylwetka wychowawcy w kontekście potrzeb wychowanków placówek 410 21.3. Podsumowanie 412 CZĘŚĆ 3. POZÓR W EDUKACJI - DIAGNOZA, PRÓBY ROZWIĄZAŃ 415

Bibliografia 448 Indeks rzeczowy 481 Indeks osób 484 Noty o autorach 491