1

Jakub Jakubowski

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Specyfika spoecznoci internetowych jako podmiotu i przedmiotu

w komunikowaniu politycznym

Wraz z nastaniem ery Web 2.0, spoecznoci internetowe stay si penoprawnym aktorem

zbiorowym w komunikowaniu politycznym. W sensie podmiotowym, spoecznoci

internetowe peni rol twrcw dyskursu politycznego, coraz odwaniej wczajc si w

dyskusj publiczn nad wieloma problemami istotnymi spoecznie. Jednoczenie staj si one

przedmiotem zainteresowania politykw, speniajc tym samym rol tumu z klasycznych

teoriach komunikowania.

Sowa kluczowe: cyberprzestrze, komunikowanie polityczne, media spoecznociowe,

spoecznoci internetowe

With the advent of Web 2.0, internet-based virtual communities have become fully-fledged

collective actors in political communication. In subjective sense, virtual communities act as

creators of political discourse and they become more and more active, being a part of the

public debate and commenting a number of important social issues. At the same time they

become the object of much interest to politicians, thus fulfilling the role of the masses in

classical theories of communication.

Key words: cyberspace, political communication, social network, virtual communities

1. Wstp

Spoecznoci internetowe (wirtualne) to pojcie, ktre w ostatnich latach na stae

zagocio w dyskursie pozanaukowym, przez co stao si obiektem zainteresowania

socjologw, politologw, antropologw i innych przedstawicieli nauk zarwno

2

humanistycznych, jak i spoecznych. W zalenoci od rzucenia na nie okrelonej wizki

wiata z naukowego reflektora (Popper, 2002, s. 402 i nast.), stanowi one zajmujcy

wycinek rzeczywistoci, stajc si nowym elementem klasyfikacji socjologicznych,

podmiotem politycznych dziaa, komunikacyjnym prosumentem czy zjawiskiem

kulturowym. Stosunkowa modo samego zjawiska oraz ograniczona ilo bada w ramach

rzeczonych dyscyplin, skaniaj do podejmowania tematu i cigego stawiana sobie pytania:

czy na aktualnym etapie rozwoju technologicznego mona pokusi si o stworzenie

charakterystyki spoecznoci internetowych, bdcych wci w fazie ksztatowania swojej

spoecznej, politycznej i kulturowej tosamoci? Godnym zauwaenia jest fakt, e wiele

publikacji zwartych i artykuw naukowych, ktre ukazay si ostatnimi laty, pozwala w

swojej ewolucyjnej naturze odpowiedzie na to pytanie twierdzco. Nieuksztatowana do

koca specyfika nie stanowi wszake przeszkody dla obserwacji i analizy zmiennej natury

tego, co zgodnie z definicj internetu nazywamy spoecznym pierwiastkiem sieci (Nie,

2010, s. 197).

Rozpatrywanie natury spoecznoci internetowych pod ktem politologicznym

wymaga uprzedniej odpowiedzi na pytanie o polityczny pierwiastek nowej struktury

spoecznej, tworzc tym samym przyczynek do dyskusji na temat podmiotowego i

przedmiotowego ich charakteru. Rozwaania politologiczne zajmuj si wszake

analizowaniem konstrukcji teoretycznych nieobserwowalnych w sposb bezporedni. Chodzi

tu wic nie tyle o jednostk ludzk, ktra jest punktem wyjcia dla wszystkich dyscyplin

spoecznych, ani o spoeczestwo bdce zbiorem indywiduw, ale o r e l a c j e midzy tymi

podmiotami, ktre posiadaj szczeglny charakter (Buczkowski, Nowak, 1977, s. 17). Grupa

ludzi definiowana przez pryzmat realnoci relacyjnej daje si tu pozna jako materia

niezmiernie pynna i swoisty epifenomen, ktry mona zbada poprzez skutki jakie s

obserwowane w rzeczywistoci w tym konkretnym przypadku politycznej.

Warto jednak z tej paszczyzny badawczej usun nieprzystajce do owych realiw

ekstrema. Biorc pod uwag najbliszy jednostce poziom funkcjonowania, mona mwi o

specyficznym typie relacji czowieka ze samym sob, ktra ma charakter intrapersonalny i nie

podlega tym prawidowociom, ktre s tosame dla zjawisk politycznych. Z drugiej strony,

przyjcie perspektywy populacji jako paszczyzny badania politycznych zjawisk, take zdaje

si by optyk nieadekwatn do badanej materii. Przyczyn jest tu stopie skomplikowania w

takim zakresie przedmiotowym i brak fizycznej moliwoci obserwacji tak szerokiej rzeszy

stosunkw midzyludzkich (warto jednake zaznaczy, i relacje polityczne czciej

3

okrelane s mianem makrospoecznych ni mikrospoecznych, Karwat, 2010, s. 17).

Wnioskowa wic mona, i cechy politycznoci naley doszukiwa si gdzie

p o m i d z y ekstremum jednostki i caoci populacji, gdzie relacje analizowane s pod

przyjtym przez badacza ktem np. statusu, struktury, przywdztwa czy wadzy. W tak

nakrelon perspektyw wpisuje si g r u p a s p o e c z n a , ktra moe stanowi podmiot

politologicznej analizy i wraz ze swoimi waciwociami dobrze wpasowa si w badania nad

politycznoci grup w skali mezo. Wracajc wic do gwnej myli artykuu, warto zada

pytanie: na ile spoeczno internetow mona nazwa grup jako struktur zdoln do

tworzenia politycznych relacji? Dopiero w takiej sytuacji moliwa staje si do nakrelenia

gwna teza niniejszych rozwaa: w ramach systemu demokratycznego, spoecznoci

internetowe mog stanowi zarwno oddolnie budowany, nowy typ zbiorowoci o

podmiotowym charakterze zdolny do mobilizacji politycznej, jak i kreowane przez

indywidualne i zbiorowe podmioty narzdzia o profilu przedmiotowym, suce do osigania

celw politycznych, gwnie o charakterze wyborczym.

2. Spoecznoci internetowe jako grupa o charakterze politycznym

W literaturze funkcjonuje kilka zwartych definicji spoecznoci internetowych.

Chronologicznie pierwsz stworzy Howard Rheingold, charakteryzujc je jako spoeczny

agregat, ktry wyania si z sieci, gdy pewna wystarczajco dua liczba ludzi podtrzymuje

wystarczajco dugo publiczn dyskusj i jest w tym do uczucia by uformowa sie

osobistych relacji w cyberprzestrzeni (Kapralska, 2008, s. 133). Biorc pod uwag fakt, i

definicja zostaa skonstruowana w 1993 r., a wic przed masowym dostpem do internetu,

wydaje si ona wyjtkowo trafna, nawet jeli uwzgldnimy wski zakres obserwacji, ktre

autor mia szans poczyni. Inn perspektyw, powsta w 2001 r., przedstawia Barry

Wellman, ktry reprezentuje podejcie sieciowe (Doktorowicz, 2004, s. 61). Zwraca on

uwag, i spoecznoci s sieciami wizi midzyludzkich, ktre s rdem ycia

towarzyskiego, wsparcia, informacji, poczucia przynalenoci i tosamoci spoecznej

(Castells, 2003, s. 147). W jego koncepcji punkt cikoci zostaje wic przeniesiony z ludzi

na powstajce midzy nimi relacje, a najistotniejsze i jednoczenie pominite w poprzednio

analizowanej definicji, s efekty zaistniaych wizi. Akcent na kwesti stosunkw

midzyludzkich stawia take Jan Fernback, ktra okrela spoecznoci wirtualne jako

spoeczne relacje zagubione w cyberprzestrzeni, ulegajce powtarzalnym kontaktom

4

wewntrz specyficznych granic i miejsc (np. wideo-konferencja czy czaty), ktre s

symbolicznie zarysowane przez podmiot zainteresowania (Fernback, Thompson).

Wrd innych wartych uwagi uj problemu mona wymieni definicj

zaproponowan przez George Bugliarello, ktry okrela spoecznoci wirtualne jako

,,bezcielesne struktury, ktre powstay na gruncie wsplnych zainteresowa (Szpunar, 2004,

s. 110). Warto zaznaczy, i zawa to postrzeganie problemu, mimo e kwestia podzielanych

pasji, jako czynnika konstytuujcego spoecznoci, jest podnoszona przez wielu badaczy, i

moe by uznawana za jedn z najistotniejszych. Potwierdzeniem tego trendu jest definicja

Marka Slouvka, ktry twierdzi, e spoecznoci wirtualne scharakteryzowa mona jako

zbiory osb, ktrych cz wsplne pasje i praktyki (Szpunar, 2004, s. 110). Podobnie t

problematyk ujmuje Steven Jones twierdzc, i wirtualne spoecznoci s punktem

przejciowym zbierajcym wsplne przekonania i dowiadczenia czce ludzi fizycznie

oddalonych (Jones, 1995, s. 19). Wartym przytoczenia uzupenieniem takiego sposobu

pojmowania spoecznoci internetowych jest triada stworzona przez Martina Listera,

Jona Doveya, Setha Giddingsa, Iaina Granta i Kieran Kelly uznajca za podstaw do

formowania si spoecznoci internetowych: wsplne przestrzenie, relacje oraz wartoci

(Lister, Dovey, Giddings, Grant, Kelly, 2009, s. 321).

Wpisujc spoecznoci w siatk poj socjologicznych, zaczynajc od tych

najszerszych, warto wydzieli z pojcia zbiorowoci (Ziembiski 1994, s. 37) poszczeglne

cechy, ktre pomog umiejscowi w tej przestrzeni rozpatrywane struktury. Analizujc

problem od strony trwaoci zbiorw ludzkich, mona je podzieli na grupy spoeczne i inne

formy zbiorowoci, zakadajc, i cigo i stao spoecznoci internetowych jest wzgldna

i uzaleniona od ich typu (Merton, 1982, s. 152). Za podstawow kategori w socjologii, ale

take podmiot o cechach politycznoci, uznawana jest grupa spoeczna, warto wic

ustosunkowa si do niej zadajc pytanie: czy spoeczno internetowa jest grup? Dylemat

ten jest o tyle trudny do rozstrzygnicia, i w zalenoci od dobranej definicji, wnioski mog

okaza si sprzeczne. Co wicej, mnogo przedstawionych uj terminu spoeczno

internetowa take jest rnorodna, brak wic moliwoci jednoznacznego zestawienia ze

sob poj. W tabeli nr 1. zestawione s wyodrbnione cechy grup spoecznych z dziewiciu

wybranych uj (Znaniecki, 1973, s. 28; Ossowski, 1958, s. 57; Januszek, Sikora, 2000, s. 38;

Szczepaski 1966, s. 136; Rybicki, 1979, s. 641; Szczurkiewicz 1970, s. 366; Mendras, 1997,

s. 34 i nast.; Turner, 1998, s. 93; Goodman, 2004, s. 54; Szacka, 2003, s. 184) oraz cechy

spoecznoci wirtualnych wyabstrahowane z przytoczonych ju definicji. W tym zbiorze

5

charakterystyk wida, i oczywist podstaw obu kategorii stanowi przede wszystkim czynnik

ludzki jako gwny podmiot analizy. Pozostae cechy, poza jednym wyjtkiem, wykazuj

znaczn rnorodno.

Tabela 1. Cechy grup spoecznych i spoecznoci internetowych

Grupy spoeczne Spoecznoci internetowe

ludzie (9)*

wiadomo odrbnoci (3) stosunki spoeczne (3) wsplne wartoci i normy (2) odrbno (2) organizacja wewntrzna i struktura (2) terytorium (1)

zadania i cele (1)

instytucjonalno (1) interakcje (1)

ludzie (4)

wsplne zainteresowania i pasje (2) relacje (2)

wartoci (1) dyskusja (1)

wizi (1) kontakty (1)

ycie towarzyskie (1) wsparcie (1)

informacja (1)

poczucia przynalenoci i tosamoci (1) wsplne praktyki (1) wsplne przekonania (1) wsplne dowiadczenia (1) fizyczne oddalenie (1)

wsplne przestrzenie (1)

* W nawiasie umieszczono liczb powtrze danej cechy w rnych ujciach definicyjnych.

rdo opracowanie wasne.

Istnieje wiele prb uporzdkowania siatki pojciowej w obszarze struktur

zaporedniczonych, ktre stawiaj sobie za cel osadzenie nowych zjawisk spoecznych w

ramach uznanych klasyfikacji. aneta Polowczyk-Kuik, odwoujc si do definicji grupy

spoecznej J. Szczepaskiego, twierdzi, i wedug przyjtych przez badacza kategorii,

spoeczno wirtualna jest grup spoeczn (Polowczyk-Kiuk, 2001, s. 106-107).

Charakterystyczne dla dyskursu naukowego jest te odseparowanie definicyjne spoecznego

ycia w internecie od wiata rzeczywistego argumentujc, i s to dwie niespjne

paszczyzny, rzdzone innymi prawami i niezdolne do porwna. Agnieszka Sekuowicz

twierdzi, i kady rodzaj technologii, techniki czy mediw, przeksztaca relacje

midzyludzkie oraz nasz sposb postrzegania wiata a rzeczywisto wirtualna jest

rwnolega i wytwarza specyficzne wizi, quasi-grupy, zbiorowoci (Sekuowicz, 2009, s.

244). Marian Golka dodaje, i cyberspoecznoci daj swoim czonkom silne poczucie

przynalenoci do grupy, zajmowania jakiego bardzo konkretnego miejsca wewntrz sieci.

Sie to nowy wiat, a wiat zamieszkuj spoecznoci (Golka 2008, s. 149). Godne

podkrelenia ujcie problemu prezentuje Magdalena Szpunar, twierdzc i wedug S.

Ossowskiego moliwe jest definiowanie grupy spoecznej poprzez wizi spoeczne, jeeli

6

zatem okrela si grup spoeczn poprzez wi spoeczn, mona grup spoeczn traktowa

jako zbir, ktry jest grup w wikszym bd mniejszym stopniu (Szpunar 2004, s. 110).

Tego typu perspektywa staje si niezwykle uyteczna dla rozwaa o strukturach

zaporedniczonych, gdy uwzgldnia dynamik przeobrae spoecznoci internetowych, a

nade wszystko ich rnorodno. Podobn koncepcj, opart o hierarchizacj poj

spoecznoci i grupy, proponuje Robert Bierstedt. Autor wykorzystuje jednake odmienne

kryteria, za pomoc ktrych nadawana jest cecha grupowoci wymieniajc: wiadomo

odrbnoci, stosunki spoeczne i organizacj spoeczn (Sowa, 1998, s. 29). Pierwszy z

wymienionych elementw, akcentowany ju midzy innymi przez wspomnianych F.

Znanieckiego, S. Osowskiego czy P. Rybickiego, stanowi podstaw autoidentyfikacji i

dookrelenia samych czonkw grupy jako odrbnego organizmu stworzonego w oparciu o

swoisty wze. Stosunki spoeczne, jako drugi element podkrelany przez R. Bierstedta,

naley rozumie jako wzgldnie usankcjonowany i utrwalony schemat zachowania, osadzony

w szerokim kontekcie spoecznych dziaa i dotyczcy interakcji spoecznych. Ostatnim

wymienionym elementem jest organizacja spoeczna, ktra wprowadza w relacje grupowe

czynnik formalizacji. Co wicej, w przeciwiestwie do S. Ossowskiego, R. Bierstedt

wprowadza hierarchizacj enumeratywn grup, wyznaczajc cztery kategorie zobrazowane w

Tabeli 2.

Tabela 2. Podzia grup spoecznych wg. R. Bierstedta

Typ grupy (rodzaj wizi) wiadomo odrbnoci

Stosunki spoeczne Organizacja spoeczna

Statystyczne

Spoecznociowe Spoeczne Zrzeszeniowe

nie

tak

tak

tak

nie

nie

tak

tak

nie

nie

nie

tak

rdo: Sowa, 1988, s. 29.

Tak zhierarchizowane pojcie grupy wskazuje, i formy zbiorowoci ludzkich o

charakterze spoecznociowym, s o tyle grupami, o ile wizi poszczeglnych czonkw

opieraj si o wiadomo wasnej odrbnoci. Nie istnieje tutaj ani stay dla caego

spoeczestwa system interakcji, ani adna forma organizacji przynalenoci. Mona wic

domniemywa, i spoecznoci internetowe bd stanowi taki wanie rodzaj grupy o

niepenym charakterze. Mimo i czonkowie rozpatrywanej struktury zdaj sobie spraw, e

istnieje element odrniajcy ich od innych grup, wzajemne stosunki oraz organizacja nie s

w aden sposb ukonstytuowane. Spoecznoci stanowi raczej swobodny zbir jednostek

ludzkich, powstay na gruncie wsplnych zainteresowa, pasji lub celw, ale czonkowie

7

tworz raczej grup nieformaln. W zwizku z tym, spoecznoci internetowe o tyle bd

stanowi grupy, o ile zintensyfikowane bd czynniki je sankcjonujce, bdce jednoczenie

rdem wizi spoecznych. Tylko tak pojmowane, bd one mogy stanowi podstaw do

rozpatrywania ich w kategoriach podmiotowoci politycznej, posiadaj bowiem wtedy

uprawdopodobnion cech sprawczoci i zdolnoci do mobilizacji. Stanowi to nie tylko

znamienn zmian dla funkcjonowania systemu demokratycznego, wprowadzajc w jej obrb

nowy podmiot zbiorowy o znaczcych moliwociach sprawczych. Spoecznoci tego typu

mog stanowi asumpt do zmian w obrbie demokracji jako takiej i skierowa j w stron

waciwoci deliberatywnych, bezporednich czy w wikszym stopniu partycypacyjnych.

3. Podmiotowy i przedmiotowy charakter spoecznoci internetowych w

komunikowaniu politycznym

Perspektywa spogldania na spoecznoci internetowe pozbawione cech grupy

spoecznej zdolnej do politycznej mobilizacji, bdzie wioda ku ulokowaniu tego typu dziaa

w nurcie rozwaa nad marketingiem politycznym w jego socjotechnicznym aspekcie

(Paweczyk, 2007, s. 11). Roger Hurwitz uwaa, i owa kategoria komunikowania dotyka

obszaru dyskusji o d e m o k r a c j i z w o l e n n i k w czy d e m o k r a c j i p a r t y j n e j , gdzie

przepyw danych ma jeszcze charakter tradycyjnie jednostronny, a narzdzia jakie tu mona

przytoczy to przede wszystkim reklama i agitacja (Hurewitz, 1999, s. 665 i nast.). Znaczna

popularno, a moe i dominacja tego typu dziaa wynika przede wszystkim ze

wspczynnika atrakcyjnoci segmentu uytkownikw sieci dla prowadzenia dziaa

perswazyjnych, ktrych zasadniczym celem wci pozostaje zdobycie i utrzymanie wadzy.

Dowodz tego coraz liczniejsze badania przeprowadzane na grupie internautw, ktre

wskazuj na kilka cech bdcych przyczyn tej zalenoci. Internet staje si coraz

waniejszym rdem czerpania wiedzy o aktorach teatru politycznych zdarze. Pokazuj to

m.in. dane dotyczce kampanii wyborczej w Polsce z 2011 r. Znaczcy odsetek w modszych

grupach wiekowych ukazuje perspektywiczno wykorzystania zasobw internetowych w

celach marketingowych. Co warte podkrelenia, internauci o 8% czciej bior udzia w

wyborach, co moe stanowi dla politycznych strategw cenny kapita (Maj, 2011, s. 125;

Skaryska, 2009, s. 103-104; Turska, 2006, 204-205; Wojniak, 2010, s. 93).

8

Analogicznie w stosunku do innych aktywnociach komunikacyjnych, tak w

przypadku CMC (computer-mediated communication) mona doszukiwa si kreacji

wizerunkw aktorw politycznych. W ramach przedmiotowej odsony komunikacji

zaporedniczonej przez internet, najistotniejszym wydaje si by ten wtek, ktry dotyczy

kreowania profilu symbolicznego, skutecznej autoprezentacji podmiotu w obszarze polityki i

zdolnoci formuowania globalnej oceny partnera komunikacyjnego przez obywateli

(Stachura, 2011, s. 105). Warto mie jednak na uwadze, e przyjmujc model prosumencki,

aktor spotyka si take w sieci bezporednio z innymi personami, a zdobyta wiedza na

temat ich cech jest rdem tworzenia segmentu na potrzeby inicjowania i podtrzymywania

komunikacji jako rodka niwelowania dystansu midzy poszczeglnymi ogniwami owego

procesu (Miotk-Mrozowska, 2009, s. 48 i nast.).

Spoecznoci internetowe ujmowane w sposb przedmiotowy jawi si wic jako

masowy odbiorca wizerunku aktora politycznego. Nie posiadaj jednake znamion grupy

spoecznej, a raczej zbiorowoci o cechach tumu, ktry pozostajc biernym obserwatorem

jest w swojej masie uytecznym narzdziem do popularyzacji postulatw i samych

politykw. Uytecznoci zwizane ze spoecznym pierwiastkiem funkcjonowania sieci daj

przy tym moliwoci nie tyle wykorzystywania marketingowego tych tworw spoecznych,

ale wrcz wytwarzania ich w celach li tylko partykularnych (w sensie osigania politycznych

korzyci). Praktyka ycia politycznego ukazuje dzi multum przykadw w ramach tego

procesu, gwnie w obszarze aktywnoci wyborczej. Dzi w 5 lat po przeomowej pod tym

wzgldem kampanii prezydenckiej Baracka Obamy w Stanach Zjednoczonych nie sposb

take w realiach polskich wyobrazi sobie strategii bez uwzgldnienia budowania

spoecznoci w obszarze komunikacji sieciowej (portale spoecznociowe, mobilne grupy

wolontariuszy itd.)

Aspekt podmiotowy wymiany informacji w obszarze polityki - w przeciwiestwie do

ujcia przedmiotowego stanowi refleksj nad postulatami o poszerzenie jej definicji o

element poziomy, niechtnie do tej pory ujmowany jako istotna cz tego procesu. Podejcia

klasyczne obejmuj bowiem swoim zasigiem niemal wycznie kierunek pionowy dziaa,

zakadajc, i komunikacja polityczna zwizana jest z przepywem danych na liniach: wadza-

obywatele czy w ramach komunikowaniu midzynarodowym (Dobek-Ostrowska, 2004, s.

126). Tymczasem nowa paszczyzna jak jest przestrze wirtualna, skania poprzez swoj

konstrukcj do interakcji nowego typu, co warto unaoczni w toku prowadzenia debaty o

granicach definicyjnych komunikowania w ramach tego, co polityczne (Lipiska, 2008, s.

9

68). Jeli bowiem dyskusja pozioma, dynamicznie rozwijajca si w ostatnim dziesicioleciu

za sporaw powstawania spoecznoci internetowych, staje si integraln czci dyskursu

wpywajc tym samym na wertykalny przepyw danych, to naley wczy j w zakres modeli

komunikacyjnych dotykajcych niniejszych zjawisk. Warto zwrci si ponownie do

rozwaa R. Hurwitza, ktry twierdzi, i w ramach d e m o k r a c j i m o n i t o r i n g o w e j , to

wanie ten typ wymiany informacji ma kluczowe znaczenie dla ksztatowania dyskursu.

Posiada on charakter integracyjny, kreujc spoeczno interesw, ktra, poprzez intensywnie

prowadzon debat jest w stanie wygenerowa dane, ktre tworz nastpnie horyzontalny

kana przepywu informacji z politycznym aktorem, mobilizujc tym samym do bezporedniej

interakcji (Hurewitz, 1999, s. 665 i nast.).

Podejmujc temat podmiotowego charakteru komunikacji politycznej, warto wyranie

podkreli jego dwuetapowo. Aby wyartykuowa w formie wertykalnej okrelony postulat

o wektorze skierowanym w kierunku podmiotw politycznych (tradycyjni odbiorcy),

koniecznym staje si umiejtne wygenerowanie komunikatu. Z racji na zwikszenie

prawdopodobiestwa osignicia sukcesu komunikacyjnego, wykorzystuje si dziaania

masowe, co skania uytkownikw sieci do grupowania si i zastpowania nieskutecznych

dziaa indywidualnych, czynnociami przeprowadzanymi przez aktora zbiorowego. W ten

sposb tworzone s wirtualne grupy o charakterze spoecznociowym, ktre s istotne dla

wszystkich podtypw komunikacji politycznej w obszarze internetu. Wydaje si, i swoistym

novum jest tu aspekt ilociowy generowania popularnoci i rozgosu. Z racji na fakt, i w sieci

media opiniotwrcze i rodzcy si przywdcy opinii dopiero ugruntowuj swoj pozycj,

wci bardziej wartociow wiadomoci wydaje si by ta za ktr stoi tum, ni ta

wyprodukowana przez wpywow jednostk. Std tak istotna rola spoecznoci internetowych

w generowaniu informacji w obszarze polityki. One s take uytecznym narzdziem w

przedmiotowej relacji podmiot polityczny-obywatel, gdzie nadrzdne cele z reguy s

osigane przy pomocy dziaa na duych grupach spoecznych (jak chociaby w

urzeczywistnieniu sukcesu wyborczego). W tym kontekcie pojawia si wic zupenie nowa

forma przekazywania informacji, tosama jedynie dla opisywanej sytuacji komunikacyjnej.

Dynamiczny rozwj sieciowych narzdzi wywierania wpywu, w szczeglnoci portali

spoecznociowych, umoliwia komunikowanie kierowane , w ktrym to informacja jest

przesyana do indywidualnych odbiorcw deklarujcych uprzednio wol jej otrzymania, tym

samym zbiorczo stajc si nowego typu spoecznoci administrowan przez polityczny

podmiot, w ramach ktrej mog zachodzi interakcje midzy uczestnikami.

10

Zaobserwowa tu mona korelacj tego typu dziaalnoci z d e m o k r a c j

d e l i b e r a t y w n , w ktrej jak kontynuuje R. Hurwitz strony debaty, za pomoc

narzdzi sieciowych mog prowadzi uyteczn dla systemu debat, tworzc w ten sposb

sfer publiczn nowego typu, zblion w swym ksztacie do typu idealnego zdefiniowanego

przez Jurgena Habermasa (Hurewitz, 1999, s. 665 i nast.). Trend ten bynajmniej nie jest

tosamy tylko z dziaalnoci polityczn w obszarze internetu, na co wskazuje B. Dobek-

Ostrowska, twierdzc i analiza licznych kampanii politycznych, reklamowych,

spoecznych, a take badania eksperymentalne wykazay, e komunikaty medialne mog by

skutecznie wzmacniane, przez bezporednie kontakty nadawcy z odbiorc np. spotkania

przedwyborcze czy sprzeda bezporedni (Dobek-Ostrowska, 2004, s. 42). Dzi takowe

spotkania s coraz czciej zastpowane przez kontakt bezporedni-zaporedniczony, ktry

nie wymaga zaangaowania porwnywalnego z dziaaniem w przestrzeni organicznej. Zdaje

si to by jednoczenie czynnikiem pomniejszajcym dystans komunikacyjny, co moe

wpywa na sam charakter interpersonalnych relacji przyjmujcych formy bardziej

nieformalne czy koncyliacyjne. Tym bardziej, i tego typu akty s nawizywane w

okrelonym kontekcie dla osignicia lepszego poziomu wspdziaania (Jurkowski, 2004, s.

9).

Spoecznoci ujmowane podmiotowo uzyskuj wic poprzez waciwoci zbliajce

je do specyfiki grupy spoecznej moliwo realnego wpywania na rzeczywisto

polityczn. Specyfika mobilizacji opartej o internet wykorzystujca opcj ilociowego

zliczenia swojej siy sprawczej, zbadania nasilenia emocjonalnego powstajcego ruchu czy

dokadnego zaplanowania dalszych dziaa w warunkach rzeczywistoci organicznej daje

zupenie nowe moliwoci w redefiniowaniu zmiany, buntu, oporu sowem politycznej

aktywnoci jako takiej. Znamienne jest to, i rzeczywisto polityczna ostatnich kilku lat daje

liczne przykady, w ktrych podmiotowo pojmowane spoecznoci w sposb realny wpyway

na decyzje polityczne, take te o istotnym znaczeniu dla funkcjonowania pastwa, jak choby

podpisanie przez rzd umowy midzynarodowej (Polska) czy nawet przyjcie ustawy

zasadniczej (Islandia).

4. Podsumowanie

Zaistnienie nowych aktorw zbiorowych w procesie komunikowania politycznego,

bdcych efektem rozwoju technologicznego internetu, powinno stanowi wany impuls dla

11

teoretykw tego zagadnienia. Nie jest to ju bowiem zjawisko marginalne a masowy

proceder, ktry w Stanach Zjednoczonych, nierzadko nadajcych ton i kierunek rozwoju tego

typu komunikacji, staje si powszechny i rwnorzdny mediom tradycyjnym. W warunkach

polskich natomiast wydaje si on na tyle istotny, i dotyczy (pki co) przede wszystkim

segmentw wyborczych poniej redniej wieku dla caej populacji, a ten zdaje si by

atrakcyjny ze wzgldu na liczebno, zdolno do mobilizacji i wyznawane pogldy.

Wzrastajca liczba spoecznociowych inicjatyw politycznych w obrbie sieci, w

szczeglnoci w okresie wyborczym sprawia, i pochylenie si nad przedmiotowym

charakterem omawianych struktur staje si naturaln konsekwencj rozwoju mediw w

kierunku coraz bardziej interaktywnym i dostosowanym do zmultiplikowania kontaktw

midzyludzkich. Z drugiej strony, takie wydarzenia jak aktywno grupy Anonymous w

Stanach Zjednoczonych, rola inicjatyw internetowych w czasie tzw. arabskiej wiosny czy w

sposb najbardziej spektakularny protest przeciwko Umowie handlowej dotyczcej

zwalczania obrotu towarami podrabianymi (ACTA) w Polsce, unaoczniaj moliwo

mobilizacji politycznej nowego typu zbiorowoci a nawet uzyskania wpywu na istotne

decyzje polityczne. Wydaje si wic, i take na gruncie polskiej literatury naukowej

istnieje istotna potrzeba rozwinicia niniejszego wtku ewolucji politycznej komunikacji, w

szczeglnoci w zakresie modyfikacji modeli, przeprowadzenia bada empirycznych czy

specyfiki opisanych prawidowoci. Spoecznoci bowiem, wykorzystywane s w wielu

obszarach politycznej aktywnoci, same rwnie j wykazujc w sposb autonomiczny.

Proponowane tu dwie perspektywy ujcia tego problemu mog stanowi przyczynek do

uporzdkowania podjtej kwestii i zainicjowania bada empirycznych w niniejszym obszarze.

Bibliografia

Buczkowski, P., Nowak, L. (1977). Kilka uwag o przedmiocie nauk politycznych. Studia

Nauk Politycznych, 4, s. 17-33.

Castells, M. (2003) Galaktyka internetu. Refleksje nad internetem, biznesem i

spoeczestwem. Pozna: Dom wydawniczy Rebis.

Dobek-Ostrowska, B. (2004) Media masowe i aktorzy polityczni w wietle studiw nad

komunikowaniem politycznym. Wrocaw: Uniwersytet Wrocawski.

12

Dobek-Ostrowska, B. (2004) Podstawy komunikacji spoecznej. Wrocaw: Wydawnictwo

Astrum.

Doktorowicz, K. (2004) Spoecznoci wirtualne cyberprzestrze w poszukiwaniu

utraconych wizi. W: L. Haber (Red.), Spoeczestwo informacyjne. Wizja czy rzeczywisto?

t. I, (s. 59-66), Krakw: AGH.

Fernback, J., Thompson, B. Computer-Mediated Communication and the American

Collectivity. rdo: http://www.well.com/user/hlr/texts/Vccivil (dostp: 12.03.2012).

Golka, M. (2008), Bariery w komunikowaniu i spoeczestwo (dez)informacyjne. Warszawa:

PWN.

Goodman, N. (2001) Wstp do socjologii. Pozna: Zysk i S-ka.

Hurewitz, R. (1999). Who Needs Politics? Who Needs People? The Ironies of Democracy in

Cyberspace. Contemporary Sociology, 6, s. 655-661.

Januszek, H., Sikora, J. (2000) Podstawy socjologii. Pozna: Wydawnictwo Akademii

Ekonomicznej w Poznaniu.

Jones, S. (1995) CyberSociety: Computer-Mediated Communication and Community.

London: SAGE Publications, Inc.

Jurkowski R. (2004) Komunikowanie si. Zarys wykadu. Warszawa: WSM.

Kapralska, . (2008) Serwisy spoecznociowe nowa forma zbiorowoci w Sieci. W: A.

Szewczyk, E. Krok (Red.), Fenomen internetu. t. I, (s. 133-139), Szczecin: Hogben.

Karwat, M. (2010). Polityczno i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy. Studia

Politologiczne, 17, s. 63-89.

Lipiska, J. (2008) Kultura grup dyskusyjnych w internecie. Toru: Wydawnictwo Adam

Marszaek.

Lister, M., Dovey, J., Giddings, S., Grant, I., Kelly, K. (2009) Nowe media. Wprowadzenie.

Krakw: Wydawnictwo UJ.

13

Maj, B. (2011) Media elektroniczne jako rodowisko komunikacyjne wspczesnego

czowieka. W: M. Wawrzak-Chodaczek (Red.), Komunikacja wobec wyzwa wspczesnoci

(118-137). Toru: Wydawnictwo Adam Marszaek.

Mendras, H. (1997) Elementy socjologii. Wrocaw: Siedmiorg.

Merton, R. K. (1982) Teoria socjologiczna i struktura spoeczna. Warszawa: PWN.

Miotk-Mrozowska, M. (2009) Komunikacja interpersonalna w internecie. Bydgoszcz:

Wydawnictwo UKW.

Nie, M. (2010) Komunikowanie spoeczne i media. Perspektywa politologiczna. Warszawa:

Wolters Kluwer.

Ossowski. S. (1958) O osobliwociach nauk spoecznych. Warszawa: PWN.

Paweczyk, P. (2007) Socjotechnika czy marketing polityczny. W: P. Paweczyk (Red.),

Marketing polityczny. Szansa czy zagroenie dla wspczesnej demokracji (9-12). Pozna:

INPiD UAM.

Polowczyk-Kuik, . (2001) Media polskie w internecie. Pozna 2001: Wydawnictwo UAM.

Popper, K. R. (2002), Kube i reflektor: dwie teorie wiedzy. W: K. R. Popper (Red.), Wiedza

obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna (402-427). Warszawa: PWN.

Rybicki, P. (1979) Struktura spoecznego wiata. Studia z teorii spoecznej. Warszawa: PWN.

Sekuowicz, A. (2009) Wizi spoeczne w rzeczywistoci wirtualnej, W: A aba (Red.),

Wspczesne teorie komunikacji cz. II, (s. 243-252). Wrocaw: Oficyna Wydawnicza Atut -

Wrocawskie Wydawnictwo Owiatowe.

Skaryska, K. (2009) Czy media elektroniczne tworz wspczesny wiat? Rola mediw

elektronicznych w rozumieniu wiata i ksztatowaniu postaw. W: M. Filiciak, G. Ptaszek

(Red.), Komunikowanie (si) w mediach elektronicznych. Jzyk, edukacja, semiotyka (398-

409). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.

Sowa, K. Z. (1988) Wstp do socjologicznej teorii zrzesze. Warszawa: PWN.

14

Stachura, K. (2011) Towarzyskie aspekty interakcji w internecie, czyli o uspoecznieniu przez

zaporedniczenie, Internet jako paradoks. W: M. Szpunar (Red.), Paradoksy internetu.

Konteksty spoeczno-kulturowe (105-115). Toru: Wydawnictwo Adama Marszaek.

Szacka, B. (2003) Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Szczepaski J. (1966) Elementarne pojcia socjologii. Warszawa: PWN.

Szczurkiewicz, T. (1970) Studia socjologiczne. Warszawa: PWN.

Szpunar, M. (2004), Spoecznoci wirtualne jako nowy typ spoecznoci eksplikacja

socjologiczna. Studia Socjologiczne, 2 (173), s. 95-133.

Turner, J. H. (1998) Socjologia. Podstawowe pojcia i ich zastosowanie. Pozna: Zysk i S-ka.

Turska, A. (2006) Marketing polityczny w Internecie. W: S. Michalczyk (Red.), Media i

komunikowanie w spoeczestwie demokratycznym. Szkice medioznawcze (199-211).

Sosnowiec: WSZiM.

Wojniak, J. (2010) Uczestnictwo polityczne w obliczu nowych technologii informacyjnych i

komunikacyjnych. W: M. Du Vall, A. Walecka-Rynduch (Red.), Stare i nowe media w

kontekcie kampanii politycznych i sprawowania wadzy (87-97). Krakw: Oficyna

Wydawnciza AFM.

Ziembiski, Z. (1994) Elementy socjologii. Pozna: Ars Boni et Aequi.

Znaniecki, F. (1973) Socjologia Wychowania, t. I. Warszawa: PWN.

Nota o autorze

Jakub Jakubowski doktorant w Zakadzie Marketingu Politycznego i Socjotechniki na

Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w

Poznaniu.

Jakub Jakubowski PhD Student at Department of Political Marketing and Sociotechnics,

Faculty of Political Science and Journalism, Adam Mickiewicz University in Pozna.