Słownik

i Autor prezentacji Urszula Niemirska – Jędrasik, nauczyciel SP nr 1 w Opocznie

Słowniki – to źródła wiedzy w postaci zbioru wyrazów zgromadzonych i opracowanych według określonych zasad. Poszczególne rodzaje słowników różnią się przeznaczeniem, zawartością i układem artykułów hasłowych .

Zwykle wyróżnia się dwa rodzaje słowników :

- encyklopedyczne – wyjaśniające pojęcia pozajęzykowe ;

- językowe – wyjaśniające wyrazy danego języka .

Układ haseł : -alfabetyczny, -gniazdowy (dodatkowo umieszczone są

wyrazy pokrewne ).

Zasadniczymi elementami artykułu hasłowego większości słowników są wyraz hasłowy i definicje znaczeń. Ponadto artykuły hasłowe słowników w zależności od ich rodzaju zawierają informacje dotyczące np. wymowy, pochodzenia wyrazów, form odmiany oraz podaja przykłady użycia danego słowa , związków frazeologicznych , przysłów .

Rodzaje słowników: Słownik języka polskiego – zbiór słów (haseł)

wraz z opisem ich znaczenia lub znaczeń, zawiera typ odmiany słowa dla języków fleksyjnych, etymologię i przykłady użycia słowa dla każdego ze znaczeń (tzw. konkordancję), np. buda :

«niewielki budynek z nietrwałych materiałów» «ruchome nakrycie pojazdu» pot. «duży, kryty samochód policyjny» «o brzydkim lub niedbale wykonanym budynku» środ. «szkoła»

Słownik ortograficzny -zbiór słów (haseł) bez opisu znaczeń, zawiera jedynie poprawną odmianę i pisownię wyrazu. Np.

góra (wzniesienie; skrót: g.) górze, górę: góra Ararat, góry Hindukusz; ale: Góry Świętokrzyskie, Babia Góra, Góra Kościuszki, Góra Świętej Anny, Góra Oliwna

Słownik wyrazów bliskoznacznych (synonimów)– zbiór haseł o tym samym bądź podobnym znaczeniu. Np .

pigułka: tabletka, drażetka, granulka, kapsułka, pastylka, proszek.

Słownik frazeologiczny – w słowniku tym można znaleźć informacje na temat występowania danego słowa w związkach frazeologicznych, znaczenie tych związków oraz możliwość ich zastosowania. Np.

Mrugnięcie: bez mrugnięcia okiem – 1. z niezmąconym spokojem, dzielnie : Lord

Hamilton, przekonany o swej niewinności, bez mrugnięcia okiem przyjął niekorzystny wyrok miejscowego sądu. 2. bez wahania: Piotr bez mrugnięcia okiem podał ekspedientce fałszywy banknot.

Słownik poprawnej polszczyzny (ortofoniczny)– słownik ten informuje, jak wymawiać, pisać i odmieniać wyrazy. Np.

pastel ( ten pastel, nie : ta pastela).

Słownik wyrazów obcych - zbiór słów jakiegoś języka pochodzących (przyjętych) z innych języków. Np.

pajdokracja - rządy ludzi bardzo młodych, niekompetentnych, pedag. przecenianie potrzeb dzieci wynikających z ich cech indywidualnych, z jednoczesnym pomniejszeniem stawianych im wymagań.

Słownik interpunkcyjny – słownik zawiera zasady przestankowania wraz z przykładami ich zastosowania. Drugą częścią słownika interpunkcyjnego jest alfabetyczny zbiór wyrazów istotnych dla interpunkcji, takich jak : spójnik, zaimek i inne wyrazy łączące zdania i elementy wypowiedzeń, wykrzykniki, wyrazy dźwiękonaśladowcze oraz różne wyrażenia i zwroty.

Słownik skrótów i skrótowców – słownik zawiera stosowane w języku skróty i skrótowce. Artykuł hasłowy informuje o wymowie skrótu lub skrótowca, jego odmianie, podaje znaczenie oraz przykłady użycia.

Encyklopedia

Encyklopedia – kompendium ludzkiej wiedzy zapisane w formie zbioru artykułów hasłowych, złożonych z haseł (słów kluczowych) i tekstów je objaśniających (zawierających informacje dotyczące tych haseł). Hasła są ułożone w pewnym logicznym porządku, zazwyczaj alfabetycznym, dzięki czemu możliwe jest szybkie odnalezienie właściwej informacji.

Encyklopedia może być powszechna, tj. starająca się ująć całą ludzką wiedzę (np. Wielka encyklopedia powszechna PWN) lub specjalistyczna z danej dziedziny (np. Encyklopedia muzyczna PWM, Encyklopedia Krakowa PWN)

Gen [gr. génos ‘ród’, ‘pochodzenie’, ‘gatunek’], jednostka dziedziczenia decydująca o przekazywaniu potomstwu poszczególnych cech organizmu; odcinek łańcucha kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) lub u niektórych wirusów rybonukleinowego (RNA), w którym kolejność ułożenia nukleotydów stanowi informację genetyczną o zdolności organizmu do syntezy określonych białek; geny znajdują się w chromosomach i w cytoplazmie.

KONIEC