Słownik języka polskiego, part 3, D-J

Jerzy Dargiewicz S=ownik j"zyka polskiego, 2015.

xD

da tak, nie, lecz, i, /e, by, to.wo=. 1289 xohete li byti vrni mn da izydou na vragy moa ]je/eli chcecie by: mi wierni, da ^ to wyruszcie na wrog[w moich\, da powlet-da poszlet ]by pos=a=\,s=aw. da daby ]/eby\,tak, /e, tak/e; daby /eby ]da ^ tak ^ /e\, da z bratom ]tu imi"\... ^ tak/e ]i\ z bratem...,lada byle da ^ by ^ nie;ladaco lada kto ]byle kto, cz=o-wiek bez warto>ci, ga=gan, nicpolnie, dobrze p[j>:, powie>: si"\, jazda, teraz. TD, AE.dale]ko\ te-le`dawno temuzaprawd" zaisteis, ist, iste, te, tymda niech, oby.daby s=aw. /eby

da % by, da, /e.wo=. 1289 daby-daby ]/eby\.dach([wka, daszek nakrycie bu-

dynku zabezpieczaj'ce go od opad[w.staropol. dach([wczanne dach;

op=ata od wydobycia gliny do wyrobu dach[wek,

staropol. dach[wczanin rzemie>lnik wyrabiaj'cy dach[w-ki czy te/ pokrywaj'cy dachy.

staropol. 1463 dachowka dach[wka p=ytka z palonej gliny

u/ywana do pokrywania dach[w. niem. dach,>redniow. holend. roef, anglosas. hrof, >redniow. ang. rof, ang. roof,ros. krywa, krov, krovlq,svod-swod, potolok-poto=ok. curb roof ]dach z dwoma sk=o-nami po ka/dej jego stronie, ni/szy sk=on bardziej stromy\. dormer ]pionowe okno na sk=onie dachu, nad nim daszek\. gambrel roof ]dok=adnie jak curb roof& dwa sk=ony, ni/szy bardziej stromy\. hip roof ]dach z 4-ch stron\. mansard ]dach z 4-ch stron, na ka/dej stronie po dwa sk=ony, ni/szy bardziej stromy, jak w curb roof\. ang. pan ]patelnia, talerz\ % tile pantile ]dach[wka kszta=tu litery S w przekroju poprzecznym\.da:, damy, dat T C

do spo=u z bi:, s=owo u/ywne do tworzenia form czasownikowych, z

rzeczownik[w, np.k=am zada: k=am, tj. sk=ama:.da: dzia: si", st'd `da: u/yte w znacznej liczbie okoliczno>ci i grupce czasownik[w, jak spojrzenie spogl'da:, napa>: napada:, pok=ada:]nadziej"\, tak i bi:, bieg bie/e:, i>: i chodzi:, g=[wnie dotycz'ce ruchu. nr 040 i czasownik nr 050.da: 1. od(za(wy(sprze(na-da:, zadatek,

daw-ca(ka, dany,2. test(owany, sprawdzony

z(przy-datny,da: ]sobie rad"\ ^ z(po-do=a:, za(po-radzi: ]sobie\B=agodat, B=agoda: ^}Stary| Testament,

3. relacja, sprawozdanie zda: spraw" opisa: j',

4. m[wi:, kaza-:(nie da: nauczk",sprzeda: ^ przekaza:, s=aw.-ros.]prze ^ pro ^ po ^ od ^ re\,k=am zada: k=am, sk=ama:,da: ^ kaz(a: ^ leci: recommend poleci:,przekaz podanie,

5. da: dzia: ]bi:\ odzienie ]obi-cie\, nadzia: ]nabi:\ np. na pal,

6. da ]tak, praw ty> praw\ da:]sprawi: komu, sobie, co\,praw % da prawda.

=ac. dotare ]da:\ douer en ]wy\ % douer endouer >redniow. ang. endowen ang. endow ]darowizna, wyposa/enie\ endowment, gdzie& dow }dau, da=\ ]posag\ pol. da=,ros. proda-t;/vat;...ne qt= very ]nie da= wiarydad{, ok. 1815, CTDLiczy:, w matematyce 4 podstawo-we operacje&doda-:(wa:, odejmowa:, mno/y:, dzieli:.doda: da: dzieli:dzia=, liczba, mission,liczy: na zdawa: si" na, polega:, z ^ po, dawa: lega: zadawa:]zalega:, wsp[=/y:, dzieli: /ycie\,podatek na=og, po ^ na.w liczeniu dzieli: z dodawaniem zwi'zane.za(na(po(u(do(przy(wy(z=o/y: za(na(po(u(do(przy(wy(zda:;z=o/y: egzamin zda:, tak i inne&do=o/y:(da:, po=o/na(daj'ca,za=oga zadanie.wo=. 1289 dati ]da:\ dat;, davat; ]dawa:\ daet; ]daje\, b dal= ]da=\, vdast; ]da=\, da ]daj'c\, rozda ]rozda=\, dawa ]dali\, ne dadou]im=]nie daj'cym\, peredawas]poddali si"\, damy ]damy\, dan;]da


xstaropol. da: si" 1. podda: si", ust'pi:,2. dzia: si".staropol. do(na(od(odewz(po((pod(prze(przy(roz(u(w(wy(wz((za(zda:,dawa:, do(od(po(pod(prze(przy((roz(wy(wz(za(zdawa:.jedno z najbardziej podstawowych s=[w j"zyka polskiego, nr 040, st'd u/yte z tyloma przedrostkami&za(na(po(u(prze(przy(do(od(pod(nad(w(wy(z(roz-da: ]si"\.da: si" dzia: si".dad{ da:.daj bodaj, oby.

staropol. day.ang. may ]as in may it be so\, ros. bud; (hto)-bud ]czto\.dajby bodajby, oby.dak=o dziak=o, d Dz.daktyl bot. Phoenix dactylifera L.

staropol. 1419 dactil dactilus Romanus, 1472 dactily dactilus dulcis, 1475 dactilli dactilli.gr. daktylos ]dos=. palec, zwany od swego kszta=tu\ =ac. dactylus starofranc., >redniow. ang. i ang. date.wg. Ss 2011, staropol. dakty=.dal mia= mie:; udal ]>mia=o>:\.

=ac. audere ]>mia=ym by:\.dal odleg=o>:.dal(eko d ]d=uga\ % al ]ziemia\.

w zwi'zku s=owotw[rczym z da= i d[=, dolny, ang. down }daun|]down the street na komia=o>:, zuchwa-=o>:\ Uda=y ]mia=y\ udacza]powodzenie, szcz">cie\.jedno lub drugie, b'd{ oba razem u(zdatny(dolny udoleti]zdo=a:\ dat ]podo=a:\ zda: egzamin, itp.staropol. daleki 1. o miejscu odleg=y,2. o czasie d=u/szy,3. w terminologii prawniczej& dalszy

dziecio-tygodniowy, a specjalnie ostatni dzie< tego terminu.

4. w pokrewieci,

du/ym dystansie,2. o czasie d=ugo, d=u/ej.staropol. daleko>: odleg=o>:.staropol. dali: si" oddala: si".staropol. oddali:, powzdali: si",oddala:.ang. far away,

ros. daleko-daleko, vdaleke.dalia Dahlia, ro>lina z rodziny z=o-

/onych, o du/ych, r[/nobarwnych kwiatach, hodowana w ogrodach jako dekoracyjna; georginia. A. Dahl ]szwedzki botanik 18 w.\,franc. georgine, dahlie,ang. dahlia, ros. georgina.dalib[g zaprawd", oczywi>cie.dali: si" oddali: si".dalit tlenek /elaza, FeO

2. dolet.

staropol. 1419 dalit atramentum rubeum. =ac. colcothar,ang. ferric oxide.damasz-ek(kowy

adamasz-ek(kowy, Damaszek.staropol. 1419 de damaschka,1429 tunicam nigram damasz-cow'.dalmatyka 1. w Ko>ciele Rzymsko

-Katol. uroczysty str[j liturgiczny diakon[w i subdiakon[w, 2. cz">: stroju kr[la; wg oczywistego }na-ocznego| >wiadka Aleksandra Gwag-niniego, na seymie Lubelskim 1569& kr[l sam si" w ubi[r krolewski do ta-kiey sprawy nale/'cy ]kt[ry +acinnicy zowi' vestitus regalis solennis\ iako suleiaty, w dalmatyk", i w piwia= z=oto-g=owy ubra=, koron" te/ z=ot' kro-lewsk' >licznemi per=ami i drogiemi kamieniami ozdobnie sadzon', na g=ow" w=o/y=, i r"kawice kosztow-nymi kamieniami ozdobione na r"ce wdzia=.dal(eko(ece(eki du/a odleg=o>:,

tak zwykle o drodze do niezb"dnej do pokonania ]w oddali\, pokrewieredniow. ang. lavedi, levedy,ang. lady, dame, ]karciana\ queen,ros. gospo'a-gospo/a,barynq-barynia, dama-dama,]karciana\ dama-dama, dan data, dzia=o si".danie potrawa podana na st[=.

s=owotw. pokr. danina, da: przekazania, u/ycze-

nia, wyznaczenia komu> czego,2. dar, ofiara.ang. dish ]p[=misek, danie\, course,ros. peremena b[d-peremiena bjud bl[do-bljudo }bludo| ]talerz\. daniec dawca.danina obowi'zkowe >wiadczenie

w naturze lub pieni'dzach ponoszo-ne przez ludno>: na rzecz feuda=a lub okupanta ]Ru> p=aci=a Chazarom -Kozarom a nast"pnie Tatarom\. da< dawa:, da:.staropol. danyna 1. akt nadania mienia lub uprawnie


x2.b. darem w darze, za darmo,2.c. za dar za darmo; na pr[/no.

3. darowizna,4. bo/y dar bot. szczawik zaj"czy

Oxalis Acetosella L., staropol. 1472 bo/y dar, zaiczi sczaw panis cuculi.

staropol. darek drobny podarunek. staronord. gipt, gift ]co jest dane, co> danego\ wp=yn"=o na >redniow. ang. giefan ang. gift, ros. dar-dar, podarok-podarok.wo=. 1289 dary ]dary\, z dary]z darami\, dary ]obdarzy=\,darcie, drze: rwa: na kawa=ki.

zadarcie zarwa: ]z kim>\.darek drobny podarunek.dardumdej(owy rodzaj tkaniny

ze lnu i we=ny, dyrdumnej.daremn-ie(y na pr[/no, bez

osi'gni"cia zamierzonego celu.staropol. daremn-ie(o(y

bez przyczyny, bez potrzeby.darmie bez przyczyny.

staropol. darmye, na darmo, nadaremno, proszno.ang. in vain, ros. naprasno-naprasno.darmo(wy dar ]gest przekazania

nieodp=atnie czego> innej osobie\.darmo, darmie 1. bez zap=aty,2. na pr[/no,3. bez przyczyny, nies=usznie.darmobit nieuk ]kt[rego na pr[/-

no bito w szkole\.=ac. i ang. ignorare ignoramus,ros. neve'da-niewie/da. darmoch[d w=[cz"ga.darmoleg wielki futrzany ko=nierz.darmy 1. bez nagrody,

2. daremny, bezskuteczny.dar-: co, 3. przebaczy:, odpu>ci:.staropol. darowanie w darze, dar.staropol. ca 1455 darovacz,1466 darvy'; darovan, darowane darowa: obdarzy:, podarowa:.staronord. gefa,>redniow. ang. give(n, geve(n,ang. give; forgive,ros. davat;-dawat, dat;-dat,]przebaczy:\ pro-]at;/stit;-pro-szczat(stit,otpus-kat;/tit;.darowne zwyczaj wezwanych do

wo{nego s'dowego dawania mu

odzie/ zabitego.albo& zwyczaj u wezwanych do s'du dawania wo{nemu ubranie zabitego.w Ss 1953& zwyczaj przyznaj'cy ubranie zabitego wo{nym s'dowym do niego wezwanym. niejasno, chaos sk=adni zdania, rodzi wi"cej ni/ jeden znak zapytania, o co tu chodzi$ `ym& wo{nym s'do-wym do niego wezwanym.utrudnianie zrozumienia cech' Nauki polskiej.darownie w darze.

staropol. ca 1428 darowne dona-tiue, ca 1455 darownye donatiue.darski dziarski, dzielny, >mia=y.

franc. brusque, brave, courageux,ang. brisk, brave,ros. 'ivoj-/iwoj, provornyj-prowornyj, xrabryj-chrabryj. darzn': odwa/y: si".

staropol. na(ob(o(po(zdarzy:,ob(zdarza:. >redniow. ang. dar. franc. oser, risquer, defier, braver,anglosas. dear, dearr >redniow. ang. dar, der ang. dare, ros. semt;-smiet ]>mie:\,osmelit;sq-osmielitsja.dat podo=a:, sukces.data =ac. data.datek ma=y dar.

staropol. dary, datky datek.daw-a:(anie(ca da:.

staropol. dawa: I. 1. dawa:, darowa:, u/ycza:,

przekazywa: na w=asno>: ]do-browolnie i bez zap=aty,

2. u/ycza:, dawa: na zawsze lubna pewien czas ]z obowi'zku lub za odp=at', p=aci:,

3. dawa: z przeznaczeniem lub wpewnym charakterze, przezna-cza:, skazywa: na co>,

4. dawa: do r'k, wr"cza:, podawa:,II czyni:,

1. czyni:, sprawia:, zdarza:,2. wyznacza:, 3. pozwala:.

dawanie 1. darowanie, 2. dar.staropol. dawanye.dawca ten kto daje co, u/ycza czego.

staropol. 1444 dawcza.ang. giver, donor,ros. daritel;-daritel,datel;-datel. dawi: d=awi:, dusi: wo=. dawiti.

staropol.1424 kedi strya davila sza gardlo, 1471 gardlil, davyl suffocabat.staropol. u(za(zdawi:,udawia:, d=awi:.ang. strangle, suffocate, choke, ros. davit;-dawit ]d=awi:\.dawn-o(ny(niej(y star-y(o`

staropol. dawno(>: 1. staro/ytno>:,

2. przedawnienie. staropol. dawny istniej'cy

w odleg=ej przesz=o>ci, stary synonim& starodawny.

staropol. nie dopiero dawno.staropol. tich lyudzi nyewyernich bidlylo pelno z dawna po wszey zemy ]tych ludzi niewiernych /y=o

z dawna od dawien dawna...\ od dawien dawna, od zamierz-ch=ych czas[w, staro/ytno>ci.

=ac. antiquitus, prisco more;antiquus antiquitas franc. antiquite ang. antiquity, ros. drevnost;, starina.anglosas. ]Angl[w\ ald,]zachodnich Anglosas[w\ eald,pokr. niem. alt, niem. TD, >redniow. ang. i ang. old,ang. old, old-time, ros. staryj-staryj, vetxij-wietchij, ]staro/ytny\, drevnij-drewnij,ros. starinnyj-starinnyj,]by=y\ davnij-dawnij. d'b(rowa, d"bina Quercus robur

L., drzewo z rodziny bukowatych, maj'ce owoce w postaci /o="dzi, o cennym, twardym drewnie, stosowa-nym w budownictwie, meblarstwie, rze{bie, st'd przeno>nie& bardzo silny, zdrowy.d"bie: zdumionym by:, zaskoczo-nym, wskutek czego oniemia=ym, os=upia=ym, w bezruchu.stawa: d"ba podnosi: si" jednym kola d"bowe,2. bot. pi"ciornik,

Potentilla Tormentilla Schrk.staropol. 1472 dombrowka tormentilla, 1486 dbrowka tormentilla.

franc. le chene, anglosas. ac, pokr. niem. eiche,>redniow. ang. oke, ang. oak, staroros. dub=-dub, ros. dub-dub, kamennyj dub-kamiennyj dub]ang. evergreen oak\, dubasit;-dubasit ]wulg. pa=owa:\.d': dmucha: w co>.


xs=aw-ros. U pol. , du:, dut d':, d"ty.staropol. d': 1. wia:, wion':, 2. wzdyma: si",3. wynosi: si" nad kogo>,4. d"ty odlany z metalu

i w >rodku pr[/ny.staropol. na(po(pod(roz(w(wz(za((zd':, od': si", na(wzdyma:.=ac. flare, franc. souffler,niem. blasen, anglosas. blawan,>redniow. ang. blowen,ang. to blow, ros. dut;-dut.d's(a: ]si"\ wa>ni: ]si"\, boczy:.

s=owotw. pokr. p's, w's, uzda. us, uz.d's=o, d'sno dzi's=o.

staropol. d'sna, ca 1500 dzyagn', daszna gingina id est detentina. =ac. gingiva, franc. gencive, anglosas. goma, pokr. niem. gaum,niem. zahnfleisch, >redniow. ang. gume, gumme, gome ang. gum, ros. desna-desna.d'/y: 1. i>:, zmierza: w okre>lonym

kierunku, 2. mie: wyktni"ty cel, stara: si" go osi'gn':, chcie: co wykona:, zamierza:.s=owotw. pokr. ci'/y:, TD.ang. 1. going, 2. drive, ros. 1 i 2 namerevat;sq.dba-:(ny(=o>:(nie

staropol. dba:, tba: 1. troszczy: si", stara: si" o co>, zwra-

ca: na co> uwag", mie: w cenie,2. nie dbaj'cy niedba=y, o nic nie

troszcz'cy si",3. domaga: si",4. dba: o kogo> ufa:, mie: nadziej",staropol. dbanie

staranie si", troszczenie si".dca c[rka. skr[t s=aw. doczka.debata dyskusja.

starofranc. debatre ]od batalii, bicia si" o\, ang. debate,ros. debaty, diskussiq.debe= oty=y, pe=ny, gruby.

Latopis 1116 debel=-debe=.debr 1. jar, r[w, fosa wok[= grodu.

w Latopisie 11101116 i Powie>ci wrem. let 1118, pod 6484, ucieka-j'cy Oleg zosta= zepchni"ty z mostu przed bram' grodu ...spechnua Olga s mostu w debr....

2. gruzy, resztki, zniszczone,po=amane, wertepy, nieu/ytki.ang. debris pol. debry,

3. d'browa, szczeg. na niskimmiejscu.

s=aw. d;br; ]d'browa\, debr=]las\, debrovyj ]le>ny\,wo=. 1289 debr=,staroros. debr;-debr,ros. gornyj sklon-gornyj sk=on, u]el;e-uszczelie.staropol. debrz

w'w[z, par[w z zaro>lami;polska sk=onno>:& R Rz.

dech tchnienie, wci'gni"cie iwypchni"cie powietrza do p=uc.s=owotw. poch. od(przy(wy-dech.s=owotw. pokr. od(dycha:, duch dusza, zaduch ]zepsute powietrze zad % duch\.wydech wytchnienie bez wytchnienia ]jednym tchem\.staropol. ca 1450 dech.ros. wozduch ]powietrze\.tch brak mi tchu.=ac. spirare ]d':\=ac. spititus ]od(dech, odwaga, m"stwo, wigor, dusza\ starofranc. espirit, >redniow. ang. spirit, breth, ang. spirit, breath,ros. dywat;, dux=, duwa, doxlyj ]dysze:, duch, dusza, z(dech=y\.decy-zja(dowa: postanowienie,

kocie\ %li ]czy\, t=um. od ty=u.staroros. dei-dei, deili-deili,ros. u'eli, razve, li.ang. is it possible$ indeed$ then$perhaps$deisis, deisus modlenie si",

modlitwa; na Rusi zwykle s=owem tym oznaczano rz'd ikon, nie mniej ni/ trzech, w centum kt[rych Zba-wiciel, a po bokach Jan Chrzciciel, a za nim inni >wi"ci. =ac. Dei ]Bogu\ Deus ]b[g\,staroros. deisis-deisis,deisus-deisus.dejati dzia=a:, tworzy:, wykona:,

spe=ni:; m[wi:.staroros. deqti-dejati,dqti-dejati,ros. delat;, tvorit;,soverwat;> govorit;.

1. deka 1. poduszka czy przykryciena =[/ko,

2. pokrycie turniejowe na konia.s=owotw. pokr. plandeka.

2. deka pugina=, sztylet.staropol. 1450 deka, XV w. deca spiculum, lancea, ca 1500 dek' sica. zepsute =ac. daca ]dacki n[/ Dacia\, ital. i hiszp. daga, starofranc. dague, >redniow. ang. daggen ]roz-p=ata:\, ang. dagger, ros. kin'al=-kin/a= ]franc. poignard\.deklaracja 1. publiczne og=oszenie

czego, o>wiadczenie w pi>mie w jakiej sprawie, manifest,2. daw. pro>ba o r"k", o>wiadczyny.=ac. declarare declaratio >redniow. ang. declaracion,ang. declaration, ros. deklaraciq-deklaracija, obqvlenie-objawlenie.deklinacja dos=. odchylenie;

1. odleg=o>: k'towa cia=a na sferze niebieskiej od r[wnika niebieskiego, 2. odmiana wyraz[w przez przypadki i liczby, przypadki& mianownik ]pod-stawa\, dope=niacz, celownik, biernik, narz"dnik, miejscownik, wo=acz,liczby& pojedy


xang. declinationros. ot/u-klonienie-ot(u-k=onienie ]deklinacja\dekor-acja(owa:(acyjny(atornia

ozdoba, upi"kszenie jakiego> przed-miotu, wn"trza budynku.=ac. decus ]upi"kszenie, ornaemnt\ decorare decoratus ]ornament,ozdoba\ ang. decorate ]dekorowa:\,=ac. decoratio ang. decoration]dekoracja\; franc. decoration]dekoracja\, decorateur ]zdobnik\,decoratif ]ozdobny\;niem. ]ver\zieren, schmcken]dekorowa:\, verzierung, schmuck ]dekoracja\, dekorateur ]dekorator\,ros. dekorirovat;-dekorirowat, ukraw-at;/it;-ukrasz-at(it,ub-ira;/rat;-u-irat(rat ubor,]upi"kszenie\ dekoraciq-dekora-cija, ukrawenie-ukraszenie,]ozdabiaj'cy\ ukrawa[]ij, dekorativnyj. dekret akt prawodawczy nie b"d'cy

ustaw', wydany z upowa/nienia w=adzy ustawodawczej przez inny organ paredniow. ang. i ang. delicious,]tak o smako=ykach, rozkosznym, wybornym jadle\,ros. sladostnyj-s=adostnyj, priqtnyj-prijatnyj, vkusnyj-wkusnyj. delija m"skie okrycie wierzchnie,

d=ugi p=aszcz. delikat-ny(no>: ]o wyrobie\&

wytworny, precyzyjny, >wietny,]o cz=owieku\& odznaczaj'cy si" wra/li-wo>ci', subtelno>ci' w sposobie bycia, ]o niematerialnych\& o nieznacznym nasileniu, s=aby, lekki.=ac. de % lacere delicere ]n"ci:, uwodzi:\ deliciae ]rozkoszowa: si", zachwyca: si"\ delicatus]rozkoszy dostarcza:\ >redniow. ang. delicat,ang. delicate,ros. delikatnyj-delikatnyj.delny =an posiadaj'cy przepisowe

rozmiary, dla.staropol. 1461 delne lany.demokra-ta(cjademos ]lud\ % kratein ]rz'dy\ gr. demokratia,ros. demokrat/iq.demagog(ia 1. polityk, dzia=acz

g=osz'cy has=a obliczone na =atwy efekt, staraj'cy si" pozyska: ma=o u>wiadomione masy schlebianiem, obietnicami bez pokrycia, k=amstwem, itp., dla osi'gni"cia osobistego celu, 2. hist. przyw[dca ludu w staro/. Grecji w okresie nasilenia walk spo=ecznych w Atenach. komunista.s=owotw. pokr. pedagog.s=owotw. poch. domaga: si", EO]demagodzy domagaj' si" czego>\,jakkolwiek domaga: si" do ]u\ % magia ]si=a, moc\, tj. usilnie zabiega:, naciska:.gr. agein ]prowadzi:, wie>:\ demos ]lud\ % agogos ]wiod'cy, prowadz'cy\ ang. demagogue, ros. demagog-demagog.demestik podkomorzy, rz'dca,

szambelan. w Latopisie 11101116 i Powie>ci wrem. let 1118&...ide'e est; dvor= Dem;-stikov= ...ide/e est dwor Demestikow ]gdzie jest dzi> dw[r Demestika\.w s=owniczku dopiewaj'cy\,staroros. dem;stik=-demestik,ros. regent cerkovnogo xora, xormeister, wg Rosjan 1980.denko dno naczynia lub przykrywka.dennica poranna gwiazda, zorza;

padaj'ca gwiazda.staroros. dennica-dennica,ros. utrennaq zvezda, zarq> paduhaq zvezda.dennik bot. zawilec,

Anemone silvestris L. staropol. 1472 dennyk lilium montanum.de


xdesnica prawa r"ka; prawa strona.

s=aw. desnica-desnica.despekt obelga, zniewaga.

nie pokazuj mi si" na oczy,przeciwstawienie respektu.na despekt na przek[r, na z=o>:.=ac. de` ]oddzielenie, ustanie, wzmocnienie lub zaprzeczenie\ % specere ]przygl'da: si", patrze:, szpiegowa:, podgl'da:\,ang. disrespect,ros. neuva'anie-nieuwa/anie.despota

gr. despotes ]mistrz, pan\.destyla-cja(t((tor(owa:(rnia

oddzielenie bardziej lotnych sk=ad-nik[w ciek=ej mieszaniny od mniej lotnych ]lub nielotnych\ przez zamian" ich w pary w wyniku ogrzewania, a nast"pnie ozi"bianie i skraplanie tej pary.staropol. gonyenye gon, go< ^ p"d ^ ko< ^ lot ulatnia: si", goni: bimber ^ samogon, i inne, goni:. =ac. distillatio distillare starofranc., >redniow. ang. i ang. distillation; distill(er, distilate;=ac. distillare, destillare starofranc. distiller >redniow. ang. distillen ang. distill, distil ]kroplowanie\;=ac. distillatus ang. distilate ]destylat. produkt destylowania\ang. distiller ]cz=owiek lub urz'dze-nie destyluj'ce\; ang. distillery]destylarnia, wytw[rnia alkoholi\, ros. gonka-gonka.deszcz rz"sisty, ulewny opad

kropel z chmury, dos=. krople.zakrawa /e s=owo wzgl"dnie nowe& destiller, destylat, STSzCz,by: mo/e, lecz u podstawy le/y s=aw.-ros. mokrz, mocz, do/d, la:,/id(kost /yt ]ciecz, p=yn, woda; la:\ i wszystkie d{wi"ki zosta=y wymienione pod wp=ywem dest&TD, OEY, ?Sz, st'd/it, /yt ]czyt. wspak\ desz, do/]d\;wi"cej /yt, i 012. szczy `szczi ]`krotnie\ krok,szczi ^ /dy deszcz ^ do/d wulg. szcza:, odla: si" ]wysiusia:\, i deszcz leje jak z cebra.tro kro wiel(o star Troki]Staroziem\, Wielu< ]Starogr[d\,troszczy:, dwaszczi ]dwukrotnie\, wielokrotnie, szczy, szcza: krok, deszcz ]krople\, troch" krocie.staropol. descz, deszcz, dszdze, w dezdz, deszdz, ysze przestaly dszdzye ]deszcze\, dam wam wczasne dzdze; we dzdzu nauka moya, ca 1500 drobny desdz deszcz.wo=. 1289 d='; 1223,wo=. 1428 do'd;.staropol. deszcz([=ka, de/d/.

deszczka zdrobn. deska.1. deska ]w r[/nych zastosowaniach\,2. mo/e cz">: sk=adowa rz"du

wschodniego, wg. Ss 1953.ja s'dz", /e rz"du zachodniego, cho: s' jeszcze po=udniowe i p[=nocne....serio& mo/e postument, platforma, stopie: na konia;i>:, pokr. chodzi: ]aspekt cz"stotli-wo>ci dodany\ wst"powa:, wscho-dzi:; dosiada: w tym wypadku.rz'd uprz'/, oporz'dzenie konia.utrudnianie zrozumienia cech' Nauki polskiej.deszczu=ka deseczka ]tu b"d'ca

cz">ci' uzdy\ }mo/e klapka na oczy|.staropol. 1500 deszczolky deszcz[=ka.wg Ss 2011, deszcz[=ka, w przen.trumna ]bo wykonana z desek\. detel dzie=o, dzieje.

staroros. detel;-detel,dtel;-detel,ros. delo-die=o, dejstvie,staroros. dobrye dteli-dobrye deteli ]dobrodziejcy\.deti bojarskie uprawiaj'cy ziemi",

rolnicy; w wojennej i ziemskiej s=u/bie.staroros. deti boqrskie-deti bojarskie.detskij ma=oletni, dziecinny.

oficjalna osoba na kniaziowskim dworze, pa{ kniazia.staroros. detskij-detskij.dewotka kobieta zewn"trznie,

manifestacyjnie pobo/na; bigotka, >wi"toszka.=ac. de` % vow ]>lub\ devovere ]oddanie si" poprzez >lub\ devotus ]po>wi"cenie si"\, devotio,starofranc. devotion,>redniow. ang. devociun,ang. devot-e(ee(tion(tional,ros. posvq-]at;/tit;/]enie//]ennyj, nabo'nyj-nabo/nyj, religioznyj-religioznyj. =ac. devos po>wi"cenie ]si"\.=ac. devotiode/d/ deszcz, s=aw. do/d. OE.d"b-ianka([wka glas[wka,

naro>l na li>ciu d"bu. d'b.staropol. 1419 dambyanky galla.=ac. galla.d"biec 1. m=ody d'b,

2. kij d"bowy. d'b.d"bie< kwiecielenie Belzebuba, biab=a, czorta.urojona istota maj'ca podszeptem popycha: cz=owieka do z=ych czyn[w; w gruncie rzeczy wym[wka, /e to, co sta=o si", nie jest mej }dobrej| natury.staropol. ca 1450 si patrem familias Belzebub dyabelnykem vocau-erent.staropol. 1444 diabelska; pokusy dyabelske, 1449 z moczy dyabel-skye; ty iste nyewyasty wzwszy ony dyabelske obrazy nyesly ge do gezyora i stopily dyjabelski

diaboli.staropol. diabelstwo, dyjabelstwo

diabe=, si=a diabelska. staropol. nepriiacele, to s dyably, urocy ]wrodzy\ cloueca gresnego ]nieprzyjaciele, to s' dia=by, wrodzy cz=owieka grzesznego\ diabe=, dyjabe=, dyabo= diabe=.staropol. diabli, dyabli diabe=. staropol. diablow]y\, dyjablow]y\

nale/'cy do diab=a.diabe= czort, czart, bies, szatan,

basur, demon, lucyfer, dunder.=ac. diabolus ]diabelski&z=y, niegodziwy, demoniczny\ ang. devil, wo=. 1289 d;vol=,ros. d;qvol, hrt,staropol. diab-e=(elstwo(li(=owy,dyjab-e=(elstwo(o=(li(=ow]y\,dunder diabolus.diaczek pisarczyk, sekretarz na

Rusi. staropol. 1448 dyaczek.diak ]rus.\ s=uga ko>cielny w

dawnej Rusi pisarz, sekretarz.diak sekretarz, pisarz kancelaryjny

]na Rusi\. gr. diakonos, diakon.staropol. 1414 dyac, 1415 cancel-lario, dyak Rutenico, 1416 dyak, 1417 Mysconi dyak, 1439 Iacowouy, dyacowy ]Jakubowi, diakowi\ dyak diak. franc. le secretaire,ang. secretary, staroros. d;qk=-djak.diakon lewita, cz=onek /ydowskie-

go pokolenia Levi pe=ni'cy ni/sze pos=ugi ko>cielne, Levita. gr.franc. le sacristain, chantre. gr. diakonos ]s=uga, pos=aniec, ang. servant, messenger, deacon; cz=onek kleru tu/ poni/ej ksi"dza w Ko>cio-


x=ach Rzym.-Kat. i Anglikaredniow. ang. deken, dekyn ang. deacon, staroros. d;qkon=-diakon]franc. le diacre\, d;qkonstvo]franc. le diaconat\, d;qkonskj]franc. diaconal, de diacre\.staropol. poslaly Szydovye od Ierusalem kaplany y dyacony do nyego dyakon. dialekt(os suma miejscowych cech

mowy, odchyle< od rzeczywistego lub urojonego standardu mowy.mSjp 1969& 1. w materiali{mie dialektycznym& nauka o rozwoju zja-wisk rzeczywisto>ci, ich powszech-nym zwi'zku i wzajemnej zale/no->ci; metoda naukowa rozpatrywania zjawisk przyrody i spo=eczeci i uwarunkowania, 2. w filozofii idealistycznej& teoria ...itd.naukowo; bez nauki, o nauce marzyli, tak okre>lali, i nauk" w kor[d, pomi"dzy\ % legein ]wybiera:, m[wi:\ diale-gesthai ]odchylenie, mowa\ dialektos ]odchylenie, dyskusja, rozmowa\ =ac. dialectus franc. dialecte, ang. dialect,niem. mundart,ros. dialekt-dialekt,mestnyj qzyk-miestnyj jazyk.diament odmiana w"gla krystalicz-

nego, najtwardszy ze wszystkich minera=[w, nale/'cy do najcenniej-szych kamieni szlachetnych.staropol. 1472 dyamant lapis ada-mas dyjamant ]diament\.gr. adams =ac. adams p[{no=ac. diamas, diamantis starofranc. diamant >redniow. ang. diamaunde ang. diamond,staroros. adamant=-adamant gr.,ros. almaz-a=maz.]polerowany\ bril;qnt-briljant,]karciany dzwonek\ bubny-bubny.dieta

gr. diaita, =ac. diaeta, dieta,starofranc. i >redniow. ang. dieteros. pi]a, stol.dietel bot. koniczyna ='kowa,

Trifolium pratense L.staropol. 1472 dyetel trifolium. holend. klaver, >redniow. niem. nizin klaver, klever anglosas. clafre, clfre >redniow. ang. clafre, clfre,ang. clover, trefoil, ros. klever-klewer.dik, dyk ]obce\

staronord. dik, anglosas. dic,>redniow. ang. dich, dic,ang. ditch ]r[w\,ros. kanava, rov.

diskos cerkiewne naczynie.staroros. diskos-diskos,ros. cerkovnyj sosud.diwyj dziki, zwierz"cy, grubianin.

Latopis 1116 divj-diwij.dla przepisowa, pe=na d=ugo>: =anu,

mo/e te/ granice d=ugo>: t" ozna-czaj'ce. delny.dla staropol. dela ]Boga dela\.

terra ]ra\, land ]la\, dy ^ de, YE, rady ^ dela dla.wo=. 1289 na m ]dla mnie\,staropol. dla, dlya 1. z powodu, przez,2. ze wzgl"du na kogo>, co>,3. jako, tytu=em czego>,4. na czyj'> korzy>:, 5. w celu.staropol. czegodla. czworodla, te-godla, dlaczego, dlatego, dziela.staroros. Boga delq-Boga dela.dlaczego dla % tego, kogo, T Cz,

odmiana dlatego, T Cz, u/ywana w pytaniach, gdzie odpowiedzi' jest dlatego, jak w pytaniach skierowa-nych do osoby ty czy, np. czy by=e> }tam i tam|$staropol. czegodla, czyt. od ty=u.s=owotw. pokr. albowiem ]al\bo]wiem\,alb ]dla\ % owiem ]tego\ dlatego.anglosas. hwa ]kto\ hwi ]dlaczego\,>redniow. ang. hwi, ang. why,ros. zahem-zaczem, pohem-poczem, dlq hego-dlja czego,po kakoj prohinie. przecz. dlatego z powodu tego, ze wzgl"du

na to. dlaczego.staropol. dlathego, dlatego, dlyathego.s=owotw. pokr. tegodla.>redniow. ang. bi cause ang. because, ros. potomu hto-potomu czto, radi togo-radi togo.d=abi: starop. d=awi:.d=a< d=o:, depta:, d=awi:.

ang. strangle, suffocate,ros. za/duwit;-za(duszit ]udusi:\, davit;-dawit,za/tuwit;-za(tuszit, d=o< wewn"trzna strona dolnej cz">-

ci r"ki, od napi"stka do nasady palc[w.niem. handflche, =ac. palma starofranc., >redniow. ang. paume,

franc. la paume, ang. palm, staroros. dlan;-d=a: do uiszczenia,2. nale/no>: do odebrania,3. po/yczenie na procent, na lichw", 4. zobowi'zanie,5. przewina.=ac. de % habere ]mie:, posiada:\ debere ]winnym by:\ debitum starofranc. dette, debte >redniow. ang. det, dette,ang. debt(or, ros. dolg-do=g ]d=ug\,dol'nik-do=/nik ]d=u/nik\.d=ug-i(o

d=`, do=g`, dal`, dlin` d=ugo>:, odleg=o>:. wsp[lne z ang. length.pokr. arch. abcug ]odst"p, odleg=o>:\ niem. abzug ]wymarsz\.staropol. dlugy d=ugi o przest-

rzeni i czasie& ponad przeci"tn'.o czasie 1. d=ogotrwaj'cy,2. p[{niejszy, nast"pny.

staropol. d=ugi& kokorak, kokor-nak, listek, pieprz, tykwa, ziele.wysoki, wysoko po=o/ony, w g[rze rzeki& Katy< ]D=ugi K't\ w g[rnym Dniestrze. z logiki& ang. short ]1. kr[t-ki, 2. niski\ d=ugi ]wysoki\ D=ugosz ]dyl'g\ ang. long ]d=ugi\.d=ugo-czekanie(my>lny((>wiatno>: cierpliw(o>:(y.d=ugoczelusty d=ugoszcz"ki.d=ugosz cz=owiek wysoki, lecz nie

-proporcjonalnie zbudowany; dyl'g.d=ugo>: rozci'g=o>: linii wzd=u/,

przed siebie; d=ugd=u/, G?, wzd=u/, podle po` ]we`\ % dlina,gdy szeroko>: w poprzek, szar.`o>: `ost, sta: ]miara& d=ugo>:, szeroko>:, g="boko>:, wysoko>:\.my>low' baz' jest dal, }d=uga| droga przed nami do pokonania jej, tak zwykle bywa sta: dalej ]d=u/ej, w dalszym ci'gu\.=ug s=owotw. zwi'zane z ang. long.wg mSjp 1969& rozci'g=o>: linii albo p=aszczyzny w tym kierunku, w kt[rym dwa krajne punkty le/' w najwi"kszej odleg=o>ci od siebie naukowo.staropol. dlugoscz, dlvgoscz.


xfranc. longueur, anglosas. lengthu,>redniow. ang. lengthe ang. length, ros. dlina-dlina.d=ugo>wiatno>: cierpliwo>:.

staropol. dlugoswathnoscz.=ac. pati ]cierpie:\ patienta starofranc. i >redniow. ang.pacience ang. patience, ros. terpelivost;-tierpliwost.d=ugowieczny d=ugo /yj'cy.

staropol. dlugowyecznye.d=ugowieli $, d=ugo /yj'cy, wg Ss

1953; w moim zrozumieniu& sto lat# sto ]wiele, d=ugo; nie by=a to >cis=a liczba, jak dzi>, tak i 40 ^ wiele\.staropol. dlugowyely. d=ugo % wieli wielenie ]polece-nie, ang. command, order\.d=ugo wielki s"dziwy, stary.

wielki ^ stary.d=ut-o(ko =ut ]okruch\; d=uba:, ba ]ostrze\.

staropol. 1437 i ca 1500 dlotho celtes, ca 1500 dlotho caelium,ca 1455 dlotho d=[to ]d=uto\ 1. d=uto,2. toporek o w'skim ostrzu.staropol. ca 1500 dlothko d=[tko

ma=e d=uto. =ac. caedere ]ci':\ caesus p[{no=ac. cisellum pol. cie>la, starofranc. cisel,>redniow. ang. i ang. chisel ]d=uto\,ros. doloto-do=oto; stameska.staroirl. gublan ]cier:.

anglosas. lengthu,>redniow. ang. lengthe,ang. length, ros. dlina-dlina. d=u/a na d=u/' na odleg=o>:,

wzd=u/.staropol. na dlusz bdze.d=u/ebnik d=u/nik.d=u/ka na d=ugo>:.d=u/niczka kobieta w d=ugu.

staropol. dlusznyczka debitricem.d=u/nie tytu=em d=ugu.d=u/n-czka(k osoba zobowi'zana

do >wiadczenia pewnej rzeczy.d=u/nik osoba zobowi'zana do

>wiadcze< na rzecz wierzyciela,zwykle fizyczna, czasem prawna.staropol. dlusznik.1. osoba zobowi'zana do >wiadcze-

nia pewnej rzeczy,2. wierzyciel, udzielaj'cy d=ugu,

kredytor. =ac. 1. debitor, 2. creditor, franc. 1. debiteur, 2. creancier,

ang. 1. debtor, 2. creditor, ros. 1. dol'nik-do=/nik, zaimo-davec-zaimodawiec, kreditor.staropol. d=u/nik[w

nale/'cy do d=u/nika.staropol. d=u/ny, d=u/en do=/en 1. zobowi'zany do zwrotu d=ugu,2. nale/'cy si" komu,3. dotycz'cy d=ugu.staropol. d=u/y: si", przed=u/y:, przed=u/a:, wzd=u/a:.dma powiew wiatru, wichura.

s=owotw, pokr. rozedma, wydma.staronrod. gjosa ]wylewa:, tryska:\ gustr ]poryw wiatru, silny po-dmuch wiatru\ ang. gust,ros. poryv-poryw.dmidzban op[j, pijak.

ang. drunkard, inebriate,ros. p;qnica-pijanica. dmitisja robi: si" nad"tym, pysz-

nym, wynios=ym. dmienie ]nad"to>:\.staroros. dmitisq-dmitisja dmenie-dmienie,ros. naduvat;sq-naduwatsja,ang. haughtiness, pride, arrogance.dmuch(a:(n': wiew; powia:.

podmuch powiew ^ ziew uch ]powietrze\.staropol. dmuchnye ]podme\ duchyego y poplyn wody dmuchn':

wion':, powia:.ang. blow, puff, breath of wind, ros. duxovenie-duchowenie.dna artretyzm.

staropol. 1437 kostna dna coxa, XV w. dna paralisis.,=ac. dolor arthriticus vel paraliti-cus; gr. arthon ]staw kostny\ ang. arthritis,dni, dnie dzie,ros. segodnq-segodnia.dniesznij wewn"trzny.

Latopis 1116 d=nwnj-dniesz-nij dnu ]wn"trze, wnutr\ utr.dno odwr. lond, iran. danu ]woda\.

i s=owo to jest prastare, bo z wiek[w gdy S=awianie s'siadowali z Persami wok[= Morza Kaspijskiego, ponad 2 tys. lat B.C.danu rz. Don, Danube ]Dunaj\.ros. dno-dno ]dno\,staropol. dno 1. dno rzeki, morza, 2. podstawa.dnu wn"trze, wnutr utr ]ran(o\.

Latopis 1116 dnu-dnu.do

ang. to, TDdo` 1. skr[t doda:, dope=nienie&

czasowniki z przedrostkiem do`

s' formami czasu dokonanego, np.]niedok.\ i>: doj>:,]niedok.\ robi: dorobi:,]niedok.\ stawia: dostawi:,]niedok.\ ='czy: do='czy:, itp.,dzieciowego braku tego/, zupe=nego jadania w tym wypadku, do syta, tyle, ile nale/y si"; tak i nie dojecha=, i wiele innych.wo=. 1289 do dosytka]do sytadosy:\, dovolno ]do woli, dowoln' ilo>:\,autorzy mSjp 1969 nie >wiadomi funkcji do` opisali zastosowanie licznymi podpunktami&1.a. osi'gni"cie wyniku ]celu\...,1.b. wykonanie dodatkowej czyn-

no>ci...,1.c. przystosowanie, uczynienie

odpowiednim do czego..., 1.d. osi'gni"cie kresu przestrzen-

nego...,1.e. osi'gni"cie kresu czasowego...,1.f. zwi"kszenie nat"/enia,

np. dogrzewa:,1.g. z zaimkiem si" osi'gni"cie...,mej definicji, zrozumienia, ci'g dalszy, po 1. skr[cie, czasie dokonanym&i>: doj>:, i innych, 2. koniec, uzupe=nienie, doko


xros. v pervoi popytkie, dowieka od(wiecznie. dood.

ang. eternal,ros. vehnyj-wiecznyj. dob wtenczas, wtedy, oto.

staropol. owa tha doby' ]wariant&\ a w th' dob' dob. =ac. tunc, eo tempore.>redniow. ang. i ang. then, ros. v to vremq, togda-togda.dob dobrze.

ozdoba, podoba: si", udobnyj]dogodny, dobrodziej, dobro:\.doba 24 godziny, pe=ny dzie: na(do bez wyra{nej zgody.dobiera: si" }r"koma do czu=ych miejsc cia=a osoby p=ci przeciwnej, rozpina-j'c lub zdejmuj'c cz">ci jej odzie/y| dobiera: si" do sk[ry.mate matka.mSjp 1969& dobra:&1. wzi': wi"cej, wzi': brakuj'c' ilo>: czego; dope=ni:, do=o/y: sobie, 2. wybra:, wyszuka: co> odpowied-niego, dopasowa:.dobiera: si"& 1. znale{:, zdoby: bezpo>redni dost"p do czego; dosta: si" do czego, dopa>:, zbi: kogo, sprawi: komu lanie, natarczywie zaleca: si" do kogo, 2. zgadza: si", odpowiada: sobie, dopasowa: si"dobramy>l dobry humor.

ang. jovial ]wes[=\, in humorous mood ]w humorystycznym nastroju\,ros. veslyj-wiesio=yj, [mori-stiheskoe nastroenie. dobrawola swoboda.

=ac. liber ]wolny, swobodny, wy-zwolony\ libertas,starofranc. i >redniow. ang. liberte,ang. liberty, freedom, free will,ros. svoboda-swoboda, volq-wolja, vol;nost;-wolnost.dobra: do ]dope=nienie\ % bra:.

staropol. dobra: wzi': reszt"brakuj'c' do ustalonej ca=o>ci.

dobranoc /yczenie pomy>lnej nocy.dobrany do ]wy\ % brany bra:.dobremienie dobrobyt.

ang. well-being, prosperity,ros. blagopoluhie, preuspe-qnie> blagosostoqnie>blagodenstvie.dobrek cz=owiek =adny, zgrabny.dobrn': do ]dope=nienie\ % brn':.dobro wszelkie >rodki materialne i

niematerialne potrzebne dla rozwoju cz=owieka.materialne& mienie ruchome lub nieruchome& du/y maj'tek ziemski, posiad=o>: ziemska, ruchomo>ci, sprz"ty maj'ce warto>: u/ytkow', dobytek.niematerialne& po/ytek, pomy>lno>:, szcz">cie, korzy>: i inne duchowe jak muzyka, itp., o pozytywnym wyd{wi"ku.staropol. dobro 1. pomy>lno>:, szcz">cie, po/ytek,2. mienie ruchome lub nieruchome,

maj'tek.staropol. dobrocz, cznoty y dobroczy, by= pe=en prawdy i wszytkiej dobroci dobro: 1. dobro: ]jako uosobienie\,

/yczliwo>:, =askawo>:,2. jaka> zaleta etyczna,3. rzecz dobra, dobry uczynek,

dobrodziejstwo.franc. la bonte, du cur, douceur,ang. goodness, ros. dobrota-dobrota.dobrobyt dobro % byt.

/ycie we wzgl"dnym dostatku.staropol. dobre mienie.ang. well-being, prosperity,ros. blagopoluhie, preuspe-qnie> blagosostoqnie>blagodenstvie.dobrochna bot. Geranium

robertianum L.dobroczynno>: dobro % czyn-

no>: ]dziejstwo\ czyn ]dziej\.dobro: 1. /yczliwo>:, =askawo>:,

2. jaka> zaleta etyczna,3. rzecz dobra, dobry uczynek.dobro-:(ta(tliwie(tliwo>:(tliwy,rzecz dobra, =askaw-o>:(ie(y.

dobrodrustwo dzielno>:, m"stwo.dobroduszny dobra dusza.dobrodzie-jca(jstwo(r/ca

dobro % dziej ]czyn\.staropol. dobrodziercze dobrodzier/ca dobrodziej.franc. bienfaiteur,ang. benefactor; patron, ros. blagodetel;-b=agodietiel,blagotvoritel;-b=agotworitiel.staropol. dobrodziejstwo,dobrodziestwo, dobrodziewstwo

okazana =aska, wy>wiadczony dobry uczynek.

=ac. beneficium; benefacere benefactio ang. benefaction, boon.dobropan bot. Mercurialis annua

L. staropol. ca 1500 dobropan mercurialis.ang. annual mercury.dobrorzeczy: b=ogos=awi:.

ang. bless.ros. blagoslovl-qt;/it;.

1. dobrota dobro: ]jako usposo-bienie, dobra natura ludzka\

ang. goodness,ros. dobrota-dobrota.

2. dobrota dobrodziejstwo.=ac. bene ]dobrze\ % facere ]czy-ni:\ benefacere benefactio,starofranc. bienfait,ang. benefaction,ros. blagodetel;stvo, blagotvoritel;stvo. dobrotliwie =askawie.

staropol. dobrotliwo>: =askawo>:.staropol. 1437 dobrotliwy =askawy, pe=en dobroci.ang. kind-heatered, good-natured. dobrot-nik(wa dobroczy


xstaropol. dobrowolno>: 1. wolna wola, swoboda decyzji,2. polubowny s'd,3. /yczliwo>:, przychylno>:.staropol. dobrowolny, dobrowolni 1. dobrowolny, z w=asnej woli, ch"ci

wynikaj'cy, nieprzymuszony,2. wolny, swobodny,

2.a. wolny od cudzej pretensji,niepodejrzany,

2.b. suwerenny, nie podlegaj'cyczyjej> zwierzchno>ci,

2.c. uwalniaj'cy od ci"/ar[w,2.d. publiczny, dost"pny dla

wszystkich,3. =askawy, /yczliwy, przychylny.ang. voluntarily, ros. dobrovol;no-dobrowolno.staropol. dobrowolstwo

upodobanie.=ac. beneplacitum, gratia,ang. liking, ros. udovol;stvie-udowolstwie.dobrowolnyj chory.

staroros. dobrovol;nyj-dobrowolnyj,ros. bol;nyj-bolnyj.dobrozracznyj pi"kny.

staroros. dobrozrahnyj-dobrozracznyj,ros. krasivyj-krasiwyj.dobrucha: =agodzi:, dobro ]god\.

zwykle w czasie przesz=ym&udobrucha:, =ac. pax, pacis ]pok[j\ a % pais starofranc. apaisier ]franc. domp-ter\ >redniow. ang. apaisen,ang. appease, alleviate; soothe, ros. ukro]at;-ukroszczat.dobrydobrzem[wi: dobrze % m[wi:;

1. wielbi:,2. dobrze /yczy:.t=um. b=agos=owi: b=ago ]dobrze\ % s=owi: ]rzeczy:, m[wi:\,przeciwie,

domaga: si",4. bra: si=', zdobywa:,5. o broni& wyjmowa:, wyci'ga:.dobywanie zdobywanie, {r[d=o

zysk[w.staropol. dobyvanye.docelowy do celu cel.

prowadz'cy, zmeirzaj'cy do celu.doceni: do ceni: cena.

uzna: warto>:, znaczenie czego.docent(ura samodzielny pracownik

naukowy maj'cy prawo wyk=adania na uczelni.dochcip dowcip.dochodowy przynosz'cy doch[d,

zyskowny.dochodz 1. mie: doj>cie do czego>,

2. dociera: do pewnego punktu.dochodzenie post"powanie zmie-

rzaj'ce do ustalenia istotnych oko-liczno>ci dla rozstrzygni"cia sprawy karnej przez s'd; >ledztwo.dochodzi: do % chodzi: i>:

]post"powa:, kroczy:\.staropol. dochodzil, dochodz'ncz, prawem dochodzy dochodzycz 1. mie: doj>cie do czego>,2. dociera: do pewnego punktu,3. o p=odzie& nie dochodz'cy,

nie dochodzony nie donoszony, poroniony,

4. dochodzi: prawem zyska: wyrokiem s'dowym.

dochowa: do ]dope=nienie\ %chowa: ]by: w posiadaniu czego>, pieczy, i /ywi: jednocze>nie, d'/y: po postawionego celu\.staropol. dochowacz /ywi:, utrzy-

mywa: do pewnego okresu.doch[d przych[d, wp=yw, zysk.

staropol. 1428 dochody; dochodow,ca 1500 dochod doch[d.dochrapa:si" do % chrapa:

chrapka ]wielka ch": na co\.dochyli: si" odst'pi: od czego>.

staropol. ne dochylyl gesm dochylycz.=ac. stare ]sta:\ de` ]od`\ % si-stere ]powodowa: powstanie czego>\ starofranc. desister ang. desist, ros. perestavat;-perestawat.doci': do ]przy i czas dok.\ % ci':

1. obcinaj'c, dopasowa:,2. przym[wi: komu, przyci':,

dogry{:, ci"ty j"zyk ]zjadliwy\.doci'ga: do ]po\ % ci'gn':.

staropol. albo docz'ngano do-ci'gn': dzia=a: przeciw komu>.doci'gn': do='czy:; do % ci'g.

staropol. nye doczygnye doci'gn': dokoredniow. ang. temporal,ang. tempora-l(ry,ros. vremennyj ]wremiennyj\, perexodq]ij-peredodiaszczij\, visohnyj-wisocznyj.doczy>: si" doczyta: do pewne-

go miejsca. do % s=aw. cztie jako nadwy/k",albo jako cz">: sk=adow' do rzeczy ju/ danej; do=o/y:, dorzuci:, do='czy:,2. powiedzie: co> jeszcze, dopowie-dzie:, nadmieni:, uzupe=ni:.


xstaropol. dodacz 1. da:, dostarczy: czy doda:

brakuj'c' reszt",2. poda:, dor"czy:.staropol. dodawa:

dawa:, dostarcza:.dodajnik ka/da z liczb dodawanych

do siebie, sk=adnik dodawania.dodatek do % datek; rzecz dodana.

dodatkowy dodany do czego.dodatni pozytywny, wi"kszy od zera.dodawanie dzia=anie algebraiczne,

zbieranie kilku wielko>ci w jedn', tworz'c' ich sum".dodruk dodatkowe drukowanie.

do % druk.dodziel-a:(i: ko celu, god ]dobry\.dogoni: do>cign':.

do ]czas dok.\ % goni: ]>ciga:\.dogotowywa: dziwol'g j"zykowy,

tworzony przez biurokrat[w j"zyko-wych, tj. operuj'cych zasadami, nie ogl'daj'c si" na u/ycie w /ywym j"zyku; d=u/yzna j"zykowa.dogrywka do ]wi"cej ni/\ % gra.

w grach, zawodach sportowych, przed=u/enie zmaga< do rozstrzygni"-cia wyniku, dotychczas remisowego.ang. overtime. dogry{: do % gry{: gryz.

sprawi: komu> przykro>:.doi: ]krowy\ obci'ga: mleko, ssa:.

ud[j, ros. udoj,staropol. 1471 i ca 1500 dogycz doi:, doji: ]dziecko\1. karmi: piersi',2. ssa:, 3. doi:.doigra: si" zwykle doczeka: z=ego

obrotu sprawy, przykrych nast"pstw, w wyniku zabawy zwanej igr', w z=ym post"powaniu, lekcewa/enia potencjalnych skutk[w.staropol. doygracz wygra:.dojada: 1. do ]dope=n.\ % je>:,

2. docina:, dogryza:, dokucza: s=owotw. pokr. ujada: ]szczeka:\.staropol. doyadacz je>: do syto>ci.dojarka 1. kobieta doj'ca krowy,

2. pompa do dojenia kr[w.dojazd do % jazda.

droga prowadz'ca do jakiego> miej-sca, dost"p, doj>cie.doj': osi'gn':, posi'>:,

do % j': ]chwyci:\.staropol. doycz, 1398 ne dayal.doj'd 1. jak d=ugo, 2. do(p[ki,

3. dok'd.staropol. dogd ]doj'd\, doyd.ang. 1., 2. as long... as,3. as far... as, ros. poka-poka, dokole-dokole.doj'dby p[kiby nie, a/by,doj'd/]e\ podczas gdy, p[ki nie, a/.doj: doj>:. do % i>: ]kroczy:\.dojecha: do ]dokon.\ % jecha:.

staropol. doyal do domv twego,1486 dogyechacz, ca 1428 doy-achacz dojacha:, doja: 1. dojecha:, przyby:,2. wytyczy: granice obje/d/aj'c je,3. uda: si", wyruszy:.dojela p[ki nie.

staropol. dogela.ang. as long as not....doje/d/a: do % je/d/a: jecha:.

systematycznie je{dzi:, w sta=ych, regularnych odst"pach, do jakiej> miejscowo>ci, miejsca pracy.dojna doi:. staropol. doi:.

samica zwierz't kt[rej mleko s=u/y ludziom za po/ywienie; daj'ca mleko.dojnica naczynie do kt[rego doi si" mleko.dojnik miejsce dojenia kr[w.dojrza=-y(o>: do % jrze: ]gl'da:,

patrze: patry ^ oczy\.dos=. dopatrzony; wychowany, etap osi'gni"cia pe=nego rozwoju, u ludzi, zwierz't, owoc[w, procesu, itp.dojrzewalnia specjalne pomiesz-czenie przeznaczone do dojrzewania owoc[w i niekt[rych produkt[w przemys=owych.dojrze: do ]czas dok.\ % jrze:

]patrze:, gl'da:\ {renica.staropol. u{rza=y dojrza=y.staropol. dozryavszy vyatr sylny

dozrecz do{re: 1. spostrzec, ujrze:, 2. dopilnowa:.doj>cie dost"p. do % i>:.doj>:, doj: do % i>: ]kroczy:\.

wo=. 1289 doiti,staropol. doydze, doych, doszedw, 1403 ne doszla; nye doszedl doj: 1. doj>:, dotrze:, 2. osi'gn':, dost'pi:, 3. uzyska: wyrok skazuj'cy, 4. zakoci. dokaza:.dokazowanie dow[d. dokaza:.dok'd do % k"dy s=aw. kuda.

staropol. dokd 1. pytanie o czas jak d=ugo,2. pytanie o miejsce gdzie, dok'd,3. pytanie o czas dop[ki,

jak d=ugo,dok'dby 1. podczas gdy,

2. gdzieby.dok'dbykoli dok'dbykolwiek.dok'dkoli dok'dkolwiek.dok'dkolwie dop[ki tylko.dok'dkolwiek gdziekolwiek.dok'd> dok'd % > ]nieokre>lone\.dok'd/]e\ 1. jak d=ugo, 2. p[ki.doker pierw. b=otny kana=.

pozostawiony przez statek przy ni-skiej fali ]stanie wody\; urz'dzenie


xstoczni. dok.ang. dock, ros. dok.dok=ad zapytanie o rozstrzygni"cie.dok=adka dodatek. do % k=adka.dok=adn(y(ie(no>: odznaczaj'cy

si" staranno>ci', dba=o>ci' o szcze-g[=y; >cis=y, precyzyjny, skrupulatny.=ac. exactus exigere,franc. exact, ponctuel, strict, propre, ang. exact =ac.,niem. pnktlich, genau, richtig,ros. tohnyj-tocznyj ]poprawny, prawid=owy\, vernyj-wiernyj. doko=a ze wszystkich stron; raczej

dooko=a. do % ko=o ]kr'g\.dokona: do ]czas dokonany,

zupe=ny\ % kona: ]korednio do krwi pewne substancje.dokr"ci: do ]ko Sz, Cz oznacza=o , , itp.St'd mamy, m.in. scola szko=a, S(Szkolimowski, i wiele innych w ten spos[b, w j. niem. nadal cz"ste.O gdzie problem OU zaznaczony. doktryna 1. co> wyk=adanego, nau-

czanego, 2. co> wyk=adanego jako za-sady lub wiara, kredo religii, partii po-litycznej, itp., zasada; wiara; dogmat.=ac. doctrina doctor;

ang. doctrine,ros. uhenie, doktrina.dokucz-a:(liwy do ]ci'gle\ % kut.

doskwiera:, natr"tnie prosi:, nalega:. s=aw. skvernaa ]brudna, spro>-na, plugawa\, oba terminy zwi'zane z wulgarnym s=ownictwem.dokument(alny(alista(owa:

wszystko co pisane, drukowane, itp., na kt[rym mo/na polega: do wpisu lub udowodnienia czego>.wg mSjp 1969& 1. przedmiot stwier-dzaj'cy okre>lone okoliczno>ci, fakty, stany itp. ]np. umowa, >wiadectwo, za>wiadczenie\; dow[d, akt prawny, 2. zwykle w l. mn. dow[d stwierdza-j'cy to/samo>: osoby; dow[d osobisty, paszport, legitymacja.=ac. documentum ]lekcja, przyk=ad, dow[d\ franc. le document,niem. dokument, urkunde,ang. document, ros. dokument. dokupi: do ]uzup.\ % kupi:.

staropol. 1400 docupicz zakupi:.dokupienie odkupienie, dood.

staropol. dokupyenye.=ac. redimere redemptio staro-franc. i >redniow. ang. redempcion, ang. ]eccl.\ redemption, ros. iskuplenie-iskuplenie is-is` ]wy`\ % kupit;-kupit.dokwaterowa: do ]uzup.\ %

kwaterowa: kwatera.dola los, /ycie.

zdolny, udolny, nieudolny. pier.dola: do ]uzup.\ % la:.dolar jednostka monetarna USA.

czes. wie> >w. Joachima % thal, tal ]dolina\ Joachimstal Joachim-sthaler ]moneta bita od 1519\ niem. thaler ]dzi> taler, pol. talar\ wsp[=cz. holend. i p[{noniem. daler ang. dollar, ros. dollar-dollar.dole w dole.

Latopis 1116 dol-dole.dolecie: do ]czas dok.\ % lecie:.dolega: do ]ci'gle, na`\ % lega:.

sprawia: b[l, przykro>:, dokucza: komu, dawa: si" we znaki.dolegliwo>: powtarzaj'cy si" b[l

fizyczny, cierpienie, choroba.ang. suffering, pain, ailment, discomfort,ros. bol;-bol, muka-muka, skorb-skorb, terpenie. doleg=o>: dolegliwo>:.doleschny $, czy do= le>ny$

wg Ss 1953staropol. 1454 vendiderat Fyederko demissionem piscine doleschny in Malczicze.dolet tlenek /elaza, FeO

2. dalit.

dolewka do ]uzup.\ % la:.dodatkowa porcja p=ynu.dolicza: do ]na\ % licza: liczba.

staropol. dolicza, a drudzy doly-


xczaly, dolyczayacz, dolycza dolyczacz dolicza: 1. twierdzi:, dowodzi:,2. dolicza: >wiadka

przedstawi: >wiadka.doliczanie dowodzenie, uzasad-

nienie, do % liczy: liczba lik.doliczenie 1. uzasadnienie,

dow[d, 2. do>wiadczenie.doliczno>: do>wiadczenie.doliczy: do ]na\ % liczy: lik.

staropol. doliczycz, dolyczycz 1, stwierdzi:, dowie>:,2. udowodni: komu> win",3. wypr[bowa:, sprawdzi:,4. pochwala:, uznawa: za dobre,5. doliczy: si" sprawdzi: liczb",

licz'c, dowiedzie: si" ile czego jest.dolik uzasadnienie, dow[d.dolina obni/enie terenu kt[rym

zwykle p=ynie rzeka.s=owotw. pokr. kotlina. >redniow. ang. i ang. dale ]ma=a dolina\ anglosas. dl, dalu,z wp=ywem staronord. dalr.OAEI,mo/e i d[= ]ziemia\ % lina ]p=yn\.podo=a: powali:,d[= ^ wa= ^ ziemia dolina.staropol. 1407 z dolyn'my,1424 i 1433 dolina, 1456 dolyna dolyna, dolina.=ac. vallis ]dolina\ starofranc. valee >redniow. ang. vale ang. valley, ros. dolina-dolina. dolnop=at d[= % p=at.

samolot jednop=atowy o skrzyd=ach umieszczonych pod kad=ubem.dolno>l'ski Dolny l'sk;dolny d[= ]zag="bie\. do=ek.dolny, dolni podrz"dny.dolot lotn. 1. do(o-si'gni"cie jakie-

go> ponktu, kresu; dolecenie do czego, dok'd, dotarcie, 2. ko zdania.`dom `stwo. stan, kondycja, w=a-

dza, mocarstwo, pot"ga, si=a, moc.pol. dom domostwo.martyrdom m"czeniowy do % mi"sie.staropol. domnimanie 1. domys=,2. podejrzenie,3. opinia, zrozumienie, powszechny

s'd o czyjej> warto>ci,4. oszacowanie, ocena,5. wyrok, orzeczenie,6. do>wiadczenie, udowodnienie,

doj>cie do prawdy,7. waga, znaczenie.domofon telefon przeznaczony do

porozumiewania si" w obr"bie domu.domokr'/ca sprzedawca w"druj'-

cy od domu do domu.domoros=y wychowany w domu.domostwo dom(o % stwo.

1. zabudowania gospodarskie wraz z domem mieszkalnym; obej>cie, zagroda, siedziba,2. budynek mieszkalny, dom.domowa do ]dokon.\ % mowa.

ko


xang. hausmate; resident;domesticdomowy 1. odnosz'cy si" do domu,

2. rodzinny, rodzimy.staropol. domowy pozostaj'cy wzwi'zku z domem, domowy.ang. 1. domestic, 2. native, ros. 1. domawnyj, 2. prirod-nyj, tuzemec-tuziemiec.dom[wi: do ]dokon.\ % m[wi:.

1. doko:.

domy>lny do ]dope=n.\ % my>l.staropol. domy>lny

przemy>lny, przebieg=y, chytry.donator donacja; osoba dokonu-

j'ca darowizny.donde, donde/e p[ki, p[ki nie;

kiedy, jak tylko, jak.staroros. donde-donde,donde'e-donde/e,ros. poka, poka ne> kogda, kak tol;ko, kak.donde/e p[ki, a/ do.

wo=. 1289 donde'e.doneli a/ do.

wo=. 1289 doneli 'e.doni-ca(czka(czkowy rodzaj

wypalanego naczynia z gliny.staropol. ca 1500 donycz' vel thartk', ca 1500 vaszka vel dony-cza donycza donica. anglosas. pott,>redniow. ang. i ang. pot, ros. gorwok-gorszok, banka-banka, kru'ka-kru/ka.doniepoznaki do niepoznania,

tak, /e trudno pozna:. niepoznaka.doniesienie do ]przy, za\ % nie>:.

nosi: nos ]g[ra\.donie>: do ]dok., przy\ % nie>:.

staropol. donie>: zanie>:.staropol. osoczy: donie>:.donik'd nigdzie, bez wytkni"tego

celu.donios=y do ]pod\ % nios=y

nie>: nosi: nos ]g[ra\.donna panna, dziewczyna, bogdanka.

ital. donna =ac. domina ]pani\.donosiciel donie>: do % nie>:.dono>ny do ]daleko\ % no>ny.

gromki, mocny.do< skr. do niego. zmi"kczenia.

s=aw. do n;, pokr. na:.dopasowa: do ]czas dok.\ %

pasowa: ]stosowa:, ='czy:\.dopatrzy:]si"\ do ]czas dok.\

% patrze: ]jrze:, gl'da:\.zauwa/y:, dostrzec.dope=niacz do ]uzu\ % pe=ni:.

1. cia=o zawarte w surowicy krwi,2. drugi przypadek deklinacji,3. techn. surowiec pomocniczydope=ni: do ]po, uzu\ % pe=ni:.

staropol. Moyzesz popisal slowa zakonv tego to na ksgach y dopelnil; gisz dopelnyly; doko-nala a dopelnyla dopelnycz dope=ni: 1. s(do-komia=by po-wiedzie:, a c[/ dopiero }wi"c| napisa:,

5. wykrzyknik to dopiero }wi"c|pech#

do ]te\ % piero ]raz\ pierwej]uprzednio\.staropol. dopiro, dopyro dopio-ro, dopiro, dopirzo 1. wtedy ]w=a>nie\,2. teraz ]w=a>nie\,3. w=a>nie.staropol. dopyrko dopiero.

niem. erst ]naprz[d; z pocz'tku; dopiero\, eben ]w=a>nie\, jetzt]teraz, obecnie\, ang. only,s=aw. teper; ]teraz, obecnie\.dopilnowa: do ]przy`, czas dok.\

% pilnowa:.dopinig(owa: pobudzenie do wy-

si=ku, podnieta. ang. dope ]narkotyk; stosowa: >rodek podniecaj'cy\.dopirko wtedy, w=a>nie.dopiro 1. wtedy, w=a>nie,

2. teraz w=a>nie.dopis-a:(ek do ]uzup.\ % pisa:.

doda: co do tekstu napisanego.dop=aca: do % p=aca: p=aci:.

uzupe=ni: zap=at", do=o/y: sum" dodatkow' albo brakuj'c'.staropol. 1410 mu pyendzy do-placzal, doplaczacz doplaczacz dop=aca:

p=aci: reszt", p=aci: do ko, domaga: si".dopowiedzie: do ]uzup.\ %

powiedzie:.dopozywa: wzywa: do jawienia

si" w s'dzie w toku procesu s'do-wego.staropol. 1453 doposzywacz.=ac. summonere starofranc. somondre, semondre >redniow. ang. somonen ang. summon, ros. prizyvat;-prizywat.dopomo/enie pomoc, obrona.

ang. assistance, help, defence,ros. pomo];-pomoszcz, oboro-na-oborona, za]ita-zaszczita. dopo/yczy: u/yczy:, udzieli:.

staropol. XV w. bog doposziczi.=ac. dare, largiri, starofranc. gran-ter, graunter, craanter >redniow. ang. granten ang. grant, ros. po'alovat;-po/a=owat.dop[ki do % p[ki ]czasu\.

do ko


xdo czasu, dot'd.dopracowa: do ]kocie, istotnie,

naprawd"; wyra/a stwierdzenie fak-tu albo w pytaniu niedowierzanie, w'tpliwo>:, np. doprawdy, nie wiem jak to sta=o si", doprawdy, a/ trudno uwierzy:, /e... itd.zaprawd", zaiste.doprawi: do ]na, za\ % prawi:.

staropol. 1447 doprauicz poprawi: czy te/ dokoledztwo,

wypytywanie przes=uchanie,ros. dopros,doprosi: si" pro>ba.doprosi:]si"\ do % pro>ba.doprowadzi:]si"\ dowie>: do celu.

staropol. doprouadzil, doprovadzyl, nye doprowadzyla, y doprowadza

od(za-prowadzi:, dood.doprzeda: sprzeda:.dopust do ]po\ % pust ]niech\.

zdarzenie, g=[wnie z=e, jako dopusz-czone przez si=" wy/sz', nadludzk'.dopuszcza:]si"\ do % pu>ci:.

staropol. 1391 ne dopusczaycz, dopusczala, 1471 dopuszcz'; tego kupu dopusczyly dopu-sczycz dopuszcza: si" 1. zezwala:, nie przeszkadza:,2. pope=nia:, 3. wyst"pek, grzech.dopuszczalny do % pust ]niech\.

mo/liwy, dozwolony.staropol. dopuszczenia, sse dopusczil dopuszczenie 1. zezwolenie,2. uczynienie, pope=nienie czego>

]z=ego\.dopu>ci: si" pozwoli: sobie

zwykle czynu nagannego, karanego,pope=ni: taki czyn.staropol. dopuscicz, dopusczicz, kv przys'dze dopvsczonego dopuscicz, dopusczicz dopu>ci: ]si"\ 1. da: dost"p, zezwoli:,

nie przeszkodzi:,2, dopu>ci: si" pope=ni:.dopycha: do % pycha: pcha:.

staropol. dopichayanczy executo-res dopichacz dopycha:

wykonywa:.dopyta: ]si"\ do ]dokon.\ % pyta:.

staropol. y dopytal szye pyerwey ortelem, 1460 dopytal; dopytalesz sz' dopyta: ]si"\ sprawdzi:

w'tpliwo>ci dodatkowym zapy-taniem.

dorad-ca(czy osoba posiadaj'ca

wyczerpuj'c' wiedz" w kwestii kt[r' mo/na kierowa: si"; konsul.mSjp 1969& ten, kto doradza mas=o ma>lanedoradny umiej'cy radzi:, prze-

konywuj'cy.doradz-a:(enie(i: do % radzi:.

staropol. doradzay'cz dora-dzacz doradza: 1. dawa: rad", 2. przemawia: za czym>, sk=ania:, nam[wi:, 3. zaradzi: czemu>.=ac. suadere, starofranc., >redniow. ang. counsel ang. counseling; persuade, staropol. doradz-acz(enie(ycz.staropol. doradzenie po(rada. =ac. consilium.staropol. doradzycz 1. doradzi:, udzieli: rady,2. doradzi: si" zasi"gn': rady,3. zaradzi: czemu>, dopom[c rad',4. nam[wi:,5. doprowdzi: do kopribav-lqt;/it;. dora{ny do % ra{no raz ]teraz\.

natychmiastowy, dorywczy.dordza=o>: dojrza=o>:.

=ac. maturitas starofranc. i >re-dniow. ang. maturite,ang. maturity, ros. zrelyj-zrie=yj. dor"cze pod r"k' ]do ^ pod\.dor"czy-:(ciel do ]czas dok.\

% r"czy: r"ka.przekaza: do r"ki, odda: do r'k.dormitarz sypialnia. staropol.

ca 1500 dormytharz dormitorium.wg Ss 1953& =ac. cubiculum;=ac. dormire ]spa:\ dormitorius dormitorium ang. dormitory.dorob-ek(i:]si"\ do % rob.

maj'tek, mienie; wynik pracy, dzia-=alno>ci ludzkiej.dorobkiewicz cz=owiek kt[ry doro-bi= si" maj'tku, pozycji spo=ecznej, zwykle wytrwa=' prac'.dorobi: doko roboty.dorobienie dorobek, praca.doroczny }raz| do roku.

przypadaj'cy, odbywaj'cy si" co rok.dorodny do ]dobrego\ % rodu.

urodziwy, przystojny, zdrowy,dobrze wygl'daj'cy, ciesz'cy oko swym wygl'dem.doros=y do ]ca=kowicie\ % rosn':.

staropol. dorosly.dorozpuku roz % puku p"ku,

s=aw. U pol. , .>mia: si" g=o>no, za>miewa: si".dorozumie: doda: od siebie bra-

kuj'c' cz">: my>li, czasem celowo opuszczon', wyci'gn': z niej dalszy wniosek.staropol. dorosvmyej'czy dorosvmyecz dawa: co>

do zrozumienia.doro/ka(rz(karski lekki pow[z kon-

ny wynajmowany niegdy> za op=at', jeden z dawnych, miejskich >rodk[w lokomocji, pow[z ]liczne, podobne sobie powozy koci zwi'zanej z potrzeb' narwany, tj. napalony\. dorycki Doryk, jeden z 3-ch

g=[wnych szczep[w staro/. Grecji.gr. Dorikos Doris, =ac. Doricus,ang. Doric.dorywczy do % rwa:. dorwa:.

dora{ny, tymczasowy, chwilowy, zdarzaj'cy si" od czasu do czasu.dorzec(zenie o>wiadcz-y:(enie.

staropol. 1497 addiceret albo dorzeklby, 1474 addiceum albo ku dorzeczenyu dorzec, dorze-czenye.=ac. dicere, profiteri, declalare, ang. statement, ros. izlo'enie.dorzecze do % rzecze rzeka.

zlewnia, basen rzeki, wszystkie wody powierzchniowe sp=ywaj' do niej.dorzeczny do % rzeczy.

1. rozumny, rozs'dny, logiczny,2. nadaj'cy si" do czego, zdatny.s=owotw. pokr. grzeczny.dorzuci: si" dopa>:.

staropol. sze dorzuczycz. staronorm. Francji cacher, cachier,>redniow. ang. catchen, cachen ang. catch, ros. dognat;-dognat.dosada udr"ka, strapienie, przy-

kro>:, dokuczanie, z=o>liwo>:.wo=. 1289 dosada ]dosada\.dosadn-ie(y wyrazi>cie, z nacis-

kiem. do ]prze\ % sada ]skok\.gr. en ]w, wy`\ % phasis ]wygl'd


xzewn"trzny, zjawienie si"\ emphasis =ac. i ang. emphasis,ang. emphatic ]dobitnie, wym[wione z naciskiem, kategorycznie, wymow-ny\, ros. `mfaz-emfaz, vyrazi-tel;nost;-wyrazitielnost.dos'dzi: doprowadzi: spraw"

s'dow' do ko:,3. dosi'c prawem zaskar/y:,

mo/e te/& uzyska: moc' wyroku,4. wyci'gn': np. r"k".dosi'>: do ]czas dok.\ % si'>:

siada: siad przysiad.dosi'>: ]si"\ do ]przy\ % si'>: si".dosichmiast do tej pory,

do chwili obecnej, dotychczas.staropol. dosichmasth, ca 1420 do-szychmaszth; asz doszichmaszt.ang. up to now.dosiec przebi:, przeci':.

staropol. dozekwsy ]dosiek=wszy\.dosiedzie: 1. dotrwa: w danym

miejscu do okre>lonego momentu,2. dosiedzie: prawa dope=ni:

zobowi'zawi'tecznym okresie Bo/egoNarodzenia, 25 grudnia, i Nowego Roku, 1 stycznia, rok.

1. dosi"gn': do ]za\ % si"g ]gra-nica, kres\.staropol. nyeba dosygaycz; dosygaycz asz do Sydona; doszangay'ncz pertingens staropol. dosygacz 1. si"gn': do czego>, dotyka:,2. przenika: na wskro>, wzrokiem,

my>l'.2. dosi"gn': do ]o\ % si"g ]cel\.

staropol. y dosz'gn'cz gyd'cze-go gymyenya; gdy thy dzeczy sprawnych lath dosz'gn';prawem doszyagnyono dosz'gn'cz, doszyagnacz dosi"gn': 1. doj>: do czego>, posi'>:,2. dosi"gn': prawem zaskar/y:.doskaza: przyzna: s'downie,

przys'dzi:. do % skaza:.

staropol. 1448 cadiudicavit albo dosczaszal dosczaszacz doskaza:.staropol. decisionem albo doska-zanya doskazanye

orzeczenie, decyzja.=ac. iudicum sententia, decretum, ang. sentence,ros. izrehenie-izreczenie.dosko-k(czy: do % skok.

doskakiwa: dziwol'g j"zykowy.doskona: sko:(li:]si" do

]dope=n., wy\ % skonale koniec.niesko:,4. zniszczenie.doskociach, bez zwi'zku ze sob'&1. otrzyma:, uzyska: po jakich>

trudno>ciach,2. zosta: opanowanym przez co, na-

bawi: si" czego dosta: choroby,3. zosta: uderzonym, trafionym

dosta: w twarz, kijem po plecach,4. przegra: w jakim> sporze, roz-

grywce /yciowej, by: ukaranym, skarconym, upokorzonym dosta: za swoje,

w mSjp 1969 dziwol'g& starczy: cze-go> mu nie dostaje }nie staje, J.D.|.Posi=kowymi s=owami tworz'cymi czasowniki w r[/nych okoliczno->ciach, sytuacjach, s' tak/e& bi:, da:.mazur. dastalsq ]dosta=em si"\,staropol. dosta: ]si"\ 1. otrzyma:, uzyska:, naby:, wydosta:,2. dosta: si"& przypa>: komu> w udziale,3. dosta: si"& dotrze:, trafi:, znale{:

si" gdzie>.staropol. dosta: 1. sta: dalej, d=u/ej, wytrzyma:,2. dosta: roku stawi: si" na termin.staropol. dosta: 1. dost'pi:,2. dojrze:, 3. wytrzyma:, 4. starczy:.ang., variety of meanings, the closest conclusion of all, of sense& reaching the goal.dosta=y dojrza=y.

ang. mature, ros. zrelyj-zre=yj,spelyj-spe=yj ]>pia=y\ staropol. do>pia=y. dostarczy: przynie>: lub przywie>:

co na miejsce, do r'k; donie>: do ust dostarczy: wiadomo>ci, dowodu;zaopatrzy: w co>.=ac. sub` % plere ]wype=ni:\ supplere starofranc. supplier,>redniow. ang. supplyen,ang. supply, provide,ros. snab-'at;/dit;-snab-/at(/it, postavlqt;-postawliat, zame]-at;/it;. dostatczy:

staropol. dosta]cz\czy:,dostatczy: 1. dost'pi: czego>, doj>:

do czego>, uzyska: co>, osi'gn':,2. m[c, mie: si=y, zdo=a:, podo=a:,

potrafi:, sprawi:,3. nad'/y:, 4. wystarczy:.dostatecznie miernie.

w miar" cz"sto ^ do>: cz"sto.stopie< dostateczny ]mierny\ w wynikach nauczania.sta: stat, sta< przymierze ^przysta: ]na co\ przysta< ]dla statk[w\ i statek ]r[wnomiernie obci'-/ony\, dostateczny ]mierny\, miara.staropol. dostateczn-ie(o

wystarczaj'co, nale/ycie, godnie.dostateczno>:


x1. rozmiary, wielko>:, zasoby,

zamo/no>:, dostatek,2. zdolno>: wywo=ania skutku,

skuteczno>:,3. obecno>:.staropol. dostateczny 1. wystarczaj'cy, nale/yty,2. by: dostatecznym m[c,3. skuteczny,4. niezniszczalny.dostatek w miar".

staropol. dostatek 1. wystarczaj'ca, wielka ilo>:,2. dobrobyt, zamo/no>:, zasoby,3. si=a, moc, uzdolnienie do wyko-

nania czego>,4. zawsze w liczbie mnogiej& zalety,5. twardy grunt, dno.w zwi'zku s=owotw. sta:, statek.staropol. dostatkiem wystarczaj'co.=ac. sub` ]pod\ % facere ]robi:\ sufficere starofranc. suffire, >red-niow. ang. suffisen, ang. suffice,ros. dostatohnost;-dostacznost,byt; dostatohnym, xvatat;-chwatit, dovol;stvo-dowolstwo,dostatohnyj. dostatni dostatek.dostaw-a(ca(i: do % staw.

przyw[z towar[w na miejsce, do-starczenie ich, zaopatrzenie.dostawa: ]si"\ do % stawa: ]si"\.

staropol. dostawa: ]si"\ 1. wystarcza:, 2. dostawa: si" komu>&

przypada: komu> w udziale.dostawi: dostawa, 1. przynie>:

co na spodziewane, oczekiwane miejs-ce, 2. zbli/y: jedn' rzecz do drugiej, np. st[= do >ciany; przystawi:.staropol. dostawi:

przeprowadzi:, przedstawi:.dost'pi: 1. uzyska: co> cennego,

jak stanowisko, zaszczyt, w drodze zas=ug, w=a>ciwego post"powania,2. rzadziej, przyst'pi: do czego, podej>:.staropol. dostvpula, dost'pyla, dostampicz, dostpicz, dostpyl, dostpymy, dostapyla, dost'pi-liby dostvpycz, dostpicz dost'pi: ]dost"pi: w Ss 1953\ 1. doj>:, dosta: si" dok'd>,2. osi'gn': co>, otrzyma:.s=aw. u staropol. pol. ', ";anglosas. stepe ]krok\ >redniow. ang. steppe s=aw.-ros.-wo=. stup pol. st'p]a:\, wst'pi:, wst"powa:.dost'pienie do % st'pi: st'pa:.

staropol. dostpyenye uzyskanie,osi'gni"cie, nabycie.

dost-"p('pi:("pny st"p, st'pa:,pokr. anglosas. stepe, >redniow. ang. steppe ]krok\ s=aw-wo=. stup.mo/liwo>: doj>cia do kogo>, czego>.staropol. dost'powa=, dostapuy' dost'powa: 1. przyst"powa:,

przychodzi: do kogo>,2. uzyskiwa:, osi'ga:.ang. access(ing(ible(ibility,ros. dostup-it;/nyj/nost;.dostoje:, powa/ny charakter czego, 3. wysokie stanowisko pa:, prawo>:.staropol. dostojno jest

godzi si", s=usznie jest.staropol. dostojno>: 1. godno>:, majestat, dobre s=owa,2. sprawiedliwo>:, prawo>:,

niewinno>:,3. znacznie, wielko>:,4. warto>:,5. ukryty sens rzeczy,6. >wi"ta tajemnica.dostojny zas=uguj'cy, godny,

dost"puj'cy godno>ci, zas=ug.wiera wiara, dostojny godny dostowierenie wiarygodnie.staropol. dostoynego, dostoyny, dostogen ]dostojen\ dostoyny 1. godzien czego>, zas=uguj'cy na

co>, winien czego> dobrego,2. czcigodny, szacowny,

pe=en chwa=y, wyborny,3. sprawiedliwy, prawy, cnotliwy,4. odpowiedni, szanowny, nale/yty.ang. dignified,ros. dostojnyj-dostojnyj.wo=. 1289 dostoino ]dostojnie\.dostosowa: do % stosowa:.

uczyni: odpowiednim przez do-konanie zmian]y\ drobnej natury, dopasowa:, dostroi:.dostosowywa: dziwol'g j"zykowy.dostroi: do ]uzupe=n.\ % stroi:.

przystosowa: instrument muzyczny do wydawania w=a>ciwych d{wi"-k[w, ich wysoko>ci i czysto>ci.dostrzec ]si"\ zasadzi: si" na

kogo>, zaczai: si".staropol. abi sy dostrzegszy gego zabyly rano.ang. to catch sight of,ros. uvidet;-uwidiet.

dostrze-c(galny do ]s(po\ %strzec ]zwa/a:; chroni:\.spostrzec, zauwa/y:.dostrzelenie odleg=o>: strza=u.

staropol. dostrzelenye.dosucie dosypanie, doko:, ciecha.

wystarczaj'co, tyle, ile trzeba, dostatecznie. do syta, TC; sy: ]woda\.wo=. 1289 do dosytka ]do syta\,staropol. doszicz, ju/ci dosy:, doszycz, nye dossycz dosy: 1. tyle, ile trzeba, w sam raz,

dostatecznie, 2. niema=o, wiele, obficie.dosy:uczynienie zaspokojenie

pretensji, zado>:uczynienie.staropol. dosyczvczynyenye. =ac. satisfacere ni/ej ]dosy:\.dosy:uczyni:,dosy:udzia=a:

baz' syt, sta: przesta: ]dosy:\.staropol. ca 1420 doszycz; do-ssicz, dosycz.=ac. satis ]do>:\, facere ]czyni:, robi:, wykona:\ satisfacere,starofranc. satisfier, >redniow. ang. satisfyen ang. satisfy,ros. udovletvor-qt;/it;.do>:, sta:. dosy:uczynienie zaspokojenie

pretensji, zado>:uczynienie.staropol. dosyczvczynyenye; y skaz' dosycz vczynycz, a ten to wzgardzy dosycz vczinicz; 1461(67 pracza doschiczvczinyenya, 1470 po dosszyczvczinyenv; przesz maky thwey doszyczvczynyenye oddal ode mnye wszythko poszro-moczenye.dosypa: do ]dope=n.\ % sypa:.

staropol. 1469 doszypacz sypi'c dope=ni: do ilo>ci.

dosytek syto>:, sy: ]woda\.staropol. do doszythcu ad satu-ritatem.doszcz"tnie do % szcz'tek

szcze ]drobina, drobiazg\ szczeg[=, szczerba, szczelina, i szereg innych.doszlusowa: do % szlus(owa:.

przy(do-='czy: si" do kolumny, zaj': w niej wolne miejsce; wkluczy:. niem. schlssel ]klucz\.doszlusowywa: dziwol'g j"zykowy.doszuka:si" do ]czas dok.\ %

szuka:. znale{:, dopatrzy: si".dosz=y do % szed= i>:.

staropol. doschlimy, doszle, dosle-my dosz=y 1. doskona=y, wolny od wad,

zupe=ny, dojrza=y, 2. kt[ry dociek= do czego>, pozna=,3. roki dosz=e roki s'dowe,

na kt[rych mo/e zapa>: wyrok.


xdo>cign': do ]czas dok.\ %

>ciga:. dokocigu.do>ciga: dziwol'g j"zykowy.do>cignienie osi'gni"cie.do>: starczy; miara miernie

w miar" cz"sto ^ do>: cz"sto. sta:.1. wy(starczy dost(atek dostatecz-nie ]miernie\ statek ]r[wnowaga tj. nie mniej ani wi"cej, tyle, ile trzeba\, do>: =adny, do>: grzeczny, 2. nie tylko /e, ma=o tego, ciecha, u(po-ciecha za(ra-do>:,po ^ za; u ^ ra; ko ^ do.`o>:, `ko>: ]wymiar, miara\ g="bo(szero(wysoko>:, d=ugo>:.dosy:, sta:.ros. utexa ]rado>:\,cie choroba ]do>: choroby#\,Ciechan[w ]do>: nowy\.do>pia=y przygotowany ]do walki\,

wy:wiczony.staropol. dospiele, doschpyalich, dospyaly. =ac. expeditus, ang. trained ]to fight\, skilled.staropol. 1466 sz doszpyanim samostrzalem, 1469 cum armis et balistis apprehensis albo dospyanimy doszpyany do>pie:, do>piewa:

przygotowa: ]do strza=u\, naci'g-n':, napi': ]=uk, kusz"\

do>pie-:(wa: przygotowa: ]dostrza=u\, naci'ga:, napina: ]=uk, kusz"\.do>piewa: do ]uzupe=n.\ % >piew.

przen. domy>li: si" dalszego ci'gu.do>rodkowy do % >rodek.

skierowany do >rodka.do>wiadcz-a:(alny(ony

do>wiadczenie do % >wiadomo>:.1. sprawdza: teori" w praktyce,2. nabywa: wiedz" poprzez praktyk".do>wiadczenie& 1. wiedza nabyta na podstawie obserwacji /ycia, rzeczy, i ludzi; praktyka, m'dro>: /yciowa, 2. odtworzenie zjawiska w szucznych warunkach, pr[ba, eksperyment.staropol. do>wia-dcza:(cza:((czcza:(czsza:(tsza: 1. dawa:

>wiadectwo, udowodni:, dowie>:, dowody, stwierdza:, o>wiadcza:,

2. poddawa: pr[bie.=ac. ex` % peritus ]do>wiadczony\, experiri ]pr[ba, podda: egazmi-nowi\ experiens, experinentia ]pr[ba, dow[d, odtworzenie czego>\,starofranc. experience, >redniow. ang. i ang. experience;=ac. experiri experimentum]pr[ba, poddanie egzaminowi\,starofranc., >redniow. ang. i ang.experiment,ros. eksperimentirovat;, proizv-odit;/esti opyty> delat;, sopyty. do>wiadczenie do % >wiadek.

staropol. doswyathczenye,kv doszwyatczenyv, a gego do-szwyathczenya do>wiadczenie, do>wiaczczenie, do>wiaczenie 1. przeprowadzenie dowodu,

udowodnienie,2. dow[d,3. pr[ba,4. do>wiadczenie, bieg=o>:. =ac. probatio, demonstratio sta-rofranc. i >redniow. ang. probacion ang. probation, ros. ispytanie-ispytanie.staropol. ca 1500 doszwyaczenye probabiliter do>wiaczenie do-

wodnie, wiarygodnie, wg Ss 1953.=ac. probabiliter; probabilitas franc. probabilite, ang. probability ]prawdopodobieciem,5.b. naruszy:, urazi:,

6. dotyczy:.=ac. tangere, starofranc. tochier, tuchier >redniow. ang. touchen ang. to touch,

ros. tronut;-tronut trogat;.staropol. dotknyenym, dothikanym, dothikanyem, dothknyenye czczy, dotknenye, przez dothknyenya maszkyego dotkni"cie 1. dotkni"cie,2. naruszenie, uszkodzenie,3. m"skie dotkni"cie kopulowanie.dotowa: dotacja.dotrwa: do ]uzupe=n., wy`\ %

trwa:.wytrwa:, wytrzyma: do kowiadectwo

s"dziego lub ksi"gi.staropol. dotykanie si" 1. dotykanie,2. m"skie dotykanie pr'ciem.staropol. dothyknyenye czczy al-loqucio dotknienie naruszenie,

uszkodzenie dziewiczej b=ony.douczy: dobrze nauczy: ]si"\.

staropol. nye dovczony idiota.doufa: 1. ufa:, wierzy:,

2. spodziewa: si".staropol. douffagacz, wyele mny-may'cz abo dovphay'cz.ang. 1. trust, 2. to expect, ros. 1. imet; doverenie-imiet dowierenie vera-wiera ]wiara\,2. upovat;-upowanie.doufale z ufno>ci', bezpiecznie,

>mia=o, do ^ po.


xdoufanie 1. ufno>:, nadzieja,

2. zbytnia pewno>: siebie,zuchwa=o>:

ros. 1. upovanie-upowanie.dowcip(ny(ni>(kowa: szybko>:,

bystro>:, zwrotno>: my>li.powiedzenie zawieraj'ce pow[d do >miechu, zadowolenia, tre>ci komicznej; anegdota.staropol. dowcip bystro>:,

inteligencja, zdolno>:, talent. ang. joke, witticism; wit, bright,ros. wutka-szutka; ostroumie-ostroumie, umnyj-umnyj. dowiada: si" dowiadywa: si",

bada:, docieka:. dowiadza si".staropol. dowyada szy',ca 1500 dovy'dacz szya.=ac. perquirere, examinere, inda-gare, =ac. investigatus ang. investigate; scrutinize. ros. issledovat;.dowiadywa:si" systematycznie,

powtarzaj'co pyta: si" o kogo lub co. do` % wiadomo wiedza,dowiedowa: si". dowiarstwo wiara, ufno>:.

staropol. dowyarztwo.ang. trust, ros. upovanie-upowanie.dowiadzasi" bada. dowiadza:.

staropol. dowyadza szy'. =ac. scrutari, ang. investigating, scrutinizing, ros. issleduet-issledujet.dowiedowa:si" dowiadywa: si".

wieda: ]wiedzie:\ wiedza ]znanie\.=ac. in` % quarere ]rozgl'da: si"\ inquirere p[{no=ac. inquarere,starofranc. enquerre,>redniow. ang. enquere,ang. inquire ]pyta: si", dowiadywa:\,ros. srpawivat;-sprasziwat,sprosit;-sprosit; vopros-wopros ]pytanie, >ledztwo, docho-dzenie\, dowiedz-enie(ienie 1. udowod-

nienie, wykazanie, 2. dow[d, 3. za-j"cie, 4. rozstrzygni"cie, decyzja.staropol. 1436 y po dowedzenyu prawa, 1471 dovyedzienya praw-dy, ca 1500 dovyedzyenye vel dovod argumentum, 1466 dovy-edzenym bythwy dovyedzenye. =ac. 1. demonstratio, 2. argumen-tum, 3. abactus, retentio, 4. iudi-cum, sententiae confirmatio.dowiedzie:si" do % wiedza.

przyj': do wiadomo>ci w wyniku pytania si", >ledztwa, zaci'gania j"zyka ]od informatora\.staropol. dowyedzyecz szya,szye dowyedzyecz. =ac. comperire, cognoscere,ang. to learn, get to know, ros. iznat;-iznat.

dowiera: dojrzewa:.ang. ripen, grow ripe, reach the age of manhood ]womanhood\,ros. spet;-spiet, pospevat;-pospiewat, zret;-zret ]jrze:\. dowierca, dowierzca wierzyciel.

staropol. gysczecz uel dowyerz-cza creditor; gyszczyecz albo dzwyerdza ]pro dowyercza\,=ac. creditor franc. crediteur,ang. creditor, ros. zaimodavec.dowierz-a:(enie do % wiara.

]zwykle z przeczeniem nie nie do wiary, nie dowierzam komu lub czemu\zaufanie mie:. dowiarstwo.t=um. ang. incredible in % credible.staropol. dowyerzacz 1. wierzy:

komu>, ufa:, polega: na kim>,2. powierza: w opiek",

zaufanie, z ufno>ci'.staropol. dowyerzenye fiducia

zaufanie.=ac. fiducia.staropol. dowyerzenye dowierznie z ufno>ci'.ang. to have, to put, to repose trust in, ros. verit; komu, imet; doverie k komu.dowie>: 1. wodzi: ^ prowadzi:,

2. dow[d.oba& wodzi:, dow[d woda.przywie>: przyprowadzi:(wlec,s=owotw. pokr. nadesz=a wie>:.staropol. dowyod, tobye prziwyo-d, zdrowego dowyod, dowy-edzecz, dowyedz, dowedze, ca 1500 dowiedziono; dovyedzyon, dowyedz, 1411 dowescz dowie>: 1. doprowadzi: do ko: twierdzenia,

udowodni:, dokaza:, stwierdzi:.dowie{: do ]czas dok.\ % wie{:.

wie>: prowadzi:, pieszo, i>:,wie{: jecha:, konno, po(wozem;koncepcji 002.A.dowini: si" zawini:, dopu>ci: si"

czego>, pope=ni:.=ac. delinquere, culpam commit-tere; =ac. committere >redniow. ang. committen ang. commit, ros. soverwit;-sowierszit.dowinienie 1. przewinienie,

wyst"pek, 2. kara. do % wina.staropol. dowynyenye.=ac. 1. crimen, delictum, 2. poena.ang. 1. misdemeanor, 2. punish-ment, ros. prostupok-prostupok,naruwenie zakonov-narusze-nie zakonow, 2. nakazanie-nakazanie, kara-kara.dowodnie z uzasadnieniem.

staropol. dowodnye.ang. in support of `, ros. s propitaniem.

dowodny $, wg Ss 1953.staropol. ca 1500 ex contentu dovodnego }widocznego, J.D.|.dowodowy dow[d.dowodzi: do ]za`, pro`\ %

wodzi: ]wadzi:, wie>:\ woda.1. przeprowadza: dowodzenie czego,2. kierowa: czym lub kim, na czele

sta:, przewodniczy:, dyrygowa:.staropol. dowodzicz, 1422 dowo-dzic, 1423 dowodzyla, 1423 czym tego dowodzis$, 1425 dowodzil dowodzicz dowodzi: 1. doprowadza:, 2. wykazywa: prawdziwo>: twierdzenia.dowoln-ie(y do woli.

wo=. 1289 dovolno ]do woli, dowoln' ilo>:\.dowora dost"p, przyst"p,

otwarcie do czego.dow[d poj"cie s=owotw. zwi'zane z

tez' ]za=o/eniem\ kt[rego prawdziwo->ci trzeba dowie>: dow[d.le/ ^ =o/ ^ k=ad ^ k=od za=o/enie ^ zak=ad(nik ^ ko ]do\ % =od(nik ]wod(nik\ do % wod dow[d.dowodnie, udowodni:, itp.wo=. kolodnik= ]zak=adnik, w dow[d\.1. logiczny ci'g rozumowania na

podstawie twierdze< uznanych za prawdziwe,

2. uzasadnienie, >wiadectwo,3. dokument urz"dowy,

pisemne stwierdzenie,4. >rodki prawne s=u/'ce do ustale-

nia okoliczno>ci faktycznych,5. w post"powaniu karnym& zabez-

pieczenie przedmiot[w maj'cych znaczenie dla przebiegu procesu.

mSjp 1969, dow[d& 1. okoliczno>: a. rzecz dowodz'ca czego>, prze-mawiaj'ca za czym>, >wiadcz'ca o czym>, wskazuj'ca na co>; oznaka czego>; potwierdzenie, uzasadnienie, >wiadectwo..., itd.staropol. 1437 dowot argumentum; dowody, dowoth, s dowodem, deductus albo dowod, dovody documenta, ca 1450 dowod argu-mentum dowod dow[d 1. rozumowanie lub fakt prawdziwo-

>ci czego> uzasadniaj'cy, argument,2. znak, >lad.k=ama:, =/e:.dow[d-ca(ztwo do ]przy\ % w[dca.

zwierzchnik, kierownik gromady, szczeg[lnie wojska, osoba wiod'ca, naczelnik.dow[z do % w[z.

dostawa, przybycie czego wozem na miejsce wiezieniem.doz-a(owa: porcja leku do jedno-

razowego u/ycia, dawka.dozgonny do zgonu ]>mierci\.


xdozna-:(nie do>wiadczy:.

staropol. dosznacz dozna: 1. do>wiadczy:,2. dozna: prawem uzyska: na kogo>

wyrok skazuj'cy, dokaza:, dopi':.do-z[r(zorca do % z[r ]jrzenie\.

osoba dogl'daj'ca, maj'ca piecz".dozorcostwo nigdy nie s=ysza=em.dozwoli: do ]po\ % zwoli: wola.

wyrazi: zgod" na co, przysta: na co.staropol. 1484 svoyey czeladzi dozvalaczi by... dozvalaczi

zezwala:.do(po(zezwolony przyzwoity]do ^ po ^ przy\. pozwoli:.>redniow. =ac. allocare starofranc. alouer >redniow. ang. alowen ang. allow, ros. pozvol-qt;/it;.staropol. 1484 dozvolono, 1487 do-zwolyl, 1491 doszwolyl, 1492 jakom ya nye doswolyla dozvolycz,doszwolycz, doswolycz

ze(pozwoli:, dopu>ci:.dozwolenie ze(po-zwolenie.dozywa: odwo=ywa: si".

staropol. XV w. dosziway appello. =ac. appellare starofranc. appeler >redniow. ang. appelen, apelen ang. appeal, ros. appelirovat;.do{rze: dojrze:, dogl'da:.

]litera\ ]b='d kolejno>ci ? w alfabecie polskim\.ang. look after, watch,ros. sledit; glazami-sledit g=a-zami, prismotret; za-prismotret,zabotitsq o-zabotitsja o `.do/a tytu= naczelnika pa:, prowa-dzi:\, ang. doge, ros. do'-do/.do/da: doczeka: si". do % /da:

s=aw.-ros. /dat lub /da:.staropol. alye tvoya myloscz zalosczy vyelykye dozdala.do/e a/ do.

s=aw. do'e.do/y: do ]koniec\ % /y:.

doczeka: starego wieku, starych lat.do/ylny do % /y=a.

o >rodku leczniczym, lekarstwie& przeznaczony lub wprowadzony bezpo>rednio do /y=y.do/ynk-i(owy do ]koniec\ %

/ni"cia ]ci"cia zbo/a na pniu\.uroczysto>: rolnicza po sprz"cie zbo/a.do/ywo-cie(tni(tnik

do ]koniec\ % /ycie.do komierci.dot. umowy o nieruchomo>ci,pozycji spo=ecznej ]urz'd do/ywotni\, odsiadki w wi"zieniu skazania.staropol. 1462 dozivocze

posiadanie czego> do >mierci.ang. ]nieruchomo>:\ estate for life,]kara wi"zienia\ life.d[jka mamka.d[= ziemia; ni/.

1. teren, miejsce ni/ej po=o/one,2. jama w ziemi ]ja ziemia\; pad[= ]nizina, dolina\, w'd[= ]jar, w'w[z, par[w\, dolina.my>l ^ r[j zmy>lony ^ urojony,my>l ^ d[= zmy>lny ^ zdolny.r[j ]my>l, d[=, jar\ raj ]g[ra\;podo=a: powali:, wa=, kawa= drogi, Suchod[= ]sucha ziemia\, Su-chodolski, Suchodo=y ]na Wo=yniu\.wi"cej g[ra&g[ra d[=, ni/ z g[r' ^ wi"cej ni/ ]ponad; wi"cej ^ nad; ni/ ^ po\;g[ra ]przed`\ d[= ]po`\ z g[ry ]przed terminem, np. przedp=a-ta\ z do=u ]po up=ywie terminu, np. p=atny z do=u\;g[ra ]przed`\ g[rny ]przedni\,za> d[= ]ty=\ dolny ]tylni\.d[= ty=, jak usta uzda,jedne z drugimi wydaj' si" by: bez zwi'zku ]g[ra\, lecz& oba zestawy kr[tkie, 3-literowe, pospolite przej>cia SZ, TD,

jak jestem ]wulg.\ jezdem, powi'zane ze sob' wsp[lnymi

d{wi"kami& UA ]usta\, + ]d[=\.anglosas. dl, dalu ang. dale;d[=& >redniow. ang. down, doun ang. down;pad[=. la, le, al, = ]L+\ ]d[=, wa=\ ziemiawo=. 1289 dolov; ]do=em\.staropol. w them tho dole ]w tym to dole\, pod dolem chlodnym; padole, padolu, ca 1455 sz yezyory, moczydlamy, strumyenmy, sz dolmy, pagorky d[= 1. dolina, 2. jama, d[=, r[w,3. dolna cz">: czego>.d[=, dolny, ang. down }daun|]down the street na koredniow. ang. draggen, dragen ang. drag.drab(ina(inka wysok-i(o

drab ]wysoki\ dr[b ]niski\, A.drabina drobina, drobnica,drab ]wysoki\, `ina ]nie\.szcze ]drobny(a(e\ % bel]ka\.

staropol. drab, drap 1. drabina,2. w[z drabiniasty,3. /o=nierz, pacho=ek, s=uga.staropol. 1499 una scala al. drabyna ]drabina\, O drabynko nyebyeszka, o matko boza, dzyevycze Maria# ]drabinka\.=ac. scalae, currus paries scala-rum instor confectus ]drabina\, scalae ]metaphorice blandimenti sensu dictae\ ]drabinka\. anglosas. hlder, hldder,>redniow. ang. laddre, leddre,ang. rascal, scoundrel ]drab\;ladder ]drabina\, ros. lestnica-lestnica ]drabina\.drabarz ko< u=o/ony do specjal-

nego chodu, inochodnik;tak/e& ko< wielkiego wzrostu.staropol. 1437 drabarz gradarius equs, 1450 drabarz, ca 1455 drabarz gradarius.drabina dwie r[wnoleg=e belki, pale

po='czone poprzecznymi szczeblami, w regularnych odst"pach, s=u/'ce do wchodzenia i schodzenia.w mSjp 1969& dwie r[wnoleg=e /er-dzie, pr"ty lub sznury po='czone... itd. }nie widzia=em drabiny z /erdzi, tym wi"cej z pr"t[w, za delikatna by=aby by wchodzi: lub schodzi: po niej, pr"ty w dodatku s' wzgl"dnie kr[tkie, zwykle ok. metra d=ugo>ci, J.D.| staropol. stinvagy, orcziky, drabi-ni, ossi ad currum drabina. =ac. scalae, anglosas. hled]d\er, pokr. niem. leiter, >redniow. ang. laddre, leddre ang. ladder, ros. lestnica-lestnica.staropol. o drabynko nyebyeszka, o matko boza, dzyevycze Maria# drabynka drabinka.dracena Dracaena L., rodzaj licz'-

cy oko=o 40 gatunk[w sukulent[w drzewiastych i krzewiastych, rodziny Asparagaceae. Typowym gatunkiem jest Draceana draco L. Dragonnier. gr. drakaina ]dragonka\ franc. dracoene,ang. dracaena plant,ros. drakonka-drakonka.drach= zmartwiony, w /a=obie.

staroros. drqxl-drach=,ros. pehalen-pieczalen,ang. in grief.dracz 1. zabieraj'cy co> si=',

=upie/ca, zdzierca, 2.a. berberys zwyczajny, Berberis vulgaris L., 2.b. gatunek agrestu, Ribes uva crispa L.staropol. dracz a. bracz.=ac. 1. exactor, raptor, qui vim infert, diripiens, 2. bot., jak wy/ej.draczek jaka> ozdoba u kobiecego

trzewiczka.staropol. krumpowane crzewiczky, scilicet strzebrnymy ]z strzebrny-


xmi\ draczky.dra: 1. drze:, targa:, szarpa:,

2. dra: pszczo=y wydziera: plastry z pszczo=ami z barci, niszcz'c j' przez to, 3. zabiera:, grabi:.staropol. Cayphasch dzyerze na so-bye odzyenye, 1396 dral pczoli.staropol. o(roz(wydra:,zadra: si", zerda:, drze:.ang. jerk, ros. drganie-diorganie.dragant nazwa bot., traganek,

Astragalus verus Oliv. et al. sp.staropol. 1472 draganth draga}ga|-ntum.dragarz tragarz, robotnik

w /upie solnej.staropol. 1363 dragarze ]l. mn.\. =ac. gerulus, baiulus, hoc loco operarius in salifodina.leDragonnierdeSocotra

bot. Dracaena cinnabari, odmianadraceny.franc. dragonnier,ros. drakonnik=-drakonnik.draka bijatyka, k=[tnia, b[jka,

zamieszka, chryja.drakowy smoczy.

=ac. qui draconis est, seu vocatur. ang. dragon, ros. drakonskij-drakonskij.dramat(urgia 1. utw[r literacki w

formie dialogowej, o du/ym napi"ciu, przeznaczony w zasadzie do odegrania na scenie,2. nieszcz">cie, powik=anie /yciowe, ci"/kie prze/ycie.gr.-=ac.-ang. drama.dran ]obce\

starosaks. dran, anglosas. dran>redniow. ang. i ang. drone]truteredniow. ang. schingle schindle,ang. shingle, ros. dranica-danica, gont-gont, dranka-dranka.dra-nie(pa:

staropol. drapasz, ca 1450 drapaj';drapajcie ]drapcie\ dranie

darcie, targanie, szarpanie.ang. jerking, scratch, ros. drganie, carapanie.przed(roz(wy(z-drapa:.dra< cz=owiek pod=y, nikczemny

przewrotny, u/ywane w licznych sytuacjach wymagaj'cych ostrego pot"pienia sprawcy.drapa-:(cz skroba:, pociera:,

szarpa: czym> ostrym, szczeg[lnie pazurami, paznokciami.staropol. drapal, ca 1450 drapaya pasznocthi ]drapi'c paznokciami\,ca 1500 drapali scalpebant; drapay'czych, 1461(67 drapali lacelarent drapacz drapa: 1. drapa:,2. drze:, szarpa:, rozdziera:,3. >wierzbi:.staropol. prze(roz(wy(zdrapa:,po(roz(zdrapi:.staronord. skrapa >redniow. ang. scrapien, scrapen, ang. scrape]trze: powierzchni" czym> szorst-kim lub ostrym\,ros. skresti, skoblit;,sobrat;, nakoplqt;,staronord. >redniow. ang. scratten]1. zaznaczy:, niszczy:, rujnowa: lub ci': powierzchni" p=ytko czym> spiczastym czy ostrym, 2. drze: lub kopa: pazurami lub szponami, 3. po-ciara: lekko paznokciami by pozby: si" sw"dzenia, 4. pociera: z wydaniem odg=osu, itd.\ ang. scratch,ros. hesat;, carapat;. drapichrust

wyrywaj'cy si", umykaj'cy. da: drapaka.drapi: grabi:. koncepcji 024.

staropol. drapycz.drapie-nie(stwo 1. grabie-/(stwo,

2. /'dza grabie/y.staropol. drapyenye grabie/.staropol. drapyeszstwu, drapyesz-stwa, drapyestwo rapina, drapye-stwa rapinam, drapyeszsthwem drapyewszstwo, drapyestwo.drapie/(ca(liwy(nie(nik(ny(y:

staropol. drapesz =up wojenny.staropol. drapescz byl, thaki drapyeszcza, z drapyescz' drapyescza =upie/ca, rabu>.=ac. praedo, latro, raptor.staropol. drapyeszlywy ]drapie/liwy\

dopuszczaj'cy si" grabie/y.staropol. drapyesnye ]drapie/nie\

grabie/', rozbojem.staropol. drapesznicy, 1434 lifniczi drapyeszniczy drapyesznik

]drapie/nik\ rabu>.staropol. drapie/ny 1. dopuszczaj'cy si" grabie/y,2. drapie/ny, mi"so/erny.staropol. drapyeszycz ]drapie/y:\ 1. zabiera: co> si=', porywa:,2. ograbia: kogo> z czego>.staropol. po(zdrapie/y:.dras-n': p=ytko skaleczy:,

drapa:.drastyczny 1. ostry, silnie dzia=a-

j'cy, 2. dosadny, jaskrawy.

gr. drastikos ]aktyw\ dran ]robi:, dzia=a:\.dratwa ni: szewska. finsztab.

ang. thread, TD, lub niem.staropol. 1411 drathwy ]dratwy\,1437 dratwa specus, ca 1500 dra-thw' lamma, drathwa, dratwa. =ac. filum tortum,niem. bechdraht, ang. ]shoemakers\ thread.dra/-ni:(liwy

s=owotw. pokr. droczy:.staropol. dra{ni:

pobudza: do gniewu, rozj'trza:,draszni ]dra/ni\, draznycz pana ]dra/ni'c pana\, drazn'cz, draz-n'czego, draszny'cza ]dra/ni'ca\, drasznycz ]dra/ni:\,roz(wzdra/ni:, rozdra/nia:. =ac. exacerbare, irritare, insultare, ang. suspectible, ticklish, touchy ]dra/liwy\, ros. razdra-'at;/'it;.dr'g(al okr'glak, /erd{.

w mSjp 1969 {le& gruby kij pa=a.s=owotw[rczo w zwi'zku z kr"giem& kr'g dr'g ]koncepcji 002.A, brat\staropol. 1. falanga szyrdz albo

dr'g, ca 1500 dr'gmy falangis, =ac. longurius, pertica,

2. mo/e stojaki czy podp[rki pod[wczesn' bro< paln', 1461 Item pro dr'gi albo kossye nogi dedi,

3. narz"dzie do dr'/enia, d=uto.dr'/y: wierci:.drelik miara wina, beczka.dren(owa: osusza:, pozbawia:

wody. anglosas. dreahnian,ang. drain.drepta: trepy TD.dreszcz ciarki.

ang. thrill(er ]dreszcz(owiec\drewle twardo.

s=aw. drevle ]twardo\.drewna od drewna od staro/yt-

no>ci, drewno, derewo ]staro/yt\.staropol. Ten ps}alm| powyada, yze Xpus od drewna w narodoch krolyucz ]w=a>ciwie wpisane, autorzy Ss 1953 poczytali za b='d, i poprawili na& od dawna; objaw nieznajomo>ci j. s=aw.-rosyjskiego#\.ros. drevnij-drewnij ]ang. old, ancient, antique\ drevnost;-drewnost ]ang. ancient times, antiquity\.drewniany z drewna wykonany,

zawieraj'cy w sobie drewno.staropol. drewnyany.ang. wooden, ros. derevnqnnyj-derewniannyj derevo-derewo ]ang. tree; wood, timber\.mazur. drevnqnu[ ]drewnian'\.drewno staro/yt, pokr. brewiono,

polano; suche drzewo, szczapy do


xognia. drzewo.anglosas. treow >redniow. ang. trew ang. tree ]drzewo\,wo=. derewa ]Drewlanie\,drew ]/yt\ % no ]staro`\drwa ]drw\ krw ]krew\,drewnaja Ru> staro/ytna,ros. drevo, odwrotn. tverd;,staropol. drewno 1. materia= drzewny,2. pos'g drewniany,3. drzewo rosn'ce,4. nazwa bot., bo/e drewno,

Artemisia Abrotanum L.,staropol. od drewna ]od czas[w staro/ytnych s=aw.\& Ten ps}alm| powyada, yze Xpus od drewna w narodoch krolyuycz... ]od czas[w staro/ytnych w narodach kr[luj'c...\,zdrow-y(ie, zdr[w.drewny drewniany, drzewiany.

ang. wooden wood >redniow. ang. wode anglosas. wudu,ros. derevlqnnyj-derewliannyj. drewo drwa.

s=aw. drevo ]drzewo\,wo=. 1289 drva i solomy ]drew i s=omy\, derevom ]drewnem\.dr"ch=y struchla=y truchle:.

staropol. a syerce drchle....=ac. torpore ac metu tabescens, ang. chilled with dread, dr"chn': niszczy:, n"dznie:.

=ac. tabescere, ang. destroy, spoil, deteriorate, ros. portit;-portit.dr"czy: gn"bi:, n"ka:, l"ka:;

m"czy:, prze>ladowa:.s=owotw. poch. u(wy(wz(zd-r"czy:.staropol. krol syrski drczil lyud israhelski; drczicz cy ]dr"czy: ci"\, 1466 dr'czy, dolor; okruth-nemmy draczacz, dr'czyl dr'czycz ]dr"czy:\.staropol. u(wy(wz(zdr"czy:,u(zdr"cza:. =ac. afflingere, torquere, persequi, starofranc. tourmenter >redniow. ang. tormenten ang. to torment, persecute, ros. muhit;-muczit,presledovat;, pritesnqt;, nadoedat;.dr"ga nazwa ryby } pstr'g, J.D. |.

s=owotw. pokr. pr"ga, koncepcji 012.mo/e i w zwi'zku z duga ]=uk\,s=aw. u staropol. pol. ', ".staropol. drga, drga.dr"tw-y(ie:

bez czucia tr'd ]parali/\.drga-:(wki dygota:

]z zimna, strachu\.ang. shiver, tremble, ros. dro'it;-dro/it,vzdragivat;-wzdragiwat.drgn': czas przesz=y drga:.

staropol. ze(zdrgn': si",dryga:, zdryga:.drgub sie: tr[jwarstwowa z wi"k-

szymi okami w cz">ciach bocznych.staropol. 1393 drgwbicze; dicto drugbicza,1412(1413 dicta drug-bicza, 1424 drugbicza rethis, 1427 dicto drugbicza drgubica, drgobica, drogobica, drugubica.driak bot. Centaurea scabiosa L.

chaber. driakiew.staropol. 1472 dryak scabiosa.driaka bot. Centaurea scabiosa L.

i Scabiosa columbaria L.staropol. 1475 polna driaca,1486 driaca polna scabiosa.driakiew bot. 1. chaber driakiewnik,

Centaurea scabiosa L.,2. polna, pols

Słownik języka polskiego, part 3, D-J

Documents

Transcript of Słownik języka polskiego, part 3, D-J