Ochrona upraw warzywnych przed

szkodnikami z wykorzystaniem

dostępnych metod naturalnych i

konwencjonalnych

mgr Robert Wrzodak

Metoda Integrowanej Ochrony Warzyw

• Istotą integrowanej ochrony jest otrzymanie

satysfakcjonujących producenta i konsumenta

plonów uzyskiwanych w sposób niekolidujący z

ochroną środowiska i zdrowiem człowieka.

• To metoda ochrony wykorzystująca postęp

technologiczny i biologiczny w uprawie, ochronie i

nawożeniu roślin przy jednoczesnym zapewnieniu

bezpieczeństwa środowisku.

• Uprawa integrowana powinna stwarzać roślinom optymalne

warunki wzrostu i rozwoju, wykorzystując w możliwie największym

stopniu naturalne mechanizmy biologiczne i fizjologiczne roślin.

• Metody biologiczne, fizyczne i agrotechniczne są preferowanymi

sposobami regulowania poziomu zagrożenia chorobami,

szkodnikami i chwastami.

• Metoda chemiczna powinna być stosowana tylko wtedy, gdy

nastąpi zachwianie równowagi w ekosystemie lub, gdy inne

polecane w integrowanej ochronie metody nie dają zadawalających

rezultatów.

Stosowanie środków chemicznych powinno być prowadzone w oparciu o zasadę:

„tak mało, jak to jest możliwe i tak dużo jak tego wymaga sytuacja”

METODY WYKORZYSTYWANE W INTEGROWANEJ OCHRONIE ROŚLIN WARZYWNYCH PRZED SZKODNIKAMI

1. Metoda agrotechniczna

(m.in. zmianowanie, orka, walka z chwastami, termin siewu, sadzenia i zbioru)

2. Metoda fizyczna (m.in. metoda termiczna, naświetlanie)

3. Metoda mechaniczna (pułapki)

4. Metoda biologiczna (entomofagi i preparaty biologiczne)

5. Metoda biochemiczna (chemosterylanty, sterylizacja, hormony, feromony)

6. Metoda hodowli odpornościowej (odmiany tolerancyjne i odporne)

7. Metoda chemiczna (syntetyczne środki ochrony roślin)

8. Kwarantanna (izolacja)

METODA AGROTECHNICZNA

• Lokalizacja plantacji

• Płodozmian

• Uprawki mechaniczne gleby

METODA AGROTECHNICZNA

• Regulowanie terminów siewu, sadzenia i zbiorów

METODA AGROTECHNICZNA

• Nawożenie

METODA AGROTECHNICZNA

• Zachwaszczenie

Zachwaszczone plantacje są silniej atakowane przez szkodniki niż

plantacje odchwaszczone, a kwitnące chwasty są źródłem nektaru dla

osobników dorosłych.

Odmiana botaniczna

Średnia liczba jaj śmietki kapuścianej / 1 roślinę

Plantacja

nie zachwaszczona

Plantacja

zachwaszczona

Brokuł 9.5 a 23.6 a

Kalafior 8.9 a 22.5 a

Kapusta włoska 9.1 a 17.3 bc

Kapusta brukselska 8.4 a 24.4 a

Kapusta głowiasta biała 7.6 a 23.6 a

Kapusta czerwona 5.0 ab 20.0 ab

Jarmuż 4.7 b 12.4 c

METODA FIZYCZNA

- Termiczne odkażanie ziemi (produkcja rozsady), parowanie podłoża,

- Wymrażanie szklarni i pomieszczeń produkcyjnych,

- Solaryzacja podłoża

- Naświetlanie promieniami UV

- Zastosowanie barwnych pułapek (żółte pułapki Moerick`a)

- Odstraszanie szkodników (kolorowe taśmy, płyty CD)

- Dźwiękowe odstraszanie ptaków.

Reakcja śmietki kapuścianej (Delia radicum L.) na barwy

91* a

74 ab

66 b

58 b

49 bc

51 bc

38 cd

34 d

21 d

23 d

* liczba

odłowionych much

METODA FIZYCZNA

METODA MECHANICZNA

– Zbieranie lub odławianie szkodników z roślin lub ich otoczenia,

– Przesiewanie torfu lub ziemi przeznaczonych na podłoże do produkcji

rozsady,

– Usuwanie pierwotnych roślin żywicielskich,

– Stosowanie przynęt pokarmowych,

– Stosowanie pułapek chwytnych, samołówek,

– Stosowanie osłon z włókniny, folii i siatek entomologicznych,

– Ochrona przed zwierzyną płową – stawianie ogrodzeń, siatek, osłon

METODA BIOLOGICZNA

- Wykorzystanie walce ze szkodnikami ich wrogów

naturalnych występujący na polu w sezonie

wegetacyjnym.

METODA BIOTECHNICZNA

Polega na przywabianiu owadów w określone miejsce (wykorzystywane przy

monitorowaniu obecności szkodników), bądź na odstraszaniu, zniechęcaniu do

żerowania i składania jaj, z wykorzystaniem chemicznych informatorów owadów.

• Wykorzystywane są tutaj najczęściej syntetyczne odpowiedniki naturalnych

związków chemicznych:

- Atraktanty – dowolnej natury czynniki (kolory, kształty, zapachowe związki chemiczne lub

kombinacje takich sygnałów) o działaniu wabiącym, przyciągające gatunki szkodliwe

(wykorzystywane w pułapkach) lub gatunki pożyteczne – zapylające, wrogowie naturalni

szkodników

- Repelenty - związki chemiczne, urządzenia generujące światło lub dźwięki mające

właściwość odstraszania niepożądanych w danym miejscu gatunków

- Stymulatory – związki stosowane w celu przyspieszenia reakcji u roślin (tzw. stymulatory

odporności). Oszukują metabolizm rośliny, która odbiera to jako atak patogenu i wytwarza

mechanizmy obronne na długo przed atakiem agrofagów.

METODA BIOTECHNICZNA

Chemiczne informatory owadów:

- feromony (informatory wewnątrzgatunkowe),

• terytorialne - wpływają na przestrzenne rozmieszczenie osobników

w siedlisku

• znacznikowe - ślady na podłożu po którym podążają inne osobniki

• agregacyjne - powodują gromadzenie osobników w określonym

celu np. żerowania, zimowania itp.

• płciowe - wydzielane przez jedną płeć wabią osobnika płci

przeciwnej

• alarmu - ostrzegają osobniki tego samego gatunku o

niebezpieczeństwie np. mszyce o obecności drapieżcy

Syntetycznie uzyskane związki feromonowe służą do wabienia wyłącznie

jednego wybranego gatunku szkodnika. Obecnie najczęściej wykorzystywane

są do wabienia różnych gatunków motyli m.in. rolnic, piętnówki kapustnicy.

METODA HODOWLANA

Dobór odmian odpornych lub tolerancyjnych na żerowanie szkodnika.

METODA CHEMICZNA

• Chemiczne zwalczanie szkodników należy przeprowadzić

wówczas, gdy inne metody nie są dostatecznie skuteczne.

• Decyzja o zastosowaniu zoocydów powinna być

poprzedzona lustracją plantacji ze szczególnym

uwzględnieniem stopnia porażenia przez pasożyty i

obecność drapieżców.

• W podjęciu decyzji ważne jest stałe monitorowanie nalotu

i liczebności szkodnika na plantacji.

Sposoby prowadzenia lustracji upraw

warzyw w celu wykrycia szkodników

• Zadania lustracji Śledzenie rozwoju szkodnika i jego wrogów naturalnych

• Terminy lustracji - Przed rozpoczęciem uprawy – wykonanie odkrywek glebowych w celu

określenia liczebności szkodników bytujących w glebie

- Od momentu wschodów roślin lub posadzenia rozsady - najlepiej dwa,

trzy razy w tygodniu – dla obserwacji szkodników żerujących na

roślinach.

• Miejsce lustracji - uprawy szklarniowe - rury centralnego ogrzewania (przędziorki),

wietrzniki, drzwi wejściowe (mszyce, gąsienice), przy ścianach silnie

nasłonecznionych (południowa i zachodnia część szklarni),

- uprawy polowe - brzegi pól, zwłaszcza te które sąsiadują z rowami,

nieużytkami lub wieloletnimi uprawami.

Najczęściej uszkadzane części roślin - wierzchołki pędów, młode przyrosty, dolne strony liści

i kwiaty.

Metody prowadzenia lustracji upraw

warzyw w celu wykrycia szkodników

1. Wizualna (ustalenie nalotu i zasiedlania)

2. Wyszukiwania (przeglądanie roślin, strząsanie)

3. Odławiania (siatka entomologiczna, pułapki feromonowe, zapachowe)

4. Zasysania (urządzenia wciągające)

5. Flotacyjna (wypłukiwanie)

6. Sczyszczenia (np. przędziorki)

7. Sygnalizacja lotnicza i satelitarna (ustalanie zasiedlonej

powierzchni, liczebność)

8. Technika biologii molekularnej

(występowanie, liczebność)

Sposoby odławiania szkodników

1. Pułapka wodna – barwna żółte naczynia Moerick’a np. śmietki,mszyce)

2. Pułapka lepowa barwna (np. połyśnica marchwianka, mączliki, miniarki)

3. Pułapka zapachowa (np. śmietka kapuściana)

4. Pułapka feromonowa (np. piętnówki, rolnice, pachówka strąkóweczka)

5. Przynęty (np. środki ochrony roślin + substancje wabiące), np. rolnice,

drutowce, turkuć podjadek

6. Rośliny pułapkowe (np. dymka – chowacz szczypiorak, wciornastki)

7. Pułapka świetlna (np. rolnice, piętnówki)

8. Pułapka Malaise’a (muchówki)

9. Czerpak lub siatka entomologiczna (np. motyle, mszyce,

muchówki)

10.Pułapka ziemna (np. turkuć podjadek, kret)

Pułapka lepowa barwna (np. połyśnica marchwianka, mączliki, miniarki)

Niebieskie

tablice

odławiają

wciornastki

Żółte tablice

lepowe do

odławiania

mączlika,

miniarek,

połyśnicy

Pułapka wodna – barwna żółte naczynia Moerick’a np. śmietki,mszyce)

Wynik odłowów

śmietki kapuścianej

na żółte naczynia

Moerick’a

Pułapka zapachowa (np. śmietka kapuściana)

Wynik odłowów śmietki

kapuścianej na pułapki

zapachowe

Pułapka feromonowa (np. piętnówki, rolnice, pachówka strąkóweczka)

Przynęty (np. środki ochrony roślin + substancje wabiące), np. rolnice,

drutowce, turkuć podjadek

Rośliny pułapkowe (np. dymka – chowacz szczypiorak, wciornastki)

Pułapka świetlna (np. rolnice, piętnówki)

Pułapka Malaise’a (muchówki)

Czerpak lub siatka entomologiczna (np. motyle, mszyce, muchówki)

Połowy siatką, czerpakowanie

(20 uderzeń= 1 próba)

Pułapka ziemna (np. turkuć podjadek)

PROWADZENIE MONITORINGU

• Metoda hodowlana - polega

na zbieraniu form

przetrwalnikowych szkodnika

(bobówki, poczwarki),

umieszczeniu ich w

izolatorach oraz prowadzeniu

obserwacji nad ich rozwojem;

Próg szkodliwości jest to zagęszczenie populacji szkodnika,

przy którym w razie nie wykonania zabiegu ochronnego straty

przekroczyłyby wartość tolerowaną.

E = Pu/KZ

E - ekonomiczna efektywność zabiegu ochrony roślin

Pu - wartość produkcji uratowanej

KZ - koszt zabiegu

Wartości progów szkodliwości nie można traktować jako

jedynego kryterium. Ostatecznym kryterium decydującym o

podjęciu zwalczania jest sytuacja fitosanitarna uprawy,

warunki klimatyczne oraz stan roślin na polu.

METODA CHEMICZNA

Ekonomiczna efektywność musi mieć wartość powyżej 1,

czyli spodziewana wartość produkcji uratowanej powinna być

wyższa od kosztów zabiegu.

Decyzję o zastosowaniu zoocydów należy podjąć w oparciu o

monitoring (sygnalizację) uprawy, prowadzony z

wykorzystaniem lustracji i progów szkodliwości.

Jest to metoda nadzorowanego zwalczania

METODA CHEMICZNA

METODA CHEMICZNA

Przeciwdziałanie powstawaniu odporności

• Stosować przemiennie preparaty z różnych grup chemicznych.

• Tych samych środków najlepiej używać tylko jeden raz w sezonie lub cyklu

produkcyjnym.

• Używać preparatów w dawkach i terminach zalecanych na etykiecie.

• Posługiwać się sprawnymi opryskiwaczami i dodawać do cieczy użytkowej

adiuwantów (zwilżaczy) zapewniając dokładne i jednolite pokrycie powierzchni

roślin.

• Sporządzając mieszaninę dwóch środków unikać łączenia preparatów z tej

samej grupy.

• Zwalczać najbardziej wrażliwe stadia szkodnika.

Grupa chemiczna

(IRAC) Substancja czynna Nazwa handlowa

Miejsce

stosowania

szklarn

ia pole

GRUPA 1 – inhibitory esterazy acetylocholinowej (działanie na układ nerwowy)

karbaminiany

(1A)

pirymikarb Minos 50 WG, Pirimor 500 WG 2

oksamyl Vydate 10 GR 1

formetanat Dicarzol 10 SP 1

związki

fosforoorganiczne

(1B)

chloropiryfos

Cronus 480 EC, Dursban 480

EC, Dursban Delta 200 CS,

Jetban 480 EC, Klon 480 EC,

Kloń 48 EC, Owadofos Extra 480

EC, Pyrinex 480 EC

8

dimetoat Danadim Progress 400 EC,

Rogor 400 EC

2

METODA CHEMICZNA Środki zarejestrowane w uprawach warzyw - stan na 2018 rok

METODA CHEMICZNA Środki zarejestrowane w uprawach warzyw - stan na 2018 rok

GRUPA 3 – modulatory kanału sodowego(działanie na układ nerwowy)

pyretroidy (3A)

alfa-cypermetryna

A-Cyper 100 EC, Alciper 100 EC, AlfaCyper

100 EC, Alfacypermetryna 10 EC, Alfastop 100

EC, Asteria 100 EC, Cyper-Fas 100 EC,

Fastac 100 EC, Fiesta 100 EC,

Proalfacypermetrin, Rufous 100 EC, Tak Tak

100 EC

12

beta-cyflutryna Alfazot 025 EC, Bulldock 025 EC, Pitbul 025

EC, Tekapo 025 EC

4

cypermetryna

Cymetra 500 EC, Cyperkill Max 500 EC,

Cythrin 500 EC, Cythrine Garden 10 ME,

Sherpa 100 EC, Sorcerer 500 EC, Super

Cyper 500 EC, Superkill 500 EC, Supersect

500 EC

9

deltametryna

Decis AL, Decis Mega 50 EW, Decis Ogród

015 EW, Deka 2,5 EC, Delta 50 EW, Desha

2,5 EC, Patriot 100 EC, Poleci 2,5 EC

8

esfenwalerat Sumi-Alpha 050 EC, Sumicidin 050 EC 2

lambda-cyhalotryna

Arkan 050 CS, Axiendo Gold, Axiendo Spray,

Judo 050 CS, Karate 2,5 WG, Karate Gold,

Karate Spray, Karate Zeon 050 CS, Kusti 050

CS, LambdaCe 050 CS, Ninja 050 CS,

Wojownik 050 CS

4 12

pyretryny Spruzit Koncentrat na Szkodniki EC 1

METODA CHEMICZNA Środki zarejestrowane w uprawach warzyw - stan na 2018 rok

GRUPA 4 – modulatory allosteryczne receptora nikotynowej acetylocholiny (działanie na układ nerwowy)

neonikotynoidy (4A)

acetamipryd

Abdico, Acetamip 20 SP, Acetamip

New 20 SP, Acetamipryd 20 SP,

Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Miros

20 SP, Mospilan 20 SP, Polysect

Długo Działający 005 SL, Sekil 20

SP, Stonkat 20 SP, Substral

Polysect Długo Dzałający

12 9

imidachlopryd

Diament 200 SL, Kogan 200 SL,

Kohinor 200 SL, Nuprid 200 SC

4 3

tiametoksam Cruiser 70 WS 1

neonikotynoidy

(4A) +

pyretroidy (3A)

acetamipryd + lambda-

cyhalotryna

Inazuma 130 WG, Nepal 130 WG 1 2

tiachlopryd + deltametryna Proteus 110 OD 1

METODA CHEMICZNA Środki zarejestrowane w uprawach warzyw - stan na 2018 rok

GRUPA 5 – aktywatory receptora allosterycznego nikotynowej acetylocholiny (działanie na układ nerwowy)

makrocykliczne

laktony (5) spinosad

SpinTor 240 SC 1 1

GRUPA 6 – modulatory allosteryczne kanału chlorkowego (działanie na układ nerwowy i mieśnie)

makrocykliczne

laktony (6)

benzoesan emamektyny Affirm 095 SG 1 1

abamektyna

Acaramik 018 EC, Forteca - Pro

018 EC, Mektyn - Pro 1,8 EC,

Pirtius 018 EC, Safran 018 EC,

Vertigo 018 EC, Vertimec 018

EC

6 1

GRUPA 10 – inhibitory rozwoju roztoczy (działanie na wzrost i rozwój)

Inhibitory rozwoju

roztoczy/tetrazyny

(10A)

heksytiazoks

Nissorun Strong 250 SC 1

GRUPA 11 – mikrobiologiczne niszczenie membran jelita środkowego

środek bakteryjny

(11)

Bacillus thuringiensis ssp.

azawai szczep GC-91

Agree 50 WG 1

Bacillus thuringiensis var.

kurstaki szczep ABTS 351

Dipel WG 1 1

METODA CHEMICZNA Środki zarejestrowane w uprawach warzyw - stan na 2018 rok

GRUPA 20 – inhibitory kompleksu mitochondrialnego transportu elektronów (działanie na metabolizm)

inhibitor

mitochondrialnego

transportu elektronów

kompleksu III (20B)

acekwinocyl

Kanemite 150 SC 1

GRUPA 21 - inhibitory kompleksu mitochondrialnego transportu elektronów (działanie na metabolizm

energetyczny)

pirazole (21A) tebufenpirad Pyranica 20 WP

1

fenksypirazole

(21A) fenpiroksymat

Ortus 05 SC 1

Grupa 22 – blokery kanału sodowego (działanie na układ nerwowy)

oksadiazyny (22A) indoksakarb

Rumo 30 WG, Sakarb 30 WG,

Steward 30 WG

3

GRUPA 23 – inhibitory karboksylazy acetylowej (działąnie na syntezę lipidów)

kwasy tetronowe

(23) spirotetramat

Movento 100 SC

1 1

GRUPA 28 – modulatory receptora ryanidyny (działanie na układ nerwowy i mieśnie)

atranilowe diamidy (28) chlorantraniliprol Coragen 200 SC 1

METODA CHEMICZNA Środki zarejestrowane w uprawach warzyw - stan na 2018 rok

GRUPA UN – związki o nieznanym mechanizmie działania

karbazyniany

(UN) bifenazat

Floramite 240 SC 1

--- fosforan III żelaza

Aromol 1,62 RB, Compo Granulat na

Ślimaki, Ferramol GR, Pełzakol Extra

GR

1 4

związki

aldehydowe metaldehyd

Allowin 04 RB, Axcela GB, Clartex

Neo 04 RB, Desimo Duo GB, Lima

Oro 3 GB, Medal 3 GB, Metarex Inov

04 RB, Metarex M 2,5 RB, Molufries

5 GB, Mondic na ślimaki, Push 5 GB,

Siga 3 GB, Simarol GB na ślimaki,

Slugicol 3 GB, Slugix 3 GB, Snacol

05 GB, Snacol 5 GB, Sneg 3 GB,

Substral Ślimakol, Ślimak Control,

Ślimax 03 Plus GB, Ślimax Agro 3

GB, Ślimax Agro Plus GB, Ślimax GB

9 18

dziękuję za uwagę