SKRYPT CHEMIA cz - ekonomik.opole.plekonomik.opole.pl/dokumenty/CHEMIA_SKRYPT_cz3.pdf · Podaj...
Transcript of SKRYPT CHEMIA cz - ekonomik.opole.plekonomik.opole.pl/dokumenty/CHEMIA_SKRYPT_cz3.pdf · Podaj...
SKRYPT CHEMIA cz3 1
SKRYPT CHEMIA cz3 2
ZAGADNIENIA 1) Szybkość reakcji chemicznej
2) Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe
3) Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo
działania mas
4) Skala pH
5) Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew
6) Hydroliza soli
7) Procesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji
8) Utleniacze i reduktory
_ _ _ _
9) Węglowodory ndash alkany i alkeny (własności fizyczne i chemiczne oraz otrzymywanie)
SKRYPT CHEMIA cz3 3
Zadanie 1 Zagadnieniami ktoacutere związane są z szybkością reakcji chemicznej zajmuje się
a) chemia organiczna
b) kinetyka chemiczna
c) analiza jakościowa
d) chemia nieorganiczna
Zadanie 2 Jakie czynniki wpływają na szybkość reakcji chemicznej
rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ Zadanie 3 Co to jest katalizator inhibitor helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 4 3 wodny roztwoacuter nadtlenku wodoru H2O2 to tzw woda utleniona Zapisz roacutewnanie reakcji
rozkładu nadtlenku wodoru wiedząc że katalizatorem tej reakcji jest tlenek manganu (IV)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 5 Uzupełnij zdania
Teoria ktoacutera wyjaśnia jak dochodzi do reakcji pomiędzy cząsteczkami substratoacutew to teoria
___________________________ Aby zderzenie substratoacutew było efektywne cząsteczki substratoacutew muszą
mieć odpowiednią energię tzw energię ______________________________ Kompleksem aktywnym
nazywamy __________________________________________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 4
Zadanie 6 Przedstawiono wykres zmian energii wewnętrznej podczas przebiegu reakcji
egzoenergetycznej Zaznacz na wykresie a) energi ę aktywacji b) kompleks aktywny
Zadanie 7 (na podstawie zadania 6) Zaproponuj wykres zmiany energii wewnętrznej dla procesu endoenergetycznego
Zadanie 8 Uzupełnij zdanie Jeżeli mamy do czynienia z reakcją egzotermiczną układ _________________ ciepło a jeżeli mamy do
czynienia z reakcją endotermiczną układ ____________________ ciepło
Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Roacutewnania dysocjacji elektrolitoacutew (w zależności od ich mocy) mają postać
rsaquo HCl rarr H+ + Cl ndash (dla mocnego elektrolitu)
rsaquo H2CO3 2 H+ + CO32 ndash (dla słabego elektrolitu)
(rarr) reakcja nieodwracalna () reakcja odwracalna
SKRYPT CHEMIA cz3 5
Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny
cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między
cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych
własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia
Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody
Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie
DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają
dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą
prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew
________________________________________________________________________
Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu
SKRYPT CHEMIA cz3 6
W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje
chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity
Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach
⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami
⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru
⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej
⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek
SKRYPT CHEMIA cz3 7
Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz
roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony
HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz
roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)
( - nietypowa dysocjacja kwasu)
Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań
dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I
lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie
lub zapisz że reakcja nie zachodzi
KOHH2O
___________________________________
Ba(OH)2
H2O
___________________________________
Fe(OH)2
H2O
___________________________________
NaOHH2O
___________________________________
Ca(OH)2
H2O
___________________________________
Cr(OH)3
H2O
___________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 8
Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli
Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli
Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________
K3PO4
H2O
________________________________________________
NaNO3
H2O
________________________________________________
K2CO3
H2O
________________________________________________
CaCl2H2O
________________________________________________
AgNO3
H2O
________________________________________________
CaSO4
H2O
________________________________________________
Al2(SO4)3
H2O
______________________________________________
Mg(NO3)2
H2O
_______________________________________________
Ba(NO2)2
H2O
_______________________________________________
N aIH 2O
________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji
K3PO4 CaSO4
NaNO3 Al2(SO4)3
K2CO3 Mg(NO3)2
CaCl2 Ba(NO2)2
AgNO3 NaI
Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3
2- ______________________________________________
b) NO2- ______________________________________________
c) OH- ______________________________________________
d) SO42- ______________________________________________
e) S2- ______________________________________________
f) Br - ______________________________________________
g) HSO3- ______________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 9
h) NO32- ______________________________________________
i) CO32- ______________________________________________
j) H2PO4- _____________________________________________
Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory
związkoacutew
Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole
Kwasy (mocne)
Wodorotlenki
Sole
Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę
elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie
słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi
Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu
elektrycznym
Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas
Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich
reagentoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 2
ZAGADNIENIA 1) Szybkość reakcji chemicznej
2) Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe
3) Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo
działania mas
4) Skala pH
5) Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew
6) Hydroliza soli
7) Procesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji
8) Utleniacze i reduktory
_ _ _ _
9) Węglowodory ndash alkany i alkeny (własności fizyczne i chemiczne oraz otrzymywanie)
SKRYPT CHEMIA cz3 3
Zadanie 1 Zagadnieniami ktoacutere związane są z szybkością reakcji chemicznej zajmuje się
a) chemia organiczna
b) kinetyka chemiczna
c) analiza jakościowa
d) chemia nieorganiczna
Zadanie 2 Jakie czynniki wpływają na szybkość reakcji chemicznej
rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ Zadanie 3 Co to jest katalizator inhibitor helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 4 3 wodny roztwoacuter nadtlenku wodoru H2O2 to tzw woda utleniona Zapisz roacutewnanie reakcji
rozkładu nadtlenku wodoru wiedząc że katalizatorem tej reakcji jest tlenek manganu (IV)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 5 Uzupełnij zdania
Teoria ktoacutera wyjaśnia jak dochodzi do reakcji pomiędzy cząsteczkami substratoacutew to teoria
___________________________ Aby zderzenie substratoacutew było efektywne cząsteczki substratoacutew muszą
mieć odpowiednią energię tzw energię ______________________________ Kompleksem aktywnym
nazywamy __________________________________________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 4
Zadanie 6 Przedstawiono wykres zmian energii wewnętrznej podczas przebiegu reakcji
egzoenergetycznej Zaznacz na wykresie a) energi ę aktywacji b) kompleks aktywny
Zadanie 7 (na podstawie zadania 6) Zaproponuj wykres zmiany energii wewnętrznej dla procesu endoenergetycznego
Zadanie 8 Uzupełnij zdanie Jeżeli mamy do czynienia z reakcją egzotermiczną układ _________________ ciepło a jeżeli mamy do
czynienia z reakcją endotermiczną układ ____________________ ciepło
Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Roacutewnania dysocjacji elektrolitoacutew (w zależności od ich mocy) mają postać
rsaquo HCl rarr H+ + Cl ndash (dla mocnego elektrolitu)
rsaquo H2CO3 2 H+ + CO32 ndash (dla słabego elektrolitu)
(rarr) reakcja nieodwracalna () reakcja odwracalna
SKRYPT CHEMIA cz3 5
Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny
cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między
cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych
własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia
Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody
Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie
DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają
dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą
prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew
________________________________________________________________________
Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu
SKRYPT CHEMIA cz3 6
W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje
chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity
Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach
⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami
⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru
⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej
⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek
SKRYPT CHEMIA cz3 7
Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz
roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony
HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz
roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)
( - nietypowa dysocjacja kwasu)
Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań
dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I
lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie
lub zapisz że reakcja nie zachodzi
KOHH2O
___________________________________
Ba(OH)2
H2O
___________________________________
Fe(OH)2
H2O
___________________________________
NaOHH2O
___________________________________
Ca(OH)2
H2O
___________________________________
Cr(OH)3
H2O
___________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 8
Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli
Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli
Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________
K3PO4
H2O
________________________________________________
NaNO3
H2O
________________________________________________
K2CO3
H2O
________________________________________________
CaCl2H2O
________________________________________________
AgNO3
H2O
________________________________________________
CaSO4
H2O
________________________________________________
Al2(SO4)3
H2O
______________________________________________
Mg(NO3)2
H2O
_______________________________________________
Ba(NO2)2
H2O
_______________________________________________
N aIH 2O
________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji
K3PO4 CaSO4
NaNO3 Al2(SO4)3
K2CO3 Mg(NO3)2
CaCl2 Ba(NO2)2
AgNO3 NaI
Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3
2- ______________________________________________
b) NO2- ______________________________________________
c) OH- ______________________________________________
d) SO42- ______________________________________________
e) S2- ______________________________________________
f) Br - ______________________________________________
g) HSO3- ______________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 9
h) NO32- ______________________________________________
i) CO32- ______________________________________________
j) H2PO4- _____________________________________________
Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory
związkoacutew
Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole
Kwasy (mocne)
Wodorotlenki
Sole
Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę
elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie
słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi
Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu
elektrycznym
Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas
Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich
reagentoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 3
Zadanie 1 Zagadnieniami ktoacutere związane są z szybkością reakcji chemicznej zajmuje się
a) chemia organiczna
b) kinetyka chemiczna
c) analiza jakościowa
d) chemia nieorganiczna
Zadanie 2 Jakie czynniki wpływają na szybkość reakcji chemicznej
rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ Zadanie 3 Co to jest katalizator inhibitor helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 4 3 wodny roztwoacuter nadtlenku wodoru H2O2 to tzw woda utleniona Zapisz roacutewnanie reakcji
rozkładu nadtlenku wodoru wiedząc że katalizatorem tej reakcji jest tlenek manganu (IV)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 5 Uzupełnij zdania
Teoria ktoacutera wyjaśnia jak dochodzi do reakcji pomiędzy cząsteczkami substratoacutew to teoria
___________________________ Aby zderzenie substratoacutew było efektywne cząsteczki substratoacutew muszą
mieć odpowiednią energię tzw energię ______________________________ Kompleksem aktywnym
nazywamy __________________________________________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 4
Zadanie 6 Przedstawiono wykres zmian energii wewnętrznej podczas przebiegu reakcji
egzoenergetycznej Zaznacz na wykresie a) energi ę aktywacji b) kompleks aktywny
Zadanie 7 (na podstawie zadania 6) Zaproponuj wykres zmiany energii wewnętrznej dla procesu endoenergetycznego
Zadanie 8 Uzupełnij zdanie Jeżeli mamy do czynienia z reakcją egzotermiczną układ _________________ ciepło a jeżeli mamy do
czynienia z reakcją endotermiczną układ ____________________ ciepło
Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Roacutewnania dysocjacji elektrolitoacutew (w zależności od ich mocy) mają postać
rsaquo HCl rarr H+ + Cl ndash (dla mocnego elektrolitu)
rsaquo H2CO3 2 H+ + CO32 ndash (dla słabego elektrolitu)
(rarr) reakcja nieodwracalna () reakcja odwracalna
SKRYPT CHEMIA cz3 5
Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny
cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między
cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych
własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia
Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody
Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie
DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają
dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą
prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew
________________________________________________________________________
Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu
SKRYPT CHEMIA cz3 6
W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje
chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity
Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach
⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami
⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru
⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej
⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek
SKRYPT CHEMIA cz3 7
Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz
roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony
HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz
roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)
( - nietypowa dysocjacja kwasu)
Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań
dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I
lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie
lub zapisz że reakcja nie zachodzi
KOHH2O
___________________________________
Ba(OH)2
H2O
___________________________________
Fe(OH)2
H2O
___________________________________
NaOHH2O
___________________________________
Ca(OH)2
H2O
___________________________________
Cr(OH)3
H2O
___________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 8
Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli
Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli
Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________
K3PO4
H2O
________________________________________________
NaNO3
H2O
________________________________________________
K2CO3
H2O
________________________________________________
CaCl2H2O
________________________________________________
AgNO3
H2O
________________________________________________
CaSO4
H2O
________________________________________________
Al2(SO4)3
H2O
______________________________________________
Mg(NO3)2
H2O
_______________________________________________
Ba(NO2)2
H2O
_______________________________________________
N aIH 2O
________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji
K3PO4 CaSO4
NaNO3 Al2(SO4)3
K2CO3 Mg(NO3)2
CaCl2 Ba(NO2)2
AgNO3 NaI
Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3
2- ______________________________________________
b) NO2- ______________________________________________
c) OH- ______________________________________________
d) SO42- ______________________________________________
e) S2- ______________________________________________
f) Br - ______________________________________________
g) HSO3- ______________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 9
h) NO32- ______________________________________________
i) CO32- ______________________________________________
j) H2PO4- _____________________________________________
Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory
związkoacutew
Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole
Kwasy (mocne)
Wodorotlenki
Sole
Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę
elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie
słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi
Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu
elektrycznym
Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas
Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich
reagentoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 4
Zadanie 6 Przedstawiono wykres zmian energii wewnętrznej podczas przebiegu reakcji
egzoenergetycznej Zaznacz na wykresie a) energi ę aktywacji b) kompleks aktywny
Zadanie 7 (na podstawie zadania 6) Zaproponuj wykres zmiany energii wewnętrznej dla procesu endoenergetycznego
Zadanie 8 Uzupełnij zdanie Jeżeli mamy do czynienia z reakcją egzotermiczną układ _________________ ciepło a jeżeli mamy do
czynienia z reakcją endotermiczną układ ____________________ ciepło
Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Roacutewnania dysocjacji elektrolitoacutew (w zależności od ich mocy) mają postać
rsaquo HCl rarr H+ + Cl ndash (dla mocnego elektrolitu)
rsaquo H2CO3 2 H+ + CO32 ndash (dla słabego elektrolitu)
(rarr) reakcja nieodwracalna () reakcja odwracalna
SKRYPT CHEMIA cz3 5
Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny
cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między
cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych
własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia
Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody
Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie
DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają
dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą
prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew
________________________________________________________________________
Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu
SKRYPT CHEMIA cz3 6
W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje
chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity
Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach
⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami
⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru
⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej
⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek
SKRYPT CHEMIA cz3 7
Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz
roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony
HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz
roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)
( - nietypowa dysocjacja kwasu)
Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań
dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I
lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie
lub zapisz że reakcja nie zachodzi
KOHH2O
___________________________________
Ba(OH)2
H2O
___________________________________
Fe(OH)2
H2O
___________________________________
NaOHH2O
___________________________________
Ca(OH)2
H2O
___________________________________
Cr(OH)3
H2O
___________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 8
Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli
Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli
Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________
K3PO4
H2O
________________________________________________
NaNO3
H2O
________________________________________________
K2CO3
H2O
________________________________________________
CaCl2H2O
________________________________________________
AgNO3
H2O
________________________________________________
CaSO4
H2O
________________________________________________
Al2(SO4)3
H2O
______________________________________________
Mg(NO3)2
H2O
_______________________________________________
Ba(NO2)2
H2O
_______________________________________________
N aIH 2O
________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji
K3PO4 CaSO4
NaNO3 Al2(SO4)3
K2CO3 Mg(NO3)2
CaCl2 Ba(NO2)2
AgNO3 NaI
Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3
2- ______________________________________________
b) NO2- ______________________________________________
c) OH- ______________________________________________
d) SO42- ______________________________________________
e) S2- ______________________________________________
f) Br - ______________________________________________
g) HSO3- ______________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 9
h) NO32- ______________________________________________
i) CO32- ______________________________________________
j) H2PO4- _____________________________________________
Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory
związkoacutew
Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole
Kwasy (mocne)
Wodorotlenki
Sole
Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę
elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie
słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi
Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu
elektrycznym
Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas
Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich
reagentoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 5
Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny
cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między
cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych
własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia
Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody
Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie
DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają
dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą
prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew
________________________________________________________________________
Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu
SKRYPT CHEMIA cz3 6
W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje
chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity
Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach
⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami
⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru
⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej
⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek
SKRYPT CHEMIA cz3 7
Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz
roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony
HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz
roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)
( - nietypowa dysocjacja kwasu)
Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań
dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I
lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie
lub zapisz że reakcja nie zachodzi
KOHH2O
___________________________________
Ba(OH)2
H2O
___________________________________
Fe(OH)2
H2O
___________________________________
NaOHH2O
___________________________________
Ca(OH)2
H2O
___________________________________
Cr(OH)3
H2O
___________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 8
Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli
Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli
Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________
K3PO4
H2O
________________________________________________
NaNO3
H2O
________________________________________________
K2CO3
H2O
________________________________________________
CaCl2H2O
________________________________________________
AgNO3
H2O
________________________________________________
CaSO4
H2O
________________________________________________
Al2(SO4)3
H2O
______________________________________________
Mg(NO3)2
H2O
_______________________________________________
Ba(NO2)2
H2O
_______________________________________________
N aIH 2O
________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji
K3PO4 CaSO4
NaNO3 Al2(SO4)3
K2CO3 Mg(NO3)2
CaCl2 Ba(NO2)2
AgNO3 NaI
Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3
2- ______________________________________________
b) NO2- ______________________________________________
c) OH- ______________________________________________
d) SO42- ______________________________________________
e) S2- ______________________________________________
f) Br - ______________________________________________
g) HSO3- ______________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 9
h) NO32- ______________________________________________
i) CO32- ______________________________________________
j) H2PO4- _____________________________________________
Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory
związkoacutew
Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole
Kwasy (mocne)
Wodorotlenki
Sole
Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę
elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie
słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi
Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu
elektrycznym
Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas
Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich
reagentoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 6
W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje
chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity
Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach
⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami
⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru
⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej
⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek
SKRYPT CHEMIA cz3 7
Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz
roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony
HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz
roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)
( - nietypowa dysocjacja kwasu)
Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań
dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I
lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie
lub zapisz że reakcja nie zachodzi
KOHH2O
___________________________________
Ba(OH)2
H2O
___________________________________
Fe(OH)2
H2O
___________________________________
NaOHH2O
___________________________________
Ca(OH)2
H2O
___________________________________
Cr(OH)3
H2O
___________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 8
Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli
Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli
Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________
K3PO4
H2O
________________________________________________
NaNO3
H2O
________________________________________________
K2CO3
H2O
________________________________________________
CaCl2H2O
________________________________________________
AgNO3
H2O
________________________________________________
CaSO4
H2O
________________________________________________
Al2(SO4)3
H2O
______________________________________________
Mg(NO3)2
H2O
_______________________________________________
Ba(NO2)2
H2O
_______________________________________________
N aIH 2O
________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji
K3PO4 CaSO4
NaNO3 Al2(SO4)3
K2CO3 Mg(NO3)2
CaCl2 Ba(NO2)2
AgNO3 NaI
Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3
2- ______________________________________________
b) NO2- ______________________________________________
c) OH- ______________________________________________
d) SO42- ______________________________________________
e) S2- ______________________________________________
f) Br - ______________________________________________
g) HSO3- ______________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 9
h) NO32- ______________________________________________
i) CO32- ______________________________________________
j) H2PO4- _____________________________________________
Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory
związkoacutew
Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole
Kwasy (mocne)
Wodorotlenki
Sole
Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę
elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie
słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi
Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu
elektrycznym
Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas
Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich
reagentoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 7
Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz
roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony
HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz
roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)
( - nietypowa dysocjacja kwasu)
Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań
dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I
lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie
lub zapisz że reakcja nie zachodzi
KOHH2O
___________________________________
Ba(OH)2
H2O
___________________________________
Fe(OH)2
H2O
___________________________________
NaOHH2O
___________________________________
Ca(OH)2
H2O
___________________________________
Cr(OH)3
H2O
___________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 8
Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli
Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli
Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________
K3PO4
H2O
________________________________________________
NaNO3
H2O
________________________________________________
K2CO3
H2O
________________________________________________
CaCl2H2O
________________________________________________
AgNO3
H2O
________________________________________________
CaSO4
H2O
________________________________________________
Al2(SO4)3
H2O
______________________________________________
Mg(NO3)2
H2O
_______________________________________________
Ba(NO2)2
H2O
_______________________________________________
N aIH 2O
________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji
K3PO4 CaSO4
NaNO3 Al2(SO4)3
K2CO3 Mg(NO3)2
CaCl2 Ba(NO2)2
AgNO3 NaI
Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3
2- ______________________________________________
b) NO2- ______________________________________________
c) OH- ______________________________________________
d) SO42- ______________________________________________
e) S2- ______________________________________________
f) Br - ______________________________________________
g) HSO3- ______________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 9
h) NO32- ______________________________________________
i) CO32- ______________________________________________
j) H2PO4- _____________________________________________
Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory
związkoacutew
Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole
Kwasy (mocne)
Wodorotlenki
Sole
Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę
elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie
słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi
Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu
elektrycznym
Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas
Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich
reagentoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 8
Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli
Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli
Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________
K3PO4
H2O
________________________________________________
NaNO3
H2O
________________________________________________
K2CO3
H2O
________________________________________________
CaCl2H2O
________________________________________________
AgNO3
H2O
________________________________________________
CaSO4
H2O
________________________________________________
Al2(SO4)3
H2O
______________________________________________
Mg(NO3)2
H2O
_______________________________________________
Ba(NO2)2
H2O
_______________________________________________
N aIH 2O
________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji
K3PO4 CaSO4
NaNO3 Al2(SO4)3
K2CO3 Mg(NO3)2
CaCl2 Ba(NO2)2
AgNO3 NaI
Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3
2- ______________________________________________
b) NO2- ______________________________________________
c) OH- ______________________________________________
d) SO42- ______________________________________________
e) S2- ______________________________________________
f) Br - ______________________________________________
g) HSO3- ______________________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 9
h) NO32- ______________________________________________
i) CO32- ______________________________________________
j) H2PO4- _____________________________________________
Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory
związkoacutew
Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole
Kwasy (mocne)
Wodorotlenki
Sole
Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę
elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie
słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi
Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu
elektrycznym
Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas
Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich
reagentoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 9
h) NO32- ______________________________________________
i) CO32- ______________________________________________
j) H2PO4- _____________________________________________
Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory
związkoacutew
Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole
Kwasy (mocne)
Wodorotlenki
Sole
Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę
elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie
słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi
Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu
elektrycznym
Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas
Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich
reagentoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 10
Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu
trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej
dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu
__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i
wyrażenia na stałą dysocjacji K
Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe
_____________________________________________
K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą
Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 11
Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz
wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu
Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość
stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu
Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do
liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej
n - liczba moli lub
N ndash liczba cząsteczek lub
C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego
HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]
Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i
wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo
działania mas
100
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 12
Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie
jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)
może przyjmować wartości od 0 do ________
Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych
nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać
roacutewnaniem
_______________________
Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i
hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem
Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego
roztworu jest ______________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 13
Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję
wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci
wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym
Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm
[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu
wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 14
Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu
Zadanie 33 Uzupełnij informacje
bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________
bull pH mleka ___________________
bull pH kawy ___________________
bull pH soku żołądkowego ___________________
bull pH śliny ___________________
bull pH środkoacutew piorących ___________________
Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH
odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych
żyto owies
ziemniaki
ogoacuterki
cebula fasola
_______________________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 15
Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a
____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej
___________________
Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 16
Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy
a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru
b) jodek potasu + azotan (V) srebra
c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)
d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)
Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania
Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________
____________________
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 17
Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie
Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu
Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4
słaby elektrolit mocny elektrolit
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 18
Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu
FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn
końcowego roztworu
a) hydroliza fosforanu (V) sodu
b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)
c) hydroliza chlorku glinu
Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki
zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę
______________________
Przykład
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 19
W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień
utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron
(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)
Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku
a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna
__________________
b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______
_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________
c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________
d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na
_____________ stopniu
e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________
f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2
g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu
okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2
Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych
CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4
K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3
Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach
MnO4- HS- HSO3
- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki
__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy
proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki
proces nazywamy ________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 20
Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz
roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor
Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 21
Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne
stopnie utlenienia ___________________________________
Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)
potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym
stopniu utlenienia roacutewnym _______________
Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami
Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną
25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych
tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy
zasadowy amfoteryczny)
Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu
Charakter chemiczny tlenku
Barwa zwi ązku
tlenek manganu (II)
tlenek manganu (IV)
tlenek manganu (VII)
Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 22
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 23
WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny
Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie
________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że
do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________
_________________________________________________________________________
Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania
_________________________ między atomami ____________________
Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy
Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew
a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________
b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny
Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą
WĘGLOWODORY
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 24
c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________
d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części
__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na
powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż
byłoby gdyby atmosfera nie istniała
Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz
___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest
częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją
httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 25
Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia
etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew
metan
propan-butan
oktan
heksan
alkany wyższe - parafiny
Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich
WZOacuteR SUMARYCZNY
WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 26
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3
CH3
CH3-C-CH3
CH3
CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________
Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego
____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 27
____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O
Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14
c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 28
Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ
a) występują w rożnych stanach skupienia
b) mają budowę przestrzenną
c) są związkami niepolarnymi
d) są związkami polarnymi
Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji
_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji
a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________
b) C4H10 + Br2 _________________________________________
c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________
Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody
Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną
Na czym polega ta metoda
Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 29
Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy
Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz
objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25
objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu
1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji
naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na
_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki
tego surowca tak zwane - _________________________
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 30
Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ROPA NAFTOWA
Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY
PIEC
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 31
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________
ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym
składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki
swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w
gospodarstwach domowych
Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym
się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)
NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW
(podstawniki alkilowe)
Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność
wskaż przedrostkiem
di- dla dwoacutech tri- dla trzech
tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer
(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym
się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 32
a) CH2-CH-CH2-CH3
Br
b)
CH2-CH2-CH-CH3
CH3
F
________________________________ _______________________________
c)
CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3
Br
Br
C2H5 d)
CH-CH-CH2-CH2-CH3
Cl
CH3
Cl _________________________________ _________________________________
e)
CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3
Cl
ClBrCH2-CH3
f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3
Br
__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 33
Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW
a) b)
Br
Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
c)
Cl
d) Cl
Br
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych
Bromoetan chloroetan fluoroetan
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 34
Alkeny Alkiny
Zadanie 91 Uzupełnij zdania
Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te
należą do grupy węglowodoroacutew ________________________
Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem
bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )
- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )
Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru
a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________
b) związek ten należy do grupy _____________________
c) nazwa węglowodoru _______________________
d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____
Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______
e) Zastosowanie
-
-
Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 35
Propen
Buten
Penten
Heksen
Hepten
W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu
głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer
CH3-CH=CH-CH-CH3
Br CH2=CH-CH-CH3
CH3
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2
Br
CH3
CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
CH3
Cl Cl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 36
Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach
__________________________ ______________________________
Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C = CB r
H
H
B r
C = CB r
H
B r
H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C=CH
CH2-CH3
H
CH3-CH2
C=CCH2-CH3
H
H
CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 37
Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min
w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu
Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym
organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma
działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu
immunologicznego
Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________
Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru
nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony
Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)
CH2=CH-CH2-CH3Br2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 38
CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2
B r
I2+
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)
CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3
Brpropen
+ HBr
2-bromopropan
Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu
___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru
CH2=CH-CH2-CH3+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH2-CH-CH=CH-CH3
Br Cl
+ HCl
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 39
CH-CH2-CH2-CH=CH2
Br
+ HI
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wodoru (uwodornienie)
[wymagany katalizator Ni Pd ]
CH C CH3 + H2
propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Przykład addycja wody (uwodnienie)
[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji
SKRYPT CHEMIA cz3 40
CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
CH3-CH2-CH=C-CH3
CH3
+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW
Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji