SKRYPT CHEMIA cz - ekonomik.opole.plekonomik.opole.pl/dokumenty/CHEMIA_SKRYPT_cz3.pdf · Podaj...

40
SKRYPT CHEMIA cz.3 1

Transcript of SKRYPT CHEMIA cz - ekonomik.opole.plekonomik.opole.pl/dokumenty/CHEMIA_SKRYPT_cz3.pdf · Podaj...

SKRYPT CHEMIA cz3 1

SKRYPT CHEMIA cz3 2

ZAGADNIENIA 1) Szybkość reakcji chemicznej

2) Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe

3) Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo

działania mas

4) Skala pH

5) Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew

6) Hydroliza soli

7) Procesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji

8) Utleniacze i reduktory

_ _ _ _

9) Węglowodory ndash alkany i alkeny (własności fizyczne i chemiczne oraz otrzymywanie)

SKRYPT CHEMIA cz3 3

Zadanie 1 Zagadnieniami ktoacutere związane są z szybkością reakcji chemicznej zajmuje się

a) chemia organiczna

b) kinetyka chemiczna

c) analiza jakościowa

d) chemia nieorganiczna

Zadanie 2 Jakie czynniki wpływają na szybkość reakcji chemicznej

rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ Zadanie 3 Co to jest katalizator inhibitor helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 4 3 wodny roztwoacuter nadtlenku wodoru H2O2 to tzw woda utleniona Zapisz roacutewnanie reakcji

rozkładu nadtlenku wodoru wiedząc że katalizatorem tej reakcji jest tlenek manganu (IV)

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 5 Uzupełnij zdania

Teoria ktoacutera wyjaśnia jak dochodzi do reakcji pomiędzy cząsteczkami substratoacutew to teoria

___________________________ Aby zderzenie substratoacutew było efektywne cząsteczki substratoacutew muszą

mieć odpowiednią energię tzw energię ______________________________ Kompleksem aktywnym

nazywamy __________________________________________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 4

Zadanie 6 Przedstawiono wykres zmian energii wewnętrznej podczas przebiegu reakcji

egzoenergetycznej Zaznacz na wykresie a) energi ę aktywacji b) kompleks aktywny

Zadanie 7 (na podstawie zadania 6) Zaproponuj wykres zmiany energii wewnętrznej dla procesu endoenergetycznego

Zadanie 8 Uzupełnij zdanie Jeżeli mamy do czynienia z reakcją egzotermiczną układ _________________ ciepło a jeżeli mamy do

czynienia z reakcją endotermiczną układ ____________________ ciepło

Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Roacutewnania dysocjacji elektrolitoacutew (w zależności od ich mocy) mają postać

rsaquo HCl rarr H+ + Cl ndash (dla mocnego elektrolitu)

rsaquo H2CO3 2 H+ + CO32 ndash (dla słabego elektrolitu)

(rarr) reakcja nieodwracalna () reakcja odwracalna

SKRYPT CHEMIA cz3 5

Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny

cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między

cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych

własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia

Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody

Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie

DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają

dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą

prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew

________________________________________________________________________

Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu

SKRYPT CHEMIA cz3 6

W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje

chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity

Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach

⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami

⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru

⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej

⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek

SKRYPT CHEMIA cz3 7

Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz

roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony

HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz

roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)

( - nietypowa dysocjacja kwasu)

Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań

dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I

lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie

lub zapisz że reakcja nie zachodzi

KOHH2O

___________________________________

Ba(OH)2

H2O

___________________________________

Fe(OH)2

H2O

___________________________________

NaOHH2O

___________________________________

Ca(OH)2

H2O

___________________________________

Cr(OH)3

H2O

___________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 8

Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli

Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli

Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________

K3PO4

H2O

________________________________________________

NaNO3

H2O

________________________________________________

K2CO3

H2O

________________________________________________

CaCl2H2O

________________________________________________

AgNO3

H2O

________________________________________________

CaSO4

H2O

________________________________________________

Al2(SO4)3

H2O

______________________________________________

Mg(NO3)2

H2O

_______________________________________________

Ba(NO2)2

H2O

_______________________________________________

N aIH 2O

________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji

K3PO4 CaSO4

NaNO3 Al2(SO4)3

K2CO3 Mg(NO3)2

CaCl2 Ba(NO2)2

AgNO3 NaI

Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3

2- ______________________________________________

b) NO2- ______________________________________________

c) OH- ______________________________________________

d) SO42- ______________________________________________

e) S2- ______________________________________________

f) Br - ______________________________________________

g) HSO3- ______________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 9

h) NO32- ______________________________________________

i) CO32- ______________________________________________

j) H2PO4- _____________________________________________

Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory

związkoacutew

Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole

Kwasy (mocne)

Wodorotlenki

Sole

Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę

elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie

słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi

Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu

elektrycznym

Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas

Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich

reagentoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 2

ZAGADNIENIA 1) Szybkość reakcji chemicznej

2) Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe

3) Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo

działania mas

4) Skala pH

5) Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew

6) Hydroliza soli

7) Procesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji

8) Utleniacze i reduktory

_ _ _ _

9) Węglowodory ndash alkany i alkeny (własności fizyczne i chemiczne oraz otrzymywanie)

SKRYPT CHEMIA cz3 3

Zadanie 1 Zagadnieniami ktoacutere związane są z szybkością reakcji chemicznej zajmuje się

a) chemia organiczna

b) kinetyka chemiczna

c) analiza jakościowa

d) chemia nieorganiczna

Zadanie 2 Jakie czynniki wpływają na szybkość reakcji chemicznej

rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ Zadanie 3 Co to jest katalizator inhibitor helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 4 3 wodny roztwoacuter nadtlenku wodoru H2O2 to tzw woda utleniona Zapisz roacutewnanie reakcji

rozkładu nadtlenku wodoru wiedząc że katalizatorem tej reakcji jest tlenek manganu (IV)

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 5 Uzupełnij zdania

Teoria ktoacutera wyjaśnia jak dochodzi do reakcji pomiędzy cząsteczkami substratoacutew to teoria

___________________________ Aby zderzenie substratoacutew było efektywne cząsteczki substratoacutew muszą

mieć odpowiednią energię tzw energię ______________________________ Kompleksem aktywnym

nazywamy __________________________________________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 4

Zadanie 6 Przedstawiono wykres zmian energii wewnętrznej podczas przebiegu reakcji

egzoenergetycznej Zaznacz na wykresie a) energi ę aktywacji b) kompleks aktywny

Zadanie 7 (na podstawie zadania 6) Zaproponuj wykres zmiany energii wewnętrznej dla procesu endoenergetycznego

Zadanie 8 Uzupełnij zdanie Jeżeli mamy do czynienia z reakcją egzotermiczną układ _________________ ciepło a jeżeli mamy do

czynienia z reakcją endotermiczną układ ____________________ ciepło

Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Roacutewnania dysocjacji elektrolitoacutew (w zależności od ich mocy) mają postać

rsaquo HCl rarr H+ + Cl ndash (dla mocnego elektrolitu)

rsaquo H2CO3 2 H+ + CO32 ndash (dla słabego elektrolitu)

(rarr) reakcja nieodwracalna () reakcja odwracalna

SKRYPT CHEMIA cz3 5

Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny

cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między

cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych

własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia

Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody

Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie

DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają

dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą

prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew

________________________________________________________________________

Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu

SKRYPT CHEMIA cz3 6

W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje

chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity

Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach

⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami

⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru

⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej

⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek

SKRYPT CHEMIA cz3 7

Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz

roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony

HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz

roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)

( - nietypowa dysocjacja kwasu)

Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań

dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I

lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie

lub zapisz że reakcja nie zachodzi

KOHH2O

___________________________________

Ba(OH)2

H2O

___________________________________

Fe(OH)2

H2O

___________________________________

NaOHH2O

___________________________________

Ca(OH)2

H2O

___________________________________

Cr(OH)3

H2O

___________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 8

Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli

Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli

Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________

K3PO4

H2O

________________________________________________

NaNO3

H2O

________________________________________________

K2CO3

H2O

________________________________________________

CaCl2H2O

________________________________________________

AgNO3

H2O

________________________________________________

CaSO4

H2O

________________________________________________

Al2(SO4)3

H2O

______________________________________________

Mg(NO3)2

H2O

_______________________________________________

Ba(NO2)2

H2O

_______________________________________________

N aIH 2O

________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji

K3PO4 CaSO4

NaNO3 Al2(SO4)3

K2CO3 Mg(NO3)2

CaCl2 Ba(NO2)2

AgNO3 NaI

Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3

2- ______________________________________________

b) NO2- ______________________________________________

c) OH- ______________________________________________

d) SO42- ______________________________________________

e) S2- ______________________________________________

f) Br - ______________________________________________

g) HSO3- ______________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 9

h) NO32- ______________________________________________

i) CO32- ______________________________________________

j) H2PO4- _____________________________________________

Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory

związkoacutew

Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole

Kwasy (mocne)

Wodorotlenki

Sole

Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę

elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie

słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi

Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu

elektrycznym

Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas

Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich

reagentoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 3

Zadanie 1 Zagadnieniami ktoacutere związane są z szybkością reakcji chemicznej zajmuje się

a) chemia organiczna

b) kinetyka chemiczna

c) analiza jakościowa

d) chemia nieorganiczna

Zadanie 2 Jakie czynniki wpływają na szybkość reakcji chemicznej

rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ rarr ________________________________________ Zadanie 3 Co to jest katalizator inhibitor helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 4 3 wodny roztwoacuter nadtlenku wodoru H2O2 to tzw woda utleniona Zapisz roacutewnanie reakcji

rozkładu nadtlenku wodoru wiedząc że katalizatorem tej reakcji jest tlenek manganu (IV)

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 5 Uzupełnij zdania

Teoria ktoacutera wyjaśnia jak dochodzi do reakcji pomiędzy cząsteczkami substratoacutew to teoria

___________________________ Aby zderzenie substratoacutew było efektywne cząsteczki substratoacutew muszą

mieć odpowiednią energię tzw energię ______________________________ Kompleksem aktywnym

nazywamy __________________________________________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 4

Zadanie 6 Przedstawiono wykres zmian energii wewnętrznej podczas przebiegu reakcji

egzoenergetycznej Zaznacz na wykresie a) energi ę aktywacji b) kompleks aktywny

Zadanie 7 (na podstawie zadania 6) Zaproponuj wykres zmiany energii wewnętrznej dla procesu endoenergetycznego

Zadanie 8 Uzupełnij zdanie Jeżeli mamy do czynienia z reakcją egzotermiczną układ _________________ ciepło a jeżeli mamy do

czynienia z reakcją endotermiczną układ ____________________ ciepło

Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Roacutewnania dysocjacji elektrolitoacutew (w zależności od ich mocy) mają postać

rsaquo HCl rarr H+ + Cl ndash (dla mocnego elektrolitu)

rsaquo H2CO3 2 H+ + CO32 ndash (dla słabego elektrolitu)

(rarr) reakcja nieodwracalna () reakcja odwracalna

SKRYPT CHEMIA cz3 5

Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny

cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między

cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych

własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia

Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody

Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie

DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają

dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą

prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew

________________________________________________________________________

Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu

SKRYPT CHEMIA cz3 6

W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje

chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity

Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach

⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami

⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru

⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej

⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek

SKRYPT CHEMIA cz3 7

Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz

roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony

HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz

roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)

( - nietypowa dysocjacja kwasu)

Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań

dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I

lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie

lub zapisz że reakcja nie zachodzi

KOHH2O

___________________________________

Ba(OH)2

H2O

___________________________________

Fe(OH)2

H2O

___________________________________

NaOHH2O

___________________________________

Ca(OH)2

H2O

___________________________________

Cr(OH)3

H2O

___________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 8

Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli

Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli

Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________

K3PO4

H2O

________________________________________________

NaNO3

H2O

________________________________________________

K2CO3

H2O

________________________________________________

CaCl2H2O

________________________________________________

AgNO3

H2O

________________________________________________

CaSO4

H2O

________________________________________________

Al2(SO4)3

H2O

______________________________________________

Mg(NO3)2

H2O

_______________________________________________

Ba(NO2)2

H2O

_______________________________________________

N aIH 2O

________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji

K3PO4 CaSO4

NaNO3 Al2(SO4)3

K2CO3 Mg(NO3)2

CaCl2 Ba(NO2)2

AgNO3 NaI

Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3

2- ______________________________________________

b) NO2- ______________________________________________

c) OH- ______________________________________________

d) SO42- ______________________________________________

e) S2- ______________________________________________

f) Br - ______________________________________________

g) HSO3- ______________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 9

h) NO32- ______________________________________________

i) CO32- ______________________________________________

j) H2PO4- _____________________________________________

Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory

związkoacutew

Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole

Kwasy (mocne)

Wodorotlenki

Sole

Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę

elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie

słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi

Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu

elektrycznym

Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas

Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich

reagentoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 4

Zadanie 6 Przedstawiono wykres zmian energii wewnętrznej podczas przebiegu reakcji

egzoenergetycznej Zaznacz na wykresie a) energi ę aktywacji b) kompleks aktywny

Zadanie 7 (na podstawie zadania 6) Zaproponuj wykres zmiany energii wewnętrznej dla procesu endoenergetycznego

Zadanie 8 Uzupełnij zdanie Jeżeli mamy do czynienia z reakcją egzotermiczną układ _________________ ciepło a jeżeli mamy do

czynienia z reakcją endotermiczną układ ____________________ ciepło

Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity)Dysocjacja elektrolityczna (elektrolity i nieelektrolity) Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Elektrolity mocne i słabe Roacutewnania dysocjacji elektrolitoacutew (w zależności od ich mocy) mają postać

rsaquo HCl rarr H+ + Cl ndash (dla mocnego elektrolitu)

rsaquo H2CO3 2 H+ + CO32 ndash (dla słabego elektrolitu)

(rarr) reakcja nieodwracalna () reakcja odwracalna

SKRYPT CHEMIA cz3 5

Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny

cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między

cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych

własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia

Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody

Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie

DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają

dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą

prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew

________________________________________________________________________

Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu

SKRYPT CHEMIA cz3 6

W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje

chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity

Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach

⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami

⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru

⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej

⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek

SKRYPT CHEMIA cz3 7

Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz

roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony

HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz

roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)

( - nietypowa dysocjacja kwasu)

Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań

dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I

lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie

lub zapisz że reakcja nie zachodzi

KOHH2O

___________________________________

Ba(OH)2

H2O

___________________________________

Fe(OH)2

H2O

___________________________________

NaOHH2O

___________________________________

Ca(OH)2

H2O

___________________________________

Cr(OH)3

H2O

___________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 8

Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli

Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli

Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________

K3PO4

H2O

________________________________________________

NaNO3

H2O

________________________________________________

K2CO3

H2O

________________________________________________

CaCl2H2O

________________________________________________

AgNO3

H2O

________________________________________________

CaSO4

H2O

________________________________________________

Al2(SO4)3

H2O

______________________________________________

Mg(NO3)2

H2O

_______________________________________________

Ba(NO2)2

H2O

_______________________________________________

N aIH 2O

________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji

K3PO4 CaSO4

NaNO3 Al2(SO4)3

K2CO3 Mg(NO3)2

CaCl2 Ba(NO2)2

AgNO3 NaI

Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3

2- ______________________________________________

b) NO2- ______________________________________________

c) OH- ______________________________________________

d) SO42- ______________________________________________

e) S2- ______________________________________________

f) Br - ______________________________________________

g) HSO3- ______________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 9

h) NO32- ______________________________________________

i) CO32- ______________________________________________

j) H2PO4- _____________________________________________

Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory

związkoacutew

Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole

Kwasy (mocne)

Wodorotlenki

Sole

Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę

elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie

słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi

Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu

elektrycznym

Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas

Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich

reagentoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 5

Zadanie 9 Najczęściej spotykanym rozpuszczalnikiem jest woda Poniżej przedstawiono wzoacuter strukturalny

cząsteczki wody Określ rodzaj wiązania między atomem tlenu a wodoru

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Cząsteczki wody mogą łączyć się w większe zespoły nazywane _____________________ Między

cząsteczkami wody tworzą się wiązania _______________________ ktoacutere są przyczyną niektoacuterych

własności wody na przykład dużego napi ęcia powierzchniowego oraz wysokiej temperatury wrzenia

Zaznacz wiązania wodorowe między cząsteczkami wody

Zadanie 10 Wyjaśnij pojęcia i uzupełnij zdanie

DYSOCJACJA ELEKTORLITYCZNA [ ] _______________________ __________________________________________________________________________ ELEKTROLITY - _____________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Podczas dysocjacji elektrolitycznej rozerwaniu ulegają wiązania _______________________ __________________________________________ Zadanie 11 Związki ktoacutere nie mają dostatecznie spolaryzowanych wiązań a ty samym nie ulegają

dysocjacji elektrolitycznej nazywamy nieelektrolitami Roztwory wodne tych związkoacutew nie przewodzą

prądu elektrycznego Podaj przykłady związkoacutew należących do nieelektrolitoacutew

________________________________________________________________________

Nartnik duży Utrzymuje się na powierzchni wody dzięki jej dużemu napięciu powierzchniowemu

SKRYPT CHEMIA cz3 6

W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje

chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity

Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach

⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami

⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru

⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej

⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek

SKRYPT CHEMIA cz3 7

Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz

roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony

HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz

roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)

( - nietypowa dysocjacja kwasu)

Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań

dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I

lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie

lub zapisz że reakcja nie zachodzi

KOHH2O

___________________________________

Ba(OH)2

H2O

___________________________________

Fe(OH)2

H2O

___________________________________

NaOHH2O

___________________________________

Ca(OH)2

H2O

___________________________________

Cr(OH)3

H2O

___________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 8

Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli

Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli

Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________

K3PO4

H2O

________________________________________________

NaNO3

H2O

________________________________________________

K2CO3

H2O

________________________________________________

CaCl2H2O

________________________________________________

AgNO3

H2O

________________________________________________

CaSO4

H2O

________________________________________________

Al2(SO4)3

H2O

______________________________________________

Mg(NO3)2

H2O

_______________________________________________

Ba(NO2)2

H2O

_______________________________________________

N aIH 2O

________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji

K3PO4 CaSO4

NaNO3 Al2(SO4)3

K2CO3 Mg(NO3)2

CaCl2 Ba(NO2)2

AgNO3 NaI

Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3

2- ______________________________________________

b) NO2- ______________________________________________

c) OH- ______________________________________________

d) SO42- ______________________________________________

e) S2- ______________________________________________

f) Br - ______________________________________________

g) HSO3- ______________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 9

h) NO32- ______________________________________________

i) CO32- ______________________________________________

j) H2PO4- _____________________________________________

Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory

związkoacutew

Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole

Kwasy (mocne)

Wodorotlenki

Sole

Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę

elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie

słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi

Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu

elektrycznym

Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas

Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich

reagentoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 6

W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik SA Arrhenius doświadczalnie udowodnił że substancje

chemiczne można podzielić na dwie grupy elektrolity i nieelektrolity

Teorię Arrheniusa można ująć ogoacutelnie w postaci czterech podstawowych opartych na doświadczeniu założeniach

⃟⃟⃟⃟ elektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i soleelektrolity a więc kwasy zasady i sole podczas rozpuszczania w wodzie rozpadają się na elementy naładowane elektrycznie czyli ulegają tzw dysocjacji elektrolitycznej Elementy te nazwano jonami Jony naładowane dodatnio nazywa się kationami a ujemne anionami

⃟⃟⃟⃟ suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych suma ładunkoacutew elektrycznych kationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutewkationoacutew i anionoacutew powstających na skutek dysocjacji elektrolitycznej elektrolitoacutew jest zawsze roacutewna zeru

⃟⃟⃟⃟ nieelektrolitynieelektrolitynieelektrolitynieelektrolity tzn substancje ktoacutere w roztworach i w stanie stopionym nie przewodzą prądu elektrycznego nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej

⃟⃟⃟⃟ właściwości chemiczne jonoacutew roacuteżnią się zupełnie od własności obojętnych atomoacutew i cząsteczek

SKRYPT CHEMIA cz3 7

Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz

roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony

HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz

roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)

( - nietypowa dysocjacja kwasu)

Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań

dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I

lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie

lub zapisz że reakcja nie zachodzi

KOHH2O

___________________________________

Ba(OH)2

H2O

___________________________________

Fe(OH)2

H2O

___________________________________

NaOHH2O

___________________________________

Ca(OH)2

H2O

___________________________________

Cr(OH)3

H2O

___________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 8

Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli

Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli

Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________

K3PO4

H2O

________________________________________________

NaNO3

H2O

________________________________________________

K2CO3

H2O

________________________________________________

CaCl2H2O

________________________________________________

AgNO3

H2O

________________________________________________

CaSO4

H2O

________________________________________________

Al2(SO4)3

H2O

______________________________________________

Mg(NO3)2

H2O

_______________________________________________

Ba(NO2)2

H2O

_______________________________________________

N aIH 2O

________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji

K3PO4 CaSO4

NaNO3 Al2(SO4)3

K2CO3 Mg(NO3)2

CaCl2 Ba(NO2)2

AgNO3 NaI

Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3

2- ______________________________________________

b) NO2- ______________________________________________

c) OH- ______________________________________________

d) SO42- ______________________________________________

e) S2- ______________________________________________

f) Br - ______________________________________________

g) HSO3- ______________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 9

h) NO32- ______________________________________________

i) CO32- ______________________________________________

j) H2PO4- _____________________________________________

Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory

związkoacutew

Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole

Kwasy (mocne)

Wodorotlenki

Sole

Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę

elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie

słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi

Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu

elektrycznym

Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas

Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich

reagentoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 7

Zadanie 12 Podczas dysocjacji kwasoacutew w wodzie odrywany są jony wodoru H+ (kation wodoru) Zapisz

roacutewnania dysocjacji następujących kwasoacutew jednoprotonowych oraz nazwij powstałe aniony

HNO3 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HBr rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip nazwa anionu _____________________ HNO2 rarr helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipnazwa anionu _____________________ Zadanie 13 Kwasy wieloprotonowe dysocjują w wodzie zazwyczaj wieloetapowo i odwracalnie Zapisz

roacutewnania dysocjacji kwasu siarkowego (IV) i kwasu siarkowego (VI)

( - nietypowa dysocjacja kwasu)

Kwas siarkowy (IV) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Kwas siarkowy (VI) etap 1) _________________________________________ etap 2) ________________________________________ Zadanie 14 Większość wodorotlenkoacutew nie rozpuszcza się w wodzie dlatego nie zapisuje się ich roacutewnań

dysocjacji Wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie to zazwyczaj te ktoacutere zbudowane są z metalu grupy I

lub II oproacutecz Be(OH)2 i Mg(OH)2 Zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji podanych wodorotlenkoacutew w wodzie

lub zapisz że reakcja nie zachodzi

KOHH2O

___________________________________

Ba(OH)2

H2O

___________________________________

Fe(OH)2

H2O

___________________________________

NaOHH2O

___________________________________

Ca(OH)2

H2O

___________________________________

Cr(OH)3

H2O

___________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 8

Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli

Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli

Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________

K3PO4

H2O

________________________________________________

NaNO3

H2O

________________________________________________

K2CO3

H2O

________________________________________________

CaCl2H2O

________________________________________________

AgNO3

H2O

________________________________________________

CaSO4

H2O

________________________________________________

Al2(SO4)3

H2O

______________________________________________

Mg(NO3)2

H2O

_______________________________________________

Ba(NO2)2

H2O

_______________________________________________

N aIH 2O

________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji

K3PO4 CaSO4

NaNO3 Al2(SO4)3

K2CO3 Mg(NO3)2

CaCl2 Ba(NO2)2

AgNO3 NaI

Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3

2- ______________________________________________

b) NO2- ______________________________________________

c) OH- ______________________________________________

d) SO42- ______________________________________________

e) S2- ______________________________________________

f) Br - ______________________________________________

g) HSO3- ______________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 9

h) NO32- ______________________________________________

i) CO32- ______________________________________________

j) H2PO4- _____________________________________________

Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory

związkoacutew

Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole

Kwasy (mocne)

Wodorotlenki

Sole

Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę

elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie

słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi

Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu

elektrycznym

Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas

Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich

reagentoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 8

Zadanie 15 Uzupełnij następujące zdanie oraz zapisz roacutewnania reakcji dysocjacji następujących soli

Pamiętaj o tabeli rozpuszczalności soli

Sole dysocjują w wodzie ________________________ i ____________________________

K3PO4

H2O

________________________________________________

NaNO3

H2O

________________________________________________

K2CO3

H2O

________________________________________________

CaCl2H2O

________________________________________________

AgNO3

H2O

________________________________________________

CaSO4

H2O

________________________________________________

Al2(SO4)3

H2O

______________________________________________

Mg(NO3)2

H2O

_______________________________________________

Ba(NO2)2

H2O

_______________________________________________

N aIH 2O

________________________________________________ Podaj nazwy soli użytych w roacutewnaniach dysocjacji

K3PO4 CaSO4

NaNO3 Al2(SO4)3

K2CO3 Mg(NO3)2

CaCl2 Ba(NO2)2

AgNO3 NaI

Zadanie 16 Podaj nazwy następujących anionoacutew a) SO3

2- ______________________________________________

b) NO2- ______________________________________________

c) OH- ______________________________________________

d) SO42- ______________________________________________

e) S2- ______________________________________________

f) Br - ______________________________________________

g) HSO3- ______________________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 9

h) NO32- ______________________________________________

i) CO32- ______________________________________________

j) H2PO4- _____________________________________________

Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory

związkoacutew

Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole

Kwasy (mocne)

Wodorotlenki

Sole

Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę

elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie

słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi

Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu

elektrycznym

Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas

Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich

reagentoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 9

h) NO32- ______________________________________________

i) CO32- ______________________________________________

j) H2PO4- _____________________________________________

Zadanie 17 Elektrolity dzielimy ogoacutelnie na mocne i słabe Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie wzory

związkoacutew

Do elektrolitoacutew mocnych zaliczamy niektoacutere kwasy wodorotlenki i sole

Kwasy (mocne)

Wodorotlenki

Sole

Takie elektrolity ktoacutere w roztworach wodnych dobrze przewodzą prąd elektryczny noszą nazwę

elektrolitoacutew mocnych a elektrolity ktoacutere przy tym samym stężeniu co elektrolity mocne wykazują znacznie

słabsze przewodnictwo elektryczne nazywane są elektrolitami słabymi

Przewodnictwo elektrolitu jest przewodnictwem jonowym związanym z ruchem kationoacutew i anionoacutew w polu

elektrycznym

Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji Ilościowa interpretacja procesoacutew dysocjacji elektrolitycznej Stała i stopień dysocjacji elektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działanelektrolitycznej Prawo działania masia masia masia mas

Zadanie 18 Zapisz roacutewnanie reakcji dysocjacji chlorku żelaza (III) oraz określ stosunek molowy wszystkich

reagentoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 10

Zadanie 19 Kwas fluorowodorowy jest słabym elektrolitem (kwasem) używanym najczęściej do procesu

trawienia szkła Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu oraz wyrażenie na stałą dysocjacji K tego kwasu

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 20 Przedstawiono zapis roacutewnań reakcji dysocjacji kwasu węglowego oraz wartości stałej

dysocjacji K dla każdego etapu Oceń jak przebiega dysocjacja tego kwasu

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 21 Kwas cyjanowodorowy ndash HCN to słaby elektrolit Zapisz roacutewnanie dysocjacji tego kwasu i

wyrażenia na stałą dysocjacji K

Kwas cyjanowodorowy ndash HCN kwas pruski Sole kwasu cyjanowodorowego cyjanki to silne trucizny cyjankiem określa się soacutel potasową kwasu cyjanowodorowego - cyjanek potasu KCN truciznę często opisywaną w powieściach kryminalnych Tego typu związki działają silnie drażniąco na skoacuterę i błony śluzowe

_____________________________________________

K = ------------------------------------------- Zadanie 22 W tabeli przedstawiono stałe dysocjacji wybranych kwasoacutew Uzupełnij zdania pod tabelą

Ktoacutery z podanych kwasoacutew jest najmocniejszy _____________________________ Im większa wartość K tym bardziej substancja jest _______________________ w roztworze

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 11

Zadanie 23 Kwas siarkowy (IV) dysocjuje w dwoacutech etapach Zapisz roacutewnania dysocjacji tego kwasu oraz

wyrażenie na stałą dysocjacji dla każdego etapu

Etap I KI = Etap II KII = Stopie ń dysocjacji ndash α opisuje jaki odsetek związku uległ dysocjacji elektrolitycznej [] Znajomość

stopnia dysocjacji pozwala oszacować ile jonoacutew znajduje się w roztworze o podanym stężeniu

Stopień dysocjacji elektrolitu określa się stosunkiem liczby moli cząsteczek zdysocjowanych na jony do

liczby moli cząsteczek substancji rozpuszczonej

n - liczba moli lub

N ndash liczba cząsteczek lub

C ndash stężenie molowe [moldm3] Zadanie 24 Oblicz stężenie jonoacutew cyjanowych CN- w 01 molowym roztworze kwasu cyjanowodorowego

HCN jeśli stopień jego dysocjacji wynosi 141 [zapisz dane szukane roacutewnanie dysocjacji]

Zadanie 25 Prawo działania mas to prawo ktoacutere stanowi podstawę wspoacutełczesnej kinetyki chemicznej i

wszelkich obliczeń uwzględniających fakt występowania roacutewnowagi reakcji chemicznych Sformułuj prawo

działania mas

100

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 12

Skala pHSkala pHSkala pHSkala pH Zadanie 26 Uzupełnij zdania Wartość pH jest powszechnie przyjętą miarą __________________ roztworoacutew a decyduje o tym stężenie

jonoacutew __________________ W rozcieńczonych roztworach wodnych skala pH (roztworach doskonałych)

może przyjmować wartości od 0 do ________

Roztwoacuter w ktoacuterym stężenie jonoacutew wodorowych jest roacutewnoważne stężeniu jonoacutew hydroksylowych

nazywamy roztworem _____________________________________ Zależność taką można zapisać

roacutewnaniem

_______________________

Zadanie 27 Przedstawiono graficzny wykres zależności między pH a stężeniem jonoacutew wodorowych [H+] i

hydroksylowych [OH-] Uzupełnij brakujące informacje pod wykresem

Duże stężenie jonoacutew [H+] świadczy o środowisku _______________________ roztworu Duże stężenie jonoacutew [OH-] świadczy o środowisku _______________________ roztworu a) dla pH= 4 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= 10-4 a stężenie jonoacutew [OH-]= 10-10 zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

b) dla pH= 8 stężenie jonoacutew wodorowych [H+]= ____ a stężenie jonoacutew [OH-]= ____ zatem odczyn tego

roztworu jest ______________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 13

Zadanie 28 Najprostszym sposobem pomiaru pH jest pomiar przy pomocy wska źnikoacutew Podaj definicję

wskaźnika i wskaż inną nawę używaną do określenia tej grupy związkoacutew Wymień 5 znanych Ci

wskaźnikoacutew używanych w laboratorium chemicznym

Wskaźniki ( ____________________) - _________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Wymień 5 wska źnikoacutew _______________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 29 W roztworze obojętnym [H+] = 10-7 (nawias kwadratowy oznacza stężenie molowe ndash Cm

[moldm3]) Jak obliczyć pH takiego roztworu

wzoacuter pH = ndash log [H+] pH = - log [10-7] pH = - ( -7) pH = 7 Oblicz pH roztworu jeśli stężenie jonoacutew H+ w danym roztworze wynosi 10-11 moldm3 Zadanie 30 Oblicz jakie będzie pH roztworu zawierającego jony wodorotlenkowe [OH-] o stężeniu 10-10 mol dm3

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 14

Zadanie 31 Oblicz pH wodnego roztworu kwasu chlorowodorowego HCl o stężeniu 001 moldm3 Zadanie 32 Jak nazywa się urządzenie elektroniczne służące do pomiaru pH roztworu

Zadanie 33 Uzupełnij informacje

bull pH krwi w prawidłowych warunkach ___________________

bull pH mleka ___________________

bull pH kawy ___________________

bull pH soku żołądkowego ___________________

bull pH śliny ___________________

bull pH środkoacutew piorących ___________________

Zadanie 34 pH gleby jest bardzo istotne przy uprawie niektoacuterych roślin Znajdź informacje na temat pH

odpowiedniego dla pewnych roślin uprawnych

żyto owies

ziemniaki

ogoacuterki

cebula fasola

_______________________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 15

Jonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutewJonowa interpretacja reakcji zobojętniania i strącania osadoacutew Zadanie 35 Uzupełnij zdania Reakcja zobojętnienia ( __________________ ) to reakcja między _______________ a

____________________ ktoacutera prowadzi do zmiany pH środowiska reakcji w kierunku bardziej

___________________

Zadanie 36 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnanie reakcji a) kwasu siarkowego (VI) z wodorotlenkiem potasu b) kwasu bromowodorowego z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu azotowego (V) z wodorotlenkiem baru Zadanie 37 Czy podane poniżej roacutewnania reakcji są reakcjami strąceniowymi a) KCl + NaOH rarr KOH + NaCl ________________________ b) 2 NaOH + CuSO4 rarr Na2SO4 + Cu(OH)2 ___________________ c) AgNO3 + NaCl rarr AgCl + NaNO3 ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 16

Zadanie 38 Zapisz roacutewnanie reakcji na sposoacuteb cząsteczkowy i jonowy

a) kwas siarkowy (VI) + chlorek baru

b) jodek potasu + azotan (V) srebra

c) wodorotlenek sodu + siarczan (VI) miedzi (II)

d) chlorek żelaza (III) + wodorotlenek potasu e) jodek sodu + azotan (V) ołowiu (II)

Hydroliza soliHydroliza soliHydroliza soliHydroliza soli Zadanie 39 Uzupełnij zdania

Hydroliza soli jest reakcją soli z ________________ prowadzącą do powstania _________________

____________________

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 17

Hydrolizie ulegaj ą - sole mocnych kwasoacutew i ________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i __________________________________________ - sole słabych kwasoacutew i słabych zasad Zadanie 40 Spośroacuted podanych soli wypisz te ktoacutere nie ulegają hydrolizie

Na2SO4 ZnCl2 K2CO3 NaCl KNO3 MgSO4 AgNO3 ___________________________________________________________________ Zadanie 41 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy siarczanu (VI) glinu oraz określ odczyn końcowego roztworu

Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH) 3 + 3 H2SO4

słaby elektrolit mocny elektrolit

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 18

Zadanie 42 Zapisz roacutewnanie jonowe reakcji hydrolizy chlorku żelaza (III) oraz określ odczyn końcowego roztworu

FeCl3 + 3 H2O Fe(OH)3 + 3 HCl Zadanie 43 Zapisz cząsteczkowe i jonowe roacutewnania hydrolizy następujących soli oraz określ odczyn

końcowego roztworu

a) hydroliza fosforanu (V) sodu

b) hydroliza siarczanu (VI) miedzi (II)

c) hydroliza chlorku glinu

Procesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacuteProcesy zachodzące z wymianą elektronoacutew (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji)w (reakcje utleniania i redukcji) Zadanie 44 Każdemu atomowi w cząsteczce możemy przypisać pewien stopie ń utlenienia Stopniem utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym nazywamy ____________________ jaki

zgromadziłby się na atomie tego pierwiastka przy założeniu że związek będzie miał budowę

______________________

Przykład

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 19

W cząsteczce NaCl atom sodu przyjmuje stopień utlenienia (+I) a atom chloru przyjmuje stopień

utlenienia (-I) Wynika to stąd że atom sodu aby uzyskać oktet elektronowy musi oddać jeden elektron

(+I) a atom chloru musi przyj ąć jeden elektron (-I)

Zadanie 45 Reguły ułatwiające ustalenie stopnia utlenienia pierwiastka w związku

a) Suma stopni utlenienia wszystkich atomoacutew wchodzących w skład cząsteczki musi być roacutewna

__________________

b) Atomom pierwiastkoacutew występującym w stanie wolnym np ______ _______ _______ ______

_______ przypisuje się stopień utlenienia roacutewny _____________

c) Fluor ma zawsze w związkach stopień utlenienia ______________

d) Litowce występują zawsze na ____________ stopniu utlenienia a berylowce zawsze na

_____________ stopniu

e) Stopień utlenienia wodoru jest zawsze roacutewny _______ a tlenu ___________

f) Wyjątek Tlen występuje na ndashI stopniu utlenienia w nadtlenkach np H2O2

g) Wyjątek Wodoacuter występuje na ndashI stopniu utlenienia w wodorkach metali grupy I i II układu

okresowego np NaH LiH CaH2 BaH2

Zadanie 46 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących związkach chemicznych

CaO Na2O KOH HNO2 Ca(OH)2 MgSO4 BaCl2 H3PO4

K3PO4 Pb(NO3)2 Al2(SO4)3 NaI CuSO4 CaH2 KNO3

Zadanie 47 Określ stopnie utlenienia pierwiastkoacutew w następujących jonach

MnO4- HS- HSO3

- Zadanie 48 Uzupełnij zdania Reakcją redoks nazywamy taką reakcję w ktoacuterej co najmniej _________ pierwiastki

__________________ swoacutej stopień utlenienia Jeden z tych pierwiastkoacutew oddaje elektrony i wtedy

proces ten nazywa się _________________________ a drugi pierwiastek przyjmuje elektrony i taki

proces nazywamy ________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 20

Zadanie 49 Napisz roacutewnanie reakcji magnezu z tlenem określ czy jest to reakcja redoks i napisz

roacutewnania połoacutewkowe Dokonaj bilansu elektronowego Wskaż utleniacz i reduktor

Zadanie 50 Metodą bilansu elektronowego uzgodnij wspoacutełczynniki w podanym roacutewnaniu reakcji redoks Wskaż utleniacz i reduktor a) Fe + S rarr FeS b) KNO3 rarr KNO2 + O2 c) P + HNO3 + H2O rarr H3PO4 + NO d) Cu + HNO3 rarr Cu(NO3)2 + NO2 + H2O e) Cu + AgNO3 rarr Cu(NO3)2 + Ag f) K2Cr2O7 + H2O + S rarr Cr2O3 + SO2 + KOH

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 21

Zadanie 51 Właściwości związkoacutew manganu Uzupełnij brakujące informacje Mangan jest metalem leżącym w bloku ______ układu okresowego Mangan może przyjmować roacuteżne

stopnie utlenienia ___________________________________

Najczęściej spotykanym i stosowanym związkiem manganu jest jego soacutel potasowa czyli manganian (VII)

potasu o wzorze ___________________________ gdzie mangan występuje na swoim najwyższym

stopniu utlenienia roacutewnym _______________

Związki manganu na +VII stopniu utlenienia s ą silnymi utleniaczami

Zadanie 52 Przedstawiono konfigurację elektronową manganu Zaznacz powłokę walencyjną

25Mn 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

Zadanie 53 Mangan tworzy wiele tlenkoacutew na roacuteżnych stopniach utlenienia Zapisz wzory podanych

tlenkoacutew wskaż stopień utlenienia manganu oraz wskaż charakter chemiczny danego tlenku (kwasowy

zasadowy amfoteryczny)

Nazwa tlenku Wzoacuter Stopień utlenienia manganu

Charakter chemiczny tlenku

Barwa zwi ązku

tlenek manganu (II)

tlenek manganu (IV)

tlenek manganu (VII)

Utleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktoryUtleniacze i reduktory Zadanie 54 Uzupełnij zdania Utleniaczem jest związek ktoacutery ________________________________________________ Reduktorem nazywamy związek ktoacutery __________________________________________ Niemal każdy związek chemiczny zależnie od warunkoacutew może być utleniaczem lub reduktorem choć istnieje liczna grupa związkoacutew ktoacutere tradycyjnie zalicza się do silnych reduktoroacutew gdyż zachowują się jak reduktory w większości przypadkoacutew Silnymi reduktorami są metale alkaliczne (soacuted magnez cynk i inne) wodoacuter i wodorki metali alkalicznych (wodorek sodu wodorek litowo-glinowy) Znane i często stosowane utleniacze to kwas siarkowy kwas azotowy nadmanganiany chlorany woda kroacutelewska

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 22

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 23

WęglowodoryWęglowodoryWęglowodoryWęglowodory Alkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkanyAlkany i cykloalkany Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny Efekt cieplarniany Ropa naftowa i gaz ziemny

Zadanie 55 Uzupełnij zdania Początek rozwoju chemii organicznej to rok _____________ właśnie wtedy ogłoszono obalenie

________________ ___________________________ ktoacutera zakładała że

do uzyskania substancji organicznych potrzebna jest_______________________________

_________________________________________________________________________

Alkany są to związki ________________________ ponieważ posiadają tylko wiązania

_________________________ między atomami ____________________

Węgiel w związkach organicznych jest zawsze _______ warto ściowy

Zadanie 56 Uzupełnij schemat WĘGLOWODORY Zadanie 57 Charakterystyka metanu ndash najważniejszy przedstawiciel alkanoacutew

a) Wzoacuter sumaryczny metanu ________________

b) Wzoacuter strukturalny metanu Wzoacuter przestrzenny

Węglowodory maj ą budow ę przestrzenn ą

WĘGLOWODORY

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 24

c) Metan nazywany jest inaczej ______________________ lub ___________________ _______________________________________________________________________

d) Właściwości fizyczne metanu - ______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Zadanie 58 Wymień najważniejsze gazy szklarniowe i odpowiedz na poniższe pytania Najważniejsze gazy szklarniowe Najdłuższy czas życia w atmosferze ma ____________________________ Największy udział w efekcie cieplarnianym mają _________________________________ Zadanie 59 Na czym polega efekt cieplarniany Efekt cieplarniany jest zjawiskiem spowodowanym zdolnością atmosfery do przepuszczania dużej części

__________________________________ i zatrzymywania promieniowania Ziemi Przez to na

powierzchni Ziemi oraz w dolnych warstwach jej atmosfery jest ______________________________niż

byłoby gdyby atmosfera nie istniała

Jednak większość promieniowania słonecznego - bliski ___________________ oraz

___________________ (VIS) - dociera do najniższych warstw atmosfery i do powierzchni Ziemi gdzie jest

częściowo od niej odbijane a częściowo pochłaniane ogrzewając ją

httpedupgigovplmuzeumefekt Zadanie 60 Wymień skutki efektu cieplarnianego

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Zadanie 61 Podaj definicję szeregu homologicznego Przedstaw wzoacuter ogoacutelny alkanoacutew __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

WZOacuteR OGOacuteLNY ALKANOacuteW _______________________

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 25

Zadanie 62 Przedstaw wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny strukturalny i kreskowy dla cząsteczki butanu Zadanie 63 Zapisz właściwości fizyczne alkanoacutew

________________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Zadanie 64 Wskaż ktoacutery z podanych alkanoacutew będzie miał wyższą temperaturę wrzenia

etan helliphellip heksan butan helliphellip dekan pentan helliphellip metan Zadanie 65 Przedstaw zastosowanie podanych węglowodoroacutew

metan

propan-butan

oktan

heksan

alkany wyższe - parafiny

Zadanie 66 Poniżej przedstawiono wzory poacutełstrukturalne trzech alkanoacutew Podaj wzory sumaryczne każdego z nich

WZOacuteR SUMARYCZNY

WZOacuteR STRUKTURALNY WZOacuteR KRESKOWY WZOacuteR POacuteŁSTRUKTURALNY

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 26

CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH2-CH3

CH3

CH3-C-CH3

CH3

CH3 _____________________ ________________ ________________ Jak nazywamy związki ktoacutere posiadają taki sam wzoacuter sumaryczny a inny wzoacuter strukturalny (budowę) __________________________________________

Zadanie 67 Narysuj wzory poacutełstrukturalne czterech izomeroacutew dla cząsteczki heksanu Zadanie 67 a Przedstawiono wzoacuter poacutełstrukturalny pewnego węglowodoru Jest on izomerem pewnego alkanu- jakiego

____________________________________ Zadanie 68 Wymień trzy typy spalania i podaj produkty jakie powstają podczas tego procesu

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 27

____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ Zadanie 69 Zapisz roacutewnanie reakcji spalania a) całkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

b) poacutełspalania dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c) niecałkowitego dla cząsteczki pentanu helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Jaki rodzaj spalania wymaga dostarczenia najwi ększej ilo ści tlenu __________________ Zadanie 70 Co to jest czad Jakie ma właściwości fizyczne __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Zadanie 71 Podaj zastosowanie sadzy __________________________________________________________________________ Zadanie 72 Wiedząc że lotno ść związkoacutew ro śnie wraz ze zmniejszaniem si ę masy ich cząsteczek uszereguj związki zgodnie z rosnącą lotnością CH3CH2CH3 C7H16 CH4 butan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 73 Uzupełnij i zbilansuj poniższe roacutewnania reakcji spalania alkanoacutew a) C5H12 + 8 O2 rarr helliphelliphellip + 6 H2O b) helliphelliphellip + helliphelliphelliphellip rarr 9 C + 10 H2O

Zadanie 74 Alkany przedstawia następujący szereg a) C5H12 C9H20 C4H10 C10H24 b) C2H6 C5H12 C6H14 C7H14

c) CH4 C2H2 C5H12 C8H18 d) C3H8 C4H10 C9H20 C7H16

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 28

Zadanie 75 Węglowodory nasycone ndash alkany są nierozpuszczalne w wodzie ponieważ

a) występują w rożnych stanach skupienia

b) mają budowę przestrzenną

c) są związkami niepolarnymi

d) są związkami polarnymi

Zadanie 76 Alkany ulegają reakcjom substytucji (podstawienia) Podaj definicję tego typu reakcji

_________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Katalizatorem w tego typu reakcjach jest _____________________________________ Zadanie 77 Uzupełnij poniższe roacutewnania reakcji substytucji

a) CH3-CH3 + Cl2 ______________________________________

b) C4H10 + Br2 _________________________________________

c) CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 + I2 _____________________________

Zadanie 78 Otrzymywanie alkanoacutew Alkany można otrzymać dwoma sposobami na skalę przemysłową i laboratoryjną Zapisz jakle to metody

Na skalę przemysłową Na skalę laboratoryjną

Na czym polega ta metoda

Zadanie 79 Zaproponuj otrzymywanie heksanu metodą Adolfa Wurtza

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 29

Zadanie 80 Na rysunku przedstawiono wzory przestrzenne alkanoacutew Podaj ich wzory sumaryczne oraz nazwy

Zadanie 80 Wyznacz wzoacuter alkanu ktoacuterego masa molowa wynosi 142 gmol Zadanie 81 Paliwem do kuchenek turystycznych jest mieszanina propanu z butanem Oblicz

objętość powietrza potrzebną do całkowitego spalenia 05 m3 tej mieszaniny jeżeli zawiera ona 25

objętościowych butanu Przyjmij że powietrze zawiera 20 objętościowych tlenu

1m3 = 1000 dm 3 Zadanie 82 W dwoacutech zbiornikach znajdują się gazy metan i dwutlenek węgla Jak je rozroacuteżnić Zadanie 83 Uzupełnij zdania Rektyfikacja (destylacja) ropy naftowej Rektyfikacja to proces ktoacutery ma na celu _________________________ i uszlachetnianie substancji

naturalnych lub produktoacutew przemysłowych Proces rektyfikacji ropy naftowej polega na

_____________________ ropy i w odpowiednich temperaturach wrzenia otrzymujemy produkty przeroacutebki

tego surowca tak zwane - _________________________

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 30

Zadanie 84 Podaj produkty przeroacutebki ropy naftowej w odpowiednich temperaturach wrzenia lt 40⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40 - 160⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

160 - 250⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

250 - 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip gt 350⁰C helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

ROPA NAFTOWA

Zadanie 85 Uzupełnij brakujące informacje GAZ ZMIEMNY

PIEC

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 31

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Poacutełnocnej jest ____________________

ktoacutera bogaci się dzięki złożom pod dnem morza _____________________ oraz Poacutełnocnego Głoacutewnym

składnikiem stanowiącym ponad 90 gazu ziemnego jest zawsze _________________________ Dzięki

swej wysokiej kaloryczności gaz ziemny wykorzystywany jest jako __________________ w

gospodarstwach domowych

Zadanie 86 Wyjaśnij oznaczenie na dystrybutorze benzyny LO = 95 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 87 Podaj wzoacuter sumaryczny poacutełstrukturalny i nazwę węglowodoru ktoacutery jest paliwem spalającym

się niemal w 100 i bezstukowo (dot silnikoacutew samochodowych)

NOMENKLATURA W ĘGLOWODOROacuteW

(podstawniki alkilowe)

Inne podstawniki (chlorowce) -Cl - Br -I -F Jeżeli obecne są dwa lub więcej jednakowych podstawnikoacutew w danym węglowodorze ich krotność

wskaż przedrostkiem

di- dla dwoacutech tri- dla trzech

tetra- dla czterech penta- dla pięciu ZASADY NAZEWNICTWA W ĘGLOWODOROacuteW 1) Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy C-C 2) Numerujemy atomy węgla w łańcuchu głoacutewnym tak aby podstawniki miały jak najniższy numer

(lokant) 3) Nazywamy związek zaczynając od podania położenia podstawnikoacutew (numer atomu węgla przy ktoacuterym

się znajdują) uwzględniając kolejność alfabetyczną podstawnikoacutew 4) Na końcu podajemy nazwę głoacutewnego węglowodoru Zadanie 88 Podaj nazwy poniższych węglowodoroacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 32

a) CH2-CH-CH2-CH3

Br

b)

CH2-CH2-CH-CH3

CH3

F

________________________________ _______________________________

c)

CH3-CH2-CH-CH2-CH-CH-CH3

Br

Br

C2H5 d)

CH-CH-CH2-CH2-CH3

Cl

CH3

Cl _________________________________ _________________________________

e)

CH2-CH2-CH2-CH-CH2-CH-C-CH3

Cl

ClBrCH2-CH3

f) CH3-CH-CH2-CH2-CH3

Br

__________________________________ _________________________________ Zadanie 89 Narysuj wzory poacutełstrukturalne następujących węglowodoroacutew nasyconych a) 22-dichloropentan b) 123-tribromo-3-metyloheksan c) 34-dichloro-2-metylodekan d) 1-bromo-24-dichloro-4-metyloheptan

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 33

Zadanie 90 Podaj nazwy następujących CYKLOALKANOacuteW

a) b)

Br

Br helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

c)

Cl

d) Cl

Br

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 90a Jak zmienia się lotność następujących związkoacutew Uszereguj je od najmniej do najbardziej lotnych

Bromoetan chloroetan fluoroetan

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 34

Alkeny Alkiny

Zadanie 91 Uzupełnij zdania

Jeśli między atomami węgla pojawiają się wiązania wielokrotne (podwoacutejne lub potroacutejne) to związki te

należą do grupy węglowodoroacutew ________________________

Wśroacuted węglowodoroacutew łańcuchowych rozroacuteżnia się zatem

bull węglowodory _________________________zwane alkanami bull węglowodory nienasycone - _____________________ (zawierające jedno wiązanie podwoacutejne )

- _____________________ (zawierające jedno wiązanie potroacutejne )

Zadanie 92 Uzupełnij brakujące informacje dotyczące poniższego węglowodoru

a) wzoacuter sumaryczny węglowodoru ______________

b) związek ten należy do grupy _____________________

c) nazwa węglowodoru _______________________

d) wiązanie podwoacutejne składa się z jednego wiązania typu ____ i jednego wiązania typu _____

Najsilniejszym wiązaniem jest wiązanie typu _______

e) Zastosowanie

-

-

Zadanie 93 Przedstaw wzory sumaryczne następujących alkenoacutew

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 35

Propen

Buten

Penten

Heksen

Hepten

W Z Oacute R O G Oacute L N Y A L K E N Oacute W ____________________________ Zadanie 94 Podaj nazwę następujących alkenoacutew Pamiętaj że numerując atomy węgla w łańcuchu

głoacutewnym wiązanie podwoacutejne musi mieć jak najniższy numer

CH3-CH=CH-CH-CH3

Br CH2=CH-CH-CH3

CH3

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH-CH2-CH-CH=CH2

Br

CH3

CH=CH-CH-CH2-CH2-CH2-CH-CH3

CH3

Cl Cl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip Zadanie 95 Narysuj wzory poacutełstrukturalne podanych alkenoacutew a) 33-dibromo-5-chlorohept-1-en b) 1-chlorobut-2-en

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 36

Zadanie 96 Izomeria w alkenach Podaj jakie rodzaje izomerii występują w alkenach

__________________________ ______________________________

Zadanie 97 Poniżej przedstawiono pary izomeroacutew Określ jaki typ izomerii pokazują CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C = CB r

H

H

B r

C = CB r

H

B r

H helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C=CH

CH2-CH3

H

CH3-CH2

C=CCH2-CH3

H

H

CH3-CH2 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 37

Zadanie 98 Ocymen to przedstawiciel terpenoacutew acyklicznych Występuje jako płynny węglowodoacuter min

w olejkach eterycznych ziela bazylii Podaj nazwę systematyczną tego alkenu

Zadanie 100 Karoten występuje głoacutewnie jako α-karoten i β-karoten Jest pomarańczowożoacutełtym

organicznym barwnikiem roślinnym występującym między innymi w korzeniu marchwi i papryce Ma

działanie antyoksydacyjne a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku systemu

immunologicznego

Należy do grupy węglowodoroacutew ____________________________________

Jest prowitaminą (źroacutedłem) witaminy ___________ Zadanie 101 WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE ALKENOacuteW Uzupełnij zdania Alkeny (węglowodory nienasycone) ulegają reakcjom addycji i _____________________ Reakcje addycji polegają na przyłączeniu nieorganicznego substratu do cząsteczki węglowodoru

nienasyconego (alken alkin) W wyniku tej reakcji powstaje produkt nasycony

Przykład addycja chlorowca (Cl 2 Br2 I2)

CH2=CH-CH2-CH3Br2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 38

CH3-CH=CH-CH2-CH3 Cl2+helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

C H - C H 2 - C H 2 - C H = C H 2

B r

I2+

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja chlorowcowodoru (HCl HBr HF HI)

CH3-CH=CH2 CH3-CH-CH3

Brpropen

+ HBr

2-bromopropan

Z godnie z reguł ą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu

___________________ związanego z __________________ liczbą atomoacutew wodoru

CH2=CH-CH2-CH3+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip CH3-CH2-CH=CH2 + HF

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH2-CH-CH=CH-CH3

Br Cl

+ HCl

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 39

CH-CH2-CH2-CH=CH2

Br

+ HI

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wodoru (uwodornienie)

[wymagany katalizator Ni Pd ]

CH C CH3 + H2

propyn helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Przykład addycja wody (uwodnienie)

[wymagany katalizator [H+] ndash środowisko kwaśnie reakcji ]

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji

SKRYPT CHEMIA cz3 40

CH3-CH2-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH=CH2 + H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

CH3-CH2-CH=C-CH3

CH3

+ H2O helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

OTRZYMYWANIE ALKENOacuteW

Zadanie 102 Uzupełnij roacutewnanie reakcji